T.C.

BEYKOZ LOJSTK MESLEK YKSEKOKULU KTSAD VE DAR BLMLER BLM ULUSLARARASI LOJSTK PROGRAMI

TEKSTL RNLERNN DEPOLANMASI ve LOJSTK FAALYETLER

Bitirme Projesi

KADR KOZHAN

stanbul, 2010

T.C. BEYKOZ LOJSTK MESLEK YKSEKOKULU KTSAD VE DAR BLMLER BLM ULUSLARARASI LOJSTK PROGRAMI

TEKSTL RNLERNN DEPOLANMASI ve LOJSTK FAALYETLER

Bitirme Projesi

Hazrlayan KADR KOZHAN Danman: r. Gr. Oru KAYA

stanbul, 2010

NSZ
Dnyadaki en nemli sektrlerden biri olan tekstil sektr lkemiz iin de daima lokomotif sektrlerden biri olmutur.zellikle kreselleen dnyada ithalat ve ihracat adna lkelerin birbirine daha da yaknlam olmas phesiz lojistik faaliyetleride daha canl hale getirmitir. Tekstil rnleri lojistik faaliyetlerinde de bu durumdan doan bir ivme gn getike artmaktadr.Tekstil rnlerinin tanmas,depolanmas ksaca reticiden tketiciye kadar olan tm srecinde en doru ekilde ynetilmesi gerekmektedir. Tekstil rnlerinin Depolanmas ve Lojistik Faaliyetleri konusunu ele aldm bu bitirme projesinin,ilgililere faydal olmasn ve bu konuda aratrma yapanlarda en iyi ekilde aydnlatmasn diler yardmlarndan tr hocalarm sn. Oru Kaya ve sn. Turhan Bilgili ye de teekkrlerimi sunarm.

stanbul,2010

Kadir Kozhan

ZET
Tekstil rnlerinin Depolanmas ve Lojistik Faaliyetleri bal altnda oluturulan bu bitirme projesinde ; lojistiin tanm ve zellikleri,depolamaya ilikin genel kavram ve hizmetler ile tekstil sektrnn genel grnm,tekstil rnlerinin depolanmasndaki riskli durumlar ve bu durumlarn kontrol yntemleri ilenmitir.

Anahtar Kelimeler : Lojistil, Tekstil, Depolama

ii

NDEKLER

NSZ.i ZET....ii NDEKLER iii EKLLSTES......vi KISALTMALAR.v 1.GR1 1.1 Lojistik Ynetimi2 1.2 Lojistiin Tarihsel Geliimi.3 1.3 Tekstil Nedir4 2. TAIMA VELOJSTK.6 2.1 Lojistik Faaliyetler...7 2.1.1 Temel Lojistik Faaliyetler...8 2.2 Lojistik Maliyetleri..9 2.3 Trkiyede LojistikEitimi..9 2.3.1 Trkiyede Lojistik Danmanlk Hizmetleri10 2.4 nc Parti Lojistik (3PL)..11 2.4.1 Lojistikte D Kaynak Kullanm ..11 2.5 Trkiyede Lojistik Faaliyetler..11 2.5.1 Trkiyede Faaliyet Gsteren Lojistik Firmalar...14 2.5.2 zmit Blgesinde Lojistik Sektr.16 2.5.3 Trkiyede zmite Rakip Olabilecek Lojistik Merkezleri17 2.6 Lojistik Ynetiminde Kritik Baar Faktrleri..18 2.6.1 Lojistikteki Baar Faktrlerinin Tekstile Etkileri.19

iii

3.DEPOLAMA VE DEPOLAMA HZMETLER20 3.1 Depo Hizmetinin Alnmas yada Sunulmasnda Dikkat Edilecek Unsurlar..20 3.2 Depo Ynetiminde Amalar.22 3.2.1 Depo Ynetiminde Operasyonel Amalar.22 3.3 Depolamada Ekonomik Faydalar..23 3.4 Deponun Dn ve Bugn23 3.5 Datm Operasyonlarnn letmelere Katks..24 3.6 Depolardaki Faaliyetler.25 3.6.1 Depolardaki Belirgin Grevler..25 3.7 Depolamada Ek Hizmetler.26 3.7.1 Datm Merkezlerinin levleri26 3.7.2 Depo Tesis Ynetimi.26 3.8 Depo Aralar27 4. TEKSTL RNLER DEPOLANMASI ve YANGIN RSKLER....29 4.1 Tekstil rnlerinin Depolanmasnda Oluabilecek Riskler..30 4.1.1 Pasif nlemler..31 4.1.2 Aktif nlemler..33 5. TEKSTL SEKTRNN GENEL GRNM..35 5.1 Sektrn Temel Sorunlar..37 5.1.1 Kayt D stihdam37 5.1.2 Yapsal Sorunlar39 5.1.3 Enerji Sorunu.39 5.1.4 Atl Kapasite..41 5.1.5 Tevik Sorunu41 5.2 Tekstilde Yaanan Sorunlara zm nerileri.42 6. SONU...45 KAYNAKA..51
iv

EKL LSTES

ekil 1: ekil 2: ekil 3: ekil 4: ekil 5: ekil 6: ekil 7: ekil 8: ekil 9: ekil 10:

Lojistiin Genel Grnm Temel Tama Trleri Depodan Genel Grnm Forklift Tekstil Deposundan Bir Grnm Kullanmda ve Depolamada Yangn Riskini Etkileyen Fakt. Pamuk Balyalarn Tayan Forklift Ak arz Blgesi Doru Depolama rnekleri Kafesle evrilmi Elektrik Panosu

4 7 22 28 29 30 31 32 33 34

KISALTMALAR

ABD

: Amerika Birleik Devletleri

BLMYO : Beykoz Lojistik Meslek Yksekokulu CLM DO. DR. FAKT. KWS : The Council of Logictics Management : Doent : Doktor : Faktrler : Kilowatt Saat

UTKAD: Uluslar aras Tamaclk ve Lojistik Hizmeti retenleri Dernei VB. YRD. : Ve Benzeri : Yardmc

vi

1. GR
Lojistik; mterilerin ihtiyalarn karlamak zere her trl rnn, servis hizmetinin ve bilgi aknn, balang noktasndan (kaynandan) tketildii son noktaya (nihai tketiciye) kadar olan tedarik zinciri iindeki hareketinin etkili ve verimli bir ekilde planlanmas, uygulanmas, tanmas, depolanmas ve kontrol altnda tutulmasdr. Doal kaynaklarn dnyaya eit olarak dalmam olmas, insanlarn baka lkeleri grme arzusu ve en basit olarak gnlk hayatmzda bir yerlere gitme abas sonucu ulatrma ortaya kmtr. Ulatrma, zamanla artan tketici taleplerini karlamak isteyen iletmelerin rekabetlerinin younlamasyla zenginleerek farkl bir boyut kazanmtr. 1990'l yllarda kresellemenin artmasyla birlikte, iletmeler daha fazla ithalat ve ihracat yapmaya balamlardr. Bylelikle ulatrma, iletmeler iin hem maliyet asndan hem de zamannda pazarda yer alma isteinden dolay nemli bir faktr haline gelmitir. Bu sebeplerden dolay iletmeler rekabet ortamnda varlklarn srdrebilmek iin ulatrmaya nem vermilerdir. Fakat mesafelerin uzunluu ve zamann nemli bir rekabet unsuru olmas eitli ulam sistemlerini entegre ederek hareket etmelerini gerektirmitir. Yani 1960'a kadar kullanlan 'unimodal sistem'den (tek seenekli tama sistemi), 'multimodal sistem'e (en az iki seenekli tama sistemi) geilmitir. Bu durumda iletmelerin ulam sistemlerinin kontrol giderek zorlamaya balamtr. Bununla birlikte ulam sistemlerinin birletirilmesi iletmenin faaliyetlerine hz katmasna ramen, maliyetlerinin artna sebep olmutur. letmeler hem faaliyetlerindeki hzlarn korumak hem de bunun sayesinde iinde bulunduklar pazar kaybetmemek adna ulatrmacl stratejik olarak daha nemli grmler ve bylece maliyetlerini drmeyi hedeflemilerdir. Bunun sonucunda ulatrma operasyonlarnn yerine getirilmesini salayacak btn kademeleri iinde barndran 'lojistik ynetimi' ortaya kmtr. 1

http://www.logisticsclub.com/modules.php?name=News&file=article&sid=2, 22.04.2010

1.1.LOJSTK YNETM Lojistik kelime kkeni itibariyle Latin dilinde lojik (mantk) ve static (istatistik) kelimelerinin birlemesinden meydana gelmitir ki szlk anlam olarak mantki istatistiktir. Lojistik esas olarak asker bir terimdir, bundan dolay ilk uygulamalar asker alanlar ve sava alanlar olmutur. Fakat esas nemi 2. Dnya Sava'nda anlalm ve sonrasnda lojistie bilimsel bir konu gzyle baklmaya balanlmtr.2. Dnya Sava sonras ABD'de birok iletme lojistiin nemini kavram ve 1960'dan gnmze kadar sren geliim sreci ierisinde lojistik hizmetlerinden faydalanmaya balamtr. The Council of Logistics Management (CLM) kuruluu tarafndan yaplan tanmda aklanmas gereken 2 unsur var, bunlar; mteri ve tedarik zinciri. Lojistikiler iin mteri her trl teslim noktalardr. Tedarik zinciri; tedarikilerden, reticilerden, datclardan, toptanclardan ve perakendecilerden meydana gelir. Lojistikiler tedarik zinciri ierisinde malzeme ve bilgi akn salayarak tedariki ve mteri arasnda kpr grevi stlenir. lkemizde lojistik irketlerinin gemite tamaclk sektrnde faaliyet gstermeleri ve insanlarn yeterli derecede bilgilendirilmemesinden dolay lojistik, tamaclk olarak deerlendirilmektedir. Hlbuki tanmdan da anlalaca gibi lojistik, tamacln yannda tanmda sz edilen dier faaliyetleri de iermektedir. Lojistiin tanm iletmeler tarafndan iyi anlalmaldr ki; planladklar hedefleri mantki hesaba dayal malzeme, personel ve bilgi ak ile destekleyerek gerekletirilebilsinler." 2 Bir dier tanma gre ise lojistik rn, hizmet ve insan gibi kaynaklarn, ihtiya duyulan yerde ve istenen zamanda temin edilmesi iin bir ara olarak tanmlanabilir. Herhangi bir pazarlama veya retim organizasyonunun lojistik destek olmadan baarlmas ok zordur. Lojistik, nakliye, envanter, depolama, malzeme idaresi ve ambalajlama bilgilerinin birletirilmesini kapsar. Lojistik iletme sorumluluu, hammaddenin corafik konumlanmas, prosesin iletilmesi ve ihtiyalarn mmkn olan en dk maliyetle karlanarak iin bitirilmesidir.

http://www.logisticsclub.com/modules.php?name=News&file=article&sid=2, 22.04.2010

