Demir Karbon Denge Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Saf Demirin Souma ve Isnma Erileri 769C Curie noktasdr. 769C scakln altnda demir (Fe) manyetik zellik gsterir.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Fe-C Denge Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Fe-C Denge Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Fe-C Denge Diyagram

stenit kym Ferrit khm Sementit (intermedial bileik)
Fe C

Arayer kat zeltisi

Ferrit; ok az miktarda C ieren, ancak pratikte saf demir ( Fe) olarak kabul edilen khm, ekil alabilen, ksmen snek, manyetik kristallerdir. Yaklak 60 VSD sertliindedir %uzama = % A %50 stenit; kym, kolaylkla ekillendirilebilen, manyetik olmayan kat zeltidir Sementit; sert, krlgan, ekillendirilemeyen bir ara bileiktir. Yaklak 800 VSD sertliindedir. ki trdr. 1.Sementit ergiyikten ilk katlaan sementittir. den kelen sementittir . k 2.Sementit ise elie Ni ilavesi ile oda scaklnda stenit yaps elde edilerek plastik ekil deitirme kabiliyeti arttrlabilir
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

tektoid Dnm (Perlitik Dnm

tektoid dnm

K K1 + K 2

k( 0,8C ) 723 k( 0,02C ) + Fe3 C ( 6, 67 C ) C

Perlit ( P )

1444 2444 3 4 4

723Cde ayran % 2.Sementit

2,06 0,8 x100 = %21,5 6,67 0,8

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

tektik Dnm (Ledeburitik Dnm)

tektik dnm

E K1 + K 2
E ( 4,3C ) 1147 k( 2, 06C ) + Fe3 C (1.Sem) ( 6,67 C ) C 144444 44444 2 3
Ledeburit ( Led a )

Dnm ledeburit (Ledz): 723Cnin altnda, ledeburit iindeki stenitlerin bir ksmnn perlite dnmesi durumudur.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

PERTEKTK DNM
Peritektik Dnm

E + K K1

E + k 1493 k C

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

KARBON ORANLARINA GRE ELKLER

tektoidalt elik %0,006 C - %0,8 C

tektoid (Perlitik) elik (%0,8 Cli)

tektoidst elik %0,8 C - %2,06 C

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

TEKTK ALAIM

tektik Alam (Ledeburitik Alam %4,3 Cli) %2,06 C - %4,3 C tektikalt alam %4,3 C - %6,67 tektikst alam

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

ELK
Maksimum %2,06 C ieren ve ek ilem gerektirmeksizin ekillendirilebilen Fe-C alamdr. Genellikle snek malzemelerdir. Uygulanan sl ilemlerle mekanik zellikleri rn. sertlikleri, dayanmlar ve tane boyutlar deitirilebilir. eliin zelliklerinin deiimine zellikle de sertliin deiimine en fazla etki eden element karbondur. elik, demir-karbon alam olup dier alam elementlerini de belli oranda ierebilir. Binlerce farkl kompozisyonda ve/veya farkl sl ileme sahip elik eiti mevcuttur. Mekanik zellikler, eliin bileimine ve uygulanan sl ileme bal olarak deimektedir. elik bileimine balolarak ierdii alam elementlerine ve uygulanan sl ileme gre farkl zellikler gsterirler.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

