Professional Documents
Culture Documents
Ministry of
Finance and
Planning
Sri_Lanka_Sinhala.indd 1
13/05/2009 2:47:15 PM
laIq uq,H wxYh Yla;su;a lsug lghq;= lrhs ludka; ;lafiarej ms<sn`o jd;dj" is cd,h
Yla;su;a lsf jHdmD;sh i`oyd BWTP cd,fha tl;=f tla wx.hla muKs
is cd,h Yla;su;a lsf jHdmD;sh cd;sl yd l,dmSh ugf cd,hka ys ludka; we.hS
ixjOkh lsug iydh ,nd fohs BWTP cd,h iska lrkq ,nk ludka; we.hSf wruqK
kg tu cd,h l%shd;aul jk laIq uq,H wxYh ms<sn`o j o< Yaf,aIKhla ,nd uhs fuu
we.hS u.ska tla tla wdh;kj, l%shdld;ajh uekSfuka Tng f.dia iia;rd;aul yd
Yaf,aIKd;aul iajNdjhlska hq;= j jvd mq,a f,i laIquq,H fjf<`ofmd< ixjOkh b,lal
flf fuu we.hSj, b,lalh BWTP cd,hg;a" tys idudlhkag;a fuka u mq,a laIquq,H
m%cdjg;a jkd im;la jk iEu ludka;hl u iajrEmh yd ndysr lau bm;a lsuhs
ia;=;sh
BWTP cd,fha iyfhda.S;djfhka YS% ,xld laIquq,H ludka; jd;dj ilia lrk ,oafoa GTZ -
fm%dia ^laIquq,H wxYh m%pdrkh& jevigyfka fIaG laIquq,H fYaI{ frdaIsKS m%kdka
fukh isks ta i`oyd mfhaIK iydh ;dkS l=,rdcisx. fukh ,nd fok , fuu
l;jHh wdrN l< wjfha fm%dia jHdmD;sfha ysgmq fIaG WmfoaYl wdpdh vla
iafkafjdaka uy;d fj; fYaI ia;=;sh mqo lruq Tyqf.a udf.damfoaYh iy jkd Wmfoia
fuu jd;dj id:l j imQK lr.ekSug Yd, jYfhka odhl h
fuu m%ldYkfha .=Kfodia fidhd n,d th jehqKq lsfuys ,d wk.s woyia ,nd ka wdpdh
ksu,a m%kdka uy;dg o wmf.a ia;=;sh fuhska mqo flf
ta jf.a u f ndfgdpd uy;d" ls%iakd fudorka fukh" ,xld laIquq,H jD;a;slhkaf.a
ix.uh" YS% ,xld uy nexl=f ks,Odka iy fuu f,aLkh ilia lsf ,d ish ld,h" woyia
yd m%;sfmdaIKh imhka kka whqka odhl jQ ish,a,kag;a wmf.a m%Kduh mqo lruq
BWTP cd,fha m%Odk inkaldrl yd ixjOk iyfhda.S;djh i`oyd jQ mokf wdishdkq
l,dmSh ksfhda; fc fnika uy;d iy GTZ- fm%dia jHdmD;sfha fIaG WmfoaYsld wdpdh
ve.ud uy;ah fj; o fuu mejreu mqrdjg ,nd ka iyfhda.h fjkqfjka wmf.a
lD;{;dj mqo lruq
ATM
BWTP
CBSL
CGAP
mam;=kg
a iydh f WmfoaYl lKavdhu
CLEAR
Accountability Review
CRB
CRIB
Kh f;dr;=re ldhdxYh
CSR
DCS
FAO
FI
Financial Institution
uq,H wdh;kh
GDP
GNP
GTZ
Technology
IT
Information Technology
f;dr;=re ;dlaIKh
JBIC
LCB
LMPA
Association
LSB
MBA
MFI
Microfinance Institution
laIquq,H wdh;k
MIS
MIX
MPCS
NDTF
NGO
PAMP
PaR
Portfolio at Risk
wdfhdack wjodku
ProMiS
RADA
RDB
RFSDP
Programme
ROSCA Rotating Savings and Credit Association
RRDB
SBS
SEEDS
Development Services
TCCS
TSP
UNDP
WDC
wka;.;h
GTZ hkq l=ula o@
ia;=;sh
foaYfha me;slv
uq,H lafIa;%h
10
kshduk hdka;%Kh
14
16
20
30
35
rdcH m%;sm;a;sh
39
41
m%Odk wNsfhda.
46
weKqu 1 -
56
weKqu 2 -
57
58
weKqu 3 -
59
weKqu 4 -
61
weKqu 5 -
62
foaYfha me;slv
bkahdf ol=Kq ;=vqf msysgd we;s Y%S ,xldf ck.ykh ,shk 2001 ls ol=Kq wdishdf
wfkl=;a rgj,a yd iei`f YS% ,xldj idfmalaI jYfhka hym;a iudc-wdl ;;a;ajhla
fmkakq lrhs rf tal mqoa., o< cd;sl ksIamdos;h (GNP) wfuldkq fvd, 15991 la f,i
jd;d lrka ol=Kq wdishdf rgj,a w;=ka fojeks ia:dkhg ysl lshk w;r m<uq jeks
ia:dkh ys jkafka ud,jhskg h jk wjYH;d <`.d lr.ekSug wjYH cd;sl wju wdodh
ugfuka my<g .efkkafka ks, jYfhka ck.ykfhka 152]2la muKs tfia jqj o f,dal
nexl=j th 34] h hq;= njg .Kka n,d we;af;a klg cd;Hka;r wju wdodh ugu klg
wfuldkq fvd, 2003 la f,i i,lks idudkHfhka mjq,lg idudlhka mia fokl= wh;a
jk f,i i,lka f,dal nexl=j iska YS% ,xldf mam;a mjq,a ,shk 13 muK j;ajk njg
.Kka n,d we;
W;am;a;sfha wdhq wfmalaId ld,h jir 75la jk w;r idlaIr;dj 925]ls ldka;djkaf.a
idlaIr;dj 906]ls tfia kuq" fuu o;a; u.ska mq,a m%dfoAYSh Iu;d ie`.f rf wdl
lghq;= je jYfhka flaka .; we;af;a idfmalaI j iYS%l jQ niakdysr m<d; o< foaYSh
ksIamdokfhka 50] lg odhl jk w;r" wfkl=;a ishu m<d;a j, odhl;ajh 10]lg jvd wvqh
tfia jqj o" ck.ykfhka 70]lg jvd je msila j;a jkafka niakdysr m<df;a h wdishdkq
ixjOk nexl=f m%Odk ksKdhlhkag wkqj 2007 jif YS% ,xldf z.sks oYlhZ bkahdj"
mlsia:dkh fyda nx.a,dfoaYh jeks wfkl=;a ol=Kq wdishdkq rgj,g jvd by< ugul
meje;Sfuka fmkakq lrkqfha rf wdodhf wiudk fnu4 hs
Y%S ,xldf wdl yd iudh ksKdhlj, idrdxYhla my; j.=j 1 ka laf jvd mq,a
ksKdhl ,ehsia;=jla i`oyd weKqu 1 n,kak
j.=j 1
ksKdhlh
uq ck.ykh ^Z000&
jdIsl ck.yk jOk f.h ^]&
wju wdodh ugfuka my< ck.ykh ^wju wdodh
ugfuka my< mqoa., .Kkfha oYlh& ^]&
idlaIr;dj ^]& ^2003$2004&
.%dh m%foaYj, j;a jk ck.yk m%;sY;h ^]&
wdhq wfmalaIdj
mqreI
ia;S%
tal mqoa., o< cd;sl ksIamd;h ^wfuldkq fvd,&
o< cd;sl ksIamdlfha jOk f.h ^]&
WoaOuk f.h ^]&
jdIsl o< ksuh wkqmd;h ^remsh,a$wfuldkq fvd,&
2005
2006
2007
19"668
100
227
^2002&
925
722
^1981&
^2004&
717
770
1"226
60
116
10050
19"886
110
152
20"010
110
152
925
722
^1981&
925
722
^1981&
717
770
1"402
75
137
10396
717
770
1"599
72
175
11062
uq,H lafIa;%h
YS% ,xldf uq,H moaO;sh ilia we;af;a O wdh;k /il tl;=fjks YS% ,xld uy nexl=j
(CBSL), jdKsc nexl=" uq,H iud." fYaIs; l,an iud." rlaIK iud." talSh Ndr" fjf<`o
nexl=" jHdmdr m%d.aOk iud." wkqu; m%uqL fjf<`ka" f;d. fjf<`ka yd ;e/lrejka" yd
fiajl w:idOl wruqo, yd fiajl Ndrldr wruqo, jeks .siq.; b;sls wdh;k g
we;=<;a f fuu wdh;k l%shd;aul jkafka uqo,a fjf<`ofmd<" ne`lr fjf<`ofmd<" foaY
ksuh fjf<`ofmd<" iufldgia fjf<`ofmd< jeks u;a uq,H fjf<`ofmd<la ;=< h tu
fjf<`ofmd< l%shd;aul u i`oyd iydhg f. yd .siq l%u yd ffk;sl rduq5 jeks uq,Huh
h;, myiql ieliS we; f w;r .%dh nexl=" iliqrej yd Kh iuqmldr i;s"
W.ialrejka fuka u laIquq,H wdh;k ^rdcH fkdjk ixOdk yd iud.& o rg ;=< l%shd;aul
f g wu;r j uqo,a Khg fokakka Yd, ixLHdjlka yd pl%Sh ;ekam;= yd Kh ix.
^ROSCAs& j,ska iis ke.S tk fkdu;a uq,H moaO;shla o we; j.=j 2ka uq,H lafIa;%h
ie ,;a m%Odk uq,H wdh;kj, ish j;al yd ;ekam;= j.lSj, m%fNaokh laf
uq,H moaO;sfha by<ska u iskqfha jdKsc nexl= h kg Y%S ,xldj ;=< n,m;% ,;a jdKsc nxl=
23la l%shd;aul f f w;=ka j;al yd jHdma;sh w;ska m%Odk jkafka rdcH wdh;k jk ,xld
nexl=j yd uyck nexl=j hs /l,ajd m%;sjHqylrK yd m%;sixialrKj,g O wjia:dj,
k;= jQ fyhska u fuu nexl= fol flf foaYmd,k lKavdh yd tu wdh;kj, jD;a;Sh i;s
olajkqfha frdaO;djls b;s n,m;% ,;a jdKsc nexl= w;=ka 9la foaYSh nxl= jk w;r 12la
foaYSh nexl= h nexl= lafIa;%h ;=< ;r.ld;ajh je fjka mj;sk w;r" ta ksid u
fjf<`ofmd< meje;au i`oyd kQ;k ;dlaIKh yd fiajdf .=Kd;aulnj je hqKq lsu i`oyd
.; yels wfkl=;a ksudKd;aul l%shdud. y`kajd ug Wkkajla o we;s ;sf kj
fiajdjka hgf;a iajhxl%Sh fg, hka;%" Kh m;a iy rl:k nexl= fiajd y`kajd u o
f.fhka isf ;r.ld;ajh iska uq,H m%lYkh i`oyd Wkkaj je lsf m%;sM,hla
f,i u;a uq,H wdh;k o wvq wdodh ,dNS mdfNda.shka fj; <`.d ug W;aidy or;s
fufia n,m;% ,;a jdKsc nexl= uQ,sl jYfhka im%odhsl nexl= ls%hdldrlj, fhfok w;r
n,m;% ,;a fYaIs; nexl= (LSBs) fhfokqfha ishq ksYa; jHdmdr lghq;=j, h fuu nexl=j,g
b;s lsf .sKq ish mdfNda.slhka i`oyd mj;ajdf.k hdug wjir we;;a cx.u .sKq Tjqka
5
10
i`oyd jD; lsug wjir ke; fuu fYaIs; nexl= 15 w;=ka 6la md,sfka;= mk;la hgf;a
f;dard .;a m%foaYj, wdl l%shdldrl ixjOkh yd m%jOkh i`oyd ia:dms; l< m%dfoaYSh
ixjOk nexl= (RDBs) h fuu m%dfoaYSh ixjOk nexl= .egqj,ska mSvd `k kef.kysr yd
W;=re m<d;aj, yer YS% ,xldf wfkl=;a ishu ia;%slalj, l%shd;aul f wfkl=;a n,m;% ,;a
fYaIs; nexl= jk rch i;= ,xld mq;% ixjOk nexl=j yd iqul ^iq yd uOH mudK
ludka; nexl=j tl;= fldg tla wdh;khla f,i ls%hd;aul jQfha 2008 ckjdfha isg h fuu
wdh;kh o m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd iudk lgqhq;=j, fhfok w;r tys fiajh m%Odk
jYfhka iemfhkafka iq yd uOH mudK jHjidhlhskag h
j.=j 2
uq,H moaO;sfha m%Odk uq,H wdh;kj, ish j;al yd ;ekam;= j.lS
cQks 20075
uq,H wdh;kh
YS% ,xld uy nexl=j
YS% ,xld uy nel=j u.ska kshdukh jk wdh;k
;ekam;= Ndr .kakd wdh;k
n,m;% ,;a jdKsc nexl=
n,m;% ,;a fYaIs; nexl=
,shdmx uq,H iud.
fjk;a wdh;k
fiajl w:idOl wruqo,
m%uqL fjf<`ka
fYaIs; l,an iud.