Lojistik kelimesinin Trk Dil Kurumu szlne gre anlam, geri hizmet olarak verilmitir. Genel olarak, lojistik mhendisliin makina sistemlerinden ziyade insan sistemleri ile ilgilenen bir bran olarak grlr. Lojistik, doru zamanda doru fiyatla, doru miktara sahip olmak olarak tanmlanabilir. Lojistik bir proses bilimidir. Tm endstriyel sektrlerde, verimlilik, tedarik zinciri ve proje devreye alma srelerinin istenen dzeyde olup olmad denetlenir. Lojistik , askerlerin ihtiyalarnn kendileri tarafndan karlanmas srecinden, domu bir konsepttir ve bu temelden yola karak ok daha ileriye gitmitir. Eski Yunan, Roma ve Bizans uygarlklarnda ihtiyalarn datm ve finanse edilmesinden sorumlu Logistikas denen blmler ve subaylar vard. Oxford niversitesi, szlnde lojistik kelimesi; Askerlik biliminin personel , tehizat, malzeme tama , bakm ve salanmas ile ilgili bir dal olarak tarif edilir. 1.2.LOJSTN TARHSEL GELM Tarihsel geliim iinde lojistik, sanayi devriminin gereklemesi ve kresellemenin gndemi igal etmesine kadar sadece askeri alanda snrl kalrken, sanayi devrimi lojistiin evriminde bir dnm noktas olarak karmza kmaktadr. Gnmzn i dnyas, savan yerini uluslararas rekabetin, erzak ve mhimmatn yerini mal, teknoloji ve varlklarn ald bir arenaya dnmtr. Baarya ulamak iin kullanlan stratejiler ve bunlara uygun faaliyetlerin, yani lojistiin nemi gittike artmtr. Lojistik, 21. yzylda amaca ulamak iin tm organizasyonu ve kaynaklarn en uyumlu ekilde hareket ettirebilme yetenei olarak i dnyasnn gndemine girmitir. Bu erevede satn alma, nakliye (kara, hava, deniz, demiryolu), gmrk, sigorta, depolama, tedariki sipari izleme, talep tahminleri, envanter ynetimi, lojistik bilgi sistemi, yedek para destei, datm, iade ilemleri, retime malzeme verme, katma deerli ilemler (etiketleme, fiyat-barkod, paketleme, birletirme-ayrma, mteri taleplerine gre rn hazrlama vs.), rota planlamas ve ara optimizasyonu ile sevkiyat (ykleme ve var zaman planlama) gibi ok eitli faaliyetler gnmzde lojistik ile e anlaml hale gelmitir.
3

Dnya zerindeki gelimi lkelerin tamamnn entegre olduu, gnden gne gelien lojistik sektr, Trkiyede de 1980lerle 1990l yllar arasnda kara, hava, deniz, demiryolu ve kombine tamaclk alanlarndaki yatrmlarla alt yapsn olumu ve 1990l yllarda atlma gemitir 3.

ekil 1: Lojistiin Genel Grnm 1.3. TEKSTL NEDR nsanolunun temel ihtiyalarndan biriside phesiz tekstil rnlerinden doan faydalardr.Bu faydalar giyim bata olmak zere ; evde,i yerinde ksacas hayatmzn her ksmnda grmemiz mmkndr.Bu faydalardan ve tekstilin tanmndan bahsetmek gerekirse ;

http://www.utikad.org.tr/srapor.asp , 05.06.2010

Tekstil hayvansal veya bitkisel lifli kullanm rnleridir.Giyilebilen herey ve baz dekorasyon rnlerini de iine alan imalat sektrdr.Trkiyenin en nemli sektrlerinden biridir.

2. TAIMA VE LOJSTK Tama dar anlamda bir nesnenin (eya, rn, yk, veya mal ) bir yerden bir baka yere nakli demektir. Geni anlamda tamaclk, mteri ihtiyalarnn giderilmesi amacyla retilen mallarn ihtiya duyulan blge ve merkezlere zamannda ulatrlmasdr. Bu ynyle tamaclk, ulatrma srecinin yannda ykn tanmas iin gerekli evraklarn ( yk, ara, src, gmrk, vb. ) hazrlanmasndan mteri deposuna teslimine kadar, eitli hizmetleri de ieren daha kapsaml ve karmak bir sektr haline gelmitir. Tama organizasyonunda iki nemli karar; 1. Aama : Tama Trnn Belirlenmesi 2. Aama: Lojistik sletmesi Faaliyet Alanlar Uluslararas ve dahili tamaclk hracat-ithalat ilemleri ve gmrkleme Tama trnn belirlenmesi ( kara / deniz / hava / demiryolu/ nehiryolu / boru hatt/ kombine) Tama ynetimi ve tayc seimi Tama szlemesi ve kapsamnn belirlenmesi Tama belgelerinin hazrlanmas Uluslararas yasal mevzuat ve uygulamalar hakknda danmanlk hizmeti Datm Depolama ve antrepo hizmetleri Elleleme Sigortalama Ambalajlama, barkod ve etiketleme Operasyon ve sevk ynetimi Lojistik maliyet planlamas Tersine lojistik faaliyetleri (iade rnler, tamir, vs.) Fabrika ii destek, montaj hatt vs. sreler Stok ynetimi Hizmet pazarlamas Mteri ilikileri ynetimi Raporlama Talep ynetimi Lojistik performans deerlendirme 4

Do.Dr.ERDAL Murat Power Pont Sunumu 2009

ekil 2: Temel Tama Trleri 2.1. LOJSTK FAALYETLER Lojistik faaliyetler, gerekte binlerce yllk bir gemie sahiptir. nsanolunun hayatta kalma savann esas bal bana lojistik uygulama btndr. Lojistik; ilk olarak 1907 ylnda "Ordularn sevk ve tedariki ile ilgili sava sanat dal" olarak tanmlanm askeri kkenli bir kavramdr. II. Dnya Savanda ve bunu takip eden savalarda, lojistik faaliyetleri baar ile uygulayan lkelerin, sava meydanlarndan zaferle dnmesi, konu zerine yaplan almalara hz kazanmtr. Lojistik faaliyetler, gerekte binlerce yllk bir gemie sahiptir. nsanolunun hayatta kalma savann esas bal bana lojistik uygulama btndr. Lojistik; ilk olarak 1907 ylnda "Ordularn sevk ve tedariki ile ilgili sava sanat dal" olarak tanmlanm askeri kkenli bir kavramdr. II. Dnya Savanda ve

bunu takip eden savalarda, lojistik faaliyetleri baar ile uygulayan lkelerin, sava meydanlarndan zaferle dnmesi, konu zerine yaplan almalara hz kazanmtr. 5 2.1.1 Temel Lojistik Faaliyetler Talep Ynetimi Tedarik Nakliye(Kara, Hava, Deniz, Suyolu, Demir, Boru, Kombine) Kalite Kontrol-Gzetim Gmrk, Antrepo, Sigorta Depolama-Elleleme-Palet Park-n/Son lemler Fasona Gnderme Fasondan Aldrma Stok Ynetimi Lojistik Bilgi Sistemleri Yk Yedek Para Destei Datm, apraz Sevkiyat(Cross Dock) Filo Ynetimi ade lemleri, Tersine Lojistik retim Lojistii-retime Annda Malzeme Verme Hurda ve Iskartalarn Elden karlmas Katma Deerli lemler

Do.Dr.BLGL Turhan, Yaymlanmam Ders Notlar,BLMYO, 2009

Rota(Route), Dngsel Sefer(Milk Run) Sevkiyat Planlama Proje, Mhendislik ve Danmanlk Ykleme Optimizasyonu 2.2.LOJSTK MALYETLER

Navlun, Sigorta, Gmrkleme, Ara Tama Maliyetleri Depolama Maliyetleri Bozulma, Hasar ve Kayp Maliyetleri Ge Teslimat Maliyetleri Ceza, Hata Maliyetleri Bilgi Sistemleri / Bilgi letiim Maliyetleri Personel Maliyetleri Optimum Olamayan Sipari Miktarlar Maliyetleri Stok Bulundurma Maliyetleri Atl Kapasite(depo, tama arac, vd.) Maliyetleri Kullanlan Ara ve Donanmn Amortisman veya Kiras 6 2.3.TRKYEDE LOJSTK ETM Lojistik eitimi Trkiye iin olduka nem arz eden bir yere gelmitir. Tm

rn veya hizmetlerin maliyetleri iinde yer alan lojistik maliyetlerin kontrol, ynetilmesi ve optimum seviyelerde tutulmas akademik olarak takip edilmekte ve eitli yaklamlar ile srece katk salanmas hedeflenmektedir. 2005 ylnda Trkiyenin ilk Lojistik meslek lisesi olan Mehmet Emin Horoz Anadolu Lojistik
6

Do.Dr.TANYA Mehmet,Hastane Lojistik Ynetimi,Power Pont Sunumu,10.11.2005

Meslek Lisesi kurulmutur. Lojistik eitiminin temelleri lise yllarnda atlmaya balamtr.Akademik eitim vermek zere stanbul niversitesi bnyesinde Ulatrma ve Lojistik Yksekokulu 4+1 (be) yllk blm kurulmutur. Yeditepe Universitesi bunyesinde Uluslararas Lojistik ve Tamaclk blm de 4 yillik egitim vermektedir. Ayrca Beykoz Lojistik Meslek Yuksekokulu, Hatay Mustafa Kemal niversitesi Reyhanl Meslek Yksek Okulu Uluslararas Lojistik blm, stanbul Arel niversitesi, stanbul Ticaret niversitesi,stanbul Aydn niversitesi, Beykent niversitesi 4+1 Ayazaa kampsnde, Okan niversitesinde ve Beykoz Lojistik Meslek Yksekokulunda da Lojistik blm bulunmaktadr. Ayrca zmir Ekonomi niversitesi'nde Lojistik Ynetimi adyla alan ilk lisans program bulunmaktadr. Ayrca Dokuz Eyll niversitesinde lojistik mhendislii tezsiz yksek lisans program almtr. Ayrca yeni alan Beykoz Lojistik Meslek Yksekokulu lojistik eitimine yeni bir ivme kazandrmtr. Bunlara ek olarak Kadir Has niversitesi de Uluslararas Lojistik Blm olarak bu alanda eitim veren en nemli kurumlardan biridir. Devlet niversitelerinde de lojistik blmleri almtr. Trakya niversitesi Lojistik Ynetimi ve son olarak 2009-2010 dneminde eitime balayan Gaziantep niversitesi 4 yllk Uluslararas Ticaret ve Lojistik Blm bunlardan bazlardr. 2.3.1 Trkiye'de Lojistik Danmanlk Hizmetleri Lojistik iletmeler iin ok byk nem arz eden bir alandr. Trkiye'de bir ok iletme lojistik srelerini etkin bir ekilde planlayamad iin byk maliyetlere katlanmak durumunda kalmaktadr. Bu noktada lojistik danmanl devreye girmekte ve firmalar, planlamada ihtiya duyduklar beyin gcn, dardan karlama ansn elde etmektedirler. Bu kapsamda bireysel alan uzman kiilere bavurulabilecei gibi, lojistik zerine uzmanlam kadrolar ile hizmet veren firmalardan da faydalanlabilinmektedir. Danmanlar, firmann srelerini incelemekte ve bilimsel yntemler kullanarak planlama yapmaktadrlar. Talep tahminlemesinin ardndan retim planlama, sonrasnda depo srelerinin optimizasyonu ve datm srelerinin planlanmas ile etkin bir tedarik zinciri gelitirilebilmektedir.

10

2.4. NC PARTLOJSTK(3PL) 2.4.1 Lojistikte D Kaynak Kullanm Gnmz ekonomik koullarnda irketlerin asl retim ( uzmanlk ) alanlarnn dndan ekilerek , maliyet azaltmay hedeflemeleri nedeni ile bu sektr geliimini hzlandrmtr. ncelikle neden 3. Parti dendiini aklamak gerekirse.