ELN SINIFLANDIRILMASI
Euronorm 20-74 e gre 1- Kimyasal bileimine gre: 1.1 Alamsz elik : ortalama mangan (Mn) oran %1 olan alamsz eliklerdir (otomat elikler hari) %C oranna gre < %0,1 C Saf demir %0,1 C - %0,2 C Az (Dk) karbonlu elik %0,2 C - %0,5 C Orta karbonlu elik %0,5 C - %2,06 C Yksek karbonlu elik Otomat elii : ortalama mangan oran %1 olan alamsz eliktir. 1. 2-Alaml elik : eliin bileimindeki kabon hari dier alam elementlerinin yzdelerinin toplam %5 veya daha fazla olan eliklerdir. Dk alaml elik: alam elementlerinden hibirinin %5 orann gemedii alaml eliklerdir (hz elikleri hari) Yksek alaml elik: en az bir alam elementinin %5 olduu alaml eliklerdir (hz elikleri hari). 2- Kullanm yerinde istenen zellie gre: Ktle (Temel) elii (alamsz) : Standartlarda BS olarak gsterilir.Dayanm ve sneklilik deerleri dnda herhangi bir zellik gzetilmeksizin genel amalarla kullanlan eliklerdir. Kalite elii (alamsz/alaml) : Standartlarda QS olarak gsterilir. Yerine gre kaynaa uygunluk, gevrek krlmaya kar duyarszlk, derin ekilebilme, otomat tezgahlarnda ilenebilme zelliklerine sahip olacak ekilde zenle retilen eliklerdir. elik iindeki P ve S oran %0.045 olan eliklerdir. Alamsz kaliteli elik UQS, alaml kaliteli elik LQS olarak standartlarda gsterilir. Soy (asal) elik : Standartlarda ES olarak gsterilirler.zel retim koullar ile retilen ancak P ve S oran %0.035 olan eliklerdir. Yksek alaml eliklerin asal olmas zorunludur. Alamsz asal elik UES, alaml asal elik LES olarak gsterilir.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

ELN SINIFLANDIRILMASI
3- Kullanm Yerine Gre Yap elii (genel yap elii, slah elii, sementasyon elii, nitrasyon elii, paslanmaz elik, yay elii vb.) Takm elii Alamsz takm elii Souk i takm elii (alamsz/alaml) Scak i takm elii Hz elii 4- Mamul ekline Gre Yass elik : genilii kalnlna oranla ok byk olan genellikle dikdrtgen kesitli yar mamller.rn.levhalar, lamalar, bandlar, eritler, saclar vb. Uzun elikler: uzunluu boyunca kesidi ayn kalan ve kesiti yass mamulden farkl olan elik yar mamulleridir. rn.ubuk, tel, fimain, kebent, lama vb. Dier ekillerdeki elikler : Ksa elikler olarak da tanmlanabilir. Serbest ve kalpta dvme ilemleri iin ksa ve dolu paralar, dkme elikler, toz metalurjisi yntemi iin retilmi elik tozlar ve sinterlenmi paralar.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

KARBON ORANININ ETKS

elik iersine ilave edilen karbon oran, eliin dayanmn ve sertliini etkiler.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

 Dk Karbonlu elikler Tm elikler arasnda en byk miktarda retilen elikler bu guruba girer. Genellikle % 0.25den daha az karbon ierirler. Bu tip eliklerde sl ilemle martenzit yaps elde edilemedii iin mukavemetlerinin artrlmas ancak souk ileme ile mmkndr.
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Orta Karbonlu elikler Orta karbon elikleri % 0.25 - % 0.60 arasnda karbon oran ieren eliklerdir. Bu alamlar sl ileme (stenitleme, hzl soutma ve menevileme) tabi tutularak mekanik zellikleri iyiletirilebilir. Alamsz orta karbonlu elikler dk sertletirilebilirlie sahiptirler bundan dolay sadece ok ince kesitleri uygun bir ekilde sertletirilebilir.
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

10

 Yksek Karbonlu elikler Yksek karbon elikleri % 0.60 - % 1.4 arasnda karbon ieren en sert, en dayankl ve en dk sneklie sahip karbon elikleridir. Bu elikler yksek anma dayancna sahip olup neredeyse tamam sertletirilmi menevilenmi halde kullanlrlar. Takm ve kalp elikleri yksek karbon alamlar olup, genellikle krom, vanadyum, tungsten ve molibden ierirler.
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Alamsz karbon ve dk alaml elikler iin AISI/SAE adlandrmas

Kompozisyon Aralklar (% a.)b Cr Mo

AISI/SAE numaras a 10xx 11xx 12xx 13xx 40xx 41xx 43xx 51xx 61xx 86xx

Ni

Dier

0.08-0.33 S 0.10-0.35 S 0.04-0.12 P 1.60-1.90 Mn 0.20-0.30 0.80-1.10 1.65-2.00 0.40-0.90 0.70-1.10 0.50-1.10 0.40-0.70 0.40-0.60 0.15-0.25 0.10-0.15 V 0.15-0.25 0.20-0.30

