Balikli Hes Ni̇hai̇ Çed Raporu

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HDROELEKTRK SANTRAL PROJES ED RAPORU
ARTVN L, ARHAV LES
ED Raporu
X Nihai ED Raporu
ANKARA-TEMMUZ 2011
MAVRLK VE PROJE HZ. LTD. T. Huzur Mah. 1139 Sok. nar Apt. No: 6/3 veler ANKAYA/ANKARA Tel : 0 312 472 38 39 Faks: 0 312 472 39 33 web: cinarmuhendislik.com e-mail: cinar@cinarmuhendislik.com
Bu raporun tm haklar sakldr. Raporun tamam ya da bir blm, 4110 sayl Yasa ile deiik 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarnca, nar Mhendislik Mavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd. ti.nin yazl izni olmadka; hibir ekil ve yntemle saysal ve/veya elektronik ortamda oaltlamaz, kopya edilmez, oaltlm nshalar yaynlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yntemlerle iletilemez, satlamaz, kiralanamaz, amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU
PROJE SAHBNN ADI
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. Cevizlidere Mahallesi 5. Cad. 7. Sk. 2/16 ankaya/ANKARA Tel Faks : 0 (312) 473 26 70 : 0 (312) 473 26 72 VE
ADRES
TELEFON VE FAKS NUMARALARI
PROJENN ADI PROJE BEDEL PROJE N SELEN YERN AIK ADRES (L, LES, MEVK)
BALIKLI I-II-III REGLATRLER HDROELEKTRK SANTRAL PROJES 18.061.724 TL
Artvin li, Arhavi lesi
PROJE N SELEN KOORDNATLARI, ZONE
YERN
Koordinatlar takip eden b,c,d,e,f ve g sayfalarnda sunulmutur.
PROJENN ED YNETMEL KAPSAMINDAK YER (SEKTR, (evre ve Orman Bakanlnn 09.04.2010 tarih ve 3266ALT SEKTR) 21896 sayl yazs gerei ED GEREKLDR karar verilmi
olup; ED Ynetmelii Madde 7 gerei ED Raporu hazrlanmtr.)
EK-II Listesi / Enerji, Turizm, Konut Madde 28 Kurulu gc 0.5 MW ve zeri olan nehir tipi santraller
RAPORU KURULUUN/ GRUBUNUN ADI
HAZIRLAYAN ALIMA
INAR MHENDSLK MAVRLK VE PROJE HZMETLER LTD. T. Yeterlik Belge No : 02 Yeterlik Belgesi Verili Tarihi : 26.02.2010 Huzur Mahallesi 1139. Sok. nar Apt. No: 6/3 06460 ankaya / ANKARA Tel : 0 (312) 472 38 39 Faks: 0 (312) 472 39 33
RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ ALIMA GRUBUNUN ADRES, TELEFON VE FAKS NUMARALARI
Rapor Sunum Tarihi
MAYIS 2011
Proje in Seilen Yerin Koordinatlar, Zone Koor. Sras: Saa, Yukar Datum: ED-50 Tr: UTM D.O.M.: 39 Zon: 37 lek Fak.: 6 derecelik 701470.791 703507.045 702478.288 701484.118 701552.561 701613.826 701671.545 701708.978 701713.552 letim Yaps-2 701677.051 701654.108 701650.327 701669.253 701745.490 701829.572 701885.627 701903.225 701987.307 702108.542 702223.259 702312.555 702444.219 702596.740 letim Yaps-1 702687.992 702795.539 702889.398 702985.035 703108.260 703232.550 703337.409 703427.773 703481.864 702564.904 702640.065 Derivasyon Yaps (boru/kutu menfez) 702722.191 702809.818 702906.243 4570208.833 4571330.851 4572020.427 4570202.486 4570258.070 4570332.846 4570419.314 4570496.062 4570568.797 4570650.924 4570754.934 4570879.706 4571015.924 4571120.220 4571158.676 4571194.525 4571202.998 4571254.490 4571262.964 4571235.588 4571199.088 4571206.257 4571254.490 4571225.159 4571207.561 4571272.741 4571353.555 4571423.123 4571469.320 4571461.254 4571409.434 4571349.063 4571541.731 4571482.335 4571416.341 4571444.205 4571484.902 Koor. Sras: Enlem, Boylam Datum: WGS-84 Tr: Corafik D.O.M.: Zon: lek Fak.: 41.256614 41.266201 41.272666 41.256553 41.257036 41.257694 41.258458 41.259139 41.259793 41.260541 41.261483 41.262607 41.263828 41.264748 41.265073 41.265381 41.265453 41.265896 41.265941 41.265666 41.265316 41.265347 41.265743 41.265456 41.265271 41.265834 41.266537 41.267132 41.267517 41.267418 41.266929 41.266372 41.268336 41.267783 41.267168 41.267397 41.267739 41.404556 41.429215 41.417173 41.404713 41.405548 41.406303 41.407020 41.407492 41.407570 41.407162 41.406923 41.406919 41.407190 41.408134 41.409149 41.409830 41.410042 41.411062 41.412511 41.413871 41.414924 41.416496 41.418332 41.419410 41.420687 41.421828 41.422996 41.424489 41.425987 41.427235 41.428296 41.428921 41.418047 41.418924 41.419882 41.420936 41.422100
Proje Alan
Balkl Reglatr-I Balkl Reglatr-II Balkl Reglatr-III
703036.033 703179.021 703283.513 703338.142 703444.833 703521.461 702482.410 Derivasyon Tneli 702522.812 702564.904 Ykleme Havuzu Cebri Boru 701764.392 HES 701757.085 701764.465 701792.878 701837.138 Kaz fazlas malzeme alan-1 701864.459 701877.573 701856.263 701798.396 701767.197 701928.672 701889.766 701885.540 701941.097 702084.393 702105.909 702104.453 702091.287 702084.279 Kaz fazlas malzeme Alan-2 702072.206 702060.852 702036.342 702023.536 702007.446 702002.070 701996.842 701992.190 701987.581 701983.050 701978.633 701884.573 701869.983
4571501.217 4571533.481 4571524.315 4571536.414 4571458.687 4571361.162 4571992.694 4571771.830 4571541.731 4571214.724 4571236.892 4571422.655 4571431.631 4571487.55 4571490.829 4571500.665 4571500.665 4571484.272 4571472.797 4571462.306 4571461.869 4571224.927 4571292.674 4571299.878 4571322.151 4571324.818 4571266.861 4571266.193 4571267.068 4571267.374 4571267.469 4571267.174 4571265.030 4571263.329 4571262.502 4571262.671 4571262.825 4571262.532 4571261.833 4571260.735 4571259.245
41.267853 41.268108 41.267999 41.268094 41.267368 41.266471 41.272415 41.270417 41.268336 41.265563 41.265766 41.267465 41.267547 41.268049 41.268071 41.268149 41.268142 41.267991 41.267893 41.267813 41.267817 41.265644 41.266264 41.266329 41.266516 41.266504 41.265977 41.265972 41.265983 41.265987 41.265991 41.265991 41.265978 41.265966 41.265963 41.265965 41.265968 41.265967 41.265962 41.265953 41.265940
41.423654 41.425370 41.426613 41.427269 41.428516 41.429397 41.417213 41.417622 41.418047 41.409824 41.409657 41.408459 41.408375 41.408482 41.408822 41.409353 41.409679 41.409830 41.409572 41.408878 41.408506 41.410353 41.409912 41.409864 41.410534 41.412244 41.412481 41.412464 41.412307 41.412223 41.412079 41.411944 41.411651 41.411498 41.411305 41.411241 41.411179 41.411123 41.411068 41.411014 41.410961
701970.272 703049.362 703054.762 703008.724 702959.080 Kaz fazlas malzeme -3 702788.599 702772.240 702831.210 702862.706 702999.445 703238.428 703240.065 703244.911 703272.096 Kaz fazlas malzeme -4 703300.139 703309.073 703317.826 703334.010 703333.919 702565.193 702536.576 702496.259 702491.002 702440.490 702401.358 702359.777 702349.670 702379.790 Kaz fazlas malzeme -5 702395.163 702425.422 702439.853 702453.512 702466.237 702478.129 702489.348 702510.429 702520.628 702541.157 702562.528 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan -1 701649.034 701695.215
4571255.140 4571451.172 4571439.187 4571417.250 4571381.964 4571251.964 4571290.331 4571347.606 4571395.234 4571452.081 4571401.199 4571447.089 4571447.254 4571447.697 4571445.509 4571442.918 4571438.581 4571427.753 4571390.140 4571530.370 4571477.947 4571501.886 4571505.008 4571501.432 4571477.507 4571462.649 4571513.987 4571525.848 4571532.121 4571543.969 4571548.991 4571553.045 4571555.912 4571557.583 4571558.099 4571555.815 4571553.077 4571544.537 4571532.231 4570577.563 4570597.517
41.265906 41.267399 41.267290 41.267104 41.266799 41.265672 41.266021 41.266522 41.266943 41.267420 41.266902 41.267315 41.267315 41.267312 41.267285 41.267260 41.267219 41.267117 41.266779 41.268234 41.267769 41.267995 41.268024 41.268005 41.267799 41.267676 41.268140 41.268239 41.268292 41.268391 41.268433 41.268466 41.268488 41.268500 41.268502 41.268476 41.268449 41.268367 41.268251 41.259888 41.260056
41.410859 41.423796 41.423856 41.423300 41.422696 41.420619 41.420437 41.421159 41.421551 41.423201 41.426034 41.426069 41.426127 41.426451 41.426785 41.426891 41.426994 41.427183 41.427170 41.418047 41.417688 41.417215 41.417154 41.416550 41.416075 41.415574 41.415471 41.415834 41.416019 41.416384 41.416558 41.416722 41.416875 41.417018 41.417152 41.417402 41.417523 41.417765 41.418016 41.406804 41.407361
701705.191 701696.545 701664.087 702413.487 702458.042 702506.439 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan -2 702555.603 702576.345 702508.743 702440.373 702657.024 702740.293 Alternatif Kaz fazlas malzeme Alan-3 702748.319 702698.659 702655.519 702626.425 701730.587 701725.669 701720.751 antiye Alan-1 701715.833 701699.441 701695.616 701705.451 701889.766 701928.672 701917.349 antiye Alan-2 701913.688 701911.757 701883.496 701867.976 701885.540 702788.599 702797.252 702850.051 702959.080 antiye Alan-3 703008.724 703054.762 703065.373 703048.667 703029.744 703009.165
4570539.654 4570488.441 4570491.532 4571294.600 4571329.937 4571380.638 4571337.619 4571267.713 4571236.985 4571214.708 4571437.892 4571394.753 4571329.542 4571304.963 4571330.044 4571377.698 4571547.110 4571521.975 4571490.829 4571474.983 4571475.529 4571507.768 4571548.203 4571292.674 4571224.927 4571216.703 4571214.368 4571217.608 4571265.029 4571292.837 4571299.878 4571251.964 4571258.566 4571298.848 4571381.964 4571417.250 4571439.187 4571413.406 4571405.636 4571395.414 4571382.761
41.259533 41.259074 41.259110 41.266150 41.266457 41.266901 41.266501 41.265867 41.265607 41.265424 41.267378 41.266969 41.266380 41.266172 41.266408 41.266844 41.268593 41.268368 41.268089 41.267948 41.267957 41.268248 41.268609 41.266264 41.265644 41.265573 41.265553 41.265582 41.266016 41.266270 41.266329 41.265672 41.265729 41.266079 41.266799 41.267104 41.267290 41.267056 41.266990 41.266903 41.266794
41.407461 41.407341 41.406955 41.416159 41.416702 41.417296 41.417869 41.418093 41.417276 41.416453 41.419112 41.420091 41.420165 41.419564 41.419058 41.418727 41.408097 41.408030 41.407961 41.407897 41.407702 41.407667 41.407798 41.409912 41.410353 41.410215 41.410171 41.410149 41.409828 41.409652 41.409864 41.420619 41.420725 41.421368 41.422696 41.423300 41.423856 41.423974 41.423772 41.423543 41.423294
702988.251 702968.355 702943.078 702929.288 702911.243 702899.796 702893.991 702876.245 702864.325 702858.424 702846.999 702836.255 702826.324 702821.725 702813.419 702806.219 703240.065 antiye Alan-4 703238.428 703222.473 703224.547 702584.168 antiye Alan-5 702557.023 702536.576 702565.193 701627.286 Alternatif antiye Alan-1 701574.722 701554.903 701602.297 701583.339 antiye-1 Yolu 701619.531 701637.626 701691.052 701791.439 701951.259 antiye-2 Yolu 701867.426 701951.196 702026.521 702118.673 702449.413 Yeni Yol 702403.217 702325.856
4571368.480 4571353.401 4571331.069 4571317.311 4571299.566 4571290.236 4571286.216 4571275.058 4571266.983 4571262.341 4571251.683 4571240.279 4571229.499 4571224.780 4571217.510 4571213.209 4571447.089 4571401.199 4571403.047 4571446.563 4571517.119 4571465.805 4571477.947 4571530.370 4570514.002 4570535.544 4570599.311 4570596.725 4570524.342 4570507.970 4570472.640 4570479.534 4571448.417 4571420.341 4571348.739 4571348.227 4571312.189 4571262.063 4572034.125 4572045.490 4571987.928
41.266671 41.266540 41.266345 41.266225 41.266070 41.265989 41.265954 41.265858 41.265788 41.265748 41.265655 41.265555 41.265460 41.265419 41.265356 41.265319 41.267315 41.266902 41.266923 41.267314 41.268110 41.267655 41.267769 41.268234 41.259321 41.259528 41.260107 41.260072 41.259425 41.259269 41.258946 41.258995 41.267690 41.267397 41.266774 41.266748 41.266405 41.265931 41.272796 41.272910 41.272412
41.423039 41.422797 41.422488 41.422319 41.422098 41.421958 41.421888 41.421672 41.421527 41.421456 41.421316 41.421184 41.421062 41.421005 41.420904 41.420817 41.426069 41.426034 41.425845 41.425884 41.418269 41.417928 41.417688 41.418047 41.406523 41.405904 41.405688 41.406253 41.406003 41.406429 41.406633 41.407272 41.408790 41.410687 41.409664 41.410663 41.411549 41.412632 41.416833 41.416286 41.415344
702256.928 702253.629 702238.963 702220.631 702226.498 702288.459 702370.491 702453.512 702564.904
4571916.801 4571826.608 4571732.382 4571625.324 4571523.032 4571500.667 4571522.186 4571553.045 4571541.731
41.271789 41.270978 41.270133 41.269175 41.268253 41.268036 41.268209 41.268466 41.268336
41.414498 41.414429 41.414223 41.413968 41.414005 41.414736 41.415722 41.416722 41.418047
NDEKLER
Sayfa No NDEKLER.....i TABLOLAR DZN...vii EKLLER DZN.....x EKLER DZN....xiii KISALTMALAR .............................................................................................................. xiv PROJENN TEKNK OLMAYAN ZET........xv BLM I : PROJENN TANIMI VE AMACI ....................................................................... 1 (Proje Konusu Faaliyetin Tanm, mr, Hizmet Amalar, Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gsteren Tablo (Su Alma Kotu, Trbin Eksen Kotu, Brt D, Santral Tipi, Net D Trbin Tipi, nite Says, nite Gc, Kurulu G ( MWm / MWe), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Trbin Verimi, Jeneratr Verimi, Trafo Verimi Vb.), Pazar Veya Hizmet Alanlar Ve Bu Alan erisinde Ekonomik ve Sosyal Ynden lke, Blge Ve/Veya l leinde nem Ve Gereklilikleri, (Proje Alan ve evresindeki Su Kaynaklarnn Grnebilecei, lekte Renkli Harita zerinde Su Kaynaklar Yerleri ve Proje Alanna Mesafeleri, Fizibilite Raporunun Onay Aamasna likin Bilgi ve Su Kullanma Anlamas Hakknda Bilgi) ..................................................... 1 BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU ....................................................... 9 II.1. Projenin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan proje yerinin, lejant ve plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan (DP) ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi .. 9 II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu (Btn idari ve sosyal nitelerin, teknik altyap nitelerinin varsa dier nitelerin proje alan iindeki konumlarnn vaziyet plan zerinde gsterimi dier tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gsterimler, proje kapsamnda yer alan nitelerin ve geici-nihai depolama alanlarnn 1/25000,1/5000 ve/veya 1/1000lik haritalar zerinde gsterimi), ........................................................... 11 BLM III: PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI .................................... 23 III.1. Projenin gereklemesi ile ilgili yatrm program, finans kaynaklar, bu kaynaklarn nereden temin edilecei ...............................................................................................23 III.2. Projenin gereklemesi ile ilgili i akm emas veya zamanlama tablosu ............23 III.3. Projenin fayda-maliyet analizi ...............................................................................26 III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri .............................................................................................27 III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri ............................................................................27 III.6. Kamulatrma, yeniden yerleimin nasl yaplaca, kamulatrma kapsamnda halk bilgilendirme yntemlerine ilikin bilgi ..................................................................27 III.7. Dier hususlar. .....................................................................................................28 BLM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI ...................... 29 IV.1. Projeden etkilenecek alann belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek) ...............................29 IV.2. Etki alan ierisindeki fiziksel ve biyolojik evrenin zellikleri ve doal kaynaklarn kullanm, .....................................................................................................................29 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler .......................................................................30 IV.2.2. Blgesel ve proje alan Jeolojik zellikleri (Sahann 1/25.000 lekli genel jeoloji haritas ve inceleme alanna ait byk lekli (1/5000 yada varsa 1/1000 lekli) jeoloji
i
haritas ve stratigrafik kolon kesitleri, jeoteknik ett raporu (reglatr, iletim sistemi (tnel veya borulu sistem olmas nerilmekte) gzergah, ykleme havuzu, cebri boru, ve santral yerinin detayl jeoloji-jeoteknik ettleri) Depremsellik ve doal afet potansiyeli, yamalardaki krk ve atlaklar ile kayma yapacak alanlarn olup olmad, heyelan ve takn riski, 1/25.000 lekli jeoloji harita ve kesitlerin harita alma tekniine uygun olarak hazrlanmas jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandrlmas ..............49 IV.2.3. Hidrojeolojik zellikler ve yer alt su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm, faaliyet alanna mesafeleri ve debileri (yer alt ve termal su kaynaklar, yer alt su seviyeleri; halen mevcut her trl keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli ekim deeri; suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri; yer alt suyunun mevcut ve planlanan kullanm) .....................................................................................................57 IV.2.4. Hidrolojik zellikler ve yzeysel su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm (ime, kullanma, sulama suyu, elektrik retimi, baraj, gl, glet, su rnleri retiminde rn eidi ve retim miktarlar), faaliyet alanna mesafeleri ve debileri ( yzeysel su kaynaklarndan deniz, gl, dalyan akarsu ve dier sulak alanlarn fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, bu kapsamda akarsularn debisi ve mevsimlik deiimleri, taknlar, su toplama havzas oligotrofik, mezotrofik, trofik, distrofik olarak snflandrlmas, sedimantasyon, drenaj, tm su kaynaklarnn ky ekosistemleri) ......58 IV.2.5. Kurulacak reglatrn su toplama havzas ile ilgili, Dlgerli Deresi, Dikme Deresi ve Agara Deresine ilikin en az 10 yllk aylk maksimum, aylk minimum ve aylk ortalama debilerinin m3/sn olarak verilmesi ..................................................................59 IV.2.6. Projenin yer ald havzann su kullanm durumu (ime kullanma suyu amal herhangi bir su kayna havzasnda kalp kalmad vs. dahil), ya-ak ilikisi, ekolojik potansiyeli, projenin kurulaca su kaynann/kaynaklarnn uzun yllara ait aylk ortalama deerleri (m3/sn), akm gzlem istasyonlar ve reglatr yerlerini temsil eden uzun yllara ait akm deerlerinin, ilgili kurum (bu verilerin temin edildii kurum) onay alnarak sunulmas, ............................................................................................60 IV.2.7. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (toprak yaps, arazi kullanm kabiliyeti, snflamas, tama kapasitesi, yama stabilitesi, kayganlk, erozyon, toprak ileri iin kullanm, doal bitki rts olarak kullanlan mera, ayr vb.) ......................................60 IV.2.8. Tarm alanlar (tarmsal alan varlnn olup, olmad, var ise tarmsal geliim proje alanlar, sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar, rnlerin lke tarmndaki yeri ve ekonomik deeri) ..........................65 IV.2.9. Orman Alanlar (aa trleri ve miktarlar, kaplad alan byklkleri ve kapall bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, 1/25 000 lekli Mecere haritas) ..............................................................................................69 IV.2.10. Koruma alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamndaki alanlar, Projenin korunan alanlara uzaklklarnn 1/100.000lik lekli haritada anlalr ve renkli gsterilmesi) .......................................................................70 IV.2.11. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri ile Proje alan ve projenin etki alan iindeki yer alan sucul canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar), ...............................................75 IV.2.12. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda doal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar, poplasyonlar ve bunlar iin alnan Merkez Av Komisyonu Kararlar) proje alanndaki vejetasyon tiplerinin bir harita zerinde gsterilmesi. Projeden ve almalardan etkilenecek canllar iin alnmas gereken koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide yaplacak flora almalarnn vejetasyon dneminde gerekletirilmesi ve bu dnemin belirtilmesi .............................................82 IV.2.13. Peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar .......................................105
ii
IV.2.14. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri) ...................................................................................................107 IV.2.15. Hayvanclk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri) ...................................................................................108 IV.2.16. Devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar, vb.),............................................................................................................................ 114 IV.2.17. Proje yeri ve etki alannn mevcut kirlilik yk ................................................ 114 IV.2.18. Dier zellikler. .............................................................................................. 114 IV.3. Sosyo-Ekonomik evrenin zellikleri ................................................................. 115 IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler ) ................................................. 115 IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler) .................................................... 116 IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir), .................................................................... 117 IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran) ........................................... 118 IV.3.5. Yredeki sosyal altyap hizmetleri (eitim, salk, kltr hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumu) ............................................................................ 119 IV.3.6. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm alanlar vb.) ..................................................................................................................................120 IV.3.7. Dier zellikler. ................................................................................................120 BLM V: PROJENN BLM IVDE TANIMLANAN ALAN ZERNDEK ETKLER VE ALINACAK NLEMLER ......................................................................................121 (Bu blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler V.1 ve V.2 balklar iin ayr ayr ve ayrntl bir ekilde aklanr). ..............................................121 V.1. Arazinin hazrlanmas, inaat ve tesis aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler (Reglatr, HES, iletim hatt (tnel ve/veya kanal) Varsa Krma Eleme ve Mobil Hazr beton santral, vb dahil), (inaat aamasndaki etkiler her bir reglatr, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve dier yaplar iin ayr ayr irdelenecektir. Balk geidi ve merdivenleri alr duruma geldiklerinde, ilerinin tam su dolu ve blmelerin zerinde su taracak halde ilevsel olmas) ........121 V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat (bitkisel toprak dahil) yaplaca, hafriyat miktar, hafriyat srasnda kullanlacak malzemeler, patlayc maddeler, Hafriyat art toprak, ta, kum vb maddelerin nerelere tanacaklar, nerelerde depolanacaklar ( hafriyat depo alanlarnn akarsulara snr olmas durumunda 1/1000 lekli haritada ilenmesi) veya hangi amalar iin kullanlacaklar .......................................................................................121 V.1.2. Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak maddelerden parlayc, patlayc, tehlikeli, toksin ve kimyasal olanlarn tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler ..............128 V.1.3. Proje kapsamndaki ulam altyaps plan, bu altyapnn inas ile ilgili ilemler, yaplacak yolun zellikleri, kullanlacak malzemeler, kimyasal maddeler, aralar, makineler; altyapnn inas srasnda krma tme, tama, depolama gibi toz yayc mekanik ilemler, toz ve grlt hesaplar, trafik yk, yeni yaplacak yollar ..............129 V.1.4. Zemin emniyeti ve su kaa olmamas iin yaplacak ilemler ........................131 V.1.5. Takn nleme ve drenaj ile ilgili ilemlerin nerelerde ve nasl yaplaca .........132 V.1.6. Reglatler ve HES, iletim kanal, tnel yapm ve servis yollarnn yapm dolaysyla kullanlacak olan malzemenin zellikleri, nereden ve nasl temin edilecei, ..................................................................................................................................133
iii
V.1.7. naat esnasnda krma, tme, ykama-eleme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler ..............................................................................133 V.1.8. naat ilemleri sresince su ortamnda, dere yatanda ve proje alannda mevcut canl trlerine (karasal ve sucul flora-fauna) olabilecek etkiler ve hassas trlerin ne ekilde korunaca, alnacak nlemler .......................................................................147 V.1.9. Proje alan iindeki su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz, dip taramas, vb. ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, Dere yatanda yaplacak olan almalarn etkileri (bulanklk, suyun debisi vb) ................148 V.1.10. Derivasyon (reglatr inaat alannn kuru tutulabilmesi iin akarsu gzergahnn geici olarak deitirilmesi) amacyla veya dier nedenlerle akarsu havzasnda yaplacak her trl doldurma, kazklar zerine inaat ve benzeri ilemler ile bunlarn nerelerde ne kadar alan kaplayaca ve kullanlacak malzemeler, ara ve makineler ...................................................................................................................149 V.1.11. Olabilecek heyelanlara kar alnacak nlemler ..............................................149 V.1.12. Yer alt suyuna etkiler .....................................................................................150 V.1.13. 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda deerlendirme (09/09/2006 tarih ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.) ..............................................150 V.1.14. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla, elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri..................................................................................................................150 V.1.15. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, mecere tipi, kapall, kesilecek aalarn blgedeki orman ekosistemi zerine etkileri, ..............................................................151 V.1.16. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna kadar yaplacak ilerde kullanlacak yaktlarn trleri, zellikleri, oluacak emisyonlar, ........................152 V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek hafriyatn depolanaca alanlarn vaziyet plannda gsterilmesi ve geici depolama alannn zellikleri ......................................................................................153 V.1.18. Proje kapsamnda (inaat ve iletme aamalarnda) su temini sistemi plan, suyun nereden temin edilecei, suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktar ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar, oluacak atk sularn cins ve miktarlar, bertaraf yntemleri ve dearj edilecei ortamlar (Burada gerekli izinler alnmal ve izin belgeleri rapora eklenmelidir.) ............................................................154 V.1.19. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek kat atklarn cins ve miktarlar, bu atklarn nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, ......................................................................................156 V.1.20. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler, .....................................................................................................................158 V.1.21. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei,........................167 V.1.22. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar, acil eylem plan hakknda bilgi verilmesi, ............................................................................................................168 V.1.23. Proje alannda, peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasl yaplaca,( Proje inaat almalar srasnda ana yaplarn ina edildii saha haricinde daha kstl alanda yaplacak saha dzenlemelerinde varsa su, kanalizasyon, haberleme ve elektrik ebekesi ile dier altyap tesislerine zara verilmemesi iin alnacak tedbirler) bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, ............172 V.1.24. Proje alannda ve yakn evresinde yeralt ve yerstnde bulunan kltr ve tabiat varlklarna (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalntlara, korunmas gerekli doal deerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi, ......................................................174
iv
V.1.25. Dier zellikler. ...............................................................................................175 V.2. Projenin iletme aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler .......................................................................................................176 V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek enerji retim miktarlar, (Santraln alma sreleri).........................................................................................................176 V.2.2. Su kaynana ait varsa dier kullanm ekilleri ve etkileri, Projenin memba ve mansap ksmnda yer alan dier projelerin ekosistem zerindeki etkilerinin birlikte deerlendirilmesi ........................................................................................................184 V.2.3. Mansaba braklacak su hesab (havza akmlar, ya-ak ilikisi, ekolojik potansiyel, varsa ulusal ve uluslar aras mevzuatla korunan balk trleri ve muhtemel ihtiyalar, havzann zellikleri [havzann hidrolojik karakteri, ekolojik potansiyeli ile havzada nerilen dier tesislerde alnan evre koruma tedbirlerinin yanna braklan miktarn enerji retimine etkisinin dikkate alnmas], nehir habitatnn mevsimsel ihtiyalar, yan dere katlmlar mmknse debileri, yatak ve kesit durumu, su haklar savaklanan sular ve periyotlar dikkate alnmal, doal akmlar ile izilen debi sreklilik erileri ile uzun dnemli akmlar gsteren tablo-ekiller, nehirdeki akmn son on yllk akm deerleri, enerji retimine balanldnda mansaba braklan su miktar lmleri iin lm istasyonlar yeri) ........................................................................................184 V.2.4. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara (Can suyunun braklaca gzergahtaki canl trleri ve ekolojik envanteri) olabilecek etkiler, proje iin tespit edilen balk trlerine ait gei sistemleri ile mansap can suyu k yerinin gsterildii izim ........................................................192 V.2.5. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler ....195 V.2.6. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas, su tutulmas sonucu mansapta olabilecek deiimler, bu deiimlerin su kalitesine ve su ortamndaki canllara etkileri, doal yaam zerine etkileri ( heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi, sucul yaam, sediment gelii vb.) bu etkilerin ortadan kaldrlmasna ynelik alnacak nlemler ( olabilecek heyelana kar alnacak nlemler dahil).....................................................195 V.2.7. Projenin memba ve mansabnda varsa dier projelerin (baraj, reglatr, HES vb.) belirtilmesi, ekosistem zerindeki etkilerinin deerlendirilmesi, ..................................196 V.2.8. Su kaynana ait varsa dier kullanm ekilleri ( mansapta kalan yerleim yerlerine ilikin su haklar, ime-kullanma, sulama, tarmsal faaliyetler, balk retim tesisi vb.) ve etkileri, ............................................................................................................196 V.2.9. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler (su kullanm (tarm alanlarnn sulanmas vb.), proje debisi, iletim kanalnn uzunluu, su kayna yatann genilii, alvyon yaps ime suyu sondaj kuyu yerlerinin gsterilmesi vb. parametrelerinin deerlendirilmesi) ............................................................................197 V.2.10. Orman alanlarna olabilecek etki ve bu etkilere kar alnacak tedbirlerin tanmlanmas .............................................................................................................197 V.2.11. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grltnn kaynaklar ve kontrol iin alnacak nlemler ...................................................................................198 V.2.12. Projenin iletilmesi srasnda alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei ....................................................................................................................199 V.2.13. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisi karakteristii prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei....................................................................................................................199 V.2.14. dari ve sosyal tesislerden oluacak kat atk miktar ve zellikleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei ..................................................................................................................................200 V.2.15. Projenin iletilmesi aamasndaki faaliyetlerden insan sal ve evre asndan riskli ve tehlikeli olanlar ..............................................................................201
V.2.16. Proje alannda peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemeleri ............................................................................................................201 V.2.17. Dier zellikler. ...............................................................................................204 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri ................................................204 V.3.1. Proje ile gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb...................................204 V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi ..........................................................................205 V.3.3. Projenin gereklemesine bal olarak sosyal etkilerin deerlendirilmesi. Projenin yapm dolaysyla etkilenecek yre halk ile grmeler yaplarak sosyolojik etkinin ortaya konulmas (Proje Alan ve Etki Alanndaki tarm, hayvanclk, balklk vb. faaliyetlere etkileri, projenin inas ve iletmesi aamasnda alacak insanlar ile yerel halk ilikileri, bunlarn insan yaam zerine etkileri ve Sosyo-Ekonomik Adan Analizi, uygulamaya geirilecek sosyal sorumluluk projeleri ...................................................206 BLM VI: LETME PROJE KAPATILDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER ..................................... 213 VI.1. Arazi slah ve Reklamasyon almalar, olabilecek hava emisyonlar, .............213 VI.2. Mevcut su kaynaklarna etkiler ...........................................................................213 BLM VII : PROJENN ALTERNATFLER.............................................................214 (Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak nlemler, alternatiflerin karlatrlmas ve tercih sralamas belirtilecektir.) ..................................................................................214 BLM VIII: ZLEME PROGRAMI ............................................................................215 VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan, evre Ynetim ekibi ...215 VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri bal altnda belirtilen hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program ..............................................................................225 BLM IX: YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET ...............................................................................................226 (Projenin inaat ve iletme aamalarnda yaplmas planlanan tm almalarn ve evresel etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemlerin, mmkn olduunca basit, teknik terim iermeyecek ekilde ve halkn anlayabilecei sadelikte anlatlmas,) ......226 BLM X: HALKIN KATILIMI ...................................................................................... 229 (Projeden etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle bilgilendirildii, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalar) .............229 BLM XI: SONULAR ...........................................................................................233 (Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde baar salanabileceinin belirtildii genel bir deerlendirme, proje kapsamnda alternatifler aras seimler ve bu seimlerin nedenleri ) ..............................................233 NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER ED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI
vi
TABLOLAR DZN Sayfa No Tablo II.1.1 Proje Alannn evresindeki Yerleim Yerleri ve Yerleim Yerlerinin Proje nitelerine Olan Mesafeleri Tablo II.2.2.1. Proje Kapsamnda na Edilecek nitelerin Kaplad Alanlar Tablo III.2.1. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Zamanlama Tablosu Tablo IV.2.1.1. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Scaklk Verileri Tablo IV.2.1.2. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Scaklk Verileri Tablo IV.2.1.3. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Ya Verileri Tablo IV.2.1.4. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Ya Verileri Tablo IV.2.1.5. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Sayl Gnler Verileri Tablo IV.2.1.6. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Sayl Gnler Verileri Tablo IV.2.1.7. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Rzgar Verileri Tablo IV.2.1.8. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Rzgar Verileri 10 22 25 31 31 34 35 36 37 38 39
Tablo IV.2.1.9. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait En Hzl Esen Rzgar Hz ve Yn Verileri 39 Tablo IV.2.1.10. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait En Hzl Esen Rzgar Hz ve Yn Verileri 40 Tablo IV.2.1.11. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Frtnal ve Kuvvetli Rzgarl Gn Saylar Verileri 41 Tablo IV.2.1.12. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgar Ortalama Hz ile Esme Saylar Toplamlar 41 Tablo IV.2.1.13. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgar Ortalama Hz ile Esme Saylar Toplamlar 43 Tablo IV.2.1.14. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgrn Mevsimlik Esme Toplamlar 44 Tablo IV.2.1.15. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Nem Verileri Tablo IV.2.1.16. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Nem Verileri Tablo IV.2.5. Dlgerli, Dikme ve Agara derelerine ait debi bilgileri Tablo IV.2.7.1. Artvin ilinde Yer Alan Byk Toprak Gruplarnn Yzlmleri Dalm 48 48 60 61
Tablo IV.2.7.2. Artvin li imdiki Arazi Kullanma ekillerinin Kabiliyet Snflarna Gre 62 Tablo IV.2.8.1. Artvin Merkez ve lelere Gre Arazi Kullana ekillerinin Dalm 66 Tablo IV.2.8.2. Artvin linde 2005 Yl erisinde retilen Balca Bitkiler ve retim Miktarlar retimi Meyveler ve retim Miktarlar
vii
67
Tablo IV.2.8.3. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde Yaplan Hububat 67 Tablo IV.2.8.4. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde retilen Balca 68
Tablo IV.2.8.5. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde retilen Balca Sebzeler ve retim Miktarlar Tablo IV.2.9.1. Proje nitelerinin Bulunduu Alanlarda Orman Mescere Tipleri Tablo IV.2.11.1. rneklenen Fitoplankton Trleri Tablo IV.2.11.2. rneklenen Zooplankton Trleri Koruma Statleri 68 69 76 78
Tablo IV.2.11.3. Proje alannda bulunan ve bulunmas muhtemel Balk Trleri ve 80 Tablo IV.2.12.1. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Flora Trleri, Trke simleri, Habitatlar, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocorafik Blgesi ve IUCN Red Data Book Kategorileri Tablo IV.2.12.2. IUCN Kategorileri ve aklamalar Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Nedeniyle Statleri Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Nedeniyle Statleri Tablo IV.2.12.5. Artvin ili, Arhavi ile Bulunmas Muhtemel Srngen Trleri, Bulunmas Muhtemel 87 93 Habitat zellii ve 102 Habitat zellii
Tablo IV.2.12.3. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III kiyaaml Trleri, Korunma Durumlar
Tablo IV.2.12.4. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Korunma Durumlar ve 102 Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III
Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Ku Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri 103 Tablo IV.2.12.6. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Memeli Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri 104 Tablo IV.2.13.1. almada zlenen Peyzaj Planlama Sreci Tablo IV.2.15.1. Artvin ili 2005 Yl tibaryla Hayvan Mevcutlar Tablo IV.2.15.2. Artvin ili 1997-2005 Yllar Kkba Hayvan Varl Tablo IV.2.15.3. Artvin ili 1997-2005 Yllar Kanatl Hayvan Varl Tablo IV.2.15.4. Artvin ili 1994-2004 Yllar Aras Hayvansal retim Miktarlar Tablo IV.2.15.5. Artvin ili 2001-2004 Yllar Aras Su rnleri retim Miktarlar Edilen Su rnleri retim Miktarlar Tablo IV.3.2.1. Artvin li ve lelerine Ait Nfus Bilgileri Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Haslann Yllara Gre Art (Cari Fiyatlarla)
viii
105 108 109 110 111 112
Tablo IV.2.15.6. Artvin ili 2001-2004 Yllar Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde 113 117
Tablo IV.3.3.1. Artvin linde Kii Bana Den Milli Gelirin Yllara Gre Dalm 118 118
Tablo IV.3.4.1. Artvin li 2000 Yl gc Bilgileri Tablo V.1.1.1. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Yerler ve Bertaraf Yntemi stasyonu Verileri Tablo V.1.5.1. Proje Takn Debileri (m3/sn) Tablo V.1.5.2. Balkl Raglatrleri Takn Hesap Sonular (m3/sn) Kullanlacak Emisyon Faktrleri ve SKHKKY Snr Deerleri Tablo V.1.16.1. Dizel (kg/ton) Tablo V.1.16.2. naat almalarnda Kullanlacak Makine Ve Ekipmanlar Yerler, Miktarlar, Temin Yerleri, Atksu Miktarlar ve Atksuyun Bertaraf ekli Atksuyun Toplam Kirlilik Yk Tablo V.1.20.1. ANFOnun Teknik zellikler Tablo V.1.20.2. Patlatmalarda Deerleri Nedeniyle Hasar Grebilecek Bina Trleri (Forssbland, 1981) Bal Olarak Deiim Gsteren K Katsays Asgari ve Azami Deerleri Tablo V.1.20.5. naat almalarnda Kullanlacak Makine ve Ekipmanlar Tablo V.1.20.6. antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri Tablo V.2.3.1. Balkl-I Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m /sn) Tablo V.2.3.2. Balkl-II Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m /sn) Tablo V.2.3.3. Balkl-III Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m3/sn) Deerleri (m3/s) Tablo V.2.3. 5. Reglatrlerden Braklacak Can Suyu Miktar Tablo V.2.6.1. Reglatrlerden braklacak can suyu miktar Tablo VIII.1.1. nlemler Plan Tablo VIII.1.2. zleme Program
ix
3 3
118 Arazi Hazrlk ve naat Kullanlaca 122
Aamasnda Her Bir Tesiste Alnacak Hafriyat Miktar, Hafriyatn
Tablo V.1.3.1. Proje Alanna En Yakn Tanabilir Tat Saym Ve Snflandrma 130 132 132
Tablo V.1.7.1. SKHKKY Tablo 12.6: Toz Emisyonu Ktlesel Debi Hesaplamalarnda 133 Tablo V.1.7.2. Modelleme almalar ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Deerleri 146 Aralarndan Kaynaklanan Emisyon Faktrleri 152 153 Tat
Tablo V.1.18.1. Projenin Arazi Hazrlk ve naat Aamasnda Su Kullanlacak 154 Tablo V.1.18.2. Arazi Hazrlk ve naat Aamasnda Oluacak Evsel Nitelikli 155 160 Mesafeye Gre Titreim Hz 162
Hesaplanan
Tablo V.1.20.3. Bina Temeli Titreim Hz (Vo) Deerlerine Bal Olarak Patlatma 163 Tablo V.1.20.4. Patlatma Yaplan Kaya Tr ve Bina Temeli Altndaki Kaya Trne 163 164 167 186 186 187
Tablo V.2.3.4. Balkl I-II-III Reglatr Yerleri Son 10 Yllk Aylk Ortalama Akm 188 190 195 216 221
EKLLER DZN Sayfa No ekil II.1.1. Balkl HES Projesinin Genel Yerleimini Yanstan Boyutlu Uydu Grnts ekil II.2. Proje Alanndan Genel Grnm ekil II.3. Proje Kapsamnda Yaplacak Yollarn Boyutlu Uydu Grnts ekil II.4. Arazi Ett almalarndan Grnm ekil II.5. Balkl Reglatr III ve evresinin Boyutlu Uydu Grnts ekil II.6. Balkl Reglatr I ve evresinden Grnm ekil II.7. Balkl Reglatr II ve evresine Ait Boyutlu Uydu Grnts ekil II.8. Balkl Reglatr II ve evresinden Grnm malzeme alanlar) Boyutlu Uydu Grnts ekil II.10. Ykleme Grnts ekil II.11. Santral Alan ve evresinden Grnm Scaklklar ve Aylk Ortalama Scaklk Deiim Grafii aylk ortalama dk scaklk grafii Scaklklar ve Aylk Ortalama Scaklk Deiim Grafii aylk ortalama dk scaklk grafii ekil IV.2.1.5. Grafii ekil IV.2.1.6. Grafii ekil IV.2.1.8. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Saylar Grafii Saylar Grafii Saylar Grafii ekil IV.2.1.11. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Grafii
x
9 12 13 14 15 16 17 18
ekil II.9. Balkl Reglatr I ve Hafriyat Depolama Alanlarnn (kaz fazlas 19 Boyutlu Uydu 20 21 havuzu, Cebri Boru ve Santral Alannn
ekil IV.2.1.1. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Saat 7, 14, 21deki Ortalama 32 ekil IV.2.1.2. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Aylk ortalama yksek scaklk ve 33 ekil IV.2.1.3. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Saat 7, 14, 21deki Ortalama 33 ekil IV.2.1.4. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Aylk ortalama yksek scaklk ve 34 Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Toplam Ya Miktar 36 Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Toplam Ya Miktar 36 Sisli, Dolulu ve Kral Gn 37
ekil IV.2.1.7. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Kar Yal Gn Saylar Grafii 36
ekil IV.2.1.9. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Kar Yal ve Kar rtl Gn 37 ekil IV.2.1.10. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Sisli, Dolulu ve Kral Gn 38 Aylk Ortalama Rzgar Hz 38
ekil IV.2.1.12. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Aylk Ortalama Rzgar Hz Grafii 39 ekil IV.2.1.13. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Maksimum Rzgar Hz Grafii 40 ekil IV.2.1.14. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Maksimum Rzgar Hz Grafii 40 ekil IV.2.1.15. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Frtnal ve Kuvvetli Rzgarl Gnler Grafii Ortalama Rzgar Hzna Gre Yllk Rzgar Diyagramlar Rzgar Diyagram, Mevsimlik Rzgar Diyagram, Rzgar Diyagram, Aylk Rzgar Diyagram, Grafiksel Gsterimi Gsterimi ekil IV.2.2.1. Proje alan ve evresine ait genelletirilmi stratigrafik kesit ekil IV.2.2.2. Proje Alan ve evresi Diri Fay Haritas ekil IV.2.2.3. Artvin li Depremsellik Haritas 41 ekil IV.2.1.16. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Rzgarn Esme Saylarna Gre ve 44 ekil IV.2.1.17. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Esme Saylarna Gre Mevsimlik 45 ekil IV.2.1.18. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Rzgar Hzna Gre 45 ekil IV.2.1.19. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Esme Saylarna Gre Aylk 46 ekil IV.2.1.20. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Rzgar Hzna Gre 47 ekil IV.2.1.21. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Nem Verilerinin 48 ekil IV.2.1.22. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Nem Verilerinin Grafiksel 48 51 53 54
ekil IV.2.4.1. Proje alan ve evresi mevcut su kullanm durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri ekil IV.2.7.1. Artvin linde Yer Alan Byk Toprak Gruplarnn Dalm ekil IV.2.7.2. Arazi kullanma kabiliyet snflar haritas ekil IV.2.8.1. Artvin li Arazi Dalm ekil IV.2.10.1. Artvin li ve evresinde bulunan Duyarl Yreler ekil IV.2.11.1. Yaplan almalardan Grnm ekil IV.2.11.2. Fitoplankton Trlerinin ube Spektrumu ekil IV.2.11.3. Melosira sp. ekil IV.2.11.4. Gomphonema sp. ekil IV.2.11.5. Pediastrum sp. ekil IV.2.11.6. Zooplankton Trlerinin ube Spektrumu ekil IV.2.11.7. Trichoptera larvas ekil IV.2.11.8. Chironomus sp.
xi
59 61 64 66 74 75 76 77 77 77 78 79 79
ekil IV.2.12.1. Faaliyet Alann Grid Kareleme Sistemindeki Yeri ekil IV.2.12.2. Trkiyedeki (apraz) ekil IV.2.12.3. Proje alan ve evresindeki vejetasyondan genel grnm-1 ekil IV.2.12.4. Proje alan ve evresindeki vejetasyondan genel grnm-2 ekil IV.2.12.5. Fitocorafya spektrumu ekil IV.2.12.6. En ok bulunan familyalarn spektrumu ekil IV.2.12.7. Arazi almalarnda grntlenen fauna yelerine ait dk ekil IV.2.12.8. IUCN Kategorileri Arasndaki likiler ekil IV.2.12.9. Arazi almalarnda grntlenen Bufo bufo bufo tr ekil IV.2.11.10. Arazi almalarnda grntlenen Lacerta saxicola tr Deiimi Deiimi ekil IV.2.15.3. Artvin Deiimi Arasnda Deiimi Arasnda Deiimi Deiimi retim Miktarlarnn 2001-2004 Yllar Arasnda Deiimi ekil V.1.1.1. Kaz Fazlas Malzeme AlanlarndaUygulanacak Tip Kesit almalar almalar li Fitocorafik Blgeler ve
83
Anadolu Diyagonali 83 84 85 86 86 91 93 94 95
ekil IV.2.15.1. Artvin li Kkba Hayvan Varlnn 1997-2005 Yllar Arasnda 109 ekil IV.2.15.2. Artvin li Kanatl Hayvan Varlnn 1997 - 2005 Yllar Arasnda 110 St ve Deri retiminin 1994-2004 Yllar Arasnda 111
ekil IV.2.15.4. Artvin li Krmz Et, Yumurta ve Bal retiminin 1994-2004 Yllar 111 ekil IV.2.15.5. Artvin li Balmumu, Yapa ve Kl retiminin 1994-2003 Yllar 112 ekil IV.2.15.6. Artvin li Toplam Su rnleri Miktarnn 2001-2004 Yllar Arasnda 113 ekil IV.2.15.7. Artvin li Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri 114 124
ekil V.1.1.2. Doal Arazi Eiminin Dk Olduu Blgelerde Yaplacak Yol 125 ekil V.1.1.3. Doal Arazi Eiminin Yksek Olduu Blgelerde Yaplacak Yol 125 ekil V.1.1.4. letim Yapsnn Geirilecei Alanlarda Uygulanacak almalara Ait Tip Enkesit ekil V.1.3. Proje Alann Kapsayan Blmndeki Trafik Yk Rzgar Diyagramlar 125 130
ekil V.1.7.1. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait 2003 yl esme saylar toplamna ait 145
xii
ekil V.1.7.2. nceleme Alann ve evresini Gsterir Ykseklik Verisi ekil V.1.15.1. grnts ekil V.1.20.1. Ak Alan Patlatmasnn Grafiksel Gsterimi ekil V.1.20.2. Tnel in Patlatma Paterni ekil V.20.3. Grlt Haritas (Arazi Hazrlk ve naat Aamas) ekil V.2.1.1. rnek Balk Geidi Ana Yap nitelerine Ait Grnmler ekil V.2.3.1. Akm Gzlemlerini Gsterir Gzlem A Haritas ekil V.2.3.2. Balkl I Reglatr debi Sreklilik Erisi ekil V.2.3.3. Balkl II Reglatr debi Sreklilik Erisi ekil V.2.3.4. Balkl III Reglatr debi Sreklilik Erisi ekil X.1. Halkn Katlm Toplantsndan Grnm (1) ekil X.2. Halkn Katlm Toplantsndan Grnm (2) ekil X.3. Halkn Katlm Toplantsndan Grnm (3) ekil X.4. Halkn Katlm Toplantsndan Grnm (4) Proje alan ierisindeki
145
orman alanlarnn 3 boyutlu uydu 152 159 160 166 181 185 191 191 191 230 230 231 231
xiii
EKLER DZN Ek-1 Resmi Yazlar ve Dkmanlar Ek-1.1. ED Gereklidir Karar Yazs Ek-1.2. Halkn Katlm Toplant Tutanaklar Ek-1.3. DSden Alnan Onayl Akm Deerleri Ve styazs Ek-1.4. Arhavi Belediyesinin Atk Bertarafna likin yazs Ek-1.5. MGEM Alan Sorgulama Sonular Ek-1.6. SKKY Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) su analizleri Ek-1.7. Su Kullanm Hakk Anlamas Ek-1.8. DSI fizibilite raporu onay yazs Ek-1.9. DSI Genel Mdrlnn Su Haklar Planlama Raporuonay yazs Ek-1.10.Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnn 03.05.2011 tarih ve 1421 sayl yazs Ek-1.11.Karayollar 10. Blge Mdrlnn 02.06.2011 tarih ve 23115 sayl yazs Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Projenin Trkiyedeki Yeri (Yer Bulduru Haritas) Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Topografik Haritas, Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Arazi Varl Haritas Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Orman Meere Haritas ve ED nceleme ve Deerlendirme Formu Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Jeoloji Haritas, nitelere Ait Jeoloji Haritalar ve Jeolojik Kesitler (3 pafta) Proje nitelerine Ait Teknik izimler (13 pafta) Ek-7.1. Balkl Reglatr-Ie ait teknik izimler Ek-7.2. Balkl Reglatr-IIe ait teknik izimler Ek-7.3. Balkl Reglatr-IIIe ait teknik izimler Ek-7.4. Santral Binasna ait teknik izimler Ek-7.5. Cebri Boru, Ykleme havuzuna ait teknik izimler ISCST3 Model ktlar ve Yllk Ortalama ve Maksimum Gnlk Ortalama Partikl Madde YSK Dalm Profili Gsterir Haritalar ( 3 pafta) Paket Artma Tesisi Plan Fosseptik Plan Akustik Rapor Arhavi ve Hopa Meteoroloji stasyonlar Verileri Acil Mdahale Plan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporu Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Ekosistem Deerlendirme Raporu Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Su Kullanm Haklar Planlama Raporu Proje Alan ve evresinde Yer Alan Maden Sahalarn Gsterir Harita Proje Alan ve evresinin 1/10.000 lekli Uydu Grnts 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan, Plan Lejand ve Plan Hkmleri
Ek-8 Ek-9 Ek-10 Ek-11 Ek-12 Ek-13 Ek-14 Ek-15 EK-16 EK-17 EK-18 EK-19
xiv
KISALTMALAR AG CBS ED DS EH EPDK GPS HES km m sn(s) Hz dB TEA TM YSK - Akm Gzlem stasyonu - Corafi Bilgi Sistemi - evresel Etki Deerlendirme - Devlet Su leri - Enerji letim Hatt - Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu - Kresel Yer Belirleme Sistemi - Hidroelektik Santral - Kilometre - Metre - Saniye - Herz (frekans) - Desibel - Trkiye Elektrik letim Anonim irketi - Trafo Merkezi - Yer Seviyesi Konsantrasyonu
xv
PROJENN TEKNK OLMAYAN ZET Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Arhavi Havzasnda, Balkl I Reglatr iin Dlgerli (Ori) Deresi, Balkl II Reglatr iin Dikme (Zurgiza) Deresi ve Balkl III Reglatr iin de Agara (Ajara) Deresinin sularndan yararlanlarak elektrik enerji retimi amacyla Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin yaplmas ve iletilmesi planlanmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve Hidroelektrik Santral (HES) projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 4628 Sayl Elektrik Piyasas kapsamnda retim irketi statsndeki Assu Elektrik Enerji retim A.. tarafndan yaplp iletilecek olup, Trkiyenin artan enerji ihtiyacn bir ksmnn karlanmasna katk salayacaktr. Balkl HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps(tnel+boru/kutu menfez), iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi planlanmaktadr. Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesisler iin yapm sresi 2 yl olarak planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gteki Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi ile 13.00 GWh firm ve 19,96 GWh sekonder olmak zere ylda toplam 32,96 GWh enerji retilerek ulusal geliime katk salayacaktr.
xvi
BLM I PROJENN TANIMI VE AMACI
BLM I : PROJENN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanm, mr, Hizmet Amalar, Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gsteren Tablo (Su Alma Kotu, Trbin Eksen Kotu, Brt D, Santral Tipi, Net D Trbin Tipi, nite Says, nite Gc, Kurulu G ( MWm / MWe), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Trbin Verimi, Jeneratr Verimi, Trafo Verimi Vb.), Pazar Veya Hizmet Alanlar Ve Bu Alan erisinde Ekonomik ve Sosyal Ynden lke, Blge Ve/Veya l leinde nem Ve Gereklilikleri, (Proje Alan ve evresindeki Su Kaynaklarnn Grnebilecei, lekte Renkli Harita zerinde Su Kaynaklar Yerleri ve Proje Alanna Mesafeleri, Fizibilite Raporunun Onay Aamasna likin Bilgi ve Su Kullanma Anlamas Hakknda Bilgi) Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Arhavi Havzasnda, Balkl I Reglatr iin Dlgerli (Ori) Deresi, Balkl II Reglatr iin Dikme (Zurgiza) Deresi ve Balkl III Reglatr iin de Agara (Ajara) Deresinin sularndan yararlanlarak elektrik enerji retimi amacyla Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin yaplmas ve iletilmesi planlanmaktadr. Sz konusu proje ED ynetmelii Ek-2 listesinde yer aldndan Proje Tantm Dosyas hazrlanarak evre ve Orman Bakanlna sunulmu ve evre ve Orman Bakanlnn 09/04/2010 tarihli ve 3266-21896 sayl yazs gereince ED GEREKLDR karar verilmitir (Bkz Ek-1.1). Bu kapsamda ED Ynetmeliinin 7. Maddesi gerei bu rapor hazrlanmtr. Gnmzde, pek ok lkede srdrlebilir kalknmay srdrlebilir enerji yolu ile elde etmeye ynelik ulusal programlar tatbik edilmesi ve belirlenmi srdrlebilir hedeflere ulamak iin stratejiler gelitirilmesi ynnde almalar yaplmaktadr. Enerji konusunun giderek globallemesi, deien piyasa artlar ile izlenen liberal ekonomik modeller; bir yanda da bamll asgari seviyelere ekecek, te yanda ise ekonomik canlanmaya en st dzeyde katkda bulunacak enerji politikalarnn uygulanmasn gerekli hale getirmektedir. AB'nin 5. evresel Faaliyet Programnda yer alan "Srdrlebilirlie Doru" balnda; gelecekteki en nemli hedefin ekonomik gelimeyi salama, verimli ve gvenli enerji kaynaklar ve temiz bir evre olduu belirtilmektedir. Nitekim, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan lkemizin enerji ve tabii kaynaklar politikalar perspektifinde, 2010-2014 yllarn kapsayan Stratejik Plan hazrlamtr. Bu planda, elektrik enerjisi sektrnde uzun vadeli lkemizin hedeflerini ortaya koyan Elektrik Enerjisi Piyasas Arz Gvenlii Strateji Belgesi 2009 ylnda Yksek Planlama Kurulu Karar uygulamaya konulmutur. Strateji Belgesi erevesinde; 2023 ylna kadar tm yerli kmr ve hidrolik potansiyelimizin ekonomimize kazandrlmas, rzgar enerjisi kurulu gcmzn 20.000 MW, jeotermal enerji kurulu gcmzn 600 MW mertebesine ulatrlmas ve ayrca, elektrik enerjisi retimimizin yzde 5inin nkleer enerjiden salanmas hedeflenmitir. Elektrik enerjisi tketimi, ekonomik gelimenin ve sosyal refahn en nemli gstergelerinden biridir. Bir lkede kii bana den elektrik enerjisi retimi ve/veya tketimi o lkedeki hayat standardn yanstmas bakmndan byk nem arz etmektedir. Hzla gelien ve endstrileen bir lke olarak Trkiye, bugn kesintisiz, kaliteli, gvenilir ve ekonomik enerji ihtiyac ierisindedir.
Dnya Bankas verilerine gre lkemizde kii bana elektrik tketimi kii bana kilo watt olarak 2005 ylnda 1.898 olmasna ramen; Euro Blgesinde 6.926, Almanyada 7.111, ngilterede 6.253, Fransada 7.938, talyada 5.669, Hollandada 6.998, svete 15.440, Belikada 8.510, Danimarkada 6.663, spanyada 6.147, Lksemburgta 15.971, Finlandiyada 16.120, Yunanistanda 5.242 ve Portekizde 4.663 olduu dikkate alnrsa(1); lkemiz iin kii bana den elektrik enerjisi tketiminin olduka dk seviyede olduu gzlenmektedir. Bu nedenle, elektrik enerjisi arznn artrlmasnn gerei ortadadr. zellikle lkemizde, gelimeye bal olarak enerji ihtiyac srekli artmaktadr. Dolaysyla bu ihtiyac karlamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyac karlamakta temiz, doal, evreye en az zarar veren enerji kayna olarak yenilenebilir enerji kaynaklarmzn en st dzeyde deerlendirilmesi asndan hidroelektrik enerji retimi byk nem arz etmektedir. Nitekim, Dokuzuncu Kalknma Plan (20072013), stikrar iinde byyen, gelirini daha adil paylaan, kresel lekte rekabet gcne sahip, bilgi toplumuna dnen, ABye yelik iin uyum srecini tamamlam bir Trkiye vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji (2001-2023) erevesinde hazrlanmtr. Bu balamda planda: Ekonomik kalknmann ve sosyal gelimenin ihtiya duyduu enerjinin srekli, gvenli ve asgari maliyetle temini temel amalanmtr. Enerji talebi karlanrken evresel zararlarn en alt dzeyde tutulmas, enerjinin retimden nihai tketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu ekilde kullanlmas istenmitir. Elektrik sektrnde, kamu retim tesislerinin ve datm sisteminin zelletirilmesi, Mart 2004te yrrle konulan Strateji Belgesi dorultusunda yaplmas; datm ve retim tesislerinin zelletirmesinden beklenen faydalarn bir an nce alnmas amacyla zelletirme srecinin hzlandrlmas ngrlmtr. Arz gvenliinin artrlmas amacyla birincil enerji kaynaklar baznda dengeli bir kaynak eitlendirmesine ve orijin lke farkllatrmasna gidilmitir. retim sistemi iinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn azami lde ykseltilmesi hedeflenmitir. Kamunun sektrden ekilmesiyle orantl olarak zel sektrn, doacak a zamannda ikame etmesi ve yeni retim yatrmlarna arz-talep projeksiyonlar paralelinde bir an nce balamas iin gerekirse mevzuat dzenlemeleri ile uygun ortam salanaca; bylece, mevcut tesislerin zelletirilip yeni yatrm yknn kamu zerinde kalmamasna zen gsterilecei ifade edilmitir. Kamu, dzenleyici ve denetleyici rol erevesinde arz gvenliini yakndan takip edecek ve tedbir alacak ekilde donatlmas ngrlmektedir. Kamu sahipliinde kalacak olan elektrik iletiminde yatrmlar elektrik sisteminin gvenliini ve gvenilirliini koruyacak ekilde srdrlecektir. Kamu yatrm programnda yer alan, zellikle hidroelektrik santral projelerinin en dk maliyetlerle ve hzl ekilde tamamlanarak ekonomiye kazandrlmas esas alnmtr. Bu nedenle, yatrm maliyetlerinin gerei yanstmasna, sektrler aras apraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artlarnn nne geilmesine zen gsterilecektir.
Do.Dr. Levent Ksekahyaolu, Enerji Tketimi ve Byme Arasndaki Nedensizlik likisi, Trkiye zerinde Bir nceleme, Sleyman Demirel niversitesi,
Ekonominin rekabet gcnn artrlmas ve toplumun refah seviyesinin ykseltilmesi amacyla elektrik sektrnn serbestletirilmesi erevesinde, en dk maliyetle enerji retecek bir sistem oluturulmas hedeflenmitir.
Brt hidroelektrik enerji potansiyeli, lkemiz iin 433 milyar kWh/yl olup, bu dnya toplam potansiyelinin yaklak % 1idir. Avrupadaki toplam hidroelektrik kapasite iinde ise Trkiyenin pay % 14dr. Gelecekte teknik ynden deerlendirilebilir hidroelektrik enerji potansiyeli olan 216 milyar kWh/yln yksek bir oranda kullanm mmkn olabilecektir. 2009 yl itibariyle DSce tesbit edilen ekonomik hidroelektrik enerji potansiyelimiz yaklak 130 milyar kWh'dr. lke genelinde henz etd yaplmam 1-30 MW aras kk hidroelektrik tesislerden 10-15 milyar kWh mertebesinde ilave elektrik enerjisi retilebilecei dnlmektedir. Ayrca nehir havzalarnda yaplan almalarn gncel ekonomik kriterler erevesinde yeniden deerlendirilmesi sonucunda teknik olarak yaplabilir bulunan birok projenin ekonomik olarak yaplabilir yatrmlara dntrlmesiyle ekonomik hidroelektrik potansiyelin 170-180 milyar kWh mertebesine ykselmesi beklenilmektedir. 2009 sonu itibariyle lkemizde 208 adet HES ( hidroelektrik santral ) iletmede bulunmaktadr. Bu santrallar yaklak 14.300 MWlk bir kurulu gce ve toplam ekonomik potansiyelin % 38ine karlk gelen yaklak 50.000 GWhlk yllk ortalama elektrik retim kapasitesine sahiptir. Hidroelektrik santrallerin retimi, ya koullarna baml olduundan her yl toplam retim iindeki pay deiim gstermektedir. Elektrik enerjisi retiminde; fosil ve nkleer yaktl termik ve doalgazl santraller yannda hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant alma gibi iki nemli zellii mevcuttur. Sonu olarak, Dokuzuncu Kalknma Plannda da belirtildii zere, ortalama yllk temel enerji talebi art (%6,2) gz nne alndnda, hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynaklarn gelitirilmesi btn dnyada olduu gibi Trkiye iin de ok byk neme sahiptir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve Hidroelektrik Santral (HES) projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 4628 Sayl Elektrik Piyasas kapsamnda retim irketi statsndeki Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan yaplp iletilecek olup, Trkiyenin artan enerji ihtiyacn bir ksmnn karlanmasna katk salayacaktr. Sz konusu proje iin 26.06.2003 tarih ve 25150 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Elektrik Piyasasnda retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Anlamas mzalanmasna likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkmleri uyarnca Devlet Su leri Genel Mdrl (DS) ile Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. arasnda Su Kullanm Anlamas imzalanmtr (Bkz Ek-1.7). Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda 18 Austos 2009 tarih ve 27323 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Enerji Piyasasnda retim faaliyetinde bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas imzalanmasna ilikin usul ve esaslar hakknda ynetmelikte deiiklik yaplmasna dair ynetmelie uyulacaktr. Ayrca Elektrik Piyasas Lisans Ynetmeliinin 10. Maddesinin 3. Fkras hkm uyarnca Enerji Piyasas Dzenleme Kurumuna Enerji retim Lisans alnmas iin bavuruda bulunulmu olup, ED karar sonrasnda retim lisans alnmas planlanmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve Hidroelektrik Santral (HES) ile ilgili olarak DS Genel Mdrl Ett ve Plan Daire Bakanlndan alnan Fizibilite onay yazs ekte verilmitir (Bkz. Ek-1.8).
Projenin yatrmn naat + iletme sresi 49 yldr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda kurulacak olan tesislerin tamam Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde yer almaktadr. Proje alan 1/25.000lik Artvin-F46-b3 nolu paftada yer almakta olup, 1/25.000 lekli toporafik harita zerine ilenmi genel yerleim plan Ek-3de sunulmutur. Proje kapsamnda; lk etapta kanal olarak yaplmas planlanan iletim yaplarnn; arazi eimi, bitki rts ve evresel etkiler gz nnde bulundurularak kapal sistem (boru/kutu menfez) eklinde yaplmas planlanmaktadr. Ayrca derivasyon kanalnn topografik ve jeolojik zellikler dikkate alnarak yaklak 458 m uzunluundaki ksm tnel olarak 1.103 mlik ksm ise kapal sistem olarak yaplacaktr. Bu deiiklik ile 2.179 m uzunluundaki derivasyon yapsnn uzunluu 1.561 mye dmektedir. Bu dorultuda proje kapsamnda yapm nerilen tesisler; Balkl I Reglatr ve keltim havuzu, derivasyon yaps (tnel+ boru/kutu menfez), Balkl II Reglatr ve keltim havuzu, I.iletim yaps, Balkl III Reglatr ve keltim havuzu, II. iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal ve alt sahasdr. Dlgerli Deresi zerinde 596,00 m taban kotunda Balkl I reglatr ile toplanan sular 458 msi tnel, geri kalan 1.103 mlik ksm kutu menfez olarak yaplmas planlanan derivasyon yaps vastasyla Balkl II reglatr membasna braklacaktr. Dikme Deresi zerinde 595,00 m taban kotunda Balkl II reglatr ile toplanan sular 1.746,50 m uzunluundaki I.iletim yaps vastasyla ve Agara Deresi zerinde 595,00 m taban kotunda Balkl III Reglatr ile toplanan sular 1154,00 m uzunluundaki II.iletim yaps vastasyla bir ykleme havuzuna iletilecek ve ykleme havuzundan sonra 221,50 m uzunluundaki cebri boru ile 470,00 m kuyruksuyu kotunda bulunan santral binasna alnacaktr. Projede yaplacak tesislerle ilgili karakteristik bilgiler aada zet olarak verilmitir. Proje Karakteristikleri Balkl I Reglatr ve Su Alma Yaps Tipi Talveg Kotu Temel Kotu Talvegden Ykseklik Temelden Ykseklik akl Geidi Giri Kotu Takn Debisi (Q100) Su Alma Taban Kotu Su Alma Yaps Tasarm Debisi Reglatr Kret Kotu En Yksek Su Kotu Gvde Uzunluu keltim Havuzu Yeri keltim Havuzu Tipi keltim Havuzu Uzunluu keltim Havuzu Ykseklii : Sol Sahil : Blmesiz Dik Duvarl : 17,00 m : 2,50 ~2,67 m : Kapaksz Dolu Gvdeli : 596,00 m : 591,00 m : 5,00 m : 9,00 m : 596,00 m : 55,20 m3/s : 599,20 m : 1,80 m3/s : 601,00 m : 603,00 m : 10,00 m
keltim Havuzu Genilii keltim Havuzu Su Yz Kotu keltim Havuzu Taban Kotu Tasarm Debisi
: 5,00 m : 600,90 m : 599,00~598,83 m : 1,80 m3/s
Derivasyon yaps (458 msi tnel, 1.103 m si ise boru/kutu menfez eklinde olmak zere toplamda 1.561 m uzunluktadr.) Yeri Tasarm Debisi Giri kotu k kotu Uzunluu Taban Genilii Su Ykseklii Eimi Hava Pay Balkl II Reglatr ve Su Alma Yaps Tipi Talveg Kotu Temel Kotu Talvegden Ykseklik Temelden Ykseklik akl Geidi Giri Kotu Takn Debisi (Q100) Su Alma Taban Kotu Su Alma Yaps Tasarm Debisi Reglatr Kret Kotu En Yksek Su Kotu Gvde Uzunluu keltim Havuzu Yeri keltim Havuzu Tipi keltim Havuzu Uzunluu keltim Havuzu Ykseklii keltim Havuzu Genilii keltim Havuzu Su Yz Kotu keltim Havuzu Taban Kotu Tasarm Debisi : Sol Sahil : Blmesiz Dik Duvarl : 26,00 m : 2,70~2,96 m : 9,00 m : 599,90 m : 597,80~597,54 m : 4,40 m3/s : Kapaksz Dolu Gvdeli : 595,00 m : 590,00 m : 5,00 m : 9,00 m : 595,00 m : 77,70 m3/s : 598,10 m : 4,40 m3/s : 600,00 m : 602,20 m : 12,00 m : Sol Sahil : 1,80 m3/s : 599,70 m : 599,05 m : 458 m tnel+1.103 m boru/kutu menfez : 2,20 m : 1,10 m : 0,0003 m/m : 0,30 m
I.letim yaps (boru/kutu menfez eklinde yaplacaktr.) Yeri Tasarm Debisi Giri kotu k kotu Uzunluu Taban Genilii Su Ykseklii Eimi : Sol Sahil : 4,40 m3/s : 598,30 m : 597,80m : 1.746,50 m : 3,00 m : 1,50 m : 0,0003 m/m
Hava Pay Balkl III Reglatr ve Su Alma Yaps Tipi Talveg Kotu Temel Kotu Talvegden Ykseklik Temelden Ykseklik akl Geidi Giri Kotu Takn Debisi (Q100) Su Alma Taban Kotu Su Alma Yaps Tasarm Debisi Reglatr Kret Kotu En Yksek Su Kotu Gvde Uzunluu keltim Havuzu Yeri keltim Havuzu Tipi keltim Havuzu Uzunluu keltim Havuzu Ykseklii keltim Havuzu Genilii keltim Havuzu Su Yz Kotu keltim Havuzu Taban Kotu Tasarm Debisi
: 0,40 m
: Kapaksz Dolu Gvdeli : 595,00 m : 590,00 m : 5,00 m : 9,00 m : 595,00 m : 61,70 m3/s : 598,20 m : 2,00 m3/s : 600,00 m : 601,80 m : 12,00 m
: Sol Sahil : Blmesiz Dik Duvarl : 20,50 m : 2,50~2,70 m : 5,00 m : 599,90 m : 598,00~597,80 m : 2,00 m3/s
II.letim yaps (boru/kutu menfez eklinde yaplacaktr.) Yeri Tasarm Debisi Giri kotu k kotu Uzunluu Taban Genilii Su Ykseklii Eimi Hava Pay Ykleme Havuzu Su Yz Kotu Hacmi Uzunluu Genilii Derinlii Cebri Boru Cebri Boru ap Cebri Boru Et Kalnl Cebri Boru Boyu Tasarm Debisi Branman Adedi : 1.50 m : 10,00 mm : 221,50 m : 5,80 m3/s : 3 adet : 599,15 m : 2970,00 m3 : 30,00 m : 10,00 m : 9,90 m : Sa Sahil : 2,00 m3/s : 598,80 m : 598,22 m : 1154,00 m : 2,00 m : 1,00 m : 0,0005 m/m : 0,30 m
Branman ap Branman Et Kalnl Santral Binas Santral tipi Boyutlar Ykseklik Kurulu G Kuyruksuyu Kotu Enerji retimi Firm Enerji retimi Sekonder Enerji retimi Toplam Enerji retimi Trbin Adedi Tipi Normal gc Tasarm debisi Brt D Tasarm net ds Senkron hz Verimi Generatr Adedi Tipi alma ekli Normal gc U gerilimi G faktr Frekans Dn hz Tahrik ekli kaz ekli Ksa devre oran zolasyon Snf Verimi Transformatr nite Transformatrleri Adedi Tipi Normal gc Anma gerilimi Frekans
: 880 mm : 8,00 mm
: Yerst : 17,00 x 45,00 m : 10,50~19,00 m : 6,75 MW : 470,00 m
: 13,00 GWh / yl : 19,96 GWh / yl : 32,96 GWh / yl
: 3 takm : Yatay eksenli Francis Trbini : 2,25 MW (Toplam : 6,75 MW) : 1,93 m3/s (Toplam :5,80 m3/s) : 130,00 m : 127,47 m : 1000 d/dak : 0,93
: 3 adet :Yatay eksenli senkron generatr : Devaml : 2600 kVA : 6,3 kV : 0,85 (endktif) : 50 Hz : 1000 d/dak :Francis trbin miline direkt akuple : Frasz dner diyotlu : 0,75den byk :F : 0,98
: 3 adet : Harici tip, fazl, ya izoleli : 2600 kVA : 6,3/34,5 : 50 Hz
Ntr Balants Verimi htiya Transformatrleri Adedi Normal gc Anma gerilimi Frekans Balant gurubu Soutma ekli Ntr balants Acil htiya Dizel-Generatr Grubu: Adedi Tipi Normal gc Anma gerilimi Frekans G faktr Devir says kaz ekli Balkl HES Proje Ekonomisi (2006 BF) Toplam Tesis Bedeli Toplam Proje Bedeli Toplam Yatrm Bedeli Yllk Gider Yllk Gelir Proje Rantabilitesi Karllk Oran
: 20 Ohmluk diren zerinden toprakl : 0,99 : Bir (1) adet : 63 kVA : 50 Hz : Dzn5 : AN : Dorudan toprakl
: Bir (1) adet : Drt zamanl dey silindirli : Deniz seviyesinde 30 kVA : 400/231 V : 50 Hz : 0,8 (endktif) : 1500 d/d : Dner diyotlu ikaz
:13 178 965 TL : 15 014 130 TL : 18 061 724 TL : 1 617 765 TL : 2 042 957 TL : 1.26 : % 11,35
Reglatrler ile evrilen ve iletim yaps vastas ile santral binasna ulatrlan sular, burada trbinlenerek enerji retimi yaplacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesislerin inaat ve montaj ilemlerinin 2 yl ierisinde tamamlanmas planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gteki Balkl HESte 13,00 GWh firm ve 19,96 GWh sekonder olmak zere ylda toplam 32,96 GWh enerji reterek ulusal geliime katk salayacaktr. Balkl HESte senkron generatrlerden 6,3 kV gerilim seviyesinde retilen enerji, nite transformatrleri vastas ile 34,5 kV gerilim seviyesine ykseltildikten sonra 34,5 kV kapal alt donanmna aktarlacak, buradan da 10,00 km 34,5 kV enerji nakil hatt ile amlca HESe balanarak ulusal ebekeye verilecektir. Bu proje kapsamnda hazrlanan ED raporunda enerji nakil hatlar ile ilgili evresel deerlendirmelere mevzuat gerei yer verilememekte olup, konuyla ilgili almalar TEA/TEDA uhdesinde gerekleecek ayr bir proje ile yrtlecek ve ED Ynetmelii kapsamndaki ykmllkler ayrca yerine getirilecektir.
BLM II PROJE N SELEN YERN KONUMU
BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU II.1. Projenin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan proje yerinin, lejant ve plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan (DP) ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi, Trkiye'nin kuzeyinde, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde yer almaktadr. Proje alann gsterir yer bulduru haritas Ek-2de, proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3te, proje alan ve evresini gsteren 1/25.000 lekli Arazi Varl Haritas Ek-4de, proje alan ve evresinin gsterildii 1/10.000 lekli uydu grnts ise Ek-18de sunulmutur. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin genel yerleimini yanstan boyutlu uydu grnts ekil II.1.1de verilmitir.
letim Yaps-1
letim Yaps-II
ekil II.1.1. Balkl HES Projesinin Genel Yerleimini Yanstan Boyutlu Uydu Grnts
Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gmhane-Artvin Planlama blgesi 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan (DP) 24.06.2011tarihinde evre ve Orman Bakanl tarafndan onaylanmtr. Proje alannn tamam, 1/100.000 lekli Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-GmhaneArtvin Planlama blgesi evre Dzeni Plannda orman alan ierisinde kalmakta olup, proje alannn iaretli olduu 1/100.000 lekli evre dzeni plan (lejand ve plan hkmleri ile birlikte) Ek-19da verilmitir. Bu dorultuda sz konusu faaliyet ile ilgili ilemler; DPnn plan hkmlerinin 5.18 nolu maddesinde yer alan bu plan ile belirlenen planlama alt blgeleri iinde veya dnda ihtiya olmas halinde gvenlik, salk, eitim v.b. sosyal donat alanlar, belediye hizmet
9
alanlar, byk kentsel yeil alanlar, kent veya blge/havza btnne ynelik her trl atk bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanm tesisleri, artma tesisleri, sosyal ve teknik alt yap, karayolu, demiryolu, havaalan, baraj, enerji retimi, enerji iletimi ve doalgaz depolamasna ilikin imar planlar; bu plann koruma, gelime ve planlama ilkelerine, ilgili kurum ve kurulularn grlerine uyularak ilgili idaresince yaplr ve onaylanr. Sz konusu kullanmlardan ED Ynetmelii kapsamnda kalanlar iin evresel etki deerlendirmesi olumlu veya evresel teki deerlendirmesi gerekli deildir kararnn bulunmas, ED ynetmelii kapsam dnda olanlar iin ise ilgili kurum ve kurulularn uygun gr olmas kaydyla evre dzeni plan deiikliine gerek olmakszn alt lekli planlar ilgili idaresince hazrlanr ve onaylanr. Onaylanan planlar saysal ortamda veri tabanna ilemek zere bakanla gnderilir. Sz konusu tesis ve tesisler amac dnda kullanlamazlar hkm uyarnca yrtlecektir. Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Ayrca, proje alan evresindeki yerleim yerleri ve yerleimlerin proje nitelerine mesafeleri aada tablo halinde verilmitir.
Tablo II.1.1 Proje Alannn evresindeki Yerleim Yerleri ve Yerleim Yerlerinin Proje nitelerine Olan Mesafeleri Yerleim Yeri En Yakn Olduu nite Yn Mesafesi (m) 150 600 1250 650
Yldzl Ky Balkl-I Reglatr ve derivasyon tneli Kuzey ahinler Mahallesi Balkl-II Reglatr Kuzeydou Aaktez mezraas Balkl-III Reglatr Gneybat Yldzl Ky Balkl HES Kuzeydou Kaynak: 1/25.000 lekli Toporafik Harita ve uydu grnts (Bkz. Ek-3)
Proje alannn ulam; Arhavi ile merkezinden gneydou istikametinde giden asfalt ve stabilize ky yollar zerinden salanacaktr.ulam iin kullanlacak ky yollar trafie srekli ak tutulacaktr. Proje kapsamnda reglatrler ve santral yerine ulam salamak amacyla ise iletim yaps boyunca yaklak 5157 m yol (Balkl Reglatr-I ile antiye-5 arasnda yaklak 1000 m, derivasyon yaps boyunca yaklak 1190 m, iletim yaps-1 boyunca yaklak 1750 m ve iletim yaps-2 boyunca yaklak 1217 m yol) yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacaktr. Sz konusu tesis alanna ulam yollarnda projedeki almalardan kaynakl herhangi bir bozulma meydana geldii takdirde bozulan yerlerin onarm yatrmc firma tarafndan yaplacaktr. Proje kapsamnda alacak olan yollar gerek inaat sresi ierisinde gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacaktr. Proje kapsamnda ina edilecek yaplar iin 3194 sayl mar Kanununa gre proje alannn Belediye mcavir alan snrlar dnda kalmasndan dolay mar Plan l zel daresine sunularak onaylatlacaktr. Ayrca l zel daresinden Yap Kullanma zin Belgesi alnacaktr. 10 Austos 2005 tarih ve 25902 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren yeri Ama ve alma Ruhsatlarna ilikin Ynetmeliin 6.Maddesi gereince santral binas iin yeri Ama ve alma Ruhsat (GSM) alnacaktr.
10
II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu (Btn idari ve sosyal nitelerin, teknik altyap nitelerinin varsa dier nitelerin proje alan iindeki konumlarnn vaziyet plan zerinde gsterimi dier tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gsterimler, proje kapsamnda yer alan nitelerin ve geici-nihai depolama alanlarnn 1/25000,1/5000 ve/veya 1/1000lik haritalar zerinde gsterimi), Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, Artvin F46-b3 nolu 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde ve 1/10.000 lekli uydu grnts zerinde yer almaktadr (Bkz. Ek-3 ve Ek-18). Proje kapsamnda yer alacak balca niteler; Balkl I Reglatr ve keltim havuzu, derivasyon yaps, Balkl II Reglatr ve keltim havuzu, I.iletim yaps, Balkl III Reglatr ve keltim havuzu, II. iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal ve alt sahas, kaz fazlas malzeme alanlar, antiye alanlar ve ulam salamak zere yeniden alacak yollar olup, bu nitelerin takribi koordinatlar ED Raporunun kapak sayfasnda sunulmutur. Proje niteleriyle ilgili detayl teknik bilgiler raporun V.2.1 nolu blmnde verilmitir. Proje alann ve nitelerini gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita ve proje nitelerine ait teknik izimler eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-3, Ek-7). Proje alanna ait boyutlu uygu grntleri ve fotoraflar ise ekil II.2.2, ekil II.2.3, ekil II.2.4, ekil II.2.5, ekil II.2.6, ekil II.2.7, ekil II.2.8, ekil II.2.9, ekil II.2.10 ve ekil II.2.11de verilmitir.
11
Reglatr-2 Ykleme Havuzu
Reglatr-3
Santral
Fotorafn ekildii Nokta Fotorafn ekildii Yn

ekil II.2. Proje Alanndan Genel Grnm
12
ekil II.3. Proje Kapsamnda Yaplacak Yollarn Boyutlu Uydu Grnts
13
ekil II.4. Arazi Ett almalarndan Grnm
14
letim Yaps-II ve letim Yaps boyunca yaplacak yol
ekil II.5. Balkl Reglatr III ve evresinin Boyutlu Uydu Grnts
15
Dlgerli deresi
ekil II.6. Balkl Reglatr I ve evresinden Grnm
16
Kaz Fazlas Malzeme alan-4
ekil II.7. Balkl Reglatr II ve evresine Ait Boyutlu Uydu Grnts
17
ekil II.8. Balkl Reglatr II ve evresinden Grnm
18
(Kaz fazlas malzeme alan-5)
(Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-2) (Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-3)
ekil II.9. Balkl Reglatr I ve Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnn Boyutlu Uydu Grnts
19
ekil II.10. Ykleme havuzu, Cebri Boru ve Santral Alannn Boyutlu Uydu Grnts
20
ekil II.11. Santral Alan ve evresinden Grnm
21
Proje kapsamnda toplamda yaklak 279.888,6 m2lik alann kullanlmas planlanmaktadr. Proje almalar srasnda her bir nite iin kullanlacak alan Tablo II.2.2.1de sunulmutur. Kesin proje aamasnda iletim yaps boyunca sondaj yada aratrma ve gzlem ukurlar ile temel aratrmalar yaplarak kazlar ncesi toprak rts, yama molozu, kayalarn ayrma derecesi ve kalnl belirlenecek, yama stabilite analizleri ile jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenecek ve ev durayll iin gerekli tm tedbirler alnacaktr. Dolaysyla tm bu almalar sonucunda iletim yaps iin gerekli olan koridor genilii belirlenecek olup, ED aamasnda iletim yaps gzergah boyunca 22 mlik bir koridor deerlendirilmitir.
Tablo II.2.2.1. Proje Kapsamnda na Edilecek nitelerin Kaplad Alanlar NTE Balkl 1 reglatr Balkl 2 reglatr Balkl 3 reglatr Yaplacak yollar letim yaps (boru/kutu menfez) Santral binas Ykleme havuzu Cebri boru antiye yollar Kaz fazlas malzeme alan-1 Kaz fazlas malzeme alan-2 Kaz fazlas malzeme alan-3 Kaz fazlas malzeme alan-4 Kaz fazlas malzeme alan-5 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-2 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-3 antiye alan-1 antiye alan-2 antiye alan-3 antiye alan-4 antiye alan-5 Alternatif antiye alan-1 TOPLAM KULLANILACAK ALAN (m2) 3.549,518 4.659,308 4.208,481 113.443 32.905,386 4.217,965 4.621,494 12.577,650 2736 3.011 12.823 15.361 4.566 11.124 4.410 15.695 10.304 1.793 1.670,8 1.0742 704 1.376 3.390 279.888,6
22
BLM III PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI
BLM III: PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin gereklemesi ile ilgili yatrm program, finans kaynaklar, bu kaynaklarn nereden temin edilecei Yolsu Ltd. ti. tarafndan yaplan Balkl HES Fizibilite Raporuna gre teklif edilen tesislerin maliyeti, yaplan teknik izimler zerinden ve jeoteknik adan bilinenler dikkate alnarak yaplm metrajlara dayanlarak bulunmutur. Maliyet hesaplamalarnda DS tarafndan belirlenen 2006 yl ortalama Dolar Al kuru olan 1 $ = 1.42 TL deeri esas alnmtr. Yaplan hesaplamalara gre, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin yatrm bedeli 18.061.724 TL olarak hesaplanmtr. Balkl HES projesi ile ilgili ED Olumlu karar alnmas durumunda yatrm bedelinin finanse edilebilmesi iin finans kurulular ile irtibata geilerek gerekli finans kaynaklar oluturulmaya allmas planlanmaktadr. III.2. Projenin gereklemesi ile ilgili i akm emas veya zamanlama tablosu Balkl HES projesi iin hazrlanm olan fizibilite raporunun DS tarafndan kabul grmesi ve Enerji Piyasas Dzenleme Kurumundan retim Lisansnn alnmasn mteakip hemen kesin projelerin ve ihale dokmanlarnn hazrlanmasna balanacaktr. Proje kapsamnda yaplmas dnlen tesislerin inaat ve montaj ilerinin 2 yl ierisinde ikmal edilerek iletmeye alnmalar ngrlmektedir. Proje sahasnda inaat mevsimi ok uzun olmamakla birlikte; 3 adet reglatr, derivasyon yaps (tnel+boru/kutu menfez) ve 2 adet iletim yaps (boru/kutu menfez eklinde), ykleme havuzu, cebri boru ve santral binasnn 2 yllk bir sre ierisinde bitirilebilecei dnlmektedir. Projede elektromekanik tehizatn temini ve montajnn yaplma ii iin 12 aylk bir sre planlanmtr. hale dokmanlarnn hazrlanmas, ihalenin yaplp sipariin verilmesinden sonra inaatn son yl ierisinde elektromekanik tehizat getirilerek montaj ilerine balanacaktr (2).
Kaynak: Balkl HES Fizibilite Raporu, Yolsu, 2007. 23
Tablo III.2.1. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Zamanlama Tablosu
24
Tablo III.2.1. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Zamanlama Tablosu (Devam)
Kaynak: Balkl HES Fizibilite Raporu, Yolsu- 2007
25
III.3. Projenin fayda-maliyet analizi Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES tesislerinin yaplan ekonomik deerlendirmeleri srasnda projenin ekonomik deerlendirme periyodu 50 yl olarak kabul edilmitir. Projenin 50 yllk deerlendirme periyodu boyunca dikkate alnan faiz oran DS kriterleri dorultusunda %9,50 olarak alnmtr. Yllk Faydalar Projenin yllk fayda hesaplamalarnda, DSnin belirledii enerji faydalar kullanlmtr. Sz konusu enerji faydalar aada verilmitir. Firm Enerji in Sekonder Enerji in Yllk Giderler Yaplmas dnlen hidroelektrik santralin ekonomik analizinin hesabnda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnca yaynlanan Ekonomik Karlatrmalarda Kullanlacak Kriterler adl genelge dikkate alnmtr. Anlan genelgede belirtilen kriterler gereince; projenin mr 50 yl ve sosyal iskonto oran % 9.5 alnm, elektromekanik tehizat iin 35. ylda yenileme yaplaca kabul edilmitir. Yllk giderleri oluturan faiz + amortisman + yenileme giderleri hesaplamalarnda, faiz ve amortisman oran olarak 0.09603 alnmtr. letme ve bakm giderleri ise bakm-onarm, yedek para, sigorta, personel ve genel giderlerden olumaktadr ve her bir yap iin kendi arpanyla arplarak hesaplanmtr. Gelir-Gider Analizleri Yaplan hesaplamalar neticesinde projenin gelir/gider oran 1.26 olarak bulunmutur. Karllk Oran(3) Balkl HES projesi iin ekonomik mr olan 50 yl dikkate alnarak yaplm olan hesaplamalara gre i karllk oran %11.35 olarak bulunmutur. : 6 Cent (ABD) / kWh : 3,3 Cent (ABD) / kWh
3 Kaynak: Balkl HES Fizibilite Raporu, YOLSU- 2007 26
III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri Projenin inaat almalarnn balamas ve iletmeye gemesinin ardndan, yre halk iin yeni i olanaklar douracaktr. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda 150 kii, iletme aamasnda ise yaklak 15 kiinin istihdam etmesi planlanmakta olup, personel ihtiyac ncelikli olarak proje alan yakn evresinde bulunan yerleim yerlerinden salanacaktr. Ayrca, alan iilerin gnlk ticari ihtiyalar proje alan yakn evresinde yer alan yerleim yerlerinden salanacandan, faaliyet yre halk iin ek bir gelir kayna salanacaktr. Bunun yan sra, projenin iletmeye gemesi ve enerji retimi ile beraber Artvin ili ve yakn evresinde eitli yatrmlarn gereklemesi ve blgede yaayan insanlara yeni istihdam kaynaklarnn olumas beklenmektedir. III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri Proje alannn ulam; Arhavi ile merkezinden gneydou istikametinde giden asfalt ve stabilize ky yollar zerinden salanacaktr. Proje kapsamnda reglatrler ve santral yerine ulam salamak amacyla ise iletim yaps boyunca yaklak 5157 m yeni yol (Balkl Reglatr-I ile antiye-5 arasnda yaklak 1000 m, derivasyon yaps boyunca yaklak 1190 m, iletim yaps-1 boyunca yaklak 1750 m ve iletim yaps-2 boyunca yaklak 1217 m yol) yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacaktr. Sz konusu tesis alanna ulam yollarnda projedeki almalardan kaynakl herhangi bir bozulma meydana geldii takdirde bozulan yerlerin onarm yatrmc firma tarafndan yaplacaktr. Proje kapsamnda alacak olan yollar gerek inaat sresi ierisinde gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacaktr. Balkl HESte senkron generatrlerden 6,3 kV gerilim seviyesinde retilen enerji, nite transformatrleri vastas ile 34,5 kV gerilim seviyesine ykseltildikten sonra 34,5 kV kapal alt donanmna aktarlacak, buradan da 10,00 km 34,5 kV enerji nakil hatt ile amlca HESe balanarak ulusal ebekeye verilecektir. Bu proje kapsamnda hazrlanan ED raporunda enerji nakil hatlar ile ilgili evresel deerlendirmelere mevzuat gerei yer verilememekte olup, konuyla ilgili almalar TEA/TEDA uhdesinde gerekleecek ayr bir proje ile yrtlecek ve ED Ynetmelii kapsamndaki ykmllkler ayrca yerine getirilecektir. Bunun dnda proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve proje sahibi veya diger yatrmclar tarafndan gereklestirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri bulunmamaktadr. III.6. Kamulatrma, yeniden yerleimin nasl yaplaca, kamulatrma kapsamnda halk bilgilendirme yntemlerine ilikin bilgi Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES proje alan ierisinde; devletin hkm ve tasarrufu altnda olan orman saylan alanlar yer almaktadr. Orman alanlar iin kamulatrma sz konusu olmadndan; proje kapsamnda yer alan Orman saylan alanlarn kullanm iin, 6831 Sayl Orman Kanunun 17/3 maddesi gerei ''Orman zni'' alnacaktr.
27
Proje alan; Artvin Orman Blge Mdrl, Arhavi Orman letme Mdrl tarafndan hazrlanan ED inceleme deerlendirme raporuna gre Arhavi serisinde; 225, 239, 240 nolu blmelerde; kayadibi serisinde; 185, 186, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 230, 231 nolu blmelerde yer almaktadr. letme ekli koru, blgedeki aa cinsi yaprakl aalar, mecere tipleri ise Ksc1, Kzc1, kzKsc1, KsKzc1, BKzKs, BKs olarak tespit edilmitir. Proje alan ve yakn evresinde yer alan yerleim yerlerinden hibiri proje faaliyetleri sonucunda su altnda kalmayacaktr. Bu nedenle, proje kapsamnda yeniden yerleim sz konusu olmayacaktr. III.7. Dier hususlar. Bu blmde incelenecek baka bir husus bulunmamaktadr.
28
BLM IV PROJE KAPSAMINDA ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI
BLM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI IV.1. Projeden etkilenecek alann belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde, Dlgerli (Ori), Dikme (Zurgiza) ve Agara (Ajara) dereleri zerinde projelendirilmitir. Proje kapsamnda toplamda yaklak 27,99 halk alann kullanlmas planlanmaktadr. Proje almalar srasnda her bir nite iin kullanlacak alan, Blm II.2. - Tablo II.2.2.1.de sunulmutur. Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Ayrca, proje alan evresindeki yerleim yerleri ve yerleimlerin proje nitelerine mesafeleri aada tablo halinde verilmitir. Balkl HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi planlanmaktadr. Balkl HES projesi inaat almalarnda beton imalar iin kullanlacak malzemeler ile snrlar ierisinde yer alan mevcut ruhsatl krma eleme tesisleri ve beton santrallerinden salanacak olup, proje kapsamnda beton santrali ve krma eleme tesisi kurulmas ngrlmemektedir. Projeden etkilenecek alann belirlenebilmesi iin projeden kaynaklanan evresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada deerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazlar dorudan, bazlar ise dolayl etkiler olup; proje etki alan ve inceleme alan faaliyetin hava kalitesi modeli, flora, fauna, grlt, tarm ve orman alanlar vb. etkenler gz nnde bulundurularak seilmitir. Bu kapsamda proje alan snrlarndan 2er km uzaklkta snrlar olan 6 x 6,3 kmlik alan, tesis inceleme alan olarak seilmitir. Dolaysyla, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin etki alan, projenin ina edilecei alan ve evresi olarak belirlenmi ve proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde gsterilmitir (Bkz. Ek-3). IV.2. Etki alan ierisindeki fiziksel ve biyolojik evrenin zellikleri ve doal kaynaklarn kullanm, Raporun bu blmnde, projenin etki alan ierisinde yer alan evreye ait fiziksel ve biyolojik evrenin zellikleri ve doal kaynaklarn kullanm ile ilgili detayl bilgi verilmi ve deerlendirmeler yaplmtr.
29
IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler Blgenin Genel klim Koullar Artvin ilinde klar lk, yazlarn scak gemekte; ykseklerde ok miktarda ya grlmektedir. l, oruh Nehri ve Cankurtaran Geidinden gelen nemli hava ile hem Karadenizin etkisi altnda bulunmakta, hem de yksek bir arazi yapsna sahip olduu iin sk sk ya grlmekte ve sis olumaktadr. oruh Vadisi boyunca ierlere doru gidildike, ilde iklim denizden karasala dnmekte ve giderek kuraklamaktadr. Ayn farkllk kydan ieri doru da grlmektedir. Sahil kesiminde olan Arhavi ve Hopa ilelerinde lman iklim gzlenmekte, klar lk ve yal, yazlar scak ve yal gemektedir. avat ve Ardanu ilelerinde ise iklim karasal iklime yakndr. Yazlar scak ve kurak, klar souk geer. l merkezi ve ara blgede kalan ilelerde kalan bu iklim arasnda tedrici gei izlenir. l genelinde lman iklimin egemen olduu sylenebilir. Bu kapsamda Arhavi Meteoroloji stasyonunun 1983-1993 verilerinden ve proje sahasnn meteorolojik koullarnn deerlendirilmesinde en yakn meteoroloji istasyonu olan Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl, Hopa Meteoroloji stasyonuna ait 1975-2009 yllar arasndaki rasat kaytlarndan faydalanlm olup, meteorolojik bltenler eklerde verilmitir (Bkz. Ek-12). Scaklk Dalm Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre; yllk ortalama scaklk 13,56 oC, maksimum scaklklarn ortalamas yllk 17,77 oC, minimum scaklklarn ortalamas ise 8,57 o Cdir. Aylk ortalama scakln en dk olduu ay 5,9C ile ubat, aylk ortalama scakln en yksek olduu ay ise 21,9 C ile Austos aydr. Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre maksimum scaklk 35C ile haziran 1990 yl Haziran aynda, minimum scaklk ise -9,1C ile 1993 yl ubat aynda llmtr. Arhavi meteoroloji istasyonu Scaklk verileri Tablo IV.2.1.1de sunulmutur. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre; yllk ortalama scaklk 14,26 oC, maksimum scaklklarn ortalamas yllk 18,8 oC, minimum scaklklarn ortalamas ise 10,52 o Cdir. Aylk ortalama scakln en dk olduu ay 6,9C ile Ocak ve ubat, aylk ortalama scakln en yksek olduu ay ise 22,8 C ile Austos aydr. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre maksimum scaklk 39,8C ile mays 1988 yl mays aynda, minimum scaklk ise -7,5C ile 2006 yl ocak aynda llmtr. Scaklk verileri Tablo IV.2.1.2de sunulmutur.
30
Tablo IV.2.1.1. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Scaklk Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ UBAT EYLL KASIM YILLIK 10,85 16,50 12,58 13,56 284,4 214,6 17,77 8,57 9 1990 35,0 1 1993 -9,1 13,3 16,9 13,4 14,26 326,9 256,9 18,8 YILLIK MAYIS NSAN OCAK MART EKM METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 6,5 10,2 6,5 7,5 21,5 6,2 11,4 3,1 1 1983 23,1 30 1992 -4,8 8 11,0 8,3 8,9 24,9 11,2 12,9 ARALIK
Saat 7de Ortalama Scaklk (oC) Saat 14de Ortalama Scaklk (oC) Saat 21de Ortalama Scaklk (oC) Ortalama (oC) Scaklk
5,2 8,8
4,8 8,7
7,0 10,6
10,9 14,9
14,7 18,2
18,8 22,4
20,6 24,2
20,8 24,8
17,2 22,1
14,1 18,5
10,4 14,7
5,2 6,1
5,0 5,9
6,7 7,7
10,9 11,9
14,3 15,4
18,5 19,5 27,3
20,6 21,5 24,8
21,0 21,9 25,4
17,8 18,7 24,5
14,2 15,3 28,2
10,3 11,4 26,5
Ortalama Scakln o 5 Cden Byk 15,1 14,3 21,7 26,9 28,2 Olduu Gn Says Ortalama Scakln 10 oCden Byk 4,1 4,2 6,9 19,2 27,2 Olduu Gn Says Maksimum scaklklarn 9,9 9,9 12,0 16,5 19,5 ortalamas (oC) Minimum scaklklarn 1.8 1.0 2,7 6,2 10,0 ortalamas (oC) Maksimum Scaklk 25 24 25 30 11 Gn Maksimum Scaklk 1985 1987 1988 1991 1985 Yl Maksimum Scaklk 19,8 24,9 30,1 33,0 33,4 (C) Minimum Scaklk 13 1 12 23 1 Gn Minimum Scaklk Yl 1993 1993 1992 1993 1987 Minimum Scaklk -5,2 -9,1 -5,9 -2,9 1,4 (C) Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri
27,3
24,8
25,4
24,5
27,2
17,6
23,8
25,5
26,1
23,4
19,6
15,7
14,0 9 1990 35,0 4 1991 7,4
16,9 29 1991 32,2 4 1993 8,8
17,3 17 1992 31,9 31 1991 9,1
13,0 4 1990 30,8 13 1988 3,2
10,4 12 1992 30,6 27 1992 3,2
6,5 6 1990 30,4 22 1989 -0,8
Tablo IV.2.1.2. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Scaklk Verileri AYLAR UBAT EYLL KASIM 10,6 14,6 10,7 11,7 28,6 19,2 16,5 MAYIS NSAN OCAK MART EKM 14,1 19,1 14,5 15,6 30,9 29,8 20,8 METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS 21,7 25,7 21,9 22,8 31,0 31,0 27,1 HAZRAN TEMMUZ 21,7 25,2
Saat 7de Ortalama Scaklk (oC) Saat 14de Ortalama Scaklk (oC) Saat 21de Ortalama Scaklk (oC) Ortalama (oC) Scaklk
6,0 9,1
5,8 9,0
7,6 10,7
11,6 14,5
15,2 18,4
19,4 22,8
17,9 22,9
6,4 6,9 19,2
6,3 6,9 16,6
7,8 8,5 24,2
11,2 12,1 29,5
14,7 15,8 31,0
19,0 20,0 30,0
21,6 22,5 31,0
18,3 19,4 30,0
Ortalama Scakln o 5 Cden Byk Olduu Gn Says Ortalama Scakln 10 oCden Byk Olduu Gn Says Maksimum scaklklarn
7,7 10,9
6,7 11,2
9,6 13,3
20,4 17,2
30,3 20,2
30,0 24,4
31,0 26,6
30,0 24,4
31
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
UBAT
EYLL
KASIM
ortalamas (oC) Minimum scaklklarn 3,4 3,2 4,6 8,0 11,7 ortalamas (oC) Maksimum Scaklk 31 24 24 23 17 Gn Maksimum Scaklk 2001 1996 2008 2008 1988 Yl Maksimum Scaklk 24,0 27,3 37,0 38,6 39,8 (C) Minimum Scaklk 22 17 8 5 1 Gn Minimum Scaklk Yl 2006 2006 2004 2004 2002 Minimum Scaklk -7,5 -6,0 -5,0 -6,0 4,4 (C) Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri
15,8 6 1994 39,1 4 1997 8,0
19,0 31 2000 39,0 6 1976 12,6
19,5 25 2008 36,2 14 1995 12,8
15,9 24 2002 37,0 28 2009 7,1
12,0 9 2003 35,5 26 2001 2,8
7,8 1 1979 29,9 30 2007 -2,8
5,3 5 1980 27,9 28 2006 -6,0
10,52 31 1988 39,8 28 2006 -7,5
Arhavi meteoroloji stasyonu verilerine gre Saat 7, 14, 21deki aylk ortalama scaklklar ve aylk ortalama scaklk deiimler ekil IV.2.1.1. de, aylk ortalama yksek scaklk ve aylk ortalam dk scaklk deiimleri ekil IV.2.1.2.de verilmitir. Arhavi meteoroloji stasyonu verilerine gre Saat 7deki ortalama scaklk yllk 10,85 oC ve en yksek scaklk Austos aylarnda 20,8 oC, saat 14deki ortalama scaklk yllk 16,5 oC ve en yksek scaklk Austos aynda 24,8 oC, saat 21deki ortalama scaklk yllk 13,4 oC ve en yksek scaklk Austos aynda 21oC olmaktadr.
25 20 15
Scaklk
10
Saat 7 Saat 14 Saat 21
5
0
Aust.
Tem.
ubat
Nisan
Ocak
Eyll
Mays
Ekim
Kasm
Aralk
Haz.
Mart
Ortalama
Aylar
ekil IV.2.1.1. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Saat 7, 14, 21deki Ortalama Scaklklar ve Aylk Ortalama Scaklk Deiim Grafii
32
YILLIK
MAYIS
NSAN
OCAK
MART
EKM
METEOROLOJK ELEMAN
ARALIK
30 25
Scaklk
20 15 10 5 0
Aylar
maksimum scaklklarn ortalamas minimum scaklklarn ortalamas
ekil IV.2.1.2. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Aylk ortalama yksek scaklk ve aylk ortalama dk scaklk grafii
Hopa meteoroloji stasyonu verilerine gre saat 7, 14, 21deki aylk ortalama scaklklar ve aylk ortalama scaklk deiimler ekil IV.2.1.3. de, aylk ortalama yksek scaklk ve aylk ortalam dk scaklk deiimleri ekil IV.2.1.4.de verilmitir. Hopa meteoroloji stasyonu verilerine gre Saat 7deki ortalama scaklk yllk 13,3 oC ve en yksek scaklk Temmuz ve Austos aylarnda 21,7 oC, saat 14deki ortalama scaklk yllk 16,9 oC ve en yksek scaklk Austos aynda 25,7 oC, saat 21deki ortalama scaklk yllk 13,4 oC ve en yksek scaklk Austos aynda 21,9 oC olmaktadr.
30
25 20
Scaklk
15 10 5
Saat 7 Saat 14 Saat 21 Ortalama
Aust.
Nisan
Ocak
Tem.
Eyll
ubat
Ekim
Kasm
Mays
Aylar
ekil IV.2.1.3. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Saat 7, 14, 21deki Ortalama Scaklklar ve Aylk Ortalama Scaklk Deiim Grafii
33
Aralk
Haz.
Mart
30
25
Scaklk
20 15 10 5 0
Aylar
maksimum scaklklarn ortalamas minimum scaklklarn ortalamas
ekil IV.2.1.4. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Aylk ortalama yksek scaklk ve aylk ortalama dk scaklk grafii
Ya Dalm Arhavi Meteoroloji stasyondan alnan 11 yllk verilere gre, yllk ortalama toplam ya miktar 2096,7 mmdir. En fazla ya alan ay, 299,2 mm ile Ekim, en az ya alan ay ise 82,3 mm ile Nisan aydr. Maksimum ya miktar 200,1 mm ile Austos aydr. Ya verileri Tablo IV.2.1.3de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.5, sunulmutur.
Tablo IV.2.1.3. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Ya Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ UBAT EYLL KASIM YILLIK 1094,1 395,6 522,3 2096,7 101,66 MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 107,8 54,8 54,8 242,8 70,0
Saat 7deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) (rasat s. 10 yl) Saat 14deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) (rasat s. 10 yl) Saat 21deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) (rasat s. 10 yl) Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Maksimum Ya Miktar (mm)
130,8
100,4
68,4
41,3
64,4
89,4
50,1
70,2
106,9
150,9
EKM 50,8 66,1 299,2 147,0
113,5
40,2
33,4
16,5
18,7
14,4
23,8
16,8
42,6
40,4
43,2
70,2
35,5
23,4
25,6
23,3
37,7
30,2
36,2
62,5
56,8
241,5 83,0
171,2 97,8
109,9 41,4
82,3 51,9
105,4 88,0
150,7 170,1
95,3 87,5
150,9 200,1
207,4 89,4
240,1 93,8
Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri
34
Ya Miktar(mm)
300 250 200 150 100 50 0

ubat
Ortalama Toplam Ya Miktar (mm)
Nisan
Tem.
Aust.
Haz.
Ocak
Mays
Ekim
Eyll
Kasm
Aylar
ekil IV.2.1.5. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Toplam Ya Miktar Grafii
Hopa Meteoroloji stasyondan alnan 35 yllk verilere gre, yllk ortalama toplam ya miktar 2246,6mmdir. En fazla ya alan ay, 308,2 mm ile Ekim, en az ya alan aylar ise 88,6 mm ile Nisan aydr. Maksimum ya miktar 209,8 mm ile Austos aydr. Ya verileri Tablo IV.2.1.4de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.6da sunulmutur.
Tablo IV.2.1.4. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Ya Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ UBAT EYLL KASIM YILLIK 986,7 592,9 667,2 2246,6 209,8 MAYIS NSAN OCAK MART EKM METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 106,1 64,1 65,6 234,4 88,9
Saat 7deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Saat 14deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Saat 21deki Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Maksimum Ya Miktar (mm)
91,4
78,1
70,1
41,0
43,5
71,4
64,8
71,8
94,2
Aralk
142,7
Mart
111,6
50,7
43,5
30,1
23,6
22,8
43,5
32,4
50,8
84,6
76,1
70,7
56,7
40,5
35,3
25,5
26,1
47,4
48,4
61,2
92,4
90,0
78,1
199,1 76,7
164,4 67,3
136,6 57,7
88,6 52,7
92,5 64,2
158,5 156,3
149,2 170,4
180,7 209,8
270,4 153,5
308,2 149,9
264,0 142,3
Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri
35
350
Ya Miktar(mm)
300
250 200 150 100
50
0
Aust. ubat Nisan Tem. Ocak Eyll Haz. Ekim Kasm
AUSTOS
Mays
Aylar
Ortalama Toplam Ya Miktar (mm)
ekil IV.2.1.6. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Toplam Ya Miktar Grafii
Sayl Gnler Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre, yllk ortalama kar yal gnler says 7,3dir. Ortalama dolulu gnler says 0,2, ortalama kral gnler says ise 4,2dir. Yllk ortalama sisli gnler says 1,5dir. Sayl gnler verileri Tablo IV.2.1.5.de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.7. ve ekil IV.2.1.8.de sunulmutur.
Tablo IV.2.1.5. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Sayl Gnler Verileri AYLAR HAZRAN TEMMUZ ARALIK 1,1 0,1 0,2 1.9 UBAT EYLL KASIM YILLIK 7,3 1,5 0,2 4.2 MAYIS NSAN OCAK MART
Aralk
Mart
METEOROLOJK ELEMAN
Kar Yal Gnler Says 1,9 3,5 0,7 Ortalama Kar rtl Gnler Says Ortalama Sisli Gnler Says 0,2 0,1 0,5 0,4 0,2 Ortalama Dolulu Gn Says Ortalama Kral Gn Says 0,8 0,8 0,5 Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri
EKM
0,1
0,2
3,5 3 2,5
2
1,5 1 0,5 0
Aust. Ekim
Kasm
Nisan
Tem.
Eyll
ubat
Mays
Aylar
ortalama kar yal gnler says
ekil IV.2.1.7. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Kar Yal Gn Saylar Grafii
36
Aralk
Ocak
Haz.
Mart
2 1,8 1,6 1,4

