ktisat ve ktisat Bilimi

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill Education, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

Blm 1

The McGraw-Hill Companies

ktisat Biliminin Douu

Kaynaklarn snrl olmas dolaysyla bir toplumun retebilecei mal ve hizmetler de snrl miktarda olduu halde toplumun maddi ihtiyalar snrszdr. Sonsuz ihtiyalarla snrl retim arasndaki elikiye ekonomide ktlk sorunu ad verilir. ktisat diye ayr bir bilim dalnn ortaya kmasnn nedeni bu ktlk sorunudur. Eer her insan istedii her mal ve hizmete istedii miktarlarda bir bedel demeden sahip olabilseydi, iktisat bilimine gerek kalmazd.
2

The McGraw-Hill Companies

ktisat Biliminin Amac

ktisat bilimi: Bir toplumda
Hangi mallarn Kimin iin ve Nasl retilecei sorularna cevap arar.

The McGraw-Hill Companies

ktisat ne ile ilgilenir?

Petrol fiyatlar 1973-74 arasnda 3 kat, ve 1979-80 aras iki kat artmtr ve yeryznde yaayan herkesi etkilemitir.
Varil Fiyat, ABD Dolar 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
00 00 11 11 00 00 11 11 00 00 00 00 00 00 00 00

The McGraw-Hill Companies

Petrol fiyatndaki art

Neyin retileceini
Daha ekonomik motorlu aralar

Nasl retileceini
Daha farkl enerji kaynaklar kullanarak

Kimin iin retileceini etkiler

Petrol reticilerinin alm gc artarken, petrol ithal edenler fakirleir
Birleik Arap Emirliindeki emlak patlamas

The McGraw-Hill Companies

Gelir Dalm: Dnya Nfusu ve Toplam Gelir (2003)

00 0% 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0 %

Nfus Fakir Orta Zengin

Toplam Gelir

The McGraw-Hill Companies

Gelir Dalm ve 3 Soru

Fakir lkeler dnya nfusunun %40n oluturduklar halde, toplam gelirin sadece %3n alyor. Zengin lkelerse, %15 nfus payna karlk gelirin %80ini alyor.
Kim iin retim? Ne retiliyor?
Zengin lke tketicileri iin Zengin lke tketicilerinin mal ve hizmet tercihleri Maliyeti daha dk olan emek-youn tekniklerle
7

Nasl retiliyor?

The McGraw-Hill Companies

Frsat Maliyeti (Opportunity Cost)

Kaynaklar (emek, sermaye, toprak) kstl olduundan dolay her lke istedii mal ve hizmetleri istedii kadar retemez. Ya da harcayacamz bte snrl olduu iin her istediimiz rn ve hizmeti istediimiz miktarlarda tketemeyiz. Neyi, ne kadar reteceimiz (tketeceimiz) kararn verirken kullanlan kavram Frsat Maliyeti (opportunity cost)
Bir maldan bir birim daha fazla tketmek (ya da retmek) iin dier maldan ne kadar az tketeceimizi (ya da reteceimizi) anlatr.
8

The McGraw-Hill Companies

Frsat Maliyeti
Bir kararn frsat maliyeti, o kararn alternatifi seilseydi elde edilecek kazantr. rnek: Elimizde kullanlabilecek kaynak olarak
gc 100 ytl sermaye ve 1 dkkan olduunu varsayalm.

Ve bir bakkal dkkan ap amama kararn alacamz varsayalm

9

The McGraw-Hill Companies

Frsat Maliyeti
100 TLlik mal alp kendimize ait dkkan kendimiz altrdmzda bir senenin sonunda 120 TL kazanabileceimizi varsayalm.
Muhasebe asndan kar= 20 TL Pozitif bir kar elde ediyor olmak dkkan amann doru bir karar olduu anlamna gelmez. nemli olan soru: Elimizdeki kaynaklar (igc, sermaye ve dkkan) alternatif bir ekilde deerlendirebilseydik ne kadar kazanacaktk?

10

The McGraw-Hill Companies

rnek
Dkkanda geireceimiz vakitte bir iyerinde cretli alp bir senede 15 TL maa kazanabilirdik 100 TLyi mal almakta kullanmak yerine bankaya koyup 18 TL faiz geliri elde edebilirdik Dkkan bakasna kiraya verip yllk 10 TL kira geliri elde edebilirdik. Dolaysyla, dkkan amak yerine alternatif plan uygulasaydk 43 TL kazanabilecektik. Kar 20 TL olan bir iin frsat maliyeti 43 TL. Karar: Dkkan almamal, kaynaklar alternatif alanlarda kullanlmaldr.
11

The McGraw-Hill Companies

retim Olanaklar Erisi (1)

Bir toplumda eldeki snrl kaynaklar (retim faktrleri) ve mevcut teknoloji dzeyi ile retilebilecek azami (maksimum) mal ve hizmet bileimlerini gsteren eridir. retim Faktrleri:
Toprak Emek Sermaye (fiziki sermaye ve teknik bilgi birikimi)
12

The McGraw-Hill Companies

retim Olanaklar Erisi (2)

Hayali bir ekonomide iki rn, film ve gda, retildiini varsayalm

F/G = frsat maliyeti (=1/2)

Gda retimi (F)

14 10

F= 4

1 birim fazla film (G) retmek iin 0.5 birim gdadan (F) vazgemek gerekir.