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

11

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

Karbonlu eliklerden normal olarak salanamayan kendine has zellikleri salayabilmek amacyla, bir veya birden fazla alam elementi katmak suretiyle yaplan elikler alaml eliklerdir. Alam elemanlarnn etkisi, dier metallere nazaran en ok elik yapsnda etkili olmaktadr. Ayrca alam elementlerinin etkileri toplanabilir olmadndan, ok sayda alam elementinin birlikte bulunmas halinde beklenen zellik deimeleri ancak genel erevede ele alnabilir ve bu konuda kesin bir yaklam yaplamaz. Alaml elikler, alam elemanlarn ( karbon ve artlamayan elemanlar dnda kalan dierleri ) toplam miktar % 5 den az olanlar dk alaml elikler ve alam elemanlarnn toplam % 5 den fazla olanlar yksek alaml elikler olmak zere, iki ana gruba ayrlrlar..

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

Alamsz eliklere benzer davrana sahip olan dk alaml eliklerin en belirgin zellii, sertleme kabiliyetlerinin daha yksek olmasdr. Ayrca, sertlik, ekme dayanm, akma snr, elastiklik modl gibi dayanm zellikleri ile scaa dayankllk, menevi dayankll, gibi karakteristikler ykselirken, genellikle kopma uzamas, kesit daralmas, entik darbe dayanm gibi deerlerde azalma olur. Alamsz ve dk alaml eliklerde istenilen zelliklerin bulunmamas veya yetersiz olmas halinde yksek alaml elikler kullanlr. Bu tr alamlama, normal scaklklardaki mekanik dayanmn artrlmas yansra, zellikle scaa, tufallamaya ve korozyona dayanm, scaklkta sertlik ve manyetlenmeme gibi baz istenen zelliklerin elde edilmesini amalar

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

12

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

KARBON elik iin temel alam elementidir. Karbon miktarnn artmasyla sertlik ve dayanm nemli lde artar. % 0.8 karbona kadar ekme gerilmesi ve akma snr deeri artar. Bu deerden sonra krlganlk artar, sl ilem sonu sertlik kalnt stenit sebebiyle daha fazla artmaz. eliin alabilecei max sertlik 67 HRC olup bu deer 0.6 karbon miktar ile elde edilir. Karbon miktarnn artmas ayn zamanda sneklii, dvlebilirlii, derin ekilebilirlii ve kaynak kabiliyetini drr. Yksek karbonlu eliklerin sl ileminde atlama riski de fazladr. MANGAN Yapya genellikle cevher halinde iken girer. Mekanik zellikleri iyiletirmesi dolaysyla ayrca da ilave edilir, temel alam elementi olarak da kendisini gsterebilir. Genel olarak sneklii azaltmakla birlikte eliin dayanmn artrr zellie sahiptir. % 3 Mn miktarna kadar, her % 1 Mn iin ekme dayanm yaklak 100 MPa kadar artar. % 3 - 8 aras art azalr. % 8 den itibaren d grlr. eliin dvlebilirlii ve sertleebilirliini iyiletirici zelliktedir. Kaynak kabiliyetini etkilemez ve kaynaklanabilir malzemeler iinde % 1.6 oranna kadar ykseltilebilir. Mangann iyi yndeki etkisi karbon orannn artmasyla birlikte artar.
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

SLSYUM elik retimi esnasnda deoksidan olarak kullanlr. Dkm eliklerde, dkme akclk salamak iin ilave edilebilir. Ferrit ierisinde znebilme zelliine sahip olduu iin malzemenin sneklik ve tokluunu drmeden, dayanm ve sertlii artrr. Yksek silisyum ieren eliklerin s dayanm da yksektir. Genel olarak sertleebilirlii, anma dayanmn, ve elastikiyeti ykseltmesine karn yzey kalitesini olumsuz ynde etkiler. KKRT Demir ile birlikte Fe-S bileii oluturarak, tane snrlarnda birikir ve malzemenin gevreklemesine yol aar. 800 C - 1000 C arasnda ekil deitirme esnasnda "kzl scaklk krlganl" 1200 C zerindeki scaklklarda "akkor scaklk krlganl" meydana getirir. Bu sebeplerle elik iin zararl bir element olarak kabul edilerek, giderilmesi ynnde allr. Ancak otomat eliklerinde iki kat kadar Mn ilave edilerek kullanlmak suretiyle, talal ilenebilirlik kabiliyetini artrmak amacyla kullanlr. Genel olarak kaynak kabiliyeti ve sertleebilirlii olumsuz etkiler. FOSFOR elik iinde fosfor bulunmas ile malzeme tokluunu dren, zararl etkiye sahip bir elementtir. eliin dayanmn ve sertlii artrc zellii olmasna karn sneklik ve darbe dayanmn drr. Bu etki yksek karbonlu eliklerde daha net grlr. elik ierisinde mmkn olduunca dk olmasna allr ve kkrtle birlikte fosfor azl malzeme kalitesinde birinci kriterdir.
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