1. parti ; retici , imalat , gnderici , toptanc vs. maln ve/veya

hizmetin reticisidir.

2. parti ; Birinci partinin dorudan mterisi veya aka gre tedarikisi

olan iletmedir.

3. parti ; Dolaysyla bu iki taraf arasndaki mal ve hizmet akna giren

irkettir. Kelime anlamyla , lojistik hizmetlerinde d kaynak kullanm veya 3. Parti Lojistik tanm geleneksel olarak halihazrda irket bnyesindeki lojistik aktivitelerinin gerekletirmesi iinin 3. bir irkete devredilmesidir [1]. Bu balamda irketler uluslaras nakliye , depolama , stok kontrol , paketleme , etiketleme , sevkiyat , datm vb. ilerinde bu alanda uzmanlam ve gerekli tesis , ekipman veya personele sahip irketlere devretmektedirler.7 2.5.TRKYEDE LOJSTK FAALYETLER Dnyadaki benzer uygulamalara paralel biimde hizmetlerini eitlendiren ve uzmanlatran Trkiyede yerleik lojistik sektr 2000 ylnn bana gelindiinde, yerli ve uluslararas irketlerle ibirliine giden, yurtd brolar aan hizmetlerinin kalitesini srekli artran, dinamik bir sektr haline gelmitir.

Baziotopoulos (2008). "An Investigation of Logistics Outsourcing Practices In the Greek Manufacturing Sector".

PhD thesis- "".

11

zellikle son 10 yl iinde uluslararas pazarda ok ciddi bir gelime gsteren lojistik sektr ile ilgili yansmalar Trkiye ekonomisinde de grlm ve her geen gn lojistik hizmetler daha fazla anlr bir hale gelmitir. Byme potansiyelinin olduka yksek olduu lojistik sektrnn nemi Trkiyede giderek artmaktadr. Hizmet sektrlerinden biri olan lojistik sektrnn, lkemizde turizmden sonra en fazla potansiyeli bnyesinde barndran ikinci sektr olduu ifade edilmektedir. Trkiye ekonomisi iin, lojistik faaliyetlerin gelimi dzeye ulamas ve dnya standartlarna yaklamasnn iki nemli yarar olacaktr. Trkiye sahip olduu corafi konumu itibariyle yakn evresinde lojistik hizmet verebilecek tek lke olacaktr. Barndrd nfus ve sahip olduu byk ekonomi nedeniyle, lojistik hizmetlerden yararlanacak olan milli retici ve ihracat fayda salayacak, Trk rnlerinin d pazarlara eriim sre ve maliyeti azalacak, bu durum da talebi olumlu etkileyecektir. Trkiyedeki lojistik sektrn u ekilde analiz edebiliriz; Gl Ynler Stratejik ve corafik konum, Ekonomik byme, retkenlik art , Trkiyenin tarafnn denizlerle evrili olmas, Kara tamaclnn gelimi olmas ve bu alanda nemli bir filoya sahip olma, Maliyetlerin Avrupa lkelerine gre dkl,

12

Zayf Ynler Eitimli/kalifiye personel yetersizlii, Teknolojik altyap eksiklii, Demiryolu ve denizyolu tamacl ve altyapsnn yetersizlii, Kombine tamaclktaki yetersizlikler, Yal tat filosu, etii eksiklikleri, Mevcut tesis stounun ounluunun kalitesiz olmas, Karayolu Tama Kanunu ve ynetmeliinin getirdii mali ykler, Liman ve havalimanlarmz ile snr kaplarnn altyap sorunlar. Tehditler Ekonomikdeki belirsizlik ve dalgalanmalar, Tama ile balantl devam eden bir takm projelerin tamamlanmama riski Frsatlar Yabanc firmalarn sektre girii, Sektrn dinamik yaps ve gelime gstermesi Gen ve dinamik nfus, Liman inaatna elverili bir corafi altyap Karadeniz, Balkan, Arap ve BDT lkeleri

13

 Avrupa Birlii yelii 2.5.1 Trkiyede Faaliyet Gsteren Lojistik Firmalar Trkiyede gelimekte olan sektrlerin banda gelen lojistiin nemi, Trkiyenin corafi konumu gznnde bulundurulduunda, uluslararas boyutta daha da artmaktadr. Trkiyede d ticaret yapan yaklak 50.000 irket bulunmaktadr. Bu irketlerin yaklak 5.000i 1 milyon dolarn zerinde d ticaret hacmine sahiptir. D ticaret irketlerine verilen lojistik hizmetleri salayan yaklak 2.000 gmrkleme irketi, 1.200 uluslararas kara tamaclk irketi, 1.000 uluslararas denizcilik irketi, 250 tama ileri organizatr (freight-forwarder) irket ve 250 civarnda antrepo bulunmaktadr.1Ayrca nakliyat ambar iletmecileri, tama ileri komisyoncular, datm irketi, kargo ve kurye sektrnde alan irketleri de sektr kapsamna dahil etmek mmkndr. Bu firmalardan bazlar u ekildedir; Omsan Lojistik Ekol Lojistik Reysa Lojistik Borusan Lojistik Barsan Global Lojistik Balnak Mars Lojistik Sttnak Yurtii Lojistik Alian Lojistik DHL Exel Lojistik TNT

14

 Serlog Gefco Kuhne&Nagel Rynart UPS Willi Betz Nunner Fedex Expeditors Maresk Denizcilik Deutsche Post Frans Maas Gkbora Lojistik Horoz Lojistik zmir Lojistik Sertrans Yeni Antalya Schenker Arkas Karnca / Meyer&Meyer / Geologstcs Geopost&Yurtii Kargo Galata Tamaclk Lojistik sektrnde yer alan firmalar depolama alan yerseiminde baz nemli kriterleri gz nnde bulundurmaktadrlar. Bu kriterlerden en nemlileri: ehir merkezlerine, havaalan ve limanlara yaknlk
15

 Ulam ve trafii son derece kolay olmas Kamyon ve TIR trafiinin serbestlii Kamyon ve TIR park manevra alanlarna sahip olmas Depo tavan ykseklii minimum 9 m. olmas Depoda mmkn olduunca ok sayda ykleme boaltma kaplar ve rampalar bulunmas olarak sralanabilir. 2.5.2 zmit Blgesinde Lojistik Sektr zmit, Marmara blgesinin ve Trkiyenin en nemli sanayi ve depolama alanlarndan biridir. Blgenin avantajlar, stanbula yaknl, TEM, E-5 gibi nemli uluslararas karayollarna ulalabilirlii, deniz ve demiryollar gibi ulam eitliliidir. Blge, sanayi alannda kapasitesini doldurmakta olup buna ramen lojistik sektrnde dzenli bir yaplamaya gidilememitir. Ayrca karayolu tamaclnda kamyon ve trlarn olduka youn olan stanbul trafiine girerek blgeye ulamasda ve blgeye ait havaalannn olmamas en nemli dezavantajlarndandr. Lojistik sektrnde stoka eklenen yeni binalarla birlikte baz blgelerdeki kira rakamlarnda geen yla gre %10 ile %15 arasnda artlar meydana gelmitir. Gelecek dnemde piyasadaki taleple balantl olarak kira rakamlarndaki art devam edecei dnlmektedir. retimin ve ticaret hacminin bymeye devam ettii 2008 ylnn ilk iki eyreinde, artan ihtiyac karlamaya ynelik lojistik ve endstri merkezlerine yaplan yatrmlarn artt gzlemlenmektedir. 2007 yl verilerine gre zmit genelindeki sanayi tesislerinin yaklak %85i zmit ilinin kuzey ksmnda, stanbul iline yakn konumda yer almaktadr. Son dnemde Kseky ve Uzuniftlik blgeleri, arsa maliyetleri asndan Gebze blgesine kyasla daha uygun olmas sebebiyle lojistik alannda yatrm yapmak isteyen firmalarn alternatifler arasna ald blgeler olmutur. lerki yllarda blgeye destein srmesi ile birlikte stanbul trafik younluunun azaltlmas almalar, zmit blgesine alternatif lojistik blgelerinin

16

yaratlmas, sanayi blgelerinin geliimlerinin yava yava tamamlanmas nedenleriyle lojistik alannda byk yatrmlar beklenmemektedir. Ancak genel olarak sektrdeki bymenin devam etmesi ile birlikte kiralarn normal seyrinde artabilecei ve zmitin yakn evresinde bulunan blgelere doru yeni depolama alanlarnn byyebilecei dnlmektedir. 2.5.3 Trkiyede zmite Rakip Olabilecek Lojistik Merkezleri orlu Blgesi zellikle Atatrk Havaalannn kargo ykn ve stanbul ara trafiini azaltmak amacyla Tekirdan orlu Havaliman yaknnda lojistik ky kurulmas planlanmaktadr. Havayolu, demiryolu ve karayolu ile balants olacak olan orlu Lojistik Ky projesinin yapm aamas olduu renilmitir. Mevcutta askeri havaalan olarak kullanlan orlu havaalannn lojistik ky projesinden sonra aktif hale gelmesi planlanmaktadr. Yaklak 1.100.000 m2 alan zerine kurulacak olan kyn havayolu, demiryolu ve Tekirda'a yeni yaplan Akport Liman'nn ayn gende birletirilerek Trkiye'de tek olmas planlanmaktadr. Lojistik kyn TOK tarafndan ina edilmesinin gndemdedir. stanbul Blgesi stanbulda ehir merkezine yakn konumda bulunan mraniye, Sargazi, Kartal, Dudullu, Maltepe, kitelli, Ayazaa ve Kemerburgaz blgeleri E-5 ve TEM otoyollarna olan yaknlklar dolaysyla lojistik ve retim amal en fazla tercih edilen blgeler konumundayd. Ancak gelien sanayi ve lojistik sektr ile birlikte ehir merkezinde arsa fiyatlarnn artmas ve yeterli sanayi alan retilememesiyle birlikte bu blgelere alternatif olarak 1970li yllarn sonlarndan itibaren Gebze, Beylikdz, Hadmky, Samandra, Tuzla, Gneli, Yenibosna blgeleri organize sanayi blgelerinin de kurulmasyla sanayi ve lojistik merkezlerine ev sahiplii yapmaya balamtr.