YS% ,xld uy nexl=j u.ska kshdukh fkdjk wdh;k
;ekam;= Ndr .kakd wdh;k
.%dh nexl=
iliqrej yd Kh iuqmldr i;s
.siq .; b;sls wdh;k
fiajl Ndrldr wruqo,
fm!oa.,sl w:idOl wruqo,a
rlaIK iud.
fjk;a fYaIs; uq,H wdh;k
fjf<`o nexl=
m%d.aOk iud.
talSh Ndr
ialkaO fjf<`o iud.
Kh ;lafiare wdh;k
tl;=j
j;al
remsh,a fldgi
,shk
^]&
5445
134
3"1115
772
2"4593
610
1"9643
490
3716
92
1233
31
6522
162
5160
128
530
13
831
21
3762
93
334
08
285
07
49
01
3094
77
719
18
1126
28
1249
31
334
08
313
08
14
00
52
01
48
01
07
00
4"0322
1000
;ekam;=
remsh,a
,shk
wod< ke;
1"6693
1"6693
1"3354
2670
669
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
311
311
264
47
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
1"7004
j.lS
fldgi
^]&
wod< ke;
982
982
785
157
39
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
18
18
16
03
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
1000
n,m;% ,;a Yd,; u fYaIs; nexl=j rch i;= cd;sl b;slsf nexl=j hs
11
l,an iud.j,g fuka fkdj" ,shd mx uq,H iud. w;=ka 31lg 2007 cqks ui wjidkh
jk g uyck ;ekam;= Ndr .ekSug Y%S ,xld uy nexl=fjka wjir ,nd ;sK flfia jqj o"
uE;l ixfYdaOkh l< uq,H l,an mk; u.ska l,an iud.uj,g o Kh iq/l= yryd
uyck wruqo,a imdokhg wjir ,eKs ish wruqo,a wjYH;d imqrd .ekSu i`oyd
idudkHfhka l,an iud. lghq;= lrkqfha nexl= fyda uq,H iud. wkqnoa;j h
jdKsc nexl=" fYaIs; nexl= yd uq,H iud.j,g wu;r j .%dh nexl= yd iliqrej yd Kh
iuqmldr i;s wdldrfha ;ekam;= Ndr .kakd fjk;a wdh;kj, cd,hla o l%shd;aul f
iudlhskaf.a whs;sh hgf;a iudl;ajh ;=<ska ;ekam;= /ialsug;a Tjqka fjkqfjka Kh
jevigyka l%shd;aul lsug;a fuu wdh;kj,g wjir ;sf O fiajd iuqmldr i;sj,
nexl= wxYh ksfhdackh lrka iuqmldr .%dh nexl= 1"628la iy 1900 jirj, iliqrej yd
Kh iuqmldr i;s f,i ia:dms; fldg miqj iKi moaO;sh hgf;a l%shd;aul jk i;s 8"440la
g we;=<;a h tfuka u" mam;alu wju lr,Sf wruqKska we/UqK rcfha iuDoa ixjOk
jevigyk hgf;a l%shd;aul jk iuDoa nexl= 1"038lska ie ,;a ;j;a cd,hls fuu ish
wdh;k u.ska .%dh lafIa;%hg yd wvq wdodh ,dNS lKavdhj,g uq,H fiajd iemhSf
jeo.;a fufyhla bgq flf
2007 foien wjidkh jk g" n,m;% ,;a jdKsc nexl= yd n,m;% ,;a fYaIs; nexl= YdLd
4"830la Tiafia l%shd;aul Ks iuDoa nexl= i;s yd iuqmldr .%dh nexl= YdLd 2"666la Tiafia
l%shd;aul Ks iKi ks, jYfhka 8"500la muK i;s yryd l%shd;aul jk nj jd;d l< o
il%sh j ls%hd;aul jkafka bka Nd.hla muKs weKqu foflka rg ;=< l%shd;aul jk nexl= iy
wfkl=;a uq,H wdh;kj, YdLd ys we;s wkaou fmkakq flf
j.=j 3 ka Y%S ,xldf uq,H lafIa;%h ilia lsf ,d odhl jk O wkaofha uq,H wdh;k j,
wdfhdack m%udKhka bm;a flf
j.=j 3
uq,H wdh;k i;= ;ekam;= yd wdfhdack6
j.h
.sKq ixLHdj
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
b;sls yd ;ekam;=
Kh
II. n,m;% ,;a fYaIs; nexl=
b;sls yd ;ekam;=
Kh iy w;a;sldr
III. ,shdmx uq,H iud.
6
GTZ -
fm%dia( YS% ,xldf laIquq,H wdh;k YS% ,xld rlaIK uKav,h iKi ix.uh
12
.sKq ixLHdj
wod< ke;
wod< ke;
wod< ke;
214"803
6"608"318
1"314"862
5"873"224
656"330
1"923"550
13
kshdukh
YS% ,xld uy nexl=j hgf;a jdKsc yd fYaIs; nexl=" uq,H iud." l,an iud. yd m%Odk
fjf<`ka kshdukh yd wlaIKh flfrk w;r YS% ,xld iq/l= yd ksuh fldIka iNdf
j.lSu hgf;a fldgia fjf<`ofmd<" ialkaO fjf<`ofmd< .kqfokqldr wdh;k" talSh Ndr"
m%d.aOk jHdmdl iud." wdfhdack l<ukdlrejka" Kh ;lafiare iud. kshdukh yd
wlAIKh flf YS% ,xld rlaIK uKav,h iska rlaIK iud. yd ;e/lrejka wlaIKh
flf m%Odk f. yd msh moaO;s ms<sn`o j wlaIKh lsf j.lSu o YS% ,xld uy nexl=j
i;= h
YS% ,xldf uq,H lafIa;%fha wdh;k i`oyd l%shd;aul jk fYaI kS;s my; laf(
1988 wxl 30 orK nexl= mk; ^ 1995 wxl 33 orK mk;" 2005 wxl 2 orK mk;" 2006 wxl
15 orK mk; yd 2006 wxl 46 ork mk; u.ska ixfYdaOk flK& fuu kS;sh
n,mj;ajkafka n,m;% ,;a jdKsc nexl= yd n,m;% ,;a fYaIs; nexl= i`oyd h nexl= n,m;a
ksl=;a lrkq ,nkafka uqo,a wdud;H;=udf.a wjirh u; YS% ,xld uy nexl=f uq,H
uKav,fhks kshdukh yd wlaIKh YS% ,xld uy nexl=f nexl= wlaIK
fomd;fka;=fjka is flf
1988 wxl 56 orK uq,H iud. mk; ^1991 wxl 33 orK mkf;ka ixfYdaOK flK& fuu
kS;sh ishu ,shdmx l< uq,H iud. i`oyd n, meje;af jHdmdrh mj;ajd f.k hdf
n,m;%h ksl=;a lrkqfha YS% ,xld uy nexl=f uq,H uKav,fhks kshdukh yd wlaIKh
is lrkqfha YS% ,xld uy nexl=f nexl= fkdjk uq,H wdh;k wlaIK
fomd;fka;=fjks 2005 Y%S ,xld uy nexl=j iska ,shdmx uq,H iud. fj; uyck
;ekam;= Ndr .ekSf wjirh ,nd fok ,
2000 wxl 56 orK uqo,a l,an mk;( fuu kS;sh ishu l,an iud. inkaOfhka n,
meje;af ,shdmx iy;slh fkdue;s j lsisu l,an jHdmdrhla mj;ajd f.k hd fkdyels
h kshdukh yd wlaIKh is lrkqfha YS% ,xld uy nexl=f nexl= fkdjk uq,H wdh;k
wlaIK fomd;fka;=fjks uyck ;ekam;= Ndr .ekSf wjirh lsis l,an iud.ulg
mjrd ke; kuq;a" uE; lrk ,o kS;s ixfYdaOk wkqj uyck;djg Kh iq/l= ,nd f
wjirh fuu iud. fj; ,nd we; fndfyda l,an iud. nexl= yd ,shdmx uq,H
iud.j,g wkqnoa; h
14
2000 wxl 43 orK rlaIK ludka; kshduk mk;( fuu mk; hgf;a kg iud. 16 la
n,m;% ,nd f.k we; kshdukh yd wlaIKh ms<sn`o j.lSu orkqfha fuu mk; hgf;a
ia:dms; lrk ,o YS% ,xld rlaIK uKav,h hs rlaIK ;e/ldr wdh;k o fuu rlaIK
uKav,h hgf;a ,shdmx h hq;= h rlaIK iud. yd ;e/ldr wdh;k iska m;a fldg
,shdmx lrk ,o ksfhda;hkaf.ka iis cd,hla o we;7 fuu ksfhda;hka rlaIK
ksIamdok wf,lrKfha m%Odk ldhNdrhla bgq lrhs
talSh Ndr( n,m;% ,;a talSh Ndr 5 la talSh Ndr kS;S ix.%yh hgf;a YS% ,xld ksuh
fldIka iNdj u.ska wlaIKh flf
uq,H lafIa;%h md,kh lsf fhdod .efkk fjk;a jeo.;a kS;s fufia h( uq,H kS;s mk;"
ksuh md,k mk;" f. yd msh mk;" uq,H .kqfokq jd;dlrKh ms<sn`o mk;" YS%
,xld iq/l= yd ksuh fldIka iNdj ms<sn`o mk;" foaYSh NdKavd.dr ,am;a wd{d mk; yd
,shdmx l< f;d. yd iq/l= wd{d mk;8 1997 wxl 6 orK m%dfoaYSh ixjOk nexl= mk;"
1972 wxl 5 orK iuqmldr i;s mk; iy 1995 wxl 30 orK iuDoa wldrh ms<sn`o mk;
iska laIquq,H fiajd iemhSf ksr; j isk wdh;k md,kh flf B<`. mfofhka