13

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

KROM eliklere en fazla ilave edilen alam elementidir. elie ilave edilen krom Cr7C3 ve Cr23C6 gibi sert karbrler oluturarak sertlii direkt olarak artrr. Dnm hzlarn da yavalatarak sertlik derinliini de ayn oranda artrr. Krom %25 varan deerlerde ilave edilmesi halinde malzeme yzeyinde bir oksit tabakas oluturarak paslanmaya kar diren salar ve malzemeye parlak bir grnt kazandrr. ekme dayanmn ve scaa dayanm da artrr zellie sahiptir. Baz alamlarda menevi krlganlna sebep olabilir veya sneklii drebilir. Bu etkileri azaltmak amacyla daha ok Ni ve Mo ile birlikte kullanlr. NKEL Nikel %5 e varan oranlarda, alaml eliklerde geni bir biimde kullanlr. Nikel malzemenin mukavemetini ve tokluunu artrr. zellikle paslanmaz eliklerde daha geni yer alr. Nikel ayn zamanda tane kltme etkisine de sahiptir. Alam eleman olarak nikelin tek bana kullanm son yllarda azalm Ni-Cr alam bata olmak zere Ni - Mo yahut Ni - Cr - Mo alamlar yaygnlamtr. Scaa ve tufallemeye kar iyiletirici zellie sahip olmasnn yan sra, krom ile birlikte kullanlarak sertlemeyi, sneklii ve yksek yorulma direncini artrr.
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

MOLBDEN Molibden dk nikel ve dk krom ieren eliklerde temper gevreklii eilimini gidermek iin kullanlr. % 0.3 civarnda molibden ilavesi bunu salar. Molibden ilavesi yaplan nikel ve krom eliklerinin temper sonras darbe dayanmlar da nemli lde ykselir. Ayn zamanda akma ve ekme dayanmn artrr. VANADYUM Nikel gibi vanadyum da elikler iin nemli bir tane kltcdr. % 0.1 gibi bir oranda kullanlmas bile, sertletirme prosesi esnasnda tane irilemesini nemli lde engeller. Vanadyum sertlik derinliini artrmakla beraber scaklk dayanmn da artrr. zellikle kesmeye alan paralarda, darbe dayanmnn artmasn salayarak kesici kenarlarn formunun uzun sre muhafaza edilmesinde etkilidir. WOLFRAM eliin dayanmn artran bir alam elementidir. Takm eliklerinde, kesici kenarn sertliinin muhafazasn, takm mrnn uzamasn ve yksek sya dayanmn salar. Bu sebeple zellikle yksek hz eliklerinde, takm eliklerinde ve slah eliklerinde, alam elementi olarak kullanlr. Yksek alma scaklklarnda, eliin menevilenip sertliini kaybetmemesini saladndan, scaa dayanml eliklerin yapmnda kullanlr.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

14

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

NOBYUM Tane inceltici ve karbr yapc etkiye sahip olduundan akma snrnn ykselmesine ve sertliin artmasna sebep olur. TTANYUM Kuvvetli karbr yapc zellii vardr ve sertlii artrr. elik retimi esnasnda deoksidan olarak da kullanlr. Tane inceltici yapya sahiptir. KOBALT Yksek scaklklarda tane bymesini yavalatr bu nedenle daha ok hz eliklerine ve scaa dayankl eliklere ilave edilir.
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA ETKS