17

Dier Blgeler Trkiyede zmit blgesinin rekabet edebilecei dier blgeler olarak Mersin, zmir ve Trabzon blgeleri saylabilir. Trabzon blgesi havaalanna ve limana sahip olmas ile birlikte byk bir avantaj yakalam olmasna ramen demiryolu balantsnn bulunmamas ve blgenin corafi yaps nedeniyle karayolu ulamnn zorluu en nemli dezavantajdr. Mersin blgesinin ise en nemli dezavantaj ise havaalannn bulunmamas gsterilebilir. Ancak blgeye havaalan kurma abalar devam etmektedir. Dier yandan zmir blgesi olduka gl bir lokasyona ve ulam ana sahiptir. zellikle zmir liman Trkiyenin nemli limanlarndan sayllabilir. 8 2.6. LOJSTK YNETMNDE KRTK BAARI FAKTRLER Maliyetlerin(Tama, Depolama, Stokta Tama, vb.) Drlmesi Zamannda Teslim Orannn Yksek Olmas Temin Sresinin Azaltlmas Esnekliin Artrlmas, Seenek zm Saylarnn Artrlmas Veri Gvenilirliinin ve Hzl Eriim Orannn Ykseltilmesi(miktar, zaman, yer, vb.), Bilgi/Evrak Eksikliinin En Aza ndirgenmesi Temel Yetkinlie Odaklanmann Salanmas Bozulma/Hasar/Kayp Orannn En Aza ndirgenmesi Tedarik Zinciri indeki Toplam Stoklarn En Aza ndirgenmesi Lojistik Faaliyetlerin Etkinlik(planlara uyma) ve Verimlilik(kt/girdi) Oranlarnn Artrlmas Mteri likilerinin Gelitirilmesi, Mteri Odaklln Artrlmas

http://www.utikad.org.tr/srapor.asp , 05.06.2010

18

Riskin ve Kazancn Adil Paylam Sabit Maliyetlerin Deiken Maliyet Haline Dntrlmesi Lojistik Ynetim Giderlerinin Azaltlmas

2.6.1 Lojistik Baar Faktrlerinin Tekstile Etkileri Maliyetlerin Drlmesi : Tekstilde lojistik maliyetlerinin drlmesi daha ok rn ak meydana getireceinden piyasadaki canlanmay salar. Zamannda Teslim Orannn Yksek Olmas : Mteri memnuniyetini salar ve daha ok satn yaplmasnda etkili olur. Esnekliin Artrlmas : Tekstil tamalarnda esnekliin artrlmas srekli deiim iinde olan sektrn gnmze daha kolay adapte olmasn salar. Hasar-Bozulma-Kayp Oranlarnn En Aza ndirgenmesi : Teksil hammedde, maml

ve yar maml malzemelerin depolanmasnda; malzemelerin etrafnda tekstil mamullerine iine sinebilecek koku ve kimyasallardan bulunmamas gerekmektedir. Ayrca tekstil ile ilgili mamllerin bulunduu blmde ar rutubetli bir ortam alnmamaldr. Ar rutubet maml mallarn fonksiyonlarnda bozulma meydana getirir. Tekstil mamllerin bulunduu ortam ar ve devaml olarak k bulunmamaktadr.

19

3. DEPOLAMA ve DEPOLAMA HZMETLER

letmelerin retim srecinde kullanacaklar hammade, kompenent, yardmc malzemeler ile bakm-onarm sarf malzemeleri ve yedek paralarn stoklanmas ve ynetilmesine malzeme depolama, retim sonucundaki son mamullerin stoklanmas ve envanterlerin ynetilmesine mamul depolama denilmektedir. Bu fonksiyon, iletmelerin yaamsal faaliyetlerinin srekliliklerini salayacak tm maddelerin, ihtiyalara ve sata ynelik olarak pazara uygun ekilde stoklanmas bu stoklarn uygun artlarda ynetilmesi iin istifleme, makina, tehizat, otomasyon ve bilgi ak sistemlerinin bir btn olarak grlmektedir. Depolar, firmalar iin retimde devamll, pazara zamannda rn yetitirmeyi dolaysyla pazarda rekabet edebilmeyi salamaktadr. Depo iletilmesinin maliyetleri yksektir. Bu yzden maliyetleri drerek kar etmeyi gzeten firmalar kendi bnyelerinde depo faaliyetlerini terk ederek bunu dardan almaya (outsource) zen gstermektedirler. Hammadde, ara mamul ya da son mamullerin tedarikilerden alnp reticilere sevkiyat srasnda eitli aamalarda ksa veya uzun sreli depolama hizmetlerinden de yararlanlmaktadr. zellikle ithal edilen mamuller, ncelikle Antrepolarda tutularak gmrkleme ilemlerinin tamamlanmasn beklerler. Lojistik uygulamalarnda, depolama nemli bir hizmet alan olup deposunu darda tutacak iletmelere %10-15 arasnda maliyetlerinde ucuzluk getirmektedir. 3.1 DEPO HZMETNN ALINMASI VEYA SUNULMASINDA DKKAT EDLECEK UNSURLAR Doru Yer Seimi Depolarn ulam asndan kolay eriebilir yerlerde olmasna dikkat edilmelidir. zellikle TIR veya kamyon gibi yksek tonajl aralarn giri-k yapaca dnlrse nemi daha kolay anlalr. Deponun bulunduu yerdeki yolaltyap ve telekom alt yapsnn dzgn olmasna dikkat edilmelidir.

20

Doru Raf Sistemleri ve stif Makinalarnn Seimi Depolanacak mamllere uygun raf sisteminin olmas, bunlara yk konulmas srasnda uygun istif makinalarnn seilmesi nemlidir. zellikle depo iindeki hareket kabiliyetinin rahat olmas, hzl ve sorunsuz ykleme-bolatma ilemlerinin yaplabilmesine dikkat edilmelidir. Doru Operasyon eklinin Seimi rn toplama (picking), mal kabul (receving), mal yerletirme (put away), besleme (replenishment), ykleme-boaltma (loading-unloading) gibi operasyonlarda hz, maliyet, ara gibi unsurlarn gz nnde bulundurularak doru operasyon yntemlerinin belirlenmesi ve i aklarnn kartlmas gerekmektedir. Doru Sayda ve Nitelikte Elemanlarn Seilmesi Depo iindeki operasyon srasnda yeterli say ve nitelikte elemanlarn bulunmas nde gelen artlardan biridir. Yetersiz eleman says, operasyonlarn aksamasna, niteliksiz elemanlarn altrlmas operasyonlarn kalitesizliine yol aacaktr. Doru Bilgi Teknolojilerinin Seilmesi Depo iindeki operasyonlarn doru, zamannda ve hzl bir biimde yaplmas iin barkod sisteminin depo iindeki mal kabulunden kna kadarki tm aamalarnda, RF (Radyo Frekansl) barkod okuyucularyla okutularak sistemde takip edilmesi salanmaldr. Depo iindeki tm hareketlerin mteriler tarafndan izlenebilirliinin salanmas iin Internet imkanlarndan faydalanlmaldr.

21

ekil 3 : Depodan Genel Grnm Depo ynetiminin iki temel amac vardr.Bunlar karlln artrlmas ve mteri hizmetlerinin iyiletirilmesidir. 3.2. DEPO YNETMNDE AMALAR En Az Alan/Hacim En Fazla Depolama Talepleri Hzla Karlamak En Az Fire Etkin Gvenlik Veri Gvenilirlii En Az Hatal Sevkiyat 9

3.2.1 Depo Ynetiminde Operasyonel Amalar Depo hacminin maksimum kullanm Depo ekipmanlarndan maksimum faydalanma

Yrd. Do. Dr. BLGL Turhan, BLMYO,Yaymlanmam Ders Notlar, 2009

22

grenlerin azami istifade Depo operasyon maliyetlerinin minimizasyonu letme varlklarnn korunmas Mallarn korunmas Sipari ileme zamannn minimizasyonu Minimum stok dzeyi Sevkiyat doruluu 10 3.3. DEPOLAMADA EKONOMK FAYDALAR Depolamann ekonomik yararlar; bir yada daha fazla tesisten faydalanarak

toplam lojistik maliyetlerin dorudan indirgenmesiyle oluur. Bir ekonomik faydann yatrmlarn geri dnn (ROI) eklinde miktar olarak belirlemek dnlemeden yansyacak direkt maliyet olmasndan dolay olduka kolaydr. Bir lojistik sisteme bir deponun eklenmesiyle tama maliyelerinde sabit ve deiken depo maliyetlerinden daha fazla bir d elde ediliyorsa bu durumda toplam maliyet te azalacaktr. Toplam maliyetlerde planlanan seviyelere ulaldnda deponun ekonomik srelere sahip olduu kantlanmaktadr. 3.4. DEPONUN DN ve BUGN Depolar, lojistik sektrnn srekli gelimesinden dolay buna paralel olarak yeni zellikler kazanm ve deimitir. Aada depolarn gemiten gnmze kadar olan deiimleri maddeler halinde belirtilmitir. Klasik Depo Fabrika veya sat maazas iinde veya ok yaknnda bulunan yerlerdir.
10

malat ve sat destek amal Mallarn ihtiya anna kadar, ounlukla uzun dnem, saklandklar,

bekletildikleri mekan Giri k hareketlerinin dk dzeyde olduu statik ortamlar

Yrd. Do. Dr. BLGL Turhan, BLMYO,Yaymlanmam Ders Notlar, 2009

23

Bilgi ynsal ilenir

Datm Merkezi Mterilere yakn, datm fonksiyonuna ve perakendeye destek amal tesis. Tamalarda lei bytr Ani talep deiikliklerine kar koruma salar Veri gerek zamanl ilenir

Toplama Merkezi Tedarikilere yakn, reticiye destek amal tesis. Stoklarn dk dzeyde tutulduu, ancak stok devir hzlarnn yksek olduu rn karmas hazrlanr Tamalarda lei bytr Veri gerek zamanl ilenir.

mekanlar

Aktarma Merkezi Genelde farkl tama modlar veya ayn tama modu aralar arasnda rnlerin aktarld, rnlerin ok ksa sreli kald tesis. rnlerin sadece giri (rn kabul) ve k (sevk) ilemlerinin yapld yerler apraz sevkiyat (crossdocking) noktalardr Tama maliyetlerinden tasarruf ve hzl hizmet salama amalar var. rn;

kurye firmalarn kulland aktarma merkezleri. 3.5. DAITIM OPERASYONLARININ LETMELERE KATKISI Entegre zmler Tedarikte/satnalmada maliyet avantaj Operasyonun tm srecinde iletmelerde tasarruf Satnalma yknn tamamnn stlenilmesi
24

Envanter problemlerinin zm Esnek ngrmleme Zamannda teslimat,pazarda farkndalk yaratma,stoksuz alma modelleri