laIquq,H lafIa;%h kshdukh lsu ms<sn`o j iia;rd;aul j bm;a flf
7
8
http://www.ibsl.gov.lk
15
(TCCSs) iA:dms;
lsf jIh hs
YS% ,xldjg uq<ska u y`kajd ka Kh iuqmldr fjd h is jk ishjfia uq,a oYl ;=< fuu
i;s u.ska mq,a ldh Ndrhla bgq Ks Bg fhojq imdokfha isg ksIamdok fnod yeu
olajd ldhhka we;=<;a h 1940 oYlfha ia:dms; flreKq mdfNda.sl iuqmldr i;s
y`kajkq ,en 1950 oYlfha ku fjkia l< O fiajd iuqmldr i;s
(MPCSs) iska
fuu
ldhNdrh g w; ;nk ,
1970 oYlfha wjidk Nd.fha iliqrej yd Kh iuqmldr cd,h j, jkakg;a msySug m;a
jkakg;a jQfhka fndfyda i;s jid ug mjd ie,iq flKs tu wjia:df fuu jHdmdrh
kej; k.d isgqjkakg wdrNhla kafka ckldka; mS ta lsjkafoKsh uy;d h ta wkqj" iKi
kue;s kj kduhla hgf;a iliqrej yd Kh iuqmldr i;s m%;sixOdkh flKs iKi
iliqrej yd Kh iuqmldr i;s jkd ys idudl;ajh iajd fldg .;a i;s h tu i;s
lKavdh .; fuka iuqmldr ixjOk fomd;fka;=f iSud hgf;a if,khla f,i
l%shd;aul f tu fomd;fka;=f u iSud hgf;a u iKi iliqrej yd Kh iuqmldr
i;sj,g iu.d j O fiajd iuqmldr i;s yd tajdfha wdl wxYh jk iuqmldr .%dh
nexl= o l%shd;aul f
1985 isg rch iska md,sfka;= mk;la hgf;a m%dfoaYSh .%dh ixjOk nexl= 17 la ia:dms;
lrk , fuu wdh;kj,g mjrk ,o ldhh jQfha ria: .udk yd jdKsc nexl= u.ska uq,H
fiajd imhd .ekSug wfmdfydi;a jQ iq bv yshka fj; <`.d u h m%dfoaYSh .%dh ixjOk
nexl=j,g W;=re yd kef.kysr m<d;a yer rf wfkl=;a ishu ia;%slal wdjrKh lsug yels
h Tjqkaf.a wfmalaIs; id:l;ajh flfiaj;= iSud jkakg jQfha wNHka;r jHqyd;aul
j,;d yd N+f.da,Sh jYfhka jQ wiSudka;sl LKavkh fya;= fldg f.k wjodk lKavdh
fj; <`.du je<elau hs Bg wu;r j fuu nexl= i`oyd Kh u yd wlaIKh inkaOfhka
Yla;su;a m%;sm;a;s fkd;snqfKka l%shdld;ajh jehqKq lsu yd m%;shla u; mj;ajd f.k
hdu wmyiq h 1998-1999 ld,iSudj ;=< ie<lsh hq;= m%;sjHqylrKhla yd kej; m%d.aOk
imdokhla yryd m%dfoaYSh .%dh ixjOk nexl= taldnoaO lsfuka m%dfoaYSh ixjOk nexl=
(RDBs) 6la f,i kej; ia:dms; flKs tajd wog;a l%shd;aul h
16
fuu.ska m%dfoaYSh ixjOk nexl=j,g jvd iajdk l<ukdlrKhla" mq,a ysl mokula yd
fldgialrejka iska m;a lrk ,o wOHlaI uKav,hla yryd l%shdld;ajhg jD;a;Shu h
m%%fYhla ,nd fuka tajdfha m%dfhda.sl;ajh yd .=ld,Sk meje;au ;yjqre flK9
m%dfoaYSh ixjOk nexl= yhu tla fldg cd;sl ugfuka l%shd;aul jk tla ixjOk nexl=jla
njg m;a lrk njg YS% ,xld rch iska uE;l m%ldYhg m;a flK flfia jqj o fuu
jd;dj ilia lrk ld,h jk g;a th isug ksh; j ;sK
1980 oYlfha w.Nd.h yd 1990 oYlh ;=< O foaYSh yd cd;Hka;r rdcH fkdjk ixOdk
laIquq,H jHdmdrhg wj;SrK jkq fmksK fndfyda rdcH fkdjk ixOdk j, laIquq,H
wdh;k wdrNfha laIquq,H l%shdldrl ls%shd;aul lf<a fjk;a iudc yd m%cd ixjOk
l%Shdldrl yd taldnoaOj h flfia jqjo b;d uE; w;S;fha laIquq,H lghq;= laIquq,H
fkdjk fkdjk lghq;=j,ska fjka lsf m%jK;djla iuyr wdh;k ;=< olakg ,eK
laIquq,H fiajd iemhSf rch m%Odk N+ldjla f.k we; l,ska l,g laIquq,H lafIa;%h ;=<
O jQ rdcH uey;a ls%hd;aul flK f ms<sn`o j zrdcH m%;sm;a;sZ mfofhka
iia;rd;aul j idlPd flf zuyskao ka;khZ - mj;sk rcfha oi jirl ixjOk
m%fYhg wkqj YS% ,xldf laIqKh fiajd iemhqfuka 65] muK l%shd;aul jkafka rch yryd
h ckih jevigyk fjkqjg 1995 y`kajd ka iuDoa ixjOk jevigyk fuu
uey;aj,ska Yd, u jevigyk hs fuu jevigykg b;sls yd Kh wxYhla we;s w;r
th l%shd;aul jkafka idudlhka yslrejka jk iuDoa nexl= i;s 1"038l cd,hla yryd h
2004 YS% ,xldjg md;% jQ iqkdhg miqj Yd, jYfhka foaYSh wdOdr rg ;=<g .,d tkakg
h bka ie,lsh hq;= m%udKhla laIquq,H wxYhg yerKs fndfyda wdOdr fok wdh;k tjlg
ia:dms; j meje;s laIquq,H wdh;k yryd l%shd;aul jQ w;r iuyr wdh;k laIquq,H fiajdjka
o we;=<;a jQ nyq-wdxYsl jfkdamdh jevigyka i`oyd wdOdr ,nd ks fuu jevigyka .=
ld,Sk j .;a l, ;sridr fkdjq w;r" ta yryd y`kajd ka O wdOdr yd iykodhS Kh l%u
fya;=fjka we;s jQ wk:ld fl ld,Sk m%;sM. fya;=fjka tf;la rg;=< ia:dms; j ;=nQ Kh
ixialD;shg o ie,lsh hq;= ydksh;a is h nx.a,dfoaYfha
BRAC ^n%ela&
laIquq,H wdh;k o fuu lafIa;%hg we;=<;a f.fhka jHdma; fuka rdcH fkdjk ixOdk
cd;sl laIquq,H wOHhkh - YS% ,xldj" 2002" .dka" o is,ajd" w;m;a;= iy vqrdka *s we.hSu" Y%S ,xld fYaI
jd;dj" m%dfoaYSh ixjOk nexl=" fkdjen 2006
17
- laIquq,H wdh;k w;r lemS fmfkk ia:dkhla w;a lr .eksK Tjqkg jir 4 la jeks iq
ld,hl mdfNda.slhka 75"000la fj; <`.d jkakg yels h
uE;l we;s jQ ;j;a m%jK;djls" jdKsc nexl=" ,shd mx uq,H iud. yd Yd, mudKfha
iud. laIquq,H jHdmdrhg we;=<;aug ls%hd lsu 1989 ia:dms; flreKq yegka keIk,a
nexl=f z.e mqnqjZ laIquq,H jevigyk n,m;% ,;a jdKsc nexl= w;r me/Ks; u laIquq,H
jevigyk hs wdrNfha isg f olajd bka remsh,a ,shk 35 lg jvd je m%udKhla
^wfuldkq fvd, ,shk 35 la muK& l=vd jHdjidhlhska 70"000 lg wl msila w;f
fnod yeK uE;l lafIa;%hg wj;SK jQ iuyr wdh;kj,g f.fhka jHdma; u i`oyd
wjYH im;a yd h;, myiql we; flfia jqjo" fndfyda jdKsc nexl= yd uq,H iud.j,g
laIquq,H fiajd hkq ixi:dksl iudc j.lSula fyda wdh;ksl ,l=K ia:dms; lsf m%pdrl
lghq;a;la muKs
my; i`oyka flfrk kS;s fr.=,dis mfofhka lafjk m iA:djr kshduk yd wlAIK
moAO;shla fkdue;s u lAIquq,H wxYfha jOkhg tla ndOdjls wdOdr fok wdh;k YS%
,xldf laIquq,H lafIa;%fhka bj;a u we/u;a iu. wruqo,a imdokh fYaIfhka rdcH
fkdjk ixOdkj,g wh;a laIquq,H wdh;kj,g .egjla h ta ffk;sl jYfhka Tjqkg
uyck ;ekam;= Ndr.ekSu iSud fldg ;snqKdg wu;r j foaYSh Kh iy wdfhdack wruqo,a Ndr
.ekSu mj;sk kssuh md,k iSud hgf;a ;jrg;a iSud fldg ;su ksihs foaYSh wruqo,a
imdokh o tla;rd ugul .egjla j mj;skafka foaYSh nexl= yd fjk;a wdOdr wdh;k
laIquq,H lafIa;%h w wjodk ;;a;ajhl mj;skakla njg we;s ye`.Su ksid ta fjkqfjka Kh
,nd ug fyda wdfhdackh lsug ue<slula olajhs
wlaIKhla is fkdjk w;r tajdfha laIquq,H ls%hdldrl md,kh lsug fYaI kS;s fyda
fr.=,dis o ke; fuu ;;a;ajh u.yrjd,Su i`oyd YS% ,xld uy nexl=j iska laIqu,H wdh;k
mk;la ieliQ w;r tu.ska laIquq,H wdh;k kshdukh yd wlaIKh fhdackd flK flfia
jqj o" fuu fhda; mk; hgf;a" ishu m%dfoaYSh ixjOk nexl=" ,shdmx uq,H iud."