ALMNYUM En gl deoksidandr. eliin stlmas durumunda tane kabalamas ve yalanmay azaltr. Tane inceltici zellie sahiptir. BOR Dk ve orta karbonlu eliklerde sertleebilme zelliini arttrr. Sakinletirilen dier bir deyile durgunlatrlan eliklere 0.0005 0.003 kadar dk oranda katlrlar. BAKIR Scak ekillendirmede krlganlk yaratan bakr iin % 0.5 oran pek almaz. Sneklii ciddi oranda drr. Buna ramen korozyon dayanmn ve sertlii arttrr. AZOT Yap iinde nitrrl bileikler oluturularak eliin sertliini artrr. Mekanik dayanm ve korozyona kar direnci artrr.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

15

eliin Standartlarla Gsterilii

Alamsz asal eliklerin gsterilii a) Sade karbonlu elikler: C harfi nne 100' ile arplm C deeri konularak ksa forml elde edilir. C100: C% 1 b) Alamsz asal eliklerin bileiminde fosfor(P) ve kkrt (S) oranlar 0,035in altnda kalyorsa C iaretinin yanna K harfi konularak bu elik ksa ekilde sembolletirilir. Ck 35:C%35 olan 0,035 P ve S bulunan asal eliktir. c)Yzeyi sertletirilebilir eliklerde : C elementinin yanna F harfi konur rnek: Cf 60: C oran % 0,60 olan yzeyi sertletirilebilen alamsz asal elik d) souk biimlendirmeye elverili: eliklerde C simgesinin yanna q simgesi konur. rnek: Cq 35 alaml asal elik: C oran % 0,35 olan souk biimlendirilmeye elverili alaml asal elik.
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

07.11.2008

eliin Standartlarla Gsterilii

C elementini gsteren simgeden sonra T1,T2,T3 simgeleri gelir. rnek: C83 T2 =% 0,83 Clu T2 trnde alamsz asal elik.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

16

eliin Standartlarla Gsterilii

Dk alaml asal eliklerin gsterilmesi Az alaml asal eliklerin kimyasal bileimlerine gre adlandrlrlar. Ksa gstermelerde mutlaka tm zelliklerinin belirtilmesi gerekmez. Ancak yanlla yol amamak iin bir sra takip edilmelidir. nce retim eklini veren semboller, ikinci srada C tantma says, nc srada alam elementlerini tantma says, drdnc srada ilem durumlarn gsteren semboller gelir. Elementler alfabetik sraya gre sralanr. rnek: C25 Cr Mo 5 6 s Gt 65 alaml kalite elii C oran %25 olan 1,25 Crlu 0,6 Moli slah edilmi gerilim giderme tavlamas grm alaml kalite elii.
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

eliin Standartlarla Gsterilii

Yksek alaml asal eliklerin gsterilmesi Gsteri itibar ile az alaml asal elikler gibi olmakla beraber, burada saylar 10 veya 100 ile blmleri halinde olaan st kk deerlere ulalacandan sembollerin bana (x) konularak elementlerin alam ierisindeki yzde miktarlar dorudan doruya verilir yalnz karbon iin alnacak deerler yze blndkten sonra elde edilir. rnek: Xc8cr 18 Ni 8 : 0,08 C 18 Cr, 8 Ni Xc10cr 18 Ni 9 ti 2 : 0,1 C 18 Cr 9Ni 2 Ti Xc 60cr 21 Mng Ni 4W :0,6 C 21 Cr 9 Mn 4 Ni az miktarda W
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

17

Baz karbon ve yksek mukavemet - dk alam elikleri iin mekanik zellikler

AISI numaras

ekme Mukavemeti (MPa)

Akma Mukavemeti (MPa)

Sneklik (% Uzama)

Karbon elikleri 1010 1020 1040 1095 325 380 605-780 760-1280 180 205 430-585 510-830 28 25 33-19 26-10

Yksek Mukavemet - Dk Alam elikleri 4063 4340 6150 786-2380 980-1960 815-2170 710-1770 895-1570 745-1860 24-4 21-11 22-7

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Alamsz karbon ve dk alaml elikler iin AISI/SAE adlandrmas