3.6. DEPOLARDAK FAALYETLER Bir TZnde kilit noktalarda emin ve gvenilir depolama salamak, muhafaza rnlerin ellelenmesini, tanmasn, eitlendirilmesini ve kontroln etkin Tedarikiler ve mteriler tarafndan ihtiya duyulan bilginin ilenmesi ve Erteleme iin nihai rnlerin paketlenmesi gibi depoda deer katan dier ileri Belirsizlik, talepte dalgalanmalar, zel gereksinimler vb. cevap 3.6.1 Depolardaki Belirgin Grevler Tedarikilerden teslimat iin gelen aralarn karlanmas ve geli rampalarna ynlendirilmesi. Teslim edilen rnlerin tanmlanmas ve talebe gre eletirilmesi. rnlerin aralardan boaltlmas, miktar, kalite ve durumlarnn kontrol. rnlerin eitlendirilmesi ve depolama iin uygun birimlere dntrlmesi rnlerin tanmlanacak ekilde etiketlenmesi (genellikle bar kod, manyetik bant veya RFID ile).Birimlendirilen rnlerin istif sahasna tanmas. Gerek duyuluna kadar rnlerin stokta bulundurulmas. Lzumunda, yn depolama sahasndan birimlerin alnmas, daha kk paralara ayrtrlmas ve bir toplama alanna transferi. Mteri siparileri tarafndan talep edildiinde rnlerin bu alandan toplanmas, kontrol ve taleplere gre konsolidasyonu. Siparilerin ayrma veya konsolidasyon sahalarna nakli. Siparilerin kontrol, ambalajlanmas ve paketlenmesi. tm iletim ve ilgili sistemlerin idaresi. Siparilerin k ambarna nakli, sevk aralarna yklenmesi ve mterilere gnderme. Envanter kontrol ve muhasebe gibi

edilen rnleri iyi koullarda ve hasara uramakszn elde bulundurmak. olarak srdrmek aktarlmas ile doru kaytlar tutmak

yapmak

25

3.7. DEPOLAMADA EK HZMETLER Gnmzde depolar, teknolojinin de etkisi ile yerini datm merkezlerine brakmaktadrlar.Datm merkezlerinde, rnlerin saklanmas dnda; Sipari alma-ileme, Siparileri sevk etme, Ambalajlama, Envanter kontrol, Faturalama, vb. pek ok dier ilev de gerekletirilebilmektedir. 3.7.1 Datm Merkezlerinin levleri Toplama / Yma - rnlerin stoklama ya da apraz sevkiyat amacyla ieri

alnmas Tasnifleme - Ayn tipteki rnleri bir araya koyma Ayrma - Siparilere gre rn ayrma eitlendirme - oklu rn gruplaryla mteri siparii oluturma 3.7.2 Depo Tesis Ynetimi Balangta, depo deyiminden, iine az veya ok sayda mamul veya hammaddenin sakland, korunduu mahaller anlalrd. Depo kaytlar ounlukla elle yrtlrd.Depo kaytlarna gre mevcut grnen bir maln bulunmay ska grlrd. Bu nedenle, saym gerekir ve/veya rn bulunana kadar geen sre ierisinde fiyat dalgalanmalar ya da hurdaya ayrma gibi olaylarla karlalrd. Gnmzde, snrlandrlmaktadr. kontrolne girilmitir. depolardaki Depolama insan faaliyetlerini elektronik mmkn olduunca dolayl

faaliyetlerinde,

dzenlerin

26

3.8. DEPO ARALARI Dar Koridor stif Aralar: Raf sistemi kurulmu depolarda yklerin raflara yerletirilmesinde kullanlr. Ortalama 15 metreye kadar ykseklere kabilen aralardr. Yazl program olan depolarda stok giri ve klarn takip etmek ve sevk edilecek maln irsaliyesine gre maln hazrlanmas iin, ana bilgisayarla irtibat kurabilecek terminal montaj yaplabilir. Yatay Malzeme Hareketleri iin Transport Aralar: Yatay malzeme hareketlerinde kullanlan transport aralar, operatrlerce kullanlabilen ykn yerden temasn keserek baka bir yere tanmasnda kullanlan akl aralardr. Trans palet, yaya kumandal yksee istif yapma aralar, bu grubun iinde yer almaktadr. Programlanm Operatrsz Yk Tama ve stifleme Sistemleri: Bu aralar depo iinde belli noktalar arasnda malzemenin tanmas, retim alanlarnda deiik adreslerde montaj hatlar arasnda irtibat salayabilen ve herhangi bir ekilde operatrn kumanda etmedii ancak gerektii zamanlarda operatr ile de kullanlabilen aralardr. Belli Program erevesinde Hareket Eden Robotlar ve stif Aralar: Raf sistemi iinde otomatik stoklamay gerekletirir. 30 metreye ve zaman zaman daha fazla ykseklie istif yapabilen ve kumanda merkezinden ynlendirilen sistemlerdir. Bu sistemler genelde konveyrle yk sevkine alternatif retilmitir. Konveyrler monte edildiinde baka aralarn veya yrme imkann ortadan kaldrr. Bu aralar zemine yerletirilen kablolar okuyarak giderler ve belli adreslerde durmas ve bu adreslerde yk alp yk brakmas programlanmsa bu ilemleri operatr kumandas olmakszn yaparlar. Yrrken nlerinde gittikleri ynde bir engel varsa dururlar, bu engel kalkt zaman yollarna devam edebilirler. Bu sistemdeki aralar istenirse operatr tarafndan kumanda edilir halde retilir. Hem operatr ile hem de operatrsz kullanlabilir. Depolarda Kurulacak Raf Sistemleri in Her Tip stif ve Stoklama Aralar: Konveyrler raf sistemleri mterinin ykne gre zel yaplm istif aralar ve ekipmanlardr. Operatrler tarafndan kullanlabilen yatay tayc ve ykseklie istif yapan ve mterilerin yklerinin zelliine gre retilen aralardr.
27

nden atall Forkliftler: nden atall forkliftler, 1 ton ile 10 ton arasnda kaldrma kapasitesi olan ak veya dizel ile alabilen lastik tekerlikli aralardr.

ekil 4: Forklift

28

4. TEKSTL RNLER DEPOLANMASI VE YANGIN RSKLER

Kullanlan elyaf (lif) tipi ve depolama ekli yangn riskini belirleyen nemli faktrlerden biridir. Elyafn tipi, yaps ve depolanma ekli yanma davrann etkilemektedir. rnein pamuk elyaf iten ie sinsice yanarken, yn pamua gre biraz daha zor yanmaktadr. Ayn ekilde elyafn depolanma ekli de nemlidir. Aadaki tabloda elyafn tipine ve depolanma ekline gre yangn riskinin nasl deitii grlmektedir:

ekil 5: Tekstil Deposundan Bir Grnm

29

Aadaki ekilde grld gibi elyaf tipi ve depolanma ekli tutuma hz ve yangnn yaylma hzn direkt olarak etkilemektedir. Depolama ne kadar dzensiz ve younsa, yangn riski de o oran da artmaktadr. Kaynak: http://www.allianzrisk.com/?p=209 , 07.06.2010

ekil 6: Kullanmda ve Depolamada Yangn Riskini Etkileyen Faktrler 4.1.TEKSTL RNLERNN DEPOLANMASINDA OLUABLECEK RSKLER Tekstil malzemelerinin depoland alanlar yksek yangn riskine sahip alanlar olarak belirlenmeli ve u ekilde olmaldr: Bamsz bir bina veya blmde; Herhangi bir retim alannn dnda bir alanda; letmenin dier alanlarndan yangn duvarlar, yangna direnli kap ve

pencerelerle ayrlm bamsz bir blmde.

30

4.1.1 Pasif nlemler Tekstil malzemelerinin depoland alanlar bamsz olmal, retimle ayn Depolarda farkl malzemeler (kimyasal madde vs.) depolanmamaldr. Depolar, departmanlar aras gei yolu olarak kullanlmamaldr. alanda depolama yaplmamaldr.

Yksek yancla sahip tekstil malzemeleri bodrum katlarda depolanmamaldr. Bodrum katlardaki yangnlara mdahale olduka zordur. zellikle pamuk balyalarnn depolanmasnda, balyalarn tamas esnasnda da yangn riski mevcuttur. Balyalarn tand forkliftlerin dizayn ok nemlidir. Yk alt ksmdan yukar doru kaldran forkliftlerde, balyalarn kaldrlmas srasnda zeminle temaslarnda kvlcm kmas olasdr. Bu durumda ortaya kacak kvlcmlar pamuk balyalarnn iten ie yanmasna ve yangnn sinsice balamasna neden olabilir. Bu tr forkliftler yerine tekstil iletmelerinde balyalar yanlarndan tutarak kaldran forkliftlerin kullanlmas tercih edilmelidir. Forkliftler elektrikliyse, aklerinin arj edildii blmler, depolamadan uzak, havalandrmas olan yerler olmaldr. arj cihaz yakn evresinde kesinlikle depolama yaplmamaldr.

ekil 7: Pamuk Balyalarn Tayan Forklift

31

zellikle elektrik panolarnn yakn evresine yaplan depolama yangn

asndan risk oluturmaktadr. Elektrik ebekesinde meydana gelen dalgalanmalar, elektrik panolarna giren hav ve tozlarn ksa devreye yol amas vs. sebepler kvlcmlara neden olup yaknda depolanan yanc maddenin tutumasn salayabilmektedir. ncelikle kablo balant kutular, elektrik sigortalar ve kablo kanallarnn kapaklar uygun ekilde kapal tutulmal ve tesisatn srekli bakml olmasna dikkat edilmelidir. Kablolarn gei gzergahnda, herhangi bir mekanik etkiye maruz kalarak zarar grmelerini engellemek iin kanallar ierisine veya krlmaz malzemeden oluan kablo kutularna yerletirilmesi tavsiye edilmektedir.

ekil 8: Ak arj Blgesi Aydnlatma armatrlerinin alt ksmlarna denk gelecek ekilde depolama Olas bir depremden devrilmelere kar, raflar birbirlerine balantl olmaldr. Yangn dolaplarnn ve portatif yangn sndrclerin nlerine, acil durumlarda

yaplmamaldr.

kolay ulalmalarn engelleyecek ekilde depolama yaplmamasna dikkat edilmelidir.

32

4.1.2 Aktif nlemler Olas bir yangn erken alglayabilmek ve yangna annda mdahale edebilmek

iin depolara yangn alglama sistemi kurulmas tavsiye edilir. Fakat proses gerei hav veya toz aa kan blmlerde duman dedektrleri yanl alarm verebilmektedir. Bu durum dikkate alnarak bu blmlerde duman dedektr yerine alev ya da s dedektrleri kullanlmas daha yararl olacaktr. Yksek yaplarda ise en uygun alglama sistemi bim dedektrleridir. Yangn Ynetmeliinde belirtilen Tehlike Grubu na gre uygun sayda yangn sndrc temin edilmelidir. Bu sndrcler, iletme iinde kolay grlebilecek yerlere aslmal, nlerine kolay ulalmalarn nleyecek ekilde malzeme depolamas yaplmamaldr.

ekil 9 : Doru Depolama rnekleri

33

ekil 10 : Kafesle evrilmi Elektrik Panosu Yangna suyla mdahale edebilmek amacyla iletme iine yangn dolaplar

kurulmal, yeterli kapasitede su rezervi oluturulmaldr. Sistemin yeterli basn ile desteklenmesi iin elektrikli ve dizel yangn pompas tesis edilmelidir. 11