f.dvkef.k i;s" iuqmldr i;s yd iuyr ,dN bmhSu mrud: lr fkd.;a iud. jeks
laIquq,H fiajd imhkakka /ila neyer fldg we;af;a Tjqka YS% ,xld uy nexl=j hgf;a
l%shd;aulu i`oyd wjYH jkakd jQ n,m;% ,nd .ekSfuka ksoyia fldg we;s ksid h iuDoa
nexl= i;s ms<sn`o j i`oykla ke;s w;r bka woyia jkafka tajd fuu mk; hgf;a kshdukh
jk ksid hs meye,s ke; fuu mk; hgf;a n,m;% ,nd .; hq;= laIquq,H wdh;k Tjqkaf.a
l%shdld;ajfha mudKh wkqj hlsis ugul wdfhdack wjYH;djla o imqrd,Su wfmalaIs; h
fhda; mk; u.ska n,m;% ,;a laIquq,H wdh;kj,g uyck ;ekam;= Ndr .ekSug wjir
,ef kg YS% ,xld uy nexl=j u.ska kshdukh yd wlaIKh jk wdh;kj,g ^WodyrK(
m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd ,shdmx uq,H iud.& fyda iuqmldr i;s yd f.dv kef.k i;s
jeks Tjqkaf.a idudlhskaf.ka ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k yer fjk;a wdh;kj,g fuh l<
fkdyels h
19
fjk;a uq,H wdh;k ^fuu ldKavhg wh;a jkafka laIquq,H fiajd imhk jdKsc nexl="
,shdmx uq,H iud. wdh hs&
20
GTZ fm%dia
^laIquq,H lafIa;%h m%p,s; lsu& jevigyk iska jhsk mqrd h;a l< laIquq,H wdh;k
ms<sn`o ilaIKh ^fu;eka isg laIquq,H wdh;k ilaIKh f,i ye`kafjkafka thhs& iska
fy<s l< wkaoug rg mqrd wju jYfhka 10"000lg je ixLHdjl ls%hdld fiajd ia:dk cd,hla
we;
tys m%fyaokhla my; j.=j 4 ka olajd we;
j.=j 4
wdh;k j.h
m%dfoaYSh wdjrKh
laIquq,H fiajd ilaIKh12 mok fldg f.k rEmigyka 1 ka iy 2 ka laIquq,H fiajd ia:dk
m<d;a yd lafIa;% ugf jHdma;sh fmkajd fohs rf ia;%slal 25ka 3la ilaIKh i`oyd we;=<;a
10
21
fkdjqj o ilaIKh u.ska rg ;=< l%shd;aul jk ishu laIquq,H fiajd imhk Yd, wdh;k
wdjrKh l< fyhska my; bm;a flfrk o;a; iia;rd;aul ne ie,lsh hq;= h
rEmigyk 1 ka bm;a lrkq ,nk m%dfoaYSh jHdma;sh hgf;a ilaIKh i`oyd iyNd.s jQ
laIquq,H fiajd ia:dk 7"141 la wdjrKh flf ta hgf;a ishu m%dfoaYSh ixjOk nexl="
iuDoa ixjOk nexl= iy l%shdld iKi i;s 3"794 o we;=<;a h bka iuqmldr .%dh nexl=
uq ixLHdfjka 85]la o rdcH fkdjk ixOdk ugf laIquq,H wdh;k 83 la o wdjrKh
flK wmf.a ;lafiarejg wkqj rg ;=< ls%hd;aul jk laIquq,H fiajd ia:dk 10"000 ie,lSf
my; lafjk m<d;a ugf jHdma;sh inkaOfhka bka 70]la wdjrKh we; meye,s
jYfhka u ol=Kq m<d; ;=< laIquq,H fiajd ia:dk Yla;su;a f,i l%shd;aul f uq fiajd
ia:dk m%udKfhka 1$4lg wdikak m%udKhla l%shd;aul jkafka tu m<d; ;=< h wfkla w;g
lDIsludka;h m%Odk fldg .;a W;=re ueo m<d;g fiajd iemhSf WDk;djla we;s ne 39]
lska ksfhdackh jk fiajd ia:dk ixLHdfjka fmkakq flf ilaIKfhka ,o f;dr;=re
wkqj .egqld ;;a;ajhl mj;sk W;=re m<d;" 52] l fiajd ia:dk m%udKhlg ysl lshhs
th ienE ^mj;sk& ;;a;ajhg jvd my< w.hla h yels jkafka m<df;a ishu ia;%slal
wdjrKh lsug fkdyels jQ fyhsks
22
13
23
j.=j 5
m<d;
laIquq,H
fiajd ia:dk ^]&
uq o;djg we;s
odhl;ajh ^]&
129
104
254
108
41
114
118
130
168
204
121
122
60
123
166
36
niakdysr
uOHu
ol=K
jhU
W;=re ueo
W!j
inr.uqj
kef.kysr
mdfNda.slhdg <`.du
laIquq,H wdh;kj, mdfNda.sl ixLHdj ;lafiare lsu wmyiq jkafka fndfyda wdh;k jd;d
mj;ajd f.k hkafka .sKq moku u; i mdfNda.sl moku u; fkdjk ksidh WodyrK(
Kh iy b;s lsf .sKq jYfhka tla mdfNda.slhl= iska .sKq lsysmhla jqj mj;ajd f.k
hdug bvlv we;s fyhska uq .sKq ixLHdj wdh;kfha mdfNda.sl ixLHdjg jvd je w.hla
.ekSug fnfyda rg bv we; tla tla wdh;kh ugka mj;sk fuu .egj laIquq,H
lafIa;%h i`oyd u .;a l, jvd;a ixlSK jkafka mqoa.,hska o wdh;k lsysmhl ;u .sKq
mj;ajd f.k hk fyhsks14 o< igykla f,i laIquq,H fiajd mdfNda.slhska ms<sn`o laIquq,H
wdh;k ilaIKfha /ial< o;a; my; bm;a flf
m%dfoaYSh ixjOk nexl= ^RDBs&( m%dfoaYsh ixjOk nexl= ;lafiare lrk wkaoug Tjqkaf.a
jHdmdrfhka o< jYfhka 86] la laIquq,H fiajdjka h laIquq,H fiajd mdfNda.sl msi
,shk 185la f,i ;lafiare fldg we; flafia kuq" ish mdfNda.slhska ms<sn`o j o;a;
/iafldg ;snqfKa .%dh ixjOk nexl= 6 ka tlla muKs b;s nexl= my iska mj;ajd f.k
hk .sKq ixLHdj weiqka mdfNda.sl ixLHdj weia;fka;= flK
iuDoa nexl= i;s ^SBSs&( ,shk 23la jQ uq idudl msilg yd 227"000 la jQ idudl
fkdjk msilg o fiajd iemfha idudcslhka fkdjk mqoa.,hskayg b;s lsf .sKq
mj;ajd f.k hdug wjia:d ie,fika w;r" Kh ,nd .ekSu i`oyd Tjqkg wjir ke;
14
YS% ,xldf m%;sm;a;s wOHhk wdh;kh u.ska 2006$2007 lrk ,o .DydY%s; ilaIKhlska fy<s jkafka YS%
,xldf mjq,a w;=ka 50]la muK nyqO uq,H wdh;k iu. .kqfokq lrk nj h
24
iuqmldr .%dh nexl= ^CRBs& yd ldka;djkaf.a ixjOk iuqmldr i;s ^ WDCs&( fiajd
,nk mdfNda.slhska ixLHdj ms<sn`o f;dr;=re fkdue;s jqj o YS% ,xld uy nexl=f o;a;
iska fmkajd fokq ,nk m 2006 foienr jk g ,shk 15l Kh .sKq yd ,shk 65
l b;s lsf .sKq iuqmldr .%dh nexl= 1"608la yryd l%shd;aul h ta wkqj" ,shk 4 5 la mqoa.,hska msila fj; fuu fiajd <`.d ug bv we;
laIquq,H lafIa;%hg wj;SK jQ nexl= jeks u;a uq,H wdh;k ms<sn`o iia;rd;aul f;dr;=re
ke; laIquq,H wdh;k ilaIKhg wkqj" ^jeka; uyck nexl=j neyer lsfuka wk;=rej&
fuu lKacdhf laIquq,H mdfNda.sl ixLHdj 935"000 ls flfia jqj o" fuu wdh;ksl
lKavdhu w;r laIquq,H fiajd i`oyd fokq ,nk w:lau fmdf ms<s.;a w:laj,g
jvd fjkia h
O wdh;k w;r fmd mdfNda.slhska msila o isk nj ie,ls,a,g .ekSfuka wk;=re j jqj
o" YS% ,xldf mq,a mrdihl ysk laIquq,H fiajd jHdma;shla we;s nj meye,s h fuu
jHdma;sfha .eUqr tk" o;d ug yryd fldf;la .eUqrg laIquq,H fiajd <`.d jkafka hs
<`.g idlaPd flf
laIquq,H - rdcH fkdjk wdh;ksl wjYH;d ;lafiare lsf wOHhkh" wdishdkq ixjOk nexl=f .%dh uq,H
wxYh ixjOkh lsf jHdmD;sh ^ADBRFSDP)" 2006 uehs
25
re5"000 10"000
242]
re10"000 20"000
283]
re20"000 40"000
75]
> re40"000
o;a;
ke;
o;a;
ke;
o;a;
ke;
o;a;
ke;
o;a;
ke;
201]
294]
263]
147]
53]
43]
504]
315]
133]
30]
16]
03]
< re3"000
m%dfoaYSh ixjOk nexl=
iuDoa nexl= i;s *
iuqmldr .%dh nexl=$
ldka;djkaf.a ixjOk
nexl=
iKi$ iliqrej yd
Kh iuqmldr i;s
fjk;a laIquq,H
wdh;k**
193]
850]
o;a;
ke;
23]
ksIamdok l<U
ksIamdok O;ajh laIquq,H lafIa;%h ;=< olakg ke; fndfyda wdh;kj, mq,a ksIamdok
l<Ula ;snqK o tajd w;HjYHfhka u ieliS we;af;a O wkaof Kh iy b;s ls
ksIamdok f,iska jk w;r fndfyda g fjkia jkafka kdufhka muKs Kh ld,iSudf
fjkialj,g wu;r j tajdfha fYaIdx.j, t;r fjkila olakg ke;
m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd iKi ixjOk nexl=j jeks n,m;% ,;a fYaIs; nexl= i`oyd
;ekam;= imdokhg wjir we; iuqmldr i;s jYfhka ,shdmx jQ wdh;kj,g o
idudl;ajfhka ;ekam;= Ndr .ekSug wjir we; rdcH fkdj ixOdkj,g wh;a fndfyda
laIquq,H wdh;k iska o h iSudjlg ;ekam;= Ndr .efka fndfyda laIquq,H fiajd
imhkakka iska Kh ,nd .ekSf mQj-fldkafoaishla f,i b;sls wksjdh fldg we;
laIquq,H fiajd imhkakkaf.ka ie ,;a Yd, wdh;ksl lKavdhj, Kh yd w;a;sldr"
iy ;ekam;= moku my; j.=fjka laf
Kh fuka 2 isg 25 .=Khlska je ;ekam;= m%udKhlska hq;a iuDoa nexl= i;s yd iuqmldr
.%dh nexl= iska uq,H uey;a inkaOfhka my< ugula fmkakq lrhs
26
;ekam;=
^re Z000&
19"418"585
7"785"081
14"620"570
4"025"124
18"750"757
20"810"360
25"311"550
3"936"818
m%dfoaYSh ixjOk nexl=" iKi" iuqmldr .%dh nexl= yd iSia ^ifjdaoh wdl jHjidh
ixjOk fiajd& jeks fjk;a laIquq,H wdh;k fuka u n,m;% ,;a jdKsc nexl= iska o Wlia
fiajd iemfha uyck nexl=j i;= fYaIfhka iqi,a jQ Wlia l<Ula we;s w;r" lKAvdhula
f,i m%dfoaYSh ixjOk nexl= i;=j Yd, Wlia fiajd .sKq m%udKhla we; th Kh .sKq
m%udKhg jvd je h
laIq rlaIK fiajd jeks ksIamdok ,nd fokqfha b;d u iq wdh;k ixLHdjlsks iuyr wdh;k