1,2 1
0,8 0,6 0,4 0,2

0
Ekim
Kasm
ubat
Nisan
Mays
Haz.
Mart
Tem.
Aust.
Ocak
Eyll
Aylar
sisli gnler says ortalamas Dolulu Gnler says Ortalamas Kral Gnler Says ortalamas
ekil IV.2.1.8. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Sisli, Dolulu ve Kral Gn Saylar Grafii
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre, yllk ortalama kar yal gnler says 9,6, yllk ortalama kar rtl gnler says 9,7dir. Ortalama dolulu gnler says 0,8, ortalama kral gnler says ise 1,2dir. Yllk ortalama sisli gnler says 3,4dr. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Sayl gnler verileri Tablo IV.2.1.6.da, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.9. ve ekil IV.2.1.10.da sunulmutur.
Tablo IV.2.1.6. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Sayl Gnler Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ ARALIK 1,5 1,4 0,1 0,2 0,3 UBAT EYLL KASIM YILLIK 9,6 9,7 3,4 0,8 1,5 MAYIS NSAN OCAK MART
Aralk
METEOROLOJK ELEMAN
Kar Yal Gnler Says 2,9 3,3 1,6 0,1 Ortalama Kar rtl Gnler Says 2,7 3,8 1,6 0,1 Ortalama Sisli Gnler Says 0,2 0,3 1,0 1,1 0,7 Ortalama Dolulu Gn Says 0,2 0,1 0,1 Ortalama Kral Gn Says 0,3 0,4 0,5 0,0 Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri
EKM 0,0
0,2 0,1 0,0 0,1 0,1
4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Tem. Kasm Aust. Nisan Ocak Mart Eyll ubat Ekim Mays Aralk
ortalama kar yal gnler says
ortalama kar rtl gnler says
Haz.
Aylar
ekil IV.2.1.9. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Kar Yal ve Kar rtl Gn Saylar Grafii
37
1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0
Aust.
Nisan
Ocak
Tem.
Eyll
ubat
Ekim
Kasm
Mays
Aylar
sisli gnler says ortalamas Dolulu Gnler says Ortalamas
Kral Gnler Says ortalamas
ekil IV.2.1.10. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Sisli, Dolulu ve Kral Gn Saylar Grafii
Rzgar - Aylk Ortalama Rzgar Hz Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre yllk ortalama rzgar hz 1,67 m/sndir. Aylk ortalama rzgar hz verileri Tablo IV.2.1.7.de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.11.de sunulmutur.
Tablo IV.2.1.7. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Rzgar Verileri AYLAR ARALIK UBAT EYLL KASIM YILLIK 1,67 MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
Aralk
1,6 EKM
Ortalama Rzgar 1,8 1,8 1,7 1,8 1,6 1,7 Hz (m/s) Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri
Haz.
Mart
1,7
1,5
1,6
1,7
1,8
Ortalama Rzgar Hz
1,5 1
0,5
0
Nisan
Tem.
Ekim
Haz.
Mart
Kasm
Aust.
ubat
Eyll
Mays
Aylar
Ortalama Rzgar Hz (m/s)
ekil IV.2.1.11. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Aylk Ortalama Rzgar Hz Grafii
38
Aralk
Ocak
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre yllk ortalama rzgar hz ise 2,5 m/sndir. Aylk ortalama rzgar hz verileri Tablo IV.2.1.8.de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.12.de sunulmutur.
Tablo IV.2.1.8. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Uzun Yllar Rzgar Verileri AYLAR ARALIK UBAT EYLL KASIM YILLIK 2,5 ARALIK 19,0 NW YILLIK MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
Ortalama Rzgar 3,8 3,3 2,5 2,0 1,5 1,6 Hz (m/s) Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri
1,7
1,8
2,1
2,3
EKM
3,0
3,9
Ortalama Rzgar Hz
3,5 3
2,5 2 1,5 1 0,5 0

Nisan Aust. Ocak ubat Tem.
Ekim
Eyll
Mart
Kasm
Mays
Aylar
Ortalama Rzgar Hz (m/s)
ekil IV.2.1.12. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Aylk Ortalama Rzgar Hz Grafii
- En Hzl Esen Rzgar Yn ve Hz Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre maksimum rzgarn yn NW (Kuzeybat), hz ise 19 m/sdir.
Tablo IV.2.1.9. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait En Hzl Esen Rzgar Hz ve Yn Verileri AYLAR UBAT EYLL KASIM 9,4 E MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
Aralk
6,7 S 9,4 W EKM
En Hzl Esen Rzgarn Hz 9,4 9,4 9,4 19,0 6,7 9,4 (m/s) En Hzl Esen NW NW W NW SW SW Rzgarn Yn Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri.
Haz.
6,7 E
6,7 NW
9,4 W
39
20
Maksimum Rzgar Hz
15 10 5
0
Mays
Tem.
Aust.
ubat
Eyll
Kasm
Nisan
Aylar
Maksimum Rzgar Hz (m/s)
ekil IV.2.1.13. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Maksimum Rzgar Hz Grafii
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre ise maksimum rzgarn yn ESE (dougneydou), hz ise 35 m/sdir.
Tablo IV.2.1.10. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait En Hzl Esen Rzgar Hz ve Yn Verileri AYLAR ARALIK UBAT EYLL KASIM YILLIK 35,0 ESE MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
Aralk
Haz.
Ocak
Ekim
Mart
En Hzl Esen Rzgarn Hz 26 27,1 30,0 35,0 30,0 26,0 (m/s) En Hzl Esen ESE E ESE ESE WNW ESE Rzgarn Yn Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri.
26,6 W
17,8 SSE
29,8 WSW
29,0 NW
EKM
29,0 W
29,6 ESE
35
Maksimum Rzgar Hz
30 25 20
15
10 5 0
Nisan Aust. ubat Kasm Mays Aralk
Maksimum Rzgar Hz (m/s)
Eyll
Ocak
Aylar
ekil IV.2.1.14. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Maksimum Rzgar Hz Grafii
- Frtnal ve Kuvvetli Rzgarl Gn Says Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre yllk ortalama frtnal gn says 0,3dr. Yllk ortalama kuvvetli rzgarI gn says ise 0,2dir. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre yllk ortalama frtnal gn says 28,6dr. Yllk ortalama kuvvetli rzgarI gn says ise 82,2dir.
Tem.
40
Ekim
Haz.
Mart
Frtnal ve kuvvetli rzgarl gn saylar verileri Tablo IV.2.1.11.de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.15.de sunulmutur.
Tablo IV.2.1.11. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Frtnal ve Kuvvetli Rzgarl Gn Saylar Verileri AYLAR ARALIK UBAT EYLL KASIM YILLIK 28,6 82,2 MAYIS NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN AUSTOS HAZRAN TEMMUZ
Frtnal Gnler Says Ortalamas Kuvvetli Rzgarl Gnler Says Ortalamas
6,1 11,9
4,7 9,2
2,9 10,0
2,2 7,3
1,0 4,5
0,6 3,0
0,1 1,2
0,1 1,6
0,8 3,7
1,1 6,5
EKM
3,2 10,4
5,8 12,9
Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri.
14 12 10 8 6 4 2 0
ubat Tem.
Aust.
Ekim
Kasm
Nisan
Ocak
Haz.
Mart
Eyll
Mays
Aylar
Frtnal Gnler Says Ortalamas Kuvvetli Rzgarl Gnler Says Ortalamas
ekil IV.2.1.15. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Frtnal ve Kuvvetli Rzgarl Gnler Grafii
- Yllk, Mevsimlik, Aylk Rzgar Yn Dalm Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna ait 8 ana rzgar ynne gre rzgarn ortalama hz ve esme saylar toplam Tablo IV.2.1.12.de verilmitir.
Tablo IV.2.1.12. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgar Ortalama Hz ile Esme Saylar Toplamlar AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ MAYIS NSAN OCAK MART EKM YN METEOROLOJK ELEMAN ARALIK UBAT EYLL KASIM YILLIK
N N NNE NNE NE NE ENE
Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam
568 616 848 896 912 1032 752 792 712 696 688 664 1,9 1,7 1,9 2,1 1,8 2,1 1,8 1,7 1,7 1,8 1,6 1,7
Aralk
9176 1,8
352 312 472 512 512 440 248 408 380 296 288 240 2,0 2,2 2,5 2,1 2,2 2,4 2,6 2,1 1,8 2,0 2,3 2,5
4360 2,2
41
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ MAYIS NSAN
OCAK
MART
ENE E E ESE ESE SE SE SSE SSE S S SSW SSW SW SW
Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri. 320 368 408 448 560 408 184 224 232 336 312 264 2,5 2,7 2,4 2,5 2,1 2,3 2,3 2,6 2,6 2,5 2,8 2,6 4064 2,49 728 688 832 864 720 600 440 408 488 656 528 648 2,5 2,6 2,5 3,1 2,5 2,7 2,5 2,4 2,9 2,6 2,5 2,5 7600 2,60 696 424 528 520 568 520 624 640 488 488 648 680 2,5 2,6 2,7 2,4 2,6 3,3 2,5 2,4 2,5 2,5 2,3 2,9 6824 2,43 1168 872 600 552 568 504 352 584 648 840 904 1144 2,8 2,6 2,4 2,5 1,8 1,9 2,1 1,9 2,0 2,1 2,3 2,2 8736 2,23 552 600 672 432 304 496 496 624 560 776 656 704 2,1 2,2 2,1 2,5 2,3 2,2 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,3 6872 2,3 1424 1320 1384 1328 1440 1504 1640 1200 1384 1344 1360 1448 1,9 1,8 1,7 1,8 1,8 1,8 1,8 1,9 1,8 2,0 2,0 1,9 16776 1,85
WSW Esme Saylar Toplam WSW W W
WNW Esme Saylar Toplam WNW NW NW NNW NNW
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre ise ynlere gre rzgarn ortalama hz ve esme saylar toplam Tablo IV.2.1.13.de, rzgarn esme saylarna gre ve rzgar hzna gre yllk rzgar diyagram ekil IV.2.1.16da verilmitir.
42
EKM
YN
METEOROLOJK ELEMAN
ARALIK
UBAT
EYLL
KASIM
YILLIK
Tablo IV.2.1.13. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgar Ortalama Hz ile Esme Saylar Toplamlar AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ MAYIS NSAN OCAK MART EKM YN METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 1,1 UBAT EYLL KASIM YILLIK
N N NNE NNE NE NE ENE ENE E E ESE ESE SE SE SSE SSE S S SSW SSW SW SW
Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam Rzgarn Ortalama Hz (m/s) Esme Saylar Toplam
246 276 435 414 266 184 113 160 166 225 187 203 1,1 1,2 1,1 0,9 0,9 0,9 1,0 0,9 1,0 1,0 1,2
2875 1,0 1.969 0,9 2.487 0,95 16.336 1,3 88.735 2,2 66.830 2,9 16.914 2,2 2.520 1,6 2.243 1,4 2.151 1,3 2.169 1,2 10.356 1,8 19.792 1,9 42.337 1,7 15.335 1,3 10.581 1,2
132 138 209 218 190 130 185 238 162 124 137 106 0,9 86 1,1 0,9 0,9 0,8 0,7 0,7 1,0 1,1 1,0 0,9 0,9 1,0
117 203 237 319 138 329 455 208 157 133 105 0,8 1,0 0,8 0,8 0,8 1,1 1,2 1,0 0,9 1,0 0,9
729 910 1361 1349 1939 1760 1506 1642 1203 1516 1459 962 1,4 1,3 1,2 1,1 1,1 1,3 1,3 1,4 1,6 1,5 1,5 1,3
7183 6558 6280 4977 6190 7260 8741 8999 8578 8658 7775 7536 2,8 2,5 2,2 1,7 1,6 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 2,6 2,9
9684 6752 4712 3948 2859 3165 3090 3468 5145 6423 7983 9601 4,2 3,7 3,1 2,8 2,0 2,1 1,9 2,0 2,4 2,6 3,5 4,2
1823 1682 1432 894 682 790 1325 1547 1573 1329 1484 2353 3,0 2,4 2,2 2,2 1,7 1,8 1,6 1,7 1,9 2,1 2,4 3,4
273 232 222 163 111 115 226 142 163 221 299 353 2,2 1,6 1,8 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 1,4 97 1,2 1,6 1,8 2,2
303 246 255 246 146 115 108 89 1,9 1,4 1,4 1,3 1,0 1,3 1,0 1,1
152 224 262 1,6 1,8 1,9
283 238 186 100 116 100 179 144 150 156 239 260 1,8 1,4 1,3 1,0 1,0 1,1 1,1 1,0 1,4 1,3 1,7 1,6
174 224 227 190 159 102 214 271 151 128 154 175 1,5 1,6 1,1 1,0 0,8 1,0 0,9 1,0 1,1 1,2 1,5 1,5
WSW Esme Saylar Toplam WSW W W
918 1186 1421 1336 922 739 653 650 501 607 643 780 2,2 2,1 1,9 1,7 1,5 1,7 1,5 1,4 1,7 1,7 1,8 2,2
1161 1417 2288 2680 2353 1916 1990 1586 1265 1213 1009 914 2,3 2,3 2,0 1,8 1,6 1,8 1,7 1,6 1,7 1,8 1,9 2,3
WNW Esme Saylar Toplam WNW NW NW NNW NNW
1424 2041 3524 4694 5859 5624 4948 4429 3633 2965 1909 1287 1,9 1,8 1,6 1,5 1,5 1,7 1,6 1,6 1,7 1,6 1,7 1,9
740 793 1594 1942 2081 1750 1499 1335 1328 1037 758 478 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,3 1,2 1,2 1,2 1,3 1,3 1,5
601 756 1254 1328 1406 1124 668 607 708 893 705 531 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,4
Rzgarn Ortalama Hz 1,4 1,4 1,3 1,2 1,1 (m/s) Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri.
43
Yllk Esme Saylar Toplam

N 100000 NNW NW 80000 60000 WNW 40000 20000 W 0 WSW SW SSW S SSE SE NNE NE ENE E ESE
Yllk Ortalama Rzgar Hz (m/s)