11

http://www.allianzrisk.com/?p=209 ,07.06.2010

34

5. TEKSTL SEKTRNN GENEL GRNM

Tekstil sektrnn, gerek ihracat, gerek istihdam, gerekse katma deer bakmndan Trkiye iin yeri ve nemi fevkalade byktr. ve d gelimelerden ok abuk ve ok derin etkilenen bu sektr, kendisi ile birlikte Trk ihracatn ve dier sektrleri adeta fel etmektedir. Tekstil sektr, kriz ortamlarnda Trkiyenin yumuak karn olurken, kalknma ve byme yllarnda ise en byk umut olmaktadr. Uzun yllardan beri d ticaretimizde stratejik bir sektr olma durumunu koruyan Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnn; Tekstil Sektr Genel Veriler Toplam retim indeki Pay (GSMH) %11 Sanayi retimi indeki Pay %14 malat Sanayi retimi indeki Pay %16 stihdam erisindeki Pay %11 Sanayi indeki stihdam Pay %28 Toplam hracat erisindeki Pay %38 Toplam thalat erisindeki Pay %8.2 12 Gibi nemli rakamlar olmasna ramen; sektr uzun sredir ok ciddi sorunlarla boumaktadr. Nitekim, inin kotasz rekabete balad 2005 yl iin Trkiye bir tekstil stratejisini resmen hala oluturamamtr. Bu safhada, sektrn bir btn olduu bilinciyle sosyal taraflar olarak (Merkezi Ynetim, veren-Sendikalar) ortaya konulacak yaklamlar ve zmlerde ortak paydada buluulmas da ayr bir nem tamaktadr. Sektrn retim, stihdam ve hracat politikalar ve durum tespiti dnemler halinde, konjonktrel olarak deil, srekli ve periyodik olarak izlenmeli ve sorunlarn rememesi salanmaldr. Bu da ulusal bir stratejik sektr politikas oluturulmasyla mmkndr. Trkiye, zellikle 1980li yllarda balayp 1990l yllarla devam eden srete, Dnya pazarlarna ihracatnn ban ektii Tekstil ve Konfeksiyon Sektryle girdi.
12

z-plik Sendikas, Tekstil Sektrnde Sorunlar ve zm nerileri, Mart 2005, ANKARA

35

Trkiye gibi kalknmakta olan lkelerin zellikle ihracata dayal byme modeline rnek tekil eden bir ivme ierisinde 1997 ylna kadar dnem dnem retim-ihracat ve istihdamda ini klar gsteren sektr, retim-istihdam ve ihracatta lokomotif olma zelliini korudu. Sektr; 1950 ylna kadar Tekstil, 1970 ylna kadar da konfeksiyon sektrnde ithalata kilitlenmi ve 1980li yllara kadar sadece i piyasaya ynelik retim yaparken 1980li (zellikle de 90l) yllarda ihracatn ban ektii darya ak byme politikalar ile beraber, hzla byyerek ihracatta byk artlar kaydetmi ve lkemizin de retim,ihracat ve istihdamda olmazsa olmaz sektr haline gelmitir. Bu srete, Trkiyenin 1996 ylnda girmi olduu Gmrk Birlii ile, artaca dnlen hracatmz, gmrklerin sfrlanmasyla birlikte aksine azalm, ithalat ise artmtr. En avantajl ve rekabet edebilecek sektr olarak nitelendirilen Tekstil Sektr, Gmrk Birlii srecinde, (bugne gelindiinde) rekabet imkanlarn kaybeder hale gelmitir. 90l yllarda Gmrk Birlii srecinde sektrn nnde ne gibi engeller bulunduu, fayda zarar tablosunun hangi ynde geliecei gibi temel meseleler tartlmam, Ne olursa Olsun Gmrk Birlii anlayyla girilen sre, sektrn bugnk skntlarnn nemli lde besleyicisi olmutur. Bugn Dnya tekstil ve konfeksiyon ticareti 395 milyar (169 milyar tekstil ve 226 milyar giyim, DT) Amerikan dolardr. Balca hazr giyim tketicisi lkeler, ABD, AB ve Japonya olup, bu lkelerin yllk ithalat srasyla 66 milyar, 52 milyar ve 19 milyar Amerikan dolar dolayndadr. Avrupa Birlii lkelerine yaplan tekstil ve konfeksiyon ihracatnda Trkiye, in'in hemen arkasndan ba ekmektedir. lkeler baznda ise Almanya, ABD, ngiltere, Fransa, Hollanda ve Rusya Federasyonu, Trkiye'nin en nemli pazarlar arasnda yer almaktadr. Bu pazarn muazzam byklne ramen, Trkiye henz yaklak 15 milyar dolarlk ihracat gerekletirmektedir. Her halkarda; Tekstil sektrnn, gerek ihracat, gerek istihdam, gerekse katma deer bakmndan Trkiye iin yeri ve nemi fevkalade byktr. Sektrn Trk ihracatndaki pay yzde 38e tekabl etmektedir. 1994-2001 tarihleri arasnda tekstil sektr byk bir atlm yaparak ihracatta yzde 52.9luk bir art salamtr. 2001de yaanan Cumhuriyet tarihinin en byk ikinci krizinden,

36

tahmin edilecei zere en byk zarar bu sektr grm olmakla birlikte, kendisini toparlayarak geliim trendini yukarlara tamay baarmtr. Trkiye hracatnn lokomotifi konumundaki hazr giyim ve konfeksiyon rnlerinin ihracat, (TKB verilerine gre) 2004 yl 11.ay sonu itibariyle, yzde 25.6 artla 11 milyar 517 milyon 909 bin dolara, tekstil ve hammaddeleri ihracat ise yzde 23'lk artla 3 milyar 663 milyon dolara kmtr. Ancak bu iyi gelimeye ramen 2005 yl iin sektrde moraller bozuk durumdadr. Zira, inin kotasz rekabete balad 2005 yl iin Trkiye bir tekstil stratejisini resmen hala oluturamamtr. Tekstil sektr, girdii toz bulutunun iinde yolunu bulmaya almaktadr. Yerli Sanayimiz iin, sektrdeki skntlardan kaynaklanan nemli bir tehlike de, yerli sanayicilerin yurtdna kamalardr. Krizlerden kaynaklanan nedenlerle tekstil ve konfeksiyon sektr, lkemizi terk etmeye, yerli sanayicimiz baka lkelere kaymaya balamtr. zellikle Balkan lkeleri ve Orta Asyaya. Bu Tekstil ve Konfeksiyon sektr iin ok ciddi bir sknt iaretidir.Dnyann klmesi, uluslararas pazarlarn yerel pazarlara oranla ekim hznn ykselmesi, Trkiyenin stratejik sektr olan Tekstil ve Konfeksiyonu da bu pazarlara youn olarak kaydrmtr. Grld zere; kresellemeyle birlikte alan pazarlar, frsat ve imkanlar getirdii gibi risk ve krizleri de bnyesinde tamaktadr. 5.1. SEKTRN TEMEL SORUNLARI 5.1.1 Kaytd stihdam Trkiyenin gc potansiyeline ilikin son verilere bakacak olursak, DE, 2004 ylnn Ekim, Kasm, Aralk aylarn kapsayan drdnc dnemine ilikin Hanehalk gc Anketi sonularna gre; Trkiye'de toplam isthdam 21 milyon 870 bin kiidir. stihdam oran %43.6 olarak tahmin edilmitir. Ayn dnemde isiz says 2 milyon 428 bin kii isizlik oran ise % 10 olmutur. Herhangi bir igcne dahil olmayanlarn says da, 25 milyon 891 bin kii olarak belirlenmitir.

37

Kaytd ekonomi, Trkiyenin en nemli sorunlarndan biridir. Trkiye'de toplamisthdam 21 milyon 870 bin kiidir. Bu nfusun yzde 52.3' kayt d almaktadr. stihdam edilen toplam 16 milyon 158 bin erkein yzde 45.5'i, 5 milyon 712 kadnn ise yzde 71.4' "kayt d" olarak faaliyet gstermektedir. Kayt d istihdamn 2004te art hz gsterdii de dikkat ekmektedir. Kaytdln geleneksel olarak yksek olduu tarm sektr haricindeki rakamlara bakldnda, 2004 ylnda tarm dnda alanlarn te birinden fazlasnn kayt dnda alt grlmektedir. Bu veriler igc piyasasnda ok ciddi bir kayt dna kma olgusuyla kar karya olduumuzu ortaya koymaktadr. Tekstil ve konfeksiyon sektrnn istihdama olan katks, Trkiye iin ok nemlidir. Tekstil ve konfeksiyon sektr, lkemiz gibi youn gen nfusa sahip lkelerde nemli bir istihdam kayna olma zelliine sahiptir. Sektr, 2.5 milyon kiiye dorudan, 10 milyon kiiye de dolayl istihdam salamaktadr. Buna mukabil kaytl istihdam ise 1/6 seviyesindedir. Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnde yaklak 2 milyon kii kayt d almaktadr. Yani kaytdlk % 80ler dzeyindedir. Emeklilik hakk olmadan, salk sigortas olmadan insan altrmann isizlikle de birleerek vahim sosyal sorunlara yol amas kanlmazdr. Dier taraftan bu durum sosyal gvenlik kurumlarnn dengesini ve verginin adil dalmn bozmakta, vergi kaybna yol amakta ve yapsal kamu aklarn arttrmaktadr. Devlet, gelir artrc nlemlerde ncelikle bu kaytd kara deliklerin zerine gitmelidir. Bu vahim durum sektrn hem ulusal hem de uluslar aras rekabet gcn krmaktadr. veren ve ii zerindeki vergi ykmllkleri , sektrn ierisinde bulunduu dier sorunlar, kayt dna ka hzlandracak dzeydedir. Kayt d stihdam Sendikal rgtlenmenin nn de tkamaktadr. rgtlenmenin en youn olmas gereken Tekstil Sektr ne yazk ki en dk younluklu sektrler arasndadr. Bu durum, ayr bir sorun olan taeronlamay kkrtmaktadr. Kayt d olarak alan 2 milyon insan, sendikal rgtlle kavuamamann ar artlar altnda her trl sosyal hak ve gvenceden yoksun olarak

38

yaam srdrmektedir. Bu durum; nfus artmza paralel olarak kapsamnn genilemesi gereken sosyal gvenlik kurumlarmzda at ve kapsam daralmasna da neden olmaktadr. Ayn zamanda anayasamzdaki Sosyal Devlet ilkesinden hzla uzaklamay da beraberinde getirmektedir. Zira kaytdlk, beraberinde bir ok sosyal, psikolojik ve toplumsal sorunlar ve gerilimleri de retmektedir. ncelikle sektrde kaytdl birinci tehdit olarak grp, reyecei zeminleri slah etmek veya yok etmek sektrn kangren olmu hayati damarlarndan birine ilerlik kazandrmak olacaktr. Devlet tevik ve kredileri kontrol altna alnarak, byk blm nakdi olarak deil, enerji indirimi, istihdam orannda vergi indirimi eklinde retimi ve istihdam fiilen tevik edici ekilde uygulanmaldr. 5.1.2 Yapsal Sorunlar lkemiz tekstil ve konfeksiyon firmalarnn % 80den fazlasnn KOB niteliinde olmas ve z sermayelerinin rakiplerine gre yetersiz kalmas, yeni teknolojileri uygulamaya koymalarn zorlatrmaktadr. Tekstil ve konfeksiyon firmalarnn iletme sermayelerinin yetersiz olmas ise hem retimi srdrmek hem de d pazarlara almada nlerindeki nemli engellerden birini oluturmaktadr. Tekstil ve konfeksiyon firmalarmzn Aratrma-Gelitirme ve eitim faaliyetlerine yeterli nemi vermemeleri sektrn nitelikli ve verimli igc temine ve katma deeri yksek rnlerin retimine imkan vermemektedir. Tekstil sektrnde halen katma deeri yksek iplik, kuma ve teknik tekstil rnleri retimi gerekletirilememekte ve bu alanda ithalat yoluna gidilmektedir. Konfeksiyon sektrnde fason imalatn yansra lkemiz firmalarnn kendi markalar ile retime henz yeni balamalar, 2005 sonrasnda kotalarn kalkmas sonucunda Asya lkeleri karsndaki rekabet ansmzn daha da azalmasna neden olabilecek bir unsurdur. 5.1.3 Enerji Sorunu Enerji maliyetlerinin pahall, Trk sanayinin dnya ile rekabetinin nndeki en byk engeldir. lkemizdeki enerji fiyatlarnn rakip lkelerin stnde olmas temel
39

girdilerden biri olan enerji alannda firmalarmzn rakiplerine gre dezavantajl olarak ihracat mcadelesine balamasna sebep olmaktadr. Hkmetimizin enerji fiyat indirimi dorudur, daha da artarak devam etmelidir. Bu balamda, petrol ve petrol rnleri zerindeki fahi vergi yknn hafifletilmesi, nemli enerji indirimi ve tevii anlamna gelecektir. Tekstil sektrnn Trk sanayi ve ihracatndaki nemli ve ayrcalkl yeri itibar ile, zel enerji indirimine tabi tutulmas mutlaka gerekletirilmesi lazm gelen bir husustur.Dnyada sanayide kullanlan elektrik enerjisi fiyatlar karlatrmal olarak aadadr. Karlatrmal Enerji Maaliyetleri(lke $/KWS)
13