,shdmx rlaIK iud.j, ksIamdok fnod yef tacka;jreka f,i lghq;= lrhs rlaIK
jHdmdr mj;ajd f.k hdu i`oyd mj;sk kS;shg wkqj YS% ,xld rlaIK uKav,fha ,shdmxh
,nd .; hq;= jqj o iuyr wdh;k iska ;ukaf.a u rlaIK ksIamdok y`kajd u o isf ta
jf.a u" l,an ^,Sisx& fiajdj ,nd fokafka o b;d iq wdh;k ixLHdjlsks ta" l,an jHdmdr
i`oyd o kS;shg wkqj fYaI n,m;%hla ,nd .; hq;= fyhsks rlaIK fiajd yd l,an fiajd
i`oyd mQj-fldkafoaishla jk by< m%d.aOk wjYH;dj ksid im%odhsl laIquq,H wdh;k
fujeks l%shdldrl i`oyd n,m;% ,nd .ekSug ue<s fj;s
Kh f fldkafoais yd wemlr
laIquq,H fiajd imhkakka b;d u iq ixLHdjla ^iuyr m%dfoaYSh ixjOk nexl=" iKi yd
iuqmldr .%dh nexl=& fYaIfhka by< jkdlulska hq;= Kh ksl=;a lsf fN!;sl
wemlrhla b,a,d isk w;r" idudkHfhka ish u laIquq,H fiajd imhkakka iska mqoa.,
wemlrejka yd wksjdh b;s ls wemlr fjkqjg fhdod .efka wfkl=;a wdh;k iqrel=
f,i Kh ksl=;a lsf tla jdlhla ;nd .ekSu fyda zKh iq/l= wruqo,Z g odhl;ajhla
f,i iq uqo,la wh flf laIquq,H wdh;k ilaIKhg iyNd.S jQ iuyr iuqmldr .%dh
27
fmd,S wkqmd;sl
laIquq,H wdh;k ilaIKfha /ial< f;dr;=re wkqj" jdIsl Kh fmd,S wkqmd;slh 6] isg
36] ^iuyr rdcH fkdjk ixOdkj,g wh;a laIquq,H wdh;k& Wmuhla olajd p,Hhla
fmkakq lrhs ishhg 6 ^6]& fmd,shla iys; Kh jevigyka ksfhdackh lrkafka YS% ,xld uy
nexl=j iska iqkdhg miq iyNd.S uq,H wdh;k yryd y`kjd ka iykodhS mokulska hq;a
Kh jevigyka h fuys tu wdh;k i`oyd 3] l fmd<shla wh flfrk w;r wjidkfha
Kh,dNshdf.ka whjk fmd<sh 6] ls iuqmldr .%dh nexl= yd iKi i;s tlla folla muK
Kh fmd,S wkqmd;slh 6] g jvd wvq njg jd;d l< o tajd ienE jdIsl wkqmd;sl ug we;s
bvlb wvq h
idudkHfhka wdh;k iska wvqjk fYaIh mok fldg f.k fmd,sh .Kkh l< o" iuj;
wkqmd;slh fhdod .ekSfuka" jd;d flfrk fmd,S wkqmd;slhg jvd je fmd,S wkqmd;hka wh
flfrk wdh;k lsysmhla o we; idudkHfhka fmd,sh .Kkh flfrk l%ufha ksoNdjhla
fkdue;s ksid" jvd ,dNodhS f,i fmfkk fuu wkqmd;sl inkaOfhka mdfNda.slhka uq<d
ug o bv we;
Wlia .ekSf myiql imhk wdh;k iska tu fiajdj i`oyd jdIsl j 14] isg 24] olajd
fjkia jk by< fmd<shla whflf flfia jqjo" wfkl=;a Kh yd iei`f fuu fiajdf
.kqfokq inkaOfhka hk hou wvq h b;slsf .sKq yd ia:djr ;ekam;= ^idudkHfhka
jirlg jvd l,a .; fkdjk& j, fmd<S wkqmd;sl ikaixokh lsf " b;sls i`oyd
jdIsl j th 6] l ugul idudkHhl mj;sk w;r ia:djr ;ekam;= i`oyd fmd<S wkqmd;slh
iuyr wjia:dj, jirl 18] - 19] olajd jQ by< ugul mej;Sug o yels h
fuys i`oyka l< hq;= ;j;a lreKls 2006 yd 2007 jeks jdIsl WoaOuk wkqmd;slh 15] g
jvd by< .sh wjia:djl Kh fokakka fuka u Kh,dNSka g ,efnkqfha b;d wvq fyda RK
fmd<S wkqmd;slhls
28
Kh ld,iSudj
udihl isg jir 5 ^idudkHfhka ksjdi Kh i`oyd& olajd ld,iSudjkag hg;a j Kh ksl=;a
flf flfia jqj o" wdh;k b;d iq ixLHdjla ^iuyr iuqmldr .%dh nexl= yd iKi i;s&
jir 10 - 12 olajd jQ .=ld,Sk Kh ,nd fok njg jd;d f
29
fuu ilaIKh GTZ- fm%dia ^laIquq,H lafIa;%h m%jOkh& jevigyk fjkqfjka h;a lf<a m%;sm;a;s wOHhk
wdh;kh hs ilaIKfha wruqK jQfha YS% ,xldf u;a yd wO u;a uq,H wdh;k iska imhk fiajdjka
fldf;la rg Nd; lrkafka hs fidhd ne,Su hs fuys fYaI wjOdkhla laIquq,H fiajd fj; fhduq flK
ilaIKh i`oyd uq,H wdh;k w: laf jdKsc nexl=" uq,H iud." yd l,an iud. muKla fkdj
iuqmldr .%dh nexl=" iuDoa nexl= i;s" iy rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k o we;=<;a h W;=re
m<df;a ls,sfkdh" ukakdru yd uq,;s hk ia;%slal fuu ilaIKh i`oyd we;=<;a lr .ekSug fkdyels jQfha
tu m%foaYfha meje;s wnqold jd;djrKh ksid h
30
wdh;k jeks laIquq,H wdh;kj,ska nj o fy<s f fuys o" 26] mjq,a m%udKhla Kh ,nd
f.k we;af;a iuDoaO nexl= i;sj,sks
flfia jqjo" lKavdhula jYfhka rdcH nexl= Kh imhk wdh;k w;=ka jeka; Kh
imhkakd f,i mj;sk w;r" uyck nexl=j bks m%Odk wdh;kh fjhs Yd,; u fiajd ia:dk
cd,h meje;sh o iuqmldr .%dh nexl= lemS fmfkk N=ldjla is lrkq fkdfmfka
iuqmldr .%dh nexl= yryd fiajd ,nd f.k we;af;a Kh ,dNS mjq,a w;=ka 5] la muKs
b;sls ie,ls,a,g .ekSf o bfhka iskqfha" fYAIfhka uyck nexl=j ^48] mjq,a
m%udKhl b;sls iu.& yd Bg jvd wvq ugulska jqj" ,xld nexl=j ^36] mjq,a m%udKhl
b;sls iu.& we;= rdcH nexl= h bka wk;=rej lemS fmfkk ugul ;;a;ajh;a fmkakq
lrkqfha foaYSh fm!oa.,sl nexl= ^30] mjq,a m%udKhl b;sls iu.&" iuDoa nexl= i;s ^21]
mjq,a m%udKhl b;sls iu.& yd m%dfoaYSh ixjOk nexl= ^12] mjq,a m%udKhl b;sls
iu.& h
mjq,a Yd, ixLHdjla uq,H wdh;kj, b;sls mj;ajd f.k .sh o idudkH
b;sls ;ekam;= m%udKh l=vd w.hla .efkkqfha b;slsf yelshdf wvqlu fuka u
w;sla; wruqo,a fjk;a l,am ud. i`oyd ^Wod( bvlv" iajKdNrK , .ekSu&
wdfhdackh flfrk ksid h m<d;a ugka jeu ;ekam;= m%udKfha idudkHh ^cd;sl w.h
fuka fo.=Khlg jvd je w.hla& jd;d jkafka wnqold jd;djrKhlska hq;a W;=re
m<df;ks
Kh .ekSf wruqK
mjq,a iska ,nd .kakd ,o Kh ixLHdfjka 30] lg wdikak m%udKhla yd ,nd .;a Kh
jkdlka 40] la u fhdod f.k we;af;a bls lghq;= i`oyd h uQ,sl lafIa;% jk
lDIsludka;h" i;aj md,kh yd jr ludka;h i`oyd 20] lg wdikak Kh m%udKhla ,nd
f.k we;s w;r" Kh jkdlu ie,ls,a,g .;a l, we;af;a ie,lsh hq;= ugka b;d wvq
m%;sY;hls ^6]& lafIa;% ugka .;a l, ixLHd;aul fuka u jkdlu w;ska kd.l yd .%dh
lafIa;%j, jvd;a jeo.;a jkafka bls Kh h tfia jqj o" j;=lrfha j;ajk
mdfNda.slhkaf.a Kh .ekSf m%Odk wruqK ^Kh ixLHdj yd jkdlu w;ska .;fyd;a& yis
wjYH;d h
32
wu;a Kh Nd;h
wu;a Kh iEu;ekl u mdfya we;e hs Yajdi l< o" ilaIKh u.ska fy<s jQfha 183] mjq,a
m%udKhla muKla uqo,a Khg fokakka" mjqf,a {d;Ska" ys;j;=ka" wi,ajdiSka" fjf<`ka"
bvyshka yd pl%Sh b;sls yd Kh ix. jeks wu;a uQ,dY%j,ska Kh ,nd .;a njls
j;=lrfha wu;a Kh Nd;h ^208]& iudkH w.hg jvd h;ka je w;r" kd.l
mirfha th h;ka wvqh ^166]&
wu;a Kh ,nd .ekSf uQ,dY%hla f,i uqo,a Khg fokakkaf.a N+ldj m%p,s; njg Yajdi
l< o th t;r jeo.;a ;ekla fkd.kakd nj fmkS .sh lreKls wu;a Kh m%udKh yd
jkdlu ie,ls,a,g .ekSf " mjq," ys;j;=ka yd wi,ajeishka 62] l Kh m%udKhlg yd 729]
l Kh jkdlulg odhlajh imhd we; ta yd ii`ok g uqo,a Khg fokakkaf.a odhl;ajh
264] ^Kh m%udKh& yd 205] ^Kh jkdlu& ls wu;a Kh fndfyda g fhdod .ekqfKa yis
wjYH;d i`oyd h wu;a uQ,dY%j,ska ,nd .;a 45] la jQ Kh m%udKhla yd 22] l jkdlka
hq;a Kh fhdod f.k we;af;a fuu wruqK i`oyd h wu;a uQ,dY%j,ska Kh ,nd .;a 75]la
mejiQ wkaoug Tjqka ta i`oyd fm<Uqfka myiqfjka yd blaukska ,nd .ekSug we;s yelshdj ksid
nj mejiQ w;r" 67] la wemlr bm;a lsf wjYH;djla fkdue;slu fmkajd ks yis uqo,a
wjYH;djka i`oyd wu;a Kh Nd;h ie,ls,a,g .ekSf by; lreKq fol u meye,s h
uq,H fiajdjkaf.a jHdma;sh b;d by< ugul mj;sk w;r ilaIKhg .ekqKq .Dyhka
w;=ka 825] uq,H wdh;kj,ska ,nd fok fiajdjka Nd;d fldg ;sK
rdcH wdh;k i`oyd m%n, mdfNda.sl ukdmhla fmkakq flfrkqfha iqrlaIs;;djh ms<sn`o
j mj;sk wdl,amh yd tu wdh;kj, ia:djrNdjh;a fuka u mq,a YdLd cd,h ksid we;s
m%fY myiqj ksid h hq;=h
ilaIKhg iyNd.S jQ mjq,aj,ska wvq ixLHdjla b;sls i`oyd fhduq jqj o" Yd,
wkqmd;hla Kh fiajd i`oyd laIquq,H wdh;k fj; m%fY fuka" laIquq,H fiajdjka
meye,s j u jeo.;a ldhNdrhla bgq lrk nj fmfka idudlhskaf.ka yer ;ekam;=
Ndr .ekSug laIquq,H wdh;kj,g ks;sfhka wjir ,md fkdu" fufia b;sls myiql
Nd;d fkdlsug tla fya;=jla h yelsh
34
;ks ;ks jYfhka fiajd imhkakka ia:dmkh yd jHdma; lsf fuka u ksoNdjh m%p,s;
lsf o jeo.;a N+ldjl fhfok njhs YS% ,xldf uq,H lafIa;%h .;a l, h ;dla rlg