G = 8

retim Olanaklar Erisi

14

Film retimi (G)

13

The McGraw-Hill Companies

retim Olanaklar Erisi

Eri zerindeki noktalar verili kaynak (igc, toprak, sermaye) ve teknoloji dzeyinde retilebilecek azami miktarlar gsterir. Erinin iinde kalan blgedeki noktalar ise etkin olmayan dzeyleri gsterir. Kaynaklar daha etkin kullanlabilir. Erinin dnda kalan alandaki noktalar ise mevcut kaynak ve teknoloji dzeyiyle ulalmas imkansz retim dzeylerini gsterir.
O dzeye, emek, sermaye, toprak ve teknik bilgi art sonucunda ulalabilir. Bu durumda eri o noktalardan geecek ekilde ste kayacaktr.
14

Eri zerindeki her nokta etkin (efficient) dzeyleri gsterir.

The McGraw-Hill Companies

Frsat Maliyeti ve Azalan Getiriler Kanunu

retim olanaklar erisi, bir maldan daha fazla retebilmek iin dier maln retiminden her seferinde daha fazla miktar vazgeileceini gsterir. Yani, bir maln retimi arttka o retimin frsat maliyeti artar. Bir baka deyile, o birimi retmek iin her seferinde daha fazla kaynak kullanmak gerekir. Bu da kaynak verimliliinin dmesi demektir.
15

The McGraw-Hill Companies

retimde kullanlan son birim faktrn toplam retime katks giderek der ve bir noktada sfra eitlenir.

Azalan Getiriler Kanunu

f(L): df(L)/dL:

Q=f(L)

retim fonksiyonu Emein marjinal rn

f(L)

df(L)/dL

16

L (Emek)

The McGraw-Hill Companies

Piyasalarn ileyii
Piyasa alc ve satclar biraraya getiren, onlarn bilgi alveriinde bulunup i yapmalarn salayan bir dzenlemedir. Piyasa aktrleri:
1. 2. 3. Hanehalk : Neyi, ne kadar tketecein kararn verir. Firmalar: Neyin nasl retilecei kararn verir. iler: Piyasada oluan cret dzeyinde ne kadar alacann kararn verir.

Tm bu kararlarn sonucunda fiyatlar arz ve talebi eitleyecek ekilde oluur.

17

The McGraw-Hill Companies

Kaynak Dalm (Resource Allocation)

Arz ve talep ekonomide retilen mal ve hizmetlerin fiyatlarn belirler. Piyasada oluan fiyatlarsa ekonomide kaynak dalmn ynlendiren bir gsterge veya klavuz roln oynarlar. Kaynak Dalm eitli toplumlarda eitli biimler alr. Merkezi Plan ekonomileri Karma Ekonomik sistemler Serbest Piyasa
18

The McGraw-Hill Companies

Etkinlik mi Eitlik mi?

Deiik lkelerdeki iktisadi sistemleri birbirinden ayran en nemli konu bu soruya verilen cevapta gizlidir. Serbest piyasa ekonomileri fiyat mekanizmas (Adam Smithin mehur grnmez eli) ile kaynaklarn etkin bir ekilde datlacan iddia ederken toplumda bu kaynaklarn nasl dalaca sorusu ile ilgilenmez. Planl ekonomiler ise, kaynaklarn toplum iinde eit bir ekilde ihtiyala orantl bir ekilde datlmas esasna dayanr.

Planl ekonomilerde fiyatlarn yol gstericilii ortadan kalktndan, kimin ne kadar ihtiyac olduunu belirlemek, ne kadar retileceine karar vermek ar bir brokrasiyi gerektirir. Rekabetin olmamas sonucu verim ve kalite dkl gibi sorunlar ortaya kabilir.

19

The McGraw-Hill Companies

Piyasalarn ileyiine gre lkeler

in Kba sve Macaristan ngiltere ABD

Merkezi Plan Ekonomileri

Serbest Piyasa Ekonomileri

20

The McGraw-Hill Companies

Normatif ve Pozitif ktisat

Pozitif iktisat; ne, nasl, nerede, ne zaman, ne kadar gibi objektif nermelerle ilgilenir.
rnein, sigaraya %10 vergi konulursa tketim yzde ka der?

Normatif iktisat, iktisadi analizinde, iyi-kt, doru-yanl gibi sbjektif veya ahlaki deerlere atf yapar.
rnein; Sigara tketimini azaltmak iin vergi konulmaldr.
21

The McGraw-Hill Companies

Mikro ve Makroiktisat (1)

Mikroekonomi
Ekonomide tekil birimlerin incelenmesini konu edinir. Belirli bir maln fiyat, firmann altraca ii says mikroiktisadn konusudur.

22

The McGraw-Hill Companies

Mikro ve Makroiktisat (2)

Makroekonomi
Ekonomiyi bir btn olarak inceler. Ulusal gelir, isizlik, enflasyon, toplam harcamalar, toplam yatmlar, d ak, d borlar vs. makroekonominin balca konulardr.

23

The McGraw-Hill Companies