Gney Afrika 0.02 Yeni Zelanda 0.03 sve 0.03 Kanada 0.04 Finlandiya 0.04 Polonya 0.04 ABD 0.04 Belika 0.05 ek Cumhuriyeti 0.05 Yunanistan 0.05 Macaristan 0.05 Meksika 0.05 Slovak Cumhuriyeti 0.05 spanya 0.05 Tayvan 0.06 Danimarka 0.06 Almanya 0.06 Hollanda 0.06 Hindistan 0.07 ngiltere 0.07 Avusturya 0.08 Portekiz 0.08 Trkiye 0.08 talya 0.09 svire 0.09 Japonya 0.1713

z-plik Sendikas, Tekstil Sektrnde Sorunlar ve zm nerileri, Mart 2005, ANKARA

40

5.1.4 Atl Kapasite Trk Tekstil Sektrnde son be ylda modernizasyon yaptrmlar ile beraber yeni ve byk kapasiteli yatrmlar yaplmtr. Avrupa Birlii heyecan ile yaplan bu yatrmlar kapasite fazlas oluturmutur. st ste gelen son yllarn krizleri sektrde byk hasara neden olmutur. Kapasite kullanm oranlar bir hayli dm, son kriz ikinci darbeyi vurmu ve bugn Kapasite Kullanm Oranlar yzde 50'ye inmitir. Bugn Trkiyede kurulu ring iplik tesislerinin %20 ila %25inde bir kapasite daralmas szkonusudur. Open-end iplik tesislerinin yaklak %40 orannda bir kapasite kullanamama sorunu vardr. Trkiyenin i ve open-end kapasitesi hesaplandnda, milyarlarca dolarlk bir parann demir olarak yatt grlmektedir. Borlarn deyememekten, hammadde temin edememekten ve de talep yetersizliinden birok iyeri kapanm, vardiya dm, haftada 3-4 gn almaya balam ve iilerini karmak durumunda kalmtr. zetle 2004 ylnn ilk 9 aynda tekstil sektrnde % 4 civarnda bir daralma yaanmtr. Bu daralmann temel sebebi in faktr nedeniyle sektrdeki belirsizliin srmesidir. rnein 2003n ilk dokuz aynda tekstil makinelerinin Leasingin toplam ilem hacminden ald pay % 19 seviyesindeyken 2004te bu rakam % 14 dmtr. 2004 ylna kadar ar yatrm talebi gelen tekstil sektrnde zellikle Uzakdou faktr nedeniyle baz kollarda atl kapasite olumutur. 2005 le gelien trend gz nne alndnda ucuz sradan mallarn retiminde Dnyada mevcut ve daha da artacak olan kapasite fazlal ve rekabet bykl gz nne alndnda, bu mallarn retimine ynelik yatrmlara daha fazla rabet edilmemelidir. Orta vadede st snf modaya ynelik rnler ve moda-marka rnlerin retimine ynelik yatrmlara arlk verilmesi doru bir strateji olacaktr. 5.1.5 Tevik Sorunu Trkiyede yatrmlarn ve dolaysyla sektrlerin ynlendirilmesinde en nemli etken Yatrmlarda Devlet Yardmlar ve Yatrmlar Tevik Fonudur. Gemi dnemlerdeki tevik uygulamalar, bir taraftan baz tekstil alt sektrlerinde ar kapasitelerin olumasna izin vererek, tm sektre zarar verirken, dier taraftan da

41

tevik alan baz iyi niyetli yatrmclar yanltlmtr. Hkmetler bugne kadar tekstil ve konfeksiyon sektrn bir stratejiye dayandrmadan tevik etmitir.Bu nedenle sektrdeki tevik uygulamalar muhakkak yeniden dzenlenmelidir. Bugn mevcut tasar da kendi iinde birok arpkl barndrmaktadr. Tevik kapsamndaki il says 49'a kmtr. Ancak iller belirlenirken milli gelir dzeyi deil, sosyal gelimilik dzeyinin esas alnd aklanmtr. Dolaysyla karar kimi illeri memnun ederken, bitmeyecek bir tartmann da kaplarn amtr. Zira, 1500 dolar baz alndnda kii bana 1539 dolarlk milli gelire sahip ve nemli tekstil yatrmlarnn merkezi konumundaki illerden birisi olan Gaziantep hayal krklna uramaktadr.Zira, tevik alamayan bir ilde 100 ii altran orta lekli bir tekstil fabrikas; gelir vergisi, SSK primi ve elektrik iin ayda en az 95.000 YTL derken, buna karn ayn byklkteki tevikli ildeki bir baka tekstil fabrikas ayn kalem demelerden dolay ayda 35.500 YTL tasarruf salamaktadr. Ki bu da haksz rekabeti beraberinde getirmektedir. Bu nedenle sektrel tevik politikasnn uygulanmas nemli olacaktr. Devlet tevik ve kredileri kontrol altna alnarak, byk blm nakdi olarak deil, istihdam orannda vergi indirimi eklinde ve retimi ve istihdam fiilen tevik edecek biimde uygulanmaldr. Ksa dnemde modernizasyon ve yenileme dnda, mevcut kapasitelerin arttrlmasna ve gelitirilmesine ynelik yatrmlar tevik edilmelidir. Giriimcinin nndeki tm engeller kaldrlmal, tevikler istihdama bal olarak kayd ve yaygn olmal, kaak yabanc ii altrd tespit edilen firmalar ve sanayiciler hibir tevik indiriminden yararlandrlmamaldr. EXIMBANK kredi limitleri, dnemlere gre arttrlmal ve sanayicilere istihdam-retim istihdam kayt iine alma art endeksi oluturularak verilmelidir. 5.2. TEKSTLDE YAANAN SORUNLARA ZM NERLER Artk demokrasi, insan haklar, rgtlenme zgrlyle birlikte dnyann ykselen deerleri arasnda rekabet de ne kmaktadr. retimde, Ynetimde, hracatta, thalatta, stihdamda, rgtlenmede REKABET.. Ancak zgr ortamlarda, zgr koullar altnda.. Rekabet artk kresel dnyann olmazsa olmaz olgularndan

42

birisidir. Duraan deil deiken bir olgudur. Bu olguyu lehimize evirebilmek de gelecei grebilmeye baldr. atma halinde deil yarma halinde rekabet ilkemiz olmaldr. 2005 yl ile tekstilde balayacak olan liberal dnemde rekabet kavram elbette daha boyutlu bir anlam tayor. lkemiz sanayinin bel kemii olan tekstil ve konfeksiyon sektr 2005 sonrasnda gerek dnya pazarlarnda, gerekse i piyasada, kyasya rekabetin olaca, yeni stratejik ilikilerin kurulaca, muhtemelen fiyatlarn gerileyecei, verimlilik, kalite, standartlarn daha da ne kaca, gmrk kontrol ve benzer denetimlerin artaca, yepyeni bir dneme giriyor. Bu noktada yeni rn ve pazarlama stratejilerinin gelitirilmesi hayati bir nem tayacaktr. Szkonusu zorluklarn stesinden gelebilmek iin stratejik bir yaklam gelitirmelidir. zel ve kamu sektrleri arasnda kurulacak bir ortaklk olumlu sonular getirecektir. rnein hkmet retim ve ihracat iin uygun ortam ve iklim yaratrken, i dnyas da pazarn gereklerini yerine getirmeli, sendikalar da sosyal taraf olma bilinciyle sorumluluklarn tamaldr. Her trl deiiklie uyum salayabilmi olan Trk tekstil sektrnn bu snav da baaracana inanlmaktadr. Ancak sektrmz bugn iin, piyasada talebin dkl, enerji maliyetlerinin ykseklii, finansman maliyetlerindeki ykseklik ve kaytd firmalar nedeniyle yaanan haksz rekabet gibi sorunlarla boumaktadr. Burada sektrmzn sosyal taraflarndan bir kurulu olmaktan ok, bir anlamda (gncel kavramla) sosyal ortak olarak, bugnmze ve yarnmza sahip kmak durumunda olduumuzu grlmektedir. Balklar halinde sralam olduumuz Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnn sorunlarnn zmleri, uygulamaya konulabilecek nitelikte olan nerilerdir. retimin ve stihdamn korunmas ulusal politikalarmzn ncelikli ve eit neme sahip politikalar olduu gereini gzden karmadan bu dorultuda politikalar retmek gerekmektedir. Sektrn durumu ve giriimler, sosyal taraflarn buna hazr olduunu gstermektedir. Merkezi Ynetimin de acil eylem plan dahilinde Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnn nn amada lokomotif olmaldr.

43

3 Kasm 2003 seimleriyle birlikte yakalanan Siyasi stikrarn retime dnk bir boyutu olarak ncelikle sektrmze ynelik acil eylem planlar gelitirmesi gerekmektedir. Bu eylemin giderek sektrn sosyal gstergelerine de yansmasn yani istihdam ve rgtlenmeyi hzlandrmasn mit ediliyor. Sosyal boyuta yani istihdama yansmayan bir iyilemenin uzun sreli olamayaca aktr ve retimle birlikte istihdam kaynakl olmas gerekir. Umut ediliyor ki, tekstil ve giyim sektr lkemiz ekonomisine olan katksn bu perspektifte 2005 sonrasnda da baar ile srdrecektir. 14

14

z-plik Sendikas, Tekstil Sektrnde Sorunlar ve zm nerileri, Mart 2005, ANKARA

44

6. SONU
Dnya pazarlarnda Trk tekstili hep baarlar ile gndeme gelmi ve gelmekte. Bu baarlarn devamnda Tekstil Sektrnn lojistik konularda yapaca gelimeler nemli yer tutacaktr, dier sektrlerde olduu zere. Bundaki gereklilik; dnya pazarlarnda Trk tekstili hep baarlar ile gndeme gelmi ve gelmekte. Bu baarlarn devamnda Tekstil Sektrnn lojistik konularda yapaca gelimeler nemli yer tutacaktr, dier sektrlerde olduu zere. Bundaki gereklilik; Pazarn d pazarlara kaymas rn hareketlerindeki mevsimsel dalgalanmalar Fason retimlerin ana depolara olan uzakl Mterinin ambalaj standartlarnn deiken olmas Hammadde kumataki standart olmayan rulo ap ve uzunluk veya palet eitlere sahip olmas Zincir maazalara sahip firmalarn rafta mal bulundurmama lksnn olmas Depolamada yukardaki nedenlere ve doru istif eklinin uygulanmamasndan dolay depolama sahasnn efektif kullanlmamas Dank depolama nedeniyle verimsiz veya atl kullanlan igc gibi saylacak nedenlerden dolaydr. Lojistik, artk tm reel sektrdeki firmalarn rekabet silah olmasna karn , stratejik hedefler belirlenirken bu silahn nasl kullanlmas gereklilii bir ok firma tarafndan net olarak anlalamamtr. Bu anlalamamann nedeni lojistiin sadece nakliyeci olarak dnlmesi temel neden olarak grlmektedir. Bu firmalarn %80-85 e yakn ksm kendi lojistiklerini kendi yapmakta, depolamada %95 civarndaki firma kendi deposunu ynetmekte, % 50 ye yakn ksm ise dalmlar kendi aralar ile gerekletirmektedir. Trkiye, tekstilde baarsn ucuz iilik ve kalitesine borlu. Avrupa birliinin koyduu kat tedbirler ve uzakdouda byyen in Pazar tekstilde maalesef kar marjlarn aalara ekmi, ou firma srf iletmeci hvviyetlerinin devam iin baa ba noktalarnda i yapyor olmulardr. Bu nereye kadar srecek diye bir soruya ancak