Yla;su;a f,i jOkh jQ wdh;ksl ugf h;, myiqlj,ska iuka; h fuu lafIa;%hg
kshdukh flfrk m%d.aOk fjf<`ofmdf<ka o" cd;Hka;r yd l,dmSh wdh;kj,g wkqnoa;
;lafiare wdh;kj,ska o" Kh ldhdxYfhka iy m%udKj;a .sKqlrK yd .Kk
Od;djhlska hq;a cd;Hka;r yd foaYSh .sKqlrK wdh;khkaf.ka o iydh ,ef Yaj
oHd, yd wfkl=;a wOHdmk wdh;k ^iuyr wdh;k cd;Hka;r YajoHd,j,g wkqnoa; h&
yryd fYaIs; uq,H mqyqKq fuka u idudkH l<ukdlrK mqyqKq myiql o ;sf kQ;k
f;dr;=re yd ikaksfok ;dlaIKh o mq,a f,i u;a uq,H wxYh ;=< Nd;d f
mqyqKq$WmfoaYl fiajd
laIquq,H lafIa;%fha wdh;ksl ugf im;aj, idfmalaI jYfhka ys`.;djhla mj;S mqyqKq
myiql .;a l, YS% ,xld uy nexl=f nexl= wOHhk flakah" nexl=lrejkaf.a mqyqKq wdh;kh
iy ria: wOHdmk flakah jeks wdh;k u.ska O fl ld,Sk mqyqKq jevigyka ,nd foa
fld<U Yaj oHd,h iska laIquq,HlrKh ms<sn`o ih udisl maf,daud mdGud,djla h;a l<
o" idudkHfhka Yaj oHd, u.ska flfrk laIquq,HlrKh i`oyd jQ Ydia;S%h mdGud,d iSud
iys; h
GTZ
35
Bg wu;r j" O l=vd yd uOHu mudKfha WmfoaYl wdh;k iska o laIquq,H wdh;k yd
Tjqkaf.a fiajd,dNSkag l<ukdlrK WmfoaYl fiajd yd jHjidh ixjOk fiajd iemfha
flfia jqjo" mqyqKq yd WmfoaYl fiajd imhkakka wdOdr wdh;k u; im%odhsl j hefmkafka"
laIquq,H wdh;kj, we;s im;a iSudjka ksid mqyqKq yd Od;d jOkh i`oyd ho lsug
;r Yla;shla tu wdh;kj,g fkdue;s fyhsks jerg;a" fndfyda l=vd laIquq,H wdh;k
w;r fujeks fiajdjkaj, wjYH;dj ms<sn`o j we;af;a wvq ms<s.ekSuls
cd,
fuu lafIa;%h ksfhdackh lrkafka laIquq,H wdh;k cd,hla jk ,xld laIquq,H
jD;a;slhkaf.a ix.uh fyj;a
lankamicrofinance.com&
GTZ
iy
MiX Market
.nvdjla ilia flfrka mj;sk w;r tu.ska lafIa;%h ms<sn`o j wkd.; wOHhk i`oyd
mokula ielfia
f;dr;=re yqjudre fkdflf YS% ,xld Kh f;dr;=re ldhdxYfha idudlhska f,i ishu
n,m;% ,;a jdKsc nexl=" n,m;% ,;a fYaIs; nexl= ^m%dfoaYSh ixjOk nexl= o we;=j&" l,an
iud. iy uq,H wdh;k f Kh f;dr;=re ldhdxYfha idudl;ajh fuu wdh;kj,g
w;HjYH h flfia jqjo" m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd iq ugfuka laIquq,H jevigyka
36
mj;ajd f.k hk fjk;a l,an yd uq,H wdh;k yereKq fldg wfkl=;a laIquq,H wdh;k
Kh f;dr;=re ldhdxYfha idudlhka fkdf fuu lafIa;%h md,kh lsu i`oyd ffk;sl
rduqjla y`kajd kfyd;a idudl;ajh wksjdh u ksid wkd.;fha fuh fjkia h yelsh
iafg%da laIquq,H wdh;kh yd b;d,sfha msys zfldkafidafhda t;sfudiaZ ^Consorzio Etimos& wdOdr
wdh;kh hs
.Kkh
Yd, yd uOH mudK laIquq,H wdh;k i`oyd .Kkh l< uq,H f;dr;=re ;sf iuDoa
nexl= i;s .Kkh flfrkqfha iuDoa wldfhka jk w;r" iuqmldr .%dh nexl= iy
iKi i;s .Kkh flfrkqfha iuqmldr ixjOk fomd;fka;=j isks iud. mk;
hgf;a ixia:dms; m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd laIquq,H wdh;k kS;shg wkqj jdIsl j
.Kkh l< hq;= h
rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;kj, .sKq .Kkh lsug odhla jk m%Odk idOlh
wdOdr wdh;kj, wjYH;dj hs lafIa;%h ms<sn`o j .Kklrejkaf.a kqf h ugul wvqjla
we;s w;r wdOdr wdh;k yd wfkl=;a mrNdrlrejka iska .Kk m%cdj w;f laIquq,H
lafIa;%h ms<sn`o kqu je lsf jeo.;alu ksrka;r j meye,s flf ;j rg;a" .Kkfha
.=Kd;aulNdjfha o fjkial we; - iuDoa nexl= i;s$iuqmldr .%dh nexl=$iliqrej yd
Kh iuqmldr i;s ixLHdjg idfmalaI j iuDoa wldh yd iuqmldr ixjOk
fomd;fka;=j i;= j we;af;a im;a iS; m%udKhls th .Kkfha .eUqr yd
.=Kd;aulNdjhg fuka u ksh; l,g .Kk jd;d Ndru flf n,mdhs
fm!oa.,sl .Kk wdh;k fhdod .ekSug l=vd ugf laIquq,H wdh;kj,g wmyiq jkafka ta
i`oyd hk hou ord .ekSf fkdyelshdj h fujeks ho wdjrKh lr .ekSu i`oyd wdOdr
wdh;k iska o iyfhda.hla fkdlaf laIquq,H wdh;k mk;a flgqm; ms<sn`o j YS% ,xld
uy nexl=j iska wdrN l< idlaPdf fndfyda laIquq,H wdh;k iska fuu Ih
wjOdkhg ,la flK mk; u.ska n,m;% ,;a ishu laIquq,H wdh;kj,g iEu uq,H
jIhla wjidkfha u kshduk wldhg .Kk .sKq jd;djla wksjdh flf
37
f;dr;=re ;dlaIKh
laIquq,H lafIa;%h ;=< ikaksfok yd f;dr;=re ;dlaIKh fhdod .ekSu b;d iS; h uE;la
jk ;=re Yd, laIquq,H wdh;k mjd l%shd;aul jQfha ish,a, w;ska flfrk mokul isg h
l%shdldrl m.kl lrKh jQfha miq.sh jir my ;=< h wog;a" iuyr laIquq,H wdh;k ish
l%shdldrl m.kl lrKh l< o m%Yia; ugka moaO;sh Nd;hg .kakd wdh;k we;af;a
w;f,diails iqiq l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh;a we;af;a o w;f,diailg muKs fuys
iSudld idOlh jkafka m.kl idlaIr;djh wvqlu yd W;amdokh jkakd jQ f;dr;=re
Yaf,aIKh yd jrKh lrkafka flfia o hkak ms<sn`oj;a" th ie,iqlrKfha yd ;SrK
.ekSu i`oyd fuj,ula f,i fhdod .kafka flfia o hkak ms<sn`oj;a kqj;aula fyda mqyqKqjla
ke;slu h
GTZ
wdh;kh iska m%dfoaYSh ixjOk nexl= lsysmhlg yd rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H
MBWin
o ia:dms; flK g wu;r j" iuyr laIquq,H wdh;k iska Nd;d flfrk foaYSh j ieliQ
laIquq,H fiajd i`oyd jQ uDldx. i` o we;
laIquq,H wdh;k w;f wka;cd,hg m%fYf yelshdj O fya;= u; iSud we; bka
m%Odk jYfhka u n,mdkafka hou" wjYH ugug h;, myiql fkdue;slu ^fYaIfhka u
.%dh m%foaYj, msysgqjd we;s laIquq,H wdh;k& yd ldhuKav,h i;= wvq bx.S%is kqu ksid
we;sjk NdId iSudjka h
38
rdcH m%;sm;a;sh
j;udkfha YS% ,xldf laIquq,H lafIa;%h inkaOfhka fYaI cd;sl m%;sm;a;shla ke; ta
ksid" laIquq,H uey;a" .%dh ixjOkh yd mam;al wju lsu17 ms<sn`o jeks wfkl=;a
m%;sm;a;s iu. inkalrKh lsf wdh;ksl hdka;%Khla o fkdue; laIquq,H uey;a
kshu jYfhka u idudkH mam;alu wju lr,Sf jevigykaj,g we;=<;a fldg we; wkql%l
rchka iska mam;alu wju lr,Su i`oyd O jevigyka y`kajd fok ,( 1980 jirj,
we/UqK ckih jevigykg miqj 1990 jirj, iuDoa jevigyk y`kajd fokq ,enQ w;r"
b;d uE;l fuu .egj i`fu ys ,d j;auka md,lhka iska oi jirl ixjOk rduqj
/f.k zuyskao ka;khZ bm;a Ks mam;alu yd ne`kq ixjOk .eg b,lal fldg .;a
foaYSh mfhaIK wdh;khla jk zmam;alu Yaf,aIKh i`oyd jQ uOHia:dkhZg wkqj
zfoaYmd,ksl wkq.%yh iy im;a wjNd;h fya;=fjka fuu O jevigykaj, M,odhS;djh
je<lS we; uyskao ka;kh hgf;a laIquq,H lafIa;%h ixjOkh lsf O Wmdhud.
fmkajd fohs ta w;r" lafIa;%h i`oyd cd;sl m%;sm;a;shla yd Wmdh ud.hla wod< rdcH
wdh;kj, inkalrKfhka yd lafIa;%fha wfkl=;a mrNdrlrejkaf.a woyia uiSfuka
ilia lsu tlls bka lafjk wkaoug( ziqfYaIS m%;sm;a;shla yd wlaIK rduqjla fkdue;s
fyhska uQ,sl jYfhka ;sridr fkdjk laIquq,H wdh;k m%.=Kkh ug we;s bvlv je u
ksid md,kfha j, u" wdh;ksl iajdk;ajh `ojeu" uq,H plaIK j,x.=Ndjh ke;sf
m%jK;djh" iy laIquq,H wdh;k yd rdcH fkdjk ixOdkj,g ;ekam;= f wdh;k njg
mj;kh f yd Tjqkaf.a b;sls l%shdldrl kshdukh i`oyd wjia:d u.yehdula
isfZ
mrNdrlrejka iu. idlPd lsfuka wdrNhla f,i m%:u f,aLkh ilia l< o" uq,a
wjia:df m%;sm;a;s m%ldYkhla ilia lsug .;a W;aidyfhka lsis m%;sM,hla we;s fkdK
j;udkfha ,xld laIquq,H jD;a;slhkaf.a ix.uh iska lafIa;%h ms<sn`o j b m%;sm;a;sh
i`oyd ksfoaY ilia flfrka mj;S
laIquq,H lafIa;%h i`oyd b,lal ieliSf uyskao ka;kfha fufia i`oyka f( zb oYlh
;=< Y%S ,xldj ;=< iYS%l;ajfhka hq;= jQ o Yla;su;a jQ o laIquq,H lafIa;%hla ysjkq we; tu.ska
;sridr jQ o mam;alu b,lal fldg .;a;d jQ o uq,H myiql iemfhkq we; tu.ska laIq yd
17
39
l=vd mudK jHdmdrj,g fuka u mam;a .Dyhkg o fkal O wjYH;d i`oyd Kh ,nd fokq
we; b;sls l<ukdlrKh" mjrd yd rlaIK fiajdjka M,odhS yd ldhlaIu f,i mj;ajd
f.k hkq we;Z m%ldYkfhka .ska .g u i`oyka lrk wkaoug" zfuu ixjOkhkaf.a
m%;sM,hla f,i rf /lshdj yd mam;alu ishhg 2 lska my; niSZ
cd;sl m%;sm;a;shla ilia lrkjdg wu;r j" fuu b,lal <`.d lr .ekSu i`oyd Wmdhud.