N NNW 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 NNE
NW
WNW W WSW SW SSW
NE
ENE E ESE SE SSE S
ekil IV.2.1.16. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Rzgarn Esme Saylarna Gre ve Ortalama Rzgar Hzna Gre Yllk Rzgar Diyagramlar
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre birinci derecede hakim rzgar yn E (Dou), ikinci derecede hakim rzgar yn ESE (dougneydou), nc derecede hakim rzgar yn WNW (batkuzeybat)dr. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gore ynlere gore rzgarn mevsimlik esme saylar toplam Tablo IV.2.1.14.de, esme saylarna gore mevsimlik rzgar diyagramlar ekil IV.2.1.17de, Ortalama Rzgar Hzna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagramlar ekil IV.2.1.18.de, esme saylarna gore aylk rzgar diyagramlar ekil IV.2.1.19.da, Ortalama Rzgar Hzna Gre Aylk Rzgar Diyagramlar ise ekil IV.2.1.20.de verilmitir.
Tablo IV.2.1.14. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ynlere Gre Rzgrn Mevsimlik Esme Toplamlar METEOROLOJK PARAMETRE LKBAHAR YAZ SONBAHAR 578 423 498 4178 25011 19551 4386 683 473 545 433 1751 3487 8507 3123 2306 725 376 308 2601 21277 26037 5858 858 811 781 573 2884 3492 4752 2011 1888 KI N Esme Saylar Toplam 1115 457 NNE Esme Saylar Toplam 617 553 NE Esme Saylar Toplam 759 922 ENE Esme Saylar Toplam 4649 4908 E Esme Saylar Toplam 17447 25000 ESE Esme Saylar Toplam 11519 9723 SE Esme Saylar Toplam 3008 3662 SSE Esme Saylar Toplam 496 483 S Esme Saylar Toplam 647 312 SSW Esme Saylar Toplam 402 423 SW Esme Saylar Toplam 576 587 WSW Esme Saylar Toplam 3679 2042 W Esme Saylar Toplam 7321 5492 WNW Esme Saylar Toplam 14077 15001 NW Esme Saylar Toplam 5617 4584 NNW Esme Saylar Toplam 3988 2399 Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu 1975-2009 Verileri.
44
ekil IV.2.1.17. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Esme Saylarna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagram,
ekil IV.2.1.18. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Rzgar Hzna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagram,
45
ekil IV.2.1.19. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Esme Saylarna Gre Aylk Rzgar Diyagram,
46
ekil IV.2.1.20. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Rzgar Hzna Gre Aylk Rzgar Diyagram,
Planlanan projenin, arazi hazrlk ve inaat aamalarnda meydana gelecek toz emisyonlarnn, hava kalitesi zerine etkilerini ve atmosferik dalm profilini belirlemek zere ABD EPA tarafndan gelitirilen ve ABDde yaplan ED almalarnda kullanlmas ayn kurulu tarafndan onaylanm olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanlarak Hava Kirlenmesine Katk Deerleri hesaplanmtr. ISCST3 Modeli uluslararas kabul grmekte, dnya apnda birok aratrmac, denetim ve yetki organlar tarafndan gaz ve toz emisyonlarnn atmosferik dalmn tahmin etmek amacyla kullanlmakta olup, modelin temelini sabit Gaussian Dalm oluturmaktadr. Bu model ile bir ok emisyon kayna (nokta, alan, izgi ve hacim) ayn anda veya ayr ayr modellenebilmektedir. Meteorolojik veri olarak Hopa Meteoroloji stasyonundan alnan verilerin kullanld modelleme almalar ile ilgili detayl bilgiler, raporun V.1.7 nolu blmnde sunulmutur. Nem Dalm Arhavi Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre, yllk ortalama nispi nem %76,3dr. En yksek aylk ortalama nispi nem, %81,7 ile Eyll aynda, en dk aylk ortalama nispi nem % 69,6 ile ubat aynda gzlemlenmitir. Nem verileri Tablo IV.2.1.15.de, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.21.de sunulmutur.
47
Tablo IV.2.1.15. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Nem Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ ARALIK UBAT EYLL KASIM NSAN OCAK MART METEOROLOJK ELEMAN YILLIK 76,30 11 71,6 4 YILLIK MAYIS
Ortalama Nem (%) 71,4 69,6 70,4 73,9 76,5 78,1 Minimum Nem (%) 11 11 13 10 17 18 Kaynak: Arhavi Meteoroloji stasyonu, 1983-1993 Verileri.
81,2 35
81,5 43
81,7 35
80,7 25
EKM
77,6 22
73,1 14
85
Ortalama nem (%)
80 75
70 65 60
Nisan Aust. ubat Kasm
AUSTOS
Mays
Aylar
ekil IV.2.1.21. Arhavi Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Nem Verilerinin Grafiksel Gsterimi
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre, yllk ortalama nispi nem %71,6dr. En yksek aylk ortalama nispi nem, %78,4 ile Temmuz aynda, en dk aylk ortalama nispi nem % 60,1 ile Aralk aynda gzlemlenmitir. Nem verileri Tablo IV.2.1.16.da, verilerin grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.1.22.de sunulmutur.
Tablo IV.2.1.16. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Nem Verileri AYLAR HAZRAN TEMMUZ UBAT EYLL KASIM 66,6 5 MAYIS NSAN OCAK MART EKM METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 60,1 4
Ortalama Nem (%) 61,6 65,2 69,9 73,4 76,8 76,4 Minimum Nem (%) 8 5 9 5 8 15 Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri.
78,4 15
78,7 29
76,9 13
Aralk
Ortalama Nem (%)
Eyll
Ocak
Tem.
Ekim
Haz.
Mart
74,6 8
80
Ortalama nem (%)
60 40 20 0
Ekim Aust.
Kasm
Ocak
Tem.
Eyll
Nisan
Mays
ubat
Aylar
Aralk
Ortalama Nem (%)
Mart
ekil IV.2.1.22. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait Ortalama Nem Verilerinin Grafiksel Gsterimi
Haz.
48
IV.2.2. Blgesel ve proje alan Jeolojik zellikleri (Sahann 1/25.000 lekli genel jeoloji haritas ve inceleme alanna ait byk lekli (1/5000 yada varsa 1/1000 lekli) jeoloji haritas ve stratigrafik kolon kesitleri, jeoteknik ett raporu (reglatr, iletim sistemi (tnel veya borulu sistem olmas nerilmekte) gzergah, ykleme havuzu, cebri boru, ve santral yerinin detayl jeoloji-jeoteknik ettleri) Depremsellik ve doal afet potansiyeli, yamalardaki krk ve atlaklar ile kayma yapacak alanlarn olup olmad, heyelan ve takn riski, 1/25.000 lekli jeoloji harita ve kesitlerin harita alma tekniine uygun olarak hazrlanmas jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandrlmas Genel Jeoloji Proje alan ve evresini de kapsayan blge, Pontid Tektonik Birlii iinde yer alr. Pontidler litostratigrafik zellikleri bakmndan birbirinden fakl iki zona ayrlr. Kuzeyde, Magmatik aktivitenin en youn ekilde etkiledii blge kuzey zon, gneyde magmatizma etki alan dnda kalan tortul havza kellerinin yzeylendii blge ise, gney zon olarak tanmlanr. Dou Pontidlerin kuzey zonu iinde Mesozoyik ve Senozoyik yal kaya birimleri yzeylenir. Liyastan balayan ve Eosen sonuna kadar peryotlar halinde geliimini srdren aktif bir magmatizmann etkisi altnda olan blgede, bu magmatizmann rn olan volkanik, volkano-tortul ve intrzif kayalar yaygndr. Volkanik faaliyetlerin duraklad dnemde ise tortul istifler birikmitir. En altta Liyas yal volkano-tortul istif olan Hamurkesen Formasyonu yer alr. Birim; bazalt, andezit, lav ve proklastlardan oluur. Birim iinde yer yer killi kireta, eyl ve kumta ara tabakalar bulunur. Bunun zerine neritik karbonatlardan oluan, st Jura-Alt Kretase yal Bedirga Formasyonu gelir. Birim; killi kireta, rtl kireta ve kumlu kiretandan oluur. Neritik kiretalar zerine uyumlu olarak st Kretase yal bazik karakterli volkano-tortul istif olan atak Formasyonu gelir. Birim; bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile kumta, siltta, marn, eyl ve killi kireta ardalanmasndan oluur. atak Formasyonu zerine uyumlu olarak Turoniyen-Santoniyen(st Kretase) yal, asidik karakterli lav piroklastlardan oluan Kzlkaya Formasyonu gelir. Birim; riyodasitik ve dasitik lav ve piroklastlardan oluur. Asidik volkanitlerin zerine, ikinci evreli bazik karakterli volkanit, volkanoklastik ve kel kayalardan oluan, Santoniyen-Kampaniyen yal volkano-tortul bir istif olan alayan Formasyonu gelir. Birim; bazalt, andezit, lav ve piroklastlarndan oluur. Birim iinde kumta, marn ve killi kireta ara seviyeleri bulunur. Bunu zerine uyumlu olarak ikincil evreli asidik lav ve piroklastlarndan oluan, Kampaniyen-Maestrihtiyen yal ayrba Formasyonu gelir. Birim; riyolit, riyodasit ve bunlarn piroklastlarndan oluur. Volkanik ve volkano-tortul istiflerin zerine uyumlu olarak Maestrihtiyen-Paleosen yal, trbiditik fasiyes kellerinden olan Bakrky Formasyonu gelir. Birim; killi, kumlu kireta, marn, eyl ve kumta ardalanmasndan oluur. Blgede, st Kretase yal birimlerin daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen yal birimlerin iine sokulan ve granitten gabroya kadar geni bir yelpaze iinde deiim gsteren Kakar Granitoyitleri intrzif kompleks zelliindedir. st Kretase yal birimleri kesen ve Eosen yal birimler tarafndan transgresif olarak rtlen granitoyidler Kakar Granitoyidi-I, Eosen yal birimler iine intrzyon yapm granitoyidler ise Kakar Granitoyidi-II olarak ayrt edilmitir. Granitoyidler mineral kompozisyonlar ve dokularna gre granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvarsporfir, kuvarsldiyorit ve diyoritler eklinde ayrtlanabilir. Krntl kellerle balayan ve istifin en st blmnde, Alt-Orta Eosen yal, volkanotortul istif olan Kabaky Formasyonu yer alr. st Kretase yal birimler zerine asal uyumsuzlukla gelen birim; kumta, kumlu kireta ve marn ara tabakalar ieren andezit, bazalt lav ve piroklastlarndan oluur. Blgede Kuvaterner yal gen keller taraa, yama molozu ve alvyon ile temsil edilirler.
49
nceleme (Faaliyet) Alannn Jeolojisi Proje alannda yer alan tm sanat yaplar stratigrafik olarak temelde st Kretase yal bazalt, andezit lav ve piroklastlarnn oluturduu alayan Formasyonu zerinde yer almaktadr. Blgede alayan formasyonu zerine st Kretase-Paleosen yal gri ve krmz kireta seviyesi ile Bakrky formasyonuna ait killi, kumlu kireta, tf, marn, eyl ve az oranda volkanik kumta ardalanmas gelmektedir. Proje alan stratigrafik jeolojisi blgenin 1/25.000 lekli jeolojisini ortaya koyan MTA tarafndan hazrlanan Terlemez, , 1986, Fndkl Arhavi Hopa Ortacalar Arasnda kalan Blgenin Jeolojisi raporundan faydalanlarak hazrlanmtr. Balkl Reglatr ve HES evresinde yzeyleyen jeolojik birimler konumlar, litolojik ve fiziksel zellikleri yaldan gence doru aada aklanmtr. Balkl Reglatr HES ve evresine ait genelletirilmi stratigrafik stun kesit ekil IV.2.2.1.de, 1/25.000 lekli jeoloji haritas Ek-6da verilmitir. Mesozoyik st - Kretase alayan Formasyonu (Ka) Proje alannda tm mhendislik yap yerlerinde yzeylenir. Asitik volkanitleri stleyen ikinci evreli bazik karakterli volkanit, volkanoklastik ve kel kaya ardalanmasnn oluturduu volkano-tortul istif alayan formasyonu olarak adlandrlmtr. Volkano-tortul bir istifi kapsayan formasyonun egemen kayatrn oluturan bazalt, andezit lav ve piroklastlarinn arasnda kumta, marn ve krmz-bordo renkli killi kireta ara seviyeleri bulunur. Genellikle yeilimsi gri, morumsu gri renkli olan lavlar yersel sert, krkl ve atlakldr. Kloritleme ve epidotlamann yaygn olduu lavlarda yer yer iyi gelimi yastk yaplan grlr. Gaz boluklar genellikle kalsit, klorit ve zeolitlerle doldurulmutur. yi tabakalanmal tf ve breler iinde lav paralan yannda krmz kireta ve killi kiretalarnn paralar da bulunur. Kumtalar ounlukla volkanik elemanldr. alayan Formasyonunun kalnl 200-600 m arasnda deimekte olup, formasyon iinde bant ve mercekler oluturan krmz renkli biyomikritlerden alnan rneklerde tanmlanan, fosil ierii alayan formasyonu iin Kampaniyen-Maastrihtiyen yan belirler. Formasyon aral volkanizmann etkin olduu derin bir ortamda kelmitir. Blgede genellikle ikinci evreli riyolit-riyodasit lav ve piroklastlarndan oluan ayrba formasyonu tarafndan uyumlu olarak rtlen alayan formasyonu, bu asidik karakterli lavlarn bulunmad alanlarda Eosen yal Kabaky formasyonu tarafndan asal uyumsuzlukla stlenir.
50
ekil IV.2.2.1. Proje alan ve evresine ait genelletirilmi stratigrafik kesit
Kaynak: Gven, ., MTA
51
st Kretase-Paleosen Gri ve Krmz Kireta (Kkct) Proje alannn kuzeybatsnda bir erit halinde uzanmaktadr. En iyi yzeylemeleri Ortacalarn kuzeyindedir. Gri, krmz renkte, ince-orta yer yer kaln ve dzgn tabakal, krkl, yanal devaml dzenli yer yer marn arakatkldr. Birim yaklak 75-125 m arasnda deien kalnlk sunmaktadr. Fosil ieriine gre st Kretase-Paleosen yaldr. st Kretase-Paleosen Bakrky Formasyonu (Ktb) Genel olarak killi, kumlu kireta, marn, eyl ve az oranda kumta ardalanmasndan olumaktadr. Genellikle arabi, gri, ak yeil renkler hakimdir. Dzgn tabakalanma gsterir. Formasyonu oluturan litofasiyeslerin ince tabakalar ve yerel kayma yaplar eimli bir taban zerinde keldiini gsterir. Eosen yal Kabaky formasyonu tarafndan asal uyumsuz olarak rtlen Bakrky formasyonu blgesel yaylmnda Maastrihtiyen-Paleosen geiini kapsamas asndan nemlidir. Tektonik Blge Dou Pontid tektonik birlii ierisinde yer alr. Sahadaki kaya birimleri Alp Orojenezinin etkisi altnda kalmtr. Bu orojenik faaliyetlere bal olarak st Kimmerik, Anadolu, Prenik ve Atik fazlar etkili olmutur. Ad geen da hareketleri sonucunda yrede uyumsuzluklar, kvrml ve krkl yaplar, blok faylanmalar ve bindirmeler olumutur. Blgede genellikle krk tektonii hakim olup, yaklak KD-GB dorultulu byk lekli faylar gelimitir. Bu tektonik nite batda Kzlrmak vadisinden, douda Grcistan snrna kadar, kuzeyde Karadeniz kysndan, gneyde Kuzey Anadolu Fayna kadar bir kuak oluturur. Geni anlamda Alpin Da oluumuna bal olarak Jura-Pliyosen zaman aralnda gelimi ada yay dizisinin bir parasdr. Paleozoyik ile Jura, Jura ile st Kretase , Paleosen ile Eosen, Eosen ile Miyosen, Miyosen ile Pliyosen arasnda uyumsuzluk vardr. Blgede etkili olan Alp Orojenezi nedeniyle, kvrm ve krk tektonii iyi gelimitir . Sahada kvrml yaplar Paleosen yal flilerde ve Eosen yal volkano- tortul kayalarda belirgin olarak izlenmektedir . Blgede st Kretase yal istiflenmeleri kesen granitik karman yerleimi, st Kretase sonras kabuk hareketlerine balanabilir. Yine ayn kuvvetlerin etkisiyle formasyonlar knlm ve faylanmlardr. Blgede baz yrelerde izlenen bindirmeler blgenin bir skma etkisi altnda kaldn gstermektedir. Proje alan ve evresine ait diri fay haritas ekil IV.2.2.2.de verilmitir. Katmanlanma Tabakalar KD ve KB dorultulu olup, temel olarak KD dorultusu egemendir. Eim ynleri KB ve GD ynnde gelimitir. Ortalama eim derecesi 10-30 arasnda deimektedir. Volkanik kkenli kayalarn ounlukta oluu nedeniyle katmanl yaplar fazla gelimemitir. Faylar Faylar egemen tektonie uygun olrak KD-GB ve KB-GD dorultularnda olumutur. Blgedeki faylarn byk bir ksm dorultu atml normal faylardr.
52
Proje Alan
ekil IV.2.2.2. Proje Alan ve evresi Diri Fay Haritas
Kaynak: MTA,1992
Depremsellik Proje alan, Bayndrlk ve skan Bakanl nn Trkiye Deprem Blgeleri Haritas na gre 4. Derece deprem blgesi ierisinde yer almaktadr. Artvin iline ait depremsellik haritas ekil IV.2.2.3.verilmitir. Karadeniz Blgesinde depremlerin byk ksm Kuzey Anadolu Fay Zonuna bal olarak meydana gelmekle birlikte, bu zonun dnda da depremler olumaktadr. Kuzey Anadolu Fay zonu proje alannn yaklak 220 km gneybatsnda yer alrken, Erzurum fay zonu ise yaklak 122 km gneyinde bulunmaktadr. Artvin ilinde 1881-1986 yllar arasnda Deprem Aratrma Dairesi kaytlarna gre 110 adet deprem meydana gelmitir. Magnitd 5.0' ten byk deprem says 55 adet olarak gereklemitir.
53
Proje Alan
ekil IV.2.2.3. Artvin li Depremsellik Haritas
Kaynak: deprem.gov.tr
Proje kapsamndaki tm inaat almalar; T.C. Bayndrlk skan Bakanlnn 06.03.2007 tarih ve 26454 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik ve bu Ynetmelikte deiiklik yaplmasna dair 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ynetmelik hkmlerine uygun olarak yaplacaktr. Proje alann yer ald 4. Derece deprem blgesinde beklenen etkim yer ivme katsays 0.10 g ile 0.20 g arasndadr. Balkl Reglatr ve HES Tesisleri Mhendislik Jeolojisi zellikleri Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda reglatr yeri, iletim tneli, ykleme havuzu, cebri boru gzergah ve santral yerlerine ait mhendislik jeolojisi zellikleri aada verilmitir. Balkl Reglatrleri Hidroelektrik Santrali ve evresine ait 1/25.000 lekli jeoloji haritas ile reglatr yeri, ykleme havuzu, cebri boru ve santral yerlerine ait byk lekli (1/200, 1/500) jeolojik kesitler Ek-6da verilmitir. Balkl I-II-III Reglatrleri Mhendislik Jeolojisi zellikleri Balkl I-II-III reglatr yerlerinde alayan formasyonuna ait bazalt, andezit ve piroklastikleri, kumta, killi kireta, siltta ardalanmasndan oluan birim yzeylemektedir. Birim balca bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile kumta, siltta, marn, ey ve krmz-bordo renkli killi kireta tabaka veya seviyelerinin ardalanmasndan oluur. Genel olarak gri-yeil renk tonunun egemen olduu birimin lav, tf ve brelerden oluan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrtnda kahve renklidir. Lavlar ounlukla krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir. Kuruni gri renkli kumta, marn ve eyler dzenli ince tabakalanmaldr. Baz kesimlerde krmz-bordo renkli mikritler ve rekristalize kiretalar yaygndr.
54
Reglatr yerinde dere yatann eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun enine yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Kumlu akll blok niteliindeki alvyon gereci alayan Formasyonuna ait bazalt, andezit, diyabaz, granodiyorit ve deiik trde volkanikmagmatik kaya kkenlidir. Reglatr yerinde alvyon ve yama molozu kaldrlarak, syrma kazs yapldktan sonra, reglatr yaps salam kaya zerine oturtulacaktr. Yaplan gzlemsel aratrmalara gre reglatr yerinde jeolojik ve jeoteknik adan nemli bir sorun beklenmemektedir. letim Yaps (boru/kutu menfez) I-II ve Derivasyon Yaps (boru/kutu menfez) Gzergah Mhendislik Jeolojisi Reglatrden alnan suyu ykleme havuzuna iletecek olan iletim yaps-1 1746 m, iletim yaps-2 1154 m ve derivasyon yapsnn kapal sistem (boru/kutu menfez) eklinde yaplacak ksm 1103 m uzunlukta olup tamamen bazalt, andezit ve piroklastikleri, kumta, killi kireta, siltta ardalanmasndan oluan alayan formasyonu ierisinden gemektedir. letim yaps gzergahlarnda da alayan formasyonu yzeylemekte olup genel olarak gri-yeil renk tonunun egemen olduu birim porfirik dokulu, yer yer spilitik zellikte, yaygn olarak soan kabuu eklinde ayrmal, dey ve verev eklemli, eklem yzleri przl, dalgal, yer yer dzlemsel basamakl, genelde dolgusuz, yer yer kil dolgulu veya sval, ounlukla oksidasyonlu, nemli eklem skl orta-orta sk, eklem akl orta-dar dr. Lav, tf ve brelerden oluan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrtnda kahve renklidir. Lavlar ounlukla krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir. Kuruni gri renkli kumta, marn ve eyler dzenli ince tabakalanmaldr. Baz kesimlerde krmz-bordo renkli mikritler ve rekristalize kiretalar yaygndr. letim yaps gzergahlarnda piroklastik kayalarn bulunduu kesimlerde bu birimlerin zelliklerine gre ek stabilite nlemleri alnabilecektir. Derivasyon Tneli Gzergah Mhendislik Jeolojisi zellikleri Balkl-I reglatr ile evrilen sular Balkl II Reglatr membasna brakacak derivasyon yapsnn yaklak 458 m uzunluundaki ksmnn tnel olarak yaplmas planlanmaktadr. Derivasyon tnel gzergahnn tamam dier sanat yap yerlerinde olduu gibi st Kretase yal genelde gri-yeil renkli balca bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile yer yer kumta, siltta, marn, ey ve krmz-bordo renkli killi kireta tabaka veya seviyelerinin ardalanmasndan oluan alayan formasyonu iinde alacaktr. Formasyon dey ve verev eklemli, eklem yzleri przl, dalgal, yer yer dzlemsel basamakl, genelde dolgusuz, yer yer kil dolgulu veya sval, ounlukla oksidasyonlu, nemli eklem skl orta-orta sk, eklem akl orta-dar dr. Lavlar ounlukla krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir. Tnel am srasnda zellikle zayf zonlarda ve gerekli grlen blgelerde tnel aynasnda tnel kazsna paralel yeterli uzunlukta yatay sondajlar alarak tnel gzergahndaki birimlerin litolojik ve jeoteknik parametreleri ile tnel destekleme sistemleri belirlenecektir. zellikle piroklastik kayalarn ve ayrmann youn olduu zayf zonlarda ar eklemli ksmlarda ek stabilite nlemi olarak pskrtme betonu ve/veya tel kafes birlikte uygulanacaktr.
55
Ykleme Havuzu ve Cebri Boru Gzergah Mhendislik Jeolojisi zellikleri Ykleme havuzu yeri ve cebri boru gzergahnda yine alayan formasyonuna ait kaya birimleri yzeylemektedir. Bazalt, andezit ve piroklastikleri, kumta, killi kireta, siltta ardalanmasndan oluan birim balca bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile kumta, siltta, marn, ey ve krmz-bordo renkli killi kireta tabaka veya seviyelerinin ardalanmasndan oluur. Genel olarak gri-yeil renk tonunun egemen olduu birimin lav, tf ve brelerden oluan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrtnda kahve renklidir. Lavlar ounlukla krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir. Kuruni gri renkli kumta, marn ve eyler dzenli ince tabakalanmaldr. Baz kesimlerde krmz-bordo renkli mikritler ve rekristalize kiretalar yaygndr. Ykleme havuzu ve Cebri boru gzergahnda, yer yer mekanik paralanma ve yerinde ayrmas sonucu, olumu yama molozu ve anakayann ayrm ksmlar kaldrlarak cebri boru tayc mesnetleri ve ykleme havuzu salam anakaya kaya zerine oturtulacaktr. Santral Yeri Mhendislik Jeolojisi zellikleri Zurgiza ve Ajara derelerinin birleim noktasnda yer alan santral yerinde bu derelerin getirdii genelde bloklu ve akll alvyon vardr. Alvyon altnda ise temel kaya olarak yine alayan formasyonuna ait kayalar yer almaktadr. Birim genel olarak gri-yeil renk tonunun egemen olduu birim porfirik dokulu, yer yer spilitik zellikte, yaygn olarak soan kabuu eklinde ayrmal, dey ve verev eklemli, eklem yzleri przl, dalgal, yer yer dzlemsel basamakl, genelde dolgusuz, yer yer kil dolgulu veya sval, ounlukla oksidasyonlu, nemli eklem skl orta-orta sk, eklem akl orta-dar dr. Lav, tf ve brelerden oluan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrtnda kahve renklidir. Lavlar ounlukla krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir. Kuruni gri renkli kumta, marn ve eyler dzenli ince tabakalanmaldr. Baz kesimlerde krmz-bordo renkli mikritler ve rekristalize kiretalar yaygndr. Santral yerinde alvyon ve yama molozu niteliindeki malzeme kaldrlarak santral binas salam kaya zerine oturtulacaktr. Yaplan yzeysel gzlemlere gre santral yerinde jeolojik ve jeoteknik adan nemli bir sorun beklenmemektedir. Kesin Proje Aamasnda Yaplacak Jeolojik-Jeoteknik almalar Proje inaat aamas ncesi kesin proje aamasnda tm sanat yap yerlerinde gerekli jeolojik-jeoteknik ettler yaplarak, hazrlanan jeolojik-jeoteknik ett raporunun sonular ve neriler blmne uyulacaktr. Kesin proje aamasnda tm sanat yap yerlerinde yeterli say ve derinlikte temel aratrma (jeolojik-jeoteknik ett) sondajlar ile yerinde arazi ve laboratuar deneyleri yaplacak olup bu almalar yle zetlenebilir. Reglatr yerinde geirimli olan ve tama gc dk olan alvyon tamamen kaldrlarak reglatrler anakaya zerinde oturtulacaktr. Reglatr yerlerinde anakayann geirimlilik durumu sondajlar esnasnda yaplacak olan BST (Basnl Su testi) ile belirlenecek ve uygun zemin iyiletirme yntemleri (enjeksiyon vb.) ile geirimsizlik salanacaktr. Ayrca sondajlar esnasnda yaplacak olan yerinde arazi ve laboratuar deneyleri ile temel (anakaya) kayann tm jeoteknik zellikleri (tama gc, oturma, svlama, kayalarn ayrma derecesi ve kalnl vb.) belirlenecektir. Reglatr yerinde yaplacak kazlardan nce yaplacak yama stabilite analizleri ile reglatr evresindeki jeolojik birimlerin kaz klaslar ve gvenli ev oranlar belirlenecek, blgede olmu ve olmas muhtemel eski, potansiyel ve olas heyelan (toprak, kaya dmesi) durumu deerlendirilerek gerekli tm tedbirler alnacaktr.
56
Kesin proje aamasnda iletim yaps ve derivasyon tneli gzergahlarnda sondaj yada aratrma ve gzlem ukurlar ile temel aratrmalar yaplarak alnan numuneler zerinde yerinde arazi ve laboratuvar deneyleri ile kaya ve zeminlere ilikin jeoteknik parametreler ve yeraltsuyu durumu belirlenecektir. letim yaps gzergahlarnda yaplacak kazlar ncesi toprak rts ve yama molozu kalnlklar belirlenerek, yaplacak yama stabilite analizleri ile iletim yaps gzergahndaki jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenerek gerekli tm tedbirler alnacaktr. Bunun yannda derivasyon tneli am srasnda zellikle zayf zonlarda ve gerekli grlen blgelerde tnel aynasnda tnel kazsna paralel yeterli uzunlukta yatay sondajlar alarak tnel gzergahndaki birimlerin litolojik ve jeoteknik parametreleri ile tnel destekleme sistemleri belirlenecektir. Ayrca kesin proje aamasnda ykleme havuzu, cebri boru gzergah ve santral yerlerinde alacak olan temel aratrma (jeolojik-jeoteknik ett) sondajlar ve aratrma ukurlaryla yerinde arazi ve laboratuvar deneyleri yaplarak, temel kayann jeoteknik parametreleri belirlenecektir. Ykleme havuzu, santral binas gibi sanat yap yerlerindeki gevek ve dayanmsz olan yama molozu ve toprak rts gibi malzemelerin her zaman heyelan riski tad gz nne alnarak bu alanlarda olas heyelan geometrisini ortaya koymak amacyla gerekli olmas durumunda jeoteknik sondajlar yaplarak yama molozu ve toprak rts kalnl belirlenerek, yaplacak ev stabilite analizleri ile jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenerek blgede olmu ve olmas muhtemel eski, potansiyel ve olas heyelan (toprak, kaya dmesi) durumu deerlendirilerek gerekli tm tedbirler alnacaktr. IV.2.3. Hidrojeolojik zellikler ve yer alt su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm, faaliyet alanna mesafeleri ve debileri (yer alt ve termal su kaynaklar, yer alt su seviyeleri; halen mevcut her trl keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli ekim deeri; suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri; yer alt suyunun mevcut ve planlanan kullanm) Proje alannda ve blgede yzeyleyen kayalar Dou Karadeniz Blgesinin dier yrelerinde olduu gibi genelde volkanik kkenli olup sedimanter kkenli kayalar ise, genellikle ara katk eklinde gelimitir. Bu nedenle akifer zellii gstermezler. Blgedeki birimler ilksel olarak geirimsiz kayalardr. Ancak, bu birimlerde tektonik hareketler sonucu gelien eklem sistemleri ile volkanik kayalardaki souma atlaklar ikincil geirimli zelliktedir ve havzaya den ya miktarnn byk bir blm bu eklem krk hatlar boyunca aka gemektedir. Krk ve atlak sistemlerinde bulundurduklar az miktardaki suyu da st kotlarda kk kaynaklar eklinde boaltmakta olup yer yer vadi diplerinde ak gsteren akarsular beslemektedir. Blgede yeraltsuyu yalnzca akarsularn mansap blmlerinde oluan akifer zelliindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Ancak proje alannda dere yataklarnn eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Dolaysyla nemli kalnla sahip olmayan bu tr akiferler yeraltsuyu potansiyeli bakmndan verimsizdir. Proje alannn bulunduu Artvin ilinde emniyetli yeraltsuyu rezervi 25 hm 3/yl olarak kaytlarda yer almaktadr. (4) Artvin il snrlar iinde Borka ve avat ilelerinde jeotermal saha bulunmakta olup proje alannn yer ald Arhavi ilesinde jeotermal saha bulunmamaktadr.
4 Kaynak: DSI oruh projeleri 26. Blge Mdrl 57
IV.2.4. Hidrolojik zellikler ve yzeysel su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm (ime, kullanma, sulama suyu, elektrik retimi, baraj, gl, glet, su rnleri retiminde rn eidi ve retim miktarlar), faaliyet alanna mesafeleri ve debileri ( yzeysel su kaynaklarndan deniz, gl, dalyan akarsu ve dier sulak alanlarn fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, bu kapsamda akarsularn debisi ve mevsimlik deiimleri, taknlar, su toplama havzas oligotrofik, mezotrofik, trofik, distrofik olarak snflandrlmas, sedimantasyon, drenaj, tm su kaynaklarnn ky ekosistemleri) Proje alan; Trkiye genelinde ayrlm olan havzalardan Dou Karadeniz Havzas iindeki Kapistre nehri alt havzasnda yer almaktadr. Balkl HES ve Reglatrleri ise Kapistre deresini besleyen kollardan Dlgerli (Ori) dere, Dikme (Zurgiza) dere ve Agora (Ajara) deresi zerinde yer alacaktr. Kapistre akarsuyu Arhavi ile snrlar iinde tm yan kol akarsular alarak Karadenize boalmaktadr. Akarsular ve Havza Proje alannn iinde bulunduu Kapistre havzas irili ufakl birok havzadan meydana gelmektedir. Ya miktarnn Trkiye ortalamasnn stnde olmas, iklim artlarnn uygunluu, akarsu eimlerinin yksek olmas ve uygun jeomorfolojik yapda olmasndan dolay su potansiyeli yksek olan alt havzalarndan Kapistre akarsuyu havzasn oluturmutur. Balkl HES ve Reglatrlerinin kaynan oluturan Dlgerli, Dikme ve Agora dereleri proje alannn yaklak 3 km batsnda Kapistre nehrine karmaktadr. Balkl Reglatr-I su kaynan Dlgerli dereden, Balkl Reglatr-II Dikme deresinden, Balkl Reglatr-III ise Agora deresinden almaktadr. Gneyden kuzeye doru ak gsteren Agora deresi Balkl HES binas civarnda Dlgerli ve Dikme dereleri ile birlemektedir. Kapistre Deresi: Proje alannn su kaynaklarn oluturan Dlgerli, Dikme ve Agora dereleri birleerek yaklak 3 km batda Kapistre deresini oluturmaktadr. Deniz kysndan 3000 metreye kadar kan dalk yapdan beslenen debisi ve ak dzensiz birok derecikten beslenen ve yaklak 35 kilometre uzunluundaki Arhavi (Kapistre) deresi ilede mevcut tek akarsudur. Baraj ve Gller Proje alan yakn evresinde mevcutta baraj, gl ve glet bulunmamaktadr. Ancak proje alannn ku uuu yaklak 10 km gneyindeki dalarn zirvelerinde irili ufakl buzul gller bulunmaktadr. Ayrca Balkl HES mansabnda planlanan amlca Baraj ve HES projesi bulunmaktadr. Proje alan evresinde yer alan mevcut su kullanm durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri ekil IV.2.4.1. de verilmitir.
58
Proje Alan
ekil IV.2.4.1. (Kaynak: DS, 2006)
Proje alan ve evresi mevcut su kullanm durumu,
planlanan ve mevcut sulama tesisleri
Proje alan iin yaplan Su Kullanm Haklar planlama raporuna (Bkz. Ek-16) gre; proje alannda sulama ark, bent, deirmen ve benzeri herhangi bir tesis saptanmamtr. Proje alannda yzeysu kaynan; Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri oluturmaktadr. Yaplan almalar sonucu proje alannda su kullanm hakk sz konusu olabilecek toplam 710 da (71 ha) alann tamam orman arazisi olarak tespit edilmi olup alanda su kullanm hakk oluabilecek tarm arazisi bulunmamaktadr. IV.2.5. Kurulacak reglatrn su toplama havzas ile ilgili, Dlgerli Deresi, Dikme Deresi ve Agara Deresine ilikin en az 10 yllk aylk maksimum, aylk minimum ve aylk ortalama debilerinin m3/sn olarak verilmesi Sz konusu proje kapsamnda Balkl I Reglatr Dlgerli Deresi zerinde, Balkl II Reglatr Dikme Deresi zerinde, Balkl III Reglatr ise Agara Deresi zerinde yer almaktadr. Reglatr yerleri su potansiyeli hesaplarnda, Balkl IIIIII reglatrlerinin mansabnda Kapistre Dere zerinde DS tarafndan iletilmekte olan 22-79 (DS) Nolu Kapistre Dere-amlca AG istasyonu akm deerleri kullanlmtr.
59
Tablo IV.2.5. Dlgerli, Dikme ve Agara derelerine ait debi bilgileri Akarsu Ad/Ana Kol Ad Kullanlan AG No Drenaj Alan (km ) Ortalama Debi (m /s) Ort. Yllk Toplam Akm (hm3) Q25 Takn Debisi (m3/s) Q100 Takn Debisi (m3/s)
3 2
Dlgerli Deresi 22-79 22,00 1,04 32,80 43,20 52,50
Dikme Deresi 22-79 33,00 1,58 49,99 60,70 77,70
Agara Deresi 22-79 25,00 1,19 37,65 47,70 61,70
Reglatr yerlerine tanm ortalama akm debilerine ait DSden Alnan Onayl Akm Deerleri ve styazs Ek-1.3de verilmitir. IV.2.6. Projenin yer ald havzann su kullanm durumu (ime kullanma suyu amal herhangi bir su kayna havzasnda kalp kalmad vs. dahil), ya-ak ilikisi, ekolojik potansiyeli, projenin kurulaca su kaynann/kaynaklarnn uzun yllara ait aylk ortalama deerleri (m3/sn), akm gzlem istasyonlar ve reglatr yerlerini temsil eden uzun yllara ait akm deerlerinin, ilgili kurum (bu verilerin temin edildii kurum) onay alnarak sunulmas, Proje alannn su kaynan; Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri oluturmaktadr. Proje alannda bu derenin dnda YAS, kaynak suyu gibi herhangi bir sulama suyu kayna bulunmamaktadr. Balkl HES proje sahasnn ierisinde herhangi bir sulama tesisi saptanmamtr (Bkz. Ek-16 Su Haklar Planlama Raporu). Proje kapsamnda hazrlanan Su Haklar Planlama Raporu DS Genel Mdrlnn 03.02.2011 tarih ve 39646 sayl yazs ile onaylanm olup;Onay yazs Ek-1.9da verilmitir. Balkl iletilmekte 22-79 (DS) iletilmitir. 89.7 km2dir. I-II-III reglatrlerinin mansabnda Kapistre Dere zerinde DS tarafndan olan 22-79 (DS) Nolu Kapistre Dereamlca AG bulunmaktadr. Nolu AG 1984-1995 gzlem aralnda (1989-1991 gzlem aral deersiz) 22-79 (DS) Nolu Kapistre Dere-amlca AGnin ya alan
Reglatr yerlerine tanm ortalama akm debileri ilgili kurum tarafndan onayl olarak Ek-1.3de sunulmutur. Ayrca projenin yer ald havzann ekolojik potansiyeli Blm IV.2.14de verilmitir. IV.2.7. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (toprak yaps, arazi kullanm kabiliyeti, snflamas, tama kapasitesi, yama stabilitesi, kayganlk, erozyon, toprak ileri iin kullanm, doal bitki rts olarak kullanlan mera, ayr vb.) IV.2.7.1. Topran Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik zellikleri Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin snrlar ierisinde yer ald Artvin ili topraklar alt grupta toplanmaktadr. Bunlar, kahverengi ve kiresiz kahverengi orman topra, krmz topraklar, sar podzolik topraklar, yksek da ayr topraklar, alviyal ve koluviyal topraklardr. lde yer alan bu toprak gruplarnn yzlmleri Tablo IV.2.7.1de, dalmlar ise ekil IV.2.7.1de sunulmutur.
60
Tablo IV.2.7.1. Artvin ilinde Yer Alan Byk Toprak Gruplarnn Yzlmleri TOPRAK GRUPLARI Kahverengi Orman Topraklar Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar Krmz Sar Podzolik Topraklar Yksek Da ayr Topraklar Alvyal Topraklar Kolvyal Topraklar eitli Araziler ve Su Yzeyleri Kaynak: Artvin Tarm l Mdrl YZLM (ha) 131.263 316.980 91.268 130.346 2.275 353 71.159 ORAN (%) 17,7 42,6 17,5 12,3 0,3 0,0 9,6
ekil IV.2.7.1. Artvin linde Yer Alan Byk Toprak Gruplarnn Dalm
a) Kahverengi Orman Topraklar Toprak profili ierisinde horizonlarn dalm A-B-C eklindedir. Baz durumlarda profil ierisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A horizonu iyi gelimi, koyu kahve renkli ve krntl bir yapdadr. Horizonlar arasndaki gei tedricidir. B horizonu ak kahve renkli, bazen krmzmtrak kahverenginde yuvarlak veya keli blok yapdadr. B horizonunun alt ksmlarnda ksmen kire birikmelerine rastlanabilir. Bu topraklar genel olarak yaprakl aalarnda altnda geliir. Toprak tepkimesi hafif asit veya ntr zelliktedir. b) Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar Toprak profili ierisinde horizonlarn dalm A-B-C eklindedir. Baz durumlarda profil ierisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun geliimi olduka iyidir. A horizonu gzenekli ve krntl bir yapdadr. B horizonundaki geliim A horizonu kadar belirgin deildir ve zayf bir geliim gsterir. Genel olarak bu horizonda kil birikimi olduka azdr veya hi olmayabilir. Horizonlar arasndaki gei tedricidir. c) Alviyal Topraklar Havza iindeki akarsularn tayarak mansaba yakn yerde depoladklar materyal zerinde oluan, nadiren A-C horizonlarna sahip gen topraklardr. Mineral bileimleri akarsu havzasnn litolojik bileimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak geliimi srasndaki tanma
61
ve birikme dnemlerine bal olup, heterojen bir yapya sahiptir. Alviyal alanlarda, st toprak alt topraa belirsiz olarak gei yapar. nce tekstrl ve taban suyu yksek alanlarda dey yndeki geirgenlik oran az, yzeyi nemli ve organik maddece zengindir. Kaba tekstrl topraklar iyi drene olduklarndan yzeyi abuk kurumaktadr. Topraklarn zerindeki bitki rts mevcut iklime baldr. Bulunduklar iklime uyabilen her trl kltr bitkilerinin yetitirilmesine elverili retken topraklardr. d) Koluviyal Topraklar ounlukla dik eimli yamalarn etek ksmlarnda veya vadinin mansaba yakn ksmlarnda bulunurlar. Yerekimi, toprak kaymas, yzey ak ve yan dereler vastasyla tanarak etek ksmlarda biriken materyaller zerinde oluurlar. A-C horizonlarna sahip gen topraklardr. Profil kesiti boyunca, yzeysel akn younluuna ve eim derecesine gre farkl byklkteki paralar ieren katlara rastlanmaktadr. Bu katlar alviyal topraklardaki gibi birbirine paralel olmayp dzensiz dalmldr. e) Krmz Sar Podzolik Topraklar Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarna sahip olduklar iin zonal topraklar olarak adlandrlrlar. A1 horizonu nispeten ince olup koyu renklidir. Karakteristik zellii, B horizonunun koyu krmzdan-koyu sarya doru deien renkte ve yuvarlak keli ve blok yapda olmasdr. Renklenmedeki bu deiiklik demirin oksitlenmesi ve hidratlanmasndan meydana gelmektedir. Profil ierisinde A2 ve B horizonu arasndaki snr belirgindir. A horizonundan ykanarak gelen kil, demir, alminyum ve organik madde B horizonunda birikir. Profilin alt ksmlarnda renk lekelenmeleri ve demir konkresyonlarna rastlanabilir. f) Yksek Daayr Topraklar Genel olarak yksek rakmlarda ve orman snrnn daha yukar ksmlarndaki sahalarda yer alan bu topraklar, yl iindeki toprak oluum sresinin ksa olmas sebebiyle profil oluumu gelimemi, ou kez A-C horizonlarna sahip olan intrazonal topraklardr. Bu toprak tipinde st toprak koyu kahverengi veya grimsi kahverenginden siyaha kadar deimektedir. ounlukla s ve tal olan bu topraklarda, bazen alt toprak mevcut olup, bunlarn iinde sar pas veya gri renkli dzensiz izgiler veya lekeler bulunmaktadr. Organik madde ayrmas, paralanmas yeter derecede olmadndan, topraklar organik madde ynnden zengindir. (5) IV.2.7.2. Arazi Kullanm Kabiliyet Snflandrlmas 1990 yl Artvin ili Arazi Varl kitabndan alnan verilere gre; proje yeri olan Artvin ili toplam 743.644 ha yzlmne sahip olup, 89.659 ha tarm arazisi, 102.393 ha ayr-mera arazisi, 439.803 ha orman arazisi, 40.447 ha fundalk arazisi, 2.376 ha tarm d arazi, 68.871 ha hali arazisi ve 95 ha su yzeylerinden olumaktadr. Artvin ili imdiki arazi kullanma ekillerinin kabiliyet snflarna gre dalm Tablo IV.2.7.2de verilmitir.
Tablo IV.2.7.2. Artvin li imdiki Arazi Kullanma ekillerinin Kabiliyet Snflarna Gre Dalm KULLANMA EKL Tarm Arazileri 83 Kuru Tarm (Nadasl) Kuru Tarm 16 (Nadassz) Sulu Tarm ARAZ KULLANMA KABLYET SINIFLARI (HEKTAR) IV TOPLAM V VI VII Toplam 26.685 10.438 10.798 33.669 11.566 14.947 43.999 26.875 1.428 11.911 98 5.947 55.999 98 32.822 1.428 -
II 2.133 181 569
III 4.768 931 3.580
VIII
TOPLAM 89.659 98 44.388 16.375
5 Kaynak: 2005 Yl Artvin li l evre Durum Raporu, Artvin l evre ve Orman Mdrl, 2006. 62
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU ARAZ KULLANMA KABLYET SINIFLARI (HEKTAR) IV TOPLAM V VI VII Toplam 18 34 4.191 679 527 537 537 27.222 18 34 5.571 813 720 537 537 5 5 34.211 38 3.191 6.928 5.499 93.336 87 93.249 17.608 15.981 1627 146 146 155.089 2.318 3.628 9.057 9.057 462.105 423.285 38.820 32 32 483.185 38 3.191 9.246 9.127 102.393 87 102.306 479.713 439.266 40.447 178 178 638.274 2.193 2.193 68.871 95 71.159
KULLANMA EKL Ba (Sulu) Bahe (Kuru) Bahe (Sulu) ay Fndk ayr-Mera ayr Arazisi Mera Arazisi Orman-Funda. Orman Arazisi Fundalk Arazisi Tarm Arazisi D 17 50 83
I -
II -
III
VIII
TOPLAM 56 34 8.762 1.059 9.847 102.393 87 102.306 480.250 439.803 40.447 2.376 2.193 183 68.871 95 743.644
1.123 117 143 5 5 2.138
257 4.768
Yerleim (Yo) Yerleim (Az Yo) Hali Araziler Su Yzeyi TOPLAM
Kaynak: 2005 Yl Artvin li l evre Durum Raporu, Artvin l evre ve Orman Mdrl, 2006.
Proje alann da yer ald Arhavi ilesinde ilenebilir tarm arazisi yaklak 55.000 dekardr. Bu tarm alannn 33.000 dekar ay retimi, 12.000 dekar fndk retimi, 7.500 dekar da tarla ve msr tarm, 2.500 dekarlk alan ise eitli meyve alan olarak kullanlmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesini yer ald alan arazi kullanma kabiliyet snflamasna gre: P 23 .3 Zfo VII se P 24 .3 Zfo VII es
forml ile belirtilen araziler; Krmz Sar Podzolik Byk Toprak Grubunda, 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, iddetli derecede su erozyonuna maruz, % 30 dan fazla eime sahip 7.snf zel rn ( orman ) arazisi olarak snflandrlmtr. Arazi kullanma kabiliyet snflar haritas ekil IV.2.7.2. de verilmitir.
63
ekil IV.2.7.2. Arazi kullanma kabiliyet snflar haritas
Kaynak:T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl
Arazi kullanma kabiliyet snflamasna gre snflandrlan araziler, daha sonra DS Genel Mdrlnce kullanlan USBR Sulu Ziraat Arazi Snflandrma Sistemine evrilerek yeniden snflandrlmtr. Bu snflamaya gre sz konusu araziler 6 st -------- e4g6c4 B 64X olarak snflandrlmtr. Bu snflamada araziler; 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, % 10 dan fazla eime sahip, allk ve aa alan olarak kullanlabilen 6. snf sulanamaz alan olarak snflandrlmtr. IV.2.7.3. Erozyon Artvin ilinin en nemli problemlerinden biri erozyondur. Su erozyonu, taban araziler hari, hemen her yerde az veya ok kendini gstermektedir. l iinde plak kayalklar, rmak takn yataklar, youn yerleim yerleri ve su yzeylerinin dnda kalan alanlardaki (672.485 hektar) topraklarn sadece 2.275 hektar erozyona maruz kalmamtr. Bunlar dz ve derin topraklardr. Hafif erozyona uram 364 hektarda eim dik ve toprak orta derindir. Erozyona uramam veya hafif anm topraklar, 5 hektar hari, eitli tarm ekillerinde kullanlmaktadr. Orta derecede erozyona uram topraklar 186.373 hektar ile %2,7lik bir oran tekil etmektedir. Bu derecede erozyona maruz kalm kuru tarm alanlarnn miktar 38.093 hektardr. Bunlar daha ok IV. ve VI. snflarda yer alan arazilerdir. Sulu tarm alanlarnn 15.704 hektar orta erozyondan etkilenmitir. Orta derecede erozyona maruz kalm dier araziler mera, orman, fundalk ve yerleim yerleridir. lde topraklarn %70,0ini oluturan 473.190 hektarlk ksmda iddetli erozyon tespit edilmitir. iddetli erozyona uram kuru tarm arazilerinin miktar 6.074 hektardr.
64
iddetli erozyona uram olarak haritalanan ay ve fndk arazilerinin miktar 6.205, meralarnki 2.845, orman ve fundalklarnki 454.667 ve dier kullanmlardaki 32 hektardr. Doal rtnn iyice tahrip olduu mera, orman ve fundalklarda erozyon ok iddetlidir. Bu ksmlar 10.283 hektar ile topraklarn %1,5ini tekil etmektedir. Bunlarn hepsi VII. snftr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yaplacak rehabilitasyon almalar srasnda, atklarn ev alarnn deitirilmesi sz konusu ise, verilecek yeni eim rt toprann serilmesine, bitki rtsnn gelimesine izin verecek, erozyonu ve atklarn yzeye kmasn nleyecek deerlerde olacaktr. Peyzaj onarm kapsamnda yaplacak iyiletirme almalar yalnzca aalandrma eklinde deil, yeil alan dzenlemeleri, arazi biimlendirme ve erozyon kontrol nlemleri vb. alternatiflerin de saland almalar ierecektir. naat ve iletme aamasnda kaldrlan bitki rts, syrlan st toprak ve eim nedeniyle oluabilecek erozyon riskine kar, erozyon kontroln salanacaktr. Yaplacak olan kaz ve dolgu almalarn esnasnda oluabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek iin gerekli tedbirler alnacaktr. Proje alannda yaplan yzeysel gzlemler sonucu Balkl HES sanat yap yerlerinde yamalar genelde youn bitki rts ile kapl olup salam ve durayldr. Ancak proje alannda anakaya zerindeki ayrmann youn olduu blgelerde yama dayanm ve durayll zayflamaktadr. Dolaysyla yama molozu oluumuna da sebep veren kaya ayrma derecesi ve kalnlnn yksek olduu bu kesimler temizlenip kaldrlarak anakayaya ulalacaktr. IV.2.8. Tarm alanlar (tarmsal alan varlnn olup, olmad, var ise tarmsal geliim proje alanlar, sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar, rnlerin lke tarmndaki yeri ve ekonomik deeri) IV.2.8.1. Arazi Dalm Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin snrlar ierisinde kurulaca Artvin ili, 1990 yl Artvin ili Arazi Varl kitabndan alnan verilere gre, toplam 743.644 ha yzlmne sahip olup, il arazisi 89.659 ha tarm arazisinden, 102.393 ha ayr-mera arazilerinden, 439.803 ha orman arazisinden, 40.447 ha fundalk arazisinden, 2.376 ha tarm d araziden (youn yerleim), 68.871 ha hali araziden ve 95 ha su yzeylerinden olumaktadr. Artvin ili arazi dalmnn grafiksel olarak gsterimi ise aada sunulmutur (Bkz. ekil IV.2.8.1).
65
ekil IV.2.8.1. Artvin li Arazi Dalm
Proje alannn snrlar ierisinde kurulaca Arhavi ilesininde belirtildii Artvin merkez ve ilelere gre arazi kullanm tablo IV.2.8.1de verilmitir.
Tablo IV.2.8.1. Artvin Merkez ve lelere Gre Arazi Kullana ekillerinin Dalm LELER Kullanma ekli Kuru tarm (nadasl) Kuru tarm (nadassz) Sulu tarm Ba (sulu) Bahe (kuru) Bahe (sulu) ay Zeytin Fndk ayr Mera Orman Fundalk Yerleim (youn) Yerleim (az youn) Hali araziler Su yzeyi Toplam 106824 Kaynak: l Tarm Mdrl 4354 7656 83532 6029 434 18426 42594 4617 349 21 4382 3 83570 10 32048 147 48 3350 20148 5809 89887 1358 309 95 5030 21 115573 30256 242 14 238 10942 35 142012 1270 17207 31154 70728 3770 261 3675 2223 3949 87 34641 115707 24673 451 5 43925 26 233361 1453 Merkez 2440 888 38 34 263 3323 1826 4910 40 1518 5528 Ardanu 7130 5751 Arhavi 1347 Borka 8913 102 Hopa 2104 322 avat 15473 8131 Yusufeli 98 6981 1181 18 Toplam 98 44388 16375 56 34 8762 10059 40 9847 87 102306 439803 40447 2193 183 68871 95 743644
Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesini yer ald alann tamam orman arazisi ierisinde kalmakta olup, proje alan iersinde tarm alan bulunmamaktadr.
66
IV.2.8.2. Tarmsal retim Artvin ilinde tr ve eit baznda olduka geni bitkisel retim potansiyeli mevcuttur. Birok bitkinin gen kayna olan ilde son yllarda bu potansiyel deerlendirilerek yksek verimli tohumluklar ve fidanlar getirilerek iftilere rnek baheler tesis edilmitir. Kalitenin artrlmas ile pazarda aranan eitlerin retimine ncelik verilmi, bu arada yerli eitlerin de seleksiyonu iin gerekli olan bakm, budama, alama ve gbreleme gibi kltrel ilemler rnek bahelerde iftilere tehir edilmitir, bylece verim ve kaliteyi arttrlmtr. Artvin ilinde 2005 ylnda yumuak ekirdekli ve zms meyve retimi 16.264 ton, sert ekirdekli meyve retimi 6.844 ton, sert kabuklu meyvelerin retimi 5.995 tondur. Endstri bitkilerinden ya ay retimi 59.100 ton, kuru ay retimi 8.570 ton, turungil retimi 1.438 ton, hububat retimi 14.706 ton, yem bitkileri retimi 16.786 ton, sebze rnleri retimi 18.306 ve nemli tarla rnleri retimi 15.263 ton olmutur. Artvin ilinde 2005 yl ierisinde retilen balca bitkilerin miktarlar Tablo IV.2.8.2.de sunulmutur.
Tablo IV.2.8.2. Artvin linde 2005 Yl erisinde retilen Balca Bitkiler ve retim Miktarlar BTKLER RETM MKTARLARI (ton) Nar 241,8 Kzlck 331,8 Kestane 179,8 Limon 14,6 Msr 7.565 zm 6.528,19 T.Hurma 379,7 Zeytin 920 Kivi 203,6
Yumuak Armut Ayva Elma Dut ncir ekirdekli ve 3.044 583,2 4.937,4 1.423,2 261,2 zms Meyve Kays Kiraz eftali Vine Sert ekirdekli Erik Meyve 1.095 249,12 2.772,5 732,67 214,5 Fndk Sert Kabuklu Ceviz Meyve 1.786,2 4.866,08 Mandalina Portakal Turungil Meyve 780 335 Buday Arpa avdar Hububat 7.646,9 3.376,6 20 Kaynak: 2005 Yl Artvin l evre Durum Raporu, 2006
eltik 435
Artvin ili ve Arhavi ilesinde retilen tarm rnleri ile ilgili bilgiler aada sunulmutur. a) Hububat retimi Trkiye genelinde tarla bitkileri ierisinde en fazla hububat tarm yaplmaktadr. Artvin ili hububat ekim alan bakmndan 58.505 dekar ekili kltr arazisi mevcuttur. Artvin genelinde hububat retimi ierisinde ekim alan en fazla olan rn budaydr. Budaydan sonra ikinci sray arpa almaktadr. Arhavi ilesinde ise buday, arpa, avdar, eltik, msr ve pirin retimi yaplmaktadr. Artvin ili ve Arhavi ilesinde 2005 ylnda yaplan hububat retimi Tablo IV.2.8.3de sunulmutur.
Tablo IV.2.8.3. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde Yaplan Hububat retimi RN RETM (TON) ARHAV LES 2100 -
ARTVN L BUDAY 7.646,9 ARPA 3.376,6 AVDAR 20 ELTK 435 MISIR 7.565 PRN 385 Kaynak: 2005 Yl Artvin l evre Durum Raporu, 2006
b) Endstri Bitkisi Endstri bitkilerinden ya ay retimi 67.936,416 ton, kuru ay retimi 11.092,522 ton, ttn retimi 35,5 ton, turungil retimi 1129 ton, hububat retimi 25.113,5 ton, yem bitkileri retimi 220.313,855 ton, sebze rnleri retimi 12.691,94 ve nemli tarla rnleri retimi 23.078,8 tondur.
67
c) Yem Bitkisi 2009 yl ierisinde Artvin ilinde toplam 15.551 ton yonca, 3.238,5 ton korunga ve 685 ton fi retimi yaplmtr. Ayn yl ierisinde Arhavi ilesininde yer ald II.Alt Blgede 9.154 ton yonca, 2.426 ton korunga ve 685 ton fi retilmitir. d) Meyve Trkiye genelinde, meyve retimi yaplan alanlar tarm alanlarnn yaklak % 5ini oluturmaktadr. Artvin ilinde ise bu oran %4,32dir. lde genel olarak fndk, elma, armut ve zm retimi yaygn olarak yaplmaktadr. Son yllarda zellikle sahil blgelerinde ay ve fnda alternatif olarak kivi retimi yaygnlamaya balamtr. 2005 yl verilerine gre, il geneli meyve veren yata aa says 3.542.845 olup, 2.443.519 adet fndk aac mevcuttur. Toplam meyve retimi ise 31.952,16 ton/yldr. Meyvecilik daha ok sebzecilik ve hayvancln yannda aile btesine ek bir katk salamak ve aile ii meyve tketimi amacyla yaplmaktadr. Zeytin ve fndk retimine ynelik alanlar genellikle zel olarak tesis edilmekle beraber, dier meyvelerin retiminde zel tesisler kurulmasndan ok, araziler etrafnda yada ayr alanlarnn ierisinde dank olarak bulunan aalardan rn alnmaktadr. Artvin ili ve Arhavi ilesinde 2005 ylnda yaplan meyve retimi Tablo IV.2.8.4.te sunulmutur.
Tablo IV.2.8.4. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde retilen Balca Meyveler ve retim Miktarlar MEYVE RETM (ton) YER ARMU T 3.044 ELMA 4.937, 4 T. HURMAS I 379,7 ZM 6.528,1 9 ER K 1.09 5 MANDALN A 780 140 PORTAKA L 335 50 CEVZ 1.786, 2 33,2 FINDIK 4.866,0 8 900 KV 203, 6 20 KRAZ 2.772, 5 35
ARTVN L
ARHAV 320 466 71 26,19 21 LES Kaynak: 2005 Yl Artvin l evre Durum Raporu, 2006
e) Sebze Trkiye genelinde tarm alanlarnn %3nde sebze retimi yaplrken, Artvin ilinde bu oran %1,1dir. l snrlar ierisinde sebze tarmn engelleyen en byk faktrlerden birisi arazi yapsdr. l genelinde sebze alanlar evlerin nnde bulunan kk dzlklerde veya meyve bahelerinin kenarlarnda bulunan ufak alanlarda yaplmaktadr. Arazi yapsnn krk olmas sebze tarmnn geni alanlara yaylmasnn engellemektedir. Ayrca ykselti farkllklar nedeniyle seraclk ancak oruh Vadisi zerindeki taban arazilerde yaygnlamtr. Sebze retimi de meyvecilik ve hayvanclkta olduu gibi, daha ok ek gelir elde etmek ve aile ii z tketimi karlamak amacyla yaplmaktadr. Artvin ili ve Arhavi ilesinde 2005 ylnda yaplan sebze retimi Tablo IV.2.8.5te sunulmutur.
Tablo IV.2.8.5. Artvin li ve Arhavi lesinde 2005 Yl erisinde retilen Balca Sebzeler ve retim Miktarlar RN ARHAV LES Alan (da) retim (ton) Alan (da) 1.874 222 2.890 540 1.191 951 1.762,2 303,5 7.816 1.922,1 187,5 4.952,7 159,1 208,4 484 350,44 176,95 3.378,5 ARTVN L retim (ton)
HIYAR 10 30 PATLICAN 5 3 DOMATES 5 20 D.BBER 25 7 T.SOAN 5 3,5 B.LAHANA K.LAHANA 800 80 BAL KABAI T.FASULYE 80 35 Kaynak: 2005 Yl Artvin l evre Durum Raporu, 2006
68
Proje alan yakn evresinde bulunan mahallelerde ve evresinde genellikle kk ve paral yapdaki tarm arazilerinde aile i tketimine ynelik olarak tarmsal faaliyetler yaplmaktadr. Yrede, ticari amal sebze ve meyve, yem bitkileri retimi gerekletirilmektedir. Faaliyetin yaplmasndan dolay tarmsal faaliyetlerde bir olumsuzluk ngrlmemektedir. IV.2.9. Orman Alanlar (aa trleri ve miktarlar, kaplad alan byklkleri ve kapall bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, 1/25 000 lekli Mecere haritas) Balkl Reglatr ve HES projesinin snrlar ierisinde yer ald Artvin ili, dalk ve ok engebeli bir arazi yapsna sahiptir. Bu arazi genellikle ormanlarla kapldr. l snrlar ierisinde yer alan orman arazileri, yaklak 390.471 halk bir alan kaplamaktadr ve toplam il yzlmnn %54,8ini oluturmaktadr. Ormanlarn %33,6s normal koru, %37,3 bozuk koru, %1,7si normal baltalk, %27,4 ise bozuk baltalk vasfndadr. l snrlar ierisindeki ormanlarn serveti toplam 41.276.504 m3 olup, bunun 27.820.399 m lk ksm ibreli, 12.006.054 m3lk ksm yaprakl, 1.450.051 m3lk ksm ise kark ormandr. Ayrca 14.910.423 ster de baltalk orman serveti mevcuttur.
3
1985 ylnda yenilenen Amenajman Plan verilerine gre Artvin ili ormanlarnn yllk ortalama ETAs 297.580 m3 ibreli, 106.975 m3 yaprakl ve 10.198 m3 kark olmak zere toplam 414.753 m3tr. Her ne kadar plan verisi bu ise de, ormanlarn ancak bu miktarn %40nn alnmasna tahamml vardr. Yllk ortalama cari artm ise 775.482 m3tr. Artvin ili ormanlar; ladin, gknar, saram, kayn, mee, grgen, kzlaa, hlamur, kestane, akaa, dibudak, kayack, fstkam, karaaa, hu, ard, imir, sandal, takcus (porsuk), orman gl gibi trlerle kapldr. lde aalandrmaya konu orman alanlar ise yaklak 153.915 hadr.(6) Projenin snrlar ierisinde yer ald Artvin ilinde orman arazisi yaklak 439.803 halk alan kaplamakta olup, toplam il yzlmnn %59,9unu oluturmaktadr. Orman letme Mdrl kaytlarna gre 30.882 hektar genel sahann 17.450 hektar ormanlk alandr. Kylerin 20 adedi orman ii veya orman kenar ky zelliini tamaktadr. Yaygn aa trleri ise kayn, kzlaa ve kestanedir. Proje alan; Artvin Orman Blge Mdrl, Arhavi Orman letme Mdrl, Arhavi letme eflii tarafndan hazrlanan ED nceleme Deerlendirme Raporuna gre Arhavi serisinde; 225, 239, 240 nolu blmelerde; kayadibi serisinde; 185, 186, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 230, 231 nolu blmelerde yer almaktadr. letme ekli koru, blgedeki aa cinsi yaprakl aalar, mecere tipleri ise Ksc1, Kzc1, kzKsc1, KsKzc1, BKzKs, BKs olarak tespit edilmitir. Proje nitelerinin bulunduu alanlarda orman mesere tipleri aada tablo halinde sunulmutur.
Tablo IV.2.9.1. Proje nitelerinin Bulunduu Alanlarda Orman Mescere Tipleri, nite Balkl-I Reglatr ve ilgili yaplar Balkl II Reglatr ve ilgili yaplar Balkl III Reglatr ve ilgili yaplar Ykleme havuzu Cebri boru Santral binas Mevcut Kullanm Durumu-Mescere Tipi Kzc3-3 KsGncd1 Knd3 Kzcd2 Kzcd2 Kzcd2 Aklamas Kzlaa Kestane, Grgen Kayn Kzlaa Kzlaa Kzlaa Kapall 3 1 3 2 2 2 Alan (m2) 3549,5 4659,3 4208,48 4621,49 12577,65 4217,965
6 Kaynak: 2005 Yl Artvin li l evre Durum Raporu, Artvin l evre ve Orman Mdrl, 2006. 69
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU 3011 12823 15361 4566 11124 4410 15695 10304 1793 1670,8 10742 704 1376 3390
Kaz fazlas malzeme alan-1 Kaz fazlas malzeme alan-2 Kaz fazlas malzeme alan-3 Kaz fazlas malzeme alan - 4 Kaz fazlas malzeme alan - 5 Altf. Kaz fazlas malzeme alan-1 Altf. Kaz fazlas malzeme alan-2 Altf. Kaz fazlas malzeme alan-3 antiye-1 antiye-2 antiye-3 antiye-4 antiye-5 Altf. antiye-1
Kzcd3 Kzlaa 3 Kzcd2, Kzbc3 Kzlaa 2-3 Kzd2, KsKzcd2 Kzlaa, Kestane 2 KnKscd3 Kayn, Kestane 3 KsKzcd 2-1 Kzlaa, Kestane 1-2 Kzcd2 Kzlaa 2 Kzcd2, Kzbc2 Kzlaa 2 KsGncd2 Kestane, Grgen 2 Knd3 Kayn 3 Kzcd2 Kzlaa 2 KzKscd2 Kzlaa, Kestane 2 KnKscd3 Kayn, Kestane 3 KsKzcd 2-1 Kzlaa, Kestane 1-2 Z, Knd3 Ziraat, Kayn 3 KzKscd2-2,KzKscd2, Kzlaa, Kestane, Derivasyon yaps 2-1 KsGncd2, KsGncd1 Grgen letim yaps-I Kzcd2 Kzlaa 2 Kzd2, KzKscd2, Kzlaa, Kestane, letim yaps-II 2-3 KnKscd3 Kayn KzKscd2-2,KzKscd2, KsGncd2, KsGncd1 Kzlaa, Kestane, Yaplacak yollar ve antiye yollar 1-2-3 Kzd2, KnKscd3 Kayn, Grgen Kzcd2 Kaynak: Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Orman Mescere Haritas (Bkz. Ek-5)
32.905,4
116.179
EK-5de yer alan ED nceleme ve deerlendirme formunda da belirtildii zere arazi meyili ve bitki rts gz nnde bulundurulduunda su tama sistemleri kapal sistem (boru/kutu menfez) eklinde yaplacak, yol yapm araziye en az zarar veren ekskavatr ile yaplacak ve izin aamasnda belirlenen alanlarda malzeme tanacak, rastgele pasa dklmeyecek, dere geilerinde ulam salayacak ekilde gei yollar yaplacak ve yollar B tipi orman yolu standartnda olacaktr. Sularn tanmak zere alnd derelerde braklacak can suyu yrede yetien ender balk tr olan Gkkua alabaln serin sulara kn engellemeyecek miktarda olacaktr. Proje kapsamnda yer alan orman alanlarnn kamulatrlmas sz konusu olmayp; bu alanlar iin 6831 Sayl Orman Kanununun, 17/3 maddesi gerei ''Orman zni'', Artvin Orman Blge Mdrlnden alnacaktr. IV.2.10. Koruma alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamndaki alanlar, Projenin korunan alanlara uzaklklarnn 1/100.000lik lekli haritada anlalr ve renkli gsterilmesi) Milli Parklar Hatila Vadisi Milli Park Vadi boyunca deiik kaya trleri grlmekle birlikte, bu kayalarn hemen hepsi derinlik volkanizmasnn rndr. Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanl, gen vadi zelliindedir. Vadi boyunca litolojik farkllklardan kaynaklanan eim krklar ortaya kmtr. Bu eim krklar, akarsuda elalelerin oluumunu salamtr. Vadi yatann derine doru anmasnn daha kuvvetli olmas sebebiyle vadi yamalarnn eimi %80, hatta baz kesimlerde %100 e ulamtr. Yamalarn gerek fiziksel paralanma ve ktle hareketleri, gerekse yan dere ve seyelanlarla ilenmesi sonucu vadide
70
ok hain bir toporafya ortaya kmtr. Bu toporafya, vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boaz tipi vadi oluumunu salamtr. Vadinin orta ve yukar aznda ok zengin ve youn olan vejetatif rt, bnyesinde ok eitli bitki trlerini barndrmaktadr. Bu trler ierisinde dikkati eken belirgin zellik bitki rtsnn genel olarak Akdeniz iklim karakterini yanstmasdr. Dolaysyla buradaki bitki rts relikt bir zellik gsterir. Ayrca bitki trleri ierisinde endemik karakterde olanlar da vardr. Bu trlerin says 500 gemektedir. Hatila Vadisi zengin bir fauna da iermektedir. Bu fauna ierisinde en ok rastlanan yaban trleri; ay, domuz, tilki, porsuk, yaban keisi, sansar, akal, atmaca, kartal, da horozu, Hopa engerei ile akarsularda alabalktr. Hatila Vadisinin gerek ilgin jeolojik ve jeomorfolojik yaps ve gerekse zgn bitki topluluklar yreye lkemizde nadir rastlanan bir alan zelliini vermektedir. Ayrca bu doal elerin birleimi sonucu esiz peyzaj gzellikleri ortaya kmakta ve bu durum da zengin rekreasyonel potansiyel arz etmektedir. Hatila Vadisi Milli Park proje alanna ku uuu yaklak 22 km uzaklktadr. Karagl-Sahara Milli Park Karagl: Genel olarak sahada Paleojen ve Neojen araziler yer alr. Kayalar genellikle sedimanter kkenlidir. Karagl ve evresi yer yer vadilerle yarlmtr. Bu yarlmalar yrede heyelan ve ktle hareketlerinin aktif olmasna neden olmutur. Karagl, rotasyonel olarak kayan ktlenin gerisindeki anakta biriken sularn meydana getirdii bir heyelan gldr. Gl evresi ladin ve amlarn meydana getirdii youn ormanlarla kapldr. Bu doal elerin rd Karagl, ender manzara gzelliklerine sahiptir. Ayrca gln kuzeydousundaki Bagat mevkii ve evresinde im kaya pisti niteliine sahip alanlar mevcuttur. Sahara Yaylas: Yrenin genel olarak rt bazaltlarndan meydana gelen bir jeolojik yaps vardr. rt bazaltlarnn syrld yerlerde Tersiyer arazisi ortaya kar. Yer yer derin vadilerle paralanan yrede eim deerleri olduka yksektir. Sahara, bu eimli arazide 1700-1800 mlerde yer alan snrl dzlklerden biridir. Orman rts ladin ve gknarlardan meydana gelmitir. Alt zonlarda saram da bulunmaktadr. Ayrca Antropojen step karakterideki alanlar da bu kesimde geni yer kaplamaktadr. Kocabey Yaylas ve evresinde Alpin Zonuna ait bitki trleri yer almaktadr. Reat Deresi kenarnda 1700-1800 mlerde kademeli olarak yer alan dzlklerde ayn zamanda Sahara Pancar enlikleri yaplmaktadr. Bu enliklere blge dnda oturan yre insanlar katlarak blgeye i turizm asndan olduka byk ekonomik katk salamaktadr. Karagl-Sahara Milli Park faaliyet alanna ku uuu 85 km mesafede yer almaktadr.
71
Tabiat Parklar Borka-Karagl Tabiat Park Jeolojik, jeomorfolojik zellikler, flora ve fauna zenginlii ve peyzaj zelliklerine sahiptir. Ayrca koruma-kullanma dengesi ierisinde farkl rekreasyon kullanmlarna olanak salayacak bir alandr. Borka-Karagl Tabiat Park proje alanna ku uuu olarak 38 km uzaklktadr. Sulak Alanlar Dlgerli, Dikme , Agara dereleri ve Kapistre deresi birer sulak alan olup; Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii gereince Ek-2 zin Belgesi alnacaktr. Tabiat Antlar Artvin li ierisinde herhangi bir Tabiat Ant bulunmamaktadr. Tabiat Koruma Alanlar amburnu Tabiat Koruma Alan Sahann en belirgin zellii, saramn deniz kysna indii nadir yerlerden biridir. Ayrca Kuzeyden gelen gmen kularn Dou Karadeniz kylarna ulat ilk yerdir. Faaliyet alanna ku uuu olarak 11 km uzaklkta yer almaktadr. Camili Gorgit Tabiat Koruma Alan Her biri ant olma zelliine sahip aalar bnyesinde bulunduran ve dnya doa koruma kriterlerinde son derece nemli parametre olan Doal Eski Yal Ormanlardr. Faaliyet alanna ku uuu olarak 33 km uzaklkta yer almaktadr. Camili Efeler Tabiat Koruma Alan 3200 mm/ yllk ya ve srekli yksek bal nemin egemenlii altnda derin vadiler boyunca ykselen bakir bitki rts ile bir Yamur Orman ekosistemi zelliine sahiptir. Faaliyet alanna ku uuu olarak 48 km uzaklkta yer almaktadr. Yaban Hayat Koruma Alanlar oruh Vadisi Yaban Hayat Koruma Sahas Yaban Keisinin Artvinde en optimum yaama alan olmas nedeni ile bu sahada bu yaban hayvannn remesi ve oalmas amacyla Yaban Hayat Koruma Sahas olarak ilan edilmitir. Faaliyet alanna ku uuu olarak 60 km uzaklkta yer almaktadr. Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri Artvin li ierisinde herhangi bir Biyogenetik Rezerv Alan ve Biyosfer Rezervi bulunmamaktadr. Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler Proje alan ve yakn evresinde Kltrel, Tarihi ve Doal Sit Stats verilmi alanlar bulunmamaktadr. Kltr ve Turizm Bakanl Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnn 03.05.2011 tarih ve 1421 sayl yazsnda da belirtildii zere
72
proje alan ierisinde 3386 ve 5226 sayl kanunlar ile deiik 2863 sayl yasa kapsamnda herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastlanlmamtr (Bkz Ek-1.10). Ancak yaplacak almalar esnasnda sz konusu proje alannda 2863 sayl Kltr ve Tabiat varlklarn Koruma Kanunu kapsamnda herhangi bir kltr varlna rastlanldnda ilgili mevzuat gerei almalar durudurularak en yakn Mlki Amirlie ve Mze Mdrlne bildirilecektir. zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar Artvin li ierisinde herhangi bir zel evre Koruma Blgesi ve zel evre Koruma Alan bulunmamaktadr. Turizm Alan ve Merkezleri Borka Karagller: Borka Camili Karayolu zerinde olup Borka ilesine 27 km uzaklktadr.1800l yllarda bugnk Klaskur Yaylasnn yaknnda bulunan bir tepenin toprak kaymas sonucu Klaskur Deresinin nn kapatmas ile olumu gllerdir. Zengin orman rts ve flora eitlilii ile ilgi ekmekte olup kamp turizmi iin elimizdeki sayl yerlerdendir. Ayrca yre halk tarafndan mesire yeri olarak da kullanlmaktadr. avat Karagl: avat ilesine 25 km uzaklkta olup Sahara Karagl Milli Park iindedir. Kamp ve karavan turizmi iin limizdeki en uygun yerlerdendir. Borka Camili (Macahel) Havzas: Yrenin orman ve yaylalardaki endemik flora zenginlii, ant aalar, derelerindeki krmz pullu alabal, saf kafkas arlar ile retilen kara kovan Macahel bal gibi eitli zellikleri vardr. Bu zelliklerinden dolay Camili Havzasnn bir blm tabiat koruma alan ilan edilerek yre koruma altna alnmtr. oruh Vadisi: Zengin Fstk am ve dier Akdeniz kliminde yetien bitki rtsn iinde barndran vadi ilgi ekici doal yaps ve deiik iklim zellikleri ile grlmeye deer yerlerdendir. Kakar ve Altparmak Dalar: Dou Karadeniz Blgesinin en yksek sradalarndan olan bu dalarda Haziran Ekim aylar arasnda doa yryleri yaplmaktadr. Karal Dalar: Trkiye ile Grcistan arasnda yer alan bu dalar geit kularnn g yollar zerinde bulunmas endemik bitki eitlilii ve uygun trekking parkurlar ile limizdeki grlebilecek yerlerdendir. Cehennem Deresi Kanyonu: Artvin-Ardanu karayolunun 25. kmsinde yer alan Ardanu Kanyonu ilgi ekici doal yaps ile limizdeki grlmeye deer yerlerdendir. Mera Kanunu kapsamndaki alanlar Artvin li erisinde Merkez, Ardanu, Arhavi, Hopa, avat ve Yusufeli ilelerinde 4342 sayl mera kanunu ve Tarm ve Kyileri Bakanlnn talimatlar dorultusunda 1999 ylndan itibaren toplam 93 Kyde 45.298 ha alanda tespit edilmitir.proje alan ierisinde mera vasf tayan arazi bulunmamaktadr. Proje alannn sz konusu tabiat koruma alanlar ve milli parklara olan mesafesini gsteren harita ekil IV.2.10.1de sunulmutur.
73
48 km 38 km 11 km Faaliyet Alan
km
85 km
km
22 km
km km
km
48 km
km
ekil IV.2.10.1. Artvin li ve evresinde bulunan Duyarl Yreler Kaynak: http://gis2.cevreorman.gov.tr/mp/
74
IV.2.11. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri ile Proje alan ve projenin etki alan iindeki yer alan sucul canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar), Sucul ekosistemi tanmlamak iin arazi almalar Austos 2010 dneminde Bilim Uzman Biyolog Levent Biler tarafndan yaplmtr. Ayrca almalara Prof. Dr. Ahmet Altnda katlm ve proje alan ile ilgili Uzman Raporu oluturmutur. Bu amala her derenin birletii noktadan plankton kepeleriyle su rnekleri alnmtr ve dere iinde bulunan balk trleri ile almalar gerekletirilmitir (ekil IV.2.11.1). Alnan su rnekleri fito-, zooplankton ve omurgasz tespiti iin laboratuar ortamna getirilmitir. Tehis edilen trler listelenmi ve fotoraflanmtr. Ayrca almalar literatr ile desteklenmitir.
ekil IV.2.11.1. Yaplan almalardan Grnm
Plankton Faunas Plankton suda veya nemli blgede yaayan makro ve mikro olabilen canllardr. Zooplankton ve Fitoplankton olmak zere 2 ye ayrlr. Pasif veya aktif hareket edebilirler. Suyun hareketiyle bir yerden bir yere srklenirler (pasif olarak). Kamlar sayesinde ve eer su tuzluysa veya sudaki partkllere tutunarak hareket edebilirler (aktif). Doal dngnn sreklilii iin ok nemi olan zellikle su hayatnda ok nemli bir yere sahip canllardr. Planktonlar besin zincirinin birinci ve ikinci halkasn oluturduklar iin temel besin kayna olmalarndan dolay nemlidirler. Arazi almalar sonucunda bulunan fitoplankton ve zooplankton trleri Tablo IV.2.11.1 ve Tablo IV.2.11.2de verilmitir. alma sonucunda Fitoplanktona ait Bacillariophyceae den 21; Chlorophyceae den 2; Cyanophyceae den 1 olmak zere toplam 24 tr tespit edilmitir (ekil IV.2.11.2, ekil IV.2.11.3, ekil IV.2.11.4 ve ekil IV.2.11.5). Zooplankton trlerine bakldnda ise Rotifera filumuna ait 2 ve Copepoda alt snfna ait 1 tr olmak zere toplam 3 tr tespit edilmitir (ekil IV.2.11.6).
75
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo IV.2.11.1. rneklenen Fitoplankton Trleri ube Takm Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Bacillariophyceae Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Pennales Centrales Desmidiales Fragilariles Chlorococcales Chlorophyceae Ulotrichales Cyanophyceae Kaynak: Uzman Raporu Oscillatoriales
Tr Cymbella amphicephala Cymbella affinis Cymbella asperea Cymbella cistula Cymbella minuta Cymbella tumidula Fragilaria contruens Fragilaria dilatata Fragilaria sp. Fragilaria ulna Gomphonema gracile Gomphonema olivaceum Gomphonema parvalum Navicula bacillum Navicula cincta Navicula cryptocephala Nacivula cuspidata Nacivula radiosa Melosira varians Staurastrum sp. Synedra sp. Pediastrum sp. Ulothrix sp. Oscillatoria sp.
ekil IV.2.11.2. Fitoplankton Trlerinin ube Spektrumu
76
ekil IV.2.11.3. Melosira sp.
ekil IV.2.11.4. Gomphonema sp.
ekil IV.2.11.5. Pediastrum sp.
77
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo IV.2.11.2. rneklenen Zooplankton Trleri ube Copepoda Rotifera Ploima Kaynak: Uzman Raporu Takm Calanoida Bdelloida
Tr Arctodiaptomus sp. Bdelloid rotifer Lecane luna
ekil IV.2.11.6. Zooplankton Trlerinin ube Spektrumu
Omurgasz Faunas Omurgaszlar, bir omurgas olmayan hayvanlara verilen genel addr. Yaplarnda hibir iskelet bulunmaz, vcudun d ksmn rten ve destekleyen bir d yap bulunur. Arazi almalar sonucunda 2 ordoya ait 2 larva tespit edilmitir. almada tespit edilen Plecoptera larvalarnn (ekil IV.2.11.7) ou akarsularnn altndaki akllarn iinde, talarn altnda ve zerinde ve yaprak dkntlerinin arasnda bulunmaktadr. Buna ek olarak Diptera ordosuna ait Limoniidae (ekil IV.2.11.8) familyasnn larvalar hzl ve yava akan rmak ve akarsularda bulunduu bilinmektedir.
78
ekil IV.2.11.7. Trichoptera larvas
ekil IV.2.11.8. Chironomus sp.
Balk Faunas Faaliyetin yaplaca Aara deresinde bulunan ve bulunmas muhtemel balk trleri Tablo IV.2.11.3de verilmitir. Tabloda balklarn sistematii ve koruma statlerine yer verilmitir. Ayrca balk trleri ile bilgiler de verilmitir.
79
Tablo IV.2.11.3. Proje alannda bulunan ve bulunmas muhtemel Balk Trleri ve Koruma Statleri ube Chordata Chordata Chordata Chordata Chordata Chordata Chordata Snf Chondrostoi Chondrostoi Neoteleostei Actinopterygii Actinopterygii Actinopterygii Actinopterygii Takm Salmoniformes Salmoniformes Perciformes Cypriniformes Cypriniformes Cypriniformes Cypriniformes Tr Salmo macrostigma Salmo trutta labrax Ponticola constructor Alburnoides bipunctatus Barbus tauricus Capoeta capoeta Leuciscus cephalus Trke Ad Da Alas Deniz Alas Kaya Bal Noktal ncibal Bykl Balk Karabalk Tatlsu Kefali IUCN Kategorisi LC* LC* LC VU (B1ab) LC Bern -
Salmo macrostigma (Da Alas) Salmonidae familyasndan Trkiye'nin en yaygn ve en byk alabalk trdr. Trkiye'nin gneyinde, dousunda, kuzey dousunda ve Ege Blgesinin kuzeyinde bulunur. zellikle orman ii sularda yaygndr. Siyahms gri renkli vucudu mekik eklinde olup, yan taraflar yassdr. Srt yzgeci siyah lekeli ve kuyruk yzgeci atalldr. Yan izgisinin zerinde kk noktalarn kmelemesinden meydana gelen bir sra 10 ile 12 adet iri krmz benekleri bulunur. Byk benekli alabalklar ortalama 30 cm uzunlukta ve 0,5-1 kilo arlkta olurlar. 3-4 yanda olgunlap gllerin buzla kapland Ekim - Ocak aylarnda yumurtalarn akllara brakr. Diileri kg. arlna yaklak 3.500 yumurta brakr. Yumurtlamas souk (5-7 C), berrak ve bol oksijenli orman ii akarsularnn kaynak ksmlarnda sonbaharda olur. Karnivor olup, sulardaki sinek larvalar, kabuklu canllar ve dier balklarn larva ve yavrularyla beslenirler. Salmo trutta labrax (Deniz Alas) Salmonidea familyasndan olan bu tr, lkemizin sadece Dou Karadeniz blgesinde yaayan endemik bir trdr. Deniz Alas, akarsularn hzl, berrak, souk ve bol oksijenli kesimlerinde yaamaktadrlar. zellikle zemini tal ve akll blgeleri tercih ederler ve habitattaki herhangi bir deiime son derece duyarldrlar. Gnlk ve mevsimlik su scakl deiimlerine kar da ok hassastrlar. Beslenmek amacyla ilkbahar ve yaz aylarnda akarsularn aa havzalarna inerler. remek iin berrak ve bol oksijenli akarsularn yukar havzalarna ve kk derelerin kaynak ksmlarnda tal ve akll yerleri vcut ve yzge hareketleriyle oyarak atklar ukurlara yumurtalarn brakrlar. Deniz Alasnn mevsimsel gnde en nemli faktrlerden birisi akarsuyun su seviyesidir. Akarsu debisi dereden-denize, denizden-dereye doru g etkileyen nemli bir faktrdr. Genken omurgaszlarla, ergin dnemlerinde kk balklar, solucanlar, su iindeki ve dndaki bceklerle beslenirler. Hayatnn byk bir blmn ve zellikle beslenme periyodunu denizde geirmektedir. reme dnemlerinde ise Karadenize akan akarsulara g ederek akll ve talk alanlara yumurtalarn brakrlar. ki farkl dnemde (sonbahar ve k) g ederler.
80
Ponticola constructor (Kaya Bal) Vantuz vcut yksekliinin % 17-23n bulmaktadr. ene hafif ekik ikinci srt yzge arkaya doru yksektir. Vcut uzunluu vcut yksekliinin % 86s kadardr. Ba, boyun, solunga kapaklar, yan yzge kaidesi pullarla kapldr. Vcutta ak renkli kk lekeler bulunur. Alburnoides bipunctatus (Noktal ncibal) Vcut az ok yanlardan yasslam oval ekillidir. Boyu en fazla 15 cm. kadardr. Renk, srt tarafta mavimsi yeil, yan taraflar ve karn blgesinde gm beyazdr. Genellikle parlak temiz ve hareketli sularda, talk ve akllk zeminlerde yaarlar. reme zaman Mays-Haziran arasdr. Yumurtalar sularn hareketli olduu zonlardaki akllar zerine braklr. Kk omurgaszlardan zellikle bcekler ve larvalar ile beslenirler. Barbus tauricus (Bykl Balk) Vcut nispeten alak ve uzun yapldr. Ba uzun yapl ve st taraf hafif kubbemsidir. Burun ucu sivridir. Dudaklar iyi gelimitir. Ba ykseklii ba geniliinden daha fazladr. Vcudun srt ksm daha koyu olup zeytin yeili veya esmer-kahverengi, yan taraflar ve karn ksm ise sar-kahverengi grnmdedir. Dorsal, anal ve kaudal yzgeleri zerinde dzensiz dalm irili ufakl siyah benekler vardr. Ayn beneklerin daha bykleri vcudun posterior yarsnda grlmektedir. Boyu en fazla 20 cm. kadardr. Capoeta capoeta (Karabalk) Vcut yuvarlams yapda olup nisbeten iri pullarla rtldr. Az kk ve atnal eklindedir. Solunga dikenlerinin uzun olmas ve az yapsnn farkll bu rk C. c. capoeta rkndan ayran temel zelliklerdir. Uzunluu 40 cm. civarnda olabilir. Yumurtalarn TemmuzEyll aylarnda brakrlar. Leuciscus cephalus (Tatlsu Kefali) Vcut uzun ve hafife yanlardan yasslamtr. Yan izgide 43-47 pul bulunur. Farinks dileri iki sral olup, 2.5-5.2 eklindedir. Boylar en fazla 80 cm, arlklar 4 kg kadar olabilmektedir. Cyprinidae ierisinde en geni bir corafik yayl gsteren trdr. Yava akan berrak sular severler. Bitki veya suya den bceklerle beslenirler. Sucul Fauna zerine Etkiler ve Alnacak nlemler (naat ve letme Aamasnda) naat aamasnda su ortamnda gerekletirilecek olan faaliyetlerden dolay bulanklk artacaktr. Bu dnemde taban omurgaszlar bata olmak zere balklar ve ky ekosistemi olumsuz ynde etkilenecektir. Fakat bu ilem ksa srede yaplacak ve olumsuz etki en ksa srede ortadan kaldrlacaktr. Yani az bulankllk oluturacak dere geileri ncelikli tamamlanacaktr. Faaliyetin iletme aamasnda, faaliyet alannda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin gerekli olan en dk akm deeri yaam suyu olarak doal yaamn sreklilii iin yataa braklacaktr. Yataa braklacak yaam suyu miktar Blm V.2.3.de aklanmtr. Dou Karadeniz Blgesi, g eden balk trlerinden endemik bir tr olan Salmo turutta labraxn (denizalas) doal yaam alandr. Balklarn yaamnn srekliliinin salanmas, sucul ortamdaki doal dengenin bozulmamas ve balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. Reglatrlerde yaplmas planlanan balk geidi sayesinde balklarn su yatanda rahatlkla ilerlemeleri salanm olacaktr.
81
Proje kapsamnda yaplacak yerst patlatmalar sucul fauna trlerinin srdrlebilir yaamn etkilemeden, reme ve akarsu boyunca yer deitirme veya g etme dnemlerinde yaplmayacak ve faaliyet esnasnda sz konusu dereler ve yan kollarnda srekli bulankla yol aabilen, su kalitesini ve sucul fauna yaamn olumsuz etkileyecek durumlara neden olabilen gereksiz mdehalelerden kanlacak ve bu konu ile ilgili mevzuat ve ynetmelik hkmlerine uyulacaktr. Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve bu kanuna istinaden karlan 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su rnleri Ynetmeliinde ve deiikliklerinde yer alan tm husus ve ykmllkler aynen yerine getirilecektir. Proje kapsamnda iletim yaps, menfez, yama ve cebri boru yolu ama almalar, iletim ve derivasyon yaplar ama-patlatma, her trl kaz ve hafriyat ilemleri gibi almalar sonucunda; dolayl veya dolaysz yollardan bulankla yol aacak, deredeki sucul fauna yaamn ve su kalitesini olumsuz etkileyen durumlar ile tnel ii ekipmanlarn almalarndan kaynaklanabilecek atk sularn, sznt sular ile birleerek oluturaca bulank atk sularn bertaraf edilmesi ile ilgili olarak ilgili kanun ve ynetmeliklere uyulacak, su kalitesini bozmayacak ve sucul ekossiteme zarar vermeyecek ekilde, gerekli ve dzenli tedbirler alnacaktr. Regltrlerde tutulan su herhangi bir ilemden geirilmeden direkt elektrik retiminde kullanldktan sonra tekrar yatana geri verilecektir. Dolaysyla suyun, projeden kaynakl bir kirlenmeye maruz kalmas beklenmemektedir. IV.2.12. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda doal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar, poplasyonlar ve bunlar iin alnan Merkez Av Komisyonu Kararlar) proje alanndaki vejetasyon tiplerinin bir harita zerinde gsterilmesi. Projeden ve almalardan etkilenecek canllar iin alnmas gereken koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide yaplacak flora almalarnn vejetasyon dneminde gerekletirilmesi ve bu dnemin belirtilmesi ASSU Elektrik Enerji retim A..in Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde, Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Projesi ED Raporunun flora ve fauna almalar Austos 2010 dneminde Uzman Biyolog Levent Biler tarafndan yaplmtr. FLORA Faaliyet alan, Grid Kareleme Sistemine gre A8 karesinde yer almaktadr. Raporun flora ksm oluturulurken araziden toplanan bitki trlerinin tehisinde Davisin Flora of Turkey and East Aegean Islands adl eserinden yararlanlm, flora listesinin tam ve eksiksiz olmas amacyla ayn eserden literatr almas yaplm, TBTAK tarafndan hazrlanan Trkiye Bitkileri Veri Servisinden ve Trkiye Floras ile ilgili yaynlanm almalardan yararlanlmtr. Ayrca, daha nce blgede yaplan bir ok projenin hazrlanmas srasnda derlenen veriler de bu projenin flora ve fauna ksmnn hazrlanmasnda deerlendirilmitir. Fitocorafik Blge ve Vejetasyon Faaliyet alan, Avrupa-Sibirya (Karadeniz) Fitocorafik Blgesi iinde kalmaktadr. Avrupa-Sibirya Fitocorafik Blgesi, genel olarak Karadeniz nemli lman ve nemli souk iklimin etkili olduu kuzey blgelerimiz ile Gelibolu ve Biga yarmadalar dnda, Marmara Blgesini (Trakya dahil) kapsar. Trakyada Yldz dalarnn kuzey ve Marmara Blgesinin dou ve gney blmlerindeki dalarn kuzeye bakan yamalar ile Kuzey Anadolu ky eridinde yapran dken, ounlukla mezofit vejetasyon formasyonlar yaygndr. Ayn
82
zamanda fenarofit ve hemikriktofitler de yer alr. Dou Karadeniz ky eridinde ok az olan Akdeniz kkenli elemanlar da, 200 mye kadar ykselen ky kuanda yaygndr.
ekil IV.2.12.1. Faaliyet Alann Grid Kareleme Sistemindeki Yeri
AV.-SB. AKD.
AV.-SB.
R.-TUR. AKD.
R.-TUR.
AKD.
ekil IV.2.12.2. Trkiyedeki Fitocorafik Blgeler ve Anadolu Diyagonali (apraz) (AV.-SB.: Avrupa Sibirya Bitki Corafyas Blgesi, AKD.: Akdeniz Bitki Corafyas Blgesi, IR.-TUR.: ran Turan Bitki Corafyas Blgesi)
lkemiz corafi konum itibariyle bata eitli iklimlerin etkisi altndadr. Nitekim, kuzeyde Kuzey Anadolu ve Yldz (Istranca) dalar kuann kuzeye, zellikle Karadenize bakan yamalarnda okyanusal; Marmara denizi evresi, Ege blm ve Akdeniz Blgesinde Akdeniz; , Dou ve Gneydou Anadoluda karasal iklim artlar hkm srmektedir. Bylece Anadolu ve Trakyann kuzeyi okyanuslarn dousunda ktalarn batsnda hkm sren nemli lman; Ege ve Akdeniz subtropikal; Anadolunun orta ve dou blgeleri, ktalarn i ksmlarnda hkm sren karasal iklimlerin topland bir lkedir. Yksek dalk alanlarda ise daha kuzey enlemlerde etkili olan souk iklim artlar grlr. Bu nedenle Trkiyede bitki rts asndan farkl alanlarn ve fitocorafya blgelerinin bulunmas, doal artlarn bir gereidir.
83
Genel bir deerlendirme ile, Trkiyenin kuzeyi bir btn olarak Avrupa-Sibirya Flora Blgesine girer. Kuzeyde Ordunun dousunda itibaren Dou Karadeniz Blm Kolik, bat kesimleri ise ayn flora aleminin ksin alt flora veya blmleri iinde kalr. Marmara denizinin kuzey kylar ile, Ege ve Akdeniz blgeleri, Dou Akdeniz Flora alemini oluturur. ve Dou Anadolu blgeleri Turan-nasya veya ran-Turan Flora Blgesine, Gneydou Anadolunun step alanlar da ran-Turan Flora Blmne girer. Ksaca Trkiye; Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve ran-Turan flora blgelerinin bir ararda bulunduu bir lkedir. Bununla beraber lkemizde, ykseklik ve bak artlar, bu flora blgelerinin birbirinden kesin izgilerle ayrlmasn gletirmektedir. Zira, ksin flora blmnde dalarn gneye bakan yamalarnda kuru ormanlar, vadi ve depresyonlarda kurakl allar bulunur. Ayn ekilde Akdeniz Blgesinde, Nur (Amanos) dalarnda olduu gibi, kuzeye bakan yamalarda ve yksek yerlerde ksin elemanlarndan ibaret bitki birlikleri ve fizyonomik grnm itibariyle ot, al, aa topluluklar eklinde oluan formasyonlar yer alr. Bylece, lokal alanlarda barnm ve uygun ekolojik artlarda hayatiyetlerini srdren deiik flora paralar da bulunur. Proje alan, Avrupa-Sibirya Fitocorafik Blgesinin Kolik alt alemini ierisinde yer almaktadr. Bu blge genel olarak Karadeniz nemli lman ve nemli souk iklimin etkili olduu kuzey blgelerimiz ile Gelibolu ve Biga yarmadalar dnda, Marmara Blgesini (Trakya dahil) kapsar. Trakyada Yldz dalarnn kuzey ve Marmara Blgesinin dou ve gney blmlerindeki dalarn kuzeye bakan yamalar ile Kuzey Anadolu ky eridinde yapran dken, ounlukla mezofit (nem istei orta derecede) vejetasyon formasyonlar yaygndr. Ayn zamanda fenarofit (aa veya allar) ve hemikriktofitler (kurak mevsimde kkleri dnda d organlar len bitkiler) de yer alr. Dou Karadeniz ky eridinde ok az olan Akdeniz kkenli elemanlar da, 200 mye kadar ykselen ky kuanda yaygndr (ekil IV.2.12.3 ve ekil IV.2.12.4).
ekil IV.2.12.3. Proje alan ve evresindeki vejetasyondan genel grnm-1
84
ekil IV.2.12.4. Proje alan ve evresindeki vejetasyondan genel grnm-2
Flora Trlerinin Fitocorafik Blgelere Gre Dalm Faaliyet nitelerinin planland alanlar ile evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan taksonlarn fitocorafik blgelerinin belirtilmesinde eitli ksaltmalar kullanlmtr. Buna gre; Avr.-Sib. Ele. (Avrupa-Sibirya Elementini), D. Akd. Ele. (Dou Akdeniz Elementini), Akd. Ele. (Akdeniz Elementini), r.-Tur. Ele. (ran-Turan Elementini) ve Kar. Ele. (Karadeniz Elementini) ifade etmektedir. Geni yayll ya da fitocorafik blgesi tam olarak bilinmeyenler iin (-) iareti konmutur. Flora listesinde tr ve tr alt dzeyde yer alan 107 adet bitki taksonunun fitocorafik blgelere gre dalm; Iran-Turan elementi 6, Avrupa-Sibirya elementi 30, Dou Akdeniz elementi 2, Karadeniz elementi 22 ve Akdeniz elementi 2 eklindedir. Geri kalan 45 tr ise kozmopolit veya fitocorafik blgesi belirsizler kategorisinde yer almaktadr.
85
ekil IV.2.12.5. Fitocorafya spektrumu
ekil IV.2.12.6. En ok bulunan familyalarn spektrumu
Flora Trlerinin Endemizm ve Tehlike Snflar Asndan Durumu Faaliyet nitelerinin planland alanlar ile evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan taksonlar arasnda; endemik, nadir, nesli tehlikede olan ve Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (Bern Szlemesi) Ek-1 listesine gre koruma altna alnmas gereken bir bitki tr bulunmamaktadr.
86
Tablo IV.2.12.1. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Flora Trleri, Trke simleri, Habitatlar, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocorafik Blgesi ve IUCN Red Data Book Kategorileri Familya ve Tr Ad ACERACEAE Acer campestre L. subsp. campestre L. Acer cappadocicum GLEDITSCH var. cappadocicum GLEDITSCH AMARYLLDACEAE Galanthus caucasicus (BAKER) GROSSH. APACEAE Aegopodium podagraria L. Astrantia maxima PALLAS subsp. maxima PALLAS Bunium microcarpum (BOISS.) FREYN subsp. microcarpum (BOISS.) FREYN Chaerophyllum angelicifolium BIEB. Chaerophyllum astrantiae BOISS. ET BAL. Chaerophyllum bulbosum L. Eryngium giganteum BIEB. Foeniculum vulgare MILLER Heracleum sphondylium L. subsp. ternatum (VELEN.) BRUMMITT Hydrocotyle ramiflora MAXIMOW. Pimpinella peregrina L. Sanicula europaea L. Seseli libanotis (L.) W. KOCH Smyrnium perfoliatum L. AQUFOLACEAE Ilex colchica POJ. ASCLEPADACEAE Vincetoxicum fuscatum (HORNEM.) REICHB. FIL. subsp. fuscatum (HORNEM.) REICHB. FIL. ASPDACEAE Dryopteris caucasica (A. BR.) FRASER-JENKINS Polystichum lonchitis (L.) ROTH Asplenium adiantum-nigrum L. ASTERACEAE Anthemis altissima L. Anthemis cotula L. Anthemis tinctoria L. var. tinctoria L. Bidens tripartita L. Centaurea pseudoscabiosa BOISS. ET BUHSE subsp. pseudoscabiosa BOISS. ET BUHSE Centaurea simplicicaulis BOISS. ET HUET Trke sim (*) Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocorafik Blge Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. IUCN Red Data Book Kategorileri -
Habitat
Aka Aa Aka Aa
Kark ormanlar ve yaprak dken allar Ormanlar Islak kayalk yamalar, ayrlklar, kark ormanlar Koruluklar Korular, ok sulu ayrlar allk, kayalk yamalar, al ve Pinus nigra alt Ormanlar, nemli ayrlar, dere kenar koyaklar Kayalk yerler Nadas tarlalar, sulu ayrlar Orman akl, allk, kayalk veya plak yamalar Kuru yamalar, am ormanlar, nehir kylar Dere kenarlar, hendekler, tarla kenarlar Islak yerler Araziler, korular, kayalk yerler Ormanlar ve glgelik alanlar Kayalk kylar, sulu ayrlklar, nehir kylar, Piceae ormanlar al aras, orman kenarlar Ormanlar, allk ve glgelik kayalklar Ak, kayalk yamalar, nehir vadileri Nemli orman, Rhododendron allk Glgeli kaya aras Glgeli kaya, duvar, kenar Tarla, yol kenar, ruderal alanlar Otlak, yol kenar, bo alan, kumlu topraklar Step, tarla, kireta kenarlar, allklar aras Su kenar, bataklk Step, kayalk yama Kaya yarklar, kaya kntlar, allk 87
Kardelen ncirop Hrhndilik At Dikeni Rezene Yabani Kereviz Ian -
Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Akd. Ele. D. Akd. Ele. Kar. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. -
Baldrkara Papatya Kpek Papatyas Papatya -
Kar. Ele. r.-Tur. Ele. Kar. Ele.
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU Trke sim (*) engel Sakz Hindiba Ekin Otu Kzl St Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocorafik Blge Kar. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. IUCN Red Data Book Kategorileri -
Familya ve Tr Ad Chondrilla juncea L. var. juncea L. Cicerbita bourgaei (BOISS.) BEAUVERD Cichorium intybus L. Cirsium hypoleucum DC. Crepis paludosa (L.) MOENCH Petasites albus (L.) GAERTNER Petasites hybridus (L.) GAERTNER, MEY. ET SCHERB. Senecio vernalis WALDST. ET KIT. Telekia speciosa (SCHREBER) BAUMG. BETULACEAE Alnus glutinosa (L.) GAERTNER subsp. glutinosa (L.) GAERTNER BORAGNACEAE Lappula patula (LEHM.) ASCHERS. EX GRKE Myosotis alpestris F. W. SCHMIDT subsp. alpestris F. W. SCHMIDT Myosotis amoena (RUPR.) BOISS. Myosotis laxa LEHM. subsp. caespitosa (C. F. SCHULTZ) HYL. EX NORDH. Myosotis lazica M. POPOV Onosma caucasicum LEVIN BRASSCACEAE Alyssum repens BAUMG. subsp. trichostachyum (RUPR.) HAYEK var. trichostachyum (RUPR.) HAYEK Alyssum xanthocarpum BOISS. Barbarea plantaginea DC. Cardamine bulbifera (L.) CRANTZ Draba nemorosa L. Pachyphragma macrophyllum (HOFFM.) BUSCH Thlaspi arvense L. BUXACEAE Buxus sempervirens L. CAMPANULACEAE Campanula lactiflora BIEB. Campanula latifolia L. CARYOPHYLLACEAE Dianthus zonatus FENZL var. zonatus FENZL Minuartia imbricata (BIEB.) WORONOW Silene cappadocica BOISS. ET HELDR. COMMELNACEAE Commelina communis L.
Habitat Kayalk alan, kumlu alan, nadas tarla Orman kenar, orman ii akarsu kenar, Corylus all Ekili tarla, ayrlk, bo alan Orman, glgeli ky, kaya kntlar Orman yamalar, ayr Nemli glgeli alanlar, talk alan Nemli alanlar, su kenar Kumlu ve bo alanlar, tarla, kayalk yama Su kenar, kk aa aralar yaprak dken ormanlar, nemli yerler, akarsu kenar Yol kenarlar, orak yerler Kayalklar, yamalar, toprakl veya imenlik yerler Ormanlarn ilerindeki nemli yerler Islak yerler Islak kylar Kayalklar allk, yama, orman Yama, orman Su kenar, nemli ayrlk Glgelik ky, su kenar, orman Nemli ayr Karadeniz ormanlar Yol kenar, bo alan, ekili alan Kark yaprak dken ormanlar, yama allk, kayalklar Ormanlar, allk, subalpin ayrlklar Orman, allk, ok sulu ayrlklar Kayalk yerler, tarlalar Kaya ve tal yamalar Step ve yamalar Nemli kenarlar, dereler, ay ekim alanlar, doal alanlar
Boncuk Otu Boncuk Otu Boncuk Otu Boncuk Otu Emzik Otu -
Kar. Ele. Kar. Ele. r.-Tur. Ele. -
imir ngrak Otu ngrak Otu Salkm iei -
Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. r.-Tur. Ele. -
88
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU Trke sim (*) Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocorafik Blge Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Akd. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. IUCN Red Data Book Kategorileri -
Familya ve Tr Ad CORYLACEAE Carpinus betulus L. Carpinus orientalis MILLER Corylus avellana L. var. avellana L. CYPERACEAE Carex depressa LINK subsp. transsilvanica (SCHUR) EGOROVA Carex echinata MURRAY Carex flacca SCHREBER subsp. serrulata (BIV.) GREUTER Carex panicea L. Carex sylvatica HUDSON subsp. sylvatica HUDSON ERCACEAE Rhododendron ungernii TRAUTV. EUPHORBACEAE Euphorbia stricta L. Euphorbia wittmannii BOISS. FABACEAE Astragalus galegiformis L. Astragalus glycyphyllos L. subsp. glycyphyllos L. Chamaecytisus hirsutus (L.) LINK Trifolium ambiguum BIEB. Trifolium medium L. var. medium L. Trifolium repens L. var. repens L. GERANACEAE Geranium lucidum L. Geranium pusillum BURM. FIL. Geranium robertianum L. Geranium rotundifolium L. GUTTFERAE Hypericum bithynicum BOISS. Hypericum montbretii SPACH JUNCACEAE Juncus filiformis L. Juncus inflexus L. LAMACEAE Ajuga orientalis L. Clinopodium umbrosum (BIEB.) C. KOCH Lamium garganicum L. subsp. reniforme (MONTBRET ET AUCHER EX BENTHAM) R. MILL
Habitat
Kara Grgen Ak Grgen Yaban Fnd -
Geni yaprak dken veya kark ormanlar Kark yaprak dken ormanlar Yaprak dken geni yaprakl ormanlar veya kark ormanlar Orman aklklar, otlaklar, yamalar, akarsu kenarlar Sulak ayrlklar, bataklk yamalar, akarsu ve turba kenarlar Islak veya kuru ayrlklar, otlaklar, akarsu kylar, yol kenarlar, allklar, kayalk Nemli ayrlklar, gl ve dere kenarlarndaki bataklk alanlar Ormanlar ve dier glgeli yerler, genellikle nemli alanlar Sk sk am ormanlar, bazen Rhododendron allklar iinde kayn aralarnda veya
Kar. Ele.
Stleen Stleen Geven Geven At Elmas Yonca Yonca Kantaron Kantaron Ballbaba
Kark ormanlar, kireta ve kumta zerinde kayalar Dalk step, kaya kntlar allklar, tepe kenarlar, yol kenarlar Orman kenarlar, kayalk yerler, kylar Tepe yamalar, seyrek korular, yol kenarlar Sarp allk, yamalar, orman kenarlar, tarlalar Ormanlar, allk, otlaklar Batak arazi, otlaklar Glgelik yerler, ekseriya kireta kayalklar iinde Dalar Ormanlar, glgelik kayalar Kylar, sel yataklar, kayalar ve orak yerler Islak ayrlar, yaprak dken korular, aalya allklar Islak ve kayalar arasndaki glgelik yerler Bataklk, slak ayrlklar Bataklklar, slak ayrlklar, kylar, ak nemli yerler al, ormanlar, kayalk yamalar, otlaklar Kayalk yamalar, glgeli kenarlar Glgeli kalkerli ve volkanik kayalar kaya yarklar, allk, duvarlar, harabeler, nehir
Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. Avr.-Sib. Ele. Avr.-Sib. Ele. Kar. Ele. Kar. Ele. -
89
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU Trke sim (*) Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocorafik Blge Avr.-Sib. Ele. IUCN Red Data Book Kategorileri binominal yazm
Familya ve Tr Ad Lycopus europaeus L.
Habitat Derelerin slak kenarlar, havuzlar, gl ve bataklklar, kuru kylar, ska glgeler Dere kenarlar ve bataklklar
Mentha longifolia (L.) HUDSON subsp. longifolia t Nanesi Kar. Ele. (L.) HUDSON Teucrium hircanicum L. Glgelik duvarlar ve nemli yerler Kar. Ele. LLACEAE Asphodeline damascena (BOISS.) BAKER Tal ve kayal yamalar, alpin ayrlklar, stepler, orman r.-Tur. Ele. subsp. damescena (BOISS.) BAKER aklklar, nehir kylar Ornithogalum platyphyllum BOISS. Ak Yldz Bataklklar, ya krlar ve sulu ayrlklar r.-Tur. Ele. LNACEAE Linum catharticum L. Dere kenarlar, nemli kylar, su birikintileri, aalya allar Avr.-Sib. Ele. ORCHDACEAE Dactylorhiza saccifera (BRONGN.) SOO Ormanlar, orman kenarlar, dere kenarlar D. Akd. Ele. Listera ovata (L.) R. BR. Su birikintileri, ya ormanlar, subalpin ayrlklar, alkali topraklar Avr.-Sib. Ele. PAPAVERACEAE Fumaria vaillantii LOIS. ahtere Otu Kayalk kenar, yol kenar Papaver pseudo-orientale (FEDDE) MEDW. Ala Haha Kayalk yama, ayrlk, step, ekin tarlas, su kenar Kar. Ele. PNACEAE Pinus sylvestris L. Sar am Tepe yama, orman Avr.-Sib. Ele. POACEAE Agrostis gigantea ROTH Batak arazi, nehir yata kumunda, da yamalar Avr.-Sib. Ele. Bromus racemosus L. Islak ayrlklar Avr.-Sib. Ele. Glyceria fluitans (L.) R. BR. Az derin gl, nehir, rmak ve ukurlarn kenarlar, slak ayrlklar Molinia caerulea (L.) MOENCH Ormanlar, slak yerler Molinia litoralis HOST Islak yerler, nehirler evresi, ormanlar Avr.-Sib. Ele. RANUNCULACEAE Ranunculus polyanthemos L. Dn iei Nemli yer Ranunculus repens L. Dn iei Nemli yer ROSACEAE Agrimonia eupatoria L. Koyun Otu Ya ayrlk, dere kenarlar Rubus caesius L. Brtlen Gneli veya glgeli dereler veya nehirler SALCACEAE Salix wilhelmsiana BIEB. St Nehir kenarlar r.-Tur. Ele. (*) Bitki isimleri Trke Bitki Adlar Szlnden (Baytop T., 1994, TDK, Ankara.) yazlmtr. Ancak baz trlerin Trke ismi ve yresel ismi bulunmamaktadr. Bu nedenle bitki trleri kurallarna gre bilim dili olan Latince olarak deerlendirilmektedir. : Gzlem : Literatr Kaynak: Austos 2010 Arazi almalar Kaynak: Trkiye Bitkileri Veri Servisi (TBVES) Kaynak: Davs, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol.1-9, Edinburgh, 1965-1985, Kaynak: Davis, P.H., Mill, R.R., Kit., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, (Suppl.) Vol.10, Edinburgh, 1988. Kaynak: Yaltrk, F., Efe, A., 1989, Otsu Bitkiler Sistematii, stanbul niversitesi, Fen Bilimleri Enstits Yaynlar, No:3, stanbul. Kaynak: Baytop, T., 1994, Trke Bitki Adlar Szl, TDK, Ankara. Kaynak: Birand, H., 1952, Trkiye Bitkileri, Ankara niversitesi Fen Fakltesi Yaynlar, Yayn No: 85, Ankara, 330 s. Kaynak: Anin, R., 1988, Tohumlu Bitkiler, Karadeniz Teknik niversitesi, Orman Fakltesi Yaynlar, No: 15, Trabzon. 90
FAUNA Faaliyet alan ve evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunmas muhtemel fauna ile ilgili almalar yaplrken arazi de izler taranm (ekil IV.2.11.7) ve literatr bilgileri toplanarak tr listeleri oluturulmutur. Tablo IV.2.12.2de amfibi trleri, Tablo IV.2.12.3te srngen trleri, Tablo IV.2.12.4te ku trleri ve Tablo IV.2.12.5te memeli trleri verilmitir. Tablolarda her trn familyas, Trke ad, habitat, IUCN kategorisi, Red Data Book kategorisi ve Bern Szlemesi Ek-2 (kesin olarak koruma altna alnan fauna trleri) ve Ek-3 (korunan fauna trleri) listelerinin hangisinde yer ald belirtilmitir. Bern Szlemesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan trler iin (-) iareti konulmutur.
ekil IV.2.12.7. Arazi almalarnda grntlenen fauna yelerine ait dk
Ayrca; T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce 26 Mays 2010 tarih ve 27592 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlar Ek-I (evre ve Orman Bakanlnca Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altna Alnan Av Hayvanlar), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avna Belli Edilen Srelerde zin Verilen Av Hayvanlar) listeleri ilgili tablolara ilenmitir. Ek-I listesinde bulunan yaban hayvanlar, 4915 sayl Kara Avcl Kanununun 4. maddesinin birinci fkras gereince evre ve Orman Bakanlnca koruma altna alnmtr. Bu listede yer alan yaban hayvanlarn avlamak, l ya da canl bulundurmak ve nakletmek yasaktr. Ek-II listesinde bulunan kular ve memeliler, 4915 sayl Kara Avcl Kanununun 4. maddesinin birinci fkrasnn verdii yetki erevesinde Merkez Av Komisyonunca koruma altna alnmtr. Bu listede yer alan av hayvanlarn avlamak, l ya da canl bulundurmak ve nakletmek yasaktr.
91
Ek-III listesinde bulunan yaban hayvanlar, 4915 sayl Kara Avcl Kanununun 4. maddesinin birinci fkras gereince evre ve Orman Bakanlnca belirlenen 2010-2011 av dneminde belli edilen srelerde avlanmasna Merkez Av Komisyonunca izin verilen av hayvanlardr.
Prof. Dr. Ali Demirsoya (1996) Gre Red Data Book Kategorileri Ksaltma E Ex I K Nt O R V Anlam Tehlikede Soyu Tkenmi Bilinmiyor Yetersiz Bilinenler Takson henz tehlike altnda deil Takson tehlike d Nadir Zarar grebilir
Bern Szlemesi Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarnn Korunmas Szlemesi 1979 Eyll nn 19. gn Bernde imzalanm olup bu Szleme, 09.01.1984 tarih ve 84-7601 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile onaylanarak 20.02.1984 tarih ve 18318 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. Szlemenin amac, yabani flora ve faunay ve bunlarn yaama ortamlarn muhafaza etmek, zellikle birden fazla devletin ibirliini gerektirenlerin korunmasn salamak ve bu ibirliini gelitirmektir. o Yaban flora ve faunann korunmas ve gelecek nesillere aktarlmas gerekli estetik bilimsel, kltrel, rekreasyonel, ekonomik ve zgn deerde doal bir miras olduunu takdir ederek , o Biyolojik dengenin devamllnda yabani flora ve faunann oynad temel rol bilerek, o Yabani flora ve faunann birok trlerinin ciddi biimde tkenmekte olduu ve bazlarnn yok olma tehlikesine maruz olduunu kaydederek, o Yabani flora ve faunann korunmasnda, hkmetlerin ulusal amalar ve programlarnda dikkate alnmas ve zellikle gmen trlerin korunmasnda uluslararas ibirliinin gerekliliini takdir ederek, bu szleme kabul edilmitir. IUCN Red List Kategorileri IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources = Doay ve Doal Kaynaklar Korumaya Ynelik Uluslararas Topluluk - Dnya Koruma Topluluu) tarafndan en son yaynlanan Red List kategorileridir. Avrupa lkelerinde IUCN risk snflarna gre flora ve fauna trlerinin snflandrlmas 1970li yllardan itibaren gerekletirilmeye balanmtr. IUCN kategorilerinin aklamas aadaki tabloda, kategoriler aras ilikiler de ekilde sunulmutur.
92
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo IV.2.12.2. IUCN Kategorileri ve aklamalar Evaluated Not Evaluated (NE) Adequate data Data Deficient (DD) Extinct (EX) Extinct in the Wild (EW) Critically Endangered (CR) Endangered (EN) Vulnerable (VU) Near Threatened (NT) Least Concern (LC) Deerlendirmeye alnm Deerlendirmeye alnmam Yeterli data mevcut
Yeterli data mevcut deil (data eksik) Tr tamamen yok olmu, nesli tkenmi tr Vahi doada nesli tkenmi tr nemli derecede yok olma tehlikesi olan tr Yok olma tehlikesi olan tr Koruma nlemi alnmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tr Neredeyse tehdit altnda En az kayglanlan tr
Extinct (EX)
Extinct in the Wild (EW) Critically Endangered (CR) (Adequate data) (Threatened) Endangered (EN) Vulnerable (VU) Near Threatened (NT)
(Evaluated)
Least Concern (LC)
Data Deficient (DD)
Not Evaluated
ekil IV.2.12.8. IUCN Kategorileri Arasndaki likiler
kiyaamllar Faaliyet alan ve evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan 6 tane amfibi trnden 3 tanesi Bern Ek-2 ve 3 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadr. Amfibi trlerinden hepsi IUCN listesinde yer almaktadr. Demirsoy (1996) tarafndan yaplan almalara gre amfibi trlerinin hepsi Trkiyede geni yaylma sahip ve her hangi bir tehdit altnda deildir.
93
ekil IV.2.12.9. Arazi almalarnda grntlenen Bufo bufo bufo tr
Srngenler Faaliyet alan ve evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan 9 tane srngen trnden 5 tanesi Bern Ek-2 ve 4 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadr. Srngen trleri arasnda 3 tr (Emys orbicularis, Coluber schmidti ve Natrix natrix natrix) IUCN listesinde bulunmasna ramen, Demirsoy (1996) tarafndan yaplan almalara gre bu trler Trkiyede olduka bol ve yaygndrlar. Ayrca herhangi bir tehdit altnda deillerdir. Srngen trlerin 8 tanesi T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce 26 Mays 2010 tarih ve 27592 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlarnn yanstld en son listelere gre Ek-I (evre ve Orman Bakanlnca Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar) listesinde bulunmaktadr.
94
ekil IV.2.11.10. Arazi almalarnda grntlenen Lacerta saxicola tr
Kular Faaliyet alan ve evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan 13 tane ku trnden 6 tanesi Bern Ek-2, 7 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadr. T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce 26 Mays 2010 tarih ve 27592 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlarnn yanstld en son listelere gre; 13 ku tr Ek-I, yani evre ve Orman Bakanlnca Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar listesinde bulunmaktadr. Ku trlerinden hepsi IUCN Red List Kategorileri Listesinde LC kategorisinde yer almakta olup, bu kategorideki trler en az endie verici trler olarak tanmlanmaktadr. Memeliler Faaliyet alan ve evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunma olasl yksek olan 13 tane memeli trnden 1 tanesi Bern Ek-2 ve 5 tanesi Bern Ek-3 listesinde bulunmaktadr. T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce 26 Mays 2010 tarih ve 27592 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlarnn yanstld en son listelere gre; 7 tane memeli tr Ek-I yani evre ve Orman Bakanlnca Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar listesinde, 1 tane memeli tr Ek-II, yani Merkez Av Komisyonunca Koruma Altna Alnan Av Hayvanlar listesinde; 3 ku tr ise Ek-IIIde yani Merkez Av Komisyonunca Avna Belli Edilen Srelerde zin Verilen Av Hayvanlar listesinde bulunmaktadr.
95
Memeli trlerinden 7 tanesi Red Data Book Kategorilerinden nt kategorisinde yer almakta olup, Trkiyede tehlike altnda deildir. Memeli trlerinden 4 tr (Rhinolophus hipposideros, Eptesicus serotinus, Pipistrellus nathusii ve Ursus arctos) V kategorisinde olup soyu hzla tkenen ve nlem alnmazsa yakn gelecekte yok olma riski yksek trlerdir. Memeli trlerinden Canis lupus ve Glis glis R kategorisinde olup nadir trlerdendir. Memeli trleri arasnda hepsi IUCN listesinde bulunmaktadr. 15 tr LC kategorisinde yer alp en az kayglanlacak trler arasndadr. Karasal Flora ve Fauna zerine Etkiler ve Alnacak nlemler (naat ve letme Aamasnda) Faaliyetin inaat aamasnda bitki trleri iin olumsuz etki bitkisel toprak rtsnn syrlmasndan dolay biyomas kaybnn oluacak olmasdr. Ancak, faaliyet nitelerinin ina edilecei sahalar ve bu sahalarn evresinde bulunan ve habitat zellii nedeniyle bulunmas muhtemel endemik bitki tr bulunmamaktadr. Flora listesinde yer alan bitki trleri arasnda endemik trler dnda nadir, nesli tehlikede olan, Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (Bern Szlemesi) Ek-1 listesine gre koruma altna alnmas gereken bir bitki tr bulunmamaktadr. Dolaysyla faaliyet nitelerinin ina edilecei sahalar ve bu sahalarn evresinde Bern Szlemesi Ek -1 listesinde yer alan flora tr bulunmadndan Bern Szlemesi Madde 5de yer alan hususlara uyulmasna gerek bulunmamaktadr. nk Bern Szlemesi Madde 5, Ek-1 listesinde yer alan flora trlerinin kastl olarak koparlmas, toplanmas, kesilmesi, kklenmesi, elde bulundurulmas veya alm-satmnn yaplmasnn yasaklanmas ile ilgilidir. Karasal fauna trlerinden nadir olarak snflandrlan Canis lupus ve Glis glis trleri dahil zellikle zarar grecek trler olmayp inaat ve iletme aamasnda ortamdaki grlt ve hareketlilikten dolay bulunduklar habitatlar terk ederek evredeki daha uygun alternatif yaam alanlarna ekileceklerdir. Alann yaps da zellikle evresi ayn habitat zelliklerini gsterdiinden uygun habitat seimi ve yerleimi hayvan trleri zerinde etkili olmayacaktr. Faaliyetin inaat ve iletme aamasnda evredeki doal ortamlarndan faaliyet alanna gelebilecek olan fauna trlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda projede alacak personele faaliyet sahibi tarafndan gerekli uyarlar yaplacaktr. Fauna trleri arasnda Bern Szlemesi Ek-2 ve Ek-3e gre kesin koruma altnda olan ve koruma altnda olan trler vardr. Bu trlerle ilgili olarak Bern Szlemesi koruma tedbirlerine ve bu szlemedeki 6. ve 7. Madde hkmlerine uyulacaktr. Bunlar; 1- Kesin olarak koruma altna alnan fauna trleri ile ilgili olarak (6. madde); Her trl kastl yakalama ve alkoyma, kastl ldrme ekilleri, reme ve dinlenme yerlerine kastl olarak zarar vermek veya buralar tahrip etmek, Yabani faunay bu szlemenin amacna ters decek ekilde zellikle reme, gelitirme ve k uykusu dnemlerinde kastl olarak rahatsz etmek, Yabani evreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya bo dahi olsa bu yumurtalar alkoymak, Fauna trlerinin canl veya cansz olarak elde bulundurulmas ve i ticareti yasaktr.
96
2- Korunan fauna trleri ile ilgili olarak (7. madde); Kapal av mevsimleri ve/veya iletmeyi dzenleyen dier esaslara, Yabani faunay yeterli populasyon dzeylerine ulatrmak amacyla, uygun durumlarda geici veya blgesel yasaklamaya, Yabani hayvanlarn canl ve cansz olarak satnn, satmak amacyla elde bulundurulmasnn ve nakledilmesinin veya sata karlmasnn uygun ekilde dzenlenmesi hususlarna uyulacaktr. Faaliyetin her aamasnda, 4915 sayl Kara Avcl Kanununa ve ilgili Ynetmeliklere uyulacaktr. naat aamasnda yaplmayacaktr. canllarn reme dnemlerinde (Mart-Haziran) patlatma
Yaban Hayatna Olacak Etkiler Ve nlemleri Projenin hayata geirilmesi srecinde doal habitatlarda geici ve kalc dnmler meydana gelecektir. Boyutlar ve habitat tipleri gz nnde bulundurulduunda en nemli dnmler Dlgerli, Dikme ve Agara Deresi yata zerinde tesis edilecek reglatrler, ykleme havuzu, cebri boruu ve santral binasnn yer alaca kesimlerde gerekleecektir. Bu kesimlerdeki dnmler kalc olacak zelliktedir. Reglatrlerin bnyesinde su alma yaplar, balk geitleri ve keltme havuzlar gibi ksmlar da yer alacaktr. naatlar akarsu yata zerinde yer alacaktr. Reglatrlerin akarsu yatanda yaplmasyla bu kesimlerdeki habitat doal zelliini kaybedecektir. Buna karlk reglatrlerin tesis edilecei kesimde, akarsu kysndaki habitatlarda bu nedenle bir dnm meydana gelmeyecektir. Sadece reglatrde evrilen suyun aktarlaca iletim yaplarnn tesis edilecei kesimler ile iletim yaplar boyunca da kalc dnmler meydana gelecektir. Teorik olarak akarsular zerinde tesis edilecek reglatrn tesis edili ve iletme ekilleri yredeki doal yaamn korunmas ve sreklilii asndan byk nem tamaktadr. Balkl III-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda yer alan reglatrler Dlgerli, Dikme ve Agara Deresinde akmakta olan suyu iletim yaplarna evirecek olsalar da gerek konumlar, gerekse de iletili ekilleri nedeniyle akarsu yatanda srekli olarak belli miktardaki suyun bulunmasn garanti altna alnacaktr. Sadece inaat aamasnda deil santralden enerji retimine geilmesinden sonraki srete de reglatr ile santral binas arasndaki mesafede dere yataklarndaki doal su ak tamamen engellenmeyecek ekilde iletilecektir. Bu ekilde beslenme amacyla su kysna gelen omurgal hayvan trleri yannda reme amacyla zorunlu olarak akarsu kysna gelen ikiyaamllar yumurtalarn brakacak ve bakalam sreci tamamlanncaya kadar, hatta erginler karaya ktklarnda bile akarsularn yatanda yeterli miktarda su bulunacaktr. Bilindii gibi akarsu ortamlarnn en nemli faunal formu balk trleridir. Bu trlerden sonra akarsu ortamn yaam alan olarak seen gruplar ise srasyla ikiyaamllar, baz srngenler, baz ku trleri ve az sayda da memeli hayvan trdr. Bu nedenle akarsu yatana braklacak suyun miktar ve sreklilii bu gruplar asndan da nem tamaktadr. rnein kiyaamllarn yaam dnglerinde, zellikle de reme dneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadr. Bu nedenle, en azndan ilkbahar dneminde akarsu yatanda su bulunmas hayati nemdedir. Dier gruplar asndan durum deerlendirildiinde akarsu yatanda suyun bulunmas yl boyunca su gereksinimlerini akarsu yatandan karlayan dier yabanl fauna formlar asndan nemlidir.
97
Akarsuda yaayan lokal balk trlerinin devamll asndan nem tayan ve Can Suyu olarak da adlandrlan su miktarnn akarsu yatana braklmas dier fauna bileenlerinin gnlk su gereksinimlerini karlamak asndan da yeterli olacaktr. Can suyunun dere yatana braklmasnn garanti altna alnmasyla bu habitat tipindeki doal yaamn kesintiye uramamas beklenmektedir. Kazlar sonucunda aa kacak malzemenin hem inaat faaliyetlerinde kullanlacak betonun retiminde kullanlmas hem de alacak yollar ile iletim yaplarnn geecei gzergahn dzletirilmesinde kullanlaca renilmitir. Bu durumda herhangi bir risk meydana gelmesi beklenmemektedir. Buna karlk aa kan malzemenin ihtiyatan fazla olmas durumunda geici veya daimi sreler iin depolanmas gerekecektir. Bu srete de geliigzel yer seimi doal habitatlar ile bu kesimleri kullanan yabanl formlar zerinde riskler meydana getirebilecektir. Bu nedenle ilgili yetkili tarafndan belirlenmi ve yasal izinleri alnm kesimlerden yararlanlaca renilmitir. Bu durumda, yani belirlenmi kesimlerde denetimli depolama nedeniyle ortaya kabilecek riskler minimum dzeyde kalacaktr. Ortaya kabilecek en nemli riskler yanl yer seimleri ve malzemenin depolanmas srecinde bu kesimlerde bulunmas olas yabanl formlarn zarar grebilme riskleridir. Bu durumun nne geilebilmesi ancak dkmler ncesinde ve dkmler esnasnda bu kesimlerde gerekletirilecek salkl grsel kontroller ile baarlabilecektir. Proje sahas Karadeniz Blgesinde yer alyor ve projenin gerekletirilecei kesimlerdeki bitki rts Karadeniz ky kesimlerinde olduu gibi ok youndur. nitelerin tesis edilme srecinde gzergah zerinde ve personel ile makinelerin alaca kesimlerde bulunan allar ve aalar kesilmek zorunda kalnacaktr. Kalc yaplarn tesis edilmedii kesimler inaat dnemi sonrasnda gerekletirilmesi nerilen peyzaj almalar kapsamnda mutlaka yeniden aalandrlmaldr. Bu srete ncelikle yrenin doal bitkisel formlarnn tercih edilmesi lokal fauna bileenlerinin yeniden bu kesimlere yerlemesinde yarar getirecektir. Proje sahasnn tamamna ynelik olarak tarafmzdan gerekletirilmi olan gzlemler ve habitat incelemeleri esnasnda srngenler daha ok, nadiren de kular ve memeli hayvanlar olmak zere baz karasal omurgal hayvan trlerine bal bireylerin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulunduu kesimlerdeki habitatlar ok youn olmasa da dinlenme, beslenme, yuvalanma gibi deiik ihtiyalarn karlamak amacyla kullanabildikleri belirlenmitir. Bu kesimlerdeki aa ve al formlarnn kesilmesi srecinde bu kesimleri kullanan fauna bileenleriyle ilgili olarak baz nlemlerin alnmas gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem alnmad durumda bu habitatlar kullanan yabanl formlarn zarar grme, yaralanma veya lme riski gndeme gelecektir. Risk altnda bulunan yabanl formlar arasnda ulusal ve uluslar aras koruma statlerine sahip trler bulunmaktadr. Nadir veya korunan trlere ait bireylerin zarar grmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma nlemleri dnda uluslar aras szlemelere de ters dmektedir. Bu durum lke baznda deiik yaptrmlar gndeme getirebilecektir. Her iki ynyle de istenmeyen bu durumun nne geilebilmesi amacyla, sz konusu bitkisel bileenlerin kesim/tralama ncesinde yabanl fauna bileenlerinin bunlarn arasnda veya ierisinde bulunmadna, bu kesimlerden uzaklam olduklarna emin olunmaldr. Kesim ncesi gerekletirilecek grsel kontrollerde rastlanan hayvanlarn kendiliklerinden kaarak uzaklamalar beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolay bu kesimlerden uzaklamam bireylerin sz konusu olduu durumlarda bu bireylerin zarar grmemeleri iin bu kesimlerden uzaklatracak yntemler kullanlmaldr. Genellikle karmaya ynelik olarak seslerden yararlanlmaktadr. Allmadk ve yksek tondaki seslerden meydana gelecek rahatszlk sonucu bitkilerin iine, arasna veya altna saklanan formlar ortaya karak yakn alanlarda, kendilerini daha gvenli hissedecekleri habitatlara uzaklamak zorunda kalacaklardr.
98
Yabanl formlarn bu kesimlerden uzaklatna emin olunduktan sonraki aama kesimi gerekletirilen tek ve ok yllk bitkisel materyalin bu kesimlerden uzaklatrlmasdr. Tama aamasnn hemen ncesinde bu malzeme yeniden gzden geirilecektir. plak elle dokunmakszn, dorudan gzle yaplacak kontrollerde kesilmi materyalin zerinde, altnda veya ierisinde bulunmas olas ylan, kertenkele veya kemirgenler gibi omurgal hayvanlar, yukarda deinildii ekilde uygun yakalama donanm ve yntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komu alanlara tanarak bu kesimlerde dikkatli bir ekilde doal ortamlarna braklacaklardr. Bitkisel formasyon ierisinde barnmas olas trler yannda zeminde, toprak altnda da yaamakta olan yabanl trler sz konusudur. Bu trler arasnda koruma altnda olmayan trler bulunduu gibi koruma altnda olan birok tr de sz konusudur. almalar ncesinde alma yaplacak kesimler dikkatlice gzden geirilecektir. Bu kontroller esnasnda, zeminde yaayan ve toprak altna barnan yabanl formlara ait yuva giri delikleri ve zemin zerindeki tmseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yaplacak almalarda zellikle dikkatli olunacaktr. nk toprak ierisinde, yzeye yakn kesimlerde baz kemirgenler, kurbaa, kertenkele, ylan ve dier memeli formlarn bulunmas olasl vardr. Bu kesimlerde bu yabanl formlarn mevcut olduu durumlarda i makinelerinin faaliyeti esnasnda aa kabilecek, hatta bu esnada eitli derecelerde zarara urama riski sz konusudur. stenmeyen bu durumun nne geebilmek, yani hayvanlarn i makinelerinden olumsuz etkilenmesinin nne geebilmek iin ya kendiliklerinden kamalarna msaade edilecek ya da yine uygun donanm ve yntem ile yakalana bireyler alan dnda uygun ortamlara tanacaklardr. Balkl Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda, reglatrler araclyla toplanan ve iletim yaplar araclyla santralin ykleme havuzuna aktarlan sular buradan cebri borularaclyla santral bnyesindeki trbinlere drlecektir. Ykleme havuzundaki suyun aada yer alan santraldeki trbinler ile arasndaki ykseklik fark nedeniyle belli bir hzla santraldeki trbinlere drlerek elektrik enerjisi retilecektir. Bu srete sular tamamen kapal yaplar ierisinde olacandan yakn evreye, lokal yabanl formlara herhangi bir olumsuz etkisi sz konusu olmayacaktr. Enerji retimi sonrasnda trbinlerden aa kabilecek sularn doal ortama ve bu kesimlerden yararlanan yabanl formlara olumsuz etkiler yapmamas iin kuyruksuyu kanal tesis edilecektir. Bylelikle hz drlen sularn ykselmi olan scakl ayn zamanda doal ortam scaklna da yaklam olacaktr. Doal ortamlarda gerekletirilen faaliyetler esnasnda en fazla zarar gren kesimler yeni yollarn almas nedeniyle dnme urayan doal yaam alanlardr. Bu kesimlerde gerekletirilecek almalar nedeniyle doal bitkisel doku zarar grmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanl formlar arasnda geici olarak ya da srekli olarak kaybeden formlar sz konusu olmaktadr. Yeni yollarn almas almalar srecinde yabanl formlarn zarar grmemesi iin dikkatli olunacaktr. Sz konusu almalara balanlmadan nce veya almalar srerken meydana gelecek rahatszlklar nedeniyle aa kabilecek yabanl formlarn zarar grmeden bu kesimlerden uzaklatrlmasnda; almalar esnasnda ortaya kmas olas fazla malzemenin geliigzel doal ortamlara tasfiye edilmeyip nceden planlanm almalarda kullanlmas ya da geici veya daimi depolama alanlarna boaltlmasnda byk yarar vardr. Proje kapsamnda sz konusu yollarn almas; inaat almalarnda kullanlacak malzemelerin temin edilmesi, krlmas, i makineleriyle tayc aralara yklenmesi, tanmas ve kullanlaca kesimlere boaltlmas aamasnda toz emisyonlar sz konusu olabilecektir. Tozun canl trleri ve doal habitatlar zerindeki olumsuz etkileri ilgilenenler tarafndan bilinen konulardr. Bu nedenle meydana gelebilecek toz emisyonlarnn zellikle proje sahas ve yakn evredeki bitkisel doku ve yaban hayat habitatlar zerinde meydana getirebilecei olumsuz etkilerin nlenebilmesi veya en aza indirilebilmesi iin baz nlemler alnacaktr. zellikle bu malzemenin elde edilmesi ve ilenmesi aamasnda sulama ve ktrme gibi yntemlerle bu emisyonlarn nne geilebilmektedir.
99
naat faaliyetine balanmasyla birlikte birok kaynaktan, farkl dzeylerde grltler ortaya kacaktr. Bilindii gibi birok hayvan tr insanlara gre daha dk desibeldeki sesten olumsuz etkilenmektedir. Etkilenme sonucunda ya o kesimlerdeki habitatlarn terk ederler ya da, bata reme olmak zere beslenme, dinlenme, barnma gibi deiik faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeebilirler. stenmeyen bu durumun nne geebilmek amacyla inaat sezonunun kuluka/reme dnemine rastlayan dilimlerinde grltnn tamamen nlenmesi sz konusu olamayacana gre en azndan ynetmelikle belirlenmi olan minimum dzeye indirilmesini salayacak nlemler alnarak bu durumun nne geilebilir. Faaliyet alan snrlar ierisinde farkl gereksinimlerini karlayabilmek amacyla doal olarak bulunan yerel fauna bileenlerinin bazlar inaat aamasnda i makinelerinden, iletme aamasnda ise deiik kaynaklardan ortaya kan grltden rahatszlk duyabileceklerdir. Bu rahatszlk nedeniyle baz trler alandan geici veya srekli olarak uzaklaabileceklerdir. Proje kapsamnda, az sayda da olsa deiik nitelikteki yaplar tesis edilecektir. Sz konusu yaplarn ve inaatn trne bal olarak farkl kesimlerde gerekletirilecek inaat almalarnda ve malzeme tanacak gzerghlarda youn bir trafik sz konusu olacaktr. Faaliyetle balantl olarak yararlanlacak yollarn yaknndaki kesimlerde srekli olarak yaayan veya geici sreler iin buralarda bulunan hayvanlar, ara kaynakl deiik risklerle kar karya kalacaklardr. Mekanik zararlar dnda bunlardan en nemlileri kontaminasyon ve eksoz rnlerinin meydana getirebilecei ldrc olmayan zehirlenme riskidir. Bilindii gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli paralar, gvdenin dier paralar, fren izleri ve yalama yalarnn yanma rnleri kontaminasyona yol aan bileenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanlar iin deil hali hazrda kullanlmakta olan yollarn civarnda yaayan, yre sakinleri dhil evredeki tm canllar iin de geerlidir. Gnmzde ilerleyen teknoloji sayesinde evreye ok daha az emisyon brakan aralar retilmektedir. Baz lkeler bu tip aralarn kullanmn zorunlu tutarken bazlar da deiik tevik ve tedbirler ile bu uygulamay cesaretlendirmektedir. Hatta baz dzenlemeler sonucunda grlt ve evre kirliliine yol aan aralarn belli zaman dilimleri ierisinde kullanmna izin verilmektedir. Tm abalar daha az emisyon hedefine yneliktir. Bu almann planlanmas aamasnda bu noktalara dikkat edilmesinde byk yarar vardr. Bu uygulamann gereklememesi durumunda aralarn bakm, kaliteli yakt ve yedek para kullanm, ar yklemenin engellenmesi gibi noktalara dikkat edilerek emisyon miktarlarnn aaya ekilmesi baarlabilecektir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES proje alanna ynelik olarak Hazrlanm olan fauna envanter tablolarndan da (Tablo IV.2.12.3- IV.2.12.4- IV.2.12.5- IV.2.12.6 ) grlebilecei gibi faaliyet alan ierisinde ve komu habitatlarda Bern Szlemesi ek listelerine (Ek-II ve Ek-III) giren yabanl formlar bulunmaktadr. Bern Szlemesi, II. Blmnde tm taraf lkelerin EK-II ve EK-IIIe giren gmen trler asndan nem tayan alanlara zel nem vermek zorunda olduklarn vurgulamaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Proje alan bu adan da deerlendirilmi ve alann gmen trler asndan beslenme, dinlenme gibi amalarla kullanlmad belirlenmitir. Yine ayn Szlemenin 6. Maddesine gre, zellikle EK-IIde bulunan yabanl fauna trleri iin yakalama, tutsak etme ve ldrme fiilleri, bu trlere ait dinlenme ve reme alanlarnn bozulmas veya tahrip edilmesi, yabanl fauna trlerinin zellikle reme, beslenme, klama periyotlarnda rahatsz edilmesi, bu trlere ait yumurtalara zarar verilmesi, bu yumurtalarn bo bile olsa toplanmamas gerektii vurgulanmaktadr. Szlemenin EK-IIIe giren yabani fauna trleriyle ilgili olarak dzenlemeleri Madde 7de belirtilmitir. Buna gre tm taraf lkeler EK-IIIe giren yabani fauna trleri iin uygun ve gerekli yasal ve idari nlemleri almak zorundadr. Bu nlemler EK-IIIte yer alan trlerle ilgili her trl iletme faaliyetinin
100
yabanl hayvan trlerinin populasyonlarn tehlikeye drmeyecek ekilde dzenlenmesini art komaktadr. Tm bu noktalar nda, projenin hayata geirilecei tm kesimlerde gerekletirilmesi planlanan her trl faaliyet esnasnda, zellikle Bern Szlemesi eklerinde (EK-II ve EK-III) yer alan tm yabanl hayvan trleriyle ilgili olarak yukarda deinilen nlemlere titizlikle uyulacaktr. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Merkez Av Komisyonu tarafndan 2010-2011 dnemine ynelik olarak alnan kararlar dorultusunda, MAK tarafndan gncellenmi koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmas gereklidir. Bu trler arasndan EK LSTE-I de yer alan yaban hayvanlar, 4915 sayl Kara Avcl Kanunun 4. maddesinin birinci fkras gereince evre ve Orman Bakanl tarafndan koruma altna alnmtr. Bu listede yer alan yaban hayvanlarnn avlanmas, l ya da canl bulundurulmas ve tanmalar yasaktr. Bu noktalarda bilgi sahibi olmayan alanlara ynelik bilgilendirme almalar yaplmas yararl olacaktr. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Merkez Av Komisyonu kararlar dorultusunda hazrlanan 2010-2011 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmas gereklidir.
101
Tablo IV.2.12.3. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel kiyaaml Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri Tr No 1 2 3 4 5 6 Familya ve Tr Ad Trke Ad Habitat IUCN Red List Red Data Book nt nt nt nt nt nt Bern III II III II II III
SALAMANDRDAE (G)Mertensiella caucasica Kafkassemenderi Aalk ve talk kk su akntlar VU (L)Triturus karelinii Prtkl Semender Durgun, yava akan, bitkisi bol alanlar LC BUFONDAE (G)Bufo bufo bufo Karakurbaas Talarn alt, toprak ii, delikler vs. LC (L)Bufo viridis Karakurbaas Talarn alt, toprak ii, delikler vs. LC (L)Hyla arborea arborea Aakurbaas Aa, aas bitki ve otlar LC (G)Rana ridibunda ridibunda Yeilkurbaa Bitkisi bol, durgun ve s sular LC Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Trkiye Omurgallar Amfibiler, evre Bakanl evre Koruma Genel Mdrl, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. Kaynak: Baran, ., 2008, Trkiye Amfibi ve Srngenleri, TBTAK Popler Bilim Kitaplar, Ankara (L):Literatr (G): Gzlem
Tablo IV.2.12.4. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Srngen Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri Tr No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Familya ve Tr Ad Trke Ad Bern Red Data Book IUCN Red List AKK (*) Habitat
EMYDDAE (L)Emys orbicularis Benekli Kaplumba II nt NT Ek-I Durgun ve akarsular LACERTDAE (L)Lacerta agilis evik Kertenkele II nt Ek-I allk ve aalk blgelerde (G)Lacerta derjugini Artvin Kertenkelesi III nt Ek-I Talk nemli ayrlar ve duvarlar (G)Lacerta saxicola Kaya Kertenkelesi III nt plak ve ak arazi, talk, kayalk yerler COLUBRDAE (L)Coluber najadum Okylan II nt Ek-I Talk ve allk kuru alanlar (L)Coluber schmidti Krmz Ylan III nt LC Ek-I Ova, dere kenar, da yamalar, tarlalar, yarklar (L)Coronella austriaca austriaca Gneyylan II nt Ek-I Talk, kumluk ve allk yerler (G)Natrix natrix persa Yar Sucul Ylan III nt LC Ek-I Suya yakn talk ve allk yerler (L)Natrix tessellata tessellata Suylan II nt Ek-I Suya yakn talk ve allk yerler Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgallar Srngenler, Kular ve Memeliler Meteksan A.., Ankara. Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Trkiye Omurgallar Srngenler, evre Bakanl evre Koruma Genel Mdrl, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. Kaynak: Baran, ., 2008, Trkiye Amfibi ve Srngenleri, TBTAK Popler Bilim Kitaplar, Ankara (*)=T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlar (L):Literatr (G): Gzlem
102
Tablo IV.2.12.5. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Ku Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri Tr No Familya ve Tr Ad ACCIPITRIDAE (YIRTICIKULAR) Geni ayr ve bozkrlar, aasz sulak sahalar ve plak kayalklar haricinde ibreli ve yaprak dker ak ve kapal ormanlar, aal bozkrlarda, aal ve allk snrlarla blnm tarm arazisi ve parkbahe Ak alanlara, tarm alanlarna, meralara ve batakl klara yakn ormanlk alanlar Deniz ve nehir kenarlarn, byk gller; sklkla kayalk tundralar, orman, l ve dalar Ak arazideki akan ve durgun sularn evresi Yapraklarn dken yetikin ormanlklar Ormanlarn bittii aal ak araziler, otlak alanlar Seyrek ormanlar, zeytin ve meyve baheleri, yksek aalarn bulunduu baheler ve parklar eitli ormanlar, korular ve fundalklar Ak alanlar ve ormanlar Kozalakl eitli trden am ormanlar, yksek irtifalardaki kknar ve ladinlikler Trke Ad Habitat Red Data Book Bern IUCN Red List Stat AKK (*)
(L)Accipiter nisus
Atmaca
A.4
III
LC
Y, KZ
Ek-I
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
(L)Buteo buteo (L)Haliaeetus albicilla (L)Milvus migrans (L)Pernis apivorus FALCONIDAE (DOANGLLER) (L)Falco subbuteo FRINGILLIDAE (SPNOZGLLER) (L)Carduelis chloris (L)Fringilla coelebs (L)Fringilla montifringilla (L)Loxia curvirostra
ahin Ak kuyruklu kartal Kara aylak Ar ahini Delice Doan Florya spinoz Da spinozu aprazgaga
A.3 A.2 A.4 A.3 A.3 A.4 -
III III III III II II III III II II II II
LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC
Y, KZ. T Y, KZ Y, G, T G, T G Y Y KZ Y Y Y, KZ G
Ek-I Ek-I Ek-I Ek-I Ek-I Ek-I Ek-II Ek-II Ek-I Ek-I Ek-I Ek-I
PICIDAE (AAKAKANGLLER) (L)Dryocopus martius Kara Aakakan Ormanlar A.3 SYLVIDAE (TLEENGLLER) (L)Regulus regulus alkuu Sk ve ibreli byk ormanlar TURDIDAE (ARDIKUUGLLER) (L)Phoenicurus ochruros Kara Kzlkuyruk Kayalk yamalar, yarlar, yayla kyleri ve ehirler Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgallar Srngenler, Kular ve Memeliler Meteksan A.., Ankara. Kaynak: Kizirolu, , 1993, The Birds of Trkiye (Species List in Red Data Book), TTKD, Ankara. (*)=T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlar (L):Literatr (G): Gzlem
Prof. Dr. lhami Kizirolu tarafndan hazrlanan The Birds of Trkiye adl yaynda, ku trlerinin korunma durumu ve statleri ile ilgili olarak kullanlan sembollerin aklamas u ekildedir: A1 : Nesli tkenmi veya tkenme tehlikesi altnda olan trler A1.1 : Nesli tkenmi olan trler A1.2 : Tm Trkiyedeki birey says 1-25 ift arasnda olan trler A2 : Birey says 26-50 ift altnda kalan ve yayl gsterdikleri blgelerde byk risk altnda olan trler A3 : Birey says 51- 200 (500) ift arasnda kalan ancak baz blgelerde olduka azalm trler A4 : Birey saylar fazla olmakla birlikte belirli blgelerde azalm olan trler. B : Geici olarak Trkiyeye gelen ve biyotoplarn yok edilmesi ile risk alna girecek trler B1 : Anadoluyu klak olarak kullanan ancak Anadoluda remeyen trler B2-B3 : Anadoludan transit olarak geen veya Anadoluyu klak olarak kullanan ve risk derecesi daha dk olan trler
103
Y G K KZ
: Dzenli olarak yurdumuzda kulukaya yatan yerli ku trleri : Yurdumuzda kulukaya yattktan sonra g eden trler : Yurdumuzda kulukaya yatmayan, yurdumuzu transit g esnasnda kullanan trlerdir : K aylarn yurdumuzda geiren, k ziyaretisi trlerdir
Tablo IV.2.12.6. Artvin ili, Arhavi ile Snrlarnda Planlanan Balkl I, II ve III Reglatrleri ve HES Proje Alan ve evresinde Bulunan ve Habitat zellii Nedeniyle Bulunmas Muhtemel Memeli Trleri, Korunma Durumlar ve Statleri Tr No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Familya ve Tr Ad Trke Ad Bern Red Data Book AKK (*) IUCN Red List Habitat
RHNOLOPHDAE (L)Rhinolophus hipposideros Kk Nalburunluyarasa V Ek-I LC Aalk alanlar VESPERTLONDAE (L)Eptesicus serotinus Genikanatl Yarasa III V Ek-I LC Aydnlk ormanlar (L)Pipistrellus nathusii Prtklderili Yarasa III V Ek-I LC Ak araziler, yaprakl ve kark ormanlar GLRDAE (G)Glis glis Yediuyur III R Ek-I LC Ormanlar SCURDAE (L)Sciurus vulgaris vulgaris Sincap III nt Ek-I LC Aalk alanlar MURDAE (L)Rattus norvegicus Gmenfare nt LC Toprak altnda atklar tnellerde (L)Apodemus mystacinus Kayalkfaresi nt LC Ot, al bulunduran talk ve kayalk alanlar (L)Mus musculus musculus Dou faresi nt LC Toprak iinde ve zerinde CANDAE (L)Canis lupus Kurt II R Ek-I LC Orman, step, ak araziler (L)Vulpes vulpes Tilki nt Ek-III LC Orman ve allk alanlar, tarlalar, ak araziler MUSTELDAE (L)Mustela nivalis Gelincik III nt Ek-II LC Her trl ortam URSDAE (L)Ursus arctos Bozay V Ek-I LC Ormanlk alanlar SUDAE (L)Sus scrofa scrofa Yabani domuz nt Ek-III LC Ormanlk alanlar Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgallar Srngenler, Kular ve Memeliler Meteksan A.., Ankara. Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Trkiye Omurgallar Memeliler, evre Bakanl evre Koruma Genel Mdrl, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. (*)=T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlar (L):Literatr (G): Gzlem
104
IV.2.13. Peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar lkemiz tarafndan 10 Haziran 2003 tarih ve 4881 sayl "Avrupa Peyzaj Szlemesinin Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna Dair Kanun", bu Kanuna istinaden 27 Temmuz 2003 tarih ve 25181 sayl Resm Gazetede yaymlanm olan ve 1 Mart 2004 tarihinde yrrle giren Avrupa Peyzaj Szlemesine gre Peyzaj Planlama; peyzajlarn iyiletirilmesi, onarm ve yaratlmas iin yaplan ileriye dnk etkin eylem olarak tanmlanmtr. Bu kapsamda herhangi bir peyzaj planlama eylemi, yntem olarak Peyzaj Analizi ve Peyzaj Deerlendirmesi olmak zere iki temel aamaya ayrlabilir. Tablo IV.2.13.1.de almada izlenen peyzaj planlama sreci verilmitir.
Tablo IV.2.13.1. almada zlenen Peyzaj Planlama Sreci PEYZAJ PLANLAMA ETKLEYEN FAKTRLER klim, bak, eim, ykseklik, toprak tipi, doal bitki rts, bitki geliim dnemi, hakim rzgar yn, drenaj deseni, hayvan-bcek ve insan davran biimleri (lokal mdahaleler-tahripler) Su varl, morfolojik yap, bitki rts (vejetasyon), renk, komu manzara, nadirlik, kltrel deiiklikler nemli antik yerleimler, geleneksel mimari anlay tayan rnekler, tarihi miras alanlar Planlama stratejileri, kentsel alanlarda alann tarihi ve kltrel mirasnn ileriye tanmas asndan; krsal alanlarda alann doal, grsel ve kltrel mirasnn ileriye tanmas asndan en nemli aralardan biridir. Eskiyi korumak, zgn ve orijinal olan korumak, zarar grmesini nlemek veya grd zarardan en iyi ekilde dnmnn salanmas iin yaplan almalarn oluum srecinin bir plan kapsamnda ele alnmas Avrupa Peyzaj Szlemesi Kapsamnda Peyzaj Ynetimi srdrlebilir kalknma asndan yaplan faaliyetlerdir, Bu faaliyetler, peyzajn dzenli bakmn yaparak sosyal, ekonomik ve evresel sreler sonucunda meydana gelen deiikliklere klavuzluk eder ve uyumlatrr eklinde ifade edilir.
Doal Peyzaj Analizi
PEYZAJ ANALZ
Grsel Peyzaj Analizi
Kltrel Peyzaj Analizi
Peyzaj Geliim Stratejisi
PEYZAJ DEERLENDRMES
Peyzaj Geliim Plan
Peyzaj Ynetimi
Doal Peyzaj Analizi Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. Faaliyet nitelerinin yer alaca alanlarda genel olarak yksek eim grlmektedir. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre birinci derecede hakim rzgar yn E (Dou), ikinci derecede hakim rzgar yn ESE (dougneydou), nc derecede hakim rzgar yn WNW (batkuzeybat)dr. Proje alan; Artvin Orman Blge Mdrl, Arhavi Orman letme Mdrl, Arhavi letme eflii tarafndan hazrlanan ED nceleme Deerlendirme Raporuna gre Arhavi serisinde; 225, 239, 240 nolu blmelerde; kayadibi serisinde; 185, 186, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 230, 231 nolu blmelerde yer almaktadr. letme ekli koru, blgedeki aa cinsi yaprakl aalar, mecere tipleri ise Ksc1, Kzc1, KzKsc1, KsKzc1, BKzKs, BKs olarak tespit edilmitir. Proje alannda hakim aa tr Kzlaatr.
105
Krmz Sar Podzolik Byk Toprak Grubunda, 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, iddetli derecede su erozyonuna maruz, % 30 dan fazla eime sahip 7.snf zel rn ( orman ) arazisi olarak snflandrlmtr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi 1/25.000 lekli arazi varl haritas incelendiinde proje alannn hepsi byk toprak grubu olarak Krmz Sar Podzolik Byk Toprak grubunda yer almaktadr. Proje kapsamndaki tm niteler ile kaz fazlas malzeme alanlar ve antiye alanlar VII. Snf toprak grubuna sahiptir. Proje alan ve evresi evresi peyzaj deeri asndan deerlendirildiinde, sk kapallk ve rtlle sahip olduundan gl bir peyzaj nitelendirmektedir. Proje alan ve evresinde bulunan flora trleri, Blm IV.2.12.de verilmitir. Lokal mdahalelerin ve tahribatn olduu alanlarda biyolojik yaamn olumsuz ynde etkilenmesi kanlmazdr. Doal Peyzaj Analizi kapsamnda nemli olan, canllarn habitatlarnn ekosistem iindeki btnlnn salanmasdr. nerilen nlemlerin deerlendirilmesi bu planlama bak asyla olmutur. Grsel Peyzaj Analizi Grsel kalite deerlendirmesi; proje alannn gezilmesi ile ve eer mmknse havadan geni kapsaml izlenimlerinin deerlendirilmesi ile yaplr. Bu deerlendirme birok temel faktrn irdelenmesine dayanr. Bunlardan bazlar; morfolojik yap, bitki rts (vejetasyon), su varl, renk, komu manzara, nadirlik, kltrel deiiklikler olarak sralanabilir. Bu kriterler gz nnde bulundurulduunda puan verilerek saysal bir deerlendirme sz konusu olabilir. Proje alannda kentsel peyzajdan bahsetmek mmkn deildir. Hakim olan desen krsal peyzaj niteliindedir. Proje alan Krmz Sar Podzolik Byk Toprak Grubunda, 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, iddetli derecede su erozyonuna maruz, % 30 dan fazla eime sahip 7.snf zel rn ( orman ) arazisi olarak snflandrlmaktadr. Alann grsel ve doal peyzaj deerinin gl olmas, peyzaj eitliliini glendirmektedir. Kltrel Peyzaj Analizi Faaliyet kapsamnda faaliyetten birinci derece etkilenecek kesim yakn yerleim yerlerinde yaamn srdren yerel halktr. Yaplacak olan faaliyet yre halkn yaad evreden ayrmayacaktr. ED Raporunun ilgili blmnde proje alan ve yakn evresinde yer alan yerleim birimlerinin faaliyet nitelerine olan uzaklklar ayrntl olarak verilmitir. Bu yerleim yerlerinde yaayanlar dolayl olarak etkilenecektir. ED Raporu kapsamnda Blm X. Halkn Katlm bal altnda detayl bilgilendirme yaplm ve yerel halk faaliyet srecine dahil edilmitir. Bunun yan sra proje alan ve yakn evresinde nemli bir antik yerleme geleneksel mimari anlay tayan rnekler, tarihi miras gibi kltrel peyzaj deerine sahip alanlar bulunmamaktadr. Peyzaj almalar ile ilgili detayl deerlendirmeler raporun V.1.23., V.2.16. ve VI.1 blmlerinde verilmitir.
106
IV.2.14. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri) Metalik Madenler MTA ve zel kurulularn bugne kadar il snrlar iinde yapm olduklar eitli jeoloji ve madencilik almalar sonucunda kayda deer 44 adet bakr-kurun-inko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bakr-molibden ve 5 adet altn yatak ve zuhuru olmak zere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmitir. Bunlarn dnda birok nemsiz zuhur tespit eder. Metalik madenler, olutuklar yatak tipine gre alt gruplara ayrlabilir. Bunlardan masif tip bakr-kurun-inko yatak ve zuhurlar; Hopa-Arhavi-Borka-Artvin yrelerinde, damar tip yatak ve zuhurlar; avat ilesi KBsnda, Arhavi yresinde yer almaktadr. Arhavi Pohrenk mezras demir zuhuru bu tipe tek rnektir. Manganez yatak ve zuhurlar; Murgul-Borka, Ardanu-avat yrelerinde younlamtr. Porfiri tip bakr-molibden zuhurlar Arhavi ilesinin kuzeyinde yer alr. Altn yatak ve zuhurlar ise; Arhavi yresi ve Artvin ili Cerattepede yer alr. lde yer alan 16 adet masif slfid yatandan 13 adetinde rezerv hesaplamalar yaplm ve iletilebilir tenrde, 68.689.712 ton (grnr+muhtemel) rezerv saptanmtr. Bu yataklarn byk ounluunda faydal element bakrdr. Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve akmak kaya yataklar Karadeniz Bakr letmeleri (KB) tarafndan iletilmektedir. Artvin-Kafkasr-Cerattepe bakr-altn yata ise iletilmeye hazrlanmaktadr. Arhavi-Ta ba kurun yata zel bir irket tarafndan zaman zaman iletilmektedir. lde yer alan 28 adet damar tip bakr-kurun-inko yatak ve zuhurlarndan 10 adetinde rezerv hesaplamalar yaplm ve iletilebilir tenrde toplam 282.422 ton (grnr+muhtemel) rezerv saptanmtr. Bunlar dnda avat-Meydanck-Dereii yrelerinde birok zuhur yer almaktadr. Bu yredeki damar tip yataklardan bir ksm 1970li yllarda zel bir firma tarafndan iletilmitir. avat ilesinde; avdarl, Cevizli, atalkaya mevkilerinde manganez; zmlyayla, Madenky, ukurdere, Okular ve Kpekdere mevkilerinde bakr-inko-kurun, Karaldere mevkiinde ise feldispat yataklar bulunmaktadr. Enerji Madenleri Artvin ilinin jeolojik yaps genellikle volkanik ve intrzif kayalardan olumutur. Bu nedenle enerji hammaddelerinin oluumu ynnden uygun ortam oluturmaz. Sadece Arhavi ve Ardanu yrelerinde ekonomik ynden nem tamayan kmr zuhurlar vardr. Yaplan almalar sonucu 12 adet kmr zuhuru, 1 adet radyoaktif mineral (uranyum) zuhuru, 2 adet scak su ve 9 adet maden suyu kayna tespit edilmitir. Kmr zuhurlar Arhavi ilesinin gneyi ile Ardanu evresinde, Uranyum zuhuru ise avat ilesinin Gney Dousunda Pnarl yayla yresinde yer alr. Artvin ilinde yer alan kmr zuhurlar iin bir rezerv hesab yaplmamtr. Kk boyutlu olan bu kmrlerin bir ksm eski yllarda kk apta iletilmitir. Halen iki tanesinde zaman zaman retim yaplmaktadr. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler Artvin ilinde 11 adet mevcut kum-akl oca bulunmaktadr. Ancak dier Karadeniz illeri gibi kum ve akl malzemesi asndan olduka yetersiz alanlara sahiptir. Yaplan aratrmalar erevesinde Arhavi, avat ve Merkez ilede 1'er adet, Borkada 2 olmak zere toplam 5 adet potansiyel kum-akl oca tespit edilmitir. Tespit edilen kum-akl ocaklarnn grnr rezervi 4.200.000 m3 iken mmkn rezervi 5.050.000 m3tr. Sz konusu ocaklarn evreye zarar verilmeden iletilmesi halinde 2.900.000 m3 malzeme alnabilecektir.
107
Bu ocaklarn toplam grnr rezervi 5.085.600 m3, mmkn rezervi 6.089.500 m3 ve evreye zarar vermeden iletilebilecek rezerv miktar 3.438.000 m3tr. Konut iin ihtiya duyulan malzeme miktar 1.764.000 m3, kamu yatrmlar iin ihtiya duyulan malzeme miktar ise 22.000.000 m3tr. Dolaysyla kum-akl miktar talebi karlayamamaktadr. l genelinde toplam 5 adet potansiyel ta oca tespit edilmi olup, bunlar Arhavi, Borka, Ardanu, avat ve Arhavi ilelerinde 1er adet olarak tespit edilmitir. Bu ta ocaklarnn grnr rezervi 2.504.000.000 m3 iken mmkn rezervi 2.750.000.000 m3tr. Sz konusu ocaklarn evreye zarar verilmeden iletilmesi halinde 1.200.000.000 m3 malzeme alnabilecektir. lde 5 adet potansiyel ta ocann yan sra 3 adet mevcut ta oca bulunmaktadr.(7) Proje alan snrlar ierisinde iletme ruhsat ve/veya iletme izni alnm herhangi bir saha olup olmad ile ilgili olarak Maden leri Genel Mdrlne bavuruda bulunulmutur. Yaplan alan sorgulamas sonucunda proje alan yaklak 850 m mesafede Koza Altn letmelerine ait IV. Grup iletme ruhsatl maden sahas yeralmaktadr (Bkz Ek-1.5). Ayrca Ek-17de verilen haritada grld zere proje alannda Balkl-II reglatrnn olduu alan ihalelik saha ierinde kalmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda maden faaliyeti ile projenin akmas durumunda; 3213 sayl Maden Kanunuda Maden iletme faaliyeti ile Devlet ve il yollar, havaalan, liman ve baraj gibi kamu yatrmlarnn birbirlerini engellemesi, kamu kurum ve kurulularnn uygulamalarndan dolay maden iletme faaliyetinin yaplamaz hale gelmesi, kamu ve zel yatrm iin baka alternatif alanlarn bulunamamas durumunda, madencilik faaliyeti ve yatrmla ilgili karar, Babakanlk Mstear bakanlnda oluturulacak bir kurul tarafndan verilir. Kurulun tekili, alma usul, karar alma ekli ve dier hususlar Bakanlka karlacak ynetmelikle dzenlenir. hkm gerei ilemin yaplmas ngrlmektedir. IV.2.15. Hayvanclk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri) a) Bykba Hayvanclk 2004 yl rakamlarna gre Artvin ili bykba hayvan varl 66.341dir. Trkiye genelinde mevcut bykba hayvan says ise 10.069.346 olup; bu rakamn sadece %0,65i Artvinde yer almaktadr. Artvin ili Trkiye genelinde hayvanclk konusunda byk bir paya sahip olmamakla beraber; ilin kendi yaps ierisinde hayvancln aile btesine katks byktr. Bykba hayvanclk, aile ii z tketim karlanmakta, bunun iin ek bir masraf yaplmasn engellemektedir. Artvin ilinin bykba hayvan varl, 1997-2005 yllar arasnda genel olarak bir d gstermektedir. 1997 ylnda 91.870 olan bykba hayvan says, 2005 ylnda 67.229a kadar dmtr. 2005 yl itibariyle ilelere gre hayvan mevcutlar tablo IV.2.15.1de verilmitir.
Tablo IV.2.15.1. Artvin ili 2005 Yl tibaryla Hayvan Mevcutlar LE ADI Sr Merkez Ardanu Arhavi Borka 5.700 7.143 1.000 4.700 BYKBA Buza Manda Dana 800 3.700 450 1.932 KKBA Kei 1.550 2.328 1.000 1.205 KANATLI Toplam 7.750 39.155 1.250 3.050 750 3.500 150 3.110
Toplam 6.500 10.843 1.450 6.632
Koyun 6.200 36.827 250 1.845
Kaynak: 2005 Yl Artvin li l evre Durum Raporu, Artvin l evre ve Orman Mdrl, 2006. 108
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Hopa Murgul avat Yusufeli Toplam 2.100 1.225 15.521 9.020 46.409 500 750 6.600 3.730 18.462 2 4 6 2.600 1.977 22.125 12.750 64.877
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU 2.500 300 18.350 6.825 73.097 300 700 75 6.900 14.058 2.800 100 18.425 13.725 87.155 250 1.100 3.500 5.720 17.480
Kaynak: l Tarm Mdrl
lede ticari anlamda hayvanclk gelimemitir. Aile ihtiyacnn karlanmas ve ksmen de pazara sunma amal bykba hayvanclk mevcuttur. a) Kkba Hayvanclk 2004 yl itibariyle Artvin ilinde yer alan kkba hayvan varl 87.578 adettir. Ayn yl iin Trkiye kkba hayvan varl toplam ise 31.811.092 adet olup, Artvinin bu rakamdaki pay %0,27dir. l kkba hayvan varlnn yaklak %87si koyunlardan, %13 ise keilerden olumaktadr. Artvin ilinin kkba hayvan varl, 1997-2002 yllar arasnda genel olarak bir d gsterse de 2002-2005 yllar arasnda az da olsa art gstermitir. 1997 ylnda 122.240 olan kkba hayvan says, 2005 ylnda 97.938e kadar dmtr. Artvin ili kkba hayvan saysnn yllara gre deiimi Tablo IV.2.15.2 ve ekil IV.2.15.1de sunulmutur.
Tablo IV.2.15.2. Artvin ili 1997-2005 Yllar Kkba Hayvan Varl KKBA HAYVANLAR Koyun Kei Toplam YILLAR 2000 89.500 15.910 105.410 2001 80.630 13.560 94.190 2002 72.730 9.419 82.149 2003 78.199 8.073 86.272 2004 76.572 11.006 87.578 2005 84.443 13.495 97.938
1997 1998 1999 105.310 96.370 94.750 16.930 16.790 17.240 122.240 113.160 111.990 Kaynak: Artvin li Tarm Master Plan
ekil IV.2.15.1. Artvin li Kkba Hayvan Varlnn 1997-2005 Yllar Arasnda Deiimi
Balkl HES proje alannn yer ald alanda ve evresinde yer alan yerleim yerlerinde genelde aile ii tketime ynelik kkba hayvanclk yaplmaktadr.
109
b) Kanatl Hayvanclk 1960l yllardan itibaren lke genelinde hzl ve srekli bir geliim gsteren tavukuluk sektr maalesef Artvin ilinde henz yayglamamtr. lde 1990l yllarda kurulan birka iletme de ksa bir sre sonra kapanmtr. 2004 yl verilerine gre Trkiye geneli kanatl hayvan varl toplam 302.799.483 adet iken, Artvin ili kanatl hayvan varl toplam 30.234 dr. Bu rakam Trkiye toplam kanatl hayvan varlnn ancak %0,01ini oluturmaktadr. lde bulunan mevcut kanatl hayvan varlnn %98i ailelerin ellerinde bulundurduklar hayvanlardan olumaktadr ve tamamen aile ii z tketime ynelik bir retim sz konusudur. 1997-2005 yllar arasnda Artvin ilinde bulunan kanatl hayvan says inili kl bir grafik gstermitir. 1997 ylnda 101.960 olan kanatl hayvan says, 2005 ylnda 31.956a kadar dmtr. Artvin ili kanatl hayvan saysnn yllara gre deiimi Tablo IV.2.15.3 ve ekil IV.2.15.2te sunulmutur.
Tablo IV.2.15.3. Artvin ili 1997-2005 Yllar Kanatl Hayvan Varl KANATLI HAYVANLAR Toplam YILLAR 2000 69.716 2001 73.282 2002 37.921 2003 67.166 2004 30.234 2005 31.956
1997 1998 1999 101.060 82.606 86.390 Kaynak: Artvin li Tarm Master Plan
ekil IV.2.15.2. Artvin li Kanatl Hayvan Varlnn 1997-2005 Yllar Arasnda Deiimi
c) Arclk Artvin ili, Ardahan ili ile beraber Saf Kafkas Ana Ar Irk poplasyonunun gen merkezi olmasna karlk, ilde arclk konusunda yeterli dzeye ulalamamtr. Ancak son on yl ierisinde yaplan almalar ile ilde mevcut kovan ve ar saysnda byk bir gelime yaanmtr. 1996 ylnda 29.000 olan koloni says, 2001 ylnda 54.754e ykselmitir. lde 2004 yl sonu itibariyle fenni kovan says 54.516 adet, eski usul kovan says ise 6.400 adettir. Trkiye geneli kovan mevcudu 4.400.000 olup, Artvin ilinin Trkiye ierisindeki pay %1,38dir. Artvin ili kovan bana ortalama bal verimi 12 kg civarndadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES proje alann yer ald alanda ve evresinde yer alan yerleim yerlerinde yaayan vatandalar ise genelde aile ii tketime ynelik yaylalarda arclk faaliyetlerini srdrmektedirler.
110
d) Yllk retim Miktarlar 1994-2004 yllar arasnda Artvin ilinde hayvansal retim miktarlar Tablo IV.2.15.4te, ilgili grafikler ise ekil IV.2.15.3, ekil IV.2.15.4 ve ekil IV.2.15.5de sunulmutur.
Tablo IV.2.15.4. Artvin ili 1994-2004 Yllar Aras Hayvansal retim Miktarlar HAYVANSAL RETM YILLAR 1999 55.958 1.345 995 588 9 140 8 29.825 2000 58.000 1.322 538 624 10 133 8 26.421 2001 54.738 1.540 439 663 40 119 6 29.150 2002 47.931 460 258 954 44 108 4 6.542 2003 62.369 411 179 1.444 56 156 4 5.291 2004 66.352 1.201 179 822 15.602
1994 1995 1996 1997 1998 St (ton) 54.775 62.680 65.585 62.358 55.735 Krmz Et (ton) 1.360 745 710 1.096 1.030 * Beyaz Et (ton) 7 Yumurta (ton) 860 934 479 819 745 (x16.000 adet) Bal (ton) 460 720 774 675 754 Balmumu (ton) 62 25 27 19 33 pek Kozas (ton) Yapa (ton) 120 170 159 156 143 Kl (ton) 10 10 8 7 8 Deri (adet) 28.150 13.660 16.360 23.008 26.724 (*): Mezbaha, kombina ve kurban bayram kesimlerini kapsar. Kaynak : DE
ekil IV.2.15.3. Artvin li St ve Deri retiminin 1994-2004 Yllar Arasnda Deiimi
ekil IV.2.15.4. Artvin li Krmz Et, Yumurta ve Bal retiminin 1994-2004 Yllar Arasnda Deiimi
111
ekil IV.2.15.5. Artvin li Balmumu, Yapa ve Kl retiminin 1994-2003 Yllar Arasnda Deiimi
Yukardaki tabloya ve grafiklere bakldnda, Artvin ilinde retilen hayvansal rn miktarlarnn 1994-2004 yllar arasnda inili kl bir grafik izledii grlmektedir. Artvin ili snrlar ierisindeki su rnleri miktarlarna bakldnda ise, Karadeniz sahil kesiminde bulunan Arhavi ve Hopa ilelerinde balklk faaliyetleri gze arpmaktadr. Yllar itibariyle denizlerden elde edilen su rnleri miktar Tablo IV.2.15.5.te, toplam su rnleri retim miktarnn yllara gre deiimi ise ekil IV.2.15.6da verilmitir.
Tablo IV.2.15.5. Artvin ili 2001-2004 Yllar Aras Su rnleri retim Miktarlar SU RNLER (kg) YIL 2002 9.015.500 1.500 199.450 6.500 7.600 500 7.500 30.500 100 500 9.272.152 2003 1.986.600 5.880 66.950 280 2.450 550 9.880 75.500 2.150.093 2004 613.350 2.750 31.250 4.400 3.000 29.490 6.000 692.244
2001 Hamsi 336.500 zmarit 2.000 Mezgit 121.800 Barbunya 500 Zargana 3.700 inekop 9.100 Kefal 16.000 stavrit 11.050 Levrek 50 Palamut 850 Toplam 503.851 Kaynak: Artvin Valilii Tarm l Mdrl
112
ekil IV.2.15.6. Artvin li Toplam Su rnleri Miktarnn 2001-2004 Yllar Arasnda Deiimi
l snrlar ierisinde faal durumda toplam 25 adet alabalk retim iftlii bulunmakta olup bunlarn yllk retim kapasiteleri 414 tondur. Pazarlama sorunu ve girdi teminindeki glkler nedeniyle bu iletmeler tam kapasite alamamaktadr. Halen faal olan 25 iletmenin 2005 yl retim miktar 404 tondur. Artvin ilinde su rnleri retimi bakmndan nemli bir potansiyel bulunmaktadr. Mevcut kaynak sular, oruh Nehrini besleyen Barhal ay, avat Suyu ve bu dereleri besleyen irili ufakl kaliteli ve yeterli akarsular tatl su balklnn gelitirilmesinde olumlu etki yapmaktadr. l snrlar ierisinde 2001-2004 yllar arasnda avclk ve yetitiricilik yoluyla elde edilen su rnleri retim miktarlar Tablo IV.2.15.6.da, tablonun grafiksel olarak gsterimi ise ekil IV.2.15.7.de sunulmutur.(8)
Tablo IV.2.15.6. Artvin ili 2001-2004 Yllar Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri retim Miktarlar SU RNLER RETM MKTARLARI (ton) YILLAR AVCILIK YOLUYA ELDE EDLEN RETM YETTRCK YOLUYLA ELDE EDLEN RETM 375 279 315 320
2001 503 2002 9.272 2003 2.150 2004 692 Kaynak: Artvin Valilii Tarm l Mdrl
8 Kaynak: Artvin Tarm Master Plan, Tarm ve Kyileri Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl, 2006 113
ekil IV.2.15.7. Artvin li Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri retim Miktarlarnn 2001-2004 Yllar Arasnda Deiimi
Proje alannda fiili ar yetitiricilii, su rnleri retimine ynelik faaliyetler yer almamaktadr. IV.2.16. Devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar, vb.), Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES proje alan ve yakn evresinde yer alan orman saylan alanlar, devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan arazilerdir. Bunun dnda, askeri yasak blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar vb. proje dahilinde bulunmamaktadr. IV.2.17. Proje yeri ve etki alannn mevcut kirlilik yk ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. nin Artvin li, Arhavi lesindeki 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gcndeki Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi mevcut durum tespit almalar kapsamnda Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza deresi) derelerinde; Ek-3 de verilen topografik harita zerine iaretlenen noktalardan su numuneleri alnm ve Alnan numunelerin nar evre lm ve Analiz Laboratuar ile evre Endstriyel Analiz Laboratuarnda Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) analizler yaplmtr (Bkz Ek-1.6). Ayrca suyun, inaat ncesi dnemde Balkl I-II-III reglatrlerine girmeden nce bir defaya mahsus SKKYi tablo-1 deerleri (radyoaktivite hari) esas alnarak su kalitesi lmleri yaplacaktr. Yaplan lm sonular ED ve Planlama Gene Mdrlne iletilecektir. Bylece inaat aamasndan nce mevcut su kalitesi belirlenmi olup, inaat aamas ve sonrasnda bu noktalarda tekrar analiz yaptrlarak su kalitesinde herhangi bir deiim olup olmad incelenebilinecektir. Su kalitesinin izlenmesi, su kaynana olabilecek bir sznt veya su kirlilii tespiti, su kalitesi kontrolnn ve su kirlilii kontrol ynetmelii ve ime suyu elde edilen veya elde edilmesi planlanan yzeysel sularn kalitesine dair ynetmelik ile uyumluluun salanmas ve sucul ekosisteme oluturabilecei etkilerin belirlenebilmesi gibi konularn deerlendirilmesinde faydal olacak, reglatr membas ve santral mansab hakknda da bir fikir verecektir. IV.2.18. Dier zellikler. Bu blmde belirtilecek baka bir husus bulunmamaktadr.
114
IV.3. Sosyo-Ekonomik evrenin zellikleri Projenin snrlar ierisinde yer ald Artvin ili ve Arhavi ilesinin sosyo-ekonomik zellikleriyle ilgili detayl bilgiler aada sunulmutur. IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler ) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin snrlar ierisinde yer ald Artvin ili ve Arhavi ilesinin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler turizm, tarm, hayvanclk, madencilik ve sanayidir. Turizm Krfez kysna kurulan Arhavinin hemen stnde bir heykel gibi duran Cenevizlilerden kalma Ciha gzetleme kalesi merkez, Ulukent Ortacalar Camileri, Ortacalar ifte Kemer, Ori Deresi Kemer, Derecik Ky Kemer, Aa ahinler Ky Kemer Kprleri birer sanat harikalardr. Ayrca Derest, Derecik ve Kavak Kylerinde tesis edilen Alabalk retim iftlii ve sosyal tesisleri ile restaurantlar grlmee deer yerlerden bazlardr. Metruk kilise manzara asndan doyumsuz seyirlerle kayalk mevkiindeki Mart Kuu Cenneti gezilecek nemli yerlerimizin bandadr. - Ciha Kalesi : Yapld tarih kesin olarak bilinmemekle beraber belde sakinleri Cenevizliler zamanndan kaldn sylemektedirler. - ifte Kprler: Ortacalar Bucak merkezinde biri birine tamamlayan tam daire zelliini gsteren 2 kpr olarak ina edilmitir. Yapl tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber en az 250 yllk olduu sylenmektedir. - Kemer Kpr Kprs : Tam daire kemer zelliinde yaplmtr. Yapld zaman bilinmemektedir. En az 400 yl olduu sylenmektedir. 1994 tarihinde kmtr. - Derecik Kprs: Kemer kpr olarak yaplmtr. Yapld zaman bilinmemektedir. En az 100 yllk olduu sylenmektedir. - Gemi Kayas ve Ta Gemi : Balkl ormanlar ierisinde gemiye benzeyen bir kaya grnmndedir. Ulam ok zordur. - Arhavi Merkez Cami : Yapl zaman kesin bilinmemektedir. Birka defa onarm geirdii ve minaresinin yakn bir zamanda yapld tespit edilmitir. at altnda gizli kubbesi vardr. Ahap ilemleri kendine has bir gzellie sahiptir. - Ulukent Cami : Kyl imecesiyle Hasan adnda bir usta tarafndan yapld sylenmektedir. Ahap blmleri ve ilemleri ok sanatkarane yaplmtr. Birka defa onarm grmtr. Vakflar eliyle yeniden onarlmtr. En az 100 yllk mr olduunu sylenmektedir. - Dikyama Camisi : Ulukent camisi zelliklerini gstermektedir. Ayn usta tarafndan yapld sanlmaktadr. Vakflar tarafndan onarlmtr. Minaresi yeni yaplmaktadr.
115
Tarm ve Hayvanclk Proje alannn da ierisinde yer alad Arhavi lesinin ekonomisi genellikle ay tarmna ve ksmen de fndk retimine dayaldr. le genelindeki ilenebilir tarm arazisi yaklak olarak toplam 48.000 dekardr. Bu alann 30.000 dekar aylk, 90.00 dekar fndklk, 7.000 dekar da msr ve dier kalan ksm ise sebze ve meyve alandr. Bu tarmsal faaliyetlerden ya ay retimi 21.500 ton, kuru ay retimi 3.870 ton tahmini fndk retimi de 800 tondur. Arhavi'de, alternatif rn alannda kivi retiminde nemli bir geliim salanmtr. 1990-2002 yllar arasnda iftilere yaklak 20 bin adet kivi omcas datlm ve 400 dekarlk bir alanda retim gerekletirilmitir. lede, 1999-2002 yllarnda yllk ortalama 50 ton kivi retimi gerekletirilmitir. lede ticari anlamda hayvanclk gelimemitir. Aile ihtiyacnn karlanmas ve ksmen de pazara sunma amal kk ve bykba hayvanclk mevcuttur. Arclk ilede olduka gelimitir. Byk ounluu gezgin olan 200 civarnda belgeli arc mevcuttur. Madencilik Artvin ilinde bulunan balca maden kaynaklar, bakr, kurun, inko, demir, manganez, molibden, altn yataklardr. Artvin ili ve Arhavi ilesinde yaplan madencilik faaliyetleriyle ilgili bilgiler raporun IV.2.14 nolu blmnde verilmitir. Sanayi Proje alann da iersisinde bulunduu Arhavi lesinde iki ay fabrikas mevcuttur Bu tesislerde, yllara gre deimekle birlikte ortalama 400-500 civarnda daimi veya geici personel istihdam salamaktadr. lede, kooperatifilik olduka gelimitir. Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarmsal amal, 6 adedi ticari amaldr. Arhavi Ticaret ve Sanayi odasna kaytl 13 anonim irket, 117 limited irket, 6 kollektif irket ile 22 kooperatif ve 180 adet de ahs ye mevcuttur. IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler) Tesis edilmesi planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi inaat ve iletme aamalarnda olas sosyo-ekonomik etkilerin en belirgin olmas tahmin edilen blge, proje alan yakn evresindeki yerleim alandr. Bu blgeler birinci ncelikli olarak sosyo-ekonomik ynden etkilenecek yerleim yerleridir. Bahsi geen bu blgede sosyo-ekonomik etkilerin deerlendirilmesi ve mevcut sosyo-ekonomik yapnn belirlenmesi amacyla TKten (Trkiye statistik Kurumu) elde edilen nfus verileri deerlendirilmitir. 2000 yl nfus saym ve 2009 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi istatistiklerine gre proje alannn ierisinde bulunduu Artvin ili ve ileleri nfus istatistikleri Tablo IV.3.2.1.de verilmitir.
116
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo IV.3.2.1. Artvin li ve lelerine Ait Nfus Bilgileri 2000 Yl Genel Nfus Saym Yer Merkez Ardanu Arhavi Borka Hopa Murgul avat Arhavi Artvin Nfus Toplam 34.572 14.477 19.347 27.654 32.584 8.543 25.624 29.133 191.934 ehir 23.157 5.278 14.079 9.008 15.445 3.801 7.325 6.105 84.198 Ky 11.415 9.199 5.268 18.646 17.139 4.742 18.299 23.028 107.736
2009 Yl ADNKS Nfus Saym Sonular Nfus Toplam 32.985 11.813 19.132 24.343 31.496 5.995 18.058 21.758 165.580 ehir 24.468 6.305 15.362 10.702 17.018 3.643 6.666 5.844 90.008 54.807.219 Ky 8.517 5.508 3.770 13.641 14.478 2.352 11.392 15.914 75.572 17.754.093 Nfus Art (%o) Toplam -4,6 -18,4 -1,11 -11,97 -3,34 -29,83 -29,53 -25,31 -13,73 7,02 ehir 5,66 19,46 9,11 18,81 10,18 -4,16 -8,99 -4,28 6,9 24,5 Ky -25,39 -40,12 -28,44 -26,84 -15,53 -50,4 -37,75 -30,89 -29,85 -25,4
Trkiye 67.803.927 44.006.274 23.797.653 72.561.312 Kaynak: Trkiye istatistik Kurumu Resmi nternet Sitesi
lenin nfusu 2009 genel nfus saymna gre 19.132'dir. Bunun 15.362'si ile merkezinde, 3.770'i ise kylerde yaamaktadr. le merkezinde 7.558 erkek ve 7804 kadn, kylerde ise 1.831 erkek ve 1.939 kadn bulunmaktadr. Ya gruplarna bakldnda en ok 1 562 kiiyle 10-14 ya aras grup, en az ise 45 kiiyle 90+ gruptur. Arhavi ilesindeki nfusun 15.852'si nfusa Artvin ili adna kaytl iken geri kalan nfus dier illerden genler ve yabanclardan olumaktadr. (9) Yukarda verilen nfus ile ilgili bilgilerden de anlalaca zere Artvin ili genelinde ve Arhavi ilesinde nfus byk oranda dmtr. Bunun en byk sebeplerinden bir taneside darya verilen gtr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk aamasnda yaklak 150, iletme aamasnda ise yaklak 15 kiinin istihdam edilmesi ngrlmektedir. stihdam edilecek her bir kiinin 4 kiiyi etkileyecei dnldnde arazi hazrlk ve inaat aamasnda 600 kii, iletme aamasnda ise yaklak 60 kiinin projeden dolayl olarak faydalanacandan sz edilebilir. IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir), Artvin ilinde, nfusun byk bir ounluu tarmsal retimle urasa da il genelinde kii bana den tarmsal gelir olduka dktr. 1994 ylndan 1998 ylna kadar Milli Gelirde bir art grlmektedir. 1999 ylnda Kii Bana Den Milli Gelir 3.003 TL iken 2001 ylnda 2.137 TLdir (Tablo IV.3.3.1). 1997 ylnda oruh Nehri Vadisi zerinde yapmna balanan, Deriner, Borka ve Muratl Barajlar nedeniyle, l genelinde yaplan kamulatrmalar Kii Bana Den Milli Gelirin artmasna neden olmutur. Ancak grafikten de anlald gibi 1999 ylndan sonra kii bana den Milli Gelirde bir azalma sz konusudur. Yapmna devam edilen ve yaplacak olan barajlarla ilgili ayrlan btenin kstl olmas nedeniyle uzun zaman sonra tamamlanabilecektir. Kamulatrmalar tamamlandnda yaklak Grcistan snrndan Erzurum l snrna kadar, Artvinin %45i baraj inaat sahas olarak kullanlacaktr. Kamulatrmalarn sona ermesi ile birlikte le giren para miktarnda normalin zerinde bir art meydana gelecei tahmin edilmektedir. Bu nedenle nfus art ve byme hz (-) lere den bir lde gelecek yllara ait doru bir gelir projeksiyonunun ortaya koyulmas olduka zordur. Kii Bana Den Milli Gelirin artndaki dier bir nedende, istihdam edilen nfusun byk bir ounluunun kamu kurum ve kurulularnda almakta olan personellerden olumasdr. Nfusun oransal azalmas ile
9 Kaynak: www.arhavi.gov.tr 117
birlikte cret artlar Milli Gelirden alnan pay arttrmaktadr. Artvinde kii bana den yllk gelir Tablo IV.3.3.1de; Gayri Safi Milli Haslann yllara gre art Tablo IV.3.3.2de gsterilmitir.
Tablo IV.3.3.1. Artvin linde Kii Bana Den Milli Gelirin Yllara Gre Dalm YILLAR 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Haslann Yllara Gre Art (Cari Fiyatlarla) YILLAR 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Kaynak: TK ARTVN 5.667.686 9.076.002 16.300.635 29.646.030 58.422.471 118.206.132 231.313.176 416.668.398 802.211.288 1.269.101.429 1.767.730.440 2.588.319.416 KARADENZ 38.170.000 60.707.000 106.944.000 193.312.000 366.408.000 713.060.000 1.386.759.000 2.788.334.664 5.146.229.000 9.499.939.000 11.780.461.000 TRKYE 393.060.000 630.117.000 1.093.368.000 1.981.867.000 3.868.429.000 7.762.456.000 14.772.110.000 29.393.262.000 53.518.332.000 78.242.496.000 124.583.458.000 K BAINA MLL GELR (TL) 2.151 2.148 2.336 2.653 1.988 2.560 2.835 2.727 3.096 3.003 2.815 2.137
Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat aamasnn balamasna mteakip, proje kapsamnda vasfsz iiler yreden temin edilecek, sosyal ihtiyalar ise yine yreden temin edilecektir. Dolaysyla, Balkl HES projesinin yrede az da olsa ekonomik ynden bir canllk getircei aikardr. Ayrca, arazi hazrlk ve inaat aamsnda alacak olan iiler ve dolaysyla dier yre halk farkl i kollarn renecek ve bu i kollarndan daha sonra da faydalanabilecektir. IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran) TKten alnan verilerine 2000 yl gre Artvin ilinin 12 ya ve zeri nfus aratrmasna gre istihdam ve isizlik sonular aadaki Tablo IV.3.4.1de verilmitir.
Tablo IV.3.4.1. Artvin li 2000 Yl gc Bilgileri Artvin 12 Ya st Toplam Nfusa Oran 50,187 49,813 100,000 16,106 28,344 44,450 34,062 21,463 55,525 31,443 20,175 51,618 Trkiye 12 Ya st Nfusa Oran 50,346 49,654 100,000 14,804 29,998 44,802 35,534 19,651 55,186 32,030 18,231 50,261
Nfus Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn Toplam
Kii Says 78.050 77.468 155.518 25.047 44.080 69.127 52.973 33.379 86.352 48.900 31.376 80.276
Kii Says 26.040.972 25.683.222 51.724.194 7.657.129 15.516.101 23.173.230 18.379.819 10.164.540 28.544.359 16.567.405 9.429.736 25.997.141
12 Ya st gcnde Olmayan gcn Oluturan
stihdam Salanan
118
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Erkek 4.073 Kadn 2.003 Toplam 6.076 Erkek 30 Bilinmeyen Kadn 9 Toplam 39 Kaynak: Trkiye istatistik Kurumu Resmi nternet Sitesi siz 2,619 1,288 3,907 0,019 0,006 0,025
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU 1.812.414 734.804 2.547.218 4.024 2581 6.605 3,504 1,421 4,925 0,008 0,005 0,013
Tablo IV.3.4.1.e bakldnda, Artvin ilinde toplam 155.518 kii olan 12 ya st nfusun %55,5inin (86.352 kii) i gcn oluturturduu grlmektedir. lde toplam 80.276 kiinin istihdam salanm iken, 6.076 kii isizdir. ldeki isiz nfusun 12 ya st toplam nfusa oran ise yaklak %6,076dr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, arazi hazrlk ve inaat aamasnda 150 kii ve iletme aamasnda ise 15 kiinin istihdam edilmeyisle yredeki isizlie az da olsa bir zm getirecektir. IV.3.5. Yredeki sosyal altyap hizmetleri (eitim, salk, kltr hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumu) Eitim Projenin de yer ald Arhavi le genelinde, 2008-2009 Eitim ve retim ylnda okul ncesi eitim alannda 1 adet anaokulu ve 6 anasnfnda 120 renci, 6 adet ilkretim okulu ve 1 adet pansiyonlu ilkretim okulunda 2.602 ve 4 adet lisede de 1.313 renci olmak zere toplam 4.035 renci eitim ve retim grmtr. lede yksekretim alannda faaliyet gsteren Arhavi Meslek Yksekokulu 100 renci ile 2009 ylnda kurularak eitim ve retime sunulmutur. Salk lde salk hizmetleri Salk Bakanlna bal 8 adet Devlet Hastanesi ve 37 adet Salk Oca tarafndan yrtlmektedir. l genelinde mevcut salk kurumlarnn toplam yatak kapasitesi 715 olup; yatak bana den hasta says 453tr. Toplam 80 doktor, 309 hemire, 208 ebe, 109 salk memuru, 47 salk ve laboratuar teknisyeni ve 17 tbbi sekreter grev yapmakta olup; doktor bana den hasta says 5.543tr. Projenin de yer ald Arhavi ilesinde ise 54 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, 3 salk oca ve 4 salk evinde salk hizmetleri sunulmaktadr. Kltr Proje alann snrlar ierisinde yer ald Arhavi ilesinde her yln austos aynda Kaymakamlk ve Belediye Bakanlnn organizasyonunda Arhavi Kltr ve Sanat Festivali dzenlenmektedir. Temmuz aynn ilk haftasnda dzenlenen festival kapsamnda eitli kltr ve sanat etkinlikleri ile sportif aktiviteler yaplmaktadr. lede eitli sportif aktivitelerin gerekletirilebildii 1 adet spor salonu ile im futbol sahas bulunmaktadr. Yreye zg bir etkinlik olarak atmaca avclnn ile genelinde nemli bir yeri bulunmaktadr. Austos aynda balayan ve ekim ay sonlarna kadar sren atmaca avnda yakalanan ve evcilletirilen atmacalar bldrcn avnda kullanlr ve av mevsiminin gemesi ile de tekrar doaya braklr.
119
IV.3.6. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm alanlar vb.)
Arhavi lesinini engebeli arazi zerinde kurulmu, iki vadi eteklerinde yerleimi vardr. Kylerin ou vadi eteklerinde ve bu vadinin meydana getirdii kk dzlklerde kurulmutur. lede 500-600 metre ykseklie kadar yerleim yaplmaktadr. En yksek yeri Yusufeli-ArhaviFndkl hududunu tekil eden Marsis tepesidir.
Dou Karadeniz Dalar'nn kuzeyine yerlemi olan ile, kuzeyden Karadeniz, batdan Rize iline bal Fndkl ilesi, doudan Hopa ilesi, gneyden ksmen Murgul ve Yusufeli ileleri ile evrilidir. Arhavi, 1 belediye (ile), 30 ky ve 7 mahalleden olumaktadr. lenin genel olarak arazi yaps engebeli ve dalktr. le merkezi, kylerin aksine gerek iskana gerekse tarma elverili dz bir araziye sahiptir. Yapm srdrlen 100 iyeri kapasiteli Arhavi kk Sanayi Sitesinin le ekonomisine kazandrlmasna ynelik almalar srdrlmektedir. Proje alan ve yakn evresinde sanayi blgesi,tarm alanlar, youn yerleim alanlar bulunmamaktadr. IV.3.7. Dier zellikler. Bu blmde belirtilecek baka bir husus bulunmamaktadr.
120
BLM V PROJENN BLM IVDE TANIMLANAN ALAN ZERNDEK ETKLER VE ALINACAK NLEMLER
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES ED RAPORU
BLM V: PROJENN BLM IVDE TANIMLANAN ALAN ZERNDEK ETKLER VE ALINACAK NLEMLER (Bu blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler V.1 ve V.2 balklar iin ayr ayr ve ayrntl bir ekilde aklanr). V.1. Arazinin hazrlanmas, inaat ve tesis aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler (Reglatr, HES, iletim hatt (tnel ve/veya kanal) Varsa Krma Eleme ve Mobil Hazr beton santral, vb dahil), (inaat aamasndaki etkiler her bir reglatr, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve dier yaplar iin ayr ayr irdelenecektir. Balk geidi ve merdivenleri alr duruma geldiklerinde, ilerinin tam su dolu ve blmelerin zerinde su taracak halde ilevsel olmas) Raporun bu blmnde; projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda yaplacak faaliyetlerin proje alan ve yakn evresinde oluturmas muhtemel etkileri anlatlm, bu etkileri en aza indirmek ve nlemek iin alnacak nlemler aada detayl olarak irdelenmitir. V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat (bitkisel toprak dahil) yaplaca, hafriyat miktar, hafriyat srasnda kullanlacak malzemeler, patlayc maddeler, Hafriyat art toprak, ta, kum vb maddelerin nerelere tanacaklar, nerelerde depolanacaklar ( hafriyat depo alanlarnn akarsulara snr olmas durumunda 1/1000 lekli haritada ilenmesi) veya hangi amalar iin kullanlacaklar Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps (tnel+ boru/kutu menfez), iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi ve enerji retimi yaplmas planlanmaktadr. Tesislerin karakteristik verilere ve eklerde sunulan (Ek-7) fonksiyonel projeler gz nnde bulundurularak arazi hazrlk ve inaat aamalarnda her bir tesiste (nitede) karlacak hafriyat miktarlar, hafriyatn nerelerde kullanlaca ve bertaraf yntemleri aada tablo halinde verilmitir (Bkz. Tablo V.1.1.1). kaz fazlas malzeme alanlar ve antiye alanlarna ait UTM 6 derecelik ve corafik koordinatlar, koordinat sayfasnda verilmitir. Kaz fazlas malzeme alanlarnn yerleim yerlerine mesafeleri Blm II. Tablo II.1.1.de verilmitir. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita ve 1/10.000 lekli uydu grnts eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-3, Ek-18).
121
Tablo V.1.1.1. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Arazi Hazrlk ve naat Aamasnda Her Bir Tesiste Alnacak Hafriyat Miktar, Hafriyatn Kullanlaca Yerler ve Bertaraf Yntemi HAFRYATI ALINACAK NTE NTEYE AT IKAN HAFRYAT MKTARI (m3) Reglatr, batardolar, su alma yaps,akl geidi, vb. Toplam= ~5.503
NTEYE AT DOLGU MKTARI (m3)
IKAN HAFRYAT MALZEMESNN KULLANILACAI YERLER Reglatrn memba ve mansap ksmnda derenin sa ve sol sahillerinde yaplacak dolgu ve tahkimatta kullanlacaktr. Ayrca eimli araziye oturtulacak su alma yapsnn bir ksm yarmadan sonra, yaplacak sktrlm dolgu zerine oturtulacaktr. Yani yarmadan kan malzemenin bir ksm; su alma yapsnn temel alt dolgusunda ve beton imalat bittikten sonra duvar arka yzeylerinin dolgusunda deerlendirilecektir. Geri kalan ksmlar ise kaz fazlas malzeme alan (kaz fazlas malzeme alan 5) gtrlerek depolanacaktr. Reglatrn memba ve mansap ksmnda derenin sa ve sol sahillerinde yaplacak dolgu ve tahkimatta kullanlacaktr. Ayrca eimli araziye oturtulacak su alma yapsnn bir ksm yarmadan sonra, yaplacak sktrlm dolgu zerine oturtulacaktr. Yani yarmadan kan malzemenin bir ksm su alma yapsnn temel alt dolgusunda ve beton imalat bittikten sonra duvar arka yzeylerinin dolgusunda deerlendirilecektir. Geri kalan ksmlar ise kaz fazlas malzeme alan (kaz fazlas malzeme alan 4) gtrlerek depolanacaktr. Reglatrn memba ve mansap ksmnda derenin sa ve sol sahillerinde yaplacak dolgu ve tahkimatta kullanlacaktr. Ayrca eimli araziye oturtulacak su alma yapsnn bir ksm yarmadan sonra, yaplacak sktrlm dolgu zerine oturtulacaktr. Yani yarmadan kan malzemenin bir ksm su alma yapsnn temel alt dolgusunda ve beton imalat bittikten sonra duvar arka yzeylerinin dolgusunda deerlendirilecektir. Geri kalan ksmlar ise kaz fazlas malzeme alanna (kaz fazlas malzeme alan -2 veya alternatif kaz fazlas malzeme alan 1) gtrlerek depolanacaktr. kan hafriyat malzemesinden jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlacaktr. Geri kalan ksmlar ise en yakn kaz fazlas malzeme alan (kaz fazlas malzeme alan 1,2,3,4 ve 5 ile gerekmesi durumunda alternatif kaz fazlas malzeme alan 1, 2 ve 3) depo edilecektir.
FAZLA HAFRYATIN BERTARAF YNTEM Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda, genel toplamda yaklak 254.114 m3 hafriyat malzemesi oluacaktr. Oluan bu kaz fazlas malzemesinin yaklak 107.701 m3 dolgu ilemlerinde deerlendirilecek, geriye kalan yaklak 146.413 m3 kaz fazlas malzeme alanlarnda depo edilecektir. Depolanacak bu kaz fazlas malzemeden; krmaeleme tesislerinde dolaysyla beton santrallerinde beton imalatlar iin kullanlabilecek malzemeler, blgedeki krmaeleme tesislerine ve beton santrallerine verilerek ilenecek ve tesis nitelerinin inaatnda kullanlacaktr. Bunlara ilaveten mevcut yollarn iyiletirilmesinde, alt ve st dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr. Kullanlamayacak nitelikte olan malzemeler ve by-pass malzemeleri ise proje alannn mcavir alan snrlar dnda kalmas nedeniyle, proje kapsamnda oluturulacak kaz fazlas malzeme alannda (1,2,3, 4 ve 5 nolu) ve ihtiya dahilinde alternatif kaz fazlas malzeme alannda (1,2 ve 3 nolu) (Sz konusu alanlar iin gerekli izinler alnacaktr.) datlmadan, gerekli tahkimatlar ile depolama alan evresi desteklendikten sonra, ekolojik dengeyi bozmayacak ekilde depolanacaktr. Bu depolama ncesinde depo sahasnn ilk halinde mevcut olan nebati toprak syrlp depo alanalrnn u ksmlarnda depolanacaktr. Dolgu ilemleri tamamlandktan sonra alann zerine serilecek, bylece alann eski grntsne yakn bir grnt oluturmas salanacaktr. Sz konusu depolama alanlarnn yzey sularndan veya yamur sularndan etkilenmemesi iin kafa hendekleri, kuaklama kanallar vb. yaplacaktr. Depo alanlarnn, dere yatan bozmayacak, derede yn deiiklii yapmayacak ekilde ve hafriyat evreye dalmadan dzenli depo edilecektir. Hafriyat almalar esnasnda eve
Balkl-I Reglatr
Tahkimat, su alma yaps ve evre dzenleme dolgu miktar=~2109
Balkl-II Reglatr
Reglatr, batardolar, su alma yaps,akl geidi vb. Toplam= ~9.427
Balkl-III Reglatr
Reglatr, batardolar, su alma yaps,akl geidi vb. Toplam= ~7301
letim yaplar ve derivasyon yaps
Toplam= ~71.211
Yol ve sanat yaplarnda dolgu miktar=~30.000
Ykleme havuzu
Toplam= ~23.600
Ykleme havuzu temel i dolgu ve evre dzenleme almalarnda=~4.500
kan malzemeden kullanlabilecek malzeme niteliinde olanlar ykleme havuzu temel i dolgu ve evre dzenleme almalarnda deendirilecektir. Geri kalan ksmlar ise kaz fazlas malzeme alan (kaz fazlas malzeme alan 2) gtrlerek depolanacaktr.
122
HAFRYATI ALINACAK NTE
NTEYE AT IKAN HAFRYAT MKTARI (m3)
NTEYE AT DOLGU MKTARI (m3)
IKAN HAFRYAT MALZEMESNN KULLANILACAI YERLER kan kaz fazlasf malzemenin bir ksm mesnetlerin oturaca alanlarda dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr. Geri kalan ksmlar ise kaz fazlas malzeme alanna (kaz fazlas malzeme alan 2) gtrlerek depolanacaktr. kan hafriyat malzemesinin bir ksm HES binas duvar arka yzeylerinin dolgusunda, menba ve mansap tahkimatlarnda ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Geri kalan ksm ise antiye alannn cevre dzenleme ve geici yaplarn temel i dolgularnda deerlendirilecektir. Fazla hafriyat ise kaz fazlas malzeme alan 1de depolanacaktr.
FAZLA HAFRYATIN BERTARAF YNTEM kesinlikle malzeme atlmayacaktr. Fazla hafriyat malzeme eve ve dere yataklarna braklmayacaktr. Derenin ak rejimi bozulmayacaktr.
Cebri Boru
Toplam = ~2.850
Mesnetlerin oturtulaca alanlar iin dolgu ihtiyac =~520
Santral Binas
Toplam= ~8.903
Santral binas temel i dolgu ve evre dzenleme almalarnda dolgu miktar=~1.500
DER NTELER Alternatif alanlarda dahil olmak zere Toplam 77.294 m2lik 8 adet kaz fazlas malzeme Kaz fazlas alan ile toplamda malzeme 19676 m2lik 6 alanlar ve adet antiye antiye alannda yaklak alanlar 15 cm kalnlnda (~14.546 m3) st rt topra (bitkisel toprak) alnacaktr. Yeni alacak yollar ve antiye Toplam= yollar ~125.319 (5.841 m) (5157+ 551 + 133), Toplam Hafriyat Miktar= ~254.114 Bitkisel Toprak Miktar=~13.000
Alnan bitkisel toprak, kaz fazlas malzeme alanlarnn u noktasnda datlmadan ve zeri srekli nemli tutularak biriktirilecektir. naat almalarnn tamamlanmasnn ardndan bitkisel toprak alnan sahada dolgu zerine serilerek eski toporafyasna uygun hale getirilecektir.
Toplam dolgu= Yaklak %50sinin dolguda deerlendirildii ngrlerek ~62660
Yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerine deerlendirilecektir.
Deerlendirilmesi mmkn olmayan malzemeler ise kaz fazlas malzeme alanlarna braklarak bertaraf edilmesi salanacaktr.
GENEL TOPLAM
Dolgu Miktar=~107.701
Not: Hafriyat miktarlar, Balkl HES Fizibilite Raporundan ve eklerde sunulan fonksiyonel projelerden kartlmtr.
123
Yollar ve kaz fazlas malzeme alanlar kullanlrken aadaki rnek kesitlerde ngrlen ekilde uygulamalar yaplacaktr. Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda;
Yeniden Serilecek Nebati Toprak Tahkimat veya Ta Duvar
Dere Yata Syrlacak Nebati Toprak
Kuaklama Kanal Depo Edilecek Hafriyat Malzemesi
ekil V.1.1.1. Kaz Fazlas Malzeme AlanlarndaUygulanacak Tip Kesit
Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda mevcut topografyann gerektirdii koullar yannda youn yal dnemlerde zeminin durumu ve heyelan olasl ile feyezan durumunda dere yatann kaz fazlas malzeme alanlarn tahrip etmemesi iin gerekli stabilite nlemleri alnacaktr. Yol Hafriyat almalarnda; Doal arazi eiminin dk olduu blgelerde uygulacak almalar gsteren yol tip en kesiti aada verilmitir. Kaz sonucu oluacak hafriyat malzemesi dolgu olarak kullanlacak, bylelikle zemin eiminin ve yolun stabilitesi salanacaktr. Ayrca, kaz fazlas malzeme oluumu da engellenecektir.
n: Kaz esnasnda zemin cinsine gre arazide belirlenecektir.
n 1
Kaz
Yamursuyu Kanal
Kazdan kan malzeme ile sath kaplamas yaplacaktr .Tahkim at veya Ta Duvar
Doal eimle ayn seviyeye getirilecektir. Dolgu
7,00-12,00 m
ekil V.1.1.2. Doal Arazi Eiminin Dk Olduu Blgelerde Yaplacak Yol almalar
Doal arazi eiminin yksek olduu blgelerde uygulacak almalar gsteren yol tip en kesiti aada verilmitir. Kaz sonucu oluacak hafriyat malzemesi yol sanat yaplarnda dolgu olarak kullanlacak, bylelikle zemin eiminin ve yolun stabilitesi salanacaktr. Ayrca, kaz fazlas malzeme oluumu da engellenecektir.
124
Arlkl Ta stinat Duvar
Kaz
Arlkl Ta stinat Duvar
Dolgu
ekil V.1.1.3. Doal Arazi Eiminin Yksek Olduu Blgelerde Yaplacak Yol almalar
Eimin ok yksek olduu blgelerde ise yol gzergahlar geirilmeyecektir. Nitekim ok yksek eime sahip kesitlerde inaat zorluu ve evreye verecei zararlar, st rtnn tahribat olduka yksek olacaktr. letim Yaps (Boru/Kutu Menzef) Hafriyat almalarnda;
Boru Denmesi Sonrasnda evin Desteklenmesi in yaplacak Dolgu Montaj ve malat Yolu
Kaz
Salam Olmayan veya ok Eimli Zeminlerde stinat Duvar le zemin Desteklenecektir
Dolgu
Salam Olmayan Zeminlerde stinat Duvar le zemin Desteklenecektir Boru Yataklanmas
ekil V.1.1.4. letim Yapsnn Geirilecei Alanlarda Uygulanacak almalara Ait Tip Enkesit,
125
Boru Denmesi Sonrasnda evin Desteklenmesi in yaplacak Dolgu Montaj ve malat Yolu
Kaz
Salam Olmayan veya ok Eimli Zeminlerde stinat Duvar le zemin Desteklenecektir
Dolgu
Salam Olmayan Zeminlerde stinat Duvar le zemin Desteklenecektir Kutu Menfez
ekil V.1.1.4. letim Yapsnn Geirilecei Alanlarda Uygulanacak almalara Ait Tip Enkesit (devam)
ekil V.1.1.4.te grld zere, iletim yaps (boru/kutu menfez) gei platformu aldktan sonra boru yataklanmas/kutu menfez inaat gerekletirilecek akabinde evden malzeme akmamas, heyelan olumamas iin salam malzeme ile desteklenecektir. Zemin yapsnn salam olmad ve eimin yksek olduu blgelerde ise istinat duvarlar imalatlar yaplarak evlerden malzemelerin akmas nlenecektir. Kazlardan kacak malzemeler dolgu ilemlerinde deerlendirilebilecektir. Artan ksmlar ise Tablo V.1.1.1.de belirtilen Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndadepolanacaktr. Sonu olarak; Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda kurulacak olan niteler ve yardmc nitelerin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda ortaya kan hafriyat malzemesinden, bir ksm dolgu ilemlerinde, arazi tesviye ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Deerlendirilmesi mmkn olmayan hafriyat malzemeleri ise ilgili kurumlardan gerekli izinler alndktan sonra 1, 2, 3, 4 ve 5 nolu kaz fazlas malzeme alanlarnda ve gerekmesi durumunda 1,2 ve 3 nolu alternatif depolama alanlar olmak zere toplamda 8 adet Kaz fazlas malzeme alannda depo edilecektir. Proje kapsamnda ortaya kmas ngrlen yaklak 254.114 m3 hafriyatn yaklak 107.701 m3 dolgu ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Geriye kalan yaklak 146.413 m3 hafriyat malzemesinin ise 8 adet Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndadepolanmas ngrlmektedir. Toplam 77.294 m2lik alana sahip bu depolama blgesinde yaklak 4 m ortalama ykseklikte toplam 309.176 m3 malzeme depo edilebilir. Dolaysyla ortaya kan hafriyat malzemesi (146.413 m3 + 14.546 m3 bitkisel toprak) iin baka bir alana gereksinin duyulmadan depo edilebilecektir. Kullanlacak olan kaz fazlas malzeme alanlar, bu alanlarn ve tesislerin takn durumlar ile ilgili olarak DS XXVI. Blge Mdrl ile koordineli olarak allacak ve sz konusu kurumun uygun gr dorultusunda hareket edilecektir. Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnca yaplacak hafriyat almalar 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine uygun olarak gerekletirilecektir. Sz konusu ynetmelik hkmleri gerei Artvin l evre ve Orman Mdrlnden kaz fazlas malzeme alanlar iin izin alnacaktr.
126
Sz konusu projenin hafriyat almalar esnasnca, Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmeliine gre aada belirtilen kontrol nlemleri alnacaktr. Bitkisel toprak dndaki hafriyat topraklar ncelikle dolgu, rekreasyon, kat atk depolama alannda gnlk rt ve benzeri amala kullanlacak, kullanm mmkn olmayan atklar kaz fazlas malzeme alanlarna nakledilecektir. Hafriyat almalarna balanmadan nce kaz fazlas malzeme alanlar iin, mahallin en byk mlki amirine (Valilie) mracaat edilerek "Atk Tama ve Kabul Belgesi" alnacaktr. Hafriyat srasnda bitkisel toprak alt topraktan ayr olarak toplanacak ve derinliine ve yapsna bal olarak kazlarak yeniden kullanlmak zere Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda ayr olarak ylacaktr. Bitkisel topran saklanma srecinde olabilecek kayplarn nlenmesi ve topran kalitesinin korunmas amacyla; bitkisel topran depolanaca yerin % 5den fazla eimli olmamas salanacaktr. Bitkisel topran uzun sre akta braklmas durumunda; yzeyinin abuk gelien bitkiler ile rtlmesi temin edilecektir. Ayr toplanan bitkisel toprak arazi tesviyesi ve rehabilitasyonun almalar esnasnda tekrar kullanlacaktr. Hafriyat ilemleri srasnda kazdan kacak toprak miktar ile dolgu hacimlerinin eitlenecek ekilde ncelikle faaliyet alan ierisinde deerlendirilmesine allacaktr. Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndaoluabilecek oturma, kme ve kayma gibi zemin ve gvde hareketlerinin nlenmesi iin en uygun yn ve dkm boyutlandrmas yaplacaktr. Dkm alanlarnn yzeyleri ve ev dibi evresine insan ve dier canllarn yaklamasn engelleyici nlemler alnacak ve uyar levhalar konulacaktr. Kaz fazlas malzeme alanlarnn kapasitelerinin dolmas veya herhangi bir nedenle dkm ve depolamann sona ermesi halinde bu sahalarn, insan ve dier canllarn gvenlii, canl yaamnn tesisi ve alann tekrar kullanlabilmesi iin doal topografik yapya uygun olarak rehabilite edilmesi salanacaktr.
Yaplacak olan rehabilitasyon almalar esnasnda aada belirtilen hususlara uygun olarak hareket edilecektir. - Rehabilitasyon almalar sonucunda, sahaya doal grnm kazandrlacaktr. - Projenin uygulanmas sonucunda ortaya kacak yapnn veya oluan yeni alann kullanm, yerel evre koullar ile tam uyum iinde olacak ve tm canllar iin tartmasz gvenli bir ortam salanacaktr. - nsanlarn dolamna alan alanlarda 3 metreden yksek kademe ve 5 metreden dar basamak bulunmayacaktr. - Btn ev yzeyleri dayanma duvar ile tutulmakszn doal hali ile stabil olacak ekilde dzenlenecektir.
127
- Alann d evresinde eimli yzey var ise ta ve para yuvarlanmalar ile kaymalara kar kesin nlem alnacaktr. - Rehabilitasyon srasnda, atklarn ev alarnn deitirilmesi sz konusu ise, verilecek yeni eim rt toprann serilmesine, bitki rtsnn gelimesine izin verecek, erozyonu ve atklarn yzeye kmasn nleyecek deerlerde olacaktr. - Alan evresi su trafii asndan yeterince gvenli hale getirilecektir. - Alann zeri yaplacak bitkilendirme almasna bal olarak bitkisel st rt topra ile kaplanacak ve aalandrlacaktr. Yaplacak olan braklmayacaktr. almalar esnasnda; evlerden aa kesinlikle malzeme
Tm hafriyat almalarnda 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine uyularak hareket edilecektir. Ayrca yaplacak almalar esnasnda 08.06.2010 tarih ve 27605 sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Proje kapsamnda ana nitelerin ve yardmc nitelerin inaat srasnda oluacak hafriyat malzemeleri geici sre ile de olsa belirlenen kaz fazlas malzeme alanlar haricinde herhangi bir yerde depolanmayacaktr. Tesislerin inaat esnasnda kan kaz fazlas malzemeler, belirlenen kaz fazlas malzeme alanlarnda gerekli izinler alndktan sonra depolanacaktr. Kaz fazlas malzemelerin depolanmas izine konu edilecek tesisler dnda baka herhangi bir yere kesinlikle pasa, atk veya herhangi bir malzeme dklmeyecektir. naat aamasnda Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerinin uygulanmasnda olabilecekler aksaklklar (arazi yaps, iklim artlar, heyelan, sel, takn vb. afetler hari) sucul fauna yaamn ve yaam ortamndaki su kalitesini olumsuz etkilemeden, en ksa srede giderilerek, dere yata ile yan kollarnda srekli bulankla yol aabilen durumlara neden olan gereksiz mdalalelerden kanlacaktr ve bu kapsamda yer alan mevzuat, ynetmelik hkmlerine uyulacaktr. V.1.2. Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak maddelerden parlayc, patlayc, tehlikeli, toksin ve kimyasal olanlarn tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak hafriyat ilemleri srasnda dozer, ykleyiciler, ekskavatr (krc azl dahil), greyder, titreimli silindir, damperli kamyon, hava kompresr, tanabilir jeneratr, beton pompas, mobil aydnlatc,beton mikseri gibi balca alet ve ekipmanlarn yan sra patlayc olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanlmas planlanmaktadr. Ak saha patlatmalarnda; rockbit delici, anfo patlayc, powergel magnum yemleyici, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm lm cihaz ve ateleyici manyeto kullanlacaktr. Patlayc maddenin kullanlmas, korunmas, tanmas konular; 29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 87/12028 karar sayl Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzke uygun olarak yaplacaktr.
128
Ayrca patlatma esnasnda her trl evre emniyeti alnacak, tm saha evresine gerekli ikaz levhalar aslacak ve patlatma yaplmadan nce siren ile uyar yaplacaktr. Bunlara ilaveten iletmede tehlikeli, parlayc ve patlayc zellik gsteren maddeler ile ilgili olarak Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Tzne uyulacaktr. V.1.3. Proje kapsamndaki ulam altyaps plan, bu altyapnn inas ile ilgili ilemler, yaplacak yolun zellikleri, kullanlacak malzemeler, kimyasal maddeler, aralar, makineler; altyapnn inas srasnda krma tme, tama, depolama gibi toz yayc mekanik ilemler, toz ve grlt hesaplar, trafik yk, yeni yaplacak yollar Proje alannn ulam; Arhavi ile merkezinden gneydou istikametinde giden asfalt ve stabilize ky yollar zerinden salanacaktr. Proje kapsamnda reglatrler ve santral yerine ulam salamak amacyla ise iletim yaps boyunca yaklak 5157 m yol (Balkl Reglatr-I ile antiye-5 arasnda yaklak 1000 m, derivasyon yaps boyunca yaklak 1190 m, iletim yaps-1 boyunca yaklak 1750 m ve iletim yaps-2 boyunca yaklak 1217 m yol) yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacaktr. Sz konusu tesis alanna ulam yollarnda projedeki almalardan kaynakl herhangi bir bozulma meydana geldii takdirde bozulan yerlerin onarm yatrmc firma tarafndan yaplacaktr. Proje kapsamnda alacak olan yollar gerek inaat sresi ierisinde gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacaktr. Ulam iin kullanlacak ky yollarnn ve sanat yaplarnn kullanm sresince yollarn ar tonajl vastalarla bozulmas halinde gerekli onarmlar ve bakmlar vb. iler firma tarafndan yerine getirilecektir. Kullanlacak ky yollarnda gerek olmas durumunda uygulanacak olan onarm ve sanat yaps yapm iin Artvin l zel daresiden gr alnacaktr. Proje alan iinden, snrndan ve yaknndan gemekte olan yzeysel su kaynaklar zerinde yol geiinin salanmas durumunda uygun kesitte sanat yaps yaplarak geiler salanacak ve bu konuda DSI 26. Blge Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. Proje kapsamnda Karayollar 10. Blge Mdrlnden gr alm olup, Karayollar 10. Blge Mdrlnn 02.06.2011 tarih ve 23115 sayl yazsnda sz konusu proje alannn Karayollar Blge Mrlnn yol alarnn dnda kald ve kurumlar asndan faaliyetin gerekletirilmesinde herhangi bir saknca grlmedii belirtilmitir (Bkz Ek1/11). Sz konusu proje kapsamnda 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu ve buna istinaden karayollar ile ilgili karlan tm kanun ve ynetmeliklere ve buna bal olarak yrrlkte bulunan Karayollar Kenarnda Yaplacak ve Alacak Tesisler Hakknda Ynetmelik hkmlerine uyulacaktr. Projenin inaat ve iletme aamalarnda yollara giri ve klarda trafik gvenlii asndan her trl nlem, Karayollar 10. Blge Mdrlnn grleri dorultusunda yartmc firma tarafndan alnacaktr.
129
Karayolundaki Mevcut Trafik Yk Proje alann yer ald Arhavi ile sahil blmndeki trafik yk (Yllk Ortalama Gnlk Trafik Deerleri) aada belirtilmitir.
Tablo V.1.3.1. Proje Alanna En Yakn Tanabilir Tat Saym Ve Snflandrma stasyonu Verileri Tanabilir Tat Saym ve Snflandrma Otomobil Orta Ykl Ticari Tat Otobs Kamyon Kamyon+Rmork, ekici+Yar Rmork TOPLAM Kaynak: 2009 yl trafik hacim haritas 2968 434 105 683 493 4683 Faaliyet Kapsamnda Ara Says (gnlk) (letme) 3 1 4 Faaliyet Kapsamnda Ek Trafik Yk (%) (letme) 0,1 0,95 0,085
Faaliyet Kapsamnda Ara Says (gnlk) (naat) 3 1 10 14
Faaliyet Kapsamnda Ek Trafik Yk (%) (naat) 0,1 0,95 1,46 0,3
ekil V.1.3. Proje Alann Kapsayan Blmndeki Trafik Yk
Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinin sular, bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Proje alan ve yakn evresinde devlet yolunun proje faaliyetleri sonucunda su altnda kalmas sz konusu olmayacaktr. Projenin inaat ve iletme aamasnda ulam mmkn olduunca mevcut yollardan salanacak olup, yollarn zarar grmemesi iin gerekli tedbirler alnacaktr. Zarar grmesi durumunda ise tm zarar Karayollar 10. Blge Mdrl ile yaplan protokol erevesinde yatrmc firma tarafndan karlanacaktr. Bu kapsamda yollar srekli ak tutulacaktr.
130
V.1.4. Zemin emniyeti ve su kaa olmamas iin yaplacak ilemler Balkl I-II-III reglatr yerlerinde alayan formasyonuna ait bazalt, andezit ve piroklastikleri, kumta, killi kireta, siltta ardalanmasndan oluan birim yzeylemektedir. Reglatr yerinde dere yatann eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun enine yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Kumlu akll blok niteliindeki alvyon gereci alayan Formasyonuna ait bazalt, andezit, diyabaz, granodiyorit ve deiik trde volkanik-magmatik kaya kkenlidir. Reglatr yerinde geirimli olan ve tama gc dk olan alvyon ve yama molozu kaldrlarak, syrma kazs yapldktan sonra, reglatr yaps salam kaya zerine oturtulacaktr. Yaplan yzeysel gzlemlere gre reglatr yerinde jeolojik ve jeoteknik adan nemli bir sorun beklenmemektedir. Kesin proje aamasnda Reglatr yerlerinde anakayann geirimlilik durumu sondajlar esnasnda yaplacak olan BST (Basnl Su testi) ile belirlenecek ve uygun zemin iyiletirme yntemleri (enjeksiyon vb.) ile geirimsizlik salanacaktr. Ayrca sondajlar esnasnda yaplacak olan yerinde arazi ve laboratuar deneyleri ile temel (anakaya) kayann tm jeoteknik zellikleri belirlenecektir. Reglatr yerinde yaplacak kazlardan nce yaplacak kaya ve yama stabilite analizleri ile reglatr evresindeki jeolojik birimlerin kaz klaslar ve gvenli ev oranlar belirlenecek, blgede olmu ve olmas muhtemel eski, potansiyel ve olas heyelan (toprak, kaya dmesi) durumu deerlendirilerek gerekli tm tedbirler alnacaktr. Reglatrden alnan suyu ykleme havuzuna iletecek olan iletim ve derivasyon yaplarnn gzergahlar tamamen bazalt, andezit ve piroklastikleri, kumta, killi kireta, siltta ardalanmasndan oluan alayan formasyonu ierisinden gemektedir. Kesin proje aamasnda letim yaps gzergahlarnda yaplacak kazlar ncesi toprak rts, yama molozu ve anakayann ayrma zonu kalnlklar belirlenerek, yaplacak kaya ve yama stabilite analizleri ile iletim yaps gzergahndaki jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenerek gerekli tm tedbirler alnacaktr. Ykleme havuzu yeri ve cebri boru gzergahnda yine alayan formasyonuna ait kaya birimleri yzeylemektedir. Ykleme havuzu ve Cebri boru gzergahnda, yer yer mekanik paralanma ve yerinde ayrmas sonucu, olumu yama molozu ve anakayann ayrm ksmlar kaldrlarak cebri boru tayc mesnetleri ve ykleme havuzu salam anakaya kaya zerine oturtulacaktr. Zurgiza ve Agara derelerinin birleim noktasnda yer alan santral yerinde bu derelerin getirdii genelde bloklu ve akll alvyon vardr. Alvyon altnda ise temel kaya olarak yine alayan formasyonuna ait kayalar yer almaktadr. Santral yerinde alvyon ve yama molozu niteliindeki malzeme kaldrlarak santral binas salam kaya zerine oturtulacaktr. Ayrca kesin proje aamasnda ykleme havuzu, cebri boru gzergah ve santral yerlerinde alacak olan temel aratrma (jeolojik-jeoteknik ett) sondajlar ve aratrma ukurlaryla yerinde arazi ve laboratuvar deneyleri yaplarak, temel kayann jeoteknik parametreleri belirlenecektir. Ykleme havuzu, santral binas gibi sanat yap yerlerindeki gevek ve dayanmsz olan anakayann ayrma zonu, yama molozu ve toprak rts gibi malzemelerin her zaman heyelan riski tad gz nne alnarak bu alanlarda olas heyelan geometrisini ortaya koymak amacyla gerekli olmas durumunda jeoteknik sondajlar yaplarak yama molozu ve toprak rts kalnl belirlenerek, yaplacak ev stabilite analizleri ile jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenerek blgede olmu ve olmas muhtemel eski, potansiyel ve olas heyelan (toprak, kaya dmesi) durumu deerlendirilerek gerekli tm tedbirler alnacaktr.
131
V.1.5. Takn nleme ve drenaj ile ilgili ilemlerin nerelerde ve nasl yaplaca Balkl-I, Balkl-II ve Balkl-III Reglatrlerinin su kaynaklarn oluturan Dlgerli, Dikme ve Agora derelerinin maksimum takn debi deerleri Tablo V.1.5.1 de verilmitir.
Tablo V.1.5.1. Proje Takn Debileri (m3/sn) Balkl Reglatr-I Ya Alan Q2 Q5 Q10 Q25 Q50 Q100 22 km2 19.1 m /sn 28.2 m3/sn 34.7 m3/sn 43.2 m3/sn 49.2 m3/sn 55.2 m3/sn
3
Balkl Reglatr-II 33 km2 27.4 m /sn 40.7 m3/sn 49.4 m3/sn 60.7 m3/sn 69.2 m3/sn 77.7 m3/sn
3
Balkl Reglatr-III 25 km2 21.1 m3/sn 31.4 m3/sn 38.2 m3/sn 47.7 m3/sn 54.7 m3/sn 61.7 m3/sn
Proje Takn Debileri
Kapistre deresi havzas ierisinde ve Kapistre deresinin kollarndan olan Dlgerli, Dikme ve Agora akarsular zerinde kurulmas planlanan Balkl-I, Balkl-II ve Balkl-III Reglatrleri ve HES tesis yerlerine ait takn durumunu ortaya koymak amacyla Balkl reglatrleri takn yinelenme pik debileri ve takn yinelenme hidrograflar hesaplanarak tesis yerleri iin en gvenilir ve ekonomik tahminler elde edilmeye allmtr. Balkl Reglatrleri takn yinelenmeleri, gzlenmi akmlardan faydalanarak Blgesel Takn Frekans Analizi yntemi, sentetik yntemlerden DS Sentetik Birim Hidrograf yntemi, ve Mockus yntemi kullanlarak hesaplanm ve karlatrlmtr. Balkl Reglatrleri takn hesap sonular Tablo V.1.5.2.de verilmitir.
Tablo V.1.5.2. Balkl Raglatrleri Takn Hesap Sonular (m3/sn) Takn Yineleme Debileri m3/s Yinelenme Sresi (Yl) 2 DS Sentetik Balkl Reglatr-I Mockus Blgesel Takn Frkeans Analizi 19.10 10.04 18.00 5 28.20 18.38 27.47 10 34.70 24.78 34.19 25 43.20 33.51 43.38 50 49.20 40.18 50.78 100 55.20 46.94 58.76
Proje Ad
Yntem
Takn Yineleme Debileri m3/s Yinelenme Sresi (Yl) 2 DS Sentetik Balkl Reglatr-II Mockus Blgesel Takn Frkeans Analizi 27.40 13.79 25.00 5 40.70 25.51 38.16 10 49.40 34.50 47.49 25 60.70 46.74 60.25 50 69.20 56.10 70.53 100 77.70 65.58 81.61
Proje Ad
Yntem
Takn Yineleme Debileri m3/s Yinelenme Sresi (Yl) 2 DS Sentetik Balkl ReglatrIII Mockus Blgesel Takn Frkeans Analizi 21.10 10.34 20.00 5 31.40 19.36 30.53 10 38.20 26.42 37.99 25 47.70 36.14 48.20 50 54.70 43.61 56.43 100 61.70 51.22 65.29
Proje Ad
Yntem
132
Yukarda elde edilen sonular nda Balkl Reglatrleri ve HES iin projelendirme almalarnda DS Sentetik Yntemine ait sonularn proje boyutlandrlmasnda kullanlmas daha ekonomik ve gvenilir bulunmu olup, projede yer alacak tesisler bu deer ve kriterler dikkate alnarak uygun ekilde tasarlanacak ve ina edilecektir. V.1.6. Reglatler ve HES, iletim kanal, tnel yapm ve servis yollarnn yapm dolaysyla kullanlacak olan malzemenin zellikleri, nereden ve nasl temin edilecei, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi inaat almalarnda beton imalar iin kullanlacak malzemeler, Arhavi ilesi snrlar ierisinde yer alan mevcut krma eleme tesisleri ve beton santrallerinden salanacak olup, proje kapsamnda beton santrali ve krma-eleme tesisi kurulmas ngrlmemektedir. Malzeme tedariinin blgedeki iletmelerden yaplmas noktasnda ED Gerekli Deildir/ED Olumlu belgesi bulunan firmalar ile allacaktr. Proje kapsamnda kullanlacak ve yeni alacak yollar ile ilgili detayl bilgiler raporun V.1.3. blmnde, planlar ise Ek-3te 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde gsterilmitir. V.1.7. naat esnasnda krma, tme, ykama-eleme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler Proje kapsamnda mobil beton santrali ve krma-eleme-ykama tesisinin kurulmas ngrlmemektedir. Malzeme tedarikinin blgedeki iletmelerden yaplmas ngrlmektedir. Bu konuda ED Gerekli Deildir/ED Olumlu belgesi bulunan firmalar ile allacaktr. Proje kapsamnda reglatrler ve santral yerine ulam salamak amacyla ise iletim yaps boyunca yaklak 5157 m yol (Balkl Reglatr-I ile antiye-5 arasnda yaklak 1000 m, derivasyon yaps boyunca yaklak 1190 m, iletim yaps-1 boyunca yaklak 1750 m ve iletim yaps-2 boyunca yaklak 1217 m yol) yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacaktr. Proje kapsamnda alacak olan yollar gerek inaat sresi ierisinde gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacaktr. Proje kapsamnda yeni alacak ve kullanlacak olan yollar eklerde verilmitir (Bkz. Ek-3 ve Ek-18). Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda; reglatrlerde, iletim yapsnda, ykleme havuzunda, cebri boruda, ulam yollarnda, santral binasnda, Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndave antiye alanlarnda yaplacak malzemenin sklmesi, yklenmesi, boaltlmas, tanmas ilemleri esnasnda toz emisyonu olumas sz konusudur. Oluabilecek bu toz emisyonlarnn hesaplanmasnda kullanlan emisyon faktrleri, 03.07.2009 tarihli 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (SKHKKY) Ek-12, Tablo 12.6da verilen Toz Emisyonu Ktlesel Debi Hesaplamalarnda Kullanlacak Emisyon Faktrleri kullanlarak hesaplanm (Hesaplamalarda btn almalarn kontroll olarak yaplaca varsaylarak kontroll emisyon faktrleri kullanlmtr.) ve SKHKKY erevesinde deerlendirilmitir.
Tablo V.1.7.1. SKHKKY Tablo 12.6: Toz Emisyonu Ktlesel Debi Hesaplamalarnda Kullanlacak Emisyon Faktrleri Emisyon Faktrleri KAYNAKLAR Patlatma (kg/ton) Skme (kg/ton) Ykleme (kg/ton) Nakliye (gidi-dn toplam mesafesi) (kg/ton) Boaltma (kg/ton) Depolama (kg/ha.gn) 0,080 0,025 0,010 0,7 0,010 5,8 Kontrolsz 0,0125 0,005 0,35 0,005 2,9 Kontroll
133
Hesaplamalarda kullanlan emisyon faktr, saha almalarnda birim alan zerinde yaplan hafriyatlarn kaz, dolgu, ykleme, boaltma, tama ve depolama gibi tm elerini iermekte olup, inaat almalarn 24 ay ierisinde tamamlanaca gz nnde bulundurularak hesaplamalar yaplmtr. Hafriyat almalar yaklak 279.888,6 m2lik alanda yaplacak olup, proje kapsamnda ina edilecek nitelerin kaplad alan raporun II.2 nolu blmnde verilmitir (Bkz. Tablo II.2.2.1.). Proje kapsamnda yaplacak inaat almalarnn, gnde 10 saat, ayda 25 gn allarak yaklak 24 ayda tamamlanmas planlanmaktadr. Modelleme almalarnda en olumsuz artlar gz nne alnm ve btn almalarn ayn anda yapld dnlmtr. Her bir nite iin yaplacak hafriyat almalarnn Tablo III.2.1de verilen programa ve Blm V.1.1de verilen hafriyat hesaplarna gre yaplmas planlanmaktadr. Hafriyat almalarnda oluacak malzemenin proje kapsamnda en kt hal senaryosu dikkate alnarak tm kaz fazlas malzeme alanlarndan; 1 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna; iletim yaps-2 (yol-2) boyunca alacak yeni yoldan kacak 36.145 m3 hafriyatn yaklak 18073 m3 temel dolgu, evre dzenleme almalar ile yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanldktan sonra geriye kalan 18072 m3 hafriyatn 7.800 m3, antiye yolu-1den kacak yaklak 532 m3 hafriyatn yaklak 266 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 266 m3 ve Balkl-III reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 7301 m3 hafriyatn yaklak 2800 m3lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan hafriyatn 4501 m3 olmak zere toplamda 12.567 m3 2 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna; letim yaps-1 boyunca yaplacak yolun (yol-3) ilk ~ 900 mlik ksmndan kacak yaklak 19.800 m3 hafriyatn yaklak 9.900 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 9.900 m3, letim yaps-Iden kacak toplamda yaklak 28.615 m3 hafriyatn 12.055 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 16.560 m3 hafriyatn yaklak 6000 m3 olmak zere toplamda 15.900 m3 3 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna; Derivasyon yaps boyunca yaplacak 2190 mlik yolun (yol-1) geriye kalan 1140 mlik ksmndan kacak yaklak 24.838 m3 hafriyatn yaklak 12.419 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 12.419 m3 ve Derivasyon yapsnn geriye kalan ksmndan kacak 18.263 m3 hafriyatn yaklak 7694 m3 temel dolgu, evre dzenleme almalarnda ve yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda, deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanldktan sonra geriye kalan hafriyatn 10.569 m3 olmak zere toplamda 22.988 m3 1 nolu Kaz fazlas malzeme alanna; antiye yolu-2den kacak yaklak 2204 m3 hafriyatn yaklak 1102 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 1102 m3 ile Santralden kacak 8903 m3 hafriyatn yaklak 1500 m3 HES binas duvar arka yzeylerinin dolgusunda, menba ve mansap tahkimatlarnda ve evre dzenleme almalarnda kullanldktan sonra geriye kalan hafriyatn 7403 m3 olmak zere toplamda 8505 m3
134
2 nolu Kaz fazlas malzeme alanna; letim yaps-II boyunca yaplacak yoldan (yol2) kacak yaklak 36.145m3 hafriyatn yaklak 18073 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup geriye kalan 18072 m3 hafriyatn yaklak 10.272 m3, Ykleme havuzudan kacak yaklak 23.600 m3 hafriyatn yaklak 4.500 m3lk ksm ykleme havuzu temel i dolgu ve evre dzenleme almalarnda kullanlacak olup; geriye kalan hafriyatn 19.100 m3, Cebri borudan kacak 2850 m3 hafriyatn yaklak 520 m3 mesnetlerin oturaca alanlarda dolgu malzemesi olarak kullanldktan sonra geriye kalan 2330 m3 hafriyat ve letim yaps-IIden kacak toplamda yaklak 14748 m3 hafriyatn 6213 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 8535 m3 hafriyat olmak zere toplamda 40.237 m3 3 nolu Kaz fazlas malzeme alanna; letim yaps-1 boyunca yaplacak yolun (yol-3) geriye kalan ~ 850 mlik ksmndan kacak yaklak 18.700 m3 hafriyatn 9350 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 9350 m3 ve letim yaps-Iden kacak toplamda yaklak 28.615 m3 hafriyatn 12.055 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 16.560 m3 hafriyatn yaklak 6000 m3 olmak zere toplamda 15.350 m3 4 nolu Kaz fazlas malzeme alanna; Balkl-II reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 9427 m3 hafriyatn yaklak 3612 m3lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan hafriyatn 5815 m3 ve letim yaps-1den kacak toplamda yaklak 28.615 m3 hafriyatn 12.055 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 16.560 m3 hafriyatn 4560 m3 olmak zere toplamda 10.375 m3 5 nolu Kaz fazlas malzeme alanna; Derivasyon yaps boyunca yaplacak 2190 mlik yolun (yol-1) ilk 1050 mlik ksmndan kacak yaklak 23.100 m3 hafriyatn yaklak 11.550 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan hafriyatn 11.550 m3, Balkl-I reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 5.503 m 3 hafriyatn yaklak 2109 m3lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan hafriyatn 3394 m3 ve Derivasyon yapsnn tnel kazsndan kacak 9585 m3 hafriyatn yaklak 4038 m3 temel dolgu, evre dzenleme almalarnda ve yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda, deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanldktan sonra geriye kalan 5547 m3 hafriyat olmak zere toplamda 20.491 m3 hafriyat depolanacaktr.
Hesaplamalarda malzemeleri tayan aralarn kapasitesinin ise 20 ton olaca varsaylm, malzeme younluu 2 ton/m3 alnm olup, hesaplamalar aada verilmitir:
135
Balkl Reglatr ve HES Projesi Malzemenin Sklmesi Reglatr-1 Reglatr-2 Reglatr-3 = [5.503 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,092 kg/saat = [9.427 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,157 kg/saat = [7.301 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,1217 kg/saat
Derivasyon yaps = [27848 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,4 kg/saat letim yaps I letim yaps II Ykleme havuz = [28615 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,409 kg/saat = [14748 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,21 kg/saat = [23.600 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,472 kg/saat = [2.850 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [9 ay x (250 saat/ay)] = 0,032 kg/saat = [8.903 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [8 ay x (250 saat/ay)] = 0,111 kg/saat
Cebri Boru Santral Binas
antiye yolu-2 ( 551m) = [2204 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,044 kg/saat antiye yolu-1 (133 m) = [532 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,0106 kg/saat Derivasyon yaps boyunca yaplacak yol (yol-1) ( 2190 m) = [47.938 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,96 kg/saat letim yaps-2 boyunca yaplacak yol (yol-2) ( 1800 m) = [36.145 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,72 kg/saat letim yaps-1 boyunca yaplacak yol (yol-3) ( 1167 m) = [38.500 m3 x 2 ton/m3 x 0,0125 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,77 kg/saat Malzemenin sklmesinden kaynakl toplam toz emsiyonu 4,509 kg/saattir.
136
Malzemenin Aralara Yklenmesi Reglatr-1 Reglatr-2 Reglatr-3 = [5.503 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,037 kg/saat = [9.427 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,063 kg/saat = [7.301 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [6 ay x (250 saat/ay)] = 0,0487 kg/saat
Derivasyon yaps = [27.848 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,16 kg/saat letim yaps I letim yaps II Ykleme havuz Cebri Boru Santral Binas = [28.615 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,163 kg/saat = [14748 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [7 ay x (250 saat/ay)] = 0,084 kg/saat = [23.600 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,189 kg/saat = [2.850 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [9 ay x (250 saat/ay)] = 0,0127 kg/saat = [8.903 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [8 ay x (250 saat/ay)] = 0,045 kg/saat
antiye yolu-2 ( 551 m) = [2204 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,0176 kg/saat antiye yolu-1 (133 m) = [532 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,0043 kg/saat Derivasyon yaps boyunca yaplacak yol (yol-1) = [47.938 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,38 kg/saat letim yaps-II boyunca yaplacak yol (yol-2) = [36.145 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,29 kg/saat letim yaps-I boyunca yaplacak yol (yol-3) = [38.500 m3 x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton] / [5 ay x (250 saat/ay)] = 0,308 kg/saat Malzemenin aralara yklenmesinden kaynakl toplam toz emsiyonu 1,802 kg/saattir.
137
Malzemenin Tanmas Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda; ilk aamada ulam yollar yaplacaktr. Hafriyatlarn en olumsuz artlar altnda tand varsyalarak (sz konusu nitelerin asfalt yola olan en uzak mesafesi dikkate alnarak) yaplan toz emisyonu hesaplamalar aada verilmitir. letim yaps-II boyunca yaplacak yoldan (yol-2) kacak yaklak 36.145m3 hafriyatn yaklak 18073 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup geriye kalan 18072 m3 hafriyatn 7.800 m3 1 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna ortalama yaklak 250 m yol ile geriye kalan 10.272 m3 hafriyat ise ortalama yaklak 300 m yol ile 2 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr Hafriyat Miktar = (7.800 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 12,48 ton/saat (1 sefer)
letim-II yaps boyunca yaplacak yol (yol-2) = 0,35 kg/km x (2 x 0,25 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,175 kg/saat Hafriyat Miktar = (10.272 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 16,43 ton/saat (1 sefer)
letim-II yaps boyunca yaplacak yolun geri kalan ksm = 0,35 kg/km x (2 x 0,3 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,21 kg/saat letim yaps-I boyunca yaplacak yolun (yol-3) ilk ~ 900 mlik ksmndan kacak yaklak 19.800 m3 hafriyatn yaklak 9.900 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 9.900 m3 hafriyat ortalama yaklak 200 m yoldan 2 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (9.900 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 15,84 ton/saat (1 sefer)
letim-I yaps boyunca yaplacak yol (yol-3) = 0,35 kg/km x (2 x 0,20 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,14 kg/saat letim yaps-I boyunca yaplacak yolun (yol-3) geriye kalan ~ 850 mlik ksmndan kacak yaklak 18.700 m3 hafriyatn yaklak 9350 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 9350 m3 hafriyat ortalama yaklak 300 m yoldan 3 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (9.350 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 14,96 ton/saat (1 sefer)
letim-I yaps boyunca yaplacak yol (yol-3) = 0,35 kg/km x (2 x 0,30 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,21 kg/saat Derivasyon yaps boyunca yaplacak 2190 mlik yolun (yol-1) ilk 1050 mlik ksmndan kacak yaklak 23.100 m3 hafriyatn yaklak 11.550 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 11.550 m3 hafriyat ortalama yaklak 500 m yoldan 5 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (11.550 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 18,48 ton/saat (1 sefer)
138
Derivasyon yaps boyunca yaplacak yol (yol-1) = 0,35 kg/km x (2 x 0,50 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,35 kg/saat Derivasyon yaps boyunca yaplacak 2190 mlik yolun (yol-1) geriye kalan 1140 mlik ksmndan kacak yaklak 24.838 m3 hafriyatn yaklak 12.419 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 12.419 m3 hafriyat ortalama yaklak 500 m yoldan 3 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (12.419 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 19,87 ton/saat (1 sefer)
Derivasyon yaps boyunca yaplacak yol (yol-1) = 0,35 kg/km x (2 x 0,50 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,35 kg/saat antiye yolu-2den kacak yaklak 2204 m3 hafriyatn yaklak 1102 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 1102 m3 hafriyat ortalama yaklak 150 m yoldan 1 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar antiye yolu-2 = (1102 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 1,76 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,150 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,105 kg/saat
antiye yolu-1den kacak yaklak 532 m3 hafriyatn yaklak 266 m3 yol alt temel malzemesinde ve yol sanat yaplarnn dolgu ilemlerinde kullanlacak olup, geriye kalan 266 m3 hafriyat ortalama yaklak 50 m yoldan 1 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar antiye yolu-1 = (266 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 0,43 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,05 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,035 kg/saat
Balkl-I reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 5.503 m3 hafriyatn yaklak 2109 m lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan 3394 m3 hafriyat yaklak 750 m mesafedeki yeni yaplacak olan yoldan 5 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr.
3
Hafriyat Miktar
= (3394 m3/6 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 2,8 ton/saat (1 sefer)
Balkl-I Reglatr = 0,35 kg/km x (2 x 0,75 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,525 kg/saat Balkl-II reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 9427 m3 hafriyatn yaklak 3612 m lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan 5815 m3 hafriyat yaklak yeni yaplacak olan yoldan 200 m mesafedeki 4 nolu kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr.
3
Hafriyat Miktar
= (5815 m3/6 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 7,75 ton/saat (1 sefer)
Balkl-II Reglatr = 0,35 kg/km x (2 x 0,2 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,14 kg/saat
139
Balkl-III reglatr ve ilgili yaplardan kacak yaklak 7301 m3 hafriyatn yaklak 2800 m lk ksm dolgu ilemlerinde kullanlacandan geriye kalan 4501 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yoldan yaklak 300 m mesafedeki 1 nolu alternatif kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr.
3
Hafriyat Miktar
= (4501 m3/6 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 6 ton/saat (1 sefer)
Balkl-III Reglatr = 0,35 kg/km x (2 x 0,3 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,21 kg/saat Ykleme havuzudan kacak yaklak 23.600 m3 hafriyatn yaklak 4.500 m3lk ksm ykleme havuzu temel i dolgu ve evre dzenleme almalarnda kullanlacak olup; geriye kalan 19.100 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yoldan yaklak 50 m mesafedeki 2 nolu kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar Ykleme havuzu = (19.100 m3/5 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 30,56 ton/saat (2 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x0,05 km/sefer) x (2 sefer/saat) = 0,07 kg/saat
Cebri borudan kacak 2850 m3 hafriyatn yaklak 520 m3 mesnetlerin oturaca alanlarda dolgu malzemesi olarak kullanldktan sonra geriye kalan 2330 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yoldan yaklak 100 m mesafedeki 2 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (2330 m3/9 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 2,07 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,1 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,07 kg/saat
Cebri boru
Santralden kacak 8903 m3 hafriyatn yaklak 1500 m3 HES binas duvar arka yzeylerinin dolgusunda, menba ve mansap tahkimatlarnda ve evre dzenleme almalarnda kullanldktan sonra geriye kalan 7403 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yoldan yaklak 25 m mesafedeki 1 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar Balkl HES = (7403 m3/8 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 7,4 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,025 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,0175 kg/saat
Derivasyon yapsnn yaklak 458 mlik ksm tnel olarak yaplacaktr. Tnel kazsndan kacak 9585 m3 hafriyatn yaklak 4038 m3 temel dolgu, evre dzenleme almalarnda ve yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda, deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanldktan sonra geriye kalan 5547 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yol boyunca ortalama yaklak 400 m mesafedeki 5 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar = (5547 m3/7 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 6,34 ton/saat (1 sefer)
Derivasyon yapsnn ilk 458 mlik ksm = 0,35 kg/km x (2 x 0,4 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,28 kg/saat
140
Derivasyon yapsnn geriye kalan ksmndan kacak 18.263 m3 hafriyatn yaklak 7694 m temel dolgu, evre dzenleme almalarnda ve yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda, deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanldktan sonra geriye kalan 10.569 m3 hafriyat yeni yaplacak olan yol boyunca ortalama yaklak 500 m mesafedeki 3 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr.
3
Hafriyat Miktar
= (10.569 m3/7 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 12,08 ton/saat (1 sefer)
Derivasyon yapsnn geriye kalan ksm (1103 m) = 0,35 kg/km x (2 x 0,5 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,35 kg/saat letim yaps-IIden kacak toplamda yaklak 14748 m3 hafriyatn 6213 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 8535 m3 hafriyatn ise 2 nolu Kaz fazlas malzeme alanna ortalama yaklak 500 m yol ile tanacaktr. Hafriyat Miktar letim yaps-II = (8535 m3/7 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 9,75 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,5 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,35 kg/saat
letim yaps-Iden kacak toplamda yaklak 28.615 m3 hafriyatn 12.055 m3nn jeolojik yaps gerei yol, sanat yaplar dolgusu ve beton imalatlarnda deerlendirilebilecek nitelikte olanlar inaat imalatlarnda kullanlmasndan sonra geriye kalan 16.560 m3 hafriyatn yaklak 6000 m3 ortalama yaklak 150 m yol ile 2 nolu alternatif kaz fazlas malzeme alanna, dier 6000m3 ortalama yaklak 100 m yol ile 3 nolu kaz fazlas malzeme alanna, geriye kalan 4560 m3 hafriyat ise ortalama yaklak 100 m yol ile 4 nolu Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr. Hafriyat Miktar letim yaps-I = (16560 m3/7 ay) x (2 ton/saat x 1 ay/250 saat) = 14,11 ton/saat (1 sefer) = 0,35 kg/km x (2 x 0,35 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 0,245 kg/saat
Malzemenin tanmasndan kaynakl toplam toz emisyonu 3,8325 kg/saattir. Malzemenin Boaltlmas Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda, 1 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna toplam 12.567 m3, 2 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna toplam 15900 m3, 3 nolu alternatif Kaz fazlas malzeme alanna toplam 22988 m3, 1 nolu Kaz fazlas malzeme alanna yaklak 8.505 m3, 2 nolu Kaz fazlas malzeme alanna yaklak 40.237 m3 3 nolu Kaz fazlas malzeme alanna yaklak 15.350 m3, 4 nolu Kaz fazlas malzeme alanna yaklak 10.375 m3 ve 5 nolu Kaz fazlas malzeme alanna yaklak 20491 m3 malzemenin boaltlmas planlanmaktadr. Emisyon1 nolu alan = (8505 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,014 kg/saat Emisyon2 nolu alan = (40.237 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24ay = 0,067 kg/saat Emisyon3 nolu alan = (15.350 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,026 kg/saat
141
Emisyon4 nolu alan = (10.375 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,018 kg/saat Emisyon5 nolu alan = (20.491 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,034 kg/saat Emisyon1 nolu alternatif alan = (12.567 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,02 kg/saat Emisyon2 nolu alternatif alan = (15.900 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,0265 kg/saat Emisyon3 nolu alternatif alan = (22.988 m3) x 2 ton/m3 x 0,005 kg/ton x (1 ay/250 saat) / 24 ay = 0,038 kg/saat Malzemenin boaltlmasndan kaynakl toplam toz emsiyonu 0,2435 kg/saattir. Malzemenin Depolanmas Alternatif alanlar da dahil olmak zere 8 adet Kaz fazlas malzeme alannda depolanacak malzemeden kaynakl oluacak toz emisyonu aada hesaplanmtr. Emisyon1 nolu alan = (3011 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,035 kg/saat Emisyon2 nolu alan = (12823m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,15 kg/saat Emisyon3 nolu alan = (15361 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,18 kg/saat Emisyon4 nolu alan = (4566 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,053 kg/saat Emisyon5 nolu alan = (11.124 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,13 kg/saat Emisyon1 nolu alternatif alan = (4410 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,05 kg/saat Emisyon2 nolu alternatif alan = (15695 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,183 kg/saat Emisyon3 nolu alternatif alan = (10.304 m2) x (1 ha/10.000 m2) x 2,8 kg toz/ha.gn x (1 gn/24 saat) = 0,12 kg/saat Malzemenin depolanmasndan kaynakl oluacak toplam toz emisyonu 0,901 kg/saattir. TOPLAM EMSYON kg/saat + 0,901 kg/saat = 4,509 kg/saat + 1,802 kg/saat + 3,8325 kg/saat + 0,2435 = 11,288 kg/saat
142
SONU VE DEERLENDRME 03.07.2009 tarihli 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (SKHKKY) Ek-2de, hava kirlenmelerini temsil eden deerler, lmlerle elde edilen hava kalitesi deerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katk deerleri ve bu deerlerle tekil edilen toplam kirlenme deerlerinin tespit edilmesine, eer baca dndaki yerlerden yaylan toz emisyonlar 1 kg/saatten kkse gerek olmad belirtilmektedir. Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda karlacak hafriyatn sklmesi, yklenmesi, boaltlmas, tanmas ilemlerinin ayn zaman ierisinde yaplmas durumu (en kt senaryo) gz nne alndnda oluacak toz emisyonu yukarda hesaplanm olup, toplam toz emisyonu 11,288 kg/saat olarak bulunmutur. Dolaysyla Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Ek-2de de belirtildii zere; yeni kurulacak tesisler iin, Tablo 2.1.de belirtilen kirletici ktlesel debilerinin almas halinde, tesis inceleme alannda uluslararas kabul grm bir dalm modeli kullanmyla Hava Kirlenmesine Katk Deerinin Hesaplanmas gerekmektedir. Buna gre, faaliyet alannda prosese bal olarak oluacak toz emisyonlarnn hava kalitesi zerine etkilerini ve atmosferik dalm profilini belirlemek zere ABD EPA tarafndan gelitirilen ve ABDde yaplan ED almalarnda kullanlmas ayn kurulu tarafndan onaylanm olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanlarak Hava Kirlenmesine Katk Deerleri hesaplanmtr. Hava Kirlenmesine Katk Deerlerinin Hesaplanmas Hava dalm modellemesi olarak EPA tarafndan gelitirilen ve ABDde yaplan ED almalarnda kullanlmas ayn kurulu tarafndan onaylanm olan ISCST3 (Industrial Source ComplexShort Term 3) Modeli kullanlmtr. ISCST3 modeli uluslararas kabul grmekte, dnya apnda birok aratrmac, denetim ve yetki organ tarafndan kirletici konsantrasyonlarn tahmin etmek amacyla kullanlmaktadr. Modelin temelini sabit Gaussian dalm oluturur. Bu model ile bir ok emisyon kayna (nokta, alan, izgi ve hacim) ayn anda veya ayr ayr modellenebilmektedir. Yaplan modelleme almas ile blgedeki saatlik, 24 saatlik (gnlk) ve yllk ortalama kirletici YSK belirlenmi ve bu deerler SKHKKYnde yer alan uzun ve ksa vadeli snr deerler ile karlatrlmtr. Bu karlatrmalar sonucunda, atmosfere verilecek toz emisyonlarnn blgedeki hava kalitesi zerine etkileri belirlenmitir. Model sonular, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (SKHKKY) Ek-2 Tablo 2.2de PM10 iin verilen tabloda, UVS ve KVS iin verilen limit deerler ile karlatrlmtr. SKHKKYnde uzun vadeli snr deer (UVS), almamas gereken ve tm lm sonularnn aritmetik ortalamas olan deerlerdir. Ksa vadeli snr deer (KVS) ise maksimum gnlk ortalama deerler veya istatistik olarak btn lm sonular saysal deerlerinin byklne gre dizildiinde, lm sonularnn yzde doksan beini amamas gereken deerlerdir. ken tozlar iin farkl olarak almamas gereken maksimum aylk ortalama deerler olarak tanmlanm olup, toz emisyonlar iin SKHKKYne gre UVS ve KVS deerleri Tablo V.1.3.2de verilmitir. ISCST3 modelini altrmak zere eit veri seti kullanlmtr. Bunlar; Emisyon verileri, Alc ortam a (toporafik bilgiler) ve Meteorolojik verilerdir.
143
Modellemede Kullanlan Emisyon Verileri Model, en kt durum senaryosu dikkate alnarak; SKHKKY Ek-2.4te de belirtildii zere, kirleticilerin slak veya kuru kelmeler nedeniyle konsantrasyonlarnda herhangi bir azalmann olmad ve kirleticilerin radyoaktif bozulmaya uramadan ve alt rnlere dnmeden yayld kabul edilerek altrlmtr. Model altrlmas esnasnda emisyon kayna olarak; projenin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda karlacak hafriyatn kartlmas, yklenmesi, boaltlmas, tanmas ve depolanmas aamasnda oluacak emisyon verileri kullanlmtr. Modellemede Kullanlan Toporafik Veriler SKHKKY Ek-2b.1de hava dalm modelleme almalarnn tesis inceleme alan faaliyet alan merkez olacak ekilde bir kenar uzunluu 2 km olan alan ierisinde yaplmas gerektii belirtilmektedir. Modelleme almalarnda, proje alan snrlarndan 2er km uzaklkta snrlar olan 6 x 6,3 kmlik alan, tesis inceleme alan olarak seilmitir. Alan ierisinde bir grid sistemi oluturulmu ve bu sistemde karelerin kenar uzunluklar, 500 m olacak ekilde iaretlenmitir. Grid sistemindeki karelerin ke noktalar alc ortamlar olarak tanmlanm ve bu noktalardaki toporafik ykseltiler belirlenmitir. Modelleme alan bu yntemle saysallatrlm ve modelde veri olarak kullanlmtr. Bu alan ierisindeki muhtemel kirlilik dzeyleri incelenmi ve sonular YSK konsantrasyonlar (g/m3) cinsinden hesaplanmtr. Modelleme almas kapsamnda kullanlacak olan inceleme alan ierisindeki grid sistemi ve bu noktalardaki ykseklikler Arc GIS 9.x. program yardmyla kartlm olup, grid sistemi ve ykseklik verisinden grnm ekil V.1.7.3de verilmitir. Modellemede Kullanlan Meteorolojik Veriler Modelleme almalar iin gerekli olan meteorolojik bilgilerin temini iin sz konusu blgeye en yakn Hopa Meteoroloji stasyonu verileri kullanlmtr. Blgedeki genel meteorolojik koullar hakknda bilgi edinmek zere uzun yllar ortalamalar incelenmi, blgenin karakteristik koullarn temsil etmesi (zellikle hakim rzgar yn) sebebiyle 2003 yl meteorolojik verileri modelde kullanlmak zere seilmitir. Modelleme almalarnda kullanlmak zere; scaklk, rzgar yn, rzgar hz, bulutluluk ve bulut taban ykseklii verileri temin edilmitir. Hopa Meteoroloji stasyonundan saatlik yer seviyesi atmosfer bilgileri (scaklk, rzgar yn ve rzgar hz) elde edilebilmektedir. Ancak, karm yksekliklerinin hesapland yksek atmosfer rasatlar Trkiyede yedi ilde (Ankara, stanbul, zmir, Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakr) yaplmakta olup, Samsun Meteoroloji stasyonuna ait 2003 yl karm ykseklii bilgileri modellemede kullanlmak zere temin edilmitir. Hopa Meteoroloji stasyonundan 7,14 ve 21 lokal bulut ykseklii ve 7,14 ve 21 lokal bulutluluk deerleri alnm olup, interpolasyon yaplarak saatlik veriler oluturulmutur.
144
ekil V.1.7.1. Hopa Meteoroloji stasyonuna ait 2003 yl esme saylar toplamna ait Rzgar Diyagramlar
nceleme Alan (6 km x 6,3 km)
ekil V.1.7.2. nceleme Alann ve evresini Gsterir Ykseklik Verisi
145
MODELLEME SONULARI Kurulmas planlanan proje kapsamnda hava kirlenmesine katk deerlerinin hesaplanmas amacyla ISCST3 Modeli kullanlarak tesisin blgede yarataca muhtemel kirlilik yk tahmin edilmitir. Tesis inceleme alan ierisinde; 24 saatlik (gnlk) ve yllk ortalama kirletici YSK deerleri g/m3 cinsinden belirlenmi ve ISCST3 model ktlar eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-8). Modelleme almalarnda kullanlan ISCST3 model girdileri, model sonucu elde edilen maksimum saatlik ortalama, gnlk ortalama, aylk ortalama ve yllk ortalama PM YSK deerlerini gsterir ktlar ve YSK deerlerinin zerine ilenilerek e konsantrasyon erileri oluturulan toporafik haritalar eklerde verilmitir (Bkz. Ek-8).
Tablo V.1.7.2. Modelleme almalar ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Deerleri ve SKHKKY Snr Deerleri ORTALAMA PERYODU 24 saatlik PM Yllk MAKSMUM DEER (g/m3) 639,41 226,25 YSK SKHKKY UZUN VADEL VE KISA VADEL SINIR DEERLER (2013 YILI) 100 60 STANDARTLARI NOKTA SAYISI 7 AAN
PARAMETRE
Sz konusu ynetmelie gre, UVS deeri almamas gereken, btn lm sonularnn aritmetik ortalamas olan deerdir. Modelleme sonularna gre, 156 noktadaki deerlerin aritmetik ortalamas alndnda, UVS deerinin (60 g/m3) ok altnda kald (5,03 g/m3) grlmektedir. 24 saatlik YSK deeri ise SKHKKY Ksa Vadeli snr deeri (2013 yl PM iin snr deer KVS = 100 g/m3) 156 adet alc ortam a ierisinde toplam 7 noktada amaktadr. Standartlar aan noktalar 702249-4571143, 701749-4571143, 701749-4571643, 7027494571143, 701249-4570143, 701749-4570143, 703249-4571143 koordinatlarndadr. Sz konusu koordinatlar, konsantrasyon deerleri ve snr deeri at noktalar, Ek-8de sunulan model ktlarnda verilmitir. Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Tablo 2.2de PM iin verilen snr deeri, KVS deeri lm sonularnn %95ini amamas gereken deerdir. Modelleme sonularna gre, 156 noktann 149unda (%95,51) KVS snr deeri almamaktadr. Dolaysyla sz konusu Ynetmelik snr deerini salamaktadr. Sonu olarak; ISCST3 Modeli kullanlarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Deerlerine bakldnda, projenin arazi hazrlk ve inaat aamasndan kaynakl muhtemel emisyonlarn, SKHKKY snr eerlerini salad ve dolaysyla faaliyetin insan ve evre sal asndan herhangi bir tehlike oluturmayaca ngrlmektedir. Yaplan modelleme almas esnasnda modelleme sonular ve model dalm profilini gsterir haritalar eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-8). Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda meydana gelecek olan toz emisyonunun minimuma indirilmesi amacyla yaplacak olan almalar aada sunulmutur. Toz Emisyonu iin Alnacak Kontrol nlemleri Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda; reglatrlerde, iletim yapsnda, ykleme havuzunda, cebri boruda, ulam yollarnda ve santral binalarnda yaplacak kaz, dolgu ve malzeme nakli vb. ilemlerde yaplacak almalar esnasnda toz emisyonu olumas sz konusudur.
146
Arazide oluabilecek tozlanmay minimuma indirgemek SKHKKYnin zne Tabi Tesisler in Emisyon Snrlar ekinde (Ek-1) belirtilen, akta depolanan tozlu yma malzemelerle ilgili hava kalitesi standartlarn karlama hususlarna uyulacaktr. Arazide oluabilecek tozlanmay minimuma indirgemek iin emisyon kaynanda savurma yapmadan doldurma ve boaltma ilemlerinin yaplmas, yollarn slah edilmesi, malzeme tanmas srasnda aralarn zerinin branda ile kapatlmas ve malzemenin st ksmnn %10 nemde tutulmas gibi nlemler alnacaktr. Proje alan tipik Karadeniz Blgesi zelliklerini tamakta olduundan, olduka yal ve nemli bir iklime sahiptir. Ancak, yan olmad, kurak dnemlerde proje alannda bulunan yollar dzenli olarak sulanacaktr. Aralardan kaynaklanacak emisyonlarn da minimuma indirgenmesi iin, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliinin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun ykleme yapmalarna dikkat edilecektir. V.1.8. naat ilemleri sresince su ortamnda, dere yatanda ve proje alannda mevcut canl trlerine (karasal ve sucul flora-fauna) olabilecek etkiler ve hassas trlerin ne ekilde korunaca, alnacak nlemler naat ve iletme aamasnda sucul ve karasal fauna ve flora trleri zerine etkiler ve alnacak nlemler hakknda detayl bilgi sucul ekosistem ile ilgili Blm IV.2.11de ve karasal ekosistem ile ilgili Blm IV.2.12de aklanmtr. Flora zerine Olabilecek Muhtemel Etkiler Faaliyetin arazi hazrl ve inaat aamasnda bitki trleri bitkisel toprak rtsnn syrlmasndan dolay biyomas kaybna urayacaktr. Ancak, flora trlerinin tamamen ortadan kaldrlmas gibi bir durum sz konusu olmayacaktr. Arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda ortadan kaldrlacak tabii bitki trleri, Raporun IV.2.12. blmnde flora listesinde yer alan trlerdendir. Fauna zerine Olabilecek Muhtemel Etkiler Karasal fauna trleri asndan arazi hazrl ve inaat aamasnda habitatlarnn bozulmas nedeniyle baz olumsuz etkiler olacaktr. Ancak, fauna trleri zellikle zarar grecek trler olmayp bu aamada ortamdaki grlt ve hareketlilikten dolay bulunduklar habitatlar terk ederek evredeki daha uygun alternatif yaam alanlarna ekileceklerdir. Fauna trlerine herhangi bir zarar verilmemesi iin projede grev alacak personele faaliyet sahibi tarafndan gerekli uyarlar yaplacaktr. Faaliyet sahibi tarafndan faaliyetin inaat aamasnda canllarn reme dnemlerinde patlatma yaplmayacaktr. Fauna trleri arasnda Bern Szlemesi Ek-2 ve Ek-3e gre kesin koruma altnda olan ve koruma altnda olan trler vardr. Bu trlerle ilgili olarak Bern Szlemesi koruma tedbirlerine ve bu szlemedeki 6. ve 7. Madde hkmlerine uyulacaktr. Bunlar; Kesin olarak koruma altna alnan fauna trleri ile ilgili olarak (6. madde);
147
Her trl kastl yakalama ve alkoyma, kastl ldrme ekilleri, reme ve dinlenme yerlerine kastl olarak zarar vermek veya buralar tahrip etmek, Yabani faunay bu szlemenin amacna ters decek ekilde zellikle reme, gelitirme ve k uykusu dnemlerinde kastl olarak rahatsz etmek, Yabani evreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya bo dahi olsa bu yumurtalar alkoymak, Fauna trlerinin canl veya cansz olarak elde bulundurulmas ve i ticareti yasaktr.
Korunan fauna trleri ile ilgili olarak (7. madde); Kapal av mevsimleri ve/veya iletmeyi dzenleyen dier esaslara, Yabani faunay yeterli populasyon dzeylerine ulatrmak amacyla, uygun durumlarda geici veya blgesel yasaklamaya, Yabani hayvanlarn canl ve cansz olarak satnn, satmak amacyla elde bulundurulmasnn ve nakledilmesinin veya sata karlmasnn uygun ekilde dzenlenmesi hususlarna uyulacaktr.
Faaliyetin her aamasnda, 4915 sayl Kara Avcl Kanununa ve ilgili Ynetmeliklere uyulacaktr. naat aamasnda yaplacak olan patlatmalarn, derede yaayan sucul faunann reme ve yumurtlama dnemlerine rastlamamasna titizlikle dikkat edilecek, trbin k ve balk geitlerinin giri ve klarnn avlak sahas olarak kullanlmasna izin verilmeyecek, evresinin korunmas amacyla gerekli tedbirler alnarak bu konuda gerekli takipler yaplacaktr. Sucul flora ve fauna ile ilgili olarak reglatr ve HES inaatlar tamamlandktan sonra proje alannda almalar yaplacaktr. Tespit edilecek trlerin populasyon miktarlarnda nemli bir azalmaya rastlandnda, azalan trlerin yaam ortamlarnn iyiletirilmesi ve balklandrmayla oaltlmas salanacaktr. V.1.9. Proje alan iindeki su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz, dip taramas, vb. ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, Dere yatanda yaplacak olan almalarn etkileri (bulanklk, suyun debisi vb) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak reglatrlerin gvde inaat iin su ortamnda kaz ve dolgu almalar yaplacaktr. Reglatrlerin tm niteleriyle yaplmas noktasnda ve inaat imalatlarnn tamamlanmasndan sonra reglatrlerin mansabnda her iki sahilde tahkimat yaplarak dere yata gvenli hale getirilecektir. Proje kapsamnda ina edilecek reglatrlerin ve yan nitelerinin (su alma yaps vb.) inaat esnasnda toplam 22.231 m3 kaz yaplacaktr. Bu almalardan dolay kacak olan malzemenin ne ekilde kullanlaca, kullanlamayacak olan malzemenin ne ekilde depo edilecei ile ilgili bilgiler raporun V.1.1 nolu blmnde verilmitir (Bkz. Tablo V.1.1.1). Reglatr yerlerindede yaplacak memba batardosu ve derivasyon kanal kaz almalarnda dere ortamnn geici sre ile bulanmas sz konusu olacaktr. Memba batardosunun kaz almalarndan sonra yaplacak dolgu ile suyun derivasyon kanalna derive edilmesinden sonra dere ortamndaki bulanklk kaybolacaktr. Reglatr inaat almalar kuru ortamda yaplacandan dolay memba batardosu ve derivasyon kanalnn yaplmasndan sonra bulankllk ile ilgili bir problem olmas beklenmemektedir.
148
V.1.10. Derivasyon (reglatr inaat alannn kuru tutulabilmesi iin akarsu gzergahnn geici olarak deitirilmesi) amacyla veya dier nedenlerle akarsu havzasnda yaplacak her trl doldurma, kazklar zerine inaat ve benzeri ilemler ile bunlarn nerelerde ne kadar alan kaplayaca ve kullanlacak malzemeler, ara ve makineler Balkl I-II-III Reglatr ve HES projesi kapsamnda reglatr inaat almalarnn kuru ortamda yaplabilmesi amacyla reglatrn memba ksmnda memba batardosu ve sularn derivasyonu iin derivasyon kanal yaplacaktr. naat esnasnda ncelikle suyun sa yamata derive edilerek Balkl I reglatr sol yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Balkl II reglatr inaat esnasnda ncelikle suyun sol yamata derive edilerek reglatr sa yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Balkl III reglatr inaat esnasnda ncelikle suyun sol yamata derive edilerek reglatr sa yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Bu inaat imalatlarnn gerekletirilmesi iin ekskavatr, ykleyici ve kamyonlar kullanlacaktr. Derivasyon ve reglatr kazlarndan kacak kullanlabilir nitelikteki malzemeler reglatrler ve ilgili yaplarn dolgu ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Kullanlamayacak kaz fazlas malzeme ise belirlenen Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndadepolanacaktr. V.1.11. Olabilecek heyelanlara kar alnacak nlemler Karadeniz blgesi gerek iklimsel gerekse toporafik koullar asndan heyelan potansiyeli olduka yksek olan bir blgemizdir. zellikle dik yama ve ykseltileri oluturan volkanik kkenli kayalarn atmosferik artlarda fiziksel ve kimyasal bozunmalar sonucu kayalarn zerinde oluan ayrma zonlar yksek eim ve yamur suyunun etkisiyle kolayca kaya dmelerine ve toprak kaymalarna sebep vermektedir. Proje alannda yaplan yzeysel gzlemler sonucu Balkl HES sanat yap yerlerinde yamalar genelde youn bitki rts ile kapl olup salam ve durayldr. Ancak proje alannda anakaya zerindeki ayrmann youn olduu blgelerde yama dayanm ve durayll zayflamaktadr. Dolaysyla yama molozu oluumuna da sebep veren kaya ayrma derecesi ve kalnlnn yksek olduu bu kesimler temizlenip kaldrlarak anakayaya ulalacaktr. Ayrca kesin proje aamasnda sanat yap yerlerinde yaplacak kazlar ncesi toprak rts, yama molozu ve anakayann ayrma zonu kalnlklar belirlenerek, yaplacak kaya ve yama stabilite analizleri ile jeolojik birimlerin ayrntl kaya ve zemin snflandrmalar yaplarak kaz klas ve gvenli ev oranlar belirlenerek blgede olmu ve olmas muhtemel eski, potansiyel ve olas heyelan (toprak, kaya dmesi) durumu deerlendirilecek ve gerekli tm tedbirler alnacaktr.
149
V.1.12. Yer alt suyuna etkiler Blgede bulunan volkanik birimler tektonik hareketler sonucunda gelien krk-atlakeklem sistemleri ikincil geirimli zellikte olup havzaya den ya miktarnn byk bir blm bu eklem krk hatlar boyunca dk kotlara doru ak gstererek vadi diplerindeki akarsulara karmaktadr. Proje alannda dere yataklarnn eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Dolaysyla nemli kalnla sahip olmayan bu tr akiferler yeraltsuyu potansiyeli bakmndan verimsizdir. Dolaysyla proje alannn zerinde bulunduu kaya yaplar hidrojeolojik olarak geirimsiz zellik gsterip yeraltsuyu bakmndan verimsizdir. Ancak sanat yap yerlerindeki kazlar esnasnda ve iletim yaps gzergahnda yer yer su ile karlalabilecektir. Bu sular havzaya den ve kayalarn krk ve atlaklarndan szlen doal sular olup keltme havuzlarnda dinlendirildikten sonra uygun alc ortama dearj edilecektir. V.1.13. 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda (09/09/2006 tarih ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.) deerlendirme
2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi, can ve mal kayplarna sebep olan, gnlk hayat, her trl ekonomik ve ticari faaliyeti olumsuz etkileyen taknlarn nlenmesi ve yol at kayplarn giderilmesi iin 09.09.2006 tarihli ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Sz konusu 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi Madde 2 ve Madde 3te dere yataklar ve snrnda yaplacak her trl sanat yaplar ve yaplar ile ilgili Blge Mdrlklerinden gr alnmas ve bir projeye dayandrlmas gerektii belirtilmektedir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda da yaplacak sanat yaplar ve kaz fazlas malzeme alanlar ile ilgili Artvin DS Blge Mdrlne sz konusu niteler ile ilgili projelerle bavurularak gerekli gr alnacaktr. Ayrca ayn genelgenin 10 . Maddesinde dere yatana her trl hafriyat, moloz ve eitli atklarn dzensiz boaltlmasnn yatak kapasitesini azaltt belirtilmekte olup, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda dere yatana herhangi bir hafriyat, moloz ve kat atk boaltlmayacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda 09.09.2006 tarihli ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesine ve ilgili hkmlerine uyulacaktr. V.1.14. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla, elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri Balkl Reglatr ve HES projesini yer ald alann tamam orman arazisi ierisinde kalmaktadr. Proje alan; Arazi kullanma kabiliyet snflamasna gre: P 23 .3 Zfo VII se P 24 .3 Zfo VII es
forml ile belirtilen araziler; Krmz Sar Podzolik Byk Toprak Grubunda, 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, iddetli derecede su erozyonuna maruz, % 30 dan fazla eime sahip 7.snf zel rn ( orman ) arazisi olarak snflandrlmtr.
150
Arazi kullanma kabiliyet snflamasna gre snflandrlan araziler, daha sonra DS Genel Mdrlnce kullanlan USBR Sulu Ziraat Arazi Snflandrma Sistemine evrilerek yeniden snflandrlmtr. Bu snflamaya gre sz konusu araziler 6 st -------- e4g6c4 B 64X olarak snflandrlmtr. Bu snflamada araziler; 0-35 cm derinliinde toprakla kark ta ve aklla snrl, % 10 dan fazla eime sahip, allk ve aa alan olarak kullanlabilen 6. snf sulanamaz alan olarak snflandrlmtr. Proje alan yakn evresinde bulunan mahallelerde ve evresinde genellikle kk ve paral yapdaki tarm arazilerinde aile ii tketimine ynelik olarak tarmsal faaliyetler (ay, fndk, msr vb.) yaplmaktadr. V.1.15. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, mecere tipi, kapall, kesilecek aalarn blgedeki orman ekosistemi zerine etkileri, Proje alan; Artvin Orman Blge Mdrl, Arhavi Orman letme Mdrl, Arhavi Orman letme eflii tarafndan hazrlanan ED inceleme deerlendirme raporuna gre Arhavi serisinde; 225, 239, 240 nolu blmelerde; kayadibi serisinde; 185, 186, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 230, 231 nolu blmelerde yer almaktadr. letme ekli koru, blgedeki aa cinsi yaprakl aalar, mecere tipleri ise Ksc1, Kzc1, kzKsc1, KsKzc1, BKzKs, BKs olarak tespit edilmitir. Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda ED nceleme Deerlendirme Raporunda belirtilen hususlara uyulacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES proje alan ve yakn evresini gsterir 1/25.000 lekli orman mesere haritas Ek-5de verilmitir. Balkl Reglatr ve HES projesi proje alan ve yakn evresini Balkl Reglatr ve HES projesi iin yaplan evresel etd almalarndaki gzlemler ve aada verilen 3 boyutlu uydu grnts dikkate alndnda 100 m2lik alan ierisinde ortalama 5-6 aacn bulunduu grlmekte olup (Bkz ekil V.1.15.1); ormanlk alanlara tekabl eden tesis yerleri iin toplamda yaklak 13.994 adet aa kesilecektir.
151
letim yaps 100 m lik alan