45

irket aktiflerini doru kullanmaya balayncaya kadar diye bir cevap verilebilir. irket aktiflerinin ana ie odaklanma eklinde kullanlmas, uzman olduu retimde baarsn daha da arttracaktr. Bir Tekstil Firmas Aktiflerini; Hat ve rn karll baznda aratrmalarla, her rn kendi retmeyerek ( karll yksek rnlere odaklanarak), Lojistik ve idari hizmetleri (temizlik, servis, gvenlik hizmetleri) faaliyetlerinde d kaynak kullanmna giderek, Teknoloji gelitirmelerine, otomasyona ayraca pay artrmaya ynelik kullanarak, Eitimsel faaliyetlerde kullanarak, Pazara ynelik yeni giriimlerde sermaye olarak kullanarak rekabeti bir duruma gelebilir Tekstil sektrnde gerek iplik, gerekse de rulo top kuma hammadde kaynaklardr. ktlar ise zerimize giydiiiz kuma veya rme trevli herey. Bu kapsamda hammadde ve rn gruplar iin depolama aamasnda ciddi problemler yaanmaktadr. Hammaddeler iin belirli bir ambalaj, istif veya tama standard ve sistemi oluturma zorluu ile kar karya kalmaktadrlar. Bu durum aada rnek ve aklamalarla anlatlacaktr rnek 1: ncelenen bir tekstil firmasnda iplik trevli rnleri uvallar iinde ve yerde depolayan firma yerini efektif kullanamad gibi, i gc bakmndan da ok sayda personeli depoda altrmak zorunda kalmtr. plikleri retim proseslerinde kullanarak ham kumaa evirmekte ve bu kumalar 120 cm 250 cm arasnda deiik geniliklerde ( Top kuma boyu ) retimden karak depolanmakta ve depolama da aynen hammaddede olduu gibi tahtalardan yaplm ktleler zerinde st ste yklarak istiflenmekteydi. daha baarl, daha

46

rnek 2 : Dier bir firma da bu ham kumalar hammadde olarak almakta ve depolamay yukarda bahsedilen firma gibi yerde depolamakta, personel kumalar zerinden atlayarak veya koltuk altna aldklar iki top kuma metrelerce tayarak depo operasyonlarn gerekletirmekteydi. kt rnler(t-shirt, sweet, pantalon gibi rnler) de tekerlekli asklarda veya kolilerle st ste konularak istiflenmekteydi. Yukarda bahsedilen depolama problemlerine retilen zmler ise; pliklerin imalatlar ile grmeler sonucu istif ekillerini dzelterek (balayclar kullanarak ) ve ambalaj yapsn da palet zerinde ( geici veya uzun kullanml paletler ) sevk etmesi saland. Bu uygulama ile mteri firmann iplikleri istiflemesinde bir standart yakalamas salanm oldu. Akabinde bunlarn sevki, envanter takibi, ynetimi konusunda program deiiklikleri gerekletirildi. Bu sistem firmaya ayda 400 Adam saat / Ay iilik ve %60 a yakn bir depolama kapasitesi artn salayacak bir avantaj kazandrd. kan kumalar iin etraf dikey korkuluklu ( boru ubuklar paletin drt kesine balayarak) palet dizayn edilmi, kt rnlerin depolanmas iin raf seimi de yaplarak depolamadaki yer kazanc %60 orannda artrlm, personel tasarrufunda ise 6 personelden 4 personele dmtr. Yaplan yatrm miktar 30.000 USD , yatrmn geri dn sresi ise 10 ay olmutur. Bu durum, kt kumalarn dier firma iinde kabul ve depolanmas aamasnda bir avantaj yaratmtr. Ayn istif sistemi burada da uygulanmtr. Burada da yllk 24.000 USD tasarruf ve %65 depolama kapasite art salanmtr. Bu rn bana yaklak %2 maliyet tasarrufu getirmitir. rneklerden grlen o ki; ambalajlama standardizasyonu ,rn hareketlerinin optimizasyonu ve envanter ynetimi tekstil firmalarnn ilk etapta dikkat etmesi gereken bir konu gibi grnmektedir. Bu konuda yksek volumlerle alan firmalar iin gelitirilen otomasyon arlkl, askl conveyor sistemleri de ciddi tasarruflar salayan lojistik teknolojisidir.

47

Bu tip depolamada ask, kilit ambalaj veya tama arac olduundan retimden depoya , depodan aralara yaplan rn hareketlerinde bu asknn, zerinde hareket edecei veya bir motorla hareket ettirtilen conveyorle birlikte desteklenmesi, hareket kabiliyetinin arttrld, rnlerin otomatik barkodlanp sisteme tantld, rn eitliliine gre grup depolamannn salanld, rne ulam hznn arttrld, insansz alan depo modellerini yaratmaktadr. rnlerin, tavanna bir profil eklenmi arala depoya ulamas durumunda el dokunulmakszn depo giriindeki conveyor sistemle balantl mille bu profil arasnda bir balant kurulmakta rnler depoya motor tahriki ile ilerlemektedir. Ayn ekilde rnlerin sevkindede ayn modelle donatlm aralar kullanlmakta ve sevkiyatta da byk bir igc tasarrufu salanmaktadr. Baka bir konu da tekstildeki fasona gnderilen rnlerin depoya hareketinin optimizasyonudur. ok sayda firma rnlerinin byk bir ksmn , n veya yan ilemleri iin fason firmalarna devretmektedir. Bu sektrdeki yatrm maliyetlerinin yksek olmasndan kaynaklanan sermaye problemleri nedeniyle dnlen bir sistemdir. Dme ilii ama, dme dikme, kanal ama, teer, kesme, boyama, aksesuar, yaka gibi bir ok ilemi ayn yerde yapmak iin ok sayda makina ve buna paralel olarak da ciddi sermaye gerekmektedir. Tekstil firmalar sermayelerini asl para kazanmay dndkleri ana ilere yatrmakta ve kk byklkteki firmalara da dier ilemleri pas edip, finishi kendi iletmesinde yapp, kendi markas ile piyasaya sunmaktadr. Peki tekstilcilerin bu fason operasyonlarda ilk dikkat edecei konu ne kadar ucuza yapaca m? Kalite mi? Yoksa bunun iinde lojistik maliyetlerin de dnlmesi gerek mi? Tm optimizasyonun bu gen kullanlarak yaplmas gerektii grlmektedir. KALTE-FASON OPERASYON MALYET-LOJSTK OPERASYON MALYET. Ara tama maliyetleri bu maliyet-fayda cgeninde ciddiye alnacak rakamlara ulatndan datm gibi optimize edilmesi gerekli bir konudur.

48

Deinilmesi gerek dier bir konu da; sata sunulan rnlerin depolarda elleleme saysnn azaltlmas, envanter tutarllk oranlarnn iyiletirilmesi kabul edilir snr genelde %2-3 orandr, yeni sat konseptleri ile sat orann artrrken, datm ve depolama maliyetlerini aaya ekmektir. Bu probleme bulunan zm en gzel u uygulama ile belirtilebilir: Adidas bir dnya markas olan firma olarak bilinir. Sektrnde kalite, prestij, marka olarak simgelemitir. Trkiyedeki organizasyonunda uygulamasal olarak sat miktarlarn artrmak, lojistik maliyetlerini de azaltmak iin gelitirlen sistem u idi: Asorment. Nedir bu Asortment ? Ayn rne ait deiik llerdeki rnleri talep younluuna gre setletirme iidir. rnein t-shirtden en ok M ve L bedenler satlyor, tek tk de XL , XXL beden satlyor ise, gelitirlen ASORTye rnein 8 adet M beden, 8 adet L beden, 2 adet XL beden , 1 adet XXL beden konularak, tm bedenlerin ayn anda ilgili bayiye ulamas salanmaktadr. Bu vesile ile sat miktar artrlmakta, hem de tek tek yollama yolu yerine mteri baznda rn grubuna gre konsolidasyon yaplarak mteri baznda katlanlan lojistik maliyetler azaltlmaktadr. Bu sistem bayi mteriye belli bir yzde orannda iskontolu alm ve dolaysyla da kar art salama imkan yaratmaktadr.

Son olarak da zincir maazalar kurarak Trkiye veya d pazara ulan Tekstil firmalarnn yaad STOK BTNLEME, MAGAZA-DEPO entegrasyon problemleridir. Bu konuda deiik yazlmlar her ne kadar stok miktarlarn takip ynnden barkod destekli zmler sunsa da asl konu maazalarla depolar arasndaki stok btnleme prosedrlerinin tanmlanmas, bu stok tamamlama ierisinde nakliye masraflarnn optimizasyonu ve rafnda mal bulundurmama nn maliyetinin lm konular ince hesaplar gerektiren konular olmaya devam etmektedir. Firmalarn ncelikle pazar aratrmalarn iyi yapmalar ncelikle gerekli bir konudur. Bu aratrma durumuna gre depo yerlerinin, sevkyat planlarnn, minimummaksimum stok miktarlarnn tespiti kolaylaarak; acil sevkyatlarn minimize edilmesi

49

ve devamnda da toplam stok maliyetlerinin ve datm maliyetlerinin azaltlmas kolaylaacaktr.15 Sonu olarak byyen bir tekstil sektrnn devaml g kazanmas iin lojistik firmalar ile global rekabette yan yana durmas gerek bir dayanma ve stratejik ortaklk olarak grlmektedir.

15

http://www.egitimilanlari.com/default.asp?pg=makale_detay&kid=1158 ,10.06.2010

50

KAYNAKA Do.Dr.ERDAL Murat Power Pont Sunumu, 2009 Yrd. Do. Dr. BLGL Turhan, BLMYO,Yaymlanmam Ders Notlar, 2009 Do.Dr.TANYA Mehmet,Hastane Lojistik Ynetimi,Power Pont Sunumu,10.11.2005

Baziotopoulos (2008). "An Investigation of Logistics Outsourcing Practices In the Greek Manufacturing Sector". PhD thesis- "". z-plik Sendikas, Tekstil Sektrnde Sorunlar ve zm nerileri, Mart 2005, ANKARA NTERNET KAYNAKLARI http://www.logisticsclub.com/modules.php?name=News&file=article&sid=2, 22.04.2010 http://www.utikad.org.tr/srapor.asp , 05.06.2010 http://www.allianzrisk.com/?p=209 , 07.06.2010 http://www.egitimilanlari.com/default.asp?pg=makale_detay&kid=1158 ,10.06.2010

51

52