f,i Y%S ,xld uy nexl=j yryd laIquq,H wdh;k i`oyd kshduk yd wlaIK hdka;%Khla
ia:dms; lsu" rch iska l%shd;aul flfrk$md,kh flfrk laIquq,H wdh;k ^by< ugf
cd;sl ixjOk Ndrldr wruqo," iuqmldr .%dh nexl= iy iuDoa nexl= i;s& m%;sixfYdaOkh"
wdh;ksl ugka Od;d jOkh iy by< ugf laIquq,H wdh;k Yla;su;a lsu we;=<;a
f flfia fj;;a" fuu ie,iqu 2006 - 2016 ld,iSudj i`oyd ieliqj o fuu jd;dj ,shk
wjia:dj jk g jir folla f. f.dia ;snqK o fuu Wmdhud. l%shdjg kexf ,d isj
;snqfKa iS; m%.;shla muKs
40
CGAP
18
41
GTZ
CGAP CLEAR
www.microfinance.lk
,xldf laIquq,H lafIa;%hg Wo lrk w;r 2005 olajd wfuldkq fvd, ,shk 200la fjka
fldg we;s w;r 2005 iy bka bhg wfuldkq fvd, ,shk 85la fjka fldg we;19 flfia
jqjo" mYapd;a-iqkd l%shdldrl wjika u;a iu." YS% ,xldf laIquq,H lafIa;% ;=< ie,lsh
hq;= ugf wdOdr wdh;kj,ska wruqo,a imdokfha my; jeula 2007 isg fmkakq flf
laIquq,H fiajd i`oyd ,enqKq mYapd;a-iqkd wdOdrj,g mndysr j" lafIa;%hg wdOdrl iydh
,enqfKa k ta wdishdkq ixjOk nexl=j" cd;Hka;r iyfhda.s;dj i`oyd jQ cmdk nexl=j iy
GTZ
jQ cmdk nexl= wdOdr hgf;a YS% ,xld uy nexl=fjka l%shd;aul lrkq ,nk mam;alu wju
lr,Sf laIquq,H jHdmD;sh ^PAMP& wjidk Kh,dNshd olajd wruqo,a f.k hkq ,nkafka
m%dfoaYSh ixjOk nexl= yryd h fuu jHdmD;sfha fojeks whr <`.u we/ug ksh; h
wdishdkq ixjOk nexl= wdOdr hgf;a l%shd;aul jk .%dh uq,H wxY ixjOk jevigyk
^Rural Finance Sector Development Programme - RFSDP& iska .%dh m%foaYhka ys l%shd;aul jk m%Odk
wdxYl wdh;k Yla;su;a lsu i`oyd wfuldkq fvd, ,shk 77la fjka fldg we; fuu
jevigyk ksudKh fldg we;af;a m%;sm;a;s kej; ilia lsu ;=<ska ;sridr .%dh uq,H
moaO;shla ia:dms; lsu yd .%dh uq,HlrKh" ldhlaIu fiajd iemhqu" lafIa;% wlaIKh iy
jHdma;sh mq,a lsu i`oyd wjYH mqyqKq iemhSfuka .%dh uq,H lafIa;%fha l%shdldrl jehqKq
lsu wruqKq fldg f.k h
Yd, jevigykla jk fuh" u.fmkaf m%;sm;a;s" Wmldrl ffk;sk yd kshduk rduqj"
;sridrnj i`oyd wdh;ksl m%;sixfYdaOk" b,au mdYajh Yla;su;a lsu" .egq ksid mSvd `
m%foaYj,g .%dh uq,H fiajd jHdma; lsu jeks wx. lsysmhlska iuka; h fuu wx. hgf;a
l%shdldrl f,i f.dkq jkfka" cd;sl ixjOk Ndrldr wruqo," iuqmldr .%dh nexl= yd
iuDoa nexl= i;s fYaIfhka b,lal fldg .kska lafIa;%fha Od;d jOkh uq,H h;,
myiql ixjOkh .%dh uq,H wdh;k m%;sjHqylrKh yd laIq Kh iemhSu yryd .%dh
19
Country-Level Effectiveness and Accountability Review, Sri Lanka CGAP, 2006 and CGAP Portfolio: Issue 4, July 2006
42
jHdmdr ixjOkh hk tajd h .%dh uq,H wxY jevigyk hgf;a laIquq,H wdh;k mk;
ilia lsu o wdrN h
2007 foien ui iS; id:l;ajhlska hq;= j l%shd;aul jQ fuu jevigyk wjika h jvd;a
id:l jQfha Od;d jOk l%shdldrl h ta" mqyqKq im;a ixiohla msysgqjd .ekSug yelsu;a
O mqyqKq mj;ajkakg yelsu;a ksidh flfia jqjo" fuu im;a wdh;ksl jHqyhlg f.dkq
lr.ekSug wfmdfydi;a jQ fyhska fuu im;a lafIa;%h mqrd is mj;sk w;r ;sridr
mokulska hq;= j tla tal wdh;ksl ugka mqyqKq ,nd f yelshdj iS; h iuqmldr .%dh
nexl= iy iudoa nexl= i;s jeks uq,H wdh;k m%;sixfYdaOkh yd m%;sjHqylrKh i`oyd
bm;a jQ fhdackdj g o mrNdrlrejkaf.a n,mEu u; ls%hd;aul lsug fkdyels h
Od;d jOkh i`oyd ;dlaIKsl iydh" Kh ,ndu i`oyd jQ uq,H iydh yd ixikaokh lsf
iS; h f;dard .;a wdh;k i`oyd ;dlaIKsl iydh ,ndug lghq;= l< wdh;k w;r
wdishdkq ixjOk nexl=j"
Banking)
BWTP
GTZ,
fldg ;snqK o fndfyda jevigykaj, th l=vd wx.hla h Od;d jOkfha foaYSh Od;dj
f.dv k.kjd fjkqjg is jQfha , wl cd;Hka;r im;a je jYfhka fhdod .ekSuls
GTZ
fm%dia ^laIquq,H wxY m%jOk& jevigyk yryd cudkq ixjOk iyfhda.s;d wruqo, iska
wjqre 4 l ^2005 -2009& ld,iSudjlg hg;a j ;dlaIKsl iydhl fiajd i`oyd fjka fldg we;s
uqo, hqfrda ,shk y;rls fuu jevigyk idj-" wdh;ksl- yd laIq ugj, lghq;= lrka
;sridr foaYSh wdh;k yslsug foaYSh Od;dj f.dv kexf m%h;akhl fhfoa tys m%;sM,
lsysmhls tk" wdh;ksl ugf zuhsfl%danEkalZ uDldx.h i`oyd f;dr;=re ;dlaIK iydhl
fiajd uOHia:dkhla msysgqu ;dlaIKsl fiajd imhkakkaf.a Od;dj je lrka laIquq,H
mqyqKqj yd WmfoaYl fiajd wdh;kslrKh lsu iy laIquq,HlrKh ms<sn`o Ydia;%Sh jevigyka
foaYSh wdh;k ;=< ia:dms; lsu hs fuu uey;a yryd wfmalaId lrkqfha wdOdrl
wdh;kj, iydh fkdue;sj ,`.d lr .; fkdyels" , wl cd;Hka;r WmfoaYlhka yd fiajd
imhkakka u; foaYSH laIquq,H wdh;k hemSu wju lsuhs
BWTP
fkdf,a ,nd .ekSu i`oyd myiql imhd we;s w;r ta i`oyd miq.sh jif jevuqjla
meje;aK fuu m%ldYkh isxy, yd fou< nig mj;kh fldg we; YS% ,dxlsl laIquq,H
wdh;k lsysmhla" reyqKq Yaj oHd,h yd iKi jeks
BWTP
uE;l m%ldYh m;a flreKq laIquq,H iyfhda.S;d i`oyd Od;d jOkh ms<sn`o mqyqKq
43
w;afmd;
cd,fhka ,nd fok iydhhka w;r YS% ,dxlsl idudlhskag uE;l yefkdahs yS
wruqo,a ,nd u we;=<;a f ,xld laIquq,H jD;a;slhkaf.a ix.ufha wdishdkq cd, iuqj
ixOdkfha fldgialrejl= f,i
BWTP
CGAP CLEAR
CGAP
uOH uQ,Ou my
GTZ yd
inkaOfhka zuq,H moaO;s m%fYhZ fhdod .kakd w;r" we.hSfuka zlaIquq,H lafIA;%h ;=<
fyd`o inkalrKhlska f;dr j lghq;= lrk O oYkhkaf.ka hq;a O wdOdr
wdh;k /il m%.=Kkhla we;s nj yd wdOdr wdh;k iq ixLHdjla ;sridrnj flf
wjOdkh fhduq lrk njZ o fidhd .eKsk
GTZ yd
20
44
fhda.H fuj,( Od;d jOkh fjkqfjka fjka lrk uqo,a j,g tfrysj Kh wruqo,a
jYfhka fhdojk uqo,a fuka u" rdcH yd nyq-wdxYsl jevigykaj, Kh wxY yryd muKg
jvd .,d tk wdOdr ie,ls,a,g .ekSf we;af;a wiunr;djls idudkHfhka m%d.aOkh
Od;dj wkq.ukh l< hq;= h Kh i`oyd wdfhdackh flfrk wruqo,a wka;.%yKh i`oyd
wjYH Od;df wvqjla we;
uYkhg wkqj" fmkakq flfrk moaO;sfha jYS,;djh ie,ls,a,g .ekSf Kh
m%d.aOkh f,i Yd, wdfhdackhla lsu wjYH fkdf wdOdr wdh;kj, ldhNdrh h
hq;af;a foaYSh fjf<`ofmdf<ka wruqo,a .,kh i`oyd myiql iemhSu yd mdfNda.sl
wjYH;d imqrd,Su i`oyd wdh;kj, Od;djh je lsuhs flfia jqjo" rch yryd wruqo,a
imdokfha wjidk mdfNda.slhd ^Kh,dNshd& ksl=;a flfrk Kh inkaOfhka
fldkafoais mekug bv we;s fyhska" l<ukdlrejkag ish laIuq,H wdh;k ;sridr j
mj;ajd f.k hdug we;s bvlv weysula ish yels h fgl" wdOdr wdh;k
ueosy;a ;=<ska fh wud;HdxY yryd laIquq,H wruqo,a imhka O rdcH jevigyka
i`oyd iydh laf " uq,H fiajd imhkakl= f,i fhda.H fkdjkakd jQ rdcH N+ldjla
Yla;su;a flfrk nj we.hSfuka u;= jQ ;j;a lreKls
.sKqlghq;=Ndjh( laIquq,H lafIa;%h ;=< wdOdr wdh;k u.ska ish wruqo,a ms<sn`o j
wlaIKh yd we.hSula is fkdlrk nj fmkS .sh ne we.hS jd;df i`oyka h
iuyr wdOdr wdh;k Tjqkaf.a wdOdr Kh,dNSkaf.a k jeks wkjYH f;dr;=re /ialsfuka
wlaIKh lrk w;r idudkHfhka ms<s.;a ldhM< ksKdhl u; f;dr;=re /ia fkdlrk
nj bka u;= l< lreKls fufia wdOdr wdh;k iska Tjqkaf.a wruqo,a ms<sn`o j
jqjukdjlska hq;= j wlaIK lghq;= fkdlsu fuu ludka;fha ksoNdjhla fkdue;s
ug odhl we;
GTZ
wdOdr wdh;k cd,h yryd inkalrKhla we;s lsug W;aidy l< o" we.hSf meye,s
jQfha Y%S ,xld laIquq,H fj wvfhka
(www.microfinance.lk) Tng
f;dr;=re fnod.ekSula is
45
m%Odk wNsfhda.