2
ekil V.1.15.1. proje alan ierisindeki orman alanlarnn 3 boyutlu uydu grnts
Orman yangnlarna kar alnacak tedbirlerle ilgili bilgiler eklerde (Ek-13) sunulan Acil Mdahale Plannda detayl olarak verilmitir. Proje kapsamnda, orman saylan alanlarn kullanm iin 6831 Sayl Orman Kanununun, 17/3 maddesi gerei ''Orman zni'', Artvin Orman Blge Mdrlnden alnacaktr. V.1.16. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna yaplacak ilerde kullanlacak yaktlarn trleri, zellikleri, oluacak emisyonlar, kadar
Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda kullanlacak aralardan kaynakl yakt (motorin) kullanm sz konusu olacaktr. Sz konusu aralar iin gerekli yakt, faaliyet sahasna en yakn olan ruhsatl akaryakt istasyonundan karlanacaktr. Arazinin hazrlanmasndan projenin iletme aamasna geene kadar yaplacak almalarda kullanlacak olan aralardan kaynakl olumas muhtemel emisyon miktarlarnn hesaplanmasnda Tablo V.1.16.1.de verilen emisyon faktrleri kullanlmtr.
Tablo V.1.16.1. Dizel Tat Aralarndan Kaynaklanan Emisyon Faktrleri (kg/ton) KRLETC Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kkrt Oksitler Toz Kaynak:Hava Kirliliinin ve Kontrolnn Esaslar.1991 DESEL 9,7 29 36 6,5 18
152
Projenin iletme aamasna geene kadar yaplacak olan arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda kullanlacak aralar aada verilmitir;
Tablo V.1.16.2. naat almalarnda Kullanlacak Makine Ve Ekipmanlar MAKNA VE EKPMAN ADI Ykleyici Traktr Ykleyici Ekskavatr Dozer Titreimli Silindir Greyder Mikser Damperli Kamyon Beton Pompas ADED 6 6 4 6 4 4 4 20 4
Kullanlacak i makinelerinin harcayaca maksimum yakt miktar yaklak 30 lt/saat, olup, her aracn oluturaca ktlesel debi hesaplamalar aada verilmitir. Mazotun younluu = 0,8654 kg/lt alnmtr. Kullanlacak aralarn saatlik yakt sarfiyatnn 30 lt/ara olarak gz nne alndnda 1 aracn oluturaca emisyon deerleri aada hesaplanmtr. 30 lt/saat x 0,8654 kg/lt = 25,95 kg/saat = 0,026 ton/saat olarak bulunur. Buradan da oluturaca gaz emisyon deerleri aada verilmitir. Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kkrt Oksitler Toz : 9,7 kg/ton x 0,026 ton/saat : 29 kg/ton x 0,026 ton/saat : 36 kg/ton x 0,026 ton/saat : 6,5 kg/ton x 0,026 ton/saat : 18 kg/ton x 0,026 ton/saat = = = = = 0,252 0,754 0,936 0,169 0,468 kg/saat kg/saat kg/saat kg/saat kg/saat
alacak aralardan kaynaklanacak emisyonlarn minimuma indirgenmesi iin, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliinin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun ykleme yapmalarna dikkat edilecektir. V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek hafriyatn depolanaca alanlarn vaziyet plannda gsterilmesi ve geici depolama alannn zellikleri Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps (tnel+ boru/kutu menfez), iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi ve enerji retimi yaplmas planlanmaktadr.
153
Kaz fazlas malzeme alan ve antiye alanlarna ait UTM 6 derecelik ve corafik koordinatlar, koordinat sayfasnda verilmitir. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3de, proje alan ve evresini gsterir uydu grnts ise Ek-18de verilmitir. Proje kapsamnda allacak alanda ilk nce inaat alan zerindeki bitkisel toprak syrlacak daha sonrasnda inaata geilecektir. Bitkisel toprak hafriyat malzemesinden ayr olarak Kaz fazlas malzeme alan ierisinde ayr bir blmde (u ksmlarnda) depolanacak ve inaat sona erdikten sonra alann eski haline getirme almalarnda tekrar kullanlacaktr. V.1.18. Proje kapsamnda (inaat ve iletme aamalarnda) su temini sistemi plan, suyun nereden temin edilecei, suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktar ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar, oluacak atk sularn cins ve miktarlar, bertaraf yntemleri ve dearj edilecei ortamlar (Burada gerekli izinler alnmal ve izin belgeleri rapora eklenmelidir.) Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda su kullanlacak yerler, miktarlar, temin yerleri, atksu miktarlar ve atksuyun bertaraf ekli Tablo V.1.18.1de verilmitir.
Tablo V.1.18.1. Projenin Arazi Hazrlk ve naat Aamasnda Su Kullanlacak Yerler, Miktarlar, Temin Yerleri, Atksu Miktarlar ve Atksuyun Bertaraf ekli SU KULLANIMI SU MKTARI SU TEMN YER ATIK SU MKTARI ATIKSUYUN BERTARAF EKL antiye alanlarnda oluacak evsel nitelikli atksu, faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan, antiye-1 (ana antiye alan) alannda kurulacak paket atksu artma tesisinde toplanacak ve artlacaklardr. Artlan su, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir. Dier antiye alanlarnda oluacak evsel nitelikli atk sular ise; 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca; antiye 2-3-4-5 ve alternatif antiye-1 de szdrmasz olarak yaplacak fosseptik ukurunda biriktirilecektir. ukurlar dolduunda, atk sular Arhavi Belediyesine ait vidanjrler ile aldrlarak antiye-1 (ana antiye) alanna gtrlerek paket atksu artma tesisine verilecek ve artldktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir.
Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda toplam 150 Kii in me ve Kullanma Suyu
150 kii x 150 lt/kii-gn = 22,5 m3/gn
me suyu Arhavi ilesinden damacanalarla satn alnmak suretiyle veya il zel idaresinden izin alndktan sonra mevcut yzey sularndan ve kaynak sularndan ime ve kullanma suyu temin edilecektir.
22,5 m3/gn
alma Blgesinde ve kullanlacak ky yollarnda tozumay nlemek iin arazz ile nemlendirme ilemi
Yaklak 5,00 m3/gn
Yzeysuyundan pompaj ile (Agara deresi ve Yankollar) (DS Blge Mdrlnden su tahsisi izni alnacaktr.)
Nemlendirme ileminde bnyesinde kalaca olumayacaktr.
su, iin
toprak atksu
Not 1: Bir kiinin ihtiya duyaca su miktar 150 lt/kii-gn(10 ) alnmtr. Not 2: Kullanlacak suyun tamamnn atk su olarak geri dnecei kabul edilmitir.
10
Kaynak: Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar T - 1998, Prof. Dr.Diner TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROLU)
154
Derivasyon tneli gzergah boyunca yer yer su ile karlalabilinecektir. Bu sular, tnel boyunca havzaya den ve kayalarn krk ve atlaklarndan szlen doal sular olup, tnel klarnda yaplacak keltme havuzlarnda dinlendirildikten sonra alc ortama dearj edilecektir. Proje kapsamnda aa kacak evsel nitelikli atksu, orta kirlilikte evsel atksu zellii ile karakterize edilebilir. Uzun aratrmalar sonucu ortaya kan literatr bilgilerine gre oluacak evsel nitelikli atksuyun karakteristii ile ilgili toplam kirlilik ykleri Tablo V.1.18.2.de verilmitir.
Tablo V.1.18.2. Arazi Hazrlk ve naat Aamasnda Oluacak Evsel Nitelikli Atksuyun Toplam Kirlilik Yk PARAMETRE Birim yk (mg/l) Toplam yk (kg/h)
BOI5 220 0,20625 KOI 500 0,46875 AKM 220 0,20625 Ya-gres 100 0,09375 Toplam P 8 0,0075 Toplam N 40 0,0375 Toplam Cl 50 0,046875 Toplam slfr 30 0,028125 Toplam organik karbon 160 0,15 pH 6-9 Kaynak: Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book Company, New York, ABD.
Faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan; projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca destek antiye alanlarnda kurulacak szdrmasz fosseptiklerde toplanacak ve ana antiye (antiye-1) ierisinde kurulacak paket atksu artma tesisine vidanjrle aktarlacak ve bu antiye alannda oluacak dier atksular ile birlikte artlacaktr. Paket atksu artma tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir. Proje kapsamnda kurulacak artma tesisine ait P&I Diyagram ve kesitler eklerde verilmitir (Bkz. Ek-9). Ayrca Arhavi Arhavi Belediyesinin atk bertarafna likin yazs Ek-1.4de verilmitir. Proje dahilinde kurulacak olan paket atksu artma tesisi iin, 29.04.2005 tarih ve 4343 sayl Atksu Artma Tesisi Proje Onay genelgesi kapsamnda onay yaplacaktr. Artvin l evre ve Orman Mdrlnden atksu artma tesisi iin 29.04.2009 tarih ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmelik hkmleri gereince artlm atksularn dearj iin evre zin Belgesi alnacaktr. Tesis proje ile e zamanl olarak iletmeye alnacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17. ve 20. Maddeleri arasnda bahsedilen alanlardan herhangi birisinde kalmamakta olup, projenin arazi hazrlk ve inaat almalar ile iletme aamasnda, sz konusu ynetmelik ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Proje dahilinde Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri ve yan kollarna dearj edilecek her trl su iin, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmeliinde yer alan alc ortam deerleri ile atksu dearj kriterlerine uyulacaktr.
155
alma blgesinde kullanlacak ky yollarnda tozumay nlemek iin yzey sular kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, bu ilemde su toprak bnyesinde kalaca iin atksu oluturmayacaktr. V.1.19. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek kat atklarn cins ve miktarlar, bu atklarn nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda; yaplacak hafriyat almalar neticesinde hafriyat atklar, alacak personellerden kaynakl evsel nitelikli kat atklar ile inaat atklar meydana gelecektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak olan hafriyat atklar bu hafriyat atklarn deerlendirilmesi ve bertaraf ile ilgili bilgiler raporun V.1.1. nolu blmnde detayl olarak sunulmutur. Dier atklara ilikin bilgilerde aada sunulmutur. Evsel Nitelikli Kat Atklar; Projenin arazi hazrlama ve inaat aamalarnda alacak toplam 150 kiiden kaynakl, evsel nitelikli kat atk (organik atk vb.) ve inaat almalarndan dolay atk (tahta, demir, imento kad vb.) olumas sz konusu olacaktr. Bir kiiden kaynakl gnlk kat atk miktar 1,34 kg (11) kabulyle; 150 kii x 1,34 kg/gn = 201 kg/gn evsel nitelikli kat atk oluacaktr. Projede alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar, antiye olarak kullanlacak sahalar ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacaktr. Konteynrlarda biriktirilecek bu kat atklar ise belli periyotlarda proje alanna en yakn belediye olan Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Konu ile ilgili Arhavi Belediyesinin atk bertarafna likin yazs Ek-1.4de verilmitir. Arazi hazrlama ve inaat almalarndan ise para demir, elik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri kat atklar oluacak olup, bu atklarn miktar deiiklik gstereceinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atklar hurda olarak toplanp, proje alan iinde uygun bir yerde (antiye alanlarnda) depo edilecek ve geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak ve/veya lisans alm geri dnm firmalarna verilecektir. Arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek olan demir, elik, sac vb. metal paralar, antiye alan ierisinde kurulacak, taban szdrmazl salanm ve zerinde sundurma yap bulunan bir alanda muhafaza edilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan atklarn ise yine Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Sonu olarak; Proje kapsamnda oluacak kat atklarn (yemek art, vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayl Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Madde 18de belirtildii gibi denizlere, gllere ve benzeri alc ortamlara, caddelere dklmesinin yasak olduu konusunda alanlar uyarlacak ve gerek bu yasaa gerekse Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine ve bu ynetmelikte; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayl Resmi Gazetede 22.02.1992 tarih ve 21150 sayl Resmi Gazetede 02.11.1994 tarih ve 22099 sayl Resmi Gazetede 15.09.1998 tarih ve 23464 sayl Resmi Gazetede 18.08.1999 tarih ve 23790 sayl Resmi Gazetede 29.04.2000 tarih ve 24034 sayl Resmi Gazetede
11
Kaynak: Devlet statistik Enstits, Belediye Kat Atk Sonular, 2002
156
25.04.2002 tarih ve 24736 sayl Resmi Gazetede 05.04.2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaplan deiikliklere uygun olarak hareket edilecektir. Projenin inaat aamasnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 06.11.2008 tarih ve 27046 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Ayrca; projenin inaat aamasnda 09.09.2006 tarih ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dere Yataklar ve Taknlar le lgili (2006/27) Babakanlk Genelgesine uygun olarak hareket edilecektir. Atk Yalar ve Akmlatrler; Projenin kapsamnda alacak aralarn bakm ve onarmlar yetkili servislerinde yaptrlacak olup, bunun mmkn olmad ve bakm onarmlarnn tesis ierisinde yapld zamanlarda herhangi bir atk yan ortaya kmas durumunda; sz konusu yan topraa ve/veya suya karmasnn nlenmesi amac ile, atk ya kapal ve szdrmasz metal bir kapta toplanarak 30.07.2008 tarih ve 26952 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii kapsamnda lisans alm geri kazanm firmasna szleme dahilinde verilecektir. Aralarn tesis ierisinde bakm ve onarmlar yaplmas durumunda; antiye alan ierisinde taban szdrmazl salanm ve zeri sundurma yap ile kapatlm alanda yaplacak olup, yaplacak almalar esnasnda 08.06.2010 tarih ve 27605 sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca projede kullanlacak olan aralarn bakm ve onarmlarnn faaliyet alan ierisinde yaplmas durumunda, ortaya kmas muhtemel atk akler, 31.08.2004 tarih ve 25569 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii ve 03.03.2005 tarih ve 25744 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliindeki deiiklik hkmleri dorultusunda proje alan ierisinde taban szdrmazl salanm, kapal bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans alm geri kazanm firmasna verilmek sureti ile bertaraf salanacaktr. Tbbi ve Tehlikeli Atklar; Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda alacak kiilerin salk sorunlarna mdahale etmek amacyla yaplacak yataksz, ayakta tedavi amal revir nitesi kurulacaktr. Revir nitesinde oluacak atklarn miktar tam olarak belirlenememekle birlikte ok az miktarda olmas tahmin edilmektedir. Revir nitesinde olumas muhtemel tm tbbi atklar; yrtlmaya, delinmeye, patlamaya ve tamaya dayankl; orijinal orta younluklu polietilen hammaddeden szdrmaz, ift taban dikili ve krksz olarak retilen, ift kat kalnl 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldrma kapasiteli, zerinde grlebilecek byklkte ve her iki yznde Uluslararas Biyotehlike amblemi ile DKKAT TIBB ATIK ibaresini tayan krmz renkli plastik torbalara konulacaktr. Torbalar en fazla 3/4 orannda doldurularak azlar skca balanacak ve gerekli grld hallerde her bir torba yine ayn zelliklere sahip dier bir torbaya konularak kesin szdrmazlk salanacaktr. Kesici ve delici zellii olan atklar ise dier tbbi atklardan ayr olarak delinmeye, yrtlmaya, krlmaya ve patlamaya dayankl, su geirmez ve szdrmaz, almas ve kartrlmas mmkn olmayan, zerinde Uluslararas Biyotehlike amblemi ile DKKAT! KESC ve DELC TIBB ATIK ibaresi tayan plastik veya ayn zelliklere sahip lamine kartondan yaplm kutu veya konteynerler iinde toplanacaktr. Bu biriktirme kaplar, en fazla 3/4 orannda doldurulacak ve azlar kapatlarak krmz plastik torbalara konulacaktr. Kesici-
157
delici atk kaplar dolduktan sonra kesinlikle sktrlmayacak, almayacak, boaltlmayacak ve geri kazanlmayacaktr. Tesiste Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii kapsamnda geici olarak depolanmas salanacak olan tbbi atklar, Arhavi Belediyesi ve/veya Artvin Devlet hastahanesinin tbbi atk toplama sistemine verilerek bertaraf salanacaktr. Tesis ierisinde olumas muhtemel tbbi atklarn geici olarak depolanmas, tanmas ve bertaraf edilmesi aamalarnda 22.07.2005 tarihli 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen ykmllklere uygun olarak hareket edilecektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda olumas muhtemel tehlikeli atklar ise 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtildii zere, srekli kapal olacak ekilde ve kimyasal reaksiyona uramamasn salayarak geici olarak depolayacaktr. Geici olarak depolanan tehlikeli atklar daha sonra evre ve Orman Bakanl tarafndan lisans alm firmalara teslim edilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Bu kapsamda oluacak tehlikeli atklarn geici depolanmas, tanmas ve bertaraf sresince lisansl aralar kullanlacak olup, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak hareket edilecektir. Dier Atklar; Arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnca kullanlacak olan aralardan kaynakl kullanlm ara lastikleri meydana gelebilecektir. Proje alan iinde olumas muhtemel mrn tamamlam lastiklerin geri kazanm firmasna verilmesi salanacak olup, bu kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca proje kapsamnda kullanlacak yemekhanede oluacak bitkisel atk yalarn bertarafnda 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Projenin kapsamnda Dlderli, Dikme Agara dereleri ve yan kollarna atklar kesinlikle atlmayacak olup, projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda 2872 sayl evre Kanununda belirtilen atk ynetimiyle ilgili tm ynetmeliklere uyulacaktr. V.1.20. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler, Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak hafriyat ilemleri srasnda dozer, ykleyiciler, ekskavatr (krc azl dahil), greyder, titreimli silindir, damperli kamyon, hava kompresr, tanabilir jeneratr, drenaj pompas ve borusu, mobil aydnlatc, gibi balca alet ve ekipmanlarn yan sra patlayc olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanlmas planlanmaktadr. Hafriyat almalar kapsamnda muhtemel yaplacak patlatma ilemleri; ak ve kapal alanlarda gerekletirilecektir. Reglatr akslar, ulam yolu, santral binas ve iletim yapsnn inaatlarnn gerek duyulmas halinde gerekli blmlerde ak alan; derivasyon tnelinin almas esnasnda ise kapal alan patlatmalar gerekletirilecektir. Hafriyat almalarnn yaplaca alanlarda sert kayalk zemin bulunduu durumlarda, krcl ekskavatr kullanlarak kayalarn krlarak paralanmas ve kaz fazlas malzeme alanlarna tanmas salanacaktr. Krma ileminin yaplamayaca zeminlerde ise, kontroll, paralamal patlatma yntemi ile hafriyat almalar yaplacaktr. Bu almalarda 500
158
mm/snlik gecikmeli kapsller kullanlacaktr. 1, 2 ve 3 nolu kapsller sra ile patlatlacaktr. Dolaysyla, sz konusu yntem ile yaplan patlatmalar sonrasnda ortaya kan malzeme evreye salmayacak ve patlamann olduu alanda paralanmas salanacaktr (Bkz. ekil V.1.20.1). Paralanan bu malzemeler Kaz fazlas malzeme alanna tanacaktr.
1 Zemin 3 2 1
Delikler
PATLATMA NCES
Hafriyat Malzemesi
PATLATMA SONRASI
ekil V.1.20.1. Ak Alan Patlatmasnn Grafiksel Gsterimi
159
Proje kapsamnda ina edilecek 458 m uzunluundaki derivasyon tnelinde kapal alan patlatmas yaplacak olup, kullanlmas ngrlen patlatma paterni ekil V.1.20.2de verilmitir.
5 Adet Curutme Delii 7 Adet Taban Delii 7 Adet Tavan Delii 8 Adet Yan Duvar Delii 11 Adet Uretim Delii 16 Adet Gobek Delii
: Bos : 6er adet 32x460 mm : 6er adet 32x460 mm : 6er adet 32x460 mm : 6er adet 32x460 mm : 6er adet 32x460 mm
ekil V.1.20.2. Tnel in Patlatma Paterni
Proje alan ierisinde patlayc madde depolamas yaplmayacak olup; patlatma ilemleri gndz saatlerinde yaplacaktr. Ak saha patlatmalarnda; rockbit delici, anfo patlayc, powergel magnum yemleyici, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm ln cihaz ve ateleyici manyeto; tnel patlatmalarnda ise jumbo delici makinesi, sehpal delici el makinesi, powergel magnum patlayc, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm ln cihaz ve ateleyici manyeto kullanlacaktr. Patlatmalarda kullanlacak olan ANFO, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun) %6 orannda kartrlmas ile elde edilen patlayabilir bir maddedir. Ucuz ve gvenli olmas nedeniyle dnyada ve Trkiyede en ok tketilen patlayabilir karmdr. Detonasyon hz; 250 mm apndaki bir patlatma deliinde 4.400 m/sye ulamaktadr. Bu nedenle ANFO, 25 mmden daha dk apl deliklerde sabit bir detonasyon hzna ulaamaz. deal olarak ANFO, orta ve geni apl (75-250 mm) deliklerde en yksek patlatma hzna ular. ANFOnun detone edilmesi (patlatlabilmesi) iin daha yksek bir primer(dinamit vb.) ile atelenmesi gerekmektedir. MKE BARUTSANdan alnan bilgilere gre ANFOnun zellikleri aada verilmektedir.
Tablo V.1.20.1. ANFOnun Teknik zellikler PARAMETRE Grn Toplam Nitrojen Oran(%min) NH4NO3(%min) Suda znmeyen Maddeler (%max) Nem(Fisher metoduna gre) Ph(150C) Antikeyt Madde Kaplama Fuel-Oil Emme kapasitesi(%) Kaynak: MKE Barutsan ZELLK Beyaz-Prill tanecikler halinde 34.5 98.5 1.0 % 0.2 4.5-6.0 Organik Mineral 8.0-12.0
160
Kayacn iinde patlayc maddenin yaratt elastik dalgalar, bir noktadan dier bir noktaya enerji transferini temsil ederler. lk bata ortama yeni gelen enerji ortamdaki denge konumunu bozarak yer deitirmeye sebep olur. Eer ortam yeni gelen enerjiye elastik zellik gstermezse enerji snmlenir ve sadece titreimi azalm dalgalar patlama blgesinden yansr. Eer elastik zellik gsterirse, bozulan ortamn sonucu olarak komu ortamlar denge konumundan ayrlarak yay-arlk mekanizmasna benzer bir ekilde salnm meydana getirirler. Bylece salnmn artlarnn meydana geldii ortamda bozulan ortamn her elementi salnmn zelliklerini dier elementlere de geirerek ortamda dalga hareketini meydana getirirler. Dalga hareketi srasnda toplu bir hareket veya madde tanmas sz konusu deildir. Ortam oluturan paracklar denge pozisyonlarnda salnm veya dnme hareketini yaparlar ve ortam boyunca herhangi bir yer deitirme sz konusu deildir. Patlatma yapld zaman meydana gelebilecek iki eit hz vardr; birincisi bozulan ortamn younluuna bal olarak dalga veya faz hz, ikinci olarak ise dalga hzn etkileyip, denge pozisyonunun bozulmas ile salnm hareketi meydana getiren parack hzdr. Sismik dalgalarn tanmas; kat ettii mesafe, zemin incelemesi, jeoloji, dalga tipi, sreksizlikler, frekans, krlma as, kaynan yaps, kresel yaylma ve ortamn elastik zellikleri gibi eitli etkenlere baldr. letmede meydana gelecek hava oku hesaplanrken blgenin zemin yaps, blgedeki konutlarn (evlerin) yaps gz nnde bulundurulmutur. Buna gre; faaliyet alannda retim srasnda oluabilecek vibrasyon tasarmnda esas alnan veriler (kabuller) aada verilmitir. Patlatma sonucu oluan hava oku aadaki bantdan hesaplanmaktadr (CALZIA, 1969). iddetli etki zonu : D < 5W Orta iddette etki zonu : 5W< D <10W Hafif iddette etki zonu : 10W< D <15W D = Etkili zon aral (rn) W = Bir gecikme aralnda atlan dinamit miktar = Anlk arj (kg) Maksimum anlk arj (100 kg) kullanlmas durumunda oluacak etki zonlar mesafeleri aada verilmitir. iddetli etki zonu : 0 -50 m Orta iddette etki zonu : 50 -100 m Hafif iddette etki zonu : 100 -150 m Patlatmayla oluturulan titreimin evre yaplara etkisi Patlatmal kaz almalarnda patlatmann asl amacnn kayay krarak gevetmektir. Burada krma ilemini yerine getiren ok dalgas, salam kaya ierisinde sismik dalgalar eklinde yaylmaktadr. Sismik dalgalarn enerjileri tkeninceye kadar yaylmaya devam edecekleri bir gerektir. Enerji snmesinin iki nedeni vardr. Bunlardan birincisi kaya yapsnn gerek fiziksel, gerekse jeolojik olarak gsterdii diren, ikincisi ise geometrik olarak sismik dalgann kaynandan uzaklatka daha geni bir alana yaylmasdr. Bu enerji, patlatma kaynandan uzaklaarak snmleninceye kadar uzun bir mesafe kat edecektir. Bu zaman srecinde, kaya yaplarnda ve binalarda hasarlara ve yerleim yeri sakinlerinin tedirgin olmasna neden olabilmektedir. Buradaki evresel problemler patlayc madde enerjisinin tamamnn paralanma iin kullanlmadnn bir gstergesidir. Patlatmadan kaynaklanan etkiler, patlatma srasnda aa kan enerjinin paralama ve teleme ilemlerinden arta kalan ksmnn, kaya ierisinde veya atmosferdeki hareketlerinden meydana gelmektedir. Bu durum dikkate alndnda evresel etkilerden arndrlm bir patlatma tasarm ayn zamanda patlayc enerjisinin de en iyi ekilde kullanld tasarmdr.
161
Patlatma annda yaratlan titreimin uzak noktalara kadar ilerlemesi de patlatlan delik arj ve bina arasndaki kaya yapsnn ve jeolojisinin bir fonksiyonudur. Homojen yaplarda dalga daha rahat ilerleme imkn bulacak krkl yaplarda da veya fay tabakalarnda ise dalgann bir ksm geri yansyacaktr. Patlatmayla oluturulan titreimim evre yaplara etkisi Devine bants (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir. Devine Bants;
v = Kaya iinde yaylan titreim hz (in/sn) . k = Kaya trne bal katsay (26-260) D = Patlatma noktas ile evre yerleim birimleri arasndaki etkiIi mesafe (feet) W= Bir gecikme aralndaki patlayc miktar (Iibre) k katsays kayacn titreimi iletme kapasitesi olarak alnmaktadr. Patlatma kayna ile hassas nokta arasndaki birimlerin deikenIii, krk, fay, atlak gibi sreksizliklerin younluu k katsaysn etkilemektedir. Homojen birimlerde k katsay 260 saysna yaklarken, tektonik etkilerin younluu ve geilen her farkl birim katsayy 26 saysna yaklatrmaktadr. Hesaplamalarda k katsays en kt artlarda, birimlerin homojen ve krksz olduu varsaymndan hareketle 260 olarak alnmtr.
Tablo V.1.20.2. Patlatmalarda Hesaplanan Mesafeye Gre Titreim Hz Deerleri W=100 kg Alnarak Hesaplanan Mesafeye Gre Titreim Hz Deerleri (Ak alan ve kapal alan patlatmalarnda) D 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900 950 1000 1050 1100 1150 1200 1250 W 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 k 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 Sonu 141,43 46,66 24,39 15,39 10,77 8,04 6,29 5,08 4,20 3,55 3,05 2,65 2,33 2,07 1,86 1,67 1,52 1,39 1,27 1,17 1,08 1,01 0,94 0,88 0,82 1/5V 28,29 9,33 4,88 3,08 2,15 1,61 1,26 1,02 0,84 0,71 0,61 0,53 0,47 0,41 0,37 0,33 0,30 0,28 0,25 0,23 0,22 0,20 0,19 0,18 0,16 1/2V 70,72 23,33 12,19 7,70 5,38 4,02 3,14 2,54 2,10 1,78 1,53 1,33 1,17 1,04 0,93 0,84 0,76 0,69 0,64 0,59 0,54 0,50 0,47 0,44 0,41
162
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES ED RAPORU 260 260 260 260 260 0,77 0,73 0,68 0,65 0,61 0,15 0,15 0,14 0,13 0,12 0,39 0,36 0,34 0,32 0,31
1300 1350 1400 1450 1500
100 100 100 100 100
Not: 1 feet = 0.3048 rn, 1 libre = 0.4536 kg, 1 in = 25.4 cm
Tabloda; V = mm/sn mesafeye gre deien titreim hz, Vo= Bina temelindeki titreim hz. Kaya ii titreim hznn (V) 1/2 -1/5'i Vo deeri olarak kabul edilmektedir. Yre kylerindeki en hassas yapnn Tablo V.1.20.3.te b tipi yaplar olduu kabul edilirse Vo hznn 5 mm/s'nin zerine kmamas gerekmektedir. Tablo V.1.20.2. incelendiinde, 100 kg'lk arjn etkisi ile oluan titreim hz patlatma noktasndan itibaren 400 metreden sonra 5 mm/sn'nin altna inmektedir. Bu mesafeden sonra maksimum anlk arj (100 kg) ile yaplan patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun yerleim birimlerine (Tablo V.1.20.3.te b tipi yaplar) olumsuz etkisinin olmayaca ortaya kmaktadr. Balkl I reglatrnde olduu gibi yerleim yerlerinin 400 m den daha yakn olduu durumlarda ise ya patlayc miktar azaltlacak ya da patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr.
Tablo V.1.20.3. Bina Temeli Titreim Hz (Vo) Deerlerine Bal Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Grebilecek Bina Trleri (Forssbland, 1981 ) Bina Tr a-Yklmaya yz tutmu ok eski tarihi binalar b-Sval biriket, kerpi, yma tula evler, c-Betonarme binalar d-Fabrika gibi ok salam yapda endstriyel binalar Vo (mm/sn) 2 5 10 10-40
Binalardaki hasarlarn titreim genlii ynnden incelenmesi Patlatma sonucu oluan titreimlerin genlii aadaki bantdan hesaplanmaktadr (Armac Printing Company).
A = Patlatma sonucu oluan titreimlerin azami genlii (mm) W= Bir gecikme aralnda atelenen patlayc miktar (kg) D = Patlatma kayna ile evre yerleim birimleri arasndaki etkili mesafe (m) K = Kaya trne bal katsays
Tablo V.1.20.4. Patlatma Yaplan Kaya Tr ve Bina Temeli Altndaki Kaya Trne Bal Olarak Deiim Gsteren K Katsays Asgari ve Azami Deerleri K katsays Minimum 0,57 1,15 1,15 2,30 Maksimum 1,15 2,30 2,30 3,40
Patlatma Yaplan Birim
Temel Alt Kaya Tr
Kaya Kaya Kaya Kil (Toprak) Kil(Toprak) Kaya Kil(Toprak) Kil (Toprak) Kaynak: Armac Printing Company
163
Genlik deerinin 0,05 mmnin altnda olmas durumunda binalarda hasar olmad bilindiinden (Armac Printing Company) maksimum patlayc miktar 100 kg ile ak alanda yaplacak atmlarda etki mesafesi; D=(1,15100)/0,05 =230 m bulunur. Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Yukarda hesaplanan snr deerlerden daha yakn binalarn bulunduu blgelerde (Balkl-I Reglatr) ise, patlayc miktar azaltlacak veya patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr. Ayrca, patlatmalar srasnda olas bir kaya frlatmas durumunda, raporun V.1.21 nolu blmnde ve eklerde sunulan Acil Mdahale Plannda (Bkz. Ek-13) verilen nlemler alnarak kaza olasl en aza indirilecektir. naat aamasnda canllarn reme dnemlerinde (Mart-Haziran) patlatma yaplmayacaktr. Projenin arazi hazrlk ve inaat almalarnda yaplacak patlatma ilemi sonucu olumas muhtemel titreimle ilgili detayl bilgiler ve hesaplamalar Akustik Raporda sunulmutur (Bkz. Ek-11). Proje kapsamnda arazi hazrlk ve inaat aamasnda faaliyet gsterecek makine, ara ve ekipmanlar ve miktarlar Tablo V.1.20.5.'de verilmitir.
Tablo V.1.20.5. naat almalarnda Kullanlacak Makine Ve Ekipmanlar, MAKNA VE EKPMAN ADI Ykleyici Traktr Ykleyici Ekskavatr Dozer Titreimli Silindir Greyder Mikser Damperli Kamyon Beton Pompas ADED 6 6 4 6 4 4 4 20 4
Tabloda verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sra ile alacak olup, yaplan grlt hesaplamalarnda en olumsuz senaryo baz alnarak, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Proje alanlarnda alacak olan aralarn hepsinin ayn anda altklar varsaylmtr. Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda meydana gelecek olan toplam grlt dzeyinin tespit edilmesi amacyla Sound PLAN 6.5 programndan yararlanlmtr. Yaplan hesaplamalarda grlt kayna olarak seilen ara ve ekipmanlarn grlt dzeyleri hakknda bilgi ise programn kitaplnda bulunan veritabanndan salanmtr.
164
Programda ilk olarak, grlt dalmn direk olarak etkileyen doal zeminin ykseklik modeli ortaya kartlmtr. Doal zeminin programa yanstlmas esnasnda 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde bulunan ve 10m ykseltilerle atlan ykselti konturlar saysallatrlmtr. Ykseltilerin saysallatrlmasndan sonra programn saysallatrlan ykseltiyi alglamas amacyla Geici SZM (saysal zemin modellemesi) oluturulmutur. Geici SZM oluturulmas ileminden sonra ise arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan aralar tanmlanm ve tesis oturum alan ierisine yerletirilmitir. Yaplan hesaplamada arazi hazrlk almas esnasnda tm aralarn ayn anda ve ayn noktada almalar varsaym ile veriler girilmitir. Yaplan bu almalar sonucunda grlt dzeyinin hesaplanaca hesaplama alan tanmlanm ve bu alan ierisinde alacak olan aralardan kaynakl grlt dzeyleri hesaplanmtr (Bkz. Ek-11).
165
letim Yaps- I
letim Yaps-II
ekil V.20.3. Grlt Haritas (Arazi Hazrlk ve naat Aamas)
166
Yaplan hesaplamalar sonucunda ve yukarda verilen grlt haritas zerinde de anlalaca zere, projenin inaat almalar esnasnda alacak aralardan kaynakl grlt dzeyi zellikle aralarn alt blgede yksek deerlere kmaktadr. Yaplan hesaplamalarda arazi hazrlk ve inaat aamasnda alacak aralarn ayn anda ve ayn yerde almalar gz nne alnarak yaplmtr. Ancak inaat almalar sresince btn aralarn ayn anda almalar sz konusu olmayacak olup, aralar belli bir sra halinde alacaktr. Dolaysyla projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda hesapla elde edilen grlt dzeylerinden daha dk seviyelerde grlt olumas beklenmektedir. 04.06.2010 tarihli ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren GDYY Ek-VII Tablo-5de belirtilen antiye alan iin evresel grlt snr deerleri Tablo V.1.20.6.da verilmitir.
Tablo V.1.20.6. antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri Faaliyet tr (yapm, ykm ve onarm) Bina Yol Dier kaynaklar Lgndz (dBA) 70 75 70
Tablo V.1.20.6.da verilen grlt seviyeleri, ekil V.1.20.3 deki grlt haritalarnda belirtilen grlt dalm ile karlatrldnda grlt seviyelerinin yerleim yerlerinde ynetmelikte belirtilen snr deerlerin altnda kald grlmektedir. Sz konusu yerleim yerlerinin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnca buradaki yerleimlerin, olumas muhtemel grlt seviyelerinden olumsuz etkilenmeleri sz konusu olmayacaktr. ED Raporu (Bkz. Ek-11). kapsamnda hazrlanan Akustik Rapor eklerde sunulmutur
V.1.21. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda toplam 150 kiinin almas planlanmaktadr. Proje dahilinde alacak vasfsz personel, mmkn olduunca blgeden istihdam edilecek, iletme aamasnda ise daimi personeller yine yreden istihdam edilerek az da olsa blge ekonomisine katk salanm olacaktr. Bu personellerin evlerine ulamn salamak iin servis hizmetleri verilecek, bylece konaklama problemi olmayacaktr. Proje kapsamnda alacak personelin teknik ve sosyal ihtiyalar (barnma, dinlenme, yemekhane vb.) proje kapsamnda kurulacak antiye alanlarnda yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrca ihtiya duyulmas halinde teknik ya da sosyal ihtiyalar, proje alan yakn evresindeki yerleim birimlerinde (Dlgerli, Yldzl ve Baky kyleri), buralardan karlanamama durumunda ise Arhavi lesi ile Artvin l Merkezinden temin edilebilecektir.
167
V.1.22. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar, acil eylem plan hakknda bilgi verilmesi, Projenin tm nitelerinde arazi hazrlama ve inaat almalar esnasnda; Yaplacak kaz almalar (yol ama, yol tesviye, iletim hatt iin platform ama, , tesis yaplarnn temellerinin almas vb.), Kaz almas sonucu oluacak dolgu malzemelerinin stoklanmas, serilmesi, sktrlmas, Tm nitelerin (reglatrler, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, vb.) ve tamamlayc tesislerin inaat, Kullanlan makine ve ekipmanlardan kaza riski sz konusu olabilmektedir.
Projenin arazi hazrlama ve inaat aamasnda; Teknik olarak ynetmeliklerin art kotuu her trl gvenlik tedbirleri, Personele i sal ve i gvenlii eitimi, Ynlendirme iaretlerinin ve ikaz levha iaretlerin yerletirilmesi, ilere kiisel koruma ara ve gerelerinin temini(giysi, maske, kulaklk vb.) Tesiste tm giri klarn kontroll bir ekilde yaplmas, Gvenlik grevlisinin bulundurulmas, Tehlike, ihbar ve ikaz panolarnn yerletirilmesi, Bakml makine ve ekipmanlarn kullanlmas, K aylarnda yollarn ak tutulmas ve buzlanmann nlenmesi konularnda gerekli her trl nlemler alnarak, kazalarn olumas nlenecektir. Bu konuda zellikle yap iyerlerinde alnacak asgari salk ve gvenlik artlarn ieren, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan kartlarak, 23 Aralk 2003 tarih ve 25325 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii hkmlerine uygun olarak inaat almalarnn yrtlmesi salanacaktr. Bu ynetmelikte geen, ak alanlardaki alma yerlerinde uyulmas gereken aadaki asgari artlar yerine getirilerek tm almalar yaplacaktr. Ayrca projenin inaat ve iletme aamalarnda olumas muhtemel kaza risklerine (deprem, sabotaj, sel, yangn vb.) kar alnacak nlemleri belirleyen Acil Mdahale Plan eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-13). i-Salamlk ve dayankllk Alak veya yksek seviyede olan hareketli veya sabit alma yerleri; alan ii says, zerlerinde bulunabilecek maksimum arlk ve bu arln dalm, Maruz kalabilecei d etkiler gz nne alnarak yeterli salamlk ve dayankllkta olacaktr. Bu alma yerlerinin tayc sistemleri ve dier ksmlar yaps gerei yeterli salamlkta deilse, alma yerinin tamamnn veya bir ksmnn zamansz veya kendiliinden hareketini nlemek iin, bunlarn dayankll uygun ve gvenilir sabitleme metotlaryla salanacaktr. alma yerlerinin salaml ve dayankll uygun ekilde ve zellikle de alma yerinin ykseklik veya derinliinde deiiklik olduunda kontrol edilecektir. ii-Enerji datm tesisleri Yap alanndaki enerji datm tesislerinin, zellikle de d etkilere maruz kalan tesislerin, kontrol ve bakmlar dzenli olarak yaplacaktr.
168
Yap alannda elektrik hava hatlar geiyorsa, mmknse bunlarn gzergah deitirilerek yap alanndan uzaklatrlacak veya hattn gerilimi kestirilecektir. Bu mmkn deilse, bariyerler veya ikaz levhalaryla aralarn ve tesislerin elektrik hattndan uzak tutulmas salanacaktr. Aralarn hat altndan gemesinin zorunlu olduu durumlarda uygun nlemler alnacak ve gerekli ikazlar yaplacaktr. iii-Hava koullar iler, salk ve gvenliklerini etkileyebilecek hava koullarndan korunacaktr. iv-Den cisimler Teknik olarak mmkn olduunda iiler den cisimlere kar toplu olarak korunacaktr. Malzeme ve ekipman, yklma ve devrilmeleri nlenecek ekilde istiflenecek veya depolanacaktr. Gerekli yerlerde tehlikeli blgelere giriler nlenecek veya kapal geitler yaplacaktr. v-Yksekten dme Yksekten dmeler, zellikle yeterli ykseklikte salam korkuluklarla veya ayn korumay salayabilen baka yollarla nlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabannda eteklik bulunacaktr. Yksekte almalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, gvenlik alar gibi toplu koruma aralar kullanlarak yaplacaktr. in doas gerei toplu koruma nlemlerinin uygulanmasnn mmkn olmad hallerde, alma yerine ulalmas iin uygun aralar salanacak, allan yerde vcut tipi emniyet kemeri veya benzeri gvenlik yntemleri kullanlacaktr. vi-skele ve seyyar merdivenler Btn iskeleler kendiliinden hareket etmeyecek ve kmeyecek ekilde tasarlanm, yaplm olacak ve bakml bulundurulacaktr. alma platformlar, geitler ve iskele platformlar, kiileri dmekten ve den cisimlerden koruyacak ekilde yaplacak, boyutlandrlacak, kullanlacak ve muhafaza edilecektir. skeleler; (a) Kullanlmaya balamadan nce, (b) Daha sonra belirli aralklarla, (c) zerinde deiiklik yapldnda, belli bir sre kullanlmadnda, kt hava artlar veya sismik sarsntya veya salamln ve dayanklln etkileyebilecek dier koullara maruz kaldnda, uzman bir kii tarafndan kontrol edilecektir. Merdivenler yeterli salamlkta olacak ve uygun ekilde bakm ve muhafazas salanacaktr. Bunlar uygun yerlerde ve amalarna uygun olarak doru bir ekilde kullanlacaktr. Seyyar iskelelerin kendiliinden hareket etmemesi iin gerekli nlem alnacaktr. vii-Kaldrma aralar Btn kaldrma aralar ile balantlar, sabitleme ve destekleme elemanlar da dahil btn yardmc ksmlar; (a) (b) (c) Kullanm amacna uygun ve yeterli salamlkta tasarlanm ve imal edilmi olacak, Doru ekilde kurulacak ve kullanlacak, Her zaman iyi alabilir durumda olacak,
169
(d) (e)
Yrrlkteki mevzuata gre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yaplacak, Bu konuda eitim alm ehil kiilerce kullanlacaktr.
Kaldrma aralar ve yardmc elemanlarnn zerlerine azami yk deerleri aka grlecek ekilde yazlacaktr. Kaldrma ekipman ve aksesuarlar belirlenen amac dnda kullanlmayacaktr. viii-Kaz ve malzeme tama ara ve makineleri Btn kaz ve malzeme tama ara ve makineleri; (a) (b) yi alr durumda olacak, Doru ekilde kullanlacaktr.
Kaz ve malzeme tama ilerinde kullanlan makine ve aralarn src ve operatrleri zel olarak eitilmi olacaktr. Kaz ve malzeme tama ilerinde kullanlan makine ve aralarn kaz ukuruna veya suya dmemesi iin gerekli koruyucu nlemler alnacaktr. ix-Tesis, makine, ekipman Mekanik el aletleri de dahil olmak zere herhangi bir gle alan tesis, makine ve ekipman; (a) (b) (c) (d) Mmkn olduu kadar ergonomi prensipleri dikkate alnarak uygun ekilde tasarlanm ve imal edilmi olacak, yi alr durumda olacak, Yalnz tasarlandklar iler iin kullanlacak, Uygun eitim alm kiilerce kullanlacaktr.
x- Kaz ileri Kaz almalarnda; (a) (b) (c) (d) Uygun destekler ve setler kullanlacak, Malzeme veya cisim dmesi veya su baskn tehlikesine ve insanlarn dmesine kar uygun nlemler alnacak, Salk iin tehlikeli veya zararl olmayan zellikte solunabilir hava salamak iin btn alma yerlerinde yeterli havalandrma yaplacak, Yangn, su baskn veya gk gibi durumlarda iilerin gvenli bir yere ulamalar salanacaktr.
Kaz alanna giri ve k iin gvenli yollar salanacaktr. Toprak ve malzeme ynlar ve hareketli aralar kaz yerinden uzak tutulacak ve gerekiyorsa uygun bariyerler yaplacaktr. Bunlarn yan sra proje kapsamnda sahada hareket eden aralar insan sal asndan tehlike ve kaza riski oluturmaktadr. Kaza risklerini en aza indirmek iin proje sahas ierisinde alacak aralarn bakmlar periyodik olarak yaplacak, saha ierisinde her trl evre emniyeti alnacak ve gerekli ikaz levhalar konulacaktr. Proje kapsamnda gerekmesi durumunda hafriyat almalarnda kullanlmak zere alnacak patlayc malzemeler iin patlayc malzemelerin teslim alnmas, tanmas, datlmas, geri alnmas ve muhafazas bu amala eitilmi ve fenni nezareti tarafndan grevlendirilmi kimseler tarafndan ilgili mevzuat hkmlerine gre yaplacaktr. Doldurma, sklama, kapsl tellerinin temizlenmesi, balanmas ve atelenmesi bizzat fenni ziyareti grevlendirilmi, yeterlilik belgesine sahip atei tarafndan yaplacaktr. Patlayc yerletirilen delikler ok iyi sklama yaplacak ve para savrulma riskini nlemek amacyla deliklerin zeri rtlecektir.
170
Patlatma esnasnda her trl evre emniyeti alnacak, tm saha evresine gerekli ikaz levhalar aslacak ve patlatma yaplmadan nce siren ile uyar yaplacaktr. letmede tehlikeli, parlayc ve patlayc zellik gsteren maddeler ile ilgili olarak Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Tzne uyulacaktr. Patlatma yapldnda evreye ta ve kaya frlamasn nlemek amacyla ilk patlatmalar 1 veya 2 delik alarak ve minimum dzeyde patlayc kullanlarak yaplacak ve bu ekilde kayacn patlatmaya kar tepkisi belirlenerek, kaya frlamalarn nleyecek patlatma dizaynna ulalacaktr. Ayrca ta frlamalarnn denetlenmesi iin en uygun ateleme rgtlemesi yaplacak, ardk gelen ateleyicilerin bindirmeli patlatlmalar sonucu kayalarn birbirlerini perdelemesi salanacaktr. Patlayc maddenin kullanlmas, korunmas, tanmas konular; Tekel d braklan patlayc maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin retimi, ithali, tanmas saklanmas, depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarna ilikin 29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl resmi Gazetede yaymlanan 87/12028 karar sayl tze uygun olarak yaplacaktr. xi-Metal veya beton karkas, kalp panolar ve ar prefabrike elemanlar Metal veya beton karkas ve bunlarn paralar, kalp panolar, prefabrike elemanlar veya geici destekler ve payandalar ancak uzman bir kiinin gzetimi altnda kurulacak ve sklecektir. ileri, yapnn geici dayankszlk veya krlganlndan kaynaklanan risklerden korumak iin yeterli nlemler alnacaktr. Kalp panolar, geici destek ve payandalar, zerlerine binen yke ve gerilime dayanacak ekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktr. xii-atlarda alma Ykseklik veya eimin belirlenen deerleri amas halinde; iilerin, aletlerin veya dier nesne veya malzemelerin dmesini veya herhangi bir riski nlemek iin toplu koruyucu nlemler alnacaktr. ilerin at zerinde veya kenarnda veya krlgan malzemeden yaplm herhangi bir yzey zerinde almak zorunda olduu hallerde; krlgan maddeden yaplm yzeyde dalgnlkla yrmelerini veya yere dmelerini nleyecek nlemler alnacaktr. Ksaca projenin gerek inaat gerekse iletme dneminde, gerekli tm tedbirler alnacaktr. Projenin tm aamalarnda, 4857 sayl Kanunu ve bu kanuna bal olarak kartlm ve kartlacak olan ynetmelik ve tzk hkmlerine uyulacak ve olas tm kaza ve risklerin mmkn olan en alt dzeye indirilmesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Proje dahilinde ayrca 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu ve 5179 sayl Gdalarn retimi, Tketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden karlan ve kartlacak tzk ve ynetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktr.
171
V.1.23. Proje alannda, peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasl yaplaca,( Proje inaat almalar srasnda ana yaplarn ina edildii saha haricinde daha kstl alanda yaplacak saha dzenlemelerinde varsa su, kanalizasyon, haberleme ve elektrik ebekesi ile dier altyap tesislerine zara verilmemesi iin alnacak tedbirler) bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, Tahrip edilmi bir alan evresel adan stabil duruma getirmek doal bir evrenin ve doal kaynaklarn gelecek nesillere aktarlmas iin zorunludur. Ancak tahrip edilmi bir alan kendi haline brakldnda ekolojik dengesine ulamas kendi kendini onarmas ok uzun yllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanlarn yeniden doaya kazandrlmas iin insan yardmna gereksinim vardr. Bu amala yaplan peyzaj onarm tahrip edilmi alann verimliliinin, ekolojik, ekonomik ve estetik deerlerinin yeniden kazandrlmasn hedefleyen almalardr. Peyzaj onarm kapsamnda yaplacak iyiletirme almalar yalnzca aalandrma eklinde deil, yeil alan dzenlemeleri, arazi biimlendirme ve erozyon kontrol nlemleri vb. alternatiflerin de saland almalar iermelidir. Projenin arazi hazrlk, inaat ve tesis aamasndaki faaliyetler kapsamnda; reglatr, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, antiye ve kaz fazlas malzeme alanlar ile alacak yolda peyzaj karakteri farkllk gstermeye balayacaktr. Proje alannda, peyzaj deiimine neden olabilecek balca sebepler u ekilde sralanmaktadr: Tahrip olan ve bu tahrip sonucunda deien yzey rts, Ortadan kaldrlacak olan bitki rts, na edilecek niteler / kullanmlar, Arazi desenindeki / kullanmndaki deiim, Kaz dolgu almalar sonucunda deien topografya,
Doal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk deiim; reglatrlerde, ykleme havuzunda, cebri boruda, santral binasnda ve alacak yollarda yaanacaktr. Bu noktalarda doal bitki rts tahrip olurken, kaz ve dolgu almalar sonucunda topografya deiecek, ekosistemdeki denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara urayacaktr. Bu aksakl ortadan kaldrabilmek adna yaplacak peyzaj almalaryla; ncelikle tahrip edilen blgenin rehabilitasyonu gerekletirilerek, alann doal peyzaj deerini tekrar kazanmas iin almalar yaplacaktr. Arazi hazrlk almalar balamadan nce tesis nitelerinin yaplaca alanlarn fotoraflar ekilerek alann grsel durumu ortaya konacaktr. naat almalar tamamlandktan ve iletme faaliyete getikten sonra bu alanlar aslna benzer, toporafya uygun bitkilendirilerek ayn ekilde dzenlenecektir. Bunun iin; Alanda syrlan st toprak stabil hale getirilecektir. Proje alannda, doal bitki rts deerlendirilerek alan temsil eden nc, katlmc ve hkim trler tespit edilecektir. Tespit edilen bu trler aa, aack, al ve orman alt rts olarak snflandrlacaktr. Proje alannda yaplacak olan rehabilitasyon almalar, bu trlerin tespiti dorultusunda, alana uyumlu olarak gerekletirilecektir. naat almalarnn ardndan, eimin yksek olduu ve toprak kaymasnn grld blgelerde, sekiler oluturmak suretiyle, daha dz yzeyler elde edilecek ve bu yzeyler yukarda bahsedilen sistematie gre bitkilendirilecektir.
172
Bak noktalar olarak tanmlanabilecek geni vista salayan alanlarda grsel deiim olumamas bakmndan, bu almalar sistematik olarak yaplacaktr. Bylece; Projenin, proje inaat ve kullanm sreci ierisinde evreye olan etkilerini en aza indirgeyerek, alanda srdrlebilirlii desteklenecek, naat ve iletme aamasnda kaldrlan bitki rts, syrlan st toprak ve eim nedeniyle oluabilecek erozyon riskine kar, erozyon kontroln salanacak, Blgesel ve yerel karakter pekitirilecek, Proje gerekletirildikten sonra, alanda arzu edilen mevcut grntye yakn bir grnt oluturulacak, Grnt kirlilii oluturabilecek yaplar (reglatr, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas v.b.) perdelenecek, zellikle, dere kenarnda grlen eitlilik gsteren, bitki trlerinin bir arada yaamas ve farkl habitatlarn bulumas sonucu oluan mevsimlik renklilii, peyzaj yapsn karlayacak nitelikte bir peyzaj tasarm ile gerekletirilecektir. Bu balamda st rt toprann syrlmas ve depolanmas, geici erozyon kontrol ve sedimanlarn nlenmesi ile ilgili aada belirtilen almalar gerekletirilecektir. st Topran syrlmas ve depolanmas st toprak, arazi yzeyinde en stteki verimli materyal katman olarak tanmlanmakta olup, bitki geliimini destekler. Bu katman, tohum bankasn barndrdndan, yeniden bitkilendirme programnn mutlak gerekli bir esidir. st topran kalitesinin, zellikle yapsnn ve tohum bankas olarak btnlnn srdrlmesi, hem biyolojik slah, hem de erozyon kontrol ynnden yaamsal neme sahiptir. Etkilenen alanlar proje ncesi kullanmna ve verimliliine geri dnmesine izin verecek dzeyde eski haline getirilecektir. st toprak ayrca tesislerin etrafndaki yeil alanlarn oluturulmasnda kullanlacaktr. st topran bakm ve idaresi, bu amaca ulamak iin olmazsa olmaz kouldur. Projede yer alan tesisler ve evresinde yaplacak olan kaz almalar esnasnda, ina edilecek niteler iin toprak syrlmas gerekleecektir. Bu alanlarn dalmn gsteren bilgiler Blm II.2de, yerleri ise Ek-18de verilen uydu grntsnde verilmitir. Toprak syrma ve depolama ilemleri esnasnda dikkat edilecek hususlar ise unlardr: - st toprak minimum 15 cm maksimum 30 cm derinlie kadar syrlacaktr. st toprak derinliinin 15 cmden daha az olduu yerlerde, st topran tamam dikkatlice syrlarak ayr bir yerde depolanacaktr. - st toprak, ara ve i makinelerinin sktrmayaca veya kirlenmeye maruz kalmayaca yerlerde, kayplarn ve/veya bozulmasn en dk dzeyde tutacak koullarda depolanacaktr. - st toprak alt toprakla kartrlmayacak, ayr yerlerde depolanacak veya jeotekstil yaylarak karmn nlenmesi gibi uygulamalar yaplacaktr. - st toprak ve alt toprak ynlar, serbeste drene olabilecek ekilde yerletirileceklerdir. - Makul geilere izin vermek amacyla ve yzey suyunun ynn yannda birikebilecei alak alanlarda st toprak kmesinde aklklar braklabilir. - 2 mden yksek olmayan, yama eimleri 45oden kk ak hendeklerle drene olan stok alanlarnda toplanacaktr. - Ynn st, yan ieri ilemesini azaltacak, ama havasz (anaerob) koullarn geliimini engelleyecek dzeyde, hafife sktrlacaktr. - Gerek olduunda, d evresine stabilizasyon destekleri yerletirilerek, taknlardan korunmas salanacaktr.
173
- st toprak hibir ekilde yataklama materyali olarak kullanlmayacaktr. Geici Erozyon Kontrol Toprak erozyonu zellikle inaat srasnda plak braklan alanlarda etkili olup arazinin verimliliini drr ve krsal ekonomilere zarar verir. Bunun yaratt sediman akarsulara ynelir, su kalitesini drr ve rezervuar ile sulama alar gibi altyaplar igal eder. Peyzaj onarmndaki nemli bir hedef erozyon nlemedir. Erozyon nlemede en etkin yol bitki rtsnn yetitirilmesidir. Baz mhendislik metotlarnn da uygulanmasyla hedefe ulalr. Projenin toporafik deiimi, erozyon kontrol ve tahrip edilen yzeylerin bitkilendirilmesi (biyolojik slah) iin minimum teknik artlar belirlenir. ncelikle, alt topran kaldrlmas ar erozyona neden olmayacak ve erozyondan etkilenmeyecek biimde olacaktr. Arazinin hazrlanmas, inaat ve tesis aamasndaki faaliyetler kapsamnda aadaki geici erozyon nlemleri yrtlecektir: - Yzey akn kesintiye uratmak ve tabann oyulmasn nlemek amacyla, malzeme birikintileri braklacaktr. - Topran stabilizasyonunu salamak zere kesilen aa kkleri olabildiince yerinde braklacaktr. - Dikine ve enine eimlerde gerektiinde drenaj kanallar oluturulacaktr. - Eimlerin kesilmesi gerektiinde mini savaklar oluturulacak, bu savaklar eim boyunca akntnn aaya dearjn salayacaktr. - kmeler, toprak kayplar gibi durumlarn nlenmesi iin srekli izleme yaplacaktr. - Gerektiinde, yzey toprakla ve bir erozyon iltesiyle kaplanacak ve yerli trler kullanlarak tohumla veya allarla bitkilendirilecektir. Aalandrma ve peyzaj almalar srasnda dikilebilecek bitki trleri blgenin vejetasyonunda yer alan aalardan kullanlabilinecektir. naat sonras kullanlmayacak yollar, antiye ve kaz fazlas malzeme alanlar rehabilite edilerek, sz konusu alanlarn doal peyzaj deerini tekrar kazanmas iin gerekli almalar yaplacaktr. Sedimanlarn nlenmesi Sedimanlarn su kaynaklarn kirletme riski bulunduu yerlerde, bir su yata ile kesitii veya paralel olduu yerlerde, sedimanl su giriini engellemek zere sediman nleyici dzenekler kurulacaktr. Sediman nleyiciler, silt kafesi veya Saman balyas engeli biiminde olabilir. Yal dnemde plak kalmas beklenen sahalarda sediman filtreleri ve tutucu dzenekler uygulanabilir zmlerdir. Bunun yan sra reglatr inaatlarnda kuruda almak zere dere aklarn salamak iin geici yaplar (kutu menfez vb.) kullanlacak ve yaplarn tamamlanmas sonrasnda dere yatanda ar bulankllk minimize edilmi olacaktr. V.1.24. Proje alannda ve yakn evresinde yeralt ve yerstnde bulunan kltr ve tabiat varlklarna (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalntlara, korunmas gerekli doal deerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi, Proje nitelerinin yer ald blge 2872 sayl evre Kanunu zel evre Koruma Blgeleri balnda tanmlanm alan ve 2873 sayl Milli Parklar Kanununa giren Milli Parklar, Tabiat Koruma Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Parklar maddesi altnda yer alan zellikte herhangi bir alan bulunmamaktadr. Bunlarn yan sra biyosfer rezerv alanlar, biyogenetik rezerv alanlar, turizm, arkeolojik, tarihi ve kltrel sit alanlarda yer almamaktadr.
174
Kltr ve Turizm Bakanl Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnn 03.05.2011 tarih ve 1421 sayl yazsnda da belirtildii zere proje alan ierisinde 3386 ve 5226 sayl kanunlar ile deiik 2863 sayl yasa kapsamnda herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastlanlmamtr (Bkz Ek-1.10). Ancak yaplacak almalar esnasnda sz konusu proje alannda 2863 sayl Kltr ve Tabiat varlklarn Koruma Kanunu kapsamnda herhangi bir kltr varlna rastlanldnda ilgili mevzuat gerei almalar durudurularak en yakn Mlki Amirlie ve Mze Mdrlne bildirilecektir. V.1.25. Dier zellikler. Bu blmde belirtilecek baka bir husus bulunmamaktadr.
175
V.2. Projenin iletme aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler Raporun bu blmnde; projenin iletme aamalarnda yaplacak faaliyetlerin proje alan ve yakn evresinde oluturmas muhtemel etkileri anlatlm, bu etkileri en aza indirmek ve nlemek iin alnacak nlemler detayl olarak irdelenmitir. V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek enerji retim miktarlar, (Santraln alma sreleri) Proje kapsamnda; lk etapta kanal olarak yaplmas planlanan iletim yaplarnn; arazi eimi, bitki rts ve evresel etkiler gz nnde bulundurularak boru/kutu menfez eklinde kapal sistem yaplacaktr. Ayrca derivasyon kanalnn topografik ve jeolojik zellikler dikkate alnarak yaklak 458 m uzunluundaki ksm tnel olarak, 1.103 mlik ksm ise boru/kutu menfez olarak yaplacaktr. Bu deiiklik ile 2.179 m uzunluundaki derivasyon yapsnn uzunluu 1.561 mye dmektedir. Bu dorultuda proje kapsamnda yapm nerilen tesisler; Balkl I Reglatr ve keltim havuzu, derivasyon yaps (tnel+ boru/kutu menfez), Balkl II Reglatr ve keltim havuzu, I.iletim yaps (boru/kutu menfez) , Balkl III Reglatr ve keltim havuzu, II. iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal ve alt sahasdr. Dlgerli Deresi zerinde 596,00 m taban kotunda Balkl I Reglatr ile toplanan su 1.561 m uzunluundaki derivasyon yaps vastasyla Balkl II Reglatr membasna braklmaktadr. Dikme Deresi zerinde 595,00 m taban kotunda Balkl II Reglatr ile toplanan suyun 1746,50 m uzunluundaki I.iletim yaps vastasyla ve Agara Deresi zerinde 595,00 m taban kotunda Balkl III Reglatr ile toplanan suyun 1.154,00 m uzunluundaki II.iletim yaps vastasyla bir ykleme havuzuna iletilmesi ve ykleme havuzundan sonra 221,50 m uzunluundaki cebri boru ile 470,00 m kuyruksuyu kotunda bulunan santral binasna alnmas ngrlmtr. Proje kapsamnda yer alacak evirme yaplar doal yapya uygun malzeme ile kaplanacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda kurulacak tesislerle ilgili aklamalar aada sunulmutur. a) Su evirme ve Su Alma Yaplar Balkl I Reglatr ve keltim Havuzu Dlgerli Deresi zerinde 596,00 m talveg kotunda, beton dolu gvdeli olarak ina edilecek olan reglatr, Q100 takn pikine gre boyutlandrlm olup, kret kotu 601,00 m olarak projelendirilmitir. Reglatr-I genel durumu Ek-7.1de verilmitir. Reglatrn yaplaca yerde dere yata iindeki alvyon kalnl yaklak 3 ~ 5 m civarndadr. Dlgerli Deresi yatanda eimin fazla ve su akm rejiminin feyezanl olmas nedeniyle reglatr gvdesi nnde borulanma olmamas iin dere yata ierisinde 10,00 m uzunluunda ve 0,50 m kalnlnda beton kaplama yaplacaktr. Reglatrde 3,00 m geniliinde bir adet akl geidi dnlm, akl geitleri nne ise ktk ynlendirme perdesi ilave edilmitir. Reglatr priz giriine kapak konulmu ve yzen malzemelerin prizden keltim havuzuna girmemesi iin bir adet kaba zgara dnlmtr. Kardan all
176
priz nne yapm dnlen dalg perdeler feyezan annda gelen yzer maddelerin keltim havuzuna girmesini nleyecektir. Reglatre bitiik olarak ina edilecek olan keltim havuzu, yk kayb minimum olacak ekilde boyutlandrlm, kelecek dane apna bal olarak yaplan hesaplamalar neticesinde, ortalama su derinlii 2,00 m, genilii 5,00 m, uzunluu ise 17,00 m olarak bulunmutur. keltim havuzunda ortalama hz V= 0,18 m/s olarak hesap edilmi ve bulunan bu hz <0,30 m/s art salanmtr. keltim havuzu blmesiz olarak projelendirilmitir. 0,01 eimli ve havuz sonunda ykama kanal dnlm olup bu ykama kanal 0,800,60 m ebadnda olacak ve ykama galerisi ve 1 adet kapakla komuta edilecektir. keltim havuzu sonunda sa tarafa ina edilecek yan sava kotu 600,90 mdir. keltim havuzundan sonra su derivasyon yapsna alnacaktr. Dlgerli Deresi yatandan gelecek olan srnt maddelerinin mmkn olduunca keltim havuzunda tutulmas ngrlmtr. Derivasyon kanal ve Batardolar naat esnasnda ncelikle suyun sa yamata derive edilerek Balkl I reglatr sol yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Balkl II reglatr inaat esnasnda ncelikle suyun sol yamata derive edilerek reglatr sa yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Balkl III reglatr inaat esnasnda ncelikle suyun sol yamata derive edilerek reglatr sa yamata, su alma yaps ve akl geidinin yaplmas, daha sonra ise suyun yaplan bu kesime alnarak reglatrlerin kalan taraflarn yaplarak tamamlanmas dnlmtr. Derivasyon yaps Onayl fizibilite raporu kapsamnda; 2.179 m uzunluunda derivasyon kanalnn yaplmas planlanmtr. Ancak derivasyon yapsnn topografik ve jeolojik zellikler dikkate alnarak yaklak 458 m uzunluundaki ksm tnel olarak, 1.103 mlik ksm ise boru/kutu menfez olarak yaplmas ngrlmektedir. Bu deiiklik ile 2.179 m uzunluundaki derivasyon yapsnn uzunluu 1.561 mye dmektedir. Balkl II Reglatr ve keltim Havuzu Dikme Deresi zerinde 595,00 m talveg kotunda, beton dolu gvdeli olarak ina edilecek olan reglatr, Q100 takn pikine gre boyutlandrlm olup, kret kotu 600,00 m olarak projelendirilmitir. Reglatr-II genel durumu Ek-7.2.de verilmitir. Reglatrn yaplaca yerde dere yata iindeki alvyon kalnl yaklak 3 ~ 5 m civarndadr. Dikme Deresi yatanda eimin fazla ve su akm rejiminin feyezanl olmas nedeniyle reglatr gvdesi nnde borulanma olmamas iin dere yata ierisinde 10,00 m uzunluunda ve 0,50 m kalnlnda beton kaplama yaplacaktr. Reglatrde 3,00 m
177
geniliinde bir adet akl geidi dnlm, akl geitleri nne ise ktk ynlendirme perdesi ilave edilmitir. Reglatr priz giriine kapak konulmu ve yzen malzemelerin prizden keltim havuzuna girmemesi iin iki adet kaba zgara dnlmtr. Kardan all priz nne yapm dnlen dalg perdeler feyezan annda gelen yzer maddelerin keltim havuzuna girmesini nleyecektir. Reglatre bitiik olarak ina edilecek olan keltim havuzu, yk kayb minimum olacak ekilde boyutlandrlm, kelecek dane apna bal olarak yaplan hesaplamalar neticesinde, ortalama su derinlii 2,20 m, genilii 9,00 m, uzunluu ise 26,00 m olarak bulunmutur. keltim havuzunda ortalama hz V= 0,22 m/s olarak hesap edilmi ve bulunan bu hz <0,30 m/s art salanmtr. keltim havuzu blmesiz olarak projelendirilmitir. 0,01 eimli ve havuz sonunda ykama kanal dnlm olup bu ykama kanal 0,800,60 m ebadnda olacak ve ykama galerisi ve 1 adet kapakla komuta edilecektir. keltim havuzu sonunda sa tarafa ina edilecek yan sava kotu 599,90 mdir. keltim havuzundan sonra su I.iletim yapsna alnacaktr. Dikme Deresi yatandan gelecek olan srnt maddelerinin mmkn olduunca keltim havuzunda tutulmas ngrlmtr. Balkl III Reglatr ve keltim Havuzu Agara Deresi zerinde 595,00 m talveg kotunda, beton dolu gvdeli olarak ina edilecek olan reglatr, Q100 takn pikine gre boyutlandrlm olup, kret kotu 600,00 m olarak projelendirilmitir. Reglatr-III genel durumu Ek-7.3de verilmitir. Reglatrn yaplaca yerde dere yata iindeki alvyon kalnl yaklak 3 ~ 5 m civarndadr. Agara Deresi yatanda eimin fazla ve su akm rejiminin feyezanl olmas nedeniyle reglatr gvdesi nnde borulanma olmamas iin dere yata ierisinde 10,00 m uzunluunda ve 0,50 m kalnlnda beton kaplama yaplacaktr. Reglatrde 3,00 m geniliinde bir adet akl geidi dnlm, akl geitleri nne ise ktk ynlendirme perdesi ilave edilmitir. Reglatr priz giriine kapak konulmu ve yzen malzemelerin prizden keltim havuzuna girmemesi iin bir adet kaba zgara dnlmtr. Kardan all priz nne yapm dnlen dalg perdeler feyezan annda gelen yzer maddelerin keltim havuzuna girmesini nleyecektir. Reglatre bitiik olarak ina edilecek olan keltim havuzu, yk kayb minimum olacak ekilde boyutlandrlm, kelecek dane apna bal olarak yaplan hesaplamalar neticesinde, ortalama su derinlii 2,00 m, genilii 5,00 m, uzunluu ise 20,50 m olarak bulunmutur. keltim havuzunda ortalama hz V= 0,20 m/s olarak hesap edilmi ve bulunan bu hz <0,30 m/s art salanmtr. keltim havuzu blmesiz olarak projelendirilmitir. 0,01 eimli ve havuz sonunda ykama kanal dnlm olup bu ykama kanal 0,800,60 m ebadnda olacak ve ykama galerisi ve 1 adet kapakla komuta edilecektir. keltim havuzu sonunda sol tarafa ina edilecek yan sava kotu 599,90 mdir. keltim havuzundan sonra su II.iletim yapsna alnacaktr.
178
Agara Deresi yatandan gelecek olan srnt maddelerinin mmkn olduunca keltim havuzunda tutulmas ngrlmtr. Reglatrlerde Balk Geidi Balk geidi, bir akarsu zerinde ina edilen reglatrde (su alma yapsnda), akarsuda yaayan balklarn memba ve mansap arasnda hareketini salayan su yoludur. Bu proje kapsamnda da raporun fauna ksmnda belirtilen balk trleri iin balklarn yaamnn srekliliinin salanmas ve dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin, balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geitleri yaplacaktr. Sz konusu balk geidine ait teknik izim ve mansap suyu k yeri eklerde sunulmutur (Ek-7). Eklerde sunulan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda belirtildii zere Dikey Yarkl Balk Geidi modelinin olumlu sonular verdii belirlenmitir. Ayrca Kaya yamal balk geidinin ise maliyet asndan en uygun model olduu belirtilmektedir. DS Genel Mdrl tarafndan ve Balkl HES Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda belirtilen balk geidi tiplerinden en uygun olan kati proje aamasnda projelendirilerek uygulanmak zere reglatr yaps kapsamnda ina edilecektir. Kati proje aamasnda balk geidi ile ilgili projelendirme yaplrken DS, letme ve Bakm Dairesi ile koordineli olarak allarak balk geidi projesi iin onay alnacaktr. Balk geidindeki ana yap niteleri aada verilmitir. 1-Balk geidi balk giri veya su k yaps; Balklarn geide girdii, akarsuyun geidi terk ettii ve genelde kapak bulunmayan ve en dk kotta yer alan u yapsdr (Bkz. ekil V.2.1.1). Bu yapnn bir blm su ierisinde batktr. Burada baln rahata giriini salamas bakmndan su hznn dk, trblanslar az olacak ekilde yaplacaktr. Nehir genilii 50 mden az olduundan tek balk geidi, derenin sa sahilinde ina edilecektir. Ayrca giri ksmnda balklarn kanala giriini salamak iin su rltsn oluturmak zere boru ile arma suyu braklacaktr. 2-Balk geidi perdeleri ve blmeleri; Balk geidi havuzlarn birbirinden ayran betondan yaplm blmelerdir (Bkz. ekil V.2.1.1). Blme veya perdeler zerinde baln gemesine uygun aklklar veya yarklar bulunur. Bu aklarn tipine gre balk geitleri isimlendirilir. Perdeler suyun hzn azaltr, trblanslar nler ve baln perde gerisinde nispeten akntnn az olduu yerde dinlenmesini salar. Balk perde gerisinde trlere gre deiiklik gstermekle beraber 20-30 saniye ile 2-4 dakikaya varan sreler ierisinde dinlenirler. Daha sonra ani bir atakla, perdedeki delik (orifis) veya yarktan geerek bir sonraki blme gerisinde ve havuzun nispeten durgun bir kesinde dinlenirler. Bir sre dinlendikten sonra tekrar harekete geerek tm blme ve havuzlar geerler. 3-Balk geidi havuzlar; Balk geidi boyunca yer alan ve blme duvarlar ile ayrlan genelde dikdrtgen kesitte yaplardr (Bkz. ekil V.2.1.1). Havuz uzunluu, genilii ve derinlii, balk geidi tipine, d yksekliklerine, balk trne, su hz ve debisine gre deimekle beraber, genelde 1,20-3,00 m uzunluunda, 0,8-1,5 m geniliinde ve 0,60 1,20 m derinliinde ina edilirler. Havuzlardaki su hareketi ok nemlidir. Bu nedenle balklarn membaya yzerken dinlenmesini ve g kazanmalarn temin eden havuzlarda su hz mmkn olduu kadar az ve
179
istenmeyen girdap ve akntlar yok edilecek ekilde tasarlanacaktr (Ortalama maksimum hz: 2,4 m/s ve su giri hz maksimum 1,2-2,4 m/s). ( 12 ) Balklarn nehir akntsna ve mansaptan membaya doru hareket ederken buraya ina edilen yap, balklarn hareketini nler. Bir taraftan yapnn kendisi engel tekil ederken, dier taraftan, yap zerinden savaklanan suda oluan yksek hza kar balklar yzemezler. Su jetine kar atlamaya alan balklar 2-3 mlik ykseklik farkn geemezler. t yksekliklerinin yksek tutulmas balklarn hareketini nler, t yksekliklerinin gereinden az tutulmas balk geidi boyunu uzatacandan maliyet ykselir dolaysyla geidin yaplmas ekonomik olmaz. Bu nedenle, ykseklik farknn kademeli olarak azaltlmas ve ortalama 0,200,40 mye drlmesi gerekmektedir. Bu nedenle balk geidi tler ihtiva edecek ekilde kademeli olarak ina edilecektir (Bkz. ekil V.2.1). 4-Balk geidi aydnlatma penceresi; Bu proje kapsamnda tasarlanacak balk geidi, toporafik yapnn uygun olmasndan dolay, st ak olarak tasarlanacak ve ina edilecektir. Dolaysyla balk geidi aydnlatma pencerelerinin yaplmas sz konusu olmayacaktr. 5-Balk geidi k ve priz kapaklar; Balk geidinin en st noktasnda ve balk geidinin sonunda bulunan kapakl yapdr. Balk Geitleri Tipleri: Balk geitleri tabii aka en yakn su akmn temin etmek amacyla deiik tiplerde ina edilirler. En yaygn olarak havuzlu ve blmeli balk geidi, havuzlu ve orifisli balk geidi, denil tipi balk geidi ve dikey yarkl balk geidi yaplmaktadr. Bu balk geitleri arasnda havuzlu ve orifisli balk geitleri lkemizde en yaygn olarak ina edilen balk geidi tipidir. rnek balk geitlerine ait resimler aada sunulmutur. Ek-14de verilen Hidrobiyolojik deerlendirme raporuna gre; yaplacak HESin bent yksekliinin 15 m yi gemesi halinde balk geidinin yaplmasna gerek yoktur. Eer yaplacak bent 15 m yi gemezse her 20 m de bir 15-20 adet dinlenme havuzu yaplmas uygundur. Bunun dnda bentin eimi % 20 olursa 450 m balk geidi yaplmas uygundur. Fakat eim % 10 olursa 225-450 m arasnda balk geidi yaplmas gereklidir. Burada da proje kapsamnda yaplacak olan HESin bent ykseklii 15 m yi gemedii iin balk geidi yaplmas gereklidir. Yaplacak balk geidi tipi olarak da Dikey yarkl balk geidi veya Havuzlu balk geidi en uygun olandr
12
Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su leri Genel Mdrl, Balk Geitleri,
180
ekil V.2.1.1. rnek Balk Geidi Ana Yap nitelerine Ait Grnmler
Proje kapsamnda sz konusu derelerde hareketli balk trlerinin en az olumsuz etkilenmesi, proje blgesinde bulunan balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak ve sucul ortamdaki doal dengenin bozulmamas iin proje kapsamnda balk geitleri yaplacak olup; yaplacak balk geitleri proje alannda yer alan ve Blm IV.2.13de belirtilen balk trlerinin kolayca geebilecei a (45o byk olmayan) ve llerde yaplacak, alr durumda, ileri tam su dolu ve blmelerin zerinden su taracak halde olacak ve bu ekilde srekli ak salanacaktr. b) Enerji letim Tesisleri Balkl I-II-III Reglatrleri vastasyla evrilerek su alma yaplar ile alnan dere sular, Balkl HESte enerji retimini salamak amac ile tekil edilecek olan iletim tesislerine alnacaktr. lk etapta kanal olarak yaplmas planlanan iletim yaplarnn; arazi eimi, bitki rts ve evresel etkiler gz nnde bulundurularak kapal sistem (boru/kutu menfez) eklinde yaplmas planlanmaktadr. I.letim yaps (kapal sistem) Balkl II keltim havuzundan su tranzisyon yaps ile I.letim yapsna alnacaktr. I.letim yaps boyutlar 3,00 x1,90 m ve uzunluu 1746,50 mdir. I.letim yaps iin seilen proje debisi 4,40 m3/sdir.
181
II.letim yaps Balkl III keltim havuzundan su tranzisyon yaps ile II.letim yapsna alnacaktr. II.letim yaps, boyutlar 2,00x1,30 m ve uzunluu 1.154,00 mdir. II.letim yaps iin seilen proje debisi 2,00 m3/sdir. lk etapta kanal olarak yaplmas planlanan II. iletim yaps arazi eimi, bitki rts ve evresel etkiler gz nnde bulundurularak kapal sistem (boru/kutu menfez) eklinde yaplacaktr. c) Ykleme havuzu ve Cebri Boru Ykleme Havuzu (Bkz. Ek-7.5) I.letim ve II.letim yapsnn sonuna yerletirilen ykleme havuzu ile trbinler ani kapandnda oluacak basn dalgalarn dengelenecek ve trbinler ilk yke alndnda gereken su ihtiyac karlanacaktr. Ykleme havuzunun kapasitesi 2970,00 m3 olarak seilmitir. Ayrca keltim havuzunda tutulamayan sedimentin trbinlere zarar vermemesi iin ykleme havuzu ayn zamanda ikinci keltim havuzu grevini stlenecektir. Cebri Boru (Bkz. Ek-7.5) Balkl HES projesinde cebri boru gzergah, toporafik ve jeolojik artlarn en uygun olduu yerde seilmitir. Cebri boru gzergahnn son blmlerinde yer alan yama molozu tamamen kaldrlacak, dier blmlerde ise tesviyeler yaplarak cebri boru mmkn olduunca salam zeminden geirilecektir. Arazi yapsndan dolay oluan krk noktalarda tespit ktleleri ina edilecek ve araya genleme contalar konacaktr. Santrale girmeden nce pantolonla e ayrlacak olan cebri borunun bu blm ktle beton iine gmlecektir. Cebri boru et kalnl ortalama 10,00 mm, ap 1,50 mm ve uzunluu ise 221,50 m olarak projelendirilmitir. d) Santral Binas ve Kuyruksuyu Kanal Balkl HES, Dikme Deresinin sol sahilinde yer almakta ve 3 adet yatay eksenl i Francis trbiniyle donatlmtr. Santral boyutlar 17,00 x 45,00m, santral ykseklii ise 10,50~19,00 mdir. Santralden trbinlenen sular ksa bir kuyruk suyu kanalndan sonra Dikme Deresine balanacaktr. Santral kuyruk suyu kotu 470,00 mdir. Santral binas plan ve kesitleri Ek-7.4.de verilmitir. Balkl HESte senkron generatrlerden 6,3 kV gerilim seviyesinde retilen enerji, nite transformatrleri vastas ile 34,5 kV gerilim seviyesine ykseltildikten sonra 34,5 kV kapal alt donanmna aktarlmakta, buradan da 10,00 km 34,5 kV enerji nakil hatt ile amlca HESe balanarak ulusal ebekeye aktarlmaktadr. retilen enerji, ulusal enterkonnekte sisteme, TEA Genel Mdrl ile yaplacak balant anlamas erevesinde verilecektir. Bu proje kapsamnda hazrlanan ED raporunda enerji nakil hatlar ile ilgili evresel deerlendirmeler bulunmamakta olup, konuyla ilgili almalar TEA uhdesinde gerekleecek ayr bir proje ile yrtlecek ve ED Ynetmelii kapsamndaki ykmllkler ayrca yerine getirilecektir.
182
e) antiye ve Kaz Fazlas Malzeme Alanlar (Bkz. Ek-3) Proje kapsamnda, alternatif olmak zere 8 adet Kaz fazlas malzeme alan, biri alternatif olmak zere de 6 adet antiye alan yeri seilmitir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda kurulacak olan niteler ve yardmc nitelerin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda ortaya kan hafriyat malzemesinden, bir ksm dolgu ilemlerinde, arazi tesviye ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Deerlendirilmesi mmkn olmayan hafriyat malzemeleri ise ilgili kurumlardan gerekli izinler alndktan sonra Kaz fazlas malzeme alan-1 (3.011 m2), hafiyat depolama alan-2 (12.823 m2), Kaz fazlas malzeme alan-3 (15.361 m2), Kaz fazlas malzeme alan-4te (4.566 m2), Kaz fazlas malzeme alan-5de (11.124 m2) ve gerekmesi durumunda alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1de (4.410 m2), alternatif Kaz fazlas malzeme alan-2de (15.695 m2) ve alternatif Kaz fazlas malzeme alan-3de (10.304 m2) depo edilecektir (Bkz. Ek-3). Proje kapsamnda ortaya kmas ngrlen yaklak 254.114 m3 hafriyatn yaklak 107.701 m3 dolgu ve evre dzenleme almalarnda kullanlacaktr. Geriye kalan yaklak (146.413 m3 + 14.546 m3 bitkisel toprak) hafriyat malzemesinin ise 8 adet Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda(alternatif alanlar dahil) depolanmas ngrlmektedir. Toplam 77.294 m2lik alana sahip bu depolama blgesinde yaklak 4 m ortalama ykseklikte toplam 309.176 m3 malzeme depo edilebilir. Dolaysyla ortaya kan hafriyat malzemesi (146.413 m3) iin baka bir alana gereksinin duyulmadan depo edilebilecektir. Kullanlacak olan kaz fazlas malzeme alanlar, bu alanlarn ve tesislerin takn durumlar ile ilgili olarak DS XXVI. Blge Mdrl ile koordineli olarak allacak ve sz konusu kurumun uygun gr dorultusunda hareket edilecektir. 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmleri gerei Artvin l evre ve Orman Mdrlnden hafriyat dkm alanlar iin izin alnacaktr. f) Ulam Yollar (Bkz. Ek-3) Proje alannn ulam; Arhavi ile merkezinden gneydou istikametinde giden asfalt ve stabilize ky yollar zerinden salanacaktr. Proje kapsamnda reglatrler ve santral yerine ulam salamak amacyla ise iletim yaps boyunca yaklak 5157 m yol (Balkl Reglatr-I ile antiye-5 arasnda yaklak 1000 m, derivasyon yaps boyunca yaklak 1190 m, iletim yaps-1 boyunca yaklak 1750 m ve iletim yaps-2 boyunca yaklak 1217 m yol) yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacaktr. Bu yollarn genilii 7-12 m olarak planlanmakta olup, ED raporundaki tm hesaplamalar 12 m yol genilii dikkate alnarak yaplmtr. Sz konusu yollarda projedeki almalardan kaynakl herhangi bir bozulma meydana geldii takdirde bozulan yerlerin onarm yatrmc firma tarafndan yaplacaktr. Proje kapsamnda alacak olan yollar gerek inaat sresi ierisinde gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacaktr. Sz konusu yeni alacak ve proje kapsamnda kullanlacak mevcut yollar eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-3).
183
V.2.2. Su kaynana ait varsa dier kullanm ekilleri ve etkileri, Projenin memba ve mansap ksmnda yer alan dier projelerin ekosistem zerindeki etkilerinin birlikte deerlendirilmesi Balkl I-II-III reglatrleri ve HES projesi nehir tipi hidroelektrik santrali olup, nehir tipi hidroelektrik santraller su tketen tesisler deildir. Elektrik retimi iin trbinlenen sular ayn miktarda yataa geri dnmektedir. Proje alannda bu derenin dnda YAS, kaynak suyu gibi herhangi bir sulama suyu kayna bulunmamaktadr. Balkl HES projesi kapsamnda mansap su haklar ynnden etkilenecek olan arazilerin, genel olarak Krmz Sar Podzolik Toprak grubunda bulunan orman arazilerinden olutuu belirlenmitir. Proje yeri ime ve kullanma suyu temin edilen ktaii yzeysel su havzasnda kalmamaktadr. Projeni ana su kayna olan, Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri proje alan boyunca herhangi bir ime suyu kaynan beslememektedir ve proje alan boyunca herhangi bir ime ve kullanma suyu alm sz konusu deildir. Reglatr ve santral binas arasnda yerleim yerlerine ait ime ve kullanma suyu, sulama suyu vb. dier amalarla ilgili bir su ekimi yoktur. Ayrca arazi almalarnda, Balkl HES proje sahasnn ierisinde herhangi bir sulama tesisine saptanmamtr. Bu kapsamda hazrlanan Su Kullanm Haklar Planlama Raporu Ek16da verilmitir. Proje kapsamnda hazrlanan Su Haklar Planlama Raporu DS Genel Mdrlnn 03.02.2011 tarih ve 39646 sayl yazs ile onaylanm olup;Onay yazs Ek1.9da verilmitir. Balkl Reglatr-IInin membasnda Meeli HES, Balkl reglatr-IIIn membasnda ise Souksu HES yer almaktadr. Ayrca Balkl HES projesinin mansabnda amlca Baraj ve HES projesi planlanmaktadr. amlca Baraj ve HES projesi enerji retmek amacyla ina edilecektir. amlca barajnn rezervuar alan kodu ile Balkl HES tesislerinin birbirine ok yakn olmasndan dolay inaat ve iletme aamasnda eitli zorluklar yaanmamas iin gerekli tedbirler alnacaktr. V.2.3. Mansaba braklacak su hesab (havza akmlar, ya-ak ilikisi, ekolojik potansiyel, varsa ulusal ve uluslar aras mevzuatla korunan balk trleri ve muhtemel ihtiyalar, havzann zellikleri [havzann hidrolojik karakteri, ekolojik potansiyeli ile havzada nerilen dier tesislerde alnan evre koruma tedbirlerinin yanna braklan miktarn enerji retimine etkisinin dikkate alnmas], nehir habitatnn mevsimsel ihtiyalar, yan dere katlmlar mmknse debileri, yatak ve kesit durumu, su haklar savaklanan sular ve periyotlar dikkate alnmal, doal akmlar ile izilen debi sreklilik erileri ile uzun dnemli akmlar gsteren tablo-ekiller, nehirdeki akmn son on yllk akm deerleri, enerji retimine balanldnda mansaba braklan su miktar lmleri iin lm istasyonlar yeri) Su Temini almalar(13) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin yer ald ya alan ii ve evresindeki akm istasyonlarn gsteren gzlem a haritas ekil V.2.3.1.de verilmitir.
13 Kaynak: Balkl Hidroelektrik Enerji Projesi Fizibilite Raporu, Yol-su, 2007.
184
ekil V.2.3.1. Akm Gzlemlerini Gsterir Gzlem A Haritas
Balkl IIIIII reglatrlerinin mansabnda Kapistre Dere zerinde DS tarafndan iletilmekte olan 22-79 (DS) Nolu Kapistre Dere amlca AG bulunmaktadr. 22-79 (DS) Nolu AG 1984 1995 gzlem aralnda (1989 1991 gzlem aral deersiz) iletilmitir. 22-79 (DS) Nolu Kapistre Dere-amlca AGnin ya alan 2 89.7 km dir. 22-79 Nolu (DS) AGnin eksik olan 1970-1984, 1989- 1991 ve 1996 -2001 yl akm gzlem deerlerinin gnlk bazda tamamlanmas iin, ayn havzada bulunan 2202 (EE) Nolu Kara Dere- Anas AG ile ayn periyot olan 1984-1988 gzlem aralndaki gnlk akm gzlem datalar ile korelasyon- regrasyon analizi teknikleri kullanlarak yaplan ilemler sonucu 22-79 Nolu (DS) AGnin eksik olan yllar tamamlanmtr. Balkl I Reglatr Yeri Akmlar 22-79 (DS) Nolu AGnin gnlk akm gzlem deerleri Balkl I reglatr yerine Q = C x An (n = 1.0) forml ile alan oran ile tanarak Balkl I reglatr yerinin gnlk akm deerleri bulunmutur. Balkl II Reglatr Yeri Doal Akmlar 22-79 (DS) Nolu AGnin gnlk akm gzlem deerleri Balkl II reglatr yerine Q = C x An (n = 1.0) forml ile alan oran ile tanarak Balkl II reglatr yerinin gnlk akm deerleri bulunmutur. Balkl I reglatrnden yaplacak olan 1,8 m3/slik derivasyon kapasitesi Balkl II reglatr yeri gnlk doal akmlarna eklenerek derivasyonlu durumda Balkl II reglatr yeri akmlar bulunmutur. Balkl III Reglatr Yeri Doal Akmlar 22-79 (DS) Nolu AGnin gnlk akm gzlem deerleri Balkl III reglatr yerine Q = C x An (n = 1.0) forml ile alan oran ile tanarak 1984-2003 gzlem aralndaki Balkl III reglatr yerinin gnlk akm deerleri bulunmutur.
185
Balkl II (Balkl I + Balkl II) reglatrnden yaplacak olan 4,4 m3/slik derivasyon kapasitesi Balkl III reglatr yeri gnlk doal akmlarna eklenerek derivasyonlu durumda Balkl III reglatr yeri akmlar bulunmutur. 1984-2009 yllarn kapsayan Balkl Reglatr yeri aylk ortalama akm deerleri aada tablo halinde verilmitir.
Tablo V.2.3.1. Balkl-I Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m3/sn) YIL 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ORT. EKM KASIM ARALIK 0,91 0,76 1,31 1,05 3,17 1,05 0,81 1,01 1,61 2,55 1,36 1,58 1,01 0,75 0,92 0,51 0,70 0,82 0,47 0,62 0,71 0,59 1,02 0,81 0,61 0,8 1,17 0,69 0,49 0,53 1,49 1,10 0,61 1,10 0,73 1,81 1,85 1,21 1,19 0,66 0,78 0,65 0,78 0,69 0,72 0,59 0,93 0,59 1,09 1,10 0,87 0,57 0,66 0,44 1,08 0,58 0,85 0,71 0,85 0,54 0,65 0,89 1,30 1,06 0,82 0,74 0,51 0,81 0,72 0,54 0,66 0,64 0,70 0,7 0,86 0,76 0,73 0,57 OCAK 0,53 0,74 1,11 0,87 1,02 0,64 0,65 0,38 0,30 0,56 0,57 1,05 0,63 0,73 0,63 0,50 0,67 0,46 0,71 0,65 0,73 0,69 0,72 0,77 0,58 0,58 UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL 0,36 0,81 1,02 0,54 2,61 0,73 0,63 0,84 0,09 1,72 0,63 0,54 0,58 0,70 0,78 0,55 0,83 0,58 0,71 0,58 0,89 0,77 0,91 0,76 0,76 0,69 1,01 1,24 1,10 0,67 2,43 0,96 0,92 0,96 2,17 2,38 1,62 0,83 0,69 0,82 0,94 0,83 1,03 1,01 0,94 0,75 1,44 1,06 1,07 1,09 1,50 1,06 0,94 2,17 1,65 1,39 2,15 1,68 1,73 1,54 3,85 2,38 2,78 1,30 1,23 1,40 1,36 1,55 1,69 1,34 1,51 1,67 1,59 1,90 1,93 1,26 1,57 1,31 1,26 1,65 1,67 1,61 2,09 1,22 1,56 1,36 3,39 3,17 1,28 1,78 1,58 1,44 1,57 1,87 1,30 1,37 1,47 1,35 1,93 1,80 1,88 2,20 1,32 1,87 0,79 1,07 1,22 1,36 1,31 0,95 1,07 0,96 1,85 2,22 0,82 0,93 1,05 0,97 1,08 1,21 1,13 0,89 1,19 0,82 1,58 1,18 1,06 0,89 1,07 1,28 1,15 0,70 0,73 0,77 0,74 0,64 0,61 0,73 0,61 1,99 1,86 0,40 0,78 0,64 0,73 0,63 0,79 0,56 0,58 0,70 0,56 0,79 0,73 1,00 0,61 0,76 1,07 0,80 0,76 0,20 0,42 1,16 1,22 0,51 0,65 0,69 1,46 2,10 0,17 0,68 0,73 0,65 0,71 0,61 0,47 0,52 0,61 0,56 0,71 0,68 0,54 0,56 0,72 0,70 0,72 0,57 0,67 0,64 0,85 1,41 0,65 0,58 0,55 1,36 2,93 0,34 1,54 0,67 0,76 0,49 0,76 0,64 0,39 0,74 0,66 0,68 0,59 0,58 0,48 0,67 0,78 0,81 ORT. 0,80 0,93 1,04 0,95 1,70 0,90 0,90 0,88 1,62 2,05 1,09 1,11 0,90 0,86 0,87 0,89 0,88 0,77 0,87 0,79 1,06 0,94 1,06 0,94 0,93 0,94 1,02
1,06 0,92 0,74 0,67 0,79 1,17 1,72 1,73 Kaynak :DSI Genel Mdrlnn 1.11.2010 tarih ve 9725 sayl yazs Tablo V.2.3.2. Balkl-II Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m 3/sn)
YIL 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990
EKM KASIM ARALIK OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL ORT. 1,38 1,16 1,99 1,59 4,79 1,61 1,23 1,78 1,07 0,75 0,81 2,25 1,67 0,94 1,01 0,69 1,65 0,90 1,29 1,10 1,30 0,82 1,13 1,70 1,33 1,55 0,98 0,99 0,56 1,25 1,56 0,84 3,94 1,12 0,97 1,54 1,88 1,68 1,04 3,67 1,46 1,40 1,43 3,28 2,50 2,10 3,26 2,55 2,62 1,91 2,51 2,53 2,44 3,16 1,86 2,37 1,21 1,63 1,85 2,06 1,98 1,46 1,63 1,07 1,12 1,18 1,14 0,98 0,94 1,11 1,16 0,33 0,65 1,76 1,85 0,79 1,00 0,88 1,03 0,98 1,30 2,15 1,00 0,89 1,23 1,42 1,59 1,44 2,57 1,38 1,37
186
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES ED RAPORU 1,28 0,16 2,60 0,97 0,84 0,90 1,08 1,19 0,85 1,26 0,90 1,09 0,89 1,34 1,15 1,37 1,15 1,14 1,04 1,47 3,27 3,60 2,46 1,28 1,06 1,25 1,44 1,28 1,56 1,54 1,44 1,15 2,17 1,59 1,61 1,65 2,25 1,59 2,33 5,79 3,60 4,19 1,97 1,87 2,12 2,06 2,35 2,56 2,04 2,28 2,53 2,39 2,87 2,91 1,89 2,36 1,97 2,07 5,11 4,79 1,95 2,70 2,39 2,18 2,39 2,84 1,98 2,08 2,23 2,05 2,91 2,71 2,83 3,32 2,00 2,82 1,46 2,80 3,35 1,26 1,42 1,59 1,48 1,64 1,84 1,72 1,36 1,80 1,26 2,39 1,78 1,60 1,35 1,61 1,93 1,75 0,94 3,01 2,82 0,62 1,19 0,99 1,11 0,97 1,21 0,86 0,90 1,07 0,87 1,19 1,11 1,51 0,91 1,15 1,61 1,22 1,06 2,21 3,18 0,28 1,04 1,12 1,00 1,09 0,94 0,74 0,80 0,94 0,86 1,07 1,02 0,82 0,85 1,08 1,06 1,10 0,84 2,07 4,41 0,53 2,33 1,04 1,17 0,76 1,16 0,98 0,61 1,14 1,02 1,03 0,88 0,87 0,73 1,01 1,18 1,23 1,34 2,45 3,10 1,67 1,68 1,38 1,32 1,33 1,36 1,34 1,17 1,33 1,21 1,59 1,42 1,59 1,42 1,40 1,42 1,56
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ORT.
1,54 2,44 3,85 2,07 2,40 1,54 1,15 1,40 0,80 1,07 1,26 0,73 0,96 1,06 0,88 1,54 1,22 0,91 1,20
1,68 1,12 2,74 2,81 1,84 1,81 1,01 1,20 1,00 1,20 1,06 1,10 0,91 1,40 0,89 1,64 1,66 1,31 0,86
0,83 1,00 1,36 1,98 1,62 1,26 1,13 0,79 1,25 1,11 0,83 1,02 0,98 1,05 1,05 1,30 1,14 1,10 0,85
0,59 0,47 0,87 0,88 1,59 0,97 1,11 0,97 0,77 1,02 0,72 1,09 0,99 1,10 1,04 1,09 1,16 0,88 0,88
1,61 1,40 1,14 1,03 1,21 1,78 2,61 2,62 Kaynak : DSI Genel Mdrlnn 1.11.2010 tarih ve 9725 sayl yazs Tablo V.2.3.3. Balkl-III Reglatr Aylik Ortalama Debiler (m3/sn)
YIL 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
EKM KASIM ARALIK OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL ORT. 1,04 0,87 1,49 1,49 3,61 1,21 0,92 1,15 1,84 2,91 1,56 1,81 1,16 0,86 1,05 0,59 0,80 0,94 0,54 0,71 0,80 0,67 1,33 0,80 0,56 0,56 1,70 1,25 0,70 1,26 0,84 2,07 2,11 1,38 1,36 0,76 0,90 0,74 0,90 0,79 0,82 0,68 1,06 0,67 0,75 0,51 1,23 1,23 0,97 0,82 0,98 0,62 0,75 1,02 1,49 1,21 0,94 0,84 0,59 0,93 0,83 0,62 0,76 0,73 0,79 0,80 0,61 0,84 1,27 1,27 1,16 0,73 0,74 0,43 0,35 0,65 0,66 1,20 0,72 0,83 0,72 0,57 0,76 0,53 0,81 0,74 0,83 0,79 0,42 0,93 1,17 1,17 2,97 0,84 0,72 0,96 0,11 1,96 0,73 0,62 0,67 0,81 0,89 0,63 0,95 0,67 0,81 0,66 1,01 0,87 1,15 1,41 1,26 1,26 2,77 1,09 1,05 1,10 2,47 2,71 1,85 0,96 0,79 0,93 1,08 0,96 1,17 1,15 1,08 0,86 1,64 1,20 1,07 2,47 1,89 1,89 2,45 1,92 1,97 1,75 4,38 2,72 3,16 1,48 1,41 1,59 1,55 1,77 1,92 1,53 1,72 1,90 1,81 2,17 1,43 1,89 1,91 1,91 2,38 1,40 1,78 1,56 3,86 3,61 1,46 2,03 1,80 1,64 1,80 2,14 1,49 1,56 1,68 1,54 2,20 2,05 0,90 1,22 1,39 1,39 1,49 1,09 1,22 1,09 2,11 2,53 0,94 1,06 1,19 1,11 1,23 1,38 1,29 1,01 1,35 0,94 1,80 1,35 0,80 0,84 0,88 0,88 0,73 0,70 0,83 0,70 2,27 2,12 0,46 0,89 0,74 0,83 0,73 0,90 0,64 0,67 0,80 0,65 0,90 0,84 0,87 0,23 0,48 0,48 1,39 0,58 0,75 0,79 1,66 2,40 0,20 0,77 0,84 0,74 0,81 0,70 0,55 0,59 0,70 0,64 0,81 0,77 0,65 0,77 0,73 0,73 1,61 0,74 0,66 0,63 1,56 3,33 0,39 1,75 0,77 0,87 0,57 0,87 0,73 0,45 0,85 0,76 0,78 0,67 0,92 1,06 1,19 1,19 1,94 1,03 1,03 1,00 1,85 2,33 1,25 1,26 1,03 0,98 0,99 1,02 1,00 0,88 0,99 0,90 1,20 1,07
187
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES ED RAPORU 1,04 0,87 0,86 0,79 1,22 1,24 1,70 1,20 2,20 1,43 1,79 1,49 2,14 2,51 1,51 2,13 1,21 1,02 1,22 1,46 1,31 1,14 0,69 0,87 1,22 0,91 0,62 0,64 0,82 0,80 0,79 0,66 0,55 0,76 0,89 0,91 1,20 1,07 1,06 1,07 1,17
2006 2007 2008 2009 ORT.
1,17 0,92 0,69 0,91
1,24 1,25 0,99 0,65
0,98 0,86 0,83 0,64
0,82 0,88 0,66 0,66
1,22 1,05 0,87 0,78 0,93 1,36 1,98 1,98 Kaynak : DSI Genel Mdrlnn 1.11.2010 tarih ve 9725 sayl yazs
Yukarda tablo halinde verilen Balkl I-II-III Reglatr yerleri akm deerleri Devlet Su leri Genel Mdrl, Etd ve Plan Dairesi Bakanl tarafndan onaylanm olup, sz konusu onaya ait styaz ve akm deerleri eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-1.3). Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinin sular, bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Reglatrlerin bulunduu alanda biyolojik evre zerine olabilecek etkilerin banda akmn azalmas sonucu zellikle balklar zerine olabilecek etkiler gelmektedir. Bu kapsamda yatrmc firma tarafndan daha nce projelendirilen; evre ve Orman Bakanlnn 09/04/2010 tarihli ve 3266-21896 sayl yazsnca ED GEREKLDR karar verilen Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinde ngrlen ve evre ve Orman Bakanl-Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce uygun bulunan can suyu deerleri (tarmsal sulama, ime ve kullanma miktarlar ve dier kullanm haklar hari): Balkl I Reglatr iin; yl boyunca srekli olarak en az 100 lt/sn Balkl II Reglatr iin; Nisan-Mays (yal) dnemlerinde 280 lt/sn, dier aylarda 140 lt/sn Balkl III Reglatr iin; Nisan-Mays (yal) dnemlerinde 200 lt/sn, dier aylarda 100 lt/sn olarak belirlenmitir. Faaliyetin iletme aamasnda reglatr yerlerinde, reglatrlerin menba ve mansabnda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemeleri iin reglatr yerlerinden braklacak su miktarnn hesaplanmas gerekmektedir. ncelikle son 10 yllk aylk ortalama akm deerlerinin ortalamas alnm olup, aada tablo halinde verilmitir.
Tablo V.2.3.4. Balkl I-II-III Reglatr Yerleri Son 10 Yllk Aylk Ortalama Akm Deerleri (m3/s) Balkl-I Reglatr YIL 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ORT. Ekim 0,70 0,82 0,47 0,62 0,71 0,59 1,02 0,81 0,61 0,8 0,72 Kasm 0,78 0,69 0,72 0,59 0,93 0,59 1,09 1,10 0,87 0,57 0,79 Aralk 0,72 0,54 0,66 0,64 0,70 0,7 0,86 0,76 0,73 0,57 0,69 Ocak 0,67 0,46 0,71 0,65 0,73 0,69 0,72 0,77 0,58 0,58 0,66 ubat 0,83 0,58 0,71 0,58 0,89 0,77 0,91 0,76 0,76 0,69 0,75 Mart 1,03 1,01 0,94 0,75 1,44 1,06 1,07 1,09 1,50 1,06 Nisan 1,69 1,34 1,51 1,67 1,59 1,90 1,93 1,26 1,57 1,31 Mays 1,30 1,37 1,47 1,35 1,93 1,80 1,88 2,20 1,32 1,87 Haziran 1,13 0,89 1,19 0,82 1,58 1,18 1,06 0,89 1,07 1,28 1,11 Temmuz 0,56 0,58 0,70 0,56 0,79 0,73 1,00 0,61 0,76 1,07 0,74 Austos 0,47 0,52 0,61 0,56 0,71 0,68 0,54 0,56 0,72 0,70 0,61 Eyll 0,64 0,39 0,74 0,66 0,68 0,59 0,58 0,48 0,67 0,78 0,62 Yllk Ortalama 0,88 0,77 0,87 0,79 1,06 0,94 1,06 0,94 0,93 0,94 0,92 Yllk Ortalama 1,34 1,17 1,33 1,21
1,10 1,58 1,65 Balkl-II Reglatr Mart 1,56 1,54 1,44 1,15 Nisan 2,56 2,04 2,28 2,53 Mays 1,98 2,08 2,23 2,05
YIL 2000 2001 2002 2003
Ekim 1,07 1,26 0,73 0,96
Kasm 1,20 1,06 1,10 0,91
Aralk 1,11 0,83 1,02 0,98
Ocak 1,02 0,72 1,09 0,99
ubat 1,26 0,90 1,09 0,89
Haziran 1,72 1,36 1,80 1,26
Temmuz 0,86 0,90 1,07 0,87
Austos 0,74 0,80 0,94 0,86
Eyll 0,98 0,61 1,14 1,02
188
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES ED RAPORU 1,34 1,15 1,37 1,15 1,14 1,04 1,13 2,17 1,59 1,61 1,65 2,25 1,59 2,39 2,87 2,91 1,89 2,36 1,97 2,91 2,71 2,83 3,32 2,00 2,82 2,39 1,78 1,60 1,35 1,61 1,93 1,68 1,19 1,11 1,51 0,91 1,15 1,61 1,12 1,07 1,02 0,82 0,85 1,08 1,06 0,92 1,03 0,88 0,87 0,73 1,01 1,18 0,95 1,59 1,42 1,59 1,42 1,40 1,42 1,39 Yllk Ortalama 1,00 0,88 0,99 0,90 1,20 1,07 1,20 1,07 1,06 1,07 1,04
2004 2005 2006 2007 2008 2009 ORT.
1,06 0,88 1,54 1,22 0,91 1,20 1,08
1,40 0,89 1,64 1,66 1,31 0,86 1,20
1,05 1,05 1,30 1,14 1,10 0,85 1,04
1,10 1,04 1,09 1,16 0,88 0,88 1,00
1,66 2,38 2,49 Balkl-III Reglatr Mart 1,17 1,15 1,08 0,86 1,64 1,20 1,22 1,24 1,70 1,20 1,25 Nisan 1,92 1,53 1,72 1,90 1,81 2,17 2,20 1,43 1,79 1,49 1,80 Mays 1,49 1,56 1,68 1,54 2,20 2,05 2,14 2,51 1,51 2,13 1,88
YIL 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ORT.
Ekim 0,80 0,94 0,54 0,71 0,80 0,67 1,17 0,92 0,69 0,91 0,82
Kasm 0,90 0,79 0,82 0,68 1,06 0,67 1,24 1,25 0,99 0,65 0,91
Aralk 0,83 0,62 0,76 0,73 0,79 0,80 0,98 0,86 0,83 0,64 0,78
Ocak 0,76 0,53 0,81 0,74 0,83 0,79 0,82 0,88 0,66 0,66 0,75
ubat 0,95 0,67 0,81 0,66 1,01 0,87 1,04 0,87 0,86 0,79 0,85
Haziran 1,29 1,01 1,35 0,94 1,80 1,35 1,21 1,02 1,22 1,46 1,27
Temmuz 0,64 0,67 0,80 0,65 0,90 0,84 1,14 0,69 0,87 1,22 0,84
Austos 0,55 0,59 0,70 0,64 0,81 0,77 0,62 0,64 0,82 0,80 0,69
Eyll 0,73 0,45 0,85 0,76 0,78 0,67 0,66 0,55 0,76 0,89 0,71
Reglatr yerlerine ait aylk ortalam akm deerlerinden hareketle, Balkl I-II-III reglatrler yerlerinden doal yaamn srekliliini salama zere dere yatana braklacak su miktarlar (kadim su haklar hari) Elektrik Piyasasnda retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna liikin Usul ve Esaslar Hakkndaki Ynetmeliinde de ifade edildii zere projeye esas alnan son on yllk ortalama akmn en az %10 u olarak hesaplanm ve aada belirtilmitir: Balkl-I Reglatr dahilinde; Can Suyu Miktar(Kadim Su Haklar Hari) = 0,92/10= 0,092 m3/sn (92 lt/s) Balkl -II Reglatr dahilinde; Can Suyu Miktar(Kadim Su Haklar Hari) =1,39/10= 0,139 m3/sn (139 lt/s) Balkl -III Reglatr dahilinde; Can Suyu Miktar(Kadim Su Haklar Hari) =1,04/10= 0,104 m3/sn (104 lt/s) Ek-14de verilen Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda reglatrlerden braklacak can suyu miktarnn reglatr yerlerine ait son 10 yllk akm deerlerinin en az %10u olacak ekilde, Mays ve haziran aylarnda ise son 10 yllk ortalama akm deerlerinin en az %15inin braklmas gerekildii, yani; Balkl I Reglatrnde Balkl II Reglatrnde Balkl III Reglatrnde ; Mays-Haziran dnemi iin : 0,138 m3/s Dier aylar iin : 0,92 m3/s ; Mays-Haziran dnemi iin : 0,209 m3/s Dier aylar iin : 0,139 m3/s ; Mays-Haziran dnemi iin : 0,156 m3/s Dier aylar iin : 0,104 m3/s
suyun cansuyu olarak dere yatana braklmas gerektii belirtilmitir.

