RULMANLARIN TAKILMASI VE SKLMES Rulmanlar, yksek hassasiyetle ilenmi, yksek ykler altnda alan makina elemanlardr.

Rulmanlarn kapasitelerinden tam olarak yararlanabilmek iin rulman tipi ve yapsnn seimi ile evre elemanlarnn konstrksiyonu srasnda takma ve skme artlarn dikkate almak gerekir. Uygun montaj aletlerinin kullanlmas, montaja gerekli zenin gsterilmesi ve montaj yerinin temiz olmas rulman mrn artrc en nemli artlardr. Orijinal ambalajdaki FAG rulmanlarnn zerinde bulunan koruyucu yan montaj srasnda ykanarak temizlenmesine gerek yoktur, bu ya rulmann yalanaca standart tm yalarla uyum salar. Buna karn konik delikli rulmanlarn koruyucu ya, mil veya manon zerine sk gemelerinin salanabilmesi asndan temizlenir. Hareket yzeylerinin hasar grmesinden kanlabilmesi iin rulmanlar, kesinlikle pislik ve neme kar korunmaldr. Bu nedenle montaj yeri tozdan arnm ve temiz olmaldr. Ayrca montaja ayrlacak yer talama tezgahlarnn civarnda seilmemeli ve basnl hava kullanmndan kanlmaldr. Mil ve yuvalar temiz olmaldr. Pasa kar koruyucu madde ve boya artklar ile dkm paralarn kalp kumu, oturma yzeyi zerinden uzaklatrlmaldr. Dnen paralarda apak ve sert kenarlar yok edilmelidir. Yataklamaya ait tm paralar birletirilmeden nce l ve biim doruluu asndan kontrol edilmelidir. Rulmann alma hassasiyetine yakndan etki eden gemelerin mil ve yuva toleranslarnn kontrol zellikle nem tar. Silindirik Delikli Rulmanlarn Taklmas Mekanik yntemler: a) eki ile direkt olarak rulman bileziklerine vurmaktan kesinlikle kanlmaldr. Paralarna ayrlmayan rulmanlarda montaj kuvvetleri daima sk geirilen bilezie uygulanmaldr ve nce bu bilezik taklmaldr. Serbest geen bilezie uygulanan kuvvetler yuvarlanma elemanlar tarafndan iletileceinden, hareket yollar ve yuvarlanma elemanlar zarar grebilir. Paralarna ayrlabilen rulmanlarn bilezikleri ise ayr ayr taklabilir. b) 80 mm delik apnn altndaki rulmanlar souk presleme ile taklabilir. Bunun iin mekanik ve hidrolik presler mevcuttur. Herhangi bir presin bulunmamas halinde rulmanlar, eki ve vurma burcu yardmyla mile srlebilir. c) Asal uyumlu rulmanlarda her iki bilezie dayanan bir disk kullanmak suretiyle d bileziin arplmas nlenmi olur. E-tipi oynak makaral rulmanlar ve baz oynak bilyal rulmanlar gibi kafes ve yuvarlanma elemanlarnn kenardan dar tat rulmanlarda kullanlacak diskin ii tornalanarak boal-tlm olmaldr. Termik yntemler a) Hassas rulmanlar ve greslenerek szdrmazl salanm (metal veya conta kapakl) rulmanlar dndaki btn tip ve byklkteki rulmanlar ya banyosunda stlabilir. 80C ... 100Cler arasndaki bir termostatik kumanda bu amaca uygun olur. Rulman, homojen olarak snabilmesi iin bir zgara zerine yatrlr ya da aslr. Bu yntemin kaza tehlikesi, buharlaan ya nedeniyle evre kirlilii yaratmas, scak yan yanabilirlii ve rulmann pislenmesi gibi mahsurlar vardr. b) Rulmanlar, scakl termostatla kontrol edilebilen stc plaka zerinde stlabilir. Bunu yaparken rulman plakaya temas ettirmemek amacyla bir bur kullanlmal ve homojen bir stma iin rulman birok kez evrilmelidir. Ayrca rulman stmak iin yine termostat ayarl scak haval dolap veya stma kabini kullanlabilir. c) Bir rulman en gvenilir, en abuk ve en temiz ekilde indksiyonla stma cihaz ile stlr. (sayfa 75, FAG HEATER serisi indksiyonla stma cihazlar).

Konik delikli rulmanlarn taklmas Konik delikli rulmanlar direkt konik mil zerine veya bir germe ya da akma manonu kullanlarak silindirik mil yzeyine taklr. bileziin eksenel ynde itilmesiyle sk geme temin edilir. Sk gemenin kontrol, i bileziin genilemesinden dolay radyal boluun azalma miktar llerek veya i bileziin mil zerinde eksenel ynde kayma mesafesi llerek yaplabilir. Mekanik yntemler: a) Delik ap 80 mmden kk rulmanlar bir mil somunu yardmyla milin konik oturma yzeyine veya germe manonuna srlebilir. Somun bir kanca anahtar kullanlarak ilerletilir. Kk boyutlardaki akma manonlar da ayn ekilde bir mil ile i bilezik delik yzeyi arasndaki bolua geirilir. b) Orta byklkteki rulmanlarda somunun ilerletilebilmesi iin olduka yksek kuvvetlere ihtiya vardr. Bask civatal mil somunlar bu gibi durumlarda takmay kolaylatrr (E-tipi oynak makaral rulmanlarda kullanlmas uygun deildir).