Kompozisyon Aralklar (% a.)b Cr Mo

AISI/SAE numaras a 10xx 11xx 12xx 13xx 40xx 41xx 43xx 51xx 61xx 86xx

Ni

Dier

0.08-0.33 S 0.10-0.35 S 0.04-0.12 P 1.60-1.90 Mn 0.20-0.30 0.80-1.10 1.65-2.00 0.40-0.90 0.70-1.10 0.50-1.10 0.40-0.70 0.40-0.60 0.15-0.25 0.10-0.15 V 0.15-0.25 0.20-0.30

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

18

Baz karbon ve yksek mukavemet - dk alam elikleri iin mekanik zellikler

AISI numaras ekme Mukavemeti (MPa) Akma Mukavemeti (MPa) Sneklik (% Uzama)

Karbon elikleri 1010 1020 1040 1095 325 380 605-780 760-1280 180 205 430-585 510-830 28 25 33-19 26-10

Yksek Mukavemet - Dk Alam elikleri 4063 4340 6150 786-2380 980-1960 815-2170 710-1770 895-1570 745-1860 24-4 21-11 22-7

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Paslanmaz ve keltme sertlemeli eliklerin kompozisyonlar ve mekanik zellikleri

elik Tipi AISI numaras 409 Ferritik Kompozisyon (% a.) ekme Mukavemeti (MPa) Akma Mukavemeti (MPa) Sneklik (% Uzama)

0.08 C, 11.0 Cr, 1.0 Mn, 0.50 Ni, 0.75 Ti

380

205

20

446 304 316L 410 17-7PH

Ferritik stenitik stenitik Martensitik keltmesertlemeli

0.20 C, 25 Cr, 1.5 Mn 0.08 C, 19 Cr, 9 Ni, 2.0 Mn 0.03 C, 17 Cr, 12 Ni, 2.5 Mo, 2.0 Mn 0.15 C, 12.5 Cr, 1.0 Mn 0.09 C, 17 Cr, 7 Ni, 1.0 Al, 1.0 Mn

515 515 485 485-825 1450

275 205 170 275-620 1310

20 40 40 20-12 1-6

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

19

stenitik paslanmaz eliin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Yksek mukavemet dk alam eliinin temperlenmi martenzit mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

20

DKME DEMR
%2,06-%6,67 orannda karbon ieren Fe-C alamdr. Gevrektirler. stenilen para retimi sadece dkm ve talal ekillendirme ile gerekletirilir. Dayanm ykseltici sl ilemlerin uygulanmas, eliklere kyasla daha snrldr. Piyasada kullanlan dkme demirlerin karbon oran maksimum %5-%5,5tir. Dkme demirler kendi iinde snflandrlrsa; Kr (Gri) DD Lamel grafitli DD Kresel grafitli DD (sfero DD, nodler DD) Beyaz DD Temper DD -Beyaz temper DD - Siyah temper DD
07.11.2008 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Baz dkme demirlerin mekanik zellikleri

Kompozisyon Kod No Matris Yap ekme Mukavemeti (MPa) 124 276 Akma Mukavemeti (MPa) Sneklik (% Uzama)

Gri Dkme Demir SAE G1800 SAE G4000 ASTM A536 60-40-18 ASTM A536 60-40-18 32510 3.4-3.7C, 2.55Si, 0.7Mn 3.0 3.3C, 2.20Si, 0.8Mn 3.5-3.8C, 2.0-2.8Si, 0.05Mg 3.5-3.8C, 2.0-2.8Si, 0.05Mg 2.3-2.7C, 1.0-1.75Si <0.55Mn 2.4-2.7C, 1.25-1.55Si <0.55Mn Ferrit + Prlit Prlit -

Snek Dkme Demir Ferrit 414 276 18

Menevilenmi martensit

827

621

Temper Dkme Demir Ferrit 345 224 10

45006

Ferrit + Prlit

448

310

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

21

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Gri dkme demirin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

22

kresel dkme demirin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Beyaz dkme demirin mikroyap grnm

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

23

 Kaynaklar: Prof.Dr.Blent Eker ders notlar Prof.Dr.Mehmet YkselMalzeme Bilimleri Serisi, Cilt 1 Prof.Dr.efik Gle-Do.Dr.Ahmet Aran, Malzeme Bilgisi, Cilt 1

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

24