189
Ayrca Ek-15te yer alan deerlendirmeler neticesinde; Balkl I Reglatrnde
Ekosistem
Deerlendirme
Raporunda
ise
yaplan
; Ekim-Mart dnemi iin: 0,124 m3/s (124 L/s) Nisan-Eyll dnemi iin: 0,133 m3/s (133 L/s) evresel/ekosistem suyunun braklmas gerekmektedir. Bu evresel/ekosistem suyu deerleri iin ortalama derinlik ve ortalama hz srasyla 124 litre iin 0,30 m (30 cm), 0,18 m/s ve 133 litre iin 0,31 m(31 cm), 0,18 m/s olarak tespit edilmitir. ; Ekim-Mart dnemi iin: 0,168 m3/s (168 L/s) Nisan-Eyll dnemi iin: 0,179 m3/s (179 L/s) evresel/ekosistem suyunun braklmas gerekmektedir. Bu evresel/ekosistem suyu deerleri iin ortalama derinlik ve ortalama hz her ikisi iin 0,30 m (30 cm), 0,26 m/s olarak tespit edilmitir. Balkl II Reglatrnde Balkl III Reglatrnde ; Tm aylar (Ocak-Aralk) iin: 0,166 m3/s (166 L/s) evresel/ekosistem suyunun braklmas gerekmektedir. Bu evresel/ekosistem suyu deerleri iin ortalama derinlik ve ortalama hz srasyla 0,30 m (30 cm), 0,17 m/s olarak tespit edilmitir. Bu kapsamda yaplan almalar ve Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnn gr dorultusunda braklacak can suyu miktar aada tablo halinde zetlenmi ve her bir ay iin braklmas gerekli su miktar bu verilere gre belirlenmitir.
Tablo V.2.3.4.5. Yaplan almalar sonucu belirlenen cansuyu miktarlar AYLARA GRE DERE YATAINA BIRAKILACAK SU MKTARI (lt/sn) 1 DKMP Genel Mdrlnn grne gre (ED Gereklidir karar verilen PTD) Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporuna gre Ekosistem Deerlendirme Raporuna gre Nihai braklacak su miktar Balkll-I Balkl-II Balkl-III Balkl-I Balkl-II Balkl-III Balkll-I Balkl-II Balkl-III Balkll-I Balkl-II Balkl-III 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166 2 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166 3 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166 4 100 280 200 92 139 104 133 179 166 133 280 200 5 100 280 200 138 209 156 133 179 166 138 280 200 6 100 140 100 138 209 156 133 179 166 138 209 166 7 100 140 100 92 139 104 133 179 166 133 179 166 8 100 140 100 92 139 104 133 179 166 133 179 166 9 100 140 100 92 139 104 133 179 166 133 179 166 10 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166 11 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166 12 100 140 100 92 139 104 124 168 166 124 168 166
Braklan cansuyu, uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS XXVI. Blge Mdrlne (Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu yeri DS XXVI. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Ayrca, kurulacak AG stasyonu inaat aamasnda tamamlanarak deneme retimine geilmeden nce alr vaziyette olacaktr. Reglatrlerin kurulaca derelerin hidrolik minimumun belirlenmesi iin bir ok yntem olmakla birlikte abuk ve kolay sonu veren Reglatr yeri debi sreklilik erisi aada verilmitir.
190
ekil V.2.3.2. Balkl I Reglatr debi Sreklilik Erisi
ekil V.2.3.3. Balkl II Reglatr debi Sreklilik Erisi
ekil V.2.3.4. Balkl III Reglatr debi Sreklilik Erisi
Tesise braklacak suyun mdahalesiz akmlara ait Debi-Sreklilik Erisindeki zamann %96-100nde verilen deer aralndan aada olmamasna dikkate edilecektir.
191
Sz konusu proje kapsamnda hazrlanan hazrlanan Su Kullanm Haklar Planlama Raporu Ek-16da verilmi olup; Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda mansap su haklar ynnden etkilenecek olan arazilerin, genel olarak Krmz Sar Podzolik Toprak grubunda bulunan orman arazilerinden olutuu belirlenmitir. Arazi almalarnda, Balkl I-IIIII Reglatrleri ve HES proje sahasnn ierisinde herhangi bir sulama tesisi saptanmam, Proje alannda halen kullanlmakta olan herhangi bir deirmen ve su ile alan herhangi bir tesis bulunmamaktadr. Belirlenen can suyu miktar reglatrlerden kesintisiz olarak braklacaktr. Ayrca, akm deerleri, proje debisinin zerinde olduu durumlarda, proje debisinin stndeki debi deerlerinin tamam yataa braklacaktr. zellikle kurak geen aylarda suyun miktarna gre bir azalmaya gidilmemesi son derece nemli olup, kurak dnemlerde trbinlenemeyen suyun da tamam reglatrlerden dere yataklarna braklacaktr. Dolaysyla proje, enerji amal ve membadaki sular kullanacandan suyun ak yn ve miktarnda hibir deiiklie uramayacaktr. Proje kapsamnda kullanlacak olan derelere bal olan yankollarn dere yataklarn besleyecei dnldnde, yukarda belirtilen su miktarlarndan daha fazlas dere yatanda bulunacaktr. Yan kollardan katlacak sularla birlikte dere yatandaki doal yaamn devamll daha etkin bir eklide salanacaktr. V.2.4. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara (Can suyunun braklaca gzergahtaki canl trleri ve ekolojik envanteri) olabilecek etkiler, proje iin tespit edilen balk trlerine ait gei sistemleri ile mansap can suyu k yerinin gsterildii izim naat aamasnda su ortamnda gerekletirilecek olan faaliyetlerden dolay ksa sreli bulanklk sz konusu olabilecektir. Bu dnemde taban omurgaszlar bata olmak zere balklar ve ky ekosistemi ksa sreli olumsuz ynde etkilenecektir. Faaliyetin gerekletirilmesi aamasnda zellikle reglatrn yaplaca alanda bulunan aalk alanlar tamamen temizlenecektir. Su almak iin yaplacak olan reglatrler depolamal tesis olmadndan ve reglatrlerin ina edilecei alanlardaki aalar da tamamen temizlenmi olacandan su ortamnda anaerobik koullarn olumas beklenmemektedir. Faaliyetin iletme aamasnda, faaliyet alannda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin gerekli olan en dk akm deeri doal yaamn sreklilii iin yataa braklacaktr. Bu kapsamda yatrmc firma tarafndan; Balkl I Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 124 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %13,5 si) Nisan, Temmuz, Austos,Eyll aylarnda = 133 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %14,5 si) Mays, Haziran aylarnda = 138 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin %15 si) Balkl II Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 168 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %12 si) Nisan, Mays aylarnda = 280 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %20,1 si) Haziran aylarnda = 209 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %15 si) Temmuz, Austos, Eyll aylarnda = 179 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %12,9 si)
192
Balkl III Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart,Haziran, Temmuz, Austos, Eyll, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 166 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %16 s) Nisan, Mays aylarnda = 200 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %19,2 si) su dere yatana braklacaktr. Dere yapsnn morfolojisine bal olarak doal ak taklit edecek ekilde dere yatana gerekli su miktar braklacak olup, canl idamesi salanm olacaktr. Bunun yansra akm deerleri, proje debisinin zerinde olduu durumlarda proje debisinin stndeki debi deerlerinin tamam yataa braklacaktr. Ayrca debinin trbinleri altrmad durumlarda da suyun tamam dere yatana braklacaktr. Braklan cansuyu, uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS XXVI. Blge Mdrlne (Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu yeri DS XXVI. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Ayrca, kurulacak AG stasyonu inaat aamasnda tamamlanarak deneme retimine geilmeden nce alr vaziyette olacaktr. Proje blgesinde bulunan balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak ve sucul ortamdaki doal dengenin bozulmamas iin proje kapsamnda balk geidi yaplacaktr. Sz konusu balk geidine ait teknik izim ve mansap suyu k yeri eklerde sunulmutur (Ek7). Eklerde sunulan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda belirtildii zere Dikey Yarkl Balk Geidi modelinin olumlu sonular verdii tespit edilmitir. Ayrca Kaya yamal balk geidinin ise maliyet asndan en uygun model olduu belirtilmektedir. DS Genel Mdrl tarafndan ve Balkl HES Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda belirtilen balk geidi tiplerinden en uygun olan kati proje aamasnda projelendirilerek uygulanmak zere reglatr yaps kapsamnda ina edilecektir. Kati proje aamasnda balk geidi ile ilgili projelendirme yaplrken DS, letme ve Bakm Dairesi ile koordineli olarak allarak balk geidi projesi iin onay alnacaktr. Balk geidi ile ilgili teknik bilgiler Blm V.2.1.de verilmi olup, balk geidinin projelendirilmesinde gz nne (14) alnacak hususlar zetle aada verilmitir. -Balk trlerinin yzme hzlar genellikle e ayrmak mmkndr. -Normal hz (cruising speed): Balklar genellikle ve normal durumlarda yaptklar hzlardr. -Dayanma hz (sustain speed): Balklarn birka dakikalk zaman periyodu ierisinde baz durumlarda, zellikle dar alanlardan geerken yaptklar hzlardr. -Ani hz (darting speed): Balklarn besleme veya bir tehlikeden uzaklamak amacyla ani ataklarda yaptklar hzlardr. Bu hzlar, dier hzlara gre daha ksa sreli, fakat daha sratlidir. -Balklar dk hzlarda az hareket ederler, bu nedenle projelendirmede ortalama deerlerin kullanlmas yanlglara neden olur. Dier taraftan balklar normalden daha hzl akan su ktlelerine, kar ynde igdsel olarak hareket etme eilimindedirler. Onlarn bu davran zellikleri, balk geidi tasarmnda nem arz etmektedir. Dolaysyla balklarn balk geidine giri noktalarnda su rlts oluturmak zere boru ile arma suyu braklacaktr. -Balk geidinin son noktas olan, balk geidi giri yapsna balklar su akmna kar ynde yzerek girerler. Balklar geide girilerinde istedikleri su hz, kendi normal hzlarndan
14
Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su leri Genel Mdrl, Balk Geitleri, 193
fazla, fakat ani hzlarnn altnda olmaldr. Bu deer normal hzn 1,25 katsay ile arplmasyla elde edilebilir. -Sudaki znm oksijen balklarn yzme kabiliyetlerini etkilemektedir. znm oksijen normalden 1/3 daha az ise, balklarn yzme kabiliyeti % 60 orannda azalr. Dolaysyla sudaki oksijen miktar, balk geidinin projelendirilmesinde dikkate alnmaldr. -Balk geidinin stnn ak olarak ina edilmesi nerilmektedir. Aksi taktirde kar suyunun eridii ve maksimum debilere ulat dnemlerde balk geidi silt ile dolarak alamaz duruma gelebilir. Bu durumda kapal ve galeri eklinde balk geitleri ina edilmesi uygun olmaktadr. Yaplacak balk geidi raporun ilgili blmlerinde belirtilen balk trlerinin kolayca geiini ve alr durumda iken blmelerin zerinden srekli su akn salayacak ekilde projelendirilecektir. nk balk geidinin uygun almamas veya geebilecei belirtieln balk trlerinin geiinin salanamamas durumunda, g eden ve belirli zamanlarda yer deitiren trlerin yaamlarn devam ettirebilmeleri bakmndan bir populasyon azalmas ortamnn olumasna imkan salayabilmektedir. Dolaysyla yaplacak balk geidinde hangi trlerin geebilecei belirlenerek, bu trlerin geip gemedikleri kontrol edilecek ve izlenecektir. Cansuyu miktarnn modem balantl on-line debi lerler sitemleri kurularak srekli llmesi ve izlenmesi ilemlerine benzer sitsem kurulumu gibi yntemlerden yararlanarak ve su alt kameras destekli grntleme vb. vaya farkl ekilde tespit edici izleme yntemleri oluturmak suretiyle balk geidine uygun su miktarnn braklp braklmad, uygun alp almad ve belirtilen trlerden hangisinin geip gemedii hususlarnn kontroll izlenmesi salanacaktr. Firma yetkilerince izleme sonular ilgili kurumlara bildirilecek, gzlemlenen aksi tespitlerde gerekli dzenlemelerin yaplmasnn salanmas iin yine ilgili kurumlara gerekli bilgi verilecektir. Reglatr ve HES sahasnda bulunan kapaklarn ylda 2-3 defa alarak, dere yatana ak salanacaktr. nk reglatr sahas ile santral binas arasnda kalan alanda sadece cansuyu brakld iin derenin slak zemini d gsterecektir. Oluturulacak sel ak ile birlikte dere yatann tamamen slanmas salanacak, bu alanda bakteri oluumu iin uygun artlar yerine getirilmesi ile birlikte, omurgasz canllarn oalabilmesi imkan doacaktr. Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve bu kanuna istinaden karlan 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su rnleri Ynetmeliinde ve deiikliklerinde yer alan tm husus ve ykmllkler aynen yerine getirilecektir. Reglatrlerde tutulan su herhangi bir ilemden geirilmeden direkt elektrik retiminde kullanldktan sonra tekrar dere yatana geri verilecektir. Dolaysyla suyun, projeden kaynakl bir kirlenmeye maruz kalmas beklenmemektedir. Planlanan yatrm dahilinde su almak iin ina edilecek olan reglatrler bir baraj gl gibi depolamal yaplar olmadndan ve planlanan faaliyet ina edilecei alan bakmndan binlerce kilometrekarelik ok geni bir alan ilgilendiren bir yatrm olmadndan (rnek: GAP Projesi) iklim zerinde bir deiiklik beklenmemektedir. Dolaysyla iklimsel deiiklik beklenmediinden buna bal olarak da flora, fauna ve bunlarn habitatlar zerinde herhangi bir etki olumsuz etki olmayacaktr. Dere yatanda uygun ak koullar salanacak, DSI Genel Mdrlnn bilgisi ve izni dnda dere yatana herhangi bir mdehalede bulunulmayacak, dere yatana kesinlikle malzeme dklmeyecek ve yatak kesiti daraltlmayacaktr. ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. nin Artvin li, Arhavi lesindeki 6,75 MWm/6,544 MWe kurulu gcndeki Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi mevcut durum tespit almalar kapsamnda Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza
194
deresi) derelerinde; Ek-3 de verilen topografik harita zerine iaretlenen noktalardan su numuneleri alnm ve Alnan numunelerin nar evre lm ve Analiz Laboratuar ile evre Endstriyel Analiz Laboratuarnda Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) analizler yaplmtr (Bkz Ek-1.6). Ayrca suyun, inaat ncesi dnemde Balkl I-II-III reglatrlerine girmeden nce bir defaya mahsus SKKYi tablo-1 deerleri (radyoaktivite hari) esas alnarak su kalitesi lmleri yaplacaktr. Yaplan lm sonular ED ve Planlama Gene Mdrlne iletilecektir. Bylece projenin izleme aamasnda bu noktalarda tekrar analiz yaptrlarak su kalitesinde herhangi bir deiim olup olmad incelenebilinecektir. V.2.5. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler Bu blm ile ilgili bilgiler Blm IV.2.10da verilmitir. Faaliyet nitelerinin planland alanlar ile yakn evresinde ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken herhangi bir alan bulunmamaktadr. V.2.6. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas, su tutulmas sonucu mansapta olabilecek deiimler, bu deiimlerin su kalitesine ve su ortamndaki canllara etkileri, doal yaam zerine etkileri ( heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi, sucul yaam, sediment gelii vb.) bu etkilerin ortadan kaldrlmasna ynelik alnacak nlemler ( olabilecek heyelana kar alnacak nlemler dahil) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi mevcut durum tespit almalar kapsamnda Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza deresi) derelerinde; Ek-3 de verilen topografik harita zerine iaretlenen noktalardan su numuneleri alnm ve Alnan numunelerin nar evre lm ve Analiz Laboratuar ile evre Endstriyel Analiz Laboratuarnda Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) analizler yaplm ve su kalite snf belirtilmitir (Bkz Ek-1.6). Ayrca izleme aamasnda derelerden tekrar su numuneleri alnarak su kalitesindeki deiim incelenecektir. Balkl I-II-III Reglatrlerinin su kaynan oluturan Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinde su kullanmna bal olarak fiziksel deiimler olacaktr. Bu deiimlere bal olarak su kullanm sonucunda debi deerlerinin dmesine bal olarak dk akm deerlerinde sediman yk azalacaktr. Sediman yknn azalmas, akarsularn mansap blmlerine daha ince taneli malzemelerin gelmesi ve kelmesine neden olacaktr. Ancak takn durumunda veya proje debisinden fazla gelen akmlarda sediman mansaba tanarak problem tekil etmeyecektir. Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinin sular, bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Reglatrlerin bulunduu alanda biyolojik evre zerine olabilecek etkilerin banda akmn azalmas sonucu zellikle balklar zerine olabilecek etkiler gelmektedir. Faaliyetin iletme aamasnda, reglatrlerin menba ve mansabnda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin bir miktar su, hayat suyu olarak yataa braklacak olup; Reglatrlerden braklacak su miktarlar her bir ay iin ayr ayr aada tablo olarak verilmitir.
Tablo V.2.6.1. Reglatrlerden braklacak can suyu miktar AYLARA GRE DERE YATAINA BIRAKILACAK SU MKTARI (lt/sn) 1 Balkll-I Balkl-II Balkl-III 124 168 166 2 124 168 166 3 124 168 166 4 133 280 200 5 138 280 200 6 138 209 166 7 133 179 166 8 133 179 166 9 133 179 166 10 124 168 166 11 124 168 166 12 124 168 166
195
Dolaysyla doal yaamn sreklilii gvence altna alnm olacaktr. Sz konusu derelerde belirtilen akmlardan daha az akm olmas halinde suyun tamam doal hayatn devam iin mansaba braklacaktr. Braklan cansuyu, regulatr yerlerine kurulacak otomatik debi ler cihaz ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS 26. Blge Mdrlne (Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak debi ler cihaz yeri DS 26. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Yksek reglatrlerde barajlar gibi takn nleyen yaplardr. Reglatrlerin mansap ksmna kontroll su verilecei iin erozyon ve sediment girii nemli lde azalacaktr. Sedimanlarn nlenmesi Sedimanlarn su kaynaklarn kirletme riski bulunduu yerlerde, bir su yata ile kesitii veya paralel olduu yerlerde, sedimanl su giriini engellemek zere sediman nleyici dzenekler kurulacaktr. Sediman nleyiciler, silt kafesi veya Saman balyas engeli biiminde olabilir. Yal dnemde plak kalmas beklenen sahalarda sediman filtreleri ve tutucu dzenekler uygulanabilir zmlerdir. Bunun yan sra reglatr inaatlarnda kuruda almak zere dere aklarn salamak iin geici yaplar (kutu menfez vb.) kullanlacak ve yaplarn tamamlanmas sonrasnda dere yatanda ar bulankllk minimize edilmi olacaktr. V.2.7. Projenin memba ve mansabnda varsa dier projelerin (baraj, reglatr, HES vb.) belirtilmesi, ekosistem zerindeki etkilerinin deerlendirilmesi, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi nehir tipi hidroelektrik santrali olup, nehir tipi hidroelektrik santraller su tketen tesisler deildir. Elektrik retimi iin trbinlenen sular ayn miktarda yataa geri dnmektedir. Proje sahasnda yerst su kayna Kapistre Deresi ve kollardr. Balkl Reglatr-IInin membasnda Meeli HES, Balkl reglatr-IIIn membasnda ise Souksu HES projeleri yer almaktadr. Balkl-II ve Balkl-III reglatrleri sz konusu tesislerin santral kuyruk suyundan kan sularla beslenecektir. Trbinleri evirmeyecek dzeydeki ufak debili sular ise reglatrler stnden savaklanarak veya akl geidinden salnarak derenin doal akna braklacaktr. Bunun dnda, reglatr yerlerinden her zaman doal hayatn devam iin belirlenen can suyu dere yatana braklacaktr. Balkl HES mansabnda ise amlca HES projesi yer almaktadr. V.2.8. Su kaynana ait varsa dier kullanm ekilleri ( mansapta kalan yerleim yerlerine ilikin su haklar, ime-kullanma, sulama, tarmsal faaliyetler, balk retim tesisi vb.) ve etkileri, Proje kapsamnda; Dlgerli Deresi zerinde 596.00 m taban kotunda Balkl I reglatr ile toplanan sular derivasyon yaps vastasyla Balkl II reglatr membasna braklacaktr. Dikme Deresi zerinde 595.00 m taban kotunda Balkl II reglatr ile toplanan sular 1746.50 m uzunluundaki I.iletim yaps vastasyla ve Agara Deresi zerinde 595.000 m taban kotunda Balkl III Reglatr ile toplanan sular 1154.00 m uzunluundaki II.iletim yaps vastasyla bir ykleme havuzuna iletilecek ve ykleme havuzundan sonra 221.50 m uzunluundaki cebri boru ile 470.00 m kuyruksuyu kotunda bulunan santral binasna alnacaktr. Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda Artvin l zel daresi ve iftiler tarafndan ina edilmi herhangi bir sulama kanal veya tesisi ile tarmsal sulama alan yer almamaktadr. Ancak ileride sulama tesislerinin yaplmas durumunda ise ihtiya duyulan sulama suyu; mansaba braklacak olan cansuyu dnda ayrca dere yatana braklacaktr.
196
Ek-16da verilen su kullanm hakk planlama raporunda proje etki alan olarak yaklak 71 halk bir alan belirlenmitir. I.nitede ( Balkl I ) 63 da, II.nitede ( Balkl II ) 269 da ve III.nitede ( Balkl III ) 378 da olmak zere toplam 710da ( 71 ha ) alann tamam orman arazisi olup, herhangi bir su kullanm hakk sz konusu deildir. Sz konusu proje kapsamnda hazrlanan Su Kullanm Haklar Planlama Raporu (Bkz. Ek-16) DS Genel Mdrlnn 03.02.2011 tarih ve 39646 sayl yazs ile onaylanm olup; Onay yazs Ek-1.9da verilmitir. Balkl Reglatr ve HES alannn genel olarak Krmz Sar Podzolik Toprak grubunda bulunan orman arazilerinden olutuu belirlenmitir. Proje alannda halen kullanlmakta olan herhangi bir deirmen ve su ile alan herhangi bir tesis bulunmamaktadr. Proje alannda su kullanm hakk oluabilecek tarm arazisi bulunmamaktadr. V.2.9. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler (su kullanm (tarm alanlarnn sulanmas vb.), proje debisi, iletim kanalnn uzunluu, su kayna yatann genilii, alvyon yaps ime suyu sondaj kuyu yerlerinin gsterilmesi vb. parametrelerinin deerlendirilmesi) Arazi almalarnda, Balkl HES proje sahasnn ierisinde herhangi bir sulama tesisi saptanmam, proje alannda halen kullanlmakta olan herhangi bir deirmen ve su ile alan herhangi bir tesis bulunmamaktadr. Proje alannda su kullanm hakk oluabilecek tarm arazisi bulunmamaktadr. Proje alan ve evresinde bulunan yer alt ve yzeysel su kaynaklarnn jeolojik, hidrojeolojik ve ekolojik zellikleri raporun IV.2.3., IV.2.4. nolu blmlerinde detayl olarak sunulmutur. Proje alannda dere yataklarnn eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Dolaysyla nemli kalnla sahip olmayan bu tr akiferler yeraltsuyu potansiyeli bakmndan verimsizdir. Dolaysyla proje alannn zerinde bulunduu kaya yaplar hidrojeolojik olarak geirimsiz zellik gsterip yeraltsuyu bakmndan verimsizdir. Ancak sanat yap yerlerindeki kazlar esnasnda ve iletim yaps gzergahnda yer yer su ile karlalabilecektir. Bu sular havzaya den ve kayalarn krk ve atlaklarndan szlen doal sular olup keltme havuzlarnda dinlendirildikten sonra uygun alc ortama dearj edilecektir. V.2.10. Orman alanlarna olabilecek etki ve bu etkilere kar alnacak tedbirlerin tanmlanmas Proje alan; Artvin Orman Blge Mdrl, Arhavi Orman letme Mdrl, Arhavi letme eflii tarafndan hazrlanan ED nceleme Deerlendirme raporuna gre Arhavi serisinde; 225, 239, 240 nolu blmelerde; kayadibi serisinde; 185, 186, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 230, 231 nolu blmelerde yer almaktadr. letme ekli koru, blgedeki aa cinsi yaprakl aalar, mecere tipleri ise Ksc1, Kzc1, KzKsc1, KsKzc1, BKzKs, BKs olarak tespit edilmitir. Aalandrma ilemleri yaplrken, blgenin hakim bitki rts gz nnde bulundurularak aalandrmada kullanlacak aa trleri buna gre seilecektir. Aa trlerine ilave olarak daha ksa srede yzeye yaylmalar ve toprak yzeyini tutmalar nedeniyle inaat aamasndan itibaren toprak kaymasnn youn olarak grld blgelerde aalandrma almalarndan nce tohumlama almalar yaplarak otsu dokunun yzeyi hzlca kaplamas salanacaktr.
197
Projenin iletme aamasnda sadece suyun enerjisinden faydalanlmas planlanmakta olduundan orman alanlarna olumsuz bir etki olmayacaktr. naat ilemleri tamamlandktan sonra uygun olan blgelerde yeniden aalandrma ve peyzaj almalar yaplacaktr. Olas bir yangn durumunda projede tm alan iiler istendii zaman yangna mdahalede hazr bulundurulacaktr. antiyede yangn sndrme cihazlarnn yan sra orman yangnlarnda kullanlan kazma, krek, trmk, aplak gibi yangna ilk mdahalede gerekli olan malzemeler hazr bulundurulacaktr. Olas bir yangn srasnda antiyede bulunan tm i makineleri yangn amirinin emrine verilecektir. Proje kapsamnda mevcut orman alanlarna olumsuz bir etkisi olmamas iin aada belirtilen nlemler alnacaktr. - Faaliyet alanna giri ve klar kontrol altnda tutulacak, -Civar ormanlarda kabilecek orman yangnlarna kar iletme mdrlnn ngrecei yangnla mcadele tedbirleri alnacaktr. - letme mdrlnn talebi halinde ii ve i makinesi imkanlar orman yangnlarn sevk edilecektir. Proje alannn ormanlk blge kapsamnda olmasndan dolay orman yangnlar iin alan personele gerekli hizmet ii eitimler verilecektir. Olabilecek herhangi bir orman yangnnda alanlar tarafndan mdahale edilerek, itfaiye ve ilgili orman iletmesine haber verilecektir. alan personelin zerlerinde ateli maddeler bulundurulmayacak, herhangi bir amala ate yaklmayacaktr. Kurallara uymayan personel hakknda gerekli cezai ilemler yaplacaktr. Projenin iletme aamasnda olas bir yangn durumunda, gerekli alet ve ekipmanlar santral binasnda hazr bulunacak ve eklerde sunulan Acil Mdahale Plan kapsamnda yangn sndrmeye ve herhangi bir yaralanma ya da can kaybn engelleyecek tedbirler alnacaktr (Bkz. Ek-13). Projenin inaat almalar sona erdikten sonra, raporun V.1.23 ve V.2.16. nolu blmnde anlatlan almalar kapsamnda aalandrmalar yaplacak ve zellikle inaat almalarnda zarar grebilecek orman saylan alanlarn rehabilitasyonu Artvin Orman Blge Mdrl ile koordinasyonlu bir ekilde yrtlecektir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda ED nceleme Deerlendirme Raporunda belirtilen hususlara uyulacaktr (Bkz. Ek-5). V.2.11. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grltnn kaynaklar ve kontrol iin alnacak nlemler Projenin iletme aamasndaki tek grlt kaynaklar, santral binalarnn ierisindeki jeneratr ve trbnler olacaktr. Santral binalar grlty izole edeceinden bina dna herhangi bir grltnn yaylm sz konusu olmayacaktr. Santral binasnda alacak personeller iin grltnn ok olduu alanlarda 4857 sayl Kanununda belirtilen, kulaklk, kulak tkalar, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereler temin edilerek yap ierisindeki ana grlt kaynaklarndan etkilenmemeleri salanacaktr.
198
V.2.12. Projenin iletilmesi srasnda alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei Projenin iletme aamasnda toplam 15 kiinin istihdam edecei dnlmektedir. Proje dahilinde alacak daimi personeller, blgeden istihdam edilecek, bylece az da olsa blge ekonomisine katk salanm olacaktr. alacak personelin sosyal ihtiyalar santral binasndan salanacaktr. Teknik ihtiyalar ise proje alan yakn evresindeki yerleim biriminden (Dlgerli Ky, Yldzl Ky, Baky Ky), buralardan karlanamama durumunda ise Arhavi ilesinden temin edilebilecektir. V.2.13. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisi karakteristii prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei Projenin iletme aamasnda alacak personelin ime ve kullanma suyu ihtiyac, l zel daresinden su tahsis izni alndktan sonra mevcut yzey sularndan veya kaynak sularndan temin edilecektir. letme aamasnda alacak 15 kii iin ime ve kullanma suyu miktar, bir kiinin ihtiya duyaca su 150 lt/gn olarak kabul edilirse; 15 kii x 150 lt/kii-gn = 2250 lt/gn = 2,25 m3/gn su kullanlacaktr. Kullanlacak suyun tamamnn atk su olarak geri dnecei kabulyle oluacak evsel nitelikli atksu miktar 2,25 m3/gn olacaktr. letme aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, HES binasnda kurulacak (20 kiilik) paket atksu artma tesisinde artlacaktr. Paket atksu artma tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara Deresi) dearj edilecektir. Proje kapsamnda kurulacak artma tesisine ait P&I Diyagram ve kesitler eklerde verilmitir (Bkz. Ek-9). Proje dahilinde kurulacak olan paket atksu artma tesisleri iin, 2005/5 sayl Atksu Artma Tesisi Proje Onay genelgesi kapsamnda onay yaplacaktr. Artma tesisi iin Artvin l evre ve Orman Mdrlnden 29.04.2009 tarih ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmelik hkmleri gereince artlm atksularn dearj iin evre zin Belgesi alnacaktr. Tesis proje ile e zamanl olarak iletmeye alnacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17. ve 20. Maddeleri arasnda bahsedilen alanlardan herhangi birisinde kalmamakta olup, projenin arazi hazrlk ve inaat almalar ile iletme aamasnda;, sz konusu ynetmelik ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Proje dahilinde Agara, Dikme ve Dlgerli dereleri ile yan kollarna dearj edilecek her trl atksu iin, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmeliinde yer alan alc ortam deerleri ile atksu dearj kriterlerine uyulacaktr.
199
V.2.14. dari ve sosyal tesislerden oluacak kat atk miktar ve zellikleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei Projenin iletme aamasnda alacak 15 kiiden kaynakl evsel nitelikli kat atk olumas sz konusu olacaktr. Bir kiiden kaynakl gnlk kat atk miktar 1,34 kg (15) kabulyle; 15 kii x 1,34 kg/gn = 20,1 kg/gn evsel nitelikli kat atk oluacaktr. Projenin iletme aamasnda oluacak bu atklar; proje nitelerinin yer ald alanlarda eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak ve belli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. HES iletmelerinde ambalaj atklarnn olumas sz konusu deildir. Ancak geri kazanm mmkn olan ambalaj atklar olumas durumunda ise, Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii erevesinde; santral alan ierisinde dier kat atklardan ayr olarak toplanacak ve ambalaj at toplama lisansna sahip firma ile yaplacak szleme dahilinde firmaya teslim edilecektir. Arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda oluacak olan tm kat atklarn bertarafnda 14.03.1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine ve bu ynetmelikte; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayl Resmi Gazetede, 22.02.1992 tarih ve 21150 sayl Resmi Gazetede, 02.11.1994 tarih ve 22099 sayl Resmi Gazetede, 15.09.1998 tarih ve 23464 sayl Resmi Gazetede, 18.08.1999 tarih ve 23790 sayl Resmi Gazetede, 29.04.2000 tarih ve 24034 sayl Resmi Gazetede, 25.04.2002 tarih ve 24736 sayl Resmi Gazetede, 05.04.2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaplan deiikliklere uygun olarak hareket edilecektir. Bununla birlikte, projenin tm aamalarnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Trafoda izolasyon yalar kullanlmaktadr. Tesiste byk apl arza durumlarnda, yaplacak ya transferi ilemi srasnda, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dklen veya taan izolasyon ya zerine kum, akl veya tala gibi absorban dklerek ortama szmas nlenecek daha sonra bu karm varillere alnarak depolanacaktr. Kullanlacak izolasyon yann yaklak mr 25-30 yl arasndadr. Kullanm mrn tamamlam izolasyon yalarnn bertaraf ise, lisansl bertaraf tesislerinde, 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 2. Blm Madde 9da belirtildii ekilde gerekletirilecektir. Atklarn bertaraf tesislerine tanmas lisansl tayc vastas ile yaplacaktr. Bertaraf tesislerine aktarlncaya kadar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 4. ve 5. blmlerde atk yalarn tanmas ve depolanmas ile ilgili ngrlen artlar salanacak, iletme iindeki Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen standartlara uygun olarak yaplm geici depolarda depolanacaktr. Daha sonra ihale yolu ile evre ve Orman Bakanlndan lisans alm firmalara satlarak deerlendirilecektir. Ayrca sz konusu izolasyon yalarnn depolanmas, tanmas ve bertaraf esnasnda 27.12.2007 tarih ve 26739 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Poliklorlu Bifenil (PCB) ve Poliklorlu Terfenil (PCT)lerin Kontrol Hakknda Ynetmelike ve Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliine uyulacaktr.
15
Kaynak: TK, Belediye Kat Atk statistikleri, 2004. 200
V.2.15. Projenin iletilmesi aamasndaki faaliyetlerden insan sal ve evre asndan riskli ve tehlikeli olanlar Proje kapsamnda, kullanlan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek ve insan sal iin olabilecek riskleri ortadan kaldrmak ve en aza indirmek iin gerekli tm yasal ve teknik tedbirler alnacak ve titizlikle uyulacaktr. Zaman zaman seminer ve eitim bilgilendirme toplantlar ile alanlar bilgilendirilecektir. Ayrca evre ve toplum saln olumsuz etkileyecek hususlar ile yangn vb. olaylara kar gerekli tedbirler alnacaktr. Olas bir kaza durumunda yaplacak almalar ierir Acil Mdahale Plan Ek-13te verilmitir. V.2.16. Proje alannda peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemeleri Mevcut durumda kamuya ak ve zel yollarn kullanmna iyiletirilerek devam edilecek, yeni yollar gelitirilecektir. Yollarda erozyonun olmamas iin sanat yaplar ile iyiletirmeler gerekletirilecek, yol yamursuyu kanallar srekli alr durumda tutularak dere yataklarna sediment tanm engellenecektir. Benzer ekilde Kaz fazlas malzeme alanlar st kotlarnda kuaklama kanallar ve kafa hendekleri yaplarak depo edilen malzemenin dere yataklarna tanm engellenecek, su erozyonu nlenmi olacaktr. Nehir yataklarnda bozulmalar olmas durumunda bozulan blm mmknse inaat ncesi durumuna getirilecektir. Nehir kenarlar orijinal durumuna getirmek ve dere yataklarnda oyulmalar engellemek iin gerektiinde tahkimatlar yaplarak ky eritleri desteklenecektir. Projenin inaat sresince kullanlacak antiye yeri, kaz fazlas malzeme alanlar gibi alanlar, doal peyzaj karakterine uygun olarak eski haline getirilecektir. alt sahas, regletrler, ykleme havuzlar ve santral binalarnn ina edilecei alanlarda daha ok grsel etki oluturmak iin bitkilendirme yaplacaktr. Tahrip edilmi bir alan evresel adan stabil duruma getirmek doal bir evrenin ve doal kaynaklarn gelecek nesillere aktarlmas iin zorunludur. Ancak tahrip edilmi bir alan kendi haline brakldnda ekolojik dengesine ulamas kendi kendini onarmas ok uzun yllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanlarn yeniden doaya kazandrlmas iin insan yardmna gereksinim vardr. Bu amala yaplan peyzaj onarm tahrip edilmi alann verimliliinin, ekolojik, ekonomik ve estetik deerlerinin yeniden kazandrlmasn hedefleyen almalardr. Peyzaj onarm kapsamnda yaplacak iyiletirme almalar yalnzca aalandrma eklinde deil, yeil alan dzenlemeleri, arazi biimlendirme ve erozyon kontrol nlemleri vb. alternatiflerin de saland almalar iermelidir. Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamasndaki faaliyetler kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps (tnel+boru), iletim yaps (borulu), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar alacak yolda peyzaj karakteri farkllk gstermeye balayacaktr. Proje alannda, peyzaj deiimine neden olabilecek balca sebepler u ekilde sralanmaktadr: Tahrip olan ve bu tahrip sonucunda deien yzey rts, Ortadan kaldrlacak olan bitki rts, na edilecek niteler / kullanmlar, Arazi desenindeki / kullanmndaki deiim, Kaz dolgu almalar sonucunda deien topografya,
201
Doal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk deiim; regltrlerde, ykleme havuzunda, cebri boruda, santral binasnda ve alacak yollarda yaanacaktr. Bu noktalarda doal bitki rts tahrip olurken, kaz ve dolgu almalar sonucunda topografya deiecek, ekosistemdeki denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara urayacaktr. Bu aksakl ortadan kaldrabilmek adna yaplacak peyzaj almalaryla; ncelikle tahrip edilen blgenin rehabilitasyonu gerekletirilerek, alann doal peyzaj deerini tekrar kazanmas iin almalar yaplacaktr. Arazi hazrlk almalar balamadan nce tesis nitelerinin yaplaca alanlarn fotoraflar ekilerek alann grsel durumu ortaya konacaktr. naat almalar tamamlandktan ve iletme faaliyete getikten sonra bu alanlar aslna benzer, toporafya uygun bitkilendirilerek ayn ekilde dzenlenecektir. Yani arazinin onarlm durumu ez azndan tesis kurulmasndan nceki egemen koullar yakalayacak dzeyde olacaktr. Geride hibir atk, artk braklmayacaktr. Bunun iin; Alanda syrlan st toprak stabil hale getirilecektir. Proje alannda, doal bitki rts deerlendirilerek alan temsil eden nc, katlmc ve hkim trler tespit edilecektir. Tespit edilen bu trler aa, aack, al ve orman alt rts olarak snflandrlacaktr. Proje alannda yaplacak olan rehabilitasyon almalar, bu trlerin tespiti dorultusunda, alana uyumlu olarak gerekletirilecektir. naat almalarnn ardndan, eimin yksek olduu ve toprak kaymasnn grld blgelerde, sekiler oluturmak suretiyle, daha dz yzeyler elde edilecek ve bu yzeyler yukarda bahsedilen sistematie gre bitkilendirilecektir. Bak noktalar olarak tanmlanabilecek geni vista salayan alanlarda grsel deiim olumamas bakmndan, bu almalar sistematik olarak yaplacaktr. Bylece; Projenin, proje inaat ve kullanm sreci ierisinde evreye olan etkilerini en aza indirgeyerek, alanda srdrlebilirlii desteklenecek, naat ve iletme aamasnda kaldrlan bitki rts, syrlan st toprak ve eim nedeniyle oluabilecek erozyon riskine kar, erozyon kontroln salanacak, Blgesel ve yerel karakter pekitirilecek, Proje gerekletirildikten sonra, alanda arzu edilen mevcut grntye yakn bir grnt oluturulacak, Grnt kirlilii oluturabilecek yaplar (reglatrler, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas v.b.) perdelenecek, zellikle, dere kenarnda grlen eitlilik gsteren, bitki trlerinin bir arada yaamas ve farkl habitatlarn bulumas sonucu oluan mevsimlik renklilii, peyzaj yapsn karlayacak nitelikte bir peyzaj tasarm ile gerekletirilecektir. Genel olarak st topran serilmesi, kalc erozyon kontrol aralar ve biyolojik slah konularnda yaplmas nerilen almalar aada zetlenmitir: st Topran serilmesi Etkilenen ve bozulmu alanlarn proje ncesindeki kullanmna ve retkenliine geri dnmn salamak iin, topran uygun biimde bakm ve ynetimi gereklidir. Arazi biimlendirme almalarnda ncelikle st topraktan ayr olarak depolanan alt topran serilmesi ve konturlanmas ilemleri yaplacaktr. Alt toprak yerletirilip 350-400 mm derinlie kadar gevek ve allabilir duruma getirilecek ve el srlmemi komu arazilere uyumlu bir kontur verilecektir. Toprak ilemleri ar slak koullarda veya zemin ya da toprak donduunda yaplmayacaktr.
202
Tm bozulmu alanlarda ve bitkilendirme yaplacak alanlarda eim yeniden verildikten sonra st toprak depoland yerden alnarak yzeye yaylacaktr. Yaylmas sonrasnda bozulmu alanlarn stabilitesinin korunmasna yardmc olacak, engebeli bir zemine sahip olmasn salamak zere tohumlama ncesi trmklama ve benzeri nlemler alnacaktr. Bunlarn uygulanamad yerlerde (rnein dik eim, kayalk alanlar vb.) zemin eime dik ynde bastrlacak veya st toprak yerletirildikten sonra uygun bir engebeye sahip olacak ekilde braklacaktr. Bitki geliimini kolaylatrmak zere hafif przl, gevek bastrlm bir yap salanacaktr. Kalc Erozyon Kontrol Aralar Toprak erozyonu zellikle inaat srasnda plak braklan alanlarda etkili olup arazinin verimliliini drr ve krsal ekonomilere zarar verir. Bunun yaratt sediman akarsulara ynelir, su kalitesini drr ve rezervuar ile sulama alar gibi altyaplar igal eder. naat srasnda alnmas gereken nlemler geici erozyon kontrol bal altnda blm V.1.18de verilmitir. Dikkatli inaat ve kontrol nlemleri, toprak erozyonunu ve sedimantasyonu baedilebilir snrlara drebilir. Toprak erozyonunu ve sedimantasyonu kontrol etmede mekanik (hidrolik) yntemlerden yararlanmann yan sra bitkilendirme ve itlendirme de arazi yzeyini korur. Hidrolik ve bitkilerin kullanld biyolojik yntemlerin her ikisi birbirinin tamamlaycs olup, inaat alanlarndan kaynaklanan erozyonun kontrol altna alnmasnda temel neme sahiptirler. Stabilizasyon uygulamalar inaattan zarar gren tm eimli araziler iin mutlak gereklidir. Yzey akn kontrol etmede kullanlan yntemler, eim aa ve eime dik dorultularda ina edilen farkl trlerde dereceli kanallarn bir kombinasyonudur. Dereceli eim krclar alma geniliinden ve dier bozulmu alanlardan olan yzey akn kapsar ve uzaklatrr. Bunlar duruma gre doal kanallara, otlandrlm su yollarna veya oluklu savaklara boalrlar. Aktan dolay olumas beklenen enerjinin azaltlmas gereklidir. Tek bana grev yapan eim krclar en s eimler dnda destekleyici bitki rtsnn yok olduu her yerde yetersiz kalmalarna karn projenin baars iin gereklidirler. Ksmen bozulmu arazilerde bitki rts kurulmas iini kolaylatrdklar gibi, daha byk oranda, yzey suyunu gvenle uzaklatrrlar. Toprak erozyonu toprak oluum hzyla dengede olduunda, peyzajda ok az zarar ortaya kar. Proje alanndaki ya dzeyi ve toprak zellikleri dolaysyla proje alannda yllk toprak oluumu hektar bana yaklak ylda 10 ton kadar olabilir fakat inaat srasnda plak kalan topraktan olacak yllk toprak kayplar kolayca hektar bana birka yz ton dzeyine ulaabilir. Erozyon kontrol aralar ve bitki rtsnden yararlanldnda ise, toprak erozyonu toprak oluum hzna eit veya daha dk dzeye iner. naat sonras alnmas gereken nlemlerden olan erozyon kontrol aralar u ekilde sralanabilir: Eim krclar (engelleyici apraz drenler veya su setleri), alma geniliine dik olarak ina edilmi dereceli kanallardr. Bunlarn amac, yzey akn uzaklatrmak ve bitki rtsyle birlikte toprak erozyonuna kar koruma salamaktr. Her bir eim krcnn sonuna, yzey aknn enerjisini etkili biimde datacak ve suyu gvenli ve evreye olumsuz etkisi olmayan bertaraf noktasna tayacak olan boaltma kanallar yerletirilecektir. Gabion duvarlar, arazinin stabilitesini tehdit eden kaymalarn nlenmesi veya stabilize edilmesi iin ina edilip topra tutmada kullanlacaklardr.
203
Kark veya hendek krclar, doal profil, drenaj deseni ve geri doldurulacak malzemenin, hendein dren gibi almasna neden olaca yerlerde, kanal hendeinin iine yerletirilecektir. Erozyon iltesi, jeojt (geojute) veya benzeri olacaktr. Eimin erozyona kar hemen korunmasn salamak, tohumlarn ykanp gitmesini nlemek ve topraktaki mikro iklim koullarn bitki geliimi iin gelitirmek zere yerletirilirler. tlm kaya, bitki rts oluturmann olanaksz olduu yerlerde gerekecektir. Sedimann yakndaki akarsular tehdit ettii durumlarda uygulanabilir. Kaplama oluklar ve otlandrlm su yollar, yzey sularn toplayp, erozyona neden olmayacak biimde gvenilir bir yere boaltmak zere zel olarak tasarlanm kanallardr. Tm bu uygulamalar, toporafyaya uygun seilerek erozyon kontrol salanacaktr. Biyolojik Islah Bitki rts, yan hzn keserek ve topra balayarak, toprak erozyonunu ve sediman azaltr. Biyolojik islah ile 1) Kalc tesislerin evresinde mevcut grntyle uyumlu dzenlemeler oluturulmas, 2) Geici tesislerin inaat sonras kaldrlmasn takiben yerel ekolojinin eski haline getirilmesi iin bitki trlerinin eit ve dalmlar ile birlikte kullanlmas, 3 )Erozyon meydana gelebilecek toporafya deiikliklerinde erozyon kontrolnn bitki rts ile desteklenmesidir. Aalandrma almalar srasnda seilecek aa tr ve eitleri ounlukla geni yaprakl trlerden oluacaktr. Az bir blm de ine yaprakl trlerden seilecektir. Aalandrlacak alann dnda kalan alanlarda ise d mekan ss bitkileri dikilerek bitkilendirme almas yaplacaktr. V.2.17. Dier zellikler. Bu blmde belirtilecek baka bir husus bulunmamaktadr. V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri V.3.1. Proje ile gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb. Artvin li Arhavi leside Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri zerine yaplmas planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi; sahip olduu olanaklar erevesinde lkemizin giderek artmakta olan elektrik ihtiyacnn karlanmasna katkda bulunma; vasfsz personel ile daimi personel olarak ngrd alan says ile yapmnn gerekletirilecei yrede istihdam yaratma; ime ve kullanma suyu, beton malzeme ve inaat malzemesi, makine ve ekipmanlar, akaryakt ve madeni ya gereksinimleri ile istihdam edilecek personelin tekniksosyal-gndelik ihtiyalarn bulunaca ile iinden karlayarak yre ekonomisine katk salama; kurulacak olan nitelere ulam iin yol aarak ve bu yollar gerek inaat sresince gerekse de iletme dneminde kamu kullanmna ak tutarak yrenin ulam asndan ilevsel bir kolaylk salama potansiyelleri tamas bakmndan olumlu sosyoekonomik etkilere ve pragmatik fonksiyonlara sahiptir.
204
Bu balamda, enerji elde etmek iin su kaynaklarn gelitirme ve kullanma amacnda olan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinin; lkemizin sosyal ve ekonomik bakmdan kalknmasnn gerekletirilebilmesi iin sanayici ve dier kullanc kesimlerin ihtiyac olan elektrik enerjisinin yerinde, zamannda ve kesintisiz biimde salanmas gereklilii gz nnde bulundurulduunda; bir katk olduu sylenebilir. V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi Brt hidroelektrik enerji potansiyeli, lkemiz iin 433 milyar kWh/yl olup, bu dnya toplam potansiyelinin yaklak % 1idir. Avrupadaki toplam hidroelektrik kapasite iinde ise Trkiyenin pay % 14dr. Gelecekte teknik ynden deerlendirilebilir hidroelektrik enerji potansiyeli olan 216 milyar kWh/yln yksek bir oranda kullanm mmkn olabilecektir. 2009 yl itibariyle DSce tesbit edilen ekonomik hidroelektrik enerji potansiyelimiz yaklak 130 milyar kWh'dr. lke genelinde henz etd yaplmam 1-30 MW aras kk hidroelektrik tesislerden 10-15 milyar kWh mertebesinde ilave elektrik enerjisi retilebilecei dnlmektedir. Ayrca nehir havzalarnda yaplan almalarn gncel ekonomik kriterler erevesinde yeniden deerlendirilmesi sonucunda teknik olarak yaplabilir bulunan birok projenin ekonomik olarak yaplabilir yatrmlara dntrlmesiyle ekonomik hidroelektrik potansiyelin 170-180 milyar kWh mertebesine ykselmesi beklenilmektedir. 2009 sonu itibariyle lkemizde 208 adet HES ( hidroelektrik santral ) iletmede bulunmaktadr. Bu santrallar yaklak 14.300 MWlk bir kurulu gce ve toplam ekonomik potansiyelin % 38ine karlk gelen yaklak 50.000 GWhlk yllk ortalama elektrik retim kapasitesine sahiptir. Hidroelektrik santrallerin retimi, ya koullarna baml olduundan her yl toplam retim iindeki pay deiim gstermektedir. Elektrik enerjisi retiminde; fosil ve nkleer yaktl termik ve doalgazl santraller yannda hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant alma gibi iki nemli zellii mevcuttur. Balkl HES tesislerinin yaplan ekonomik deerlendirmeler srasnda projenin ekonomik deerlendirme periyodu 50 yl olarak kabul edilmitir. Projenin 50 yllk ekonomikdeerlendirme periyodu boyunca dikkate alnan faiz oran DS kriterleri dorultusunda % 9,50 olarak alnmtr. Projenin fayda maliyet hesaplar sonucu ortaya kan yllk faydalar, yllk giderler, gelir-gider analizleri, i karllk oran ve duyarllk analizleri raporun Blm III.3. nolu blmnde sunulmutur. Balkl HES projesinin iletmeye gemesiyle beraber, Trkiyede retilen mevcut yenilenebilir ve temiz enerji miktarna ylda toplam 32,96 GWh ile nemli bir katkda bulunup, zellikle Artvin ili ve evresine enerji konusunda nemli katkda bulunacaktr. Projenin evresel faydalar u ekilde sralanabilir: Nkleer santraller, termik santraller, doalgaz evrim santralleri gibi elektrik retim eitlerine gre ok daha temiz olmas, lkenin yenilenebilir kaynaklarn kullanyor olmas, na edilecek reglatr yardmyla suyun herhangi bir glet oluturmadan santrale iletilmesi, bylece mevcut ekoloji ve arazi kullanmna nemli etkilerin olmay, Suyun kontroll bir ekilde iletilmesi, bylece sel ve taknlarn engellenmesi, Proje alan ve evresinde yer alan yollarn iyiletirilmesi.
Projenin balca maliyetleri ise u ekilde sralanabilir: Projenin arazi hazrlk ve inaat dneminde oluacak grlt, titreim ve toz emisyonu,
205
Dlgerli, dikme, agara dereleri ve yan kollarndaki ekosistem zerinde olabiliecek etkiler, Orman Saylan alanlarn kullanm, Doal yaamn gereklilii iin reglatrde yaplacak yaplar, balk geitleri, Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndaalnacak nlemler, Projenin evreye olabilecek etkilerine kar raporda belirtilen nlemlerin maliyeti.
Projenin iletmeye gemesiyle beraber, ylda toplam 32,96 GWh enerji retilirken projenin gerek arazi hazrlk ve inaat, gerekse iletme aamasnda evreye olas etkileri ED Raporunda belirtilen tedbirler alnarak en aza indirilecektir. V.3.3. Projenin gereklemesine bal olarak sosyal etkilerin deerlendirilmesi. Projenin yapm dolaysyla etkilenecek yre halk ile grmeler yaplarak sosyolojik etkinin ortaya konulmas (Proje Alan ve Etki Alanndaki tarm, hayvanclk, balklk vb. faaliyetlere etkileri, projenin inas ve iletmesi aamasnda alacak insanlar ile yerel halk ilikileri, bunlarn insan yaam zerine etkileri ve Sosyo-Ekonomik Adan Analizi, uygulamaya geirilecek sosyal sorumluluk projeleri Kresel lekli iktisadi deikenlerin sosyal, kltrel, politik, ekonomik ve ekolojik politikalara yn verdii gnmz dnyasnda srdrlebilir kalknma ulusal programlarn temel hedefi olarak zuhur etmektedir. nsan ile doa arasnda denge kurarak, gelecek nesillerin gereksinimlerinin karlanmasna ve yarnn kalknmasna imkan verecek ekilde doal kaynaklarn tketilmeden kullanlmasn salayacak programlama anlay demek olan srdrlebilir kalknma; tad anlam gerei kendi iinde ahlaki bir anlay barndrmaktadr. nsann zgrl, eitlii, toplumsall ile hayvanlara, bitkilere, trlere ve genel olarak ekosisteme ilikin sorumluluklarnn badatrlmas gereklilii noktasnda aa kan bu ahlaki anlay; lkelerin hangi enerji kaynaklarndan nasl yararlanmasna ilikin bir yol haritas sunmas noktasnda zellikle dikkate deerdir. Bu balamda nem kazanan kavram ise; srdrlebilir enerjidir. Verimli, temiz, kaliteli, kesintisiz, ekonomik ve evreye en az zarar veren enerji kaynaklarnn kullanlmasn ngren srdrlebilir enerji; retim sistemi iinde zellikle yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn azami lde ykseltilmesini hedefler. Srdrlebilir enerji balamnda gerek dnya genelinde gerekse de lkeler baznda enerji sektrne ilikin tartma gndemlerinin temelini enerji arz gvenlii oluturmaktadr ki; bu, lkemiz iin de nemli bir sorun alandr. lkemizde enerji arz gvenlii balamnda son yllarda enerji piyasamzn rekabete dayal ve effaf bir anlay erevesinde yeniden yaplandrlmas, yerli ve yenilenebilir kaynak potansiyelimizin tespit edilmesi ve kullanlmas, yeni enerji teknolojilerinden yararlanlmas bata olmak zere pek ok alanda yasal ve teknik almalar zerinde younlald ifade edilebilir. Bu almalar paralelinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan Trkiyenin enerji ve tabii kaynaklar politikalar perspektifinde 2010-2014 yllarn kapsayan Stratejik Plan hazrlanmtr ki; planda Yerli kaynaklara ncelik verilmek sureti ile kaynak eitlendirmesini salamak; Cumhuriyetimizin yznc yl olan 2023te yerli kaynaklarmzn tamamndan, yenilenebilir enerji kaynaklarndan ise azami lde faydalanmak; enerji arznda eitlendirmeyi arttrmak ve bu suretle bugne kadar temel stun zerine (kmr, doalgaz ve hidrolik) oturtulmu olan enerji sektrmzn mimarisini yeniden dizayn etmek; bylelikle da bamll ve ithalat faturasn azaltmak hedefleri yer almaktadr. Sanayileme ile tarm ve biliim sektrlerinde yaanan gelimeler, gndelik yaamn giderek makinelemesi dolaymnda kendini aa karan teknolojileme sreci ve hzl nfus art; artan oranda elektirik enerjisi ihtiyacnn yaanmasna sebep olmaktadr. yle ki; Trkiyede 2009 yl sonu itibariyle 193,3 milyar kWh olan elektrik enerjisi talebi, 2010 ylnda yaklak 202,7 milyar kWhye ulamtr (www.teias.gov.tr). Bu durum ise, elektrik enerjisi yatrmlarnn artmasn gerektirmektedir. Global lekli ekonomik krizler balamnda
206
dnldnde; tm dnya lkeleri gibi, srdrlebilir kalknma politikalar uygulama zorunluluu iinde olan lkemizin; elektrik enerjisi gereksinimine srekli, gvenilir, talep deiikliine kolay yant verebilen, da bamll azaltan, dk maliyetli alternatif uygulamalar ile yant vermeye almas bir zaruriyettir ki; rzgar, gne, bioktle, su gibi rnekler verilebilecek olan bu alternatif uygulamalar genel olarak yeil enerji diye tanmlanmaktadr. Bu balamda; Trkiyenin corafi koullar dikkate alndnda hidroelektrik enerjinin, bu gereksinime istenilen zellikler erevesinde yant verme bakmndan gl bir zm yolu olarak grnd ifade edilebilir. Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li Arhavi lesi snrlar ierisindeki Arhavi Havzasnda Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri zerinde yaplmas ve iletilmesi planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi; ylda toplam 32,96 GWh elektrik enerjisi retimi gerekletirmeyi amalamaktadr. Bu balamda proje; enerji alannda ithalat minimalize ederek, yerli ve yenilebilir enerji kaynaklarndan azami lde faydalanmay hedefleyen lkemizin giderek artmakta olan yeterli, gvenilir, kaliteli, ekonomik ve evreye uyumlu elektrik ihtiyacnn bir ksmn karlayarak ulusal geliime katk salama noktasnda; sosyal ve ekonomik bazda ortaya kabilecek risklere ynelik gerekli tedbirleri ald takdirde, nemli bir adm olarak grlebilir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinden evrilen sular bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr; nehir tipi santral araclyla elektrik retilmesi tasarlanmaktadr. Bu tasar balamnda proje kapsamnda arazi hazrlk ve inaat aamalarnda 150 kiinin, iletme aamasnda ise yaklak 15 kiinin istihdam edilecei belirtilmektedir. alacak vasfsz personel ile daimi personellerin istihdamnn, mmkn olduunca yredeki insanlar iinden gerekletirileceini aklayan projenin; inaat ve montaj ilemlerinin tamamlanma sresinin 2 yl, iletme sresinin ise toplam 49 yl olarak tasarland dikkate alndnda; yre ekonomisi iin bir katk olarak grlmesi uygun olur. nk corafi konum itibariyle ok engebeli olan Arhavide geimini tarm ve hayvanclkla (zellikle kkba hayvanclk ve arclk) salayan, bunu da ticari amatan ziyade ounlukla aile ihtiyacn karlamaya ynelik olarak gerekletiren halk; ilede sanayi tesisi ve istihdam yaratacak sektrn olmay sebebiyle de, toplumsal bir olgu olan isizlik problemiyle mcadele etmektedir. Dolaysyla ngrd istihdamla projenin, tarm ve hayvanclk faaliyetleri dnda yre insann farkl i kollarna ynlendirerek alternatif gelir salama yollar sunma ve bylece yredeki isizlik sorununa bir miktarda olsa zm getirebilme potansiyeli tamas bakmndan nemli olduu ifade edilebilir. yle ki; Trkiye statistik Kurumunun Artvin li 2000 Yl Hane Halk Byklne Gre Hane Halk Says Bilgileri baz alndnda, ilde youn olarak 4 kiilik ailelerin bulunduu sylenebilir ki; bu; projeden arazi hazrlk ve inaat aamasnda hemen hemen 600 kiinin, iletme aamasnda ise yaklak 60 kiinin dolayl olarak fayda grecei anlamna gelebilir. Dier taraftan; projenin iletmeye geerek enerji retmeye balamasyla birlikte, Artvin li ve civarnda yeni yatrmlarn gerekleme durumu ortaya kacaktr ki; bu da; yre insan iin yeni istihdam olanaklar anlamna gelmesi nedeniyle, uzun vadeli ikincil bir katk olarak deerlendirilebilir. Bahsi geen tm bu olumlu deiiklikler, zelde ilelerinde genel olaraksa Artvin linde youn ekilde gzlemlenen g nleyebilme noktasnda kk ancak nemli admlar olarak da yorumlanabilir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES kapsamnda kurulacak olan tesislerin inaatnda kullanlacak beton malzeme ve inaat malzemelerinin tamamna yakn bir blm ile makine ve ekipmanlarn yredeki ilgili santrallerden satn alnarak karlanacan; inaat almalarnda yararlanlacak olan i makineleri ve aralar iin gerekli akaryakt ve madeni ya gereksinimi ile istihdam edilecek personelin teknik, sosyal, gndelik ihtiyalarnn ile ierisinden temin edileceini belirten projenin; bu balamda yredeki ekonomik faaliyetlere bir ivme kazandraca sylenebilir.
207
Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES snrlar ierisinde reglatr ve santral yerlerine ulam salamak amacyla yaklak 5.157 m yol yaplacaktr. Ayrca Kaz fazlas malzeme alan-2 (HF-2) ile santral arasnda yaklak 551 m antiye yolu (nty-2) ve alternatif antiye alan-1 ile alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 arasnda 133 m antiye yolu (nty-1) alacan ve bu yollarn gerek inaat sresince gerekse iletme dneminde kamu kullanmna ak tutulacan ifade eden proje; bu anlamda hem yrenin alt yapsna bir miktar da olsa katkda bulunacak hem de yre halknn ile ve kylere ulamnda kolaylk salayacak olumlu deiiklikler ngrdnden pragmatik bir ileve sahiptir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinin zelde Arhavide, genel olaraksa lkemizde yaratabilecei olumlu etkilere ilikin olarak yukardaki paragraflarda ayrntlandrlan yorumlamalar; projeye dair halk bilgilendirmek ve bu erevede gr ve nerilerini almak amacyla 15.07.2010 tarihinde Arhavi armkl Eitim ve Kltr Vakf Sinema Salonunda dzenlenen ED Srecine Halkn Katlm Toplantsnda bulunan bir katlmcnn ED Raporu uygun bulunup proje faaliyete getiinde ilemize ve blgeye katklar olacak m? sorusuna yant niteliinde okumak; plan aamasnda olan projenin, gerek yre insann bilgilendirerek gerekse onlarn duyarllklarn gzeterek karlkl etkileim iinde gerekletirilmesi noktasnda nemli olabilir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda yapm planlanan tesisler; Balkl I Reglatr ve keltim havuzu, derivasyon yaps, Balkl II Reglatr ve keltim havuzu, Balkl III Reglatr ve keltim havuzu, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal ve alt sahas olarak sralanabilir. nas hedeflenen bu tesislerin bulunduu alanlarda herhangi bir yerleim birimi yoktur. Artvin line 89 km, Arhavi ile merkezine 13 km mesafede olan proje alan; sz konusu ilenin Bakye ait Gneyli, ahinler, Aremi mahalleleri ile Aaktez Mezrasna ait orman arazisini kapsamaktadr. Ancak proje alannn tamam orman arazisi olsa da; enerji retmeyi hedefleyen Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinin inaat ve iletme aamalarnda yaplacak almalarn ve uygulamalarn; sz konusu proje alannn yakn evresindeki yerleim birimlerini sosyoekonomik ynden etkilemesi kanlmaz olacaktr. Projeye dair hazrlanan ED Raporu dikkate alndnda, birinci derecedeki etki alanlarnn Gneyli Mahallesi, ahinler Mahallesi, Aaktez Mezras, Aremi Mahallesi ve Dlgerli Ky olduu grlecektir. Assu Elektrik Enerji retim LTD.T yaplp iletilmesi tasarlanan proje kapsamnda ina edilecek ana tesisler ile destek nitelerinin; bata birinci derecedeki etki alanlarnda olmak zere, genel olarak yrede ortaya karabilecei evresel ve bununla balantl sosyo-ekonomik dorudan ve dolayl olumsuz etkiler aadaki balklar altnda deerlendirilebilir: 1.Trlerin ve Doal Yaam Ortamlarnn Yok Olmas, Koruma Alanlarnn Zarar Grmesi, Ulamda Aksamalarn Meydana Gelmesi: Turizm zerindeki Etkiler Youn olarak yan grld ve sisin olutuu Artvin linde klar lk, yazlar ise scak gemektedir ve yrenin iklimi kydan i kesimlere doru gidildike karasallasa da, genel olarak lmandr. Hem corafi konumu hem de iklimsel zellikleri nedeniyle yre; byk karalar arasnda g eden kularn nemli gei alanlarndan birisi olduu gibi; Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (Bern Szlemesi) dahilinde kesin koruma altnda olan, bulunma olasl dk ya da tehdit altnda olan pek ok flora ve fauna trn de iinde barndrmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda ina edilecek niteler ve yaplacak kaz-dolgu almalar esnasnda ve sonrasnda gerekli nlemler alnmad takdirde, yukarda temel zellikleri ok genel cmleler altnda verilen arazinin jeolojik ve doal nitelikleri zedelenerek; yrenin iklimsel zellikleri, doal bitki rts, habitat yaps, ekosistemindeki denge ile Dlgerli, Dikme, Agara Derlerinin doal ak ve yaps geri dnm olmayacak ekilde deiebilir. Bu durum ise erozyon ve heyelan risklerinin ortaya kmas, su kalitesinin bozulmas, canllarn yaam alanlarnn tehlike altna girmesi ve pek ok
208
canl trnn yok olmas gibi ciddi sorunlar gndeme getirebilir. Ayrca proje alan ierisindeki orman saylan araziler tahrip edildiinde ve atk su, kat atk, atk yalar, inaat atklar, hafriyat malzemesi atklar kontrolsz biimde yok edildiinde de yrenin flora ve faunasnn zarar grme ihtimali vardr. Bahsedilen bu riskler ile alnacak nlemlere dair bilgililere ED raporunda ayrntl biimde deinilmitir. Bu noktada ise zellikle dikkat edilmesi gereken; proje dahilinde inaat ve iletme aamalarnda yaplacak tm almalar sebebiyle hem flora ve faunaya hem de erozyon ve heyelana dair ortaya kabilecek tehlikeler ile tahribat nlemek amacyla yatrmc firmann yapmay taahht ettii koruma ve iyiletirme almalarn zenle takip etmek ve ilgili kanun ynetmeliklerine uygun olarak hareket edilmesini salamak olmaldr. te yandan projenin Artvin linde bulunan temel koruma alanlar erevesinde de deerlendirilmesi gerekmektedir ki; byle bir deerlendirme, yrenin ou zaman gz ard edilen potansiyeline ilikin bir tablo ortaya karmas bakmndan olduka nemlidir. l ierisinde bulunan balca koruma alanlar yle sralanabilir: UNESCO tarafndan Trkiyenin ilk biyosfer rezerv alan olarak ilan edilen ve Dnya Doay Koruma Vakf (WWF) tarafndan uygulanan Yksek Deerli Koruma Alanlar Projesi erevesinde izlenen, dnyadaki nemli ar rkndan biri olan Kafkas Arsnn safl bozulmadan korunduu tek yer olmakla birlikte, Hu Tavuu ile engel Boynuzlu Da Keisi ve Bozaynn nemli yaam alanlarndan da biri olan ve ayrca olaan st nemli lman iklim kua yamur ormanlaryla kapl Camili Biyosfer Rezerv Alan; uluslar aras dzeyde nem tayan bir ekosistem olan ve hem geni orman hem de alpin bitki rtsyle Avrasya yksek dalk habitatnn en iyi rneklerini sergileyen Dou Karadeniz Dalar nemli Ku Alan; g eden ok sayda yrtc ku poplasyonunu barndran Karal Dalar nemli Bitki Alan; saramn sahile inebildii nadir yerlerden biri olan amburnu Tabiat Koruma Alan; ant zelliine sahip aalardan olumu bir orman paras olmakla birlikte, yeil orman niteliini de bnyesinde barndran ve yrtc kularn g yolu zerinde bulunan Camili-Gorgit Tabiat Koruma Alan; yalnzca Trkiyenin deil, neredeyse tm Avrupann insan eli dememi tek orman ekosistemi olan Camili-Efeler Orman Tabiat Koruma Alan. Tm bu koruma alanlarnn yan sra; Artvinde Avrupa Birlii, Avrupa Komisyonu ile TEMA Vakf tarafndan finanse edilen Kakar Dalar Srdrlebilir Orman ve Doa Koruma Projesinde de sz etmek gerekir. Artvin li snrlar ierisinde kalan Kakar Proje alan; doal yal ormanlar, ok sayda endemik tr iinde barndran olduka yksek bitki eitlilii ve yaban hayat ile ender bulunan bir alandr ki; WWF (Dnya Doay Koruma Vakf) tarafndan dnya zerinde bulunan ncelikli 200 ekolojik blgeden biri ve Birdlife International (Dnya Kular Koruma rgt) tarafndansa ncelikli 217 ku koruma blgesinden biri olarak tanmlanmas bu durumu kantlamaktadr. Bahsi geen tm bu koruma alanlar; tbbi ve aromatik olarak ticari deere sahip olan bitki trleriyle, doa koruma ve kalknma abalarna dnk bilimsel aratrma-eitim-bilgi deiimi almalarn destekleme gcne sahip elverili koullaryla, ekoturizme ynelik sosyo-kltrel varlklaryla; ekonomik kalknma ve kltrel deerlerin devamlln salayacak uygulamalarn denenebilecei, seilebilecei, sunulabilecei ve gelitirilebilecei yerler olarak; geni anlamda lkemizin ve dar anlamda Karadeniz Blgesi ile Arhavi ilesinin ekonomisi iin, srdrlebilir ekilde gelitirildii takdirde, alternatif ve kayda deer bir ivme yaratabilecek gelir kaynaklar frsatlar sunmaktadr. Dolaysyla Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisindeki Arhavi Havzasnda Dlgerli, Dikme ve Agara dereleri zerinde yaplmas ve iletilmesi planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi; yukarda bahsi geen alanlarn sahip olduu nemli potansiyellerle karlatrlarak; gerek Artvin li gerekse de Arhavi lesi ekonomisine dorudan ya da dolayl olarak yapaca katklar ve verecei zararlar balamnda dikkatli bir biimde bu raporda deerlendirilmitir. Bu deerlendirmelerden biri de projenin yrede sosyo-ekonomik faaliyetlere yn veren bitki trleri ile tarm ve turizm ekinliklerinin dorudan ilgili olduu faktrlerden biri olan flora-faunaya verebilecei zararlara
209
dair almakla ykml olduu gerekli tedbirlerin, hem ildeki koruma alanlarn hem de yrenin toplumsal-ekonomik dokusunu koruyacak potansiyele sahip olup olmad hususudur. Projeye dair dzenlenen Halkn Katlm Toplantsnda bulunan bir katlmc; projenin yrenin doal yaps, koruma alanlar ve dolaysyla turizm potansiyeli zerinde yaratabilecei olumsuz etkilere ilikin endie ve dncelerini yle aklamtr: HES veya her tr proje hayata geirilirken, koruma-kullanma dengesi salanmaldr. Blgemizde yayla enlikleri yaplmakta, belgesel filmler hazrlanmaktadr. Blgemizin tamam birbirini tamamlayan doal gzelliklere ve esiz deerde kaynaklara sahip. Blgemizde maksimum koruma salanarak, mevcut deerler korunarak, koruma-kullanma dengesi gzetilerek yatrmlarn gerekletirilmesini istiyoruz. 2.Sosyo-Ekonomik Bozulma: G zerindeki Etkiler Artvin ilinin Trkiye genelinde nfusu giderek azalan ve srekli da g veren iller arasnda yer aldnn gz nnde bulundurulmas zellikle gerekmektedir. Rakamlarla ifade etmek gerekirse, Trkiye statistik Kurumu Resmi nternet Sitesinin 2000 Yl Nfus Saym ile 2009 Yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi istatistikleri karlatrldnda; 2000-2009 yllar arasnda il toplam nfusunda %13,73, Arhavi lesinin genelinde %20,59, belde ve kylerinde ise %28,43orannda azalma yaand belirtilebilir. Yrede, ounlukla i bulma ve eitim gerekesiyle gen nfusun ve yeterli gelire sahip olmayanlarn; zellikle Bat Anadolu ve Marmara Blgesindeki byk illere g ettii sylenebilir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesine dair hazrlanan ED Raporunda; projenin etki alan ierisinde devletin hkm ve tasarrufu altnda olan orman saylan alanlarnn bulunduu, gerekletirilecek faaliyetler neticesinde hibir yerleim yerinin su altnda kalmayaca ve bu nedenle proje kapsamnda yeniden yerleimin sz konusu olmayaca belirtilmitir. Bu erevede sorgulanmas gereken nokta; yrede geimini ormanclk faaliyetleriyle salayan kiilerin, reglatrler ile hidroelektrik santralin yapm ve tamamlanmasyla birlikte, temel gelir kaynaklarn kaybetmelerinin ve bunun neticesinde g etmelerinin ya da kentsel alanlara tanma zorunluluklarnn ortaya kma riskinin bulunup bulunmaddr. Arazi kullanmna baktmzda projenin tatbik edilecei alanda ormanclk faaliyetlerinin olmadn grmekteyiz. G; yre halknn tand blgedeki yaam koullarna uyum salamakta zorluk ekme, tanlan blgenin tama kapasitesi ve altyapsnn yetersiz olduu durumlarda blgenin yerli halk ile atma yaama, i bulamama, krsal yaama dair geleneksel bilgiyi kaybetme gibi sosyo-ekonomik ve kltrel problemlerle kar karya kalmasna neden olabilir. Yredeki gen nfusun kente ok daha nce g etmi olmas gz nnde bulundurulduunda, bahsedilen etkilerin hedef kitlesinin zellikle yal nfus olduu sylenebilir. Bu balamda, proje ile gen nfusun ksmen de blgede kalmas salayacaktr. 3.Ekonomik Verimsizlik ve Su Hakk zerindeki Orantsz Dzenlemeler: Tarm ve Hayvanclk zerindeki Etkiler Hidroelektrik santral, su hakk ile ilgili dzenlemeler erevesinde, yeterli tedbirler alnmayarak tamamlandnda; doal hayatn devamllna ilikin olarak ciddi problemler yaratabilecei gibi, ime ve kullanma suyu ihtiyacnn karlanmasyla ilgili sorunlar da ortaya karabilir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi iin dzenlenen Halkn Katlm Toplantsnda bulunan bir katlmc, dere yatanda braklacak su miktarna ilikin endiesini u soruyla dile getirmitir: Can suyu miktarn nasl belirliyorsunuz? Size gre can suyu nedir? Yasal analizleri kim yapacak?
210
Bir dier katlmc da su miktarna ilikin kaygsn yine bir soru ile ifade etmitir: Can suyu miktar hangi aamada belirlenecek? Hazrlanan ED Raporunda; Dlgerli, Dikme ve Agara derelerini sulama suyu kaynaklar olarak kullanacak olan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES kapsamnda su haklar ynnden etkilenecek olan arazilerin, reglatrler ile santral arasnda bulunan orman arazileri olduu belirtilmitir. Dolaysyla, proje alannda su kullanm hakk oluabilecek herhangi bir tarm arazisi bulunmamaktadr. Proje alan gz nnde bulundurulduunda dolayl bir etki olarak deerlendirilebilecek olan bu durumun; uzun vadede yre insann ekonomik ve dolaymnda sosyal olarak etkileyebilecek dorudan etki konumuna gelmesi mmkn deildir. Bahsi geen tm bu risklerle ilgili olarak; ED raporunda projenin tatbik edilecei alanda doal hayatn devamll iin gerekli miktarda can suyu braklaca, proje kapsamnda hazrlanan su kullanm haklar planlama raporunda da belirtildii zere Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda mansap su haklar ynnden etkilenecek olan arazilerin, genel olarak Krmz Sar Podzolik Toprak grubunda bulunan orman arazilerinden olutuu, Arazi almalarnda, Balkl HES proje sahasnn ierisinde herhangi bir sulama tesisine saptanmad, Proje alannda halen kullanlmakta olan herhangi bir deirmen ve su ile alan herhangi bir tesis bulunmad ve su kullanm hakk oluabilecek herhangi bir tarm arazisinin bulunmad belirtilmi olup; ilerleyen dnemlerde kadim su haklarnn olumas durumunda ise ime ve kullanma suyu ihtiyac ile tarmsal faaliyetler iin de gerekli su miktarnn braklaca aklanmtr ki; suyun, hem insan ve sucul canllarn yaamnn devam edebilmesi hem de tarmla uraan yre halknn ekonomik duyarllklar asndan fazlaca nem tad gz nnde bulundurulduunda, sz edilen uygulamalarn mutlaka gerekletirilmesi gereken elzem birer nlem olduklar sylenebilir. Yrede genellikle aile ii z tketimi karlama ve ksmen de pazara sunma amal tarm, kkba hayvanclk ve arclk yaplmaktadr. Proje kapsamnda arazi hazrlk ve inaat aamas srasnda yaplacak hafriyat almalar, kullanlacak patlayc maddeler ve bunlardan kaynakl toz emisyon nedeniyle; yrenin tarm, hayvanclk ve arclk faaliyetleri zarar grmemesi, halkn bu faaliyetlerden elde ettii gelirde kayplar yaamamas iin bu raporda detayl nlemler alnmtr. Projeye dair hazrlanan ED Raporunda tozlanmay en alt dzeyde tutabilmek iin yollarn slah edilmesi, malzeme tanmas srasnda aralarn zerinin branda ile kapatlmas, malzemenin st ksmnn %10 nemde tutulmas gibi nlemlerin alnaca ve aralardan kaynakl emisyonlar nlemek iinse hem Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliinin ilgili hkmlerine uyulaca hem de Trafik Kanununun ykleme standartlarna uygun ekilde ykleme yaplaca belirtilmitir ki; bahsi geen bu tedbirlerin uygulanmasn ve ilgili kanunlar ile ynetmelikler erevesinde hareket edilmesini salamak, geimini tarm, hayvanclk ve arclk faaliyetleriyle salayan yre insannn sosyo-ekonomik balamda olumsuz etkilere maruz kalmasn nlemek asndan gerekli ve olduka nemlidir. ED Srecine Halkn Katlm Toplantsna itirak eden bir katlmc, tozlanma nedeniyle evre ve dolaysyla geim kaynaklar balamnda ortaya kabilecek olumsuz etkilere ynelik alnacak tedbirlere dair aklama isteini u soruyla belirtmitir: Yollarda tozlanmaya kar ne gibi nlemler alnacak? 4.naat Aamasnda Tedbirsizlikler: Gvenlik ve Trafik zerindeki Etkiler Hidroelektrik santral kapsamnda yaplacak olan tesislerin ve destek nitelerinin inas srasnda, yredeki insanlar ile alanlarn can gvenliini en st dzeyde salayacak tedbirlerin alnp uygulanmasna zellikle ve zenle dikkat edilmelidir. Bu amala; projeyle ilgili olarak yaplacak almalar iin gerekli eitimi alm kimseler grevlendirilmeli, alanlar i kazalar konusunda eitilmeli ve koruyucu ekipmanlarla grevlerini yerine getirmeleri salanmal, alma sreleri iinde ksa molalar verilerek konsantrasyon kayb nlenmeli, i
211
makinelerinin kullanm srasnda vatandalarn makinenin yaknna yaklamalarna izin verilmemeli ve sahaya girmelerini engelleyici ikaz levhalar aslmal, kullanlacak aralarn periyodik olarak teknik kontrol ve bakmlar yaptrlmal, patlayclarn kullanlmas durumunda evre emniyetine ilikin gerekli artlar yerine getirilmeli ve tm bu hususlarda ilgili mevzuat hkmlerine gre hareket edilmelidir. te yandan; proje dahilinde yaplacak almalar sebebiyle flora ve faunaya verilebilecek zarar konusunda alanlar bilgilendirmek de, yrenin ekosisteminde oluabilecek tahribat minimalize etmek asndan dikkate alnmas gereken bir tedbir olmaldr. Bahsedilen btn bu uyarlarla ilgili olarak proje; hazrlanan ED Raporunda gerekli nlemleri alacan taahht etmitir ki; bu; lm, sakatlk gibi ciddi kayplarla sonulanabilecek kazalarn riskini en aza indirme bakmndan son derece nemlidir. Dier taraftan proje; yrede, inaat aamasnda makine ve ekipmanlarn kullanmndan kaynakl grlt oluumuna neden olabilir. Bu durumda; hem faaliyet alannda alanlarn hem de en yakn yerleim yerlerinde ikamet eden kiilerin grltden etkilenmemeleri iin gerekli dzenlemelerin yaplmas ve ilgili ynetmelik hkmlerine uyulmas salanmaldr.
212
BLM VI LETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER
213
BLM VI: LETME PROJE KAPATILDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER VI.1. Arazi slah ve Reklamasyon almalar, olabilecek hava emisyonlar, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi iin ED Olumlu karar alnmas durumunda EPDK ile retim Lisansnn imzalanmas planlanmakta olup, retim lisansnn alnmas ile beraber 49 yllna ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. tarafndan iletilmesi dnlmektedir. Bu sre zarfnda, projenin ekonomik mr boyunca kullanlabilirliini salamak amacyla, ekipmanlarn dzenli olarak bakmlarn yaplmas ve su toplama alannda sediman oluumunun engellenmesi gibi tedbirler alnacaktr. Projenin lisans sresi sonunda gnn artlarna gre, iletmede yaplabilecek revizyonlar tekrar enerji amal kullanlabilir. Projenin iletmeye kapandktan sonra herhangi bir nitenin sklp arazi slah yaplmas nerilmemektedir. Benzer amalar iin tekrar kullanlmas planlandnda, projenin iletildii 49 yl boyunca ekosisteme verdii etkilerin incelenmesi ve bugnk mevcut artlardan farknn ortaya kartlmas ve yeni nlemlerin oluturulmas noktasnda yeniden evresel etki deerlendirme almalarnn yaplmas uygun olacaktr. Balkl Reglatr ve HES Projesi kapsamnda kullanlacak proje sahalarn, iletme faaliyetlerinin durdurulmasnn ardndan proje ncesi durumuna geri getirmek ciddi evresel etkiler oluturacaktr. Dolaysyla yeni kullanmlar iin gerek alma gvenlii ve gerekse evresel (su hareketi, sediment tanm, balk hareketleri vb.) gvenlik nedeniyle yaplarn dzenlenmesi, evresinin reklamasyon ve arazi dzenlemesi almalar gerekletirilmesi uygun mtalaa edilmektedir. Reglatrler, iletim yaps, ykleme havuzu ve santral binas projenin kalc tesisleridir. Proje dahilinde krma-eleme tesisleri ve beton santrali kurulmas ngrlmemektedir. Tablo II.2.2.de detayl olarak grld zere, proje kapsamndaki tesisler iin kullanlacak alanlar verilmektedir. Bu alanlarda, inaat ncesi arazi hazrlk almalarnda st rt toprai (nebati toprak) alnacaktr. Toplanan st topraklar inaat sonrasnda tesislerin evre dzenlemelerinde ve alann rehabilitasyonunda kullanlacaktr. Tesis evrelerinde bitkilendirme almalarnn yan sra kalc erozyon nlemlerinin alnmas almalarnda da ayrca kullanlabilecektir. Projenin nitelerinin arazi hazrlk ve inaat almalar sonrasnda tesisler evresinde ve Orman Blge Mdrlnn gsterecei alanlarda aa dikimi yaplacaktr. Aalandrma ve peyzaj almalar srasnda dikilebilecek bitki trleri blgenin vejetasyonunda yer alan aalardan kullanlmas nerilmektedir. Balkl Reglatr ve HES projesi, iletmeye kapatldktan sonra herhangi bir hava emsiyonunun olumas beklenmemektedir. VI.2. Mevcut su kaynaklarna etkiler Balkl Reglatr ve HES projesi, iletmeye kapatldktan sonra suyu evrilen dereler kendi mecras ierisinde akacandan, mevcut su kaynaklarna olumsuz bir etki beklenmemektedir.
213
BLM VII PROJENN ALTERNATFLER
BLM VII : PROJENN ALTERNATFLER (Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak karlatrlmas ve tercih sralamas belirtilecektir.)
nlemler,
alternatiflerin
Artvin ili, Arhavi ilesi, Balkl I Reglatr iin Dlgerli Deresi, Balkl II Reglatr iin Dikme Deresi ve Balkl III Reglatr iin de Agara Deresinin sularndan yararlanlarak elektrik enerji retimi amacyla Balkl I-II-III reglatrleri ve HES yaplmas ve iletilmesi planlanmaktadr. Yaplan almalar sonucunda birok alternatif deerlendirilmi ve Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, -Gvenilir (firm) enerjisinin fazla olmas, -Yllk net faydasnn (gelirinin) ve rantabilitesinin byk lde yksek olmas nedenlerinden dolay en avantajl proje olduu ortaya kmtr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesisler iin yapm sresi 2 yl olarak planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gteki Balkl HESte 13.00 GWh / yl firm ve 19.96 GWh / yl sekonder olmak zere ylda toplam 32.96 GWh enerji reterek ulusal geliime katk salayacaktr.
214
BLM VIII ZLEME PROGRAMI
BLM VIII: ZLEME PROGRAMI VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan, evre Ynetim ekibi Kurulmas planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin inaat ve iletme aamalarndaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ED almalar kapsamnda incelenmitir. Buna ek olarak; faaliyetin yrrlkteki kanun ve ynetmeliklere uygunluunun salanmas ve projenin evre ve insan salna etkilerinin minimuma indirgenmesini salamak amacyla izleme almalar yaplacaktr. Bylece, projeyle ilgili etki azaltc nlemler, onaylanm planlar, izin, koul ve gerekleri dikkate alarak hazrlanan ED Raporunda belirtilen dikkat edilmesi ve uyulmas gerekli konular ve taahhtler ile uyum tam olarak salanm olacaktr. 2872 sayl evre Kanunu kapsamndaki 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmeliinin 18. maddesi gereince evre ve Orman Bakanlndan ED Olumlu Karar alnan projelerin inaat, iletme ve iletme sonras dnemlerinde, evresel izleme ve denetleme ileri, konusunda uzman mhendisler ve proje yatrmna uygun uzmanlar tarafndan yrtlecei belirtilmekte olup, ynetmelik hkme gerei yerine getirilecektir. Bu amala, Nihai ED Raporuna bal olarak, evresel nem tayan etkilerle ilgili konular kapsayacak bir evre Ynetim Sistemi (YS) hazrlanarak projede uygulamaya konulacaktr. Faaliyetin izlenmesi ile ilgili olarak hazrlanacak YS; arazi hazrl ve inaat dnemi, iletme dnemi ve iletme sonras dnem olmak zere 3 balkta irdelenecektir. zleme programnn amac, yukarda bahsi geen dnemlerde oluacak evresel etkileri belirlemek zere evresel koullar ile ilgili verilerin toplanmas olup, bu dnemlerdeki almalarn ilgili ynetmelikler ile uyumunun salanmas ve evre zerine etkilerinin en aza indirilmesi amacyla projenin hava emisyonlar, atksular, grlt, atklar, hafriyat, izinler vb. iletim uygulamalar izlenecektir. Projenin izleme almalar kapsamnda aadaki konularla ilgili izleme almalar yaplmas nerilmektedir. Projenin tm aamalarnda, raporda yer alan tm taahhtler, faaliyet sahibi firma tarafndan yerine getirilecek ve proje alan civarndaki evre halkna veya evreye herhangi bir rahatszlk verilmemesini garanti altna almak firmann kendi sorumluluu altnda olacaktr. Bu dnemde ED Raporunda belirtilen kstlamalar ve evresel nem tayan etkilerle ilgili aada belirtilen konularda, firmann belirleyecei bir sorumlu tarafndan izleme almasnn gerekletirilmesi nerilmektedir. ncelikle sz konusu projesinin planlama, inaat ncesi, inaat, iletme ve iletme sonras dnemlerinde yrtlecek almalardan kaynakl evresel etkiler ve bu etkilerin nlenmesi ya da evreye zarar vermeyecek lde en aza indirilmesi iin alnacak azaltc nlemler ve sorumlu kurum/kurulu Tablo VIII.1.1.de detayl olarak anlatlmtr. Ayrca proje iin uygulanacak zleme Plan (izlenecek parametreler, parametrenin izlenecei yer, nasl ve ne zaman izlenecei ve sorumlu kurum/kuruluu) Tablo VIII.1.2.de verilmitir.
215
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo VIII.1.1. nlemler Plan AAMA KONU
NLEM Kamulatrma almalar kapsamnda zel mlkiyet sahipleri ile ncelikli olarak karlkl anlama yoluna gidilecek, anlamazlk durumlarnda ise 05.05.2001 tarih ve 24393 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4650 sayl Kamulatrma Kanunu ve 4628 Sayl Elektrik Piyasas Kanununun 5496 sayl kanunla deiik 15. madde c ve d fkralar gerei erevesinde kamulatrma ilemleri gerekletirilecektir. 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanununun 5496 sayl kanunla deiik 15. madde c fkras gereince; kamulatrma ilemleri Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu (EPDK) tarafndan yrtlecek, verilecek olan kamulatrma karar kamu yarar karar yerine geecek ve kamulatrlan tanmaz mallar tapu ktunde hazine adna tescil edilecektir.
SORUMLULUK
Kamulatrma
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - EPDK
Arazi Hazrlk naat ncesi
ve
Orman zni
Proje kapsamnda, orman saylan alanlarn kullanm iin 6831 Sayl Orman Kanununun, 17/3 maddesi gerei ''Orman zni'', Artvin Orman Blge Mdrlnden alnacaktr. Proje kapsamndaki inaat almalar ncesinde; T.C. Bayndrlk skan Bakanlnn 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik hkmlerine uygun olarak yaplacaktr. 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine gre izinler alnacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yaplacak sanat yaplar ve kaz fazlas malzeme alanlar ile ilgili Artvin DS Blge Mdrlne sz konusu niteler ile ilgili projelerle bavurularak 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda gerekli gr alnacaktr. Projenin uygulama aamasnda (arazi hazrlk ve inaat) herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastlanlmas durumunda almalar derhal durdurularak en yakn Mze Mdrlne veya Mlki dare Amirliine, 5226-3386 sayl yasalar ile deiik 2863 sayl yasann 4.maddesi gereince haber verilecektir. Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda, genel toplamda yaklak 254.114 m3 hafriyat malzemesi oluacaktr. Oluan bu hafriyat malzemesinin yaklak 107.701 m3 dolgu ilemlerinde deerlendirilecek, geriye kalan yaklak 146.413 m3 Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndadepo edilecektir.
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. -Artvin Orman Blge Mdrl - Orman Genel Mdrl - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.
Zemin Emniyetinin Salanmas
Hafriyat Depolama ve Tama zni Artvin DS Blge Mdrlne 2006/27 Sayl Babakanlk Genelgesi Kapsamnda Bavuru Yaplmas
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - DS XXVI. Blge Mdrl - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Taeron Firma - Mze Mdrl, - Koruma Blge Kurulu Mdrl
Tarihi, kltrel ve arkeolojik varlklar Arazi Hazrlk naat
ve
Hafriyat almalar
Depolanacak bu hafriyat malzemesinden; krma-eleme tesislerinde dolaysyla beton santrallerinde beton imalatlar iin kullanlabilecek malzemeler, blgedeki krma-eleme tesislerine ve beton santrallerine verilerek ilenecek ve tesis nitelerinin inaatnda kullanlacaktr. Bunlara ilaveten mevcut yollarn iyiletirilmesinde, alt ve st dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr. Kullanlamayacak nitelikte olan malzemeler ve by-pass malzemeleri ise proje alannn mcavir alan snrlar dnda kalmas nedeniyle, proje kapsamnda kurulacak Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda (Sz konusu alanlar iin gerekli izinler alnacaktr.) datlmadan, gerekli tahkimatlar ile depolama alan evresi
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Taeron Firma
216
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T AAMA KONU
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU NLEM desteklendikten sonra, ekolojik dengeyi bozmayacak ekilde depolanacaktr. Bu depolama ncesinde depo sahasnn ilk halinde mevcut olan nebati toprak syrlp depolandktan sonra, yani dolgu sonrasnda alann zerine serilecek, bylece alann eski grntsne yakn bir grnt oluturmas salanacaktr. Sz konusu depolama alanlarnn yzey sularndan veya yamur sularndan etkilenmemesi iin kafa hendekleri, kuaklama kanallar vb. yaplacaktr. Depo alanlarnn, dere yatan bozmayacak, derede yn deiikii yapmayacak ekilde ve hafriyat evreye dalmadan dzenli depo edilecektir. Hafriyat almalar esnasnda eve kesinlikle malzeme atlmayacaktr. Fazla hafriyat malzeme eve ve dere yataklarna braklmayacaktr. Kullanlacak kaz fazlas malzeme alanlarna malzeme depolanmadan nce gerekli tahkimat yaplacak olup, herhangi bir ekilde dere iine girilmeyecektir ve derenin ak rejimi bozulmayacaktr. Arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak olan toz emisyonlarnn minimuma indirilmesini salamak amacyla; yol gzergahlarnda arazz ile sulama yaplacak, savurma yapmadan doldurma ve boaltma ilemlerinin yaplmas salanacak, malzemelerin tanmas srasnda aralarn zerinin branda ile kapatlacak ve malzemenin st ksmnn %10 nemde tutulacaktr. Reglatrlerin zerinde bulunduu derelerin mevcut su kalitesini belirlemek amacyla Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza deresi) derelerinde; Ek-3de verilen topografik harita zerine iaretlenen noktalardan su numuneleri alnm ve Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) Tablo1e gre (radyoaktivite hari) analizler yaplmtr. Bylece gerek inaat aamasnda derelerden su numuneleri alnarak su kalitesindeki deiim incelenebilinecektir. Aralardan kaynaklanacak emisyonlarn da minimuma indirgenmesi iin, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliinin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun ykleme yapmalarna dikkat edilecektir. antiye alanlarnda oluacak evsel nitelikli atksu, faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan, antiye-1 alannda kurulacak paket atksu artma tesisinde toplanacak ve artlacaklardr. Artlan su, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Taeron Firma SORUMLULUK
Hava Emisyonlar
Reglatr Yerinde Belirlenmesi
Su
Kalitesinin
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.
Arazi Hazrlk naat
ve
Ara Emisyonlar
Atksu Dier antiye alanlarnda oluacak evsel nitelikli atk su ise; 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca; szdrmasz olarak yaplacak fosseptik ukurunda biriktirilecektir. ukurlar dolduunda, atk sular vidanjrler ile aldrlarak ana antiye (antiye-1) alanna gtrlerek paket atksu artma tesisine verilecek ve artldktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir.
217
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU NLEM Projede alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar, antiye olarak kullanlacak sahalar ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacaktr. Konteynrlarda biriktirilecek bu kat atklar ise belli periyotlarda proje alanna en yakn belediye olan Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Arazi hazrlama ve inaat almalarndan ise para demir, elik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri kat atklar oluacak olup, bu atklarn miktar deiiklik gstereceinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atklar hurda olarak toplanp, proje alan iinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak ve/veya lisans alm geri dnm firmalarna verilecektir. Arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek olan demir, elik, sac vb. metal paralar, antiye alan ierisinde kurulacak, taban szdrmazl salanm ve zerinde sundurma yap bulunan bir alanda muhafaza edilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan atklarn ise yine Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Proje kapsamnda oluacak kat atklarn (yemek art, vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayl Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Madde 18de belirtildii gibi denizlere, gllere ve benzeri alc ortamlara, caddelere dklmesinin yasak olduu konusunda alanlar uyarlacaktr. Projenin tm aamalarnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 06.11.2008 tarih ve 27046 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. SORUMLULUK
Kat Atklar ve Ambalaj Atklar
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Taeron Firma - Arhavi Belediyesi - Lisansl Geri Dnm Firmas
Arazi Hazrlk naat
ve Atk Ya
Arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak aralarn bakm, onarm ve temizlikleri proje sahasnda yaplmayacak olup, en yakn yetkili servislerde ve/veya akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Ancak ara bakmlarnn zorunlu olarak proje sahasnda yaplmas sz konusu olursa, bu durumda olumas muhtemel atk yalarn bertaraf iin 21.01.2004 tarih ve 25353 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii" hkmleri uygulanacaktr. Tesis ierisinde olumas muhtemel tbbi atklarn geici olarak depolanmas, tanmas ve bertaraf edilmesi aamalarnda 22.07.2005 tarihli 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen ykmllklere uygun olarak hareket edilecektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda olumas muhtemel tehlikeli atklar ise 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtildii zere, srekli kapal olacak ekilde ve kimyasal reaksiyona uramamasn salayarak geici olarak depolayacaktr. Geici olarak depolanan tehlikeli atklar daha sonra evre ve Orman Bakanl tarafndan lisans alm firmalara teslim edilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Bu kapsamda oluacak tehlikeli atklarn geici depolanmas, tanmas ve bertaraf sresince lisansl aralar kullanlacak olup, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak hareket edilecektir. Arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnca kullanlacak olan aralardan kaynakl kullanlm ara lastikleri meydana gelebilecektir. Proje alan iinde olumas muhtemel mrn tamamlam lastiklerin geri kazanm firmasna verilmesi salanacak olup, bu kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca proje kapsamnda kullanlacak yemekhanede oluacak bitkisel atk yalarn bertarafnda 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir.
Tbbi Atk, Tehlikeli Atk ve Dier Atklar,
218
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU NLEM Proje kapsamnda arazi hazrlk almalar ak sahada yaplacandan, grlt tedbirlerinin alnmas olduka g olacaktr. Grlt, almalar sresince gn boyu deiiklik gsterecek ancak almalar gndz (07.00-19.00) yaplacandan grlt oluumu snrlandrlm olacaktr. Proje kapsamndaki almalarda, GDYYnin 9.maddesinde belirtilen kara yolu aralarnda uyulmas gereken artlar ve 13. maddesinde ak alanda kullanlan ekipmanlarda uyulmas gereken artlar dikkate alnarak, grlt oluumunu minimize etmek iin gerekli tedbirler alnacaktr. Ayrca, proje alannda, inaat aamasnda meydana gelecek grlt konusunda evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii"nin drdnc blmnde yer alan antiye alanlar iin grlt kriterleri ile ilgili 23. Maddede belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz lmleri ve bakmlar yaplan aralar kullanlacaktr. naat aamasnda makine ve ekipmanlarda meydana gelecek grltden alanlar koruyabilmek ve gerektiinde; 4857 sayl Kanununun 78inci maddesine gre dzenlenmi olan ve 23 Aralk 2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Grlt Ynetmelii hkmleri gereince, iilerin grltye maruz kalmalar sonucu salk ve gvenlik ynnden oluabilecek risklerden, zellikle iitme ile ilgili risklerden korunmalar iin gerekli nlemler alnacaktr. naat aamalarnda makine ve ekipmanlarda alanlara; balk, kulaklk veya kulak tkalar gibi uygun koruyucu ara ve gereler salanarak, alanlarn grltden etkilenmemeleri salanacaktr. Bylece, almalarda makine ve ekipmanlardan kaynakl oluacak grlt ve titreim seviyeleri alanlar rahatsz etmeyecek dzeye indirilmi olacaktr. Ayrca ynetmeliklerin ngrd deerler yakalanarak, evreye verilecek grlt ve titreim, minimum dzeyde tutulmu olacaktr. Proje kapsamnda alacak personelin sosyal ihtiyalar (barnma, dinlenme, yemekhane vb.) proje kapsamnda kurulacak antiye alanlarnda yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrca ihtiya duyulmas halinde teknik ya da sosyal ihtiyalar, proje alan yakn evresindeki yerleim birimlerinden (Dlgerli Ky, Yldzl Ky ve Baky Ky), buralardan karlanamama durumunda ise Arhavi ilesinden veya l Merkezinden temin edilebilecektir. alan personel, Arhavi ilesi ve Artvin lindeki salk merkezlerinden faydalanabilecektir. Yap iyerlerinde alnacak asgari salk ve gvenlik artlarn ieren, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan kartlarak, 23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii ve 11.01.1974 tarih ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ve Gvenlii Tz hkmlerine uygun olarak inaat almalarnn yrtlmesi salanacaktr. letme aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, santral binas yaknnda kurulacak paket atksu artma tesisinde artlacaktr. Paket atksu artma tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir. Projenin iletme aamasnda oluacak bu atklar; proje sahas ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak ve belli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. HES iletmelerinde ambalaj atklarnn olumas sz konusu deildir. Ancak geri kazanm mmkn olan ambalaj atklar olumas durumunda ise, Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii erevesinde; santral alan ierisinde dier kat atklardan ayr olarak toplanacak ve ambalaj at toplama lisansna sahip firma ile yaplacak szleme dahilinde firmaya teslim edilecektir. SORUMLULUK
Grlt ve Titreim
Personelin Konut ve Teknik/Sosyal Altyap htiyalar
Dier
Sal ve Gvenlii
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Taeron Firma - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.
Atksu letme
Kat Atklar ve Ambalaj Atklar
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Arhavi Belediyesi
219
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU NLEM Trafoda izolasyon yalar kullanlmaktadr. Tesiste byk apl arza durumlarnda, yaplacak ya transferi ilemi srasnda, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dklen veya taan izolasyon ya zerine kum, akl veya tala gibi absorban dklerek ortama szmas nlenecek daha sonra bu karm varillere alnarak depolanacaktr. Kullanlacak izolasyon yann yaklak mr 25-30 yl arasndadr. Kullanm mrn tamamlam izolasyon yalarnn bertaraf ise, lisansl bertaraf tesislerinde, 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 2. Blm Madde 9da belirtildii ekilde gerekletirilecektir. Atklarn bertaraf tesislerine tanmas lisansl tayc vastas ile yaplacaktr. Bertaraf tesislerine aktarlncaya kadar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 4. ve 5. blmlerde atk yalarn tanmas ve depolanmas ile ilgili ngrlen artlar salanacak, iletme iindeki Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen standartlara uygun olarak yaplm geici depolarda depolanacaktr. Daha sonra ihale yolu ile evre ve Orman Bakanlndan lisans alm firmalara satlarak deerlendirilecektir. Ayrca sz konusu izolasyon yalarnn depolanmas, tanmas ve bertaraf esnasnda 27.12.2007 tarih ve 26739 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Poliklorlu Bifenil (PCB) ve Poliklorlu Terfenil (PCT)lerin Kontrol Hakknda Ynetmelike ve Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliine uyulacaktr. Projenin iletme aamasndaki tek grlt kaynaklar, santral binalarnn ierisindeki jeneratr ve trbnler olacaktr. Santral binalar grlty izole edeceinden bina dna herhangi bir grlt ulamas sz konusu olmayacaktr. Santral binasnda alacak personeller iin ise; grltnn ok olduu alanlarda 4857 sayl Kanununda belirtilen, kulaklk, kulak tkalar, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereler temin edilerek tesis ierisindeki grltden etkilenmemeleri salanacaktr. SORUMLULUK
Atk Ya
letme
Grlt
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti
Reglatr Yerinde Belirlenmesi
Su
Kalitesinin
Doal Hayatn Sreklilii in Braklacak Minimum Debi (Can Suyu)
Reglatrlerin zerinde bulunduu derelerin mevcut su kalitesini belirlemek amacyla Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza deresi) derelerinde; Ek-3de verilen topografik harita zerine iaretlenen noktalardan su numuneleri alnm ve Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) Tablo1e gre (radyoaktivite hari) analizler yaplmtr. Bylece iletme aamasnda derelerden su numuneleri alnarak su kalitesindeki deiim incelenebilinecektir. Raporda belirtilen debi deeri, doal hayatn devamlln salamak, tarmsal faaliyetler iin su ihtiyacn karlamak zere reglatrlerden dere yatana can suyu braklacaktr. Bunun yansra akm deerleri, proje debisinin zerinde olduu durumlarda proje debisinin stndeki debi deerlerinin tamam yataa braklacaktr. Braklan cansuyu, uzaktan alglamal AG ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS XXVI. Blge Mdrlne (Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak AG yeri DS XXVI. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Balklarn yaamnn srekliliinin salanmas, sucul ortamdaki doal dengenin bozulmamas ve balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. Reglatrlerde yaplmas planlanan balk geidi sayesinde balklarn su yatanda rahatlkla ilerlemeleri salanm olacaktr. Reglatrlerde tutulan su herhangi bir ilemden geirilmeden direkt elektrik retiminde kullanldktan sonra tekrar yatana geri verilecektir. Dolaysyla suyun, projeden kaynakl bir kirlenmeye maruz kalmas beklenmemektedir. Proje kapsamnda reglatler, HES, antiya alanlar, kaz fazlas malzeme alanlarnn inaatlar ncesi toplanan st toprak inaat sonrasnda tesislerin evre dzenlemelerinde kullanlacaktr. Tesis evrelerinde bitkilendirme almalarnn yan sra kalc erozyon nlemlerinin alnmas gerekecektir. Islah almalarnda ise tesis evrelerine aa dikilip bitkilendirme yaplacaktr.
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - DS XXVI. Blge Mdrl
Doal Hayatn Korunmas
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl
letme letme Sonras
ve Arazi Islah ve reklamasyon almalar
220
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T Tablo VIII.1.2. zleme Program AAMA ZLENECEK PARAMETRE PARAMETRENN YER
ZLEME METODU Zemin etd alannda almalar ve proje yaplacak
ZLEME SIKLII
ZLEME NEDEN
KURUMSAL SORUMLULUK
Zemin Yaps ve Jeoloji
Reglatrlerin, ykleme havuzunun, iletim yapsnn, santral binasnn kurulaca blgeler Proje arazisi ierisinde orman saylan alanlar naat almas yaplacak sahalar Kaz fazlas Alanlar in malzeme
naat ncesi
Yap Gvenliini Oluturmak in Orman Genel Mdrl hkm ve tasarrufu altnda olan arazinin kullanm naat sonras yaplacak peyzaj almalar iin Hafriyat atklar ynetmelik gerei ile ilgili
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - Orman Genel Mdrl - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.
Orman zni
Yazl izin ile Fotoraf ve kamera Yazl zin ile
naat ncesi naat ncesi naat ncesi
Peyzaj Hafriyat Depolama ve Tama zni 2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi kapsamnda Artvin DS Blge Mdrl grnn alnmas
Arazi Hazrlk ve naat ncesi
Dere yataklarna yaplacak her trl yap ile sanat yaplarnda
Yazl bavuru ile Gzlemsel, gerektiinde toz lm ya da toz rnekleyici (evre ve Orman Bakanl tarafndan yeterlilik belgesi alm kurulular tarafndan yaplacaktr.) Toz emisyonunu engelleyici nlemlerin alnp alnmadnn izlenmesi
naat ncesi
2006/27 sayl Babakanlk Genelgesi gerei
Hava Kalitesi
naat sahalar, ulam yollar, kaz fazlas malzeme alanlar, proje sahas yaknndaki yerleim yerleri
Srekli veya ikayet olduu durumlarda
evre ve alanlarn salnn korunmas, SKHKKY gerei
naat egzozlar
ekipmanlar
Egzoz lm cihazlar
Periyodik dnemlerinde
bakm
Egzoz Gaz Emisyonlarnn Kontrol Ynetmeliine uyumluluun salanmas Doal habitat zerindeki muhtemel olumsuz etkilerin azaltlmas iin alnan tedbirlerin izlenmesi, bitkisel topran doal yapsnn korunmas ve depo edilen bitkisel topran inaat tamamlandnda yerine konulmas
Kaz malzemelerinin ve bitkisel topran uygun depolanmas ve kullanlmas
naat sahalar, ekipman sahas ve depolama alanlar
Grsel tetkik
naat almalar sresince haftalk
221
ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T ZLENECEK PARAMETRE
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU PARAMETRENN YER ZLEME METODU Proje alannda oluan atk suyun paket artma tesisinde artlp artlmad ve artma tesisinin alp almadnn tetkiki Grsel ZLEME SIKLII ZLEME NEDEN Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii (SKKY), Su rnleri Kanunu ve Ynetmeliine uyumluluun salanmas Hafriyat ve atklarn yzey sularna atlmamasn salamak iin Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii,Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik, Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliine uyumluluun salanmas Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii ve Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine uyumluluun salanmas lgili Ynetmelikler Gerei evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi (GDY) Ynetmeliine uyumluluun salanmas Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmeliine uyumluluun salanmas -l zel daresi veya Orman Blge Mdrl, - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. - ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. KURUMSAL SORUMLULUK
AAMA
Atksu
Dearj yaplan noktada paket atksu artma tesisinde Proje alan evresindeki yzeylerinde ve su
Tesis kurulduktan sonra 1 kere ve gerektiinde
Yzey Sular
Srekli
Kat Atklar ve Ambalaj Atklar Arazi Hazrlk ve naat Tbbi atklar ve tehlikeli atklar Dier Atklar (Lastik, Ak, Bitkisel Yalar vb.)
naat alannda veya antiye olarak kullanlacak alanda
Gzlemsel
Gnlk veya iki gnde bir
antiye alanlarnda
Gzlemsel Kayt Altna Alnarak, Geri Kazanm Firmalarna Verilme Durumu Gzlemsel ve gerektiinde grlt seviyesi lm cihazlar ile yeterlilik alm bir firma tarafndan.
Srekli
antiya Alanlarnda naat alanlar, kamyon gzergahlar, patlatma yaplacak yerlerin yaknnda bulunan yerleim yerleri, hassas alanlarda ikayetin olmas durumunda
Srekli
Grlt
ikayet olduu durumlarda veya hassas glgelerde alma yaplan sre zarfnda
Hafriyat atklar
naat alannda
Gzlemsel
Gnlk
Su Belirlenmesi
Kalitesinin
Dlgerli (Ori deresi), Agara (Ajara deresi) ve Dikme (Zurgiza deresi) derelerinde
Gzlemsel
gerektiinde
Su kalitesindeki incelenebilmesi
deiim
222
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU PARAMETRENN YER ZLEME METODU ZLEME SIKLII ZLEME NEDEN Oluabilecek herhangi bir patlatma riskini minimize etmek, cevre ve alanlarn gvenliinin salanmas ve evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi (GDY) Ynetmeliine uyumluluun salanmas Kanunu ve Ynetmeliklerine uyumluluun salanmas Kanunu ve Ynetmeliklerine uyumluluun salanmas Doal yaamn devamlln salamak iin, kaytlarn tutulmas iin Doal yaamn devamlln salamak iin g Balk geidinin alp almadnn kontrol naat sonras tahrip edilen yerlerde rehabilitasyon almalar ile doal grnmn eski haline dndrlmesi Poliklorlu Bifenil (PCB) ve Poliklorlu Terfenil (PCT)lerin Kontrol Hakknda Ynetmelike ve Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii gereince KURUMSAL SORUMLULUK
AAMA
Titreim Arazi Hazrlk ve naat Sal ve Gvenlii
Patlatma yaplan yerlere yakn yerleim yerlerinde
Titreim seviyesini lmek amacyla kullanlan titreim seviyesi lm cihazlar
Farkl noktalarda yaplan ilk patlatmalarda veya ikayetin olduu durumlarda
Proje alannn tamamnda
Gzlem ve denetleme
Gnlk
Sal ve Gvenlii
Proje alannn tamamnda
Gzlem ve denetleme
Srekli 1 defaya mahsus uzaktan alglamal AG yeri belirlenecek ve yerletirilecek. lm sonular srekli izlenecek. Srekli
Uzaktan Alglamal AG yerinin belirlenmesi
Reglatr yerlerinde
DS Blge Mdrl ile birlikte yeri belirlenecek. GPRS modemli olacak. Uzaktan Alglamal AG ile lm ve kayt tutma
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti
Can Suyu Debi) letme
(Minimum
Reglatr yerlerinde
Balk Geidi
Reglatrlerde
Gzlemsel
Balklarn dnemlerinde
Peyzaj
Tm proje sahasnda
Gzlemsel
Srekli
Atk Ya
Trafoda
Gzlemsel
Srekli
- ASSU Elektrik Enerji retim Ltd.
223
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU PARAMETRENN YER ZLEME METODU ZLEME SIKLII ZLEME NEDEN Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii, Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii, Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliine uyumluluun salanmas Su Kirliliinin Kontrol Ynetmelii gerei KURUMSAL SORUMLULUK ti.
AAMA
Atklar
Proje nitelerinde
Gzlemsel
Srekli
Atksu
Proje sahasnda, paket atksu artma tesisinde
Gzlemsel veya analizler ile
gerektiinde
224
Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda oluabilecek acil durumlar iin taslak bir Acil Mdahale Plan hazrlanmtr. Acil Mdahale Plan kapsamnda oluturulacak Acil Mdahale Ekibinin grevleri, sorumluluklar ve yapacaklar uygulamalar planda detayl olarak sunulmutur. Eklerde sunulan Acil Mdahale Plan, projenin ilerleyen aamalarnda tekrar gzden geirilip revize edilebilecektir (Bkz. Ek-13). VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri bal altnda belirtilen hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi iin hazrlanan ED Raporuna ED Olumlu belgesi verilmesinden sonra, proje sahibi ED yeterliliine sahip kurum/kurululardan herhangi birine, yatrmn balang ve inaat dnemlerine ait taahhtlerin yerine getirilip getirilmediini, yatrmn iletmeye geiine kadar proje sahasna giderek, yerinde izleme kontroln yaptracaktr. Bu erevede, evre ve Orman Bakanlnn belirledii izleme periyotlarna uygun olarak, 18.12.2009 tarih ve 27436 sayl Resmi Gazetede yaymlarak yrrle giren Yeterlik Teblii Ek-4te yer alan Nihai ED Raporu zleme Raporlar Formu 3 aylk periyotlarla doldurularak evre ve Orman Bakanlna iletilecektir.
225
BLM IX YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET
225
BLM IX: YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET (Projenin inaat ve iletme aamalarnda yaplmas planlanan tm almalarn ve evresel etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemlerin, mmkn olduunca basit, teknik terim iermeyecek ekilde ve halkn anlayabilecei sadelikte anlatlmas,) Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Balkl I Reglatr iin Dlgerli Deresi, Balkl II Reglatr iin Dikme Deresi ve Balkl III Reglatr iin de Agara Deresinin sularndan yararlanlarak elektrik enerji retimi amacyla Balkl I-II-III reglatrleri ve HES projesinin yaplmas ve iletilmesi planlanmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde yer almaktadr. Proje alan, 1/25.000lik Artvin F46-b3 numaral haritada yer almakta olup, 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde genel yerleim plan eklerde sunulmutur (Bkz. Ek3). Balkl HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps (tnel+ boru/kutu menfez), iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alanlar ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi planlanmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesisler iin yapm sresi 2 yl olarak planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gteki Balkl HESte 13,00 GWh firm ve 19,96 GWh sekonder olmak zere ylda toplam 32.96 GWh enerji reterek ulusal geliime katk salayacaktr. Planlanan BalklI-II-III Reglatrleri ve HES projesinin Halkn Katlm Toplants, 15.07.2010 tarihinde saat 11:00de Artvin ili, Arhavi ilesi, armkl Eitim ve Kltr Vakf, Sinema Salonunda yaplmtr. Halkm Katlm Toplantsnda Ek-1.2de sunulan toplant tutananda da grld zere yre halk; HES veya her tr proje hayata geirilirken, koruma-kullanma dengesinin salanmasn, mevcut deerler korunarak, koruma-kullanma dengesi gzetilerek yatrmlarn gerekletirilmesini istediklerini dile getirmilerdir. Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamasndaki olas evresel etkiler ve bu etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemler aada ksaca zetlenmitir: Proje alannn mcavir alan snrlar dnda kalmas nedeniyle, proje kapsamnda kurulacak Kaz Fazlas Malzeme Alanlarnda (Sz konusu alanlar iin gerekli izinler alnacaktr. Kaz fazlas malzeme alanlar, bu alanlarn ve tesislerin takn durumlar ile ilgili olarak DS XXVI. Blge Mdrl ile koordineli olarak allacak ve sz konusu kurumun uygun gr dorultusunda hareket edilecektir.) datlmadan , gerekli tahkimatlar ile depolama alan evresi desteklendikten sonra, ekolojik dengeyi bozmayacak ekilde depolanacaktr. Bu depolama ncesinde depo sahasnn ilk halinde mevcut olan nebati toprak syrlp depolandktan sonra, yani dolgu sonrasnda alann zerine serilecek, bylece alann eski grntsne yakn bir grnt oluturmas salanacaktr. Sz konusu depolama alanlarnn yzey sularndan veya yamursularndan etkilenmemesi iin kafa hendekleri, kuaklama kanallar yaplacaktr. Depo alanlarnn, dere yatan bozmayacak, derede yn deiikii yapmayacak ekilde ve hafriyat evreye dalmadan dzenli depo edilecektir. Hafriyat almalar esnasnda eve kesinlikle malzeme atlmayacaktr. Fazla hafriyat eve ve dere yataklarna braklmayacaktr. Ayrca, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii"hkmleri gerei Artvin l evre ve Orman Mdrlnden kaz fazlas malzeme alanlar iin izin alnacaktr.
226
Balkl Reglatr ve HES projesi inaat almalarnda beton imalar iin kullanlacak malzemeler, Arhavi ilesi snrlar ierisinde yer alan mevcut krma eleme tesisleri ve beton santrallerinden salanacak olup, proje kapsamnda beton santrali ve krma eleme tesisi kurulmas ngrlmemektedir. Malzeme tedariinin blgedeki iletmelerden yaplmas noktasnda ED Gerekli Deildir/ED Olumlu belgesi bulunan firmalar ile allacaktr. Faaliyet sahibi tarafndan canllarn reme dnemlerinde (Mart-Haziran) patlatma yaplmayacaktr. Arazide oluabilecek tozlanmay minimuma indirgemek SKHKKYnin zne Tabi Tesisler in Emisyon Snrlar ekinde (Ek-1) belirtilen, akta depolanan tozlu yma malzemelerle ilgili hava kalitesi standartlarn karlama hususlarna uyulacaktr. Arazide oluabilecek tozlanmay minimuma indirgemek iin emisyon kaynanda savurma yapmadan doldurma ve boaltma ilemlerinin yaplmas, yollarn slah edilmesi, malzeme tanmas srasnda aralarn zerinin branda ile kapatlmas ve malzemenin st ksmnn %10 nemde tutulmas gibi nlemler alnacaktr. Proje alan tipik Karadeniz Blgesi zelliklerini tamakta olduundan, olduka yal ve nemli bir iklime sahiptir. Ancak, yan olmad, kurak dnemlerde proje alannda bulunan yollar dzenli olarak sulanacaktr. Faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan; projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik dier antiye alanlarnda kurulacak szdrmasz fosseptiklerde toplanacak ve ana antiye alan (antiye alan-1) ierisinde kurulacak paket atksu artma tesisine vidanjrle aktarlacak ve bu antiye alannda oluacak dier atksular ile birlikte artlacaktr. Paket atksu artma tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Agara deresi) dearj edilecektir. Projede alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar, antiye olarak kullanlacak sahalar ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacaktr. Konteynrlarda biriktirilecek bu kat atklar ise belli periyotlarda proje alanna en yakn belediye olan Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Arazi hazrlama ve inaat almalarndan ise para demir, elik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri kat atklarla oluacak olup, bu atklarn miktar deiiklik gstereceinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atklar hurda olarak toplanp, proje alan iinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak ve/veya lisans alm geri dnm firmalarna verilecektir. Arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek olan demir, elik, sac vb. metal paralar, antiye alan ierisinde kurulacak, taban szdrmazl salanm ve zerinde sundurma yap bulunan bir alanda muhafaza edilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan atklarn ise yine Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk ve inaat almalar kapsamnda toplam 150 kiinin almas planlanmaktadr. Proje dahilinde alacak vasfsz personel, mmkn olduunca blgeden istihdam edilecek, iletme aamasnda ise daimi personeller yine yreden istihdam edilerek az da olsa blge ekonomisine katk salanm olacaktr. Proje kapsamnda alacak personelin teknik ve sosyal ihtiyalar (barnma, dinlenme, yemekhane vb.) proje kapsamnda kurulacak antiye alannda yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrca ihtiya duyulmas halinde teknik ya da sosyal ihtiyalar, proje alan yakn evresindeki yerleim birimlerinden (Dlgerli, Yldzl, Baky ky),
227
buralardan karlanamama durumunda ise Arhavi lesi ile Artvin l Merkezinden temin edilebilecektir. Bu proje kapsamnda raporun fauna ksmnda belirtilen balk trleri iin balklarn yaamnn srekliliinin salanmas ve dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin, balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. Balkl I-II-III Reglatr yerlerinden mansaba (dere yatana) braklacak su miktar; evre ve Orman Bakanlnn 09/04/2010 tarihli ve 3266-21896 sayl yazsnca ED GEREKLDR karar verilen Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinde ngrlen ve evre ve Orman Bakanl-Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce uygun bulunan deerler, Ek-14de yer alan Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporu ve Ek-15de yer alan Ekolojik Deerlendirme Raporu dikkate alnarak belirlenmi olup; her bir reglatrden braklacak cansuyu miktarlar aada tablo olarak verilmitir.
Reglatrlerden braklacak can suyu miktar; AYLAR Balkll-I (L/sn) Balkl-II (L/sn) Balkl-III (L/sn) Ocak 124 168 166 ubat 124 168 166 Mart 124 168 166 Nisan 133 280 200 Mays 138 280 200 Haziran 138 209 166 Temmuz 133 179 166 Austos 133 179 166 Eyll 133 179 166 Ekim 124 168 166 Kasm 124 168 166 Aralk 124 168 166
Bunun yansra akm deerleri, proje debisinin zerinde olduu durumlarda proje debisinin stndeki debi deerlerinin tamam yataa braklacaktr. Ayrca debinin trbinleri altrmad durumlarda da suyun tamam dere yatana braklacaktr. Braklan cansuyu, uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS XXVI. Blge Mdrlne(Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu yeri DS XXVI. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Ayrca, kurulacak AG stasyonu inaat aamasnda tamamlanarak deneme retimine geilmeden nce alr vaziyette olacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi inaat almalarnn balamas ve iletmeye gemesine dein tm aamalarda yre halk iin yeni i olanaklar salanacaktr. Bylece yaratlacak istihdam olanaklar ile sosyal sistemlere dahil olacak kii says artacaktr. Buna ilaveten tarm ve ksmen hayvanclk ile uraan blge insan yatrmn gelmesi ile birlikte yeni meslek dallarn tanyacak ve renmi olacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda kullanlacak proje sahalar, iletme faaliyetlerinin durdurulmasnn ardndan proje ncesi durumuna geri getirilmek ciddi evresel etkiler oluturacaktr. Dolaysyla yeni kullanmlar iin gerek alma gvenlii ve gerekse evresel (su hareketi, sediment tanm, balk hareketleri vb.) gvenlik nedeniyle yaplarn dzenlenmesi, evresinin reklamasyon ve arazi dzenlemesi almalar gerekletirilecektir. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi iin hazrlanan ED Raporuna ED Olumlu belgesi verilmesinden sonra, proje sahibi ED yeterliliine sahip kurum/kurululardan herhangi birine, yatrmn balang ve inaat dnemlerine ait taahhtlerin yerine getirilip getirilmediini, yatrmn iletmeye geiine kadar proje sahasna giderek, yerinde izleme kontroln yaptracaktr. Bu erevede, evre ve Orman Bakanlnn belirledii izleme periyotlarna uygun olarak, 18.12.2009 tarih ve 27436 sayl Resmi Gazetede yaymlarak yrrle giren Yeterlik Teblii Ek-4te yer alan Nihai ED Raporu zleme Raporlar Formu 3 aylk periyotlarla doldurularak evre ve Orman Bakanlna iletilecektir.
228
BLM X HALKIN KATILIMI
229
BLM X: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle bilgilendirildii, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalar) Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yaplan halkn katlm toplantsnn yeri ve saati konusunda Artvin l evre ve Orman Mdrlnn onay alndktan sonra, Halkn Katlm Toplantsnn halka duyurulmas iin toplantnn yerini ve saatini ieren bir ilan Artvinde yerel bir gazeteye (merkez ve ilelerde yaynlanan) ve biride ulusal dzeyde yayn yapan bir gazetede yaymlanmtr. Planlanan Balkl Reglatr ve HES projesinin Halkn Katlm Toplants, 15.07.2010 tarihinde saat 11:00de Artvin ili, Arhavi ilesi, armkl Eitim ve Kltr Vakf, Sinema Salonunda yaplmtr (Bkz. ekil X.1., ekil X.2., ekil X.3. ve ekil X.4.). Toplantya; Artvin l evre ve Orman Mdrl, DSI XXVI. Blge Mdrl, Karayollar 10. Blge Mdrl, MTA Genel Mdrl, Artvin l zel daresi, Artvin Orman letme Mdrl, Arhavi Belediye Bakanl Ky Muhtarlar ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. yetkilileri, Yre halkndan katlm olmutur.
Toplantda katlmclara; proje ile ilgili aklamalarn yer ald ve Power Point program kullanlarak projektr ile grsel bir sunum yaplarak toplant konusu proje hakknda detay bilgiler verilmitir. Proje ile ilgili nar Mhendislik Mavirlik ve Pro. Hiz. Ltd. ti.den ve yatrmc firma yetkilisi tarafndan, sorulan sorular cevaplandrlm, proje alannn seim nedenlerini ve bundan sonraki aamalarda yaplacak prosedrler hakknda detayl bilgiler vermitir. Toplantya katlan vatandalarn dnceleri, sorular ve sorulara verilen cevaplar ieren Halkn Katlm Toplant Tutana eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-1.2).
229
ekil X.1. Halkn Katlm Toplantsndan Grnm (1)
230
231
ED Raporu Ek-1.2de sunulan toplant tutananda da grld zere; yre halk HES veya her tr proje hayata geirilirken, koruma-kullanma dengesinin salanmasn, mevcut deerler korunarak, koruma-kullanma dengesi gzetilerek yatrmlarn gerekletirilmesini istediklerini dile getirmilerdir.
232
BLM XI SONULAR
BLM XI: SONULAR (Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde baar salanabileceinin belirtildii genel bir deerlendirme, proje kapsamnda alternatifler aras seimler ve bu seimlerin nedenleri ) Elektrik enerjisi tketimi, ekonomik gelimenin ve sosyal refahn en nemli gstergelerinden biridir. Bir lkede kii bana den elektrik enerjisi retimi ve/veya tketimi o lkedeki hayat standardn yanstmas bakmndan byk nem arz etmektedir. Hzla gelien ve endstrileen bir lke olarak Trkiye, bugn kesintisiz, kaliteli, gvenilir ve ekonomik enerji ihtiyac ierisindedir. Dolaysyla Balkl I-II-III Reglatrleri ve Hidroelektrik Santral (HES) projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 4628 Sayl Elektrik Piyasas kapsamnda retim irketi statsndeki ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. tarafndan yaplp iletilecek olup, Trkiyenin artan enerji ihtiyacn bir ksmnn karlanmasna katk salayacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi; Artvin ili, Arhavi ilesi, Balkl I Reglatr Dlgerli (Ori) Deresi zerinde, Balkl II Reglatr Dikme (Zurgiza) Deresi zerinde ve Balkl III Reglatr ise Agara (Ajara) Deresi zerinde yer almaktadr. Proje alan, 1/25.000lik ArtvinF46-b3 numaral haritada yer almakta olup, 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde genel yerleim plan ve 1/10.000 lekli uydu grnts zerinde yer almaktadr (Bkz. Ek-3 ve Ek18). Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesisler iin yapm sresi 2 yl olarak planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MW m/6,544 MW e kurulu gteki Balkl HESte 13,00 GWh firm ve 19,96 GWh sekonder olmak zere ylda toplam 32,96 GWh enerji reterek ulusal geliime katk salayacaktr. Enerji tketimi, nfus art, sanayilemenin ilerlemesi, teknolojinin yaygnlamas ve refah seviyesinin giderek ykselmesine paralel olarak artmakta olup, bu ve benzeri projelerin gereklilii gnden gne artmaktadr. Sz konusu proje ile retilecek enerji, blge illerinin enerji ihtiyacnn karlanmasnda nemli bir katk salayacak, enerjide da bamllmz azaltacaktr. Dolaysyla projenin tesis edilmesi, hem blge ekonomisini hem de Trkiye ekonomisini olumlu ynde etkileyecektir. Proje, 24 ay ierisinde (uygulama program) tesis edilip iletmeye alnmas planlanmaktadr. Geici olarak nitelendirebileceimiz bu srelerde projede kullanlacak inaat malzemelerinin tamamna yakn bir blm ile iilik, makine ve ekipmanlar blgeden temin edilecektir. Bu da blge ekonomisine geici de olsa bir canllk getirecektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda tm nitelerde toplam yaklak 150 kii, iletme aamasnda ise yaklak 15 kiinin almas ngrlmektedir. Proje kapsamnda alacak personelin mmkn olduunca yre halkndan temin edilmesine zen gsterilecektir. Gerek yreden temin edilecek personele, istihdam durumunun yaratlmas gerekse ehir dndan gelecek personelin ihtiyalarnn yreden karlanmas, dolaysyla yre ekonomisine az da olsa bir katk salanacaktr. Proje alannda evirme yaplar, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, kaz fazlas malzmeme alanlar ve santral binas iin arazinin hazrlanmas, ina edilmesi ve depolamalar ile bu alandaki jeolojik yap bir miktar rselenecek ve arazi topografyas ok az deiecektir. Dlgerli, Dikme ve Agara derelerinden evrilen sular, bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Reglatrlerin bulunduu alanda biyolojik evre zerine olabilecek etkilerin banda akmn azalmas sonucu zellikle balklar zerine olabilecek etkiler gelmektedir.
233
Balkl I-II-III Reglatr yerlerinden mansaba (dere yatana) braklacak su miktar; evre ve Orman Bakanlnn 09/04/2010 tarihli ve 3266-21896 sayl yazsnca ED GEREKLDR karar verilen Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesinde ngrlen ve evre ve Orman Bakanl-Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnce uygun bulunan deerler, Ek-14 de yer alan Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporu ve Ek-15de yer alan Ekolojik Deerlendirme Raporu dikkate alnarak belirlenmi olup; mansaba (dere yatana) braklacak su miktar; Blm V.2.3. ve Blm V.2.2da ayrntl olarak verilmitir. Faaliyetin iletme aamasnda, faaliyet alannda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin gerekli olan en dk akm deeri doal yaamn sreklilii iin yataa braklacaktr. Bu kapsamda yatrmc firma tarafndan; Balkl I Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 124 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %13,5 si) Nisan, Temmuz, Austos,Eyll aylarnda = 133 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %14,5 si) Mays, Haziran aylarnda = 138 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin %15 si) Balkl II Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 168 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %12 si) Nisan, Mays aylarnda = 280 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %20,1 si) Haziran aylarnda = 209 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %15 si) Temmuz, Austos, Eyll aylarnda = 179 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %12,9 si) Balkl III Reglatr iin; Ocak, ubat, Mart,Haziran, Temmuz, Austos, Eyll, Ekim, Kasm, Aralk aylarnda = 166 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %16 s) Nisan, Mays aylarnda = 200 lt/sn (son on yllk ortalama akm deerlerinin yaklak %19,2 si) su dere yatana braklacaktr. Bunun yansra akm deerleri, proje debisinin zerinde olduu durumlarda proje debisinin stndeki debi deerlerinin tamam yataa braklacaktr. Ayrca debinin trbinleri altrmad durumlarda da suyun tamam dere yatana braklacaktr. Braklan cansuyu, uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu ile gnlk akm deerleri llecek ve aylk olarak DS XXVI. Blge Mdrlne(Artvin) ve Artvin l evre ve Orman Mdrlne (ED, DKMP ubelerine) veri aktarm salanacaktr. Kurulacak uzaktan alglamal Akm Gzlem stasyonu yeri DS XXVI. Blge Mdrl (Artvin) ile birlikte arazide tespit edilecek olup, kurulacak AG istasyonu GPRS modemli cihazla donatlacaktr. Ayrca, kurulacak AG stasyonu inaat aamasnda tamamlanarak deneme retimine geilmeden nce alr vaziyette olacaktr. Planlanan yatrm dhilinde su almak iin ina edilecek olan regltrler bir baraj gl gibi depolamal yap olmadndan ve planlanan faaliyet ina edilecei alan bakmndan binlerce kilometrekarelik ok geni bir alan ilgilendiren bir yatrm olmadndan (rnek: GAP Projesi) doal nem miktarnda ve iklim zerinde bir deiiklik beklenmemektedir. Dolaysyla iklimsel deiiklik beklenmediinden buna bal olarak da flora, fauna ve bunlarn habitatlar zerinde olumsuz bir etki beklenmemektedir.
234
Doal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk deiim, reglatrler, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas ve Kaz Fazlas Malzeme Alanlarndayaanacaktr. Bu noktalarda doal bitki rts tahrip olurken, ekosistemdeki denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara urayacaktr. Bu aksakl ortadan kaldrabilmek adna yaplacak peyzaj almalaryla; ncelikle tahrip edilen blgenin rehabilitasyonu gerekletirilerek, alann doal peyzaj deerini tekrar kazanmas salanacaktr. Arazi hazrlk almalar balamadan nce tesis nitelerinin yaplaca alanlarn fotoraflar ekilerek alann grsel durumu ortaya konacaktr. naat almalar tamamlandktan sonra bu alanlar aslna benzer olarak bitkilendirilerek ve dzenlenecektir. Proje kapsamnda raporun fauna ksmnda belirtilen balk trleri iin balklarn yaamnn srekliliinin salanmas ve dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin, balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. na edilecek balk geitlerinin ilerliinin salanmas iin bakm, onarm ve iletilmelerinde azemi titizlik gsterilecektir. Kati proje aamasnda balk geidi ile ilgili projelendirme yaplrken DS, letme ve Bakm Dairesi ile koordineli olarak allarak balk geidi projesi iin onay alnacaktr. Raporun IV.2.12. blmnde de belirtildii zere inaat aamasnda yaplacak patlatma ilemleri canllarn reme dnemleri (Mart-Haziran aylar) dnda gerekletirilecek, bu dnemlerde patlatma yaplmayacaktr. Projenin inaat ve iletme aamasnda, bu raporun V.1. ve V.2. blmlerinde verilen evresel etkilerin zellikleri ve sz konusu evresel etkilere kar alnacak nlemler detayl olarak irdelenmitir. Ksaca bunlar aklarsak; Proje dahilinde yaplacak her trl ilemde, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii, 13 ubat 2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmelik erevesinde yer alan alc ortam deerleri ile atksu dearj kriterlerine uyulacaktr. Proje dahilinde kurulacak olan paket atksu artma tesisleri iin, 29.04.2005 tarih ve 4343 sayl Atksu Artma Tesisi Proje Onay genelgesi kapsamnda onay yaplacaktr. Artvin l evre ve Orman Mdrlnden atksu artma tesisi iin 29.04.2009 tarih ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmelik hkmleri gereince artlm atksularn dearj iin evre zin Belgesi alnacaktr. Tesis proje ile e zamanl olarak iletmeye alnacaktr. Olumas muhtemel atk yalarn bertaraf iin 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii" hkmleri uygulanacaktr. zolasyon yalarnn dklmeye, szmaya, tamaya ve yamura kar gerekli nlemler alnacak ve emniyet havuzu yaplacaktr. zolasyon yalar ile ilgili yaplacak ilemlerin tamamnda 27 Aralk 2007 tarih ve 26739 Sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Polikorlu Bifenil ve Polikorlu Terfenillerin Kontrol Hakknda Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Projenin tm aamalarnda oluacak kat atklarn (yemek art vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayl Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Madde 18de belirtildii gibi denizlere, gllere ve benzeri alc ortamlara, caddelere dklmesinin yasak olduu konusunda alanlar uyarlacak ve gerek bu yasaa gerekse Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin tm hkmlerine proje dahilinde uyulacaktr. Projenin tm aamalarnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
235
Patlayc maddenin kullanlmas, korunmas, tanmas konular; Tekel d braklan patlayc maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin retimi, ithali, tanmas saklanmas, depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarna ilikin 29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl resmi Gazetede yaymlanan 87/12028 karar sayl tze uygun olarak yaplacaktr. 08.06.2010 tarih ve 27605 sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik hkmleri yerine getirilecektir. Patlatmalarn yaplmas durumunda, patlatma esnasnda her trl evre emniyeti alnacak, tm saha evresine gerekli ikaz levhalar aslacak ve patlatma yaplmadan nce siren ile uyar yaplacaktr. letmede tehlikeli, parlayc ve patlayc zellik gsteren maddeler ile ilgili olarak Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Tzne uyulacaktr. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii" hkmlerine uyulacaktr. naat aamasnda makine ve ekipmanlarda meydana gelecek grltden alanlar koruyabilmek ve gerektiinde; 4857 sayl Kanununun 78inci maddesine gre dzenlenmi olan ve 23 Aralk 2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Grlt Ynetmelii hkmleri gereince, iilerin grltye maruz kalmalar sonucu salk ve gvenlik ynnden oluabilecek risklerden, zellikle iitme ile ilgili risklerden korunmalar iin gerekli nlemler alnacaktr. naat aamalarnda makine ve ekipmanlarda alanlara; balk, kulaklk veya kulak tkalar gibi uygun koruyucu ara ve gereler salanarak, alanlarn grltden etkilenmemeleri salanacaktr. Kaz fazlas malzeme alanlar iin 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklar Ynetmeliinin 36. Maddesinde belirtilen dokmanlar bizzat ilgili Mlki Amirlie bavuru yaplacak ve ynetmeliin Ek-2 ve Ek-3nde belirtilen izinler alnacak ve ynetmelik hkmleri erevesinde depolama gerekletirilecektir. Tm hafriyat almalarnda 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine uyularak hareket edilecektir. Ayrca, kaz fazlas malzeme alanlar, bu alanlarn ve tesislerin takn durumlar ile ilgili olarak DS XXVI. Blge Mdrl ile koordineli olarak allacak ve sz konusu kurumun uygun gr dorultusunda hareket edilecektir. Ayrca, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii"hkmleri gerei Artvin l evre ve Orman Mdrlnden kaz fazlas malzeme alanlar iin izin alnacaktr. Yaplacak tm arazi hazrlk ve inaat almalarnda 03.07.2009 tarihli 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (SKHKKY) zne Tabi Tesisler in Emisyon Snrlar ekinde (Ek-1) belirtilen, akta depolanan tozlu yma malzemelerle ilgili hava kalitesi standartlarn karlama hususlarna uyulacaktr. Aralardan kaynaklanacak emisyonlarn da minimuma indirgenmesi iin, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliinin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun ykleme yapmalarna dikkat edilecektir. Proje alan iinde olumas muhtemel mrn tamamlam lastiklerin geri kazanm firmasna verilmesi salanacak olup, bu kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir.
236
Proje kapsamnda kullanlacak yemekhanede oluacak bitkisel atk yalarn bertarafnda 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Projede kullanlacak olan aralarn bakm ve onarmlarnn faaliyet alan ierisinde yaplmas durumunda, ortaya kmas muhtemel atk akler, 03.03.2005 tarih ve 25744 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda proje alan ierisinde taban szdrmazl salanm, kapal bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans alm geri kazanm firmasna verilmek sureti ile bertaraf salanacaktr. Proje kapsamnda orman saylan alanlarn kullanm iin, 6831 Sayl Orman Kanunun, 17/3 maddesi gerei Artvin Orman Blge Mdrlinden ''Orman zni'' alnacaktr. Bunlara ilaveten proje kapsamnda ina edilecek yaplar iin, 3194 sayl mar Kanununa gre belediye snrlar ierisinde ilgili belediyelerden, belediye snrlar darsndaki yerlerde ise l zel daresinden Yap Kullanm zin Belgesi, 10.08.2005 tarih 25902 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelikin 5. maddesi gereince yeri Ama ve alma Ruhsat (GSM) alnacaktr. Ayrca faaliyet sahibi ie balamadan nce mutlaka kontrol birimlerine bilgi verecek, bilgi vermeden faaliyete balanmayacaktr. Proje kapsamnda iletilmesi planlanan btn tesislerin montaj, iletilmesi ve iletme faaliyete kapandktan sonraki ilemlerde ED Raporunda belirtilen taahhtlere ve 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu, 4857 sayl Kanunu, 2872 Sayl evre Kanunu, 4856 ve 5491 sayl Kanunlara Yasalara ve bu kanunlara istinaden kartlan tzk ve ynetmelikler ile ilgili mevzuatlara uyulacaktr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi kapsamnda, 2872 sayl evre Kanunu, 5491 sayl evre Kanun unda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun, 4857 sayl Kanunu ve bu kanuna bal olarak kartlm ve kartlacak olan Ynetmelik ve Tzk hkmlerine, projenin tm aamalarnda uyulacaktr. Bylece bu proje ile yenilenebilir enerji kaynaklarndan biri olan HES projesi, evresel etkileri minimize edilmi bir ekilde hayata geirilmi olacaktr. Projenin inaat ve iletme sreci boyunca uyulacak olan kanun ve ynetmelikler aada sralanmaktadr: 2872 sayl evre Kanunu ve 5491 sayl evre Kanununda deiiklik yaplmasna dair kanun 4857 sayl Kanunu 6831 sayl Orman Kanunu 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmelii Sal ve Gvenlii Tz (11.01.1974 tarih ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii (23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii (04.06.2010 tarihli ve 27601 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii ve Ynetmelikte yaplan deiiklikler (14.03.1991 tarih ve 20814 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.)
237
Ynetmelikte; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayl Resmi Gazetede 22.02.1992 tarih ve 21150 sayl Resmi Gazetede 02.11.1994 tarih ve 22099 sayl Resmi Gazetede 15.09.1998 tarih ve 23464 sayl Resmi Gazetede 18.08.1999 tarih ve 23790 sayl Resmi Gazetede 29.04.2000 tarih ve 24034 sayl Resmi Gazetede 25.04.2002 tarih ve 24736 sayl Resmi Gazetede 05.04.2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklikler. Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii (18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (SKHKKY) (03.07.2009 tarihli 27277 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve Ynetmelikte Yaplan Deiiklikler (31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii (17.05.2008 tarih ve 25818 sayl Resmi Gazetede yrrle girmitir.) Ynetmelikte 26 Austost 2010 tarih ve 27684 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii (24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii (14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii (30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrol Hakknda Ynetmelik (27.12.2007 tarih ve 26739 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii (19.04.2008 tarih ve 25791 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii (22.07.2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.)
238
Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii (25.11.2006 tarih ve 26357 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii (04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii (03.03.2005 tarih ve 25744 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte 30 Mart 2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklik. Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelii (03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.)
239
NOTLAR VE KAYNAKLAR
NOTLAR VE KAYNAKLAR 2010-2011 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Karar. T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl. Anonim, 1998, Trkiyenin evre Konusunda Taraf Olduu Uluslararas Szlemeler, T.C. evre Bakanl, Ankara, 554 s. Anin, R., 1988, Tohumlu Bitkiler, Karadeniz Teknik niversitesi, Orman Fakltesi Yaynlar, No: 15, Trabzon. Artvin l evre Durum Raporu 2005 Atalay, ., Trkiyenin Ekolojik Blgeleri, T.C. Orman Bakanl Yaynlar, Ankara, 2002. Balkl HES Ekosistem Deerlendirme Raporu Balkl HES Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporu Balkl HES Su Kullanm Hakk Planlama Raporu Baran, ., 2008, Trkiye Amfibi ve Srngenleri, TBTAK Popler Bilim Kitaplar, Ankara Baytop, T., 1994, Trke Bitki Adlar Szl, TDK, Ankara. Birand, H., 1952, Trkiye Bitkileri, Ankara niversitesi Fen Fakltesi Yaynlar, Yayn No: 85, Ankara, 330 s. Davis, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol.1-9, Edinburgh, 19651985, Davis, P.H., MILL, R.R., KIT., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, (Suppl.) Vol.10, Edinburgh, 1988. Demirsoy, A., 1996, Amfibiler. evre Bakanl, evre Koruma Genel Mdrl, Ankara. Demirsoy, A., 1996, Memeliler. evre Bakanl, evre Koruma Genel Mdrl, Ankara. Demirsoy, A., 1996, Srngenler. evre Bakanl, evre Koruma Genel Mdrl, Ankara. Demirsoy, A., 1997, Omurgallar (Amniyota), Cilt III-Ksm II, Meteksan A.., Ankara. Demirsoy, A., 1998, Omurgallar (Anamniyota), Cilt III-Ksm I, Meteksan A.., Ankara. Demirsoy, A., 1998, Omurgaszlar=nvertebrata (Bcekler Dnda), Cilt II-Ksm I, Meteksan A.., Ankara. Ekim T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Ayta, Z., Adgzel, N., 2000, Trkiye Bitkileri Krmz Kitab, Trkiye Tabiatn Koruma Dernei, Ankara. Erdem, O.,Kra, C., zesmi, U., Kutlu, H., 1995, Trkiyenin Ku Cennetleri, T.C. evre Bakanl evre Koruma Genel Mdrl, Ankara, 114 s. Ertan, A., Kl, A., Kasparek, M., 1990, Trkiyenin nemli Ku Alanlar, Doal Hayat Koruma Dernei ve International Council for Bird Preservation, stanbul, 156 s.
240
Geliday, R., ve Balk, S., 1988, Trkiye Tatlsu Balklar, Ege niv. Fen Fak. Kitaplar Serisi, No:9, zmir, 520 s. Gktrk, T., Artvinli, T., Bucak, F., 2008, Artvin Ku Faunas, Artvin otuh niversitesi, Orman Fakltesi Dergisi, 9 (1-2): 33-43 Gner, S., Tfekiolu, A., ztrk, A., Erolu, H., 2005, Artvin l Gelime Plan, Ormanclk Sektr Raporu Gven, ., 1998, 1 / 100 000 lekli Trkiye Jeoloji Haritalar, Trabzon-C30 ve D30 Paftalar Harita Genel komutanl, 1993 http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/index.html http://botany.csdl.tamu.edu/FLORA/imaxxona.htm http://species.wikimedia.org/wiki/Main_Page http://www.avibirds.com http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/canlilar/TR_tur_listesi http://www.kazimcapaci.com/kusadlari.htm http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=@ http://www.tramem.org/memeliler/?fsx=@ http://www.worldbirds.org/v3/turkey.php http://www.zum.de/stueber/lindman/ http://zipcodezoo.com/ IUCN 2010, IUCN Red List of Threatened Species, Version 2010.4. Karabolat, M., 2000, Trkiyede Yaayan Kular, Milli Parklar ve Av Yaban Hayat Genel Mdrl Personeli Glendirme Vakf, Ankara, 267 s. Karaman, M. S., 1969, Sbwasserfische der Trkei, 7. Teil: Revision der Kleinasiatischen und vorderasiatischen Arten des genus Capoeta (Varicorthinus, Partim), Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst., Band: 66, S: 17-54.
Karaman, M. S.,1971, Revision der Barben Europs, Vorder Asiens und Noedafrikas Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst., Band: 67, S: 175-254. Kayagz, E., Kazanc, N., ve ark., 1999, Trkiye i Sular Aratrmalar Dizisi: IV, Ankara, 372 s. Kizirolu, ., 1993, The Birds of Trkiye (Species List n Red Data Book), TTKD, Ankara. Kopriv, D., 1976, Hopa-Arhavi Blgesinin Jeolojisi, Yapsal zellikleri ile Slfit ve Manganez Zuhurlar (NE Trkiye), MTA Dergisi say 87, s.1-20 Magnin, G., and Yarar, M., 1997, Important Bird Areas In Turkey, Doal Hayat Koruma Dernei, stanbul, 314 p. Quickbird2, Kasm 2010 uydu grnts
241
Su rnleri Tanma Elkitab, T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl, Koruma ve Kontrol Genel Mdrl, Ankara, 1999, 328 s. T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl Terlemez, , 1986, Fndkl Arhavi Hopa Ortacalar Arasnda kalan Blgenin Jeolojisi, MTA Trkiyede Yaayan Kular, 2000, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayat Genel Mdrl, No: 001, Ankara. Yaltrk, F., Efe, A., 1989, Otsu Bitkiler Sistematii, stanbul niversitesi, Fen Bilimleri Enstits Yaynlar, No:3, stanbul. Ylmaz, M., Ylmaz, S., Bostanc, D., Polat, N., 2007, Bafra Balk Gllerinde Yaayan Havuz Bal (Carassius gibelio, Bloch 1782)nin Beslenme Rejimi, Journal of Fisheries Sciences, 1 (2):48-57.
242
EKLER
EKLER DZN Ek-1 Resmi Yazlar ve Dkmanlar Ek-1.1. ED Gereklidir Karar Yazs Ek-1.2. Halkn Katlm Toplant Tutanaklar Ek-1.3. DSden Alnan Onayl Akm Deerleri Ve styazs Ek-1.4. Arhavi Belediyesinin Atk Bertarafna likin yazs Ek-1.5. MGEM Alan Sorgulama Sonular Ek-1.6. SKKY Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) su analizleri Ek-1.7. Su Kullanm Hakk Anlamas Ek-1.8. DSI fizibilite raporu onay yazs Ek-1.9. DSI Genel Mdrlnn Su Haklar Planlama Raporuonay yazs Ek-1.10.Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnn 03.05.2011 tarih ve 1421 sayl yazs Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Projenin Trkiyedeki Yeri (Yer Bulduru Haritas) Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Topografik Haritas, Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Arazi Varl Haritas Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Orman Meere Haritas ve ED ve Deerlendirme Formu Ek-6 Proje Alan ve evresi 1/25.000 lekli Jeoloji Haritas, nitelere Ait Jeoloji Haritalar ve Jeolojik Kesitler (3 pafta) Proje nitelerine Ait Teknik izimler (13 pafta) Ek-7.1. Balkl Reglatr-Ie ait teknik izimler Ek-7.2. Balkl Reglatr-IIe ait teknik izimler Ek-7.3. Balkl Reglatr-IIIe ait teknik izimler Ek-7.4. Santral Binasna ait teknik izimler Ek-7.5. Cebri Boru, Ykleme havuzuna ait teknik izimler Ek-8 ISCST3 Model ktlar ve Yllk Ortalama ve Maksimum Gnlk Ortalama Partikl Madde YSK Dalm Profili Gsterir Haritalar ( 3 pafta) Ek-9 Ek-10 Ek-11 Ek-12 Ek-13 Ek-14 Ek-15 EK-16 EK-17 EK-18 EK-19 Paket Artma Tesisi Plan Fosseptik Plan Akustik Rapor Arhavi ve Hopa Meteoroloji stasyonlar Verileri Acil Mdahale Plan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporu Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Ekosistem Deerlendirme Raporu Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Su Kullanm Haklar Planlama Raporu Proje Alan ve evresinde Yer Alan Maden Sahalarn Gsterir Harita Proje Alan ve evresinin 1/10.000 lekli Uydu Grnts 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan, Plan Lejand ve Plan Hkmleri nceleme
Ek-7
EK-1 RESM YAZILAR VE DKMANLAR