Hidrolik yntemler: Byk rulmanlarn taklmasnda rulman srmek veya manonu basmak iin hidrolik bir dzen kullanlmas uygun olur. Btn hatvelerdeki manonlar ve miller iin halka pistonlu presler (hidrolik somun) mevcuttur. Hidrolik yntemin uygulanmasyla 160 mm delik apnn zerindeki rulmanlarn takma ve daha nemlisi skmesi son derece basit hale gelmitir. Silindirik Delikli Rulmanlarn Sklmesi Mekanik yntemler: ektirme, mekanik pres kullanlabilir. Tekrar kullanlacak olan rulmanlarda ektirme dzeni sk geme bilezie sabitlenerek ektirme ilemi yaplmaldr. Paralarna ayrlmayan rulmanlarda: I) Eer d bilezik sk gemise rulman ve yuva mil zerinden kaydrlarak karlr, daha sonra rulman d bilezii yuva iinden sklr. II) Eer i bilezik gemise mil rulman ile birlikte yuva iinden kaydrlarak karlr, daha sonra i bilezik mil zerinden sklr. Kk rulmanlar ekmede mekanik ektirme dzenleri veya hidrolik presler kullanlr. Eer mil ve yuvada ektirme oluklar varsa, ektirme dorudan sk oturan rulman bileziine uygulanabilir ve bylece skme ok kolaylar. ektirme oluklarnn bulunmad tasarmlar iin zel ektirme dzenleri mevcuttur.

Termik yntemler: a) ndksiyonla starak skme dzenleri, zellikle scak geirilmi silindirik makaral rulmanlarn i bileziklerini milden ektirmede kullanlr. Istmann ok hzl gereklemesi nedeniyle mile fazla bir s geii olmakszn bilezikler kolayca sklr. b) Istma halkalar, silindirik makaral ve ineli rulmanlarn faturasz olan veya bir faturas bulunan i bileziklerini skmeye uygundur. Hafif metalden yaplan stma halkalar radyal ynde entik alm olarak retilir. Istma halkalar, elektrikli bir stc plakada 200 ..... 300Cye stldktan sonra ektirilecek i bileziin zerine srlr ve s yaltm yaplm saplar vastasyla gerdirilir. Mile sk gemi i bilezik geveyince, stma halkalar ile beraberce ektirilir. Rulman bileziinin ektirmeden sonra ar snmamas iin stma halkasndan hemen kartlmas gerekir. c) Milde hidrolik takma iin gerekli ya delikleri yoksa ve de indksiyonla stma dzeni kullanmak ekonomik olmuyorsa, paralarna ayrlabilir rulmanlarn sklmesinin aciliyet gerektirdii durumlarda i bilezikler alevle stlabilir. Istmann alev emberi ile yaplmas daha iyi bir zmdr. Bilezikler blgesel scaklk farklarna duyarl olduundan, alev emberi ile stma ok byk bir zenle uygulanmaldr. Hidrolik yntemler Rulmanlarn silindirik oturma yzeylerinden sklmesinde hidrolik yntem de uygulanr. Konik Delikli Rulmanlarn Sklmesi Mekanik yntemler: a) Dorudan konik mil yzeyine veya germe manonuna taklm rulmanlarn sklebilmesi iin, ilk olarak mil yada manon somununun emniyeti gevetilir. Daha sonra somun, kayma yolu zerinden geriye doru dndrlerek karlr. Bu ilemden sonra zel bir vurma parasna uygulanan hafif eki darbeleriyle i bilezik, germe manonundan veya milden srlr. Bir presten yararlanlmas halinde germe manonu desteklenerek rulman manonundan kartlr. b) akma manonu ile taklan rulmanlar ektirme somunu yardmyla sklr. Byk rulmanlar iin yksek kuvvetler gereklidir. Bu gibi durumda bask civatalar bulunan ektirme somunlar ve i bilezik ile bask civatalar arasna bir rondela konur. akma manonunun sklmesinin en kolay ve en ekonomik yolu halka pistonlu pres (hidrolik somun) kullanlmasdr. Hidrolik yntemler: Byk rulmanlarn sklmesini kolaylatrmak iin hidrolik yntem kullanlr. Bu yntemde sv ya, geme yzeyleri arasna baslarak, geme elemanlar, herhangi bir yzey hasar riski olmakszn ok az bir kuvvet uygulanmasyla birbirleri zerinden sklr. Konik millerde uygun ya kanallar ve besleme delikleri bulunmaldr. Basn retmek iin ya pompas kullanlr. Skmede, 20Cde yaklak 150 mm2/s viskoziteye sahip ya kullanlr. 40Cdeki anma viskozitesi 46 mm2/sdir). Konik delikli rulmanlarda yan geme yzeyleri arasna baslmas yeterli olur. Gemenin aniden zlmesi nedeniyle rulman veya manonun eksenel hareketi bir somun ya da destek parasyla snrlandrlmaldr.