Ek-1.1. ED Gereklidir Karar Yazs Ek-1.2. Halkn Katlm Toplant Tutanaklar Ek-1.3. DSden Alnan Onayl Akm Deerleri Ve styazs Ek-1.4. Arhavi Belediyesinin Atk Bertarafna likin yazs Ek-1.5. MGEM Alan Sorgulama Sonular Ek-1.6. SKKY Tablo-1e gre (radyoaktivite hari) su analizleri Ek-1.7. Su Kullanm Hakk Anlamas Ek-1.8. DSI fizibilite raporu onay yazs Ek-1.9. DSI Genel Mdrlnn Su Haklar Planlama Raporuonay yazs Ek-1.10.Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnn 03.05.2011 tarih ve 1421 sayl yazs Ek-1.11.Karayollar 10. Blge Mdrlnn 02.06.2011 tarih ve 23115 sayl yazs
Ek-1.11. Karayollar 10. Blge Mdrlnn 02.06.2011 tarih ve 23115 sayl yazs
EK-2 PROJENN TRKYEDEK YER (YER BULDURU HARTASI)
FAALYET SAHASI YER BULDURU HARTASI
FAALYET ALANI
EK-3 PROJE ALANI VE EVRES 1/25.000 LEKL TOPOGRAFK HARTASI
EK-4 PROJE ALANI VE EVRES 1/25.000 LEKL ARAZ VARLII HARTASI
EK-5 PROJE ALANI VE EVRES 1/25.000 LEKL ORMAN MEERE HARTASI VE ED NCELEME VE DEERLENDRME FORMU
EK-6 PROJE ALANI VE EVRES 1/25.000 LEKL JEOLOJ HARTASI, NTELERE AT JEOLOJ HARTALARI VE JEOLOJK KESTLER
EK-7 PROJE NTELERNE AT TEKNK ZMLER

Ek-7.1. Balkl Reglatr-Ie ait teknik izimler Ek-7.2. Balkl Reglatr-IIe ait teknik izimler Ek-7.3. Balkl Reglatr-IIIe ait teknik izimler Ek-7.4. Santral Binasna ait teknik izimler Ek-7.5. Cebri Boru, Ykleme havuzuna ait teknik izimler
Ek-7.1. Balkl Reglatr-Ie ait teknik izimler
Ek-7.2. Balkl Reglatr-IIe ait teknik izimler
Ek-7.3. Balkl Reglatr-IIIe ait teknik izimler
Ek-7.4. Santral Binasna ait teknik izimler
Ek-7.5. Cebri Boru, Ykleme havuzuna ait teknik izimler
EK-8 ISCST3 MODEL IKTILARI VE YILLIK ORTALAMA VE MAKSMUM GNLK ORTALAMA PARTKL MADDE YSK DAILIM PROFL GSTERR HARTALAR
***
MODEL SETUP OPTIONS SUMMARY
***
--------------------------------------------------------------**Intermediate Terrain Processing is Selected **Model Is Setup For Calculation of Average CONCentration Values. -- SCAVENGING/DEPOSITION LOGIC -**Model Uses NO DRY DEPLETION. DDPLETE = F **Model Uses NO WET DEPLETION. WDPLETE = F **NO WET SCAVENGING Data Provided. **NO GAS DRY DEPOSITION Data Provided. **Model Does NOT Use GRIDDED TERRAIN Data for Depletion Calculations **Model Uses RURAL Dispersion. **Model Uses Regulatory DEFAULT Options: 1. Final Plume Rise. 2. Stack-tip Downwash. 3. Buoyancy-induced Dispersion. 4. Use Calms Processing Routine. 5. Not Use Missing Data Processing Routine. 6. Default Wind Profile Exponents. 7. Default Vertical Potential Temperature Gradients. 8. "Upper Bound" Values for Supersquat Buildings. 9. No Exponential Decay for RURAL Mode **Model Accepts Receptors on ELEV Terrain. **Model Assumes No FLAGPOLE Receptor Heights. **Model Calculates 2 Short Term Average(s) of: 24-HR MONTH and Calculates ANNUAL Averages **This Run Includes: 27 Source(s); 1 Source Group(s); and 156 Receptor(s)
**The Model Assumes A Pollutant Type of: PM **Model Set To Continue RUNning After the Setup Testing. **Output Options Selected: Model Outputs Tables of ANNUAL Averages by Receptor Model Outputs Tables of Highest Short Term Values by Receptor (RECTABLE Keyword) Model Outputs Tables of Overall Maximum Short Term Values (MAXTABLE Keyword) **NOTE: The Following Flags May Appear Following CONC Values: c for Calm Hours m for Missing Hours b for Both Calm and Missing Hours **Misc. Inputs: Anem. Hgt. (m) = 10.00 ; Decay Coef. = 0.000 Emission Units = GRAMS/SEC Output Units = MICROGRAMS/M**3 **Approximate Storage Requirements of Model = **Input Runstream File: **Output Print File: pm.inp pmson.out 1.2 MB of RAM. ; Rot. Angle = 0.0
; Emission Rate Unit Factor = 0.10000E+07
**Detailed Error/Message File: PM.LST
*** AREA SOURCE DATA *** NUMBER EMISSION RATE COORD (SW CORNER) BASE INIT. EMISSION RATE SOURCE PART. (GRAMS/SEC SCALAR VARY X Y RELEASE X-DIM Y-DIM ORIENT.
ELEV. HEIGHT OF AREA OF AREA OF AREA
SZ
ID CATS. /METER**2) (METERS) (METERS) (METERS) (METERS) (METERS) (METERS) (DEG.) (METERS) BY --------------------------------------------------------------REG-1 REG-2 REG-3 YUKLE CEBR SANTR HAFR1 HAFR2 HAFR3 HAFR4 HAFR5 ILE21 ILE22 ILE23 ILE24 ILE11 ILE12 ILE13 ILE14 ILE15 ILE16 0 0.51000E-04 702477.0 4572017.0 600.0 0 0.21000E-04 703509.0 4571336.0 600.0 0 0.72000E-04 701489.0 4570208.0 600.0 0 0.12000E-03 701868.0 4571243.0 596.0 0 0.14000E-04 701814.0 4571332.0 533.0 0 0.12000E-04 701761.0 4571431.0 476.0 0 0.10000E-05 701974.0 4571295.0 577.0 0 0.12000E-04 703277.0 4571423.0 624.0 0 0.49000E-05 702457.0 4571527.0 572.0 0 0.20000E-05 702916.0 4571335.0 560.0 0 0.33000E-04 702450.0 4571500.0 636.0 0 0.12000E-04 701750.0 4570300.0 596.0 0 0.12000E-04 701810.0 4570600.0 596.0 0 0.12000E-04 701815.0 4570950.0 596.0 0 0.12000E-04 701960.0 4571150.0 596.0 0 0.37000E-04 702050.0 4571150.0 605.0 0 0.37000E-04 702100.0 4571125.0 605.0 0 0.37000E-04 702152.0 4571100.0 605.0 0 0.37000E-04 702710.0 4571110.0 605.0 0 0.37000E-04 703000.0 4571310.0 605.0 0 0.37000E-04 703098.0 4571500.0 605.0 5.00 5.00 5.00 2.00 59.00 68.00 64.00 67.00 60.00 69.00 65.00 68.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
0.40 112.00 113.00 320.00 2.00 64.00 65.00 0.00 0.00 0.00 45.00 0.00 0.00 45.00 45.00
4.30 113.00 114.00 4.30 69.00 70.00
4.30 107.00 108.00 4.30 4.30 98.00 37.00 99.00 37.00 10.00 10.00
0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00
10.00 350.00 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 30.00 0.00 0.00 0.00 0.00 20.00 10.00
DERI1 DERI2 DERI3 DERI4 SYOL1 SYOL2
0 0.16000E-04 703398.0 4571498.0 636.0 0 0.16000E-04 703100.0 4571480.0 636.0 0 0.16000E-04 702910.0 4571450.0 636.0 0 0.16000E-04 702650.0 4571549.0 636.0 0 0.43000E-04 701690.0 4570500.0 570.0 0 0.10000E-04 701900.0 4571450.0 580.0
0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 300.00 0.40 133.00 0.40 551.00
10.00 10.00 10.00 10.00
60.00 60.00 60.00 60.00
0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
8.00 250.00 8.00 270.00
*** SOURCE IDs DEFINING SOURCE GROUPS ***
GROUP ID
SOURCE ID
ALL REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 ,
*** DISCRETE CARTESIAN RECEPTORS *** (X-COORD, Y-COORD, ZELEV, ZFLAG) (METERS) ( 699249.0, 4574143.0, ( 700249.0, 4574143.0, ( 701249.0, 4574143.0, ( 702249.0, 4574143.0, 895.0, 896.0, 776.0, 671.0, 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); ( 699749.0, 4574143.0, ( 700749.0, 4574143.0, ( 701749.0, 4574143.0, ( 702749.0, 4574143.0, 965.0, 881.0, 694.0, 893.0, 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 703249.0, 4574143.0, 1093.0, ( 704249.0, 4574143.0, ( 705249.0, 4574143.0, ( 699749.0, 4573643.0, ( 700749.0, 4573643.0, ( 701749.0, 4573643.0, ( 702749.0, 4573643.0, ( 703749.0, 4573643.0, ( 704749.0, 4573643.0, ( 699249.0, 4573143.0, ( 700249.0, 4573143.0, ( 701249.0, 4573143.0, ( 702249.0, 4573143.0, ( 703249.0, 4573143.0, ( 704249.0, 4573143.0, ( 705249.0, 4573143.0, ( 699749.0, 4572643.0, ( 700749.0, 4572643.0, ( 701749.0, 4572643.0, ( 702749.0, 4572643.0, 955.0, 993.0, 787.0, 992.0, 932.0, 995.0, 881.0, 830.0, 712.0, 787.0, 886.0, 968.0, 775.0, 762.0, 919.0, 479.0, 627.0, 864.0, 867.0,
( 703749.0, 4574143.0, 1141.0, ( 704749.0, 4574143.0, ( 699249.0, 4573643.0, ( 700249.0, 4573643.0, 890.0, 900.0, 802.0,
( 701249.0, 4573643.0, 1035.0, ( 702249.0, 4573643.0, ( 703249.0, 4573643.0, ( 704249.0, 4573643.0, ( 705249.0, 4573643.0, ( 699749.0, 4573143.0, ( 700749.0, 4573143.0, 858.0, 896.0, 970.0, 749.0, 612.0, 880.0,
( 701749.0, 4573143.0, 1041.0, ( 702749.0, 4573143.0, 1010.0, ( 703749.0, 4573143.0, ( 704749.0, 4573143.0, ( 699249.0, 4572643.0, ( 700249.0, 4572643.0, ( 701249.0, 4572643.0, ( 702249.0, 4572643.0, ( 703249.0, 4572643.0, 860.0, 823.0, 452.0, 478.0, 778.0, 783.0, 695.0,
( 703749.0, 4572643.0,
701.0,
0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 704249.0, 4572643.0,
870.0,
0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 704749.0, 4572643.0, 1001.0, ( 699249.0, 4572143.0, ( 700249.0, 4572143.0, ( 701249.0, 4572143.0, ( 702249.0, 4572143.0, ( 703249.0, 4572143.0, ( 704249.0, 4572143.0, ( 705249.0, 4572143.0, ( 699749.0, 4571643.0, ( 700749.0, 4571643.0, ( 701749.0, 4571643.0, ( 702749.0, 4571643.0, ( 703749.0, 4571643.0, 326.0, 356.0, 586.0, 652.0, 793.0, 811.0, 927.0, 509.0, 441.0, 453.0, 737.0, 838.0,
( 705249.0, 4572643.0, 1159.0, ( 699749.0, 4572143.0, ( 700749.0, 4572143.0, ( 701749.0, 4572143.0, ( 702749.0, 4572143.0, ( 703749.0, 4572143.0, ( 704749.0, 4572143.0, ( 699249.0, 4571643.0, ( 700249.0, 4571643.0, ( 701249.0, 4571643.0, ( 702249.0, 4571643.0, ( 703249.0, 4571643.0, 388.0, 559.0, 562.0, 703.0, 815.0, 873.0, 535.0, 494.0, 492.0, 623.0, 703.0,
( 704249.0, 4571643.0, 1019.0, ( 705249.0, 4571643.0, 1101.0, ( 699749.0, 4571143.0, ( 700749.0, 4571143.0, ( 701749.0, 4571143.0, ( 702749.0, 4571143.0, ( 703749.0, 4571143.0, ( 704749.0, 4571143.0, 694.0, 664.0, 592.0, 652.0, 694.0, 894.0,
( 704749.0, 4571643.0, 1091.0, ( 699249.0, 4571143.0, ( 700249.0, 4571143.0, ( 701249.0, 4571143.0, ( 702249.0, 4571143.0, ( 703249.0, 4571143.0, ( 704249.0, 4571143.0, 669.0, 674.0, 755.0, 633.0, 770.0, 727.0,
*** DISCRETE CARTESIAN RECEPTORS *** (X-COORD, Y-COORD, ZELEV, ZFLAG) (METERS) ( 705249.0, 4571143.0, 1188.0, ( 699749.0, 4570643.0, ( 700749.0, 4570643.0, ( 701749.0, 4570643.0, ( 702749.0, 4570643.0, ( 703749.0, 4570643.0, ( 704749.0, 4570643.0, 884.0, 920.0, 660.0, 922.0, 833.0, 771.0, 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); ( 699249.0, 4570643.0, ( 700249.0, 4570643.0, ( 701249.0, 4570643.0, ( 702249.0, 4570643.0, ( 703249.0, 4570643.0, ( 704249.0, 4570643.0, ( 705249.0, 4570643.0, 884.0, 872.0, 790.0, 917.0, 882.0, 879.0, 917.0, 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 699249.0, 4570143.0, 1070.0, ( 700249.0, 4570143.0, 1069.0, ( 701249.0, 4570143.0, 768.0,
( 699749.0, 4570143.0, 1051.0, ( 700749.0, 4570143.0, 1094.0, ( 701749.0, 4570143.0, 747.0,
( 702249.0, 4570143.0, 1048.0, ( 703249.0, 4570143.0, 1069.0, ( 704249.0, 4570143.0, 1035.0, ( 705249.0, 4570143.0, 885.0,
( 702749.0, 4570143.0, 1110.0, ( 703749.0, 4570143.0, 1048.0, ( 704749.0, 4570143.0, 885.0,
( 699249.0, 4569643.0, 1056.0, ( 700249.0, 4569643.0, 1200.0, ( 701249.0, 4569643.0, 806.0,
( 699749.0, 4569643.0, 1214.0, ( 700749.0, 4569643.0, 1110.0, ( 701749.0, 4569643.0, 907.0,
( 702249.0, 4569643.0, 1106.0, ( 703249.0, 4569643.0, 1232.0, ( 704249.0, 4569643.0, 1152.0, ( 705249.0, 4569643.0, 901.0,
( 702749.0, 4569643.0, 1298.0, ( 703749.0, 4569643.0, 1192.0, ( 704749.0, 4569643.0, 997.0,
( 699249.0, 4569143.0, 1231.0, ( 700249.0, 4569143.0, 1316.0, ( 701249.0, 4569143.0, 806.0,
( 699749.0, 4569143.0, 1369.0, ( 700749.0, 4569143.0, 1049.0, ( 701749.0, 4569143.0, 1027.0,
( 702249.0, 4569143.0, 1248.0, ( 703249.0, 4569143.0, 1408.0, ( 704249.0, 4569143.0, 1094.0, ( 705249.0, 4569143.0, 1078.0, ( 699749.0, 4568643.0, 1486.0, ( 700749.0, 4568643.0, 1108.0, ( 701749.0, 4568643.0, 1064.0, ( 702749.0, 4568643.0, 1570.0, ( 703749.0, 4568643.0, 1363.0, ( 704749.0, 4568643.0, 1378.0,
0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 702749.0, 4569143.0, 1468.0, ( 703749.0, 4569143.0, 1396.0, ( 704749.0, 4569143.0, 1144.0, ( 699249.0, 4568643.0, 1474.0, ( 700249.0, 4568643.0, 1181.0, ( 701249.0, 4568643.0, 967.0,
0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0); 0.0);
( 702249.0, 4568643.0, 1332.0, ( 703249.0, 4568643.0, 1559.0, ( 704249.0, 4568643.0, 1276.0, ( 705249.0, 4568643.0, 1110.0,
*** METEOROLOGICAL DAYS SELECTED FOR PROCESSING *** (1=YES; 0=NO) 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 1111111111 111111 NOTE: METEOROLOGICAL DATA ACTUALLY PROCESSED WILL ALSO DEPEND ON WHAT IS INCLUDED IN THE DATA FILE.
*** UPPER BOUND OF FIRST THROUGH FIFTH WIND SPEED CATEGORIES *** (METERS/SEC) 1.54, 3.09, 5.14, 8.23, 10.80,
*** WIND PROFILE EXPONENTS *** STABILITY CATEGORY A B C D E F 1 WIND SPEED CATEGORY 2 3 4 .70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00 5 6 .70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00 .70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00
.70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00
.70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00
.70000E-01 .70000E-01 .10000E+00 .15000E+00 .35000E+00 .55000E+00
*** VERTICAL POTENTIAL TEMPERATURE GRADIENTS *** (DEGREES KELVIN PER METER) STABILITY CATEGORY A B C D E F 1 WIND SPEED CATEGORY 2 3 4 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01 5 6 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01
.00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01
.00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01
.00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .00000E+00 .20000E-01 .35000E-01
*** THE FIRST 24 HOURS OF METEOROLOGICAL DATA *** FILE: met.asc FORMAT: (4I2,2F9.4,F6.1,I2,2F7.1,f9.4,f10.1,f8.4,i4,f7.2) SURFACE STATION NO.: 17042 NAME: HOPA YEAR: 2003 UPPER AIR STATION NO.: 17030 NAME: SAMSUN YEAR: 2003
FLOW SPEED TEMP STAB MIXING HEIGHT (M) USTAR M-O LENGTH Z-0 IPCODE PRATE YR MN DY HR VECTOR (M/S) (K) CLASS RURAL URBAN (M/S) (M) (M) (mm/HR)
-----------------------------------------------------------------03 01 01 01 291.0 6.69 285.4 4 1388.3 1388.3 0.0000 03 01 01 02 288.0 7.20 285.9 4 1416.8 1416.8 0.0000 03 01 01 03 294.0 7.20 285.4 4 1445.3 1445.3 0.0000 03 01 01 04 293.0 8.75 284.8 4 1473.8 1473.8 0.0000 03 01 01 05 293.0 7.72 284.8 4 1502.3 1502.3 0.0000 03 01 01 06 292.0 7.72 284.8 4 1530.9 1530.9 0.0000 03 01 01 07 295.0 8.23 284.8 4 1559.4 1559.4 0.0000 03 01 01 08 293.0 7.72 286.5 4 1587.9 1587.9 0.0000 03 01 01 09 287.0 8.23 286.5 4 1616.4 1616.4 0.0000 03 01 01 10 291.0 6.69 287.0 4 1644.9 1644.9 0.0000 03 01 01 11 294.0 6.69 287.0 4 1673.4 1673.4 0.0000 03 01 01 12 286.0 7.20 287.6 4 1702.0 1702.0 0.0000 03 01 01 13 293.0 6.69 287.6 4 1730.5 1730.5 0.0000 03 01 01 14 289.0 6.69 287.6 4 1759.0 1759.0 0.0000 03 01 01 15 292.0 6.69 287.6 4 1759.0 1759.0 0.0000 03 01 01 16 294.0 6.69 287.6 4 1759.0 1759.0 0.0000 03 01 01 17 291.0 6.69 287.0 4 1759.0 1759.0 0.0000 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00
03 01 01 18 287.0 6.17 287.0 4 1759.0 1759.0 0.0000 03 01 01 19 294.0 6.17 287.0 4 1742.4 1742.4 0.0000 03 01 01 20 287.0 6.69 287.0 4 1650.7 1650.7 0.0000 03 01 01 21 290.0 6.69 287.6 4 1559.0 1559.0 0.0000 03 01 01 22 292.0 6.69 287.6 4 1467.3 1467.3 0.0000 03 01 01 23 290.0 7.20 288.2 4 1375.6 1375.6 0.0000 03 01 01 24 290.0 7.72 288.2 4 1283.9 1283.9 0.0000 *** NOTES: STABILITY CLASS 1=A, 2=B, 3=C, 4=D, 5=E AND 6=F.
0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00 0.0 0.0000 0 0.00
FLOW VECTOR IS DIRECTION TOWARD WHICH WIND IS BLOWING.
*** THE ANNUAL ( 1 YRS) AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM X-COORD (M) Y-COORD (M) IN MICROGRAMS/M**3 ** CONC
CONC
X-COORD (M) Y-COORD (M)
----------------------------------------------------------------699249.00 4574143.00 700249.00 4574143.00 701249.00 4574143.00 702249.00 4574143.00 703249.00 4574143.00 704249.00 4574143.00 705249.00 4574143.00 699749.00 4573643.00 700749.00 4573643.00 701749.00 4573643.00 702749.00 4573643.00 703749.00 4573643.00 704749.00 4573643.00 699249.00 4573143.00 700249.00 4573143.00 701249.00 4573143.00 702249.00 4573143.00 703249.00 4573143.00 704249.00 4573143.00 705249.00 4573143.00 0.17215 0.24066 0.30330 0.22312 0.21079 0.06441 0.11547 0.23689 0.25280 0.43633 0.29756 0.08093 0.14255 0.75624 0.54799 0.56533 0.43421 0.18927 0.19968 0.22415 699749.00 4574143.00 700749.00 4574143.00 701749.00 4574143.00 702749.00 4574143.00 703749.00 4574143.00 704749.00 4574143.00 699249.00 4573643.00 700249.00 4573643.00 701249.00 4573643.00 702249.00 4573643.00 703249.00 4573643.00 704249.00 4573643.00 705249.00 4573643.00 699749.00 4573143.00 700749.00 4573143.00 701749.00 4573143.00 702749.00 4573143.00 703749.00 4573143.00 704749.00 4573143.00 699249.00 4572643.00 0.37687 0.38914 0.32471 0.22212 0.06643 0.08140 0.22170 0.50030 0.51900 0.24330 0.19789 0.14466 0.15175 0.56537 0.41720 0.68945 0.33881 0.23935 0.18478 1.43086
699749.00 4572643.00 700749.00 4572643.00 701749.00 4572643.00 702749.00 4572643.00 703749.00 4572643.00 704749.00 4572643.00 699249.00 4572143.00 700249.00 4572143.00 701249.00 4572143.00 702249.00 4572143.00 703249.00 4572143.00 704249.00 4572143.00 705249.00 4572143.00 699749.00 4571643.00 700749.00 4571643.00 701749.00 4571643.00 702749.00 4571643.00 703749.00 4571643.00 704749.00 4571643.00 699249.00 4571143.00
1.14788 1.54813 0.69175 0.57543 0.37957 0.36028 3.43167 4.44530 7.32415 10.15422 1.18496 0.80982 0.58544 6.38657 10.76929 13.74587 9.41274 2.51734 0.83829 13.75457
700249.00 4572643.00 701249.00 4572643.00 702249.00 4572643.00 703249.00 4572643.00 704249.00 4572643.00 705249.00 4572643.00 699749.00 4572143.00 700749.00 4572143.00 701749.00 4572143.00 702749.00 4572143.00 703749.00 4572143.00 704749.00 4572143.00 699249.00 4571643.00 700249.00 4571643.00 701249.00 4571643.00 702249.00 4571643.00 703249.00 4571643.00 704249.00 4571643.00 705249.00 4571643.00 699749.00 4571143.00
1.02802 1.02983 1.01024 0.47088 0.30268 0.31228 4.57558 4.67166 5.41921 2.65073 0.84455 0.65369 6.62436 6.88056 12.58915 8.29323 4.34565 1.31508 0.71471 15.75457
*** THE ANNUAL ( 1 YRS) AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 ,
***
HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM X-COORD (M) Y-COORD (M) IN MICROGRAMS/M**3 ** CONC
CONC
X-COORD (M) Y-COORD (M)
----------------------------------------------------------------700249.00 4571143.00 701249.00 4571143.00 702249.00 4571143.00 703249.00 4571143.00 704249.00 4571143.00 705249.00 4571143.00 699749.00 4570643.00 700749.00 4570643.00 701749.00 4570643.00 702749.00 4570643.00 703749.00 4570643.00 704749.00 4570643.00 699249.00 4570143.00 700249.00 4570143.00 701249.00 4570143.00 702249.00 4570143.00 703249.00 4570143.00 704249.00 4570143.00 705249.00 4570143.00 699749.00 4569643.00 18.13314 28.64572 226.25035 15.16284 4.90556 1.53855 2.65124 5.04709 4.00909 3.15325 4.97260 2.15253 5.18333 7.55886 9.42398 3.13525 1.63745 2.12240 2.09475 1.11668 700749.00 4571143.00 701749.00 4571143.00 702749.00 4571143.00 703749.00 4571143.00 704749.00 4571143.00 699249.00 4570643.00 700249.00 4570643.00 701249.00 4570643.00 702249.00 4570643.00 703249.00 4570643.00 704249.00 4570643.00 705249.00 4570643.00 699749.00 4570143.00 700749.00 4570143.00 701749.00 4570143.00 702749.00 4570143.00 703749.00 4570143.00 704749.00 4570143.00 699249.00 4569643.00 700249.00 4569643.00 20.63328 83.13409 39.42957 6.66686 2.14863 1.89202 4.73190 6.36040 3.32839 5.29195 2.72295 2.03299 6.19930 6.00719 26.60544 3.04152 1.41508 2.36629 0.71028 0.80688
700749.00 4569643.00 701749.00 4569643.00 702749.00 4569643.00 703749.00 4569643.00 704749.00 4569643.00 699249.00 4569143.00 700249.00 4569143.00 701249.00 4569143.00 702249.00 4569143.00 703249.00 4569143.00 704249.00 4569143.00 705249.00 4569143.00 699749.00 4568643.00 700749.00 4568643.00 701749.00 4568643.00 702749.00 4568643.00 703749.00 4568643.00 704749.00 4568643.00
1.08189 1.72330 1.65769 1.13124 0.82806 0.50879 0.59156 0.72760 0.67413 0.51604 0.97859 0.73555 0.39547 0.37255 0.30911 0.62561 0.52453 0.52690
701249.00 4569643.00 702249.00 4569643.00 703249.00 4569643.00 704249.00 4569643.00 705249.00 4569643.00 699749.00 4569143.00 700749.00 4569143.00 701749.00 4569143.00 702749.00 4569143.00 703749.00 4569143.00 704749.00 4569143.00 699249.00 4568643.00 700249.00 4568643.00 701249.00 4568643.00 702249.00 4568643.00 703249.00 4568643.00 704249.00 4568643.00 705249.00 4568643.00
1.61994 0.82076 2.24138 0.84832 0.97752 0.39731 0.30853 0.48900 0.80912 1.25538 0.85493 0.39153 0.15879 0.36184 0.47940 0.42216 0.76368 0.64715
*** THE 1ST HIGHEST 24-HR AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 ,
***
HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 ** (YYMMDDHH)
X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC -----------------------------------------------------------------699249.00 4574143.00 700249.00 4574143.00 701249.00 4574143.00 702249.00 4574143.00 703249.00 4574143.00 704249.00 4574143.00 705249.00 4574143.00 699749.00 4573643.00 700749.00 4573643.00 701749.00 4573643.00 702749.00 4573643.00 703749.00 4573643.00 704749.00 4573643.00 699249.00 4573143.00 700249.00 4573143.00 701249.00 4573143.00 702249.00 4573143.00 703249.00 4573143.00 704249.00 4573143.00 705249.00 4573143.00 19.33627c (03040624) 23.63493c (03040624) 19.98850c (03040624) 6.13603c (03042324) 7.96368 (03102824) 3.01003 (03102824) 9.92199c (03120224) 23.62089c (03040624) 22.06738c (03040624) 17.50137c (03040624) 9.67253 (03120424) 3.73783c (03030924) 14.42684c (03120224) 8.10594 (03110824) 32.25013c (03040624) 35.05711c (03042324) 10.62012c (03040624) 3.71612 (03121024) 19.77462c (03120224) 21.37574c (03120224) 699749.00 4574143.00 700749.00 4574143.00 701749.00 4574143.00 702749.00 4574143.00 703749.00 4574143.00 704749.00 4574143.00 699249.00 4573643.00 700249.00 4573643.00 701249.00 4573643.00 702249.00 4573643.00 703249.00 4573643.00 704249.00 4573643.00 705249.00 4573643.00 699749.00 4573143.00 700749.00 4573143.00 701749.00 4573143.00 702749.00 4573143.00 703749.00 4573143.00 704749.00 4573143.00 699249.00 4572643.00
39.65308c (03040624) 28.69831c (03040624) 10.09816c (03042324) 12.32754c (03030924) 2.21933c (03030924) 3.54471c (03052624) 8.77617c (03040624) 41.45565c (03040624) 33.08566c (03040624) 6.37007c (03042324) 6.42294 (03102824) 5.55078c (03052624) 20.31371c (03120224) 10.30019c (03040624) 37.23204c (03040624) 36.04060c (03040624) 8.65481 (03102824) 9.16123c (03052624) 21.72720c (03120224) 17.75675 (03110824)
699749.00 4572643.00 700749.00 4572643.00 701749.00 4572643.00 702749.00 4572643.00 703749.00 4572643.00 704749.00 4572643.00 699249.00 4572143.00 700249.00 4572143.00 701249.00 4572143.00 702249.00 4572143.00 703249.00 4572143.00 704249.00 4572143.00 705249.00 4572143.00 699749.00 4571643.00 700749.00 4571643.00 701749.00 4571643.00 702749.00 4571643.00 703749.00 4571643.00 704749.00 4571643.00 699249.00 4571143.00
14.61068 (03110824) 50.54113c (03040624) 33.93499c (03040624) 18.66186 (03120424) 23.89913c (03120224) 22.85207c (03120224) 38.22026 (03110824) 24.39576 (03110824) 81.59758c (03040624) 70.29817 (03110824) 27.30056c (03120224) 27.70738c (03120224) 11.52769 (03022824) 31.65059 (03021524) 88.30557 (03110824) 296.67642c (03042324) 66.69894c (03040624) 29.27706c (03042124) 14.90179 (03050624) 52.01202c (03021924)
700249.00 4572643.00 701249.00 4572643.00 702249.00 4572643.00 703249.00 4572643.00 704249.00 4572643.00 705249.00 4572643.00 699749.00 4572143.00 700749.00 4572143.00 701749.00 4572143.00 702749.00 4572143.00 703749.00 4572143.00 704749.00 4572143.00 699249.00 4571643.00 700249.00 4571643.00 701249.00 4571643.00 702249.00 4571643.00 703249.00 4571643.00 704249.00 4571643.00 705249.00 4571643.00 699749.00 4571143.00
11.16405c (03040624) 30.46672c (03040624) 34.26020c (03042324) 14.27112c (03120224) 21.35307c (03120224) 18.15885c (03120224) 36.38465 (03110824) 27.31077 (03110824) 29.43989c (03040624) 32.83477c (03041024) 21.25835c (03120224) 15.47951 (03022824) 34.94725 (03021524) 34.23635 (03110824) 68.22593 (03110824) 45.84288 (03110824) 74.42422c (03042324) 16.84418c (03042124) 15.84558 (03050624) 57.49598c (03021924)
*** THE 1ST HIGHEST 24-HR AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 **
X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) -----------------------------------------------------------------700249.00 4571143.00 701249.00 4571143.00 702249.00 4571143.00 703249.00 4571143.00 704249.00 4571143.00 705249.00 4571143.00 699749.00 4570643.00 700749.00 4570643.00 701749.00 4570643.00 702749.00 4570643.00 703749.00 4570643.00 704749.00 4570643.00 699249.00 4570143.00 700249.00 4570143.00 701249.00 4570143.00 702249.00 4570143.00 703249.00 4570143.00 704249.00 4570143.00 705249.00 4570143.00 61.42916c (03021924) 83.82174c (03012724) 639.41095c (03101024) 109.62799c (03102624) 47.78686 (03030124) 35.67479 (03050624) 22.83097c (03112624) 31.66609c (03112624) 52.31152c (03041724) 45.32693 (03030124) 88.61313 (03030124) 61.85573 (03030124) 26.82313c (03112624) 26.00931c (03032424) 129.07413c (03112624) 37.02805 (03030124) 35.26086 (03030124) 57.70221 (03030124) 56.75254 (03030124) 700749.00 4571143.00 701749.00 4571143.00 702749.00 4571143.00 703749.00 4571143.00 704749.00 4571143.00 699249.00 4570643.00 700249.00 4570643.00 701249.00 4570643.00 702249.00 4570643.00 703249.00 4570643.00 704249.00 4570643.00 705249.00 4570643.00 699749.00 4570143.00 700749.00 4570143.00 701749.00 4570143.00 702749.00 4570143.00 703749.00 4570143.00 704749.00 4570143.00 699249.00 4569643.00 63.43549c (03012724) 345.74997 (03041324) 187.67093c (03042324) 61.85070 (03030124) 38.02225 (03050624) 10.90932c (03112624) 28.87811c (03112624) 45.63861 (03070324) 58.24071 (03030124) 97.17178 (03030124) 67.85355 (03030124) 49.00925 (03030124) 22.90816c (03021924) 20.90955 (03041324) 128.02223 (03042824) 60.55051 (03030124) 52.24961 (03030124) 56.04778 (03030124) 12.25237c (03112624)
699749.00 4569643.00 700749.00 4569643.00 701749.00 4569643.00 702749.00 4569643.00 703749.00 4569643.00 704749.00 4569643.00 699249.00 4569143.00 700249.00 4569143.00 701249.00 4569143.00 702249.00 4569143.00 703249.00 4569143.00 704249.00 4569143.00 705249.00 4569143.00 699749.00 4568643.00 700749.00 4568643.00 701749.00 4568643.00 702749.00 4568643.00 703749.00 4568643.00 704749.00 4568643.00
16.89865 (03041324) 29.51169 (03041324) 35.53587c (03042224) 49.45021 (03030124) 40.33243 (03030124) 38.13077 (03030124) 11.15933 (03041324) 15.95276 (03041324) 29.20823c (03041724) 10.48442c (03041424) 36.10721 (03030124) 28.61272 (03030124) 27.89835 (03030124) 11.70722 (03041324) 15.37858c (03041624) 14.61221c (03041424) 21.04481 (03030124) 41.09802 (03030124) 22.21521 (03030124)
700249.00 4569643.00 701249.00 4569643.00 702249.00 4569643.00 703249.00 4569643.00 704249.00 4569643.00 705249.00 4569643.00 699749.00 4569143.00 700749.00 4569143.00 701749.00 4569143.00 702749.00 4569143.00 703749.00 4569143.00 704749.00 4569143.00 699249.00 4568643.00 700249.00 4568643.00 701249.00 4568643.00 702249.00 4568643.00 703249.00 4568643.00 704249.00 4568643.00
16.50353 (03041324) 55.28072c (03081024) 26.47840 (03030124) 60.61324 (03030124) 33.64083 (03030124) 41.05771 (03030124) 10.80416 (03041324) 6.43760 (03070324) 19.05546c (03041424) 28.99410 (03030124) 50.77700 (03030124) 27.94629 (03030124) 11.05725 (03041324) 5.05091 (03070324) 12.72434c (03081024) 8.73138c (03041424) 18.00230 (03030124) 33.33940 (03030124) 22.32107 (03030124)
705249.00 4568643.00
** THE 1ST HIGHEST MONTH AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 ** (YYMMDDHH)
X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC -----------------------------------------------------------------699249.00 4574143.00 700249.00 4574143.00 701249.00 4574143.00 702249.00 4574143.00 703249.00 4574143.00 704249.00 4574143.00 705249.00 4574143.00 699749.00 4573643.00 700749.00 4573643.00 701749.00 4573643.00 702749.00 4573643.00 703749.00 4573643.00 704749.00 4573643.00 699249.00 4573143.00 700249.00 4573143.00 701249.00 4573143.00 702249.00 4573143.00 703249.00 4573143.00 704249.00 4573143.00 705249.00 4573143.00 1.40523c (03043024) 1.93014c (03043024) 2.20394c (03043024) 0.95320c (03043024) 0.49567c (03103124) 0.20688c (03103124) 0.34446c (03123124) 1.87052c (03043024) 2.11463c (03043024) 2.09815c (03043024) 0.66520c (03043024) 0.20492c (03022824) 0.48890c (03123124) 1.62701c (03113024) 3.16179c (03043024) 4.50140c (03043024) 1.97633c (03043024) 0.40388c (03022824) 0.72721c (03123124) 0.77593c (03123124) 699749.00 4574143.00 700749.00 4574143.00 701749.00 4574143.00 702749.00 4574143.00 703749.00 4574143.00 704749.00 4574143.00 699249.00 4573643.00 700249.00 4573643.00 701249.00 4573643.00 702249.00 4573643.00 703249.00 4573643.00 704249.00 4573643.00 705249.00 4573643.00 699749.00 4573143.00 700749.00 4573143.00 701749.00 4573143.00 702749.00 4573143.00 703749.00 4573143.00 704749.00 4573143.00 699249.00 4572643.00
3.06142c (03043024) 3.35499c (03043024) 1.43862c (03043024) 0.64041c (03022824) 0.16529c (03022824) 0.18680c (03043024) 0.77933c (03043024) 3.56104c (03043024) 3.95863c (03043024) 1.08107c (03043024) 0.44855c (03103124) 0.27019c (03123124) 0.65390c (03123124) 1.14479c (03113024) 2.99640c (03043024) 3.58041c (03043024) 1.08772c (03043024) 0.44182c (03123124) 0.73851c (03123124) 3.23159c (03113024)
699749.00 4572643.00 700749.00 4572643.00 701749.00 4572643.00 702749.00 4572643.00 703749.00 4572643.00 704749.00 4572643.00 699249.00 4572143.00 700249.00 4572143.00 701249.00 4572143.00 702249.00 4572143.00 703249.00 4572143.00 704249.00 4572143.00 705249.00 4572143.00 699749.00 4571643.00 700749.00 4571643.00 701749.00 4571643.00 702749.00 4571643.00 703749.00 4571643.00 704749.00 4571643.00 699249.00 4571143.00
700249.00 4572643.00 701249.00 4572643.00 702249.00 4572643.00 703249.00 4572643.00 704249.00 4572643.00 705249.00 4572643.00 699749.00 4572143.00 700749.00 4572143.00 701749.00 4572143.00 702749.00 4572143.00 703749.00 4572143.00 704749.00 4572143.00 699249.00 4571643.00 700249.00 4571643.00 701249.00 4571643.00 702249.00 4571643.00 703249.00 4571643.00 704249.00 4571643.00 705249.00 4571643.00 699749.00 4571143.00
*** THE 1ST HIGHEST MONTH AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , *** DISCRETE CARTESIAN RECEPTOR POINTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 **
X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) X-COORD (M) Y-COORD (M) CONC (YYMMDDHH) -----------------------------------------------------------------700249.00 4571143.00 701249.00 4571143.00 702249.00 4571143.00 703249.00 4571143.00 704249.00 4571143.00 705249.00 4571143.00 699749.00 4570643.00 700749.00 4570643.00 701749.00 4570643.00 702749.00 4570643.00 703749.00 4570643.00 704749.00 4570643.00 699249.00 4570143.00 700249.00 4570143.00 701249.00 4570143.00 702249.00 4570143.00 703249.00 4570143.00 704249.00 4570143.00 705249.00 4570143.00 699749.00 4569643.00 25.36679c (03033124) 36.13205c (03022824) 352.47626c (03043024) 35.46382c (03043024) 9.92621c (03053124) 3.85143c (03033124) 4.92823c (03113024) 8.58018c (03113024) 18.15389c (03043024) 7.59328c (03043024) 9.91345c (03053124) 4.58377c (03033124) 7.23490c (03113024) 9.78225c (03033124) 24.98287c (03043024) 6.09884c (03033124) 3.66496c (03033124) 4.84822c (03033124) 4.22599c (03053124) 4.69123c (03043024) 700749.00 4571143.00 701749.00 4571143.00 702749.00 4571143.00 703749.00 4571143.00 704749.00 4571143.00 699249.00 4570643.00 700249.00 4570643.00 701249.00 4570643.00 702249.00 4570643.00 703249.00 4570643.00 704249.00 4570643.00 705249.00 4570643.00 699749.00 4570143.00 700749.00 4570143.00 701749.00 4570143.00 702749.00 4570143.00 703749.00 4570143.00 704749.00 4570143.00 699249.00 4569643.00 700249.00 4569643.00 27.78542c (03033124) 106.56335c (03043024) 72.03353c (03043024) 13.35751c (03053124) 5.24799c (03033124) 2.78031c (03113024) 9.17939c (03113024) 16.16938c (03043024) 11.25948c (03043024) 9.67897c (03043024) 5.50992c (03053124) 4.17983c (03053124) 8.29596c (03033124) 7.58212c (03083124) 42.27753c (03053124) 6.21217c (03033124) 3.86762c (03033124) 4.99637c (03033124) 2.46994c (03043024) 3.80582c (03043024)
700749.00 4569643.00 701749.00 4569643.00 702749.00 4569643.00 703749.00 4569643.00 704749.00 4569643.00 699249.00 4569143.00 700249.00 4569143.00 701249.00 4569143.00 702249.00 4569143.00 703249.00 4569143.00 704249.00 4569143.00 705249.00 4569143.00 699749.00 4568643.00 700749.00 4568643.00 701749.00 4568643.00 702749.00 4568643.00 703749.00 4568643.00 704749.00 4568643.00
6.59742c (03043024) 6.78894c (03043024) 3.48631c (03043024) 2.63133c (03033124) 2.11717c (03033124) 2.84105c (03043024) 3.68883c (03043024) 5.34253c (03043024) 2.28561c (03043024) 1.58331c (03033124) 2.16048c (03033124) 1.68067c (03033124) 2.46484c (03043024) 2.27038c (03043024) 1.75189c (03043024) 1.51754c (03033124) 1.90804c (03033124) 1.34127c (03033124)
701249.00 4569643.00 702249.00 4569643.00 703249.00 4569643.00 704249.00 4569643.00 705249.00 4569643.00 699749.00 4569143.00 700749.00 4569143.00 701749.00 4569143.00 702749.00 4569143.00 703749.00 4569143.00 704749.00 4569143.00 699249.00 4568643.00 700249.00 4568643.00 701249.00 4568643.00 702249.00 4568643.00 703249.00 4568643.00 704249.00 4568643.00 705249.00 4568643.00
10.60496c (03043024) 2.04729c (03043024) 4.51620c (03033124) 2.00761c (03033124) 2.45255c (03033124) 2.26129c (03043024) 1.83982c (03043024) 2.79222c (03043024) 1.84335c (03033124) 3.16627c (03033124) 1.81526c (03053124) 2.31642c (03043024) 0.95803c (03043024) 2.58510c (03043024) 1.97973c (03043024) 1.03137c (03033124) 1.96840c (03033124) 1.51703c (03033124)
*** THE MAXIMUM 50 24-HR AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , ** CONC OF PM RANK CONC (YYMMDDHH) AT RECEPTOR (XR,YR) OF TYPE IN MICROGRAMS/M**3 RECEPTOR (XR,YR) OF TYPE RANK ** CONC (YYMMDDHH) AT
-----------------------------------------------------------------1. 639.41095c(03101024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 2. 563.54425c(03042124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 3. 551.06482c(03041824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 4. 550.09650c(03041724) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 5. 517.67657 (03042824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 6. 497.12625c(03042324) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 7. 464.06372 (03012524) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 8. 458.62912c(03112624) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 9. 457.01523c(03031524) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 10. 453.54541 (03041124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 11. 445.08279c(03042224) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4571143.00) DC 12. 434.29059c(03120824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 13. 417.31616 (03052524) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 26. 381.37106 (03112424) AT (
27.
378.62039c(03113024) AT (
28.
376.24664c(03011224) AT (
29.
370.68857 (03111124) AT (
30.
364.96313 (03050924) AT (
31.
364.92130c(03052624) AT (
32.
364.21591 (03012624) AT (
33.
355.33005 (03070524) AT (
34.
349.55515 (03022324) AT (
35.
348.07465c(03020924) AT (
36.
345.74997 (03041324) AT (
37.
343.58231 (03110324) AT (
38.
343.31039 (03092324) AT (
14. 416.69540c(03020424) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 15. 416.65030c(03040524) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 16. 413.91092c(03040724) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 17. 412.85071 (03110824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 18. 403.32816c(03031624) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 19. 403.29358c(03041024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 20. 402.00345c(03102624) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 21. 400.24423 (03110924) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 22. 400.11978 (03041324) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 23. 397.08932 (03030124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 24. 394.60849c(03040424) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC 25. 381.61847c(03101824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702249.00, 4571143.00) DC *** RECEPTOR TYPES: GC = GRIDCART GP = GRIDPOLR DC = DISCCART DP = DISCPOLR BD = BOUNDARY
39.
338.06357 (03030524) AT (
40.
336.81628 (03112524) AT (
41.
335.25394c(03071724) AT (
42.
334.68988c(03022524) AT (
43.
334.40790c(03041524) AT (
44.
333.04733c(03040624) AT (
45.
332.89188 (03090124) AT (
46.
332.04611 (03042024) AT (
47.
331.93250c(03010924) AT (
48.
330.59653 (03121824) AT (
49.
328.61679 (03051424) AT (
50.
323.43799c(03031724) AT (
*** THE MAXIMUM 50 MONTH AVERAGE CONCENTRATION VALUES FOR SOURCE GROUP: ALL
***
INCLUDING SOURCE(S): REG-1 , REG-2 , REG-3 , YUKLE , CEBR , SANTR , HAFR1 , HAFR2 , HAFR3 , HAFR4 , HAFR5 , ILE21 , ILE22 , ILE23 , ILE24 , ILE11 , ILE12 , ILE13 , ILE14 , ILE15 , ILE16 , DERI1 , DERI2 , DERI3 , DERI4 , SYOL1 , SYOL2 , ** CONC OF PM RANK CONC (YYMMDDHH) AT RECEPTOR (XR,YR) OF TYPE IN MICROGRAMS/M**3 RECEPTOR (XR,YR) OF TYPE RANK ** CONC (YYMMDDHH) AT
-----------------------------------------------------------------1. 352.47626c(03043024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4571143.00) DC 2. 279.64304c(03053124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 3. 263.13019c(03113024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4571643.00) DC 4. 247.30431c(03033124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC 5. 216.95720c(03093024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 6. 213.87491c(03073124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 7. 212.67418c(03103124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 8. 206.04497c(03022824) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC 9. 194.54591c(03063024) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 10. 191.58195c(03083124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 11. 180.17944c(03013124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 12. 166.03461c(03123124) AT ( 702249.00, 4571143.00) DC 703249.00, 4571143.00) DC 13. 106.56335c(03043024) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 26. 57.18837c(03013124) AT (
27.
44.85757c(03033124) AT (
28.
44.62505c(03043024) AT (
29.
42.27753c(03053124) AT (
30.
42.15080c(03013124) AT (
31.
41.79205c(03022824) AT (
32.
39.79200c(03103124) AT (
33.
36.58113c(03043024) AT (
34.
36.13205c(03022824) AT (
35.
35.97602c(03093024) AT (
36.
35.82758c(03033124) AT (
37.
35.46382c(03043024) AT (
38.
34.55906c(03083124) AT (
14. 99.64635c(03022824) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 15. 99.09454c(03083124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 16. 94.02986c(03033124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 17. 87.86787c(03053124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC 18. 81.62914c(03073124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 19. 78.89597c(03103124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 702749.00, 4571143.00) DC 20. 77.77407c(03113024) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC 21. 76.89382c(03093024) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 22. 72.03353c(03043024) AT ( 702749.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC 23. 71.56970c(03063024) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 701249.00, 4571143.00) DC 24. 70.20423c(03123124) AT ( 701749.00, 4571143.00) DC 700749.00, 4571143.00) DC 25. 58.58230c(03113024) AT ( 702749.00, 4571143.00) DC 701749.00, 4570143.00) DC *** RECEPTOR TYPES: GC = GRIDCART GP = GRIDPOLR DC = DISCCART DP = DISCPOLR BD = BOUNDARY
39.
33.65355c(03073124) AT (
40.
32.75265c(03053124) AT (
41.
31.99323c(03053124) AT (
42.
31.82368c(03033124) AT (
43.
31.80081c(03113024) AT (
44.
31.68775c(03123124) AT (
45.
31.18254c(03063024) AT (
46.
30.82798c(03103124) AT (
47.
30.79251c(03083124) AT (
48.
28.16430c(03093024) AT (
49.
27.78542c(03033124) AT (
50.
27.59830c(03093024) AT (
*** THE SUMMARY OF MAXIMUM ANNUAL ( 1 YRS) RESULTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 NETWORK GROUP ID AVERAGE CONC RECEPTOR (XR, YR, ZELEV, ZFLAG) OF TYPE GRID-ID **
- - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ALL 1ST HIGHEST VALUE IS 2ND HIGHEST VALUE IS 3RD HIGHEST VALUE IS 4TH HIGHEST VALUE IS 5TH HIGHEST VALUE IS 6TH HIGHEST VALUE IS 7TH HIGHEST VALUE IS 8TH HIGHEST VALUE IS 9TH HIGHEST VALUE IS 10TH HIGHEST VALUE IS 226.25035 AT ( 702249.00, 4571143.00, 633.00, 83.13409 AT ( 701749.00, 4571143.00, 592.00, 39.42957 AT ( 702749.00, 4571143.00, 652.00, 28.64572 AT ( 701249.00, 4571143.00, 755.00, 26.60544 AT ( 701749.00, 4570143.00, 747.00, 20.63328 AT ( 700749.00, 4571143.00, 664.00, 18.13314 AT ( 700249.00, 4571143.00, 674.00, 15.75457 AT ( 699749.00, 4571143.00, 694.00, 15.16284 AT ( 703249.00, 4571143.00, 770.00, 13.75457 AT ( 699249.00, 4571143.00, 669.00, 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC 0.00) DC NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA
*** RECEPTOR TYPES: GC = GRIDCART GP = GRIDPOLR DC = DISCCART DP = DISCPOLR BD = BOUNDARY
*** THE SUMMARY OF HIGHEST 24-HR RESULTS *** ** CONC OF PM DATE GROUP ID TYPE GRID-ID AVERAGE CONC (YYMMDDHH) IN MICROGRAMS/M**3 NETWORK RECEPTOR (XR, YR, ZELEV, ZFLAG) OF **
----------------- ----------------------------------------------ALL HIGH 1ST HIGH VALUE IS 0.00) DC NA 639.41095c ON 03101024: AT ( 702249.00, 4571143.00, 633.00,
*** RECEPTOR TYPES: GC = GRIDCART GP = GRIDPOLR DC = DISCCART DP = DISCPOLR BD = BOUNDARY
*** THE SUMMARY OF HIGHEST MONTH RESULTS *** ** CONC OF PM IN MICROGRAMS/M**3 **
DATE GROUP ID TYPE GRID-ID AVERAGE CONC (YYMMDDHH)
NETWORK RECEPTOR (XR, YR, ZELEV, ZFLAG) OF
----------------------------------------------------------------ALL HIGH 1ST HIGH VALUE IS 0.00) DC NA 352.47626c ON 03043024: AT ( 702249.00, 4571143.00, 633.00,
*** RECEPTOR TYPES: GC = GRIDCART GP = GRIDPOLR DC = DISCCART DP = DISCPOLR BD = BOUNDARY *** Message Summary : ISCST3 Model Execution *** ******** FATAL ERROR MESSAGES ******** *** NONE *** ************************************ *** ISCST3 Finishes Successfully *** ************************************
EK-9 PAKET ARITMA TESS PLANI
EK-10 FOSSEPTK PLANI
EK-11 AKUSTK RAPOR
ASSU ELEKTRK RETM RETM LTD. T. BALIKLI I-II-III REGLATRLER
VE HDROELEKTRK SANTRAL PROJES

AKUSTK RAPOR
ARTVN L, ARHAV LES
ANKARA-MAYIS 2011
AKUSTK RAPOR
A. GENEL BLGLER 1. Tesis/ iletmenin ticari unvan, ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. 2. Tesis/iletmenin adresi, Cevizlidere Mahallesi 5. Cad. 7. Sk. 2/16 ankaya/ANKARA 3. Tesis/iletmenin retimi/hizmet konusu, Assu Elektrik Enerji retim LTD.T. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Arhavi Havzasnda, Balkl I Reglatr iin Dlgerli Deresi, Balkl II Reglatr iin Dikme Deresi ve Balkl III Reglatr iin de Agora Deresinin sularndan yararlanlarak elektrik enerji retimi amacyla Balkl I-II-III reglatrleri ve HES projesinin yaplmas ve iletilmesi planlanmaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve Hidroelektrik Santral (HES) projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 4628 Sayl Elektrik Piyasas kapsamnda retim irketi statsndeki Assu Elektrik Enerji retim A.. tarafndan yaplp iletilecek olup, Trkiyenin artan enerji ihtiyacn bir ksmnn karlanmasna katk salayacaktr. Balkl HES projesi kapsamnda; reglatrler, keltim havuzlar, derivasyon yaps(tnel+boru/kutu menfez), iletim yaps (boru/kutu menfez), ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, kuyruk suyu kanal, alt sahas ile ilgili tesisler, ana ve destek antiye alanlar, kaz fazlas malzeme alan ve ulam yollar gibi nitelerin ina edilmesi planlanmaktadr. Balkl Reglatr ve HES projesi kapsamnda yapm nerilen tesisler iin yapm sresi 2,5 yl olarak planlanmaktadr. Bu sre sonunda sistemin devreye girmesi ile 6,75 MWm/6,544 MWe kurulu gteki Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi ile 13.00 GWh firm ve 19,96 GWh sekonder olmak zere ylda toplam 32,96 GWh enerji retilerek ulusal geliime katk salayacaktr. 4. Tesis/iletmenin Ek VIIdeki yeri (Liste A/B deki ilgili maddenin belirtilmesi) letilmesi planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, 07.03.2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren GDY Ynetmelii Ek-VIInin zne Tabi Tesisler listesinde yer almamaktadr. Ayn ekilde 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Madde 33te belirtilen evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmeliin Ek-1 ve Ek- 2sinde belirtilen iletme ve tesisler ierisinde de yer almamaktadr. Dolaysyla, tesisin iletmeye gemesine mteakip grlt ile ilgili herhangi bir izin almasna ihtiya duyulmamaktadr. Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi kapsamnda hazrlanan bu akustik Rapor ierisinde faaliyetin inaat aamasnda olumas muhtemel grlt ve buna kar alnacak tedbirler hakknda deerlendirme yaplmtr.
5. Tesisin bulunduu alann imar/uygulama planlar dikkate alnarak belirlenmesi (Ynetmeliin Ek-VIII Tablo-4te verilen alan katagorilerine gre) Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita ED Raporu eklerinde verilmitir (Bkz. Ek-3). Projenin tekabl ettii alanlara ilikin onanm herhangi bir mar Plan veya evre Dzeni Plan bulunmamaktadr. Projenin ierisinde bulunduu alanda Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Gmhane, Artvin Planlama Blgesi 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan 09.08.2007 tarihinde evre ve Orman Bakanlnca onaylanmtr. Ancak sz konusu plann iptali ve yrtmenin durdurulmas istemiyle Dantay 6.Dairesinin 2008/137 sayl esasnda alan davada 08.10.2008 tarihinde Dantay 6.Dairesince ad geen plan hakknda yrtmenin durdurulmas karar verilmitir. Dolaysyla proje alannn da ierisinde yer ald Planlama Blgesine ait yrrlkte herhangi bir onanm plan bulunmamaktadr. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Tablo 5e bakldnda, proje alan bir antiye alan olmasndan dolay antiye alanlar iin evresel grlt snr deerleri kullanlmtr. 6. Tesise en yakn yapnn mesafesi (m olarak), Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Proje alan evresindeki yerleim yerleri ve yerleimlerin proje nitelerine mesafeleri ED Raporu Blm II.1.de ayrntl olarak verilmitir. 7. Tesis/iletmenin kurulaca alann zellikleri (arazi yaps, hakim rzgar yn, bal nem), Planlanan proje alan ve evresine ait detayl meteorolojik zellikler ED Raporu Blm IV.2.1.de verilmitir. 8. Tesis/letmenin kullanm sahas (toplam alan, tesisin/iletmenin igal ettii alan, sosyal ve idari yaplarn alan, yeil saha ve bo alan) (m2 veya km2), Proje kapsamnda toplamda yaklak 279.888,6 m2lik alann kullanlmas planlanmaktadr. Proje almalar srasnda her bir nite iin kullanlacak alan Tablo A.8.1.de sunulmutur.
Tablo A.8.1. Proje Kapsamnda na Edilecek nitelerin Kaplad Alanlar NTE Balkl 1 reglatr Balkl 2 reglatr Balkl 3 reglatr Yaplacak yollar letim yaps (boru/kutu menfez) Santral binas Ykleme havuzu Cebri boru antiye yollar Kaz fazlas malzeme alan-1 Kaz fazlas malzeme alan-2 Kaz fazlas malzeme alan-3 Kaz fazlas malzeme alan-4 Kaz fazlas malzeme alan-5 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-1 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-2 Alternatif Kaz fazlas malzeme alan-3 antiye alan-1 antiye alan-2 antiye alan-3 antiye alan-4 antiye alan-5 Alternatif antiye alan-1 TOPLAM KULLANILACAK ALAN (m ) 3.549,518 4.659,308 4.208,481 113.443 32.905,386 4.217,965 4.621,494 12.577,650 2736 3.011 12.823 15.361 4.566 11.124 4.410 15.695 10.304 1.793 1.670,8 1.0742 704 1.376 3.390 279.888,6
2
9. Tesis/iletmenin proses niteleri ve sosyal amala kullanlan yerlerin yerleim plan 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde genel yerleim plan eklerde sunulmutur (Bkz. Ek-3). 10. Tesis/iletmenin retim akm emas ve grlt kaynaklarnn yerleri (Kroki zerinde gsterilmesi) Arazi hazrlk ve inaat aamasnda reglatrler, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru ve santral binasnda alacak olan ara ve ekipmanlardan kaynakl bir grlt oluacaktr. Projenin iletme aamasndaki tek grlt kaynaklar, santral binasnn ierisindeki jeneratr ve trbinler olacaktr. Santral binas grlty izole edeceinden bina dna herhangi bir grlt ulamas sz konusu olmayacaktr. Oluacak grltnn tespiti amacyla SoundPlan programndan faydalanlm olup, bu kapsamda grlt kaynaklarnn proje alan zerinde yerleimi ekil B.5.1. ve ekil B.5.2de verilmitir. 11. Salk Koruma band mesafesi, yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik 16.Maddesi uyarnca salk koruma band, inceleme kurullar tarafndan tesislerin evre ve toplum salna yapaca zararl etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alnarak belirlenmektedir. Bu kapsamda sz konusu tesisin salk koruma band, yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmeliinde belirtilen inceleme kurullarnca iletmenin evre ve toplum salna yapaca etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alnarak, Salk Bakanlnn da uygun gr alnarak ve Salk Bakalnca belirlenecek esas, usl ve referans mesafeleri uygun olarak salk koruma band mesafeleri tespit edilecektir.
4
12. alma periyodu hakknda bilgiler (toplam alma sresi, srekli veya kesikli alma durumlar, vardiya says). Yaplmas planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaklak 150 kii ve iletme aamasnda ise yaklak 15 kiinin almas ngrlmektedir. Proje dahilinde arazi hazrlk ve inaat aamasnda tek vardiya olarak 07.00-19.00 saatleri arasnda allacaktr. letme aamasnda ise gnde 24 saat 3 vardiya allacaktr. B. NAAT AAMASI N GRLT/TTREM DZEYLERNE LKN BLGLER 1. naat faaliyetinin gerekletirilecei alan (yeri ve bykl m2 veya km2 olarak), inaat sresi (ay ve/veya yl olarak) ve alma zaman dilimleri (gndz ve/veya akam ve/veya gece), Proje dahilindeki ina edilecek olan nitelerin toplam alan yaklak 279.888,6 m2 olup, inaat sresinin 24 ay srmesi ngrlmektedir. 2. Kullanlacak makine ve ekipmanlarn says ve trleri, Proje kapsamnda arazi hazrlk ve inaat aamasnda faaliyet gsterecek makine, ara ve ekipmanlar ve miktarlar Tablo B.2.1.'de verilmitir.
Tablo B.2.1. naat almalarnda Kullanlacak Makine Ve Ekipmanlar, MAKNA VE EKPMAN ADI Ykleyici Traktr Ykleyici Ekskavatr Dozer Titreimli Silindir Greyder Mikser Damperli Kamyon Beton Pompas ADED 6 6 4 6 4 4 4 20 4
3. Ayn anda alma durumlar ve konumlar, Tablo B.2.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sra ile alacak olup, ayn anda ayn yerde olma olaslklar ok dktr. Ancak akustik rapor kapsamnda yaplan grlt hesaplamalarnda en olumsuz senaryo baz alnarak hesap yapldndan hepsinin ayn anda ayn yerde altklar varsaylmtr. 4. Her bir ekipmann ses gc dzeyi bilgileri ve bu bilgilerin temin edildii referans kaynak, Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda meydana gelecek olan grlt dzeyinin tespit edilmesi amacyla Sound PLAN 6.5 programndan yararlanlmtr. Yaplan hesaplamalarda grlt kayna olarak seilen ara ve ekipmanlarn grlt dzeyleri hakknda bilgi ise programn kitaplnda bulunan veritabanndan salanmtr. Bu kapsamda projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda alacak olan kamyon, ekskavatr ve greyder aralara ait SoundPLAN 6.5 program veritabanndan alnan grlt dzeylerine ilikin bilgiler aada sunulmutur.
Ykleyici (Loader: wheeled loader < 110 kW); SoundPLAN 6.5 programnda seilen ykleyici(Loader: wheeled loader < 110 kW) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 113 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.1.de verilmitir.
ekil B.4.1. Ykleyiciye Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi
Traktr Ykleyici (Loader: loader < 110 kW); SoundPLAN 6.5 programnda seilen ykleyici(Loader: loader < 110 kW) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 113 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.2.de verilmitir.
ekil B.4.2. Ykleyiciye Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi,
Ekskavatr(Excavator: Trench excavator ); SoundPLAN 6.5 programnda seilen ekskavatr(Excavator: Trench excavator) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 105 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.3.de verilmitir.
ekil B.4.3. Ekskavatre Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi
Dozer (Dozer, working cycle); SoundPLAN 6.5 programnda seilen dozer(Dozer, working cycle) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 116,6 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.4.de verilmitir.
ekil B.4.4. Dozere Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi
Silindir (Road roller); SoundPLAN 6.5 programnda seilen silindir(Road roller) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 112,0 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.5.de verilmitir.
ekil B.4.5. Silindire Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi
Greyder (Bulldozer ca 150 k); SoundPLAN 6.5 programnda seilen greyedr (Bulldozer ca 150 kW) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 114 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.6.da verilmitir.
ekil B.4.6. Greydere Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi,
Beton Mikseri (Concrete mixer: 150 - 500 l, mec.filling); SoundPLAN 6.5 programnda seilen beton mikseri(Concrete mixer: 150 - 500 l, mec.filling) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 108,0 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.7.de verilmitir.
ekil B.4.7. Beton Mikserine Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi,
Kamyon (Truck: neutral); SoundPLAN 6.5 programnda seilen kamyon(Truck: neutral) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 94 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.8.de verilmitir.
ekil B.4.8. Kamyona Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi,
Beton pompas SoundPLAN 6.5 programnda seilen beton pompas (pump) aracnn oluturaca toplam grlt dzeyi 109 dBA olup, bunun frekanslara gre dalm ekil B.4.9.da verilmitir.
ekil B.4.9. Kamyona Ait Grlt Dzeyinin Frekans Analizi,
5. naat faaliyeti sonucu oluabilecek toplam grlt dzeyinin hesaplanmas, (sesin ak alanda yaylm prensibine gre; mesafe ve atmosferik yutuun hesaba katlmas) Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda meydana gelecek olan toplam grlt dzeyinin tespit edilmesi amacyla Sound PLAN 6.5 programndan yararlanlmtr. Yaplan hesaplamalarda grlt kayna olarak seilen ara ve ekipmanlarn grlt dzeyleri hakknda bilgi ise programn kitaplnda bulunan veritabanndan salanmtr. Programda ilk olarak, grlt dalmn direk olarak etkileyen doal zeminin ykseklik modeli ortaya kartlmtr. Doal zeminin programa yanstlmas esnasnda 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde bulunan ve 10 m ykseltilerle atlan ykselti konturlar saysallatrlmtr.
Ykseltilerin saysallatrlmasndan sonra programn saysallatrlan ykseltiyi alglamas amacyla Geici SZM (saysal zemin modellemesi) oluturulmutur. Geici SZM oluturulmas ileminden sonra ise arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan aralar tanmlanm ve tesis oturum alan ierisine yerletirilmitir. Yaplan hesaplamada arazi hazrlk almas esnasnda tm aralarn ayn anda ve ayn noktada almalar varsaym ile veriler girilmitir. Yaplan bu almalar sonucunda grlt dzeyinin hesaplanaca hesaplama alan tanmlanm ve bu alan ierisinde alacak olan aralardan kaynakl grlt dzeyleri hesaplanmtr. Yaplan hesaplamalarda grlt kayna olarak tanmlanan aralara ait tanmlanma bilgileri(koordinat, ykseklii ve deiik frekans aralklarnda grlt dzeyleri) aada sunulmutur.
Tablo B.5.1. Grlt Kaynaklarna Ait Bilgiler (Ykseklik, Koordinat ve Grlt Dzeyleri) Source Ykleyici 1 Ykleyici 2 Ykleyici 3 Ykleyici 4 Ykleyici 5 Ykleyici 6 Traktr 1 Traktr 2 Traktr 3 Traktr 4 Traktr 5 Traktr 6 Ekskavatr 1 Ekskavatr 2 Ekskavatr 3 Ekskavatr 4 Dozer1 Dozer 2 Dozer 3 Dozer 4 Dozer 5 Dozer 6 Silindir 1 Silindir 2 Silindir 3 Silindir 4 Greyder 1 Greyder 2 Greyder 3 Greyder 4 Mikser 1 Mikser 2 X 701474,46 701758,22 702487,7 703519,34 701972,19 702484,38 701495,68 701884,68 702896,42 702462,97 703505,81 703262,73 701468,75 701654 702664,97 702303,43 701481,42 701882,39 701750,31 703503,03 702469,27 702973,95 701716,49 702401,24 702226 703142,76 701490,2 701768,96 703519,36 701484,97 702455 703515,71 Y 4570205,8 4571433,9 4572027,1 4571327,9 4571297,2 4571530,1 4570245,9 4571213,8 4571319,7 4572020,3 4571345,9 4571428,5 4570225,6 4570815,2 4571242,7 4571968,2 4570221,9 4571234,1 4571423,5 4571333,9 4572030 4571500,6 4570565,9 4571222,4 4571664,5 4571447,2 4570229,6 4571426,4 4571338,5 4570213,8 4572055,2 4571367,9 600 472,35 601 604,26 578,02 571,2 595,44 614,2 563,56 600 600 624,28 600 608,05 584,43 593,87 598,78 604,9 475,72 600 600 603,29 605,6 585,55 592,74 591,15 596,07 476,41 607,04 598,98 594,73 614,15 Z Lw 113 113 113 113 113 113 113 113 113 113 113 113 105 105 105 105 117 117 117 117 117 117 112 112 112 112 114 114 114 114 108 108 98,8 98,8 98,8 98,8 100,2 100,2 100,2 100,2 100,2 100,2 250Hz 500Hz 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 108,2 100,2 100,2 100,2 100,2 105,2 105,2 105,2 105,2 105,2 105,2 107,2 107,2 107,2 107,2 101,8 101,8 101,8 101,8 103,2 103,2 104,8 104,8 104,8 104,8 102,8 102,8 102,8 102,8 97,8 97,8 97,8 97,8 92,8 92,8 92,8 92,8 107,2 107,2 107,2 107,2 107,2 107,2 106,2 106,2 106,2 106,2 106,2 106,2 99,2 99,2 99,2 99,2 99,2 99,2 90,2 90,2 90,2 90,2 90,2 90,2 1kHz 2kHz 4kHz 8kHz
10
Mikser 3 Mikser 4 Kamyon 1 Kamyon 2 Kamyon 3 Kamyon 4 Kamyon 5 Kamyon 6 Kamyon 7 Kamyon 8 Kamyon 9 Kamyon 10 Kamyon 11 Kamyon 12 Kamyon 13 Kamyon 14 Kamyon 15 Kamyon 16 Kamyon 17 Kamyon 18 Kamyon 19 Kamyon 20 Pompa 1 Pompa 2 Pompa 3 Pompa 4
701771,44 701480 701464,37 701604,71 701657,1 701742,3 701818,07 701942,44 702171,4 702487,52 702867,75 702230,25 702780,19 703312,9 703491,02 703231,31 703298,98 702951,46 702823,12 702222,65 702416,94 701862,1 701742,47 703505,88 701773,92 701473,12
4571441 4570233,2 4570215,2 4570322,3 4570747,5 4571123,7 4571343 4571290,9 4571254,4 4571230,1 4571286,6 4571712,3 4571441,2 4571538,3 4571343,7 4571477,1 4571435,9 4571371,8 4571261,4 4571242,6 4571518,7 4571252 4571440,6 4571316,6 4571454,2 4570215
470,02 597,85 600 593,25 612,96 598,59 528,93 575,88 593,72 592,95 576,49 585,48 626,49 612,44 600 589,54 618,34 562,24 573,14 595,43 587,13 591,83 470,45 600 470 600
108 108 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 109 109 109 109 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8 78,8
103,2 103,2 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 81,8 104,2 104,2 104,2 104,2 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 84,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 82,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 77,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8 72,8
Programa ait model girdileri ve ayarlar aada verilmitir.

SoundPLAN 6.5 Program Model Girdileri ve Program Ayarlar (arazi hazrlk ve inaat aamas);
Proje aklamas
Proje bal: Mhendis: Mteri: Aklama: Balkl HES Arazi Hazrlk ve naat almalar Grlt Modellemesi
Seri tanmlamas
Hesaplama: Balk: Seri dosyas: Sonu numaras: Hesaplama balangc: Hesaplama sonu: Hesaplama sresi [msn] Nokta says: Hesaplanan nokta says: Hesaplam modl srm: Izgaral harita grlts 1 simsiz.runx 1 10/15/2010 9:39:26 AM 10/15/2010 10:06:49 AM 26:34:688 [m:s:ms] 13712 13712 4/30/2009
11
Seri parametreleri
A art adm: 2.00 deg Yansma derinlii: 1 Yansma says: 1 Maksimum tarama yarap 5000 Deerlendirme dB(A) Yanal engelleme dahil hesaplama: Kaynak yanal yansma n hesaplamasna izin ver Standartlar: Sanayi: Havann yutuculuu: Engelleme kayb snrlamas: evre: Hava basnc 1013.25 mbar Bal nem 70 % Scaklk 10 C Meteorolojik dzeltme C0(7-19h)[dB]=0.0; C0(19-23h)[dB]=0.0; C0(23-7h)[dB]=0.0; Engelleme iin VDI parametreleri C1=3 C2=20 Ayrma parametreleri ap faktrne uzaklk 2 Minimum mesafe 1m Maksimum mesafe IGH +sapma 1 dB Maksimum yineleme says 4 Deerlendirme: Izgaral harita: Izgara aral: Zeminden ykseklik: Izgara interpolasyonu: Alan bykl = Min/max = Fark = SZM# kullanld1 Day Night Level
ISO 9613-2 : 1996 ISO 9613 Tekil/oklu 20 dB /25 dB
25.00 m 2.000 m 9x9 10.0 dB 0.1 dB
Geometiri verisi
Yeni cog-dosya(1).geo Yeni durum dosyas.sit - erik: Kaynak.geo Yeni cog-dosya.geo Yerleim.geo Hesaplama Alan.geo 10/14/2010 5:43:36 PM 10/15/2010 9:38:14 AM 10/14/2010 5:39:36 PM 10/15/2010 9:38:14 AM 10/15/2010 9:38:14 AM 10/15/2010 9:38:14 AM
Hesaplama alan ierisinde yaplan grlt dzeyi hesaplamas sonucunda ortaya kan harita aadaki ekilde verilmitir.
12
letim Yaps- I
letim Yaps-II
ekil B.5.1. Grlt Haritas (Arazi Hazrlk ve naat Aamas),
13
Yaplan hesaplamalar sonucunda ve yukarda verilen grlt haritas zerinde de anlalaca zere, projenin inaat almalar esnasnda alacak aralardan kaynakl grlt dzeyi zellikle aralarn alt blgede yksek deerlere kmaktadr. Ancak zemin ve mesafenin etkisiyle azalan grlt dzeyi en yakn yapda bu deer 70 dBAnn da altna dmektedir. Yaplan hesaplamalarda arazi hazrlk ve inaat aamasnda alacak aralarn ayn anda ve ayn yerde almalar gz nne alnarak yaplmtr. Ancak inaat almalar sresince btn aralarn ayn anda almalar sz konusu olmayacak olup, aralar belli bir sra halinde alacaktr. Dolaysyla projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda hesapla elde edilen grlt dzeylerinden daha dk seviyelerde grlt olumas beklenmektedir. 6. Hesaplama sonucu elde edilen deerlerin GDY Ynetmelii Madde 23 erevesinde deerlendirilmesi 04.06.2010 tarihli ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren GDYY Ek-VII Tablo-5de belirtilen antiye alan iin evresel grlt snr deerleri Tablo B.1.6da verilmitir.
Tablo B.6.1. antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri Faaliyet tr (yapm, ykm ve onarm) Bina Yol Dier kaynaklar Lgndz (dBA) 70 75 70
Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Tablo B.6.1.de verilen grlt seviyeleri, ekil B.5.2.de verilen grlt haritasnda belirtilen grlt dalm ile karlatrldnda grlt seviyelerinin en yakn yerleimlerde evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Ek-VII Tablo-5te belirtilen 70 dBA snrnn altnda kald grlmektedir. 7. naat alan yaknnda (en az 50 mlik mesafede) konut, hastane ve okul bulunmas halinde makine ve ekipmanlara gre titreimin oluup olumayacann Ynetmeliin 25 inci maddesi kapsamnda deerlendirilmesi ve titreim olumas halinde gerekli tedbirlerin alnacann taahht edilmesi, Kayacn iinde patlayc maddenin yaratt elastik dalgalar, bir noktadan dier bir noktaya enerji transferini temsil ederler. lk bata ortama yeni gelen enerji ortamdaki denge konumunu bozarak yer deitirmeye sebep olur. Eer ortam yeni gelen enerjiye elastik zellik gstermezse enerji snmlenir ve sadece titreimi azalm dalgalar patlama blgesinden yansr. Eer elastik zellik gsterirse, bozulan ortamn sonucu olarak komu ortamlar denge konumundan ayrlarak yay-arlk mekanizmasna benzer bir ekilde salnm meydana getirirler. Bylece salnmn artlarnn meydana geldii ortamda bozulan ortamn her elementi salnmn zelliklerini dier elementlere de geirerek ortamda dalga hareketini meydana getirirler.
14
Dalga hareketi srasnda toplu bir hareket veya madde tanmas sz konusu deildir. Ortam oluturan paracklar denge pozisyonlarnda salnm veya dnme hareketini yaparlar ve ortam boyunca herhangi bir yer deitirme sz konusu deildir. Patlatma yapld zaman meydana gelebilecek iki eit hz vardr; birincisi bozulan ortamn younluuna bal olarak dalga veya faz hz, ikinci olarak ise dalga hzn etkileyip, denge pozisyonunun bozulmas ile salnm hareketi meydana getiren parack hzdr. Sismik dalgalarn tanmas; kat ettii mesafe, zemin incelemesi, jeoloji, dalga tipi, sreksizlikler, frekans, krlma as, kaynan yaps, kresel yaylma ve ortamn elastik zellikleri gibi eitli etkenlere baldr. letmede meydana gelecek hava oku hesaplanrken blgenin zemin yaps, blgedeki konutlarn (evlerin) yaps gz nnde bulundurulmutur. Buna gre; faaliyet alannda retim srasnda oluabilecek vibrasyon tasarmnda esas alnan veriler (kabuller) aada verilmitir. Patlatma sonucu oluan hava oku aadaki bantdan hesaplanmaktadr (CALZIA, 1969). iddetli etki zonu : D < 5W Orta iddette etki zonu : 5W< D <10W Hafif iddette etki zonu : 10W< D <15W D = Etkili zon aral (rn) W = Bir gecikme aralnda atlan dinamit miktar = Anlk arj (kg) Maksimum anlk arj (100 kg) kullanlmas durumunda oluacak etki zonlar mesafeleri aada verilmitir. iddetli etki zonu : 0 -50 m Orta iddette etki zonu : 50 -100 m Hafif iddette etki zonu : 100 -150 m Patlatmayla oluturulan titreimin evre yaplara etkisi Patlatmal kaz almalarnda patlatmann asl amacnn kayay krarak gevetmektir. Burada krma ilemini yerine getiren ok dalgas, salam kaya ierisinde sismik dalgalar eklinde yaylmaktadr. Sismik dalgalarn enerjileri tkeninceye kadar yaylmaya devam edecekleri bir gerektir. Enerji snmesinin iki nedeni vardr. Bunlardan birincisi kaya yapsnn gerek fiziksel, gerekse jeolojik olarak gsterdii diren, ikincisi ise geometrik olarak sismik dalgann kaynandan uzaklatka daha geni bir alana yaylmasdr. Bu enerji, patlatma kaynandan uzaklaarak snmleninceye kadar uzun bir mesafe kat edecektir. Bu zaman srecinde, kaya yaplarnda ve binalarda hasarlara ve yerleim yeri sakinlerinin tedirgin olmasna neden olabilmektedir. Buradaki evresel problemler patlayc madde enerjisinin tamamnn paralanma iin kullanlmadnn bir gstergesidir. Patlatmadan kaynaklanan etkiler, patlatma srasnda aa kan enerjinin paralama ve teleme ilemlerinden arta kalan ksmnn, kaya ierisinde veya atmosferdeki hareketlerinden meydana gelmektedir. Bu durum dikkate alndnda evresel etkilerden arndrlm bir patlatma tasarm ayn zamanda patlayc enerjisinin de en iyi ekilde kullanld tasarmdr. Patlatma annda yaratlan titreimin uzak noktalara kadar ilerlemesi de patlatlan delik arj ve bina arasndaki kaya yapsnn ve jeolojisinin bir fonksiyonudur. Homojen yaplarda dalga daha rahat ilerleme imkn bulacak krkl yaplarda da veya fay tabakalarnda ise dalgann bir ksm geri yansyacaktr. Patlatmayla oluturulan titreimim evre yaplara etkisi Devine bants (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir.
15
Devine Bants;
v = Kaya iinde yaylan titreim hz (in/sn) . k = Kaya trne bal katsay (26-260) D = Patlatma noktas ile evre yerleim birimleri arasndaki etkiIi mesafe (feet) W= Bir gecikme aralndaki patlayc miktar (Iibre) k katsays kayacn titreimi iletme kapasitesi olarak alnmaktadr. Patlatma kayna ile hassas nokta arasndaki birimlerin deikenIii, krk, fay, atlak gibi sreksizliklerin younluu k katsaysn etkilemektedir. Homojen birimlerde k katsay 260 saysna yaklarken, tektonik etkilerin younluu ve geilen her farkl birim katsayy 26 saysna yaklatrmaktadr. Hesaplamalarda k katsays en kt artlarda, birimlerin homojen ve krksz olduu varsaymndan hareketle 260 olarak alnmtr.
Tablo B.7.1. Patlatmalarda Hesaplanan Mesafeye Gre Titreim Hz Deerleri W=100 kg Alnarak Hesaplanan Mesafeye Gre Titreim Hz Deerleri (Ak alan ve kapal alan patlatmalarnda) D 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900 950 1000 1050 1100 1150 1200 1250 1300 1350 1400 1450 1500 W 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 k 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 260 Sonu 141,43 46,66 24,39 15,39 10,77 8,04 6,29 5,08 4,20 3,55 3,05 2,65 2,33 2,07 1,86 1,67 1,52 1,39 1,27 1,17 1,08 1,01 0,94 0,88 0,82 0,77 0,73 0,68 0,65 0,61 1/5V 28,29 9,33 4,88 3,08 2,15 1,61 1,26 1,02 0,84 0,71 0,61 0,53 0,47 0,41 0,37 0,33 0,30 0,28 0,25 0,23 0,22 0,20 0,19 0,18 0,16 0,15 0,15 0,14 0,13 0,12 1/2V 70,72 23,33 12,19 7,70 5,38 4,02 3,14 2,54 2,10 1,78 1,53 1,33 1,17 1,04 0,93 0,84 0,76 0,69 0,64 0,59 0,54 0,50 0,47 0,44 0,41 0,39 0,36 0,34 0,32 0,31
Not: 1 feet = 0.3048 rn, 1 libre = 0.4536 kg, 1 in = 25.4 cm
16
Tabloda; V = mm/sn mesafeye gre deien titreim hz, Vo= Bina temelindeki titreim hz. Kaya ii titreim hznn (V) 1/2 -1/5'i Vo deeri olarak kabul edilmektedir. Yre kylerindeki en hassas yapnn Tablo B.7.2.de b tipi yaplar olduu kabul edilirse Vo hznn 5 mm/s'nin zerine kmamas gerekmektedir. Tablo V.1.20.2. incelendiinde, 100 kg'lk arjn etkisi ile oluan titreim hz patlatma noktasndan itibaren 400 metreden sonra 5 mm/sn'nin altna inmektedir. Bu mesafeden sonra maksimum anlk arj (100 kg) ile yaplan patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun yerleim birimlerine (Tablo B.7.2.de b tipi yaplar) olumsuz etkisinin olmayaca ortaya kmaktadr. Balkl I reglatrnde olduu gibi yerleim yerlerinin 400 m den daha yakn olduu durumlarda ise ya patlayc miktar azaltlacak ya da patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr.
Tablo B.7.2. Bina Temeli Titreim Hz (Vo) Deerlerine Bal Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Grebilecek Bina Trleri (Forssbland, 1981 ) Bina Tr a-Yklmaya yz tutmu ok eski tarihi binalar b-Sval biriket, kerpi, yma tula evler, c-Betonarme binalar d-Fabrika gibi ok salam yapda endstriyel binalar Vo (mm/sn) 2 5 10 10-40
Binalardaki hasarlarn titreim genlii ynnden incelenmesi Patlatma sonucu oluan titreimlerin genlii aadaki bantdan hesaplanmaktadr (Armac Printing Company).
A = Patlatma sonucu oluan titreimlerin azami genlii (mm) W= Bir gecikme aralnda atelenen patlayc miktar (kg) D = Patlatma kayna ile evre yerleim birimleri arasndaki etkili mesafe (m) K = Kaya trne bal katsays
Tablo B.7.3.Patlatma Yaplan Kaya Tr ve Bina Temeli Altndaki Kaya Trne Bal Olarak Deiim Gsteren K Katsays Asgari ve Azami Deerleri K katsays Minimum 0,57 1,15 1,15 2,30 Maksimum 1,15 2,30 2,30 3,40
Patlatma Yaplan Birim
Temel Alt Kaya Tr
Kaya Kaya Kaya Kil (Toprak) Kil(Toprak) Kaya Kil(Toprak) Kil (Toprak) Kaynak: Armac Printing Company
Genlik deerinin 0,05 mmnin altnda olmas durumunda binalarda hasar olmad bilindiinden (Armac Printing Company) maksimum patlayc miktar 100 kg ile ak ve kapal alanda yaplacak atmlarda etki mesafesi; D=(1,15100)/0,05 =230 m bulunur.
17
Proje alanna en yakn yerleim yerleri; Balkl-I reglatrne ve derivasyon tneline yaklak 150 m mesafede yer alan Yldzl Ky, Balkl-II reglatrne yaklak 600 m mesafede ahinler Mahallesi, Balkl III reglatrne yaklak 1,25 km mesafede Aaktez Mezras, Balkl HESe yaklak 650 m mesafede yer alan Yldzl Kyne bal evlerdir. 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde yerleim yerlerinin konumlar grlmektedir (Bkz. Ek-3). Yukarda hesaplanan snr deerlerden daha yakn binalarn bulunduu blgelerde (Balkl-I Reglatr) ise, patlayc miktar azaltlacak veya patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr. Ayrca, patlatmalar srasnda olas bir kaya frlatmas durumunda, raporun V.1.21 nolu blmnde ve eklerde sunulan Acil Mdahale Plannda (Bkz. Ek-13) verilen nlemler alnarak kaza olasl en aza indirilecektir. naat aamasnda yaplmayacaktr. canllarn reme dnemlerinde (Mart-Haziran) patlatma
Yukarda hesaplanan snr deerlerden daha yakn binalarn bulunduu blgelerde ise, patlayc miktar azaltlacak veya patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr. naat aamasnda yaplmayacaktr. canllarn reme dnemlerinde (Mart-Haziran) patlatma
Patlatma srasnda her bir delik arasnda gecikme kapsl kullanlacaktr. Dolaysyla, dier deliin patlatlmasna kadar geen srede, ilk deliin etkisi bitecektir. Patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun yerleim yerleri zerine olumsuz bir etkisi olmayacaktr. Yukarda hesaplanan snr deerlerden daha yakn binalarn bulunduu blgelerde ise, patlayc miktar azaltlacak veya patlatma yaplmayacaktr. Yaplarda zararn olumas durumunda ise yklenici firma tarafndan btn zararlar karlanacaktr. Ayrca proje kapsamnda yaplacak patlatma ilemlerinde Ynetmeliin Madde-23 (d) bendi gerei Kullanlan ekipmanlara bal olarak antiye faaliyetlerinde ortaya kan darbe grlts LCmax 100 dBCyi aamaz. Hkmne uyulacaktr.
18
C. ARKA PLAN GRLT DZEYNE LKN BLGLER 1) Tesisin kurulaca alana en yakn hassas yapnn dndaki mevcut grlt dzeyinin TS 9315 ve TS 9798 standartlar esas alnarak belirlenmesi ve deerlendirilmesi. (Tesisin kurulaca alan grltye hassas yaplardan 500 m uzakta ise bu durumda iletmeci ilerde oluabilecek ikayetleri nlemek iin isterse lm yaptrabilir, onun dnda zorunlu deildir.) 1.1. Arka plan grlt dzeyi lm yaplacak noktalarn belirlenmesi (tesisin iletmeye getikten sonraki olas evresel grlt dzeyinin tespitinde hesaplama veya lm noktalar ve deerleri referans alnarak tesis etrafndaki yaplarda (grlt kaynann trne bal olarak en az 2 noktada lm yaplmas), 1.2. lm noktalarnn proje alanna mesafesi, 1.3. lm noktalar arasndaki mesafe, 1.4. lm sresi (grlt trne bal olarak 5-15 dk aralnda), tarihi, llen parametreler ve lm sonular(varsa lm kaytlar), 1.5. lm ykseklii, 1.6. lm metodolojisi, 1.7. lmlerde kullanlan lm cihaz hakknda bilgi (cihaz seri nosu, tipi, modeli ve reticisi) 1.8. Kalibrasyon metodu, kalibrasyon seviyeleri ve lm cihaznn kalibrasyon sertifikas, 1.9. lm yapan kurum/kurulu (ad, n yeterlilik/yeterlilik belgesi) 1.10. llen arka plan grlt dzeyinin GDY Ynetmeliinin 27 nci ve 28 inci maddeleri erevesinde deerlendirilmesi. -
19
D. LETME SAFHASINDA HAKKINDA BLGLER
OLUABLECEK
GRLT/TTREM
DZEY
1. Tesis/iletme iinde yer alacak grlt kaynaklar, yerleri, varsa grlt kaynaklarnn ses gc dzeyleri ve ses karakteri hakknda bilgi, Projenin iletme aamasnda nemli derece grlt oluumuna neden olacak alet, cihaz ve ekipmanlar kullanlmayacak olup, santral binas ierisinde yer alan elektrik motorlar, pompalar ve trbinlerden kaynakl grltnn bina dna kmas, bina duvarlar tarafndan engellenecek ve oluan grlt bina dnda hissedilmeyecek seviyeye decektir. 2. Grlt kaynaklarn varsa ses gc dzeyleri kullanlarak (tesisin tam kapasitede alt dikkate alnarak) toplam grlt dzeyinin hesaplanmas, (sesin ak alanda yaylm prensibine gre; mesafe ve atmosferik yutuun hesaba katlmas), Santral binas ierisinde yer alan elektrik motorlar, pompalar ve trbinlerden kaynakl grltnn bina dna kmas, bina duvarlar tarafndan engellenecei ve oluan grlt bina dnda hissedilmeyecek seviyeye decei dnldnden, grlt hesab yaplmamtr. 3. Hesaplama sonucu elde edilen deerlerin GDY Ynetmelii 22 erevesinde deerlendirilmesi, Santral binas ierisinde yer alan elektrik motorlar, pompalar ve trbinlerden kaynakl grltnn bina dna kmas, bina duvarlar tarafndan engellenecei ve oluan grlt bina dnda hissedilmeyecek seviyeye decei dnldnden, grlt hesab yaplmamtr. 4. Tesisin faaliyete getikten 6 ay iinde, zne Tabi Tesisler in Akustik Rapora istinaden grlt kontrol izin belgesini alacann taahht edilmesi letilmesi planlanan Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesi, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Madde 33te belirtilen evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmeliin Ek-1 ve Ek-2sinde belirtilen iletme ve tesisler ierisinde de yer almamaktadr. Dolaysyla, tesisin iletmeye gemesine mteakip grlt ile ilgili herhangi bir izin almasna ihtiya duyulmamaktadr. 5. Tesis ok duyarl kullanmlarn yaknnda olmas halinde iletmeye geildikten sonra evresel titreimle ilgili olarak GDY Ynetmelii Madde-25 kapsamnda deerlendirme iin lmlerin yaplacann taahht edilmesi -
20
E. KONTROL TEDBRLER HAKKINDA BLG 1. naat aamasnda iin hesaplanan evresel grlt dzeyinin GDY Ynetmeliinde verilen snr deerleri amas durumunda alnacak kontrol tedbirleri hakknda bilgi. Proje kapsamnda arazi hazrlk almalar ak sahada yaplacandan, grlt tedbirlerinin alnmas olduka g olacaktr. Grlt, almalar sresince gn boyu deiiklik gsterecek ancak almalar gndz (07.00-19.00) yaplacandan grlt oluumu snrlandrlm olacaktr. Proje kapsamndaki almalarda, sz konusu ynetmeliin 9.maddesinde belirtilen kara yolu aralarnda uyulmas gereken artlar ve 13. maddesinde ak alanda kullanlan ekipmanlarda uyulmas gereken artlar dikkate alnarak, grlt oluumunu minimize etmek iin gerekli tedbirler alnacaktr. Ayrca, proje alannda, inaat aamasnda meydana gelecek grlt konusunda evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii"nin drdnc blmnde yer alan antiye alanlar iin grlt kriterleri ile ilgili 23. Maddede belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz lmleri ve bakmlar yaplan aralar kullanlacaktr. Proje dahilinde yaplacak patlamalarn evredeki yaplara zarar vermemesi iin, en yakndaki yapnn dnda, zeminde llecek titreim dzeyi ilgili ynetmelik Tablo-6da verilen deerleri gemeyecei ve inaat almalarnda kazk akma ve benzeri titreim yaratacak operasyonlar ile ar inaat makinelerinin neden olaca titreimlerin evrelerindeki yaplara zarar vermemesi iin, en yakndaki yapnn dnda, zeminde llecek titreim dzeyi yine anlan ynetmelik Tablo-7de verilen deerleri gemeyecei ifade edilmektedir. Bu balamda proje nitelerinin inaat srasnda yaplacak patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun yerleim yerlerine olumsuz etkisinin olmayaca ortaya kmaktadr. Dolaysyla evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii " Madde 25 a ve b bentlerinde belirtilen zemin titreimlerin; tm almalarn, yerleim yerlerinin uzanda yaplaca gz nnde bulundurularak, evrelerindeki yaplara zarar vermesi ngrlmemektedir. naat aamasnda makine ve ekipmanlarda meydana gelecek grltden alanlar koruyabilmek ve gerektiinde; 4857 sayl Kanununun 78inci maddesine gre dzenlenmi olan ve 23 Aralk 2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Grlt Ynetmelii hkmleri gereince, iilerin grltye maruz kalmalar sonucu salk ve gvenlik ynnden oluabilecek risklerden, zellikle iitme ile ilgili risklerden korunmalar iin gerekli nlemler alnacaktr. naat aamalarnda makine ve ekipmanlarda alanlara; balk, kulaklk veya kulak tkalar gibi uygun koruyucu ara ve gereler salanarak, alanlarn grltden etkilenmemeleri salanacaktr. Bylece, almalarda makine ve ekipmanlardan kaynakl oluacak grlt ve titreim seviyeleri alanlar rahatsz etmeyecek dzeye indirilmi olacaktr. Ayrca ynetmeliklerin ngrd deerler yakalanarak, evreye verilecek grlt ve titreim, minimum dzeyde tutulmu olacaktr.
21
2. zne tabi bir tesisin iletmeye getikten sonra yaplacak evresel grlt ve titreim lmleri dikkate alnarak, snr deerlerin salanmamas halinde alnmas gereken kontrol tedbirlerinin uygulamaya konulmasnn iletmeci tarafndan taahht edilmesi. Planlanan projenin faaliyete gemesinin ardndan proje alanna en yakn yapda yaplacak olan grlt ve titreim lmlerinin GDY Ynetmeliinde belirtilen snr deerlerin zerinde kmas durumunda, grlty azaltc nlemlerin alnmas ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. tarafndan salanacaktr.
22
EK-12 ARHAV VE HOPA METEOROLOJ STASYONLARI VERLER
EK-13 ACL MDAHALE PLANI
ACL MDAHALE PLANI a. Acil Mdahale Plannn Amac Acil mdahale plannn amac, Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES projesinin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda oluabilecek acil durumlar, doal afetler, tesis ii kazalar ve haberleme kayplar gibi durumlardan insanlar korumak ve yerleim yerlerine veya proje nitelerinde meydana gelebilecek olumsuz etkileri en aza indirmektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda hazrlanacak olan plann baar ile uygulanmas iin, ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. tarafndan Acil Mdahale Plan Koordinatr ve ekibi grevlendirilecek ve konu hakknda eitimler verilerek grevlerinin belirlenmesi salanacaktr. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda oluabilecek kazalar, doal afetler vb. gibi olaylarda alnacak nlemler ve acil mdahale ekibinin grev ve sorumluluklar aada sunulmutur. b. Grev ve Sorumluluklar b.1. letme Sahibi (ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.) Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda gerekleecek olan her trl eylem ve faaliyet proje yklenicisinin kontrol altndadr. Acil mdahale plan erevesinde iletme sahibinin grev ve sorumluluklar ekil Ek-13.1de verilmitir.
Herhangi bir acil durum annda Acil Mdahale Plannn ierisinde bulunmayan eylemlerin uygulanmas iin onay verilmesi
Acil Mdahale Koordinatrnn seimi ve oluturulacak olan Acil Mdahale Ekibi iin onay verilmesi
LETME SAHB (ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti.)
Acil durum annda tutulacak olan raporlarn kontrol edilmesi
Acil Mdahale Plannn gzden geirilmesi iin yllk olarak yaplacak olan toplantlara katlm ve plann son haline onay verilmesidir.
ekil Ek-13.1. letme Sahibinin Grev ve Sorumluluklar
b.2. Acil Mdahale Plan Koordinatr letme sahibi tarafndan Acil Mdahale Ekibinin kurulmasn ve acil durumlar karsnda gelitirilecek olan eylemlerin Acil Mdahale Planna uygun biimde yrtlmesini salayacak olan Acil Mdahale Plan Koordinatrnn dier sorumluluk ve grevleri ekil Ek-13.2de verilmitir.
Katlmclarn acil durumlarda mdahale edebilecek ekilde eitilmesi ve ekip ierisinde gerekli i blmnn yaplmas
Acil durum halinde aranabilecek kiilerin belirlenmesi ve bu kiilerin iletiim bilgilerinin herkesin ulaabilecei bir yerde asl olarak bulunmasnn salanmas
Aranlacak olan kiilerin iletiim bilgilerinin irtibat listesinde gncelletirilmesi
Acil durum tatbikatlar gerekletirerek Acil Mdahale Plannn ilevsellii ve uygunluunun denetlenmesi
ACL MDAHALE PLANI KOORDNATR
Acil Mdahale Ekibinin Acil Mdahale Planna uygun hareket etmesinin salanmas
Acil Mdahale Plannn yllk olarak gzden geirilmesi ve yaplacak deiiklikler ile birlikte hazrlanan yeni plann kopyalarnn katlmclara datlmas
Acil durumun sona ermesiyle birlikte durumun Acil Mdahale Ekibi ile gzden geirilmesi, rapor hazrlanmas ve bu raporun iletme sahibine sunulmas
Acil Mdahale Plannn yetersiz kald yerlerde iletme sahibinin onayn aldktan sonra gerekli eylemlerin yaplmas ve bu eylemlerin daha sonra Acil Mdahale Planna yanstlmas
ekil Ek-13.2. Acil Mdahale Plan Koordinatrnn Grevleri
b.3. Acil Mdahale Ekibi Acil Mdahale Ekibi Koordinatr tarafndan oluturulan Acil Mdahale Ekibinin grev ve sorumluluklar ekil Ek-13.3de verilmitir.
Acil Mdahale Planna uygun olarak gerekli eylemlerin gerekletirilmesi Acil durum esnasnda proje koordinatrnn konu ile ilgili olarak bilgilendirilmesi
Acil Mdahale Plan kapsamnda verilecek olan eitim ve tatbikatlara katlma ACL MDAHALE EKB
Yllk olarak Acil Mdahale Plan Koordinatr ile birlikte plann gzden geirilmesi nceden belirlenen irtibat kiilerinin acil durum annda olaydan haberdar edilmesi
Acil durumun sona ermesiyle birlikte Acil Mdahale Plan Koordinatr ile birlikte durumun gzden geirilmesi ve raporun hazrlanmasnda yardmc olunmas
ekil Ek-13.3. Acil Mdahale Ekibinin Grev ve Sorumluluklar
c. Acil Durumlar c.1. Kazalar Projenin arazi hazrlk ve iletme aamasndaki kazalardan dolay meydana gelebilecek muhtemel yaralanma veya lm gibi olaylarn engellenebilmesi iin, proje alan ierisinde hazr bulunacak olan Acil Mdahale Ekibinden, proje alanna yakn yerleim yerlerinde bulunan salk ocaklarndan ya da gerektiinde en yakn hastaneden yardm alnmas dnlmektedir. Meydana gelebilecek herhangi bir yaralanma durumunda Acil Mdahale Ekibi tarafndan ilkyardm yaplacaktr. Bu srada hasarn yaylmas ya da daha fazla hasar olumasn engellemek iin Acil Mdahale Ekibinin dier yeleri tarafndan eitli emniyet nlemleri alnacaktr. Baz kazalar sonucunda gerekleebilecek muhtemel yangn ihtimaline kar Acil Mdahale Ekibi tarafndan aratrma yaplacak, su yzeylerine dklecek olan ya, benzin vb. gibi zararl svlar ise yine Acil Mdahale Ekibi tarafndan temizlenecektir. Sz konusu mdahalenin yetersiz olduu durumlarda itfaiye arlarak bu maddelerin su yzeylerinden alnmas salanacak ve maddeler szdrmasz kaplarda biriktirilerek Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliine gre bertaraf edilecektir. Proje sahasnda muhtemel kazalara kar hazr bulunacak olan ilkyardm ve kurtarma ekiplerinin grev ve sorumluluklar ekil Ek-13.4de verilmitir.
LKYARDIM VE KURTARMA EKB
Ekip yelerinin hangi durumlarda ne gibi yaralanma riskleri olduuna dair genel bilgilere sahip olmaldr.
Acil durum tatbikatlar gerekletirerek Acil Mdahale Plannn ilevsellii ve uygunluunun denetler.
Kaza durumunda, ekip yeleri kendi sorumluluk blgelerinde yaral aratrmas yaparlar. Gerektiinde ekip liderleri, yeleri grevlendirebilirler. Hastaya gerekli mdahaleler yapldktan ve/veya hastann hastaneye sevkinden sonra olayla ilgili tutanak tutar.
Kaza sonras yaralya hemen ilkyardm yaplmaldr. Fakat ilkyardm konusunda herhangi bir tereddt yaanyorsa, hastann durumu ktletirebilecek herhangi bir hamle yaplamal ve yetkili birinin gelmesi beklenmelidir.
lkyardm faaliyetleri esnasnda blgeye izinsiz kiilerin giriini engeller.
lkyardm annda ekip liderinin grevlendirecei bir kii ambulans yol gzergh zerinden alarak olay yerine ynlendirir.
Ambulans geldikten sonra gerekli durumlarda ekip yeleri ilkyardma yardmc olur.
lkyardm faaliyetleri esnasnda blgeye izinsiz kiilerin giriini engeller.
ekil Ek-13.4. Kaza Halinde Uygulanacak Ak emas
c.2. Deprem lk olarak, tesiste alan personelin olas bir deprem durumunda neler yapmas gerektiine dair eitimler verilecektir. Herhangi bir deprem belirtisiyle kar karya kalndnda ekil Ek-13.5te verilen ak emasndaki basamaklar izlenecektir.
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU ACL MDAHALE EKB
Deprem hissedildikten sonra tesis grsel olarak denetlenir ve 24 saat boyunca izleme yaplr.
nemli veya nemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden danman mhendislik firmasna ve dier ilgili mercilere haber verilir.
nemsiz hasarlarda ilk inceleme gece ise gndz tekrar kontrol edilir.
Eer gvenli ise tesis hasar kontrolne balanr.
ekil Ek-13.5. Deprem Halinde Uygulanacak Ak emas
c.3. Yangn Proje alan ierisinde meydana gelebilecek yangnlar iin, nceden tedbirler alnacak ve yangnn olumasnn engellenmesi salanacaktr. Kurak mevsimlerde tesis alan dnda, zellikle ormanlk alanlarda, ate yaklmayacak ve yangn kmamas iin gerekli btn nlemler alnacaktr. Olas bir yangn durumunda ise, yangn sndrc alet ve ekipmanlar proje alan ierisinde hazr bulundurulacaktr. Acil Mdahale Ekibinin ekil Ek-13.6da verilmitir. yangn konusundaki grev ve sorumluluklar
ACL MDAHALE EKB
Ekip yelerinin tamam, yangn riskleri ve yangn tehizatlaryla ilgili geni bilgiye sahip olacaklardr.
Acil durum sonrasnda yangn tespit edilmemise, ekip yeleri ekip liderlerinin bakanlnda toplanr ve saymlar yaplr.
Acil durum esnasnda ilgili ekip yeleri tarafndan, ekip lideri kontrolnde sorumluluk blgeleri ierisinde yangn aratrmas yaplacaktr.
Yangn sndrme almalar esnasnda blgeye izinsiz kiilerin girii engellenecektir.
Yangnn tespiti durumunda, ekip lideri kontrolnde sndrme almalarna balanacaktr.
Yangn annda ekip liderinin grevlendirecei bir kii, itfaiyeyi yol gzergh zerinden alarak olay yerine ynlendirecektir.
tfaiye geldikten sonra gerekli durumlarda ekip yeleri yangnn sndrlmesine yardmc olacaktr.
ekil Ek-13.6. Yangn Halinde Uygulanacak Ak emas
c.4. Ar Ya Proje alan ierisinde meydana gelebilecek ar ya durumunda acil mdahale ekibinin yapacaklar ekil Ek-13.7de verilmitir.
BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU ACL MDAHALE EKB
Sznt, erozyon ve takn riskleri iin grsel denetlemeler yaplr.
nemli veya nemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden danman mhendislik firmasna ve dier ilgili mercilere haber verilir.
Kuvvetli rzgr bekleniyorsa gzlemler arttrlr, deiiklikler rapor edilir.
Kuvvetli rzgr beklenmedii durumlarda ilk inceleme gece ise gndz tekrar kontrol edilir.
Eer gvenli ise tesis hasar kontrolne balanr.
ekil Ek-13.7 Ar Ya Halinde Uygulanacak Ak emas
c.5. Toprak Hareketleri Tesis ierisinde toprak hareketleri (toprak kaymas, erozyon v.b.) gereklemesi halinde yaplacaklar ekil Ek-13.8de gsterilmitir.
Yaplan rutin kontroller sonras toprak hareketleri tespit edildiyse, tesisin yklacana dair belirti olup olmadna baklr.
Belirti bulunursa, hasarn bykl hesaplanr ve eer su kontrol altna alnamyorsa sorumlu personele rapor edilir.
Herhangi bir belirti bulunamadysa, oluan btn sorunlar kayt altna alnr
Vakit kaybetmeden danman mhendislik firmasna ve dier ilgili mercilere haber verilir.
Btn srelerde geen olaylar kaydedilir.
Gvenlik saland ise hasar kontrol yaplr.
ekil Ek-13.8. Toprak Hareketleri Halinde Uygulanacak Ak emas
d. Sznt ve Dklme d.1. Yol veya Toprak Kirlenmesi Proje alan iine veya kullanlan yollar zerine; akaryakt, ya ve boya gibi maddelerin dklmesi sonras ilk yarm saat ierisinde yaplacaklar kirliliin engellenmesi asndan ok nemlidir. Kaza sonrasnda herhangi bir sznt veya dklme durumunda yaplacaklar ekil Ek-13.9da verilmitir.
ACL MDAHALE EKB
Sznt kayna belirlenecek ve sznt durdurulmaya allacaktr.
Karayolu zerinde kaza yapan kamyon, i makinesi, gibi aralar, olabildiince hzl bir ekilde kaldrlarak sznt ve dklmenin artmas nlenecektir.
Szntnn yaylmasn engellemek amacyla evresine kum torbalar koyulacaktr.
Dknt ve szntnn fazla olduu durumlarda, derhal antiye efine bilgi verilecektir.
Szntnn byk apta olmas durumunda, arazinin eimine gre szntnn alt ucunda kk bir kanal alacak ve ii emici malzeme ile doldurulup szan malzemenin burada birikmesi salanacaktr. Bylelikle szntnn
Kirletici malzeme, kirlenen emici malzeme ve kirlenen toprak, uygun byklk ve salamlkta torbalara koyulup zeri etiketlenecektir.
ekil Ek-13.9. Yol veya Toprak Kirlenmesi Durumunda Uygulanacak Ak emas
d.2. Su Kaynaklarna Olan Szntlar Herhangi bir kaza durumunda, su kaynaklarna szabilecek ya-akaryakt ve kimyasal maddelerin yaylmasn engellemek ve bu maddeleri toplamak zere ileri emici malzeme ile dolu olan emici dubalar kullanlacaktr. Gerekli durumlarda, szntnn bykl ve su kaynann debisi dikkate alnarak, tamamen toplanncaya kadar birka sra duba kullanlacaktr.
Kirlilii nleyici Ekipman ve Malzemeler Kum (kuru) Tala Teneke, varil vb. Emici dubalar Emici yastk Lastik eldiven, zel giysiler ve kiisel koruyucu ekipmanlar. Vakum pompas Kimyasal maddeye dayankl varil Salam plastik torba
e. Acil Durumun Bitmesi ve Bunu Takip Eden Eylemler Acil durumun bittiini gsteren koullar olumu ve Acil Eylem Plan Koordinatr proje alan gvenliini onaylam ise gerekli olan birimler konu ile ilgili olarak bilgilendirilecektir. Acil mdahale ekibi, Acil Eylem Plan Koordinatr ynetiminde bir araya gelerek, durumun genel bir deerlendirilmesini yapacak ve acil durum ile ilgili olarak tutanak hazrlayacaktr. Acil duruma mdahale srasnda gerekletirilen eylemlerin Acil Mdahale Planna uygunluu tartlacak, gerekli olan dzeltmeler veya eklemeler plana entegre edilecektir. ngrlmeyen bir acil durum ile karlalmas sz konusu olduunda, bu durumun Acil Mdahale Plan ierisinde yer almas ve bununla ilgili nleyici tedbirlerin ve mdahale planlarnn gelitirilmesi salanacaktr.
EK-14 BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES HDROBYOLOJK DEERLENDRME RAPORU
EK-17 PROJE ALANI VE EVRESNDE YER ALAN MADEN SAHALARINI GSTERR HARTA
EK-18 PROJE ALANI VE EVRESNN 1/10.000 LEKL UYDU GRNTS
EK-19 1/100.000 LEKL EVRE DZEN PLANI, PLAN LEJANDI VE PLAN HKMLER
ED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI
YETERLK BELGES TEBL KAPSAMINDA ALITIRILMASI TAAHHT EDLEN PERSONEL TABLOSU Projenin Ad : Balkl I-II-III Reglatrleri ve HES Projesi Proje Sahibi : ASSU Elektrik Enerji retim Ltd. ti. Projenin Mevkii : Artvin li, Arhavi lesi ED Raporunu Hazrlayan Kurulu: nar Mhendislik M. ve Pro. Hiz. Ltd. ti. Yeterlik Belge No : 02
Tebliin lgili Maddesi Kapsamnda altrlacak Personel Ad Soyad Meslei evre Mhendisi Oda Sicil No:4555 evre Mhendisi Oda Sicil No:5141 Sorumlu Olduu Blm Blm IV, V, VI Blm I,II ve Ek11 Blm IV.2.2, IV.2.3, IV.2.4., V.1.4., V.1.5., V.1.11, V.1.12 ve Haritalar mzas
Meri BTN evre Mhendisi (5/1-a) Emre TANRIVERD Mhendislik ve Mimarlk Faklteleri veya Faklte veya Akademi veya drt yllk yksek okul veya Fen Edebiyat Fakltelerinin Ziraat, Fizik, Kimya, Matematik, statistik, Biyoloji, Blmleri ile Jeoloji, Hidrojeoloji, Zooloji, Arkeoloji, Veteriner Hekim, Kamu Ynetimi, letme, Ekonomi, Maliye, Hukuk, ktisat, Ekonometri, Sosyoloji Blmleri Mezunu Personel (5/1-b)
Serkan MURATLI
Jeoloji Yksek Mhendisi Oda Sicil No: 8988
nci HACIMEROLU
Ziraat Yksek Mhendisi Oda Sicil No: 8120
Blm IV.2.8., V.1.14.,
Ahmet Serkan GNER Kapsam Belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonunca Belirlenmi Meslek Grubundaki Personel
Engin KARAKA Nur YILMAZ Suat ERDOAN
Blm IV.2.2, IV.2.3, IV.2.4., V.1.4., V.1.5., V.1.11, V.1.12 ve Haritalar naat Mhendisi Blm V.1.1., Oda Sicil No:80641 V.1.9., ve V.1.10 Hidrojeoloji Mhendisi Oda Sicil No:12751 Sosyolog Meteoroloji Yk. Mhendisi evre Mhendisi Oda Sicil No: 1642 Bilim Uzman Biyolog Blm V.3. Blm IV.2.1.
Rapor Koordinatr (5/1-c)
Mustafa AHN Levent BLER
Tm Rapor Blm IV.2.10., IV.2.11., IV.2.12 ve V.1.8 Blm IV.2.10., IV.2.11., IV.2.12 ve V.1.8 Blm VII, VIII ve IX
(Madde 5/1-) Kapsamndaki Personel
Dr. Elif MANAV
Hidrobiyolog evre Mhendisi Oda Sicil No: 7925
Esmanur SELUK

Balikli Hes Ni̇hai̇ Çed Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Balikli Hes Ni̇hai̇ Çed Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HDROELEKTRK SANTRAL PROJES ED RAPORU

ARTVN L, ARHAV LES

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

PROJE SAHBNN ADI

TELEFON VE FAKS NUMARALARI

BALIKLI I-II-III REGLATRLER HDROELEKTRK SANTRAL PROJES 18.061.724 TL

Artvin li, Arhavi lesi

PROJE N SELEN KOORDNATLARI, ZONE

Koordinatlar takip eden b,c,d,e,f ve g sayfalarnda sunulmutur.

RAPORU KURULUUN/ GRUBUNUN ADI

RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ ALIMA GRUBUNUN ADRES, TELEFON VE FAKS NUMARALARI

Rapor Sunum Tarihi

Balkl Reglatr-I Balkl Reglatr-II Balkl Reglatr-III

702256.928 702253.629 702238.963 702220.631 702226.498 702288.459 702370.491 702453.512 702564.904

4571916.801 4571826.608 4571732.382 4571625.324 4571523.032 4571500.667 4571522.186 4571553.045 4571541.731

41.271789 41.270978 41.270133 41.269175 41.268253 41.268036 41.268209 41.268466 41.268336

41.414498 41.414429 41.414223 41.413968 41.414005 41.414736 41.415722 41.416722 41.418047

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

105 108 109 110 111 112

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

118 Arazi Hazrlk ve naat Kullanlaca 122

Aamasnda Her Bir Tesiste Alnacak Hafriyat Miktar, Hafriyatn

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

BLM I PROJENN TANIMI VE AMACI

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU

ASSU ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T

BALIKLI I-II-III REGLATRLER VE HES PROJES ED RAPORU