YS% ,xldf laIquq,H lafIa;%hg .= b;sydihla ;snqK o" wdh;k Yd, ixLHdjla laIquq,H
lghq;=j, fhK o" tajdfha ;sridrnj" mkduh yd wka;lrK uq,H moaO;sh yd ne`kq .eg
inkaOfhka wjOdkh fhduq lrkakg jD;a;slhka" m%;sm;a;s ilikakka yd wfkl=;a
mrNdrlrejka fm<Uqfka uE;l h lafIa;%h ;=< wNsfhda. fndfyduhla mj;sk w;r" tajd
idj-" wdh;ksl- yd laIq hk ug ieull u mj;S
idj ugu
YS% ,xldf
CGAP CLEAR
iuDoa nexl= i;sj, yd iuqmldr .%dh nexl=j, we;s b;sls wlaIKh m%udKj;a
ke; fuh by; lreK yd inkaOh kg mj;sk moaO;sh hgf;a iuqmldr .%dh nexl=
wlaIKh flfrkqfha iuqmldr ixjOk fomd;fka;=j u.ska m<d;a ugf iuqmlddr
flduidiajrka yd ia;%sla ks,Odka isks ^tfyhska th b`rd u iajhx-kshdukhls& tfia
u" iuDoa nexl= i;s o ndysr jYfhka wlaIKhla fkdflf Y%S ,xld uy nexl=j w;S;fha
fyd`o kshduk yd wlaIKhla fkdue;s j iuDoa nexl= i;s iska Yd, m%udKfha
b;sls /ia lsf wjodku fmkajd ks
foaYmd,kSlrKh rchg wh;a iy$fyda rcfha md,kh hgf;a mj;sk laIquq,H wdh;kj,g
n,mdkakd jQ uQ,sl .egjls iuDoa jeks laIquq,H jevigyka fndfyda g foaYmd,k
fuj, f,i fhdod .efka fndfyda wjia:dj, laIquq,H fiajdjka iqnidOkh yd
mg,jd .efkk w;r fmd,S rys; Kh fyda iykodhS fmd,S l%u hgf;a Kh ,nd ug
n,mE we;s flf fuu iykodhS fmd,S wkqmd; iu. ;r. lsf yelshdj fkdue;s
fuka fm!oa.,sl laIqKh fiajd imhkakkaf.ka Kh,dNSka wE;au isf ue;sjrKhlg
fmr ckaoh ,nd .ekSu i`oyd foaYmd,k{hska yd foaYmd,k mlaI iska fYaIfhka u"
rchg wh;a fyda rcfha md,kh hgf;a mj;sk laIquq,H wdh;kj,g Kh,dNSkaf.ka whh
hq;= ys`. Kh uqo,a lmd ykake hs n,mE lsu w;a fohla fkdf
CGAP CLEAR
we.hSf i`oyka jQ ;j;a lreKq w;r iuqmldr .%dh nexl= jeks mam;=ka
wdh;ksl ugu
CLEAR
Nd; d fkdjQ wruqo,a m%udKh laIquq,H wxYh uqyqK fok wNsfhda.hla njhs fufia
wruqo,a fnod yeu my< ugul mej;Sfuka fmkakq lrkqfha
iSudjka o Yd, yd f.fhka jefvk" wruqo,a imhk by< ugf wdh;k jYfhka ksl=;a
lsug leue;s Kh wdOdr m%udKhkag jvd je m%udKhla ,nd .ekSf fkdyelshdj o
laIquq,H wdh;kj, Wkkaj fkdue;sug fya;= h yels h
foaYSh jdKsc uq,H wdh;kj,g f;d. Kh ksl=;a lsf wdh;k f,i ldhNdrhla bgq l<
yels jqj o laIquq,H lafIa;%hg wj;SK jkakg Tjqka miqng jkafka th wjodk je
l%shdldrlula f,i Tjqka i,lk fyhsks iqkd jevigyka wjika u;a iu. wdOdr
wdh;kj, wruqo,aj, o wvqula olakg ,ef fyd`ka l%shd;aul jk laIquq,H wdh;k
ms<sn`o Wkkajla olajk foaYSh laIquq,H wdOdr wdh;k Yd, ixLHdjla ;snqK o" iSud
iys; ffk;sl mirh yd foaY ksuh wldf.ka wjir ,nd .ekSf .= yd Ialr
ls%hdj,sh fndfyda NjH foaYSh wdOdr wdh;k j<lajd,Sf idOl we;
fYaIs; laIquq,H mqyqKq myiql m%udKj;a fkdu laIquq,H fiajd imhkakka iska uq,H
wdh;k njg mj;kh ug yd , wvq wdOdr wdh;kj, wruqo,a is` hk wjia:djl" ish
ls%hdld;ajh mq,a lsu i`oyd jdKsc wdfhdaclhskaf.ka wruqo,a weo .ekSug wjYH m%;Ska
fj; <`.dug fkdyelsug odhl we; uyskao ka;kh fuu .egj fmkajd fokafka
fufia h( zlaIqu,HlrKh ms<sn`o fYaIs; mqyqKq yd mfhaIK i`oyd wdh;k fkdue;slu
m%Odk .egjls iuyr rdcH wdh;k yd rdcH fkdjk ixOdk iska mj;ajkq ,nk mqyqKq
jevigyka lafIa;%fha ish wjYH;d imqrd,kafka ke; laIquq,H wdh;k nyq;rhlf.a
wjYH;djla jk laIquq,H lafIa;%fha YsIag ls%hdud. yd .e,fmkakd jQ mD:q,
IhksfoaYhla Tjqka iska fkd iemfha iuyr wO-u;a laIquq,H wdh;k tjeks
mqyqKqj, wjYH;dj ms<sn`o kqj;a ke; ;jrg;a" YajoHd, u.ska mj;ajk
laIquq,HlrKh ms<sn`o Ydia;S%h mdGud,d o ke;21 wvq m%;Sfhka hq;a wdfhdack l<U
l<ukdld;ajh" wvq iqiql iys; ldhuKav," meye,s jHdmdr ixl,amj, wvqj" h,a
mek.sh .sKq m%;Ska yd m%d:l ugf f;dr;=re ;dlaIKh jeks laIquq,H wxYfha
wia:dhS iajNdjhg yd j,;djkg mqyqKq yd mfhaIK lghq;=j, ys`.lu odhl we;Z
CGAP CLEAR
fld<U Yaj oHd,h iska uE;l laIquq,HlrKh ms<sn`o 6 uil maf,daud mdGud,djla y`kajd fok ,
fuh foaYSh Yaj oHd,hlska mj;ajk tjeks mdGud,djkaf.a m<uq jekak hs
48
wdOdr wdh;k Od;d jOkh inkaOfhka orkafka iS; wjOdkhla ne i`oyka flreKq
CLEAR
(LMPA)
lafIa;%h ;=< kqu ,ndu yd f;dr;=re yqjudrej iS;h fuu lreK inkaOfhka O
me;s we; laIquq,H fmd;am;a yd mqyqKq jH bx.S%isfhka muKla ;su ksid we;sjk
NdId .egj bka tlls wdishdkq ixjOk nexl=f
RFSDP
jevigyk iy
GTZ
fm%dia
jevigyk jeks wdOdr wdh;k iska wkq.%yh olajk jevigyka yryd iuyr ,sms f,aLk
foaYSh NdIdjkag mj;kh lsug m%h;ak rej o kg ;sfnkakd jQ fYaIfhka u W;=f
iy kef.kysr Nd; flfrk fou< niska ,shejqk tjeks m%ldYk iS; h l,dmSh yd
cd;Hka;r fyd`o ls%hdud. j,g ksrdjrKh f yd bka bf.k .ekSf wjia:d .s,syS
hdug;a bka wE;a ug;a fuh n,md we; ,xld laIquq,H jD;a;slhkaf.a ix.uhg f
inkaOfhka ldhNdrhla we;s w;r l,dmSh in`o;d ia:dms; lsu ;=<ska kqu ,nd u
i`oyd myiqldrlhl= f,i lghq;= l< yels h f inkaOfhka ,xld laIquq,H
jD;a;slhkaf.a ix.uh iska l< hq;= ;j;a fndfyda foa we;
.Kkh" ;lafiare lsu yd f;dr;=re moaO;s iud.j, fYaIs; Od;djh wju ugul
mej;Su rg ;=< idudkH .Kk Od;djh m%udKj;a ugul meje;sh o fndfyda
.Kldldkag laIquq,H lafIa;%h inkaOfhka fYaIs; kqula fkdue; iuDoa nexl=
i;s iy iuqmldr .%dh nexl=$iKi iliqrej yd Kh iuqmldr i;s .Kkh
flfrkqfha ms<sfj<ska iuDoa wldh yd iuqmldr ixjOk fomd;fka;=j isks ta
fuu wdh;k iska ieliqkq fYaIs; m%;Skag wkqj h fndfyda rdcH fkdjk ixOdk laIquq,H wdh;k .Kkh i`oyd fhdod .kafka l=vd" wm%lg .Kk iud. h lafIa;%h
49
ms<sn`o kqu fkdue;slu fy<sor lrka ksrjoH fkdjQ j.SlrKhka iu. jQ fuu
.Kkh l< f;dr;=rej, .=Kd;aulNdjh ms<s.; yels ugul fkdue;
foaYSh laIquq,HlrK fYaIs; f;dr;=re moaO;s imhkakka we;af;a iq ixLHdjls wdydr yd
lDIslu ixOdkh ^FAO)/GTZ iska ixjOkh l< uhsfl%danEkal moaO;sh
GTZ
fm%dia
jvigyk yryd iuyr m%dfoaYSh ixjOk nexl= fndfyda laIquq,H wdh;k fj; y`kajd
fok ,
GTZ
ixjOk nexl=f
RFSDP
iuqmldr .%dh nexl= fj; y`kajd fok , ;j;a foaYSh j ksudKh flreKq zfifkdajdZ
kue;s laIq nexl=lrK uDldx.hla rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k lsysmhla
iska Nd; flf
YS% ,xldf l%shd;aul jk ;lafiare wdh;k fol ;=< u laIquq,H wdh;k ;lafiare lsf
yelshdj ke;s w;r l,dmSh$cd;Hka;r im;a fhdod .ekSu o , wl h uQ,sl uYk
j,ska wkdjrKh flrefKa f olajd fuu wdh;kj,ska ie,lsh hq;=
wjOdkhla ,nd .ekSug laIquq,H lafIa;%hg fkdyelsj we;af;a jdKsc ugf wruqo,a
imdolhka wdlYkh lr .; yels wkaoka ixjOkh we;af;a laIquq,H wdh;k iq
ixLHdjla muKla u ksid h tfyhska ;lafiarelrejkg fuu fjf<`ofmd< l=vd jeh
CLEAR
wNsfhda.hls fYaIfhka u 2004 iqkd jHikhg miq wdOdr .,d tau;a iu. laIquq,H
wdh;kj, mdfNda.slhka iska wdh;k lsysmhlska tljr Kh .ekSf fm<Uula
olakg ,eK f fya;=fjka Kh,dNSka h fkdyels Khn;Ndjhlg m;aug wu;r j
laIquq,H wdh;kj, Kh wjodk wkqmd;h o je lsug iu;a h YS% ,xld Kh f;dr;=re
ldhdxYfha iudl;ajh ,nd f.k we;af;a n,m;%,;a jdKsc nexl=" fYaIs; nexl=" l,an
iud. yd uq,H iud. muKs wkd.; kS;suh rduqj iska YS% ,xld Kh f;dr;=re
ldhdxYfha idudl;ajh wksjdh l<fyd;a i ta i`oyd jk ho f.ug olajk
ue<slu ksid iafPdfjka ta i`oyd iyNd.sjkakg laIquq,H wdh;k bm;au
n,dfmdfrd;a;= h fkdyels h
laIq ugu
GTZ
jeK tfia jqj o" tu .egj,g fya;= wdh;k j. wkqj fjkia h iuDoa nexl= i;s
fiajlhka muKg jvd je f .egjg uqyqK fokafka foaYmd,ksl wruqKq <`.d
lr .ekSu i`oyd foaYmd,k iydhlhkag /lshd iemhSug th fhdod .kakd fyhsks iKi
i;s lghq;= lrkqfha Yd, msilf.ka iuka; iafPd ldhuKav,hla yryd h
tfyhska wod< iqiql iys; mqoa.,hska fjk;a ia:dkj, by< f;k iys; iar /lshd
i`oyd fhduqfuka wvq iqiql iys; wh muKla iafPdfjka i;sj, mqrmamdvq mqrj;s
ria: .%dh m%foaYj, rcld lrk laIquq,H fiajd imhkakka i`oyd jQ idfmalaIj wvq
jegqma yd Ialr jevlsf ;;a;ajhka o .=Kd;aufhka hq;a fiajlhka weo .ekSf yd
r`ojd .ekSf .egjg odhl jk idOl f rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k
fndfyduhla iudc fiajd wdh;k f,i wdrN jQ fyhska" tajdfha fiajlhka ;=< ;ju;a
we;af;a zixjOk yd iudc iqnidOkZ m%fYh hs uq,H fiajd jHdmdrhla l<ukdlrKh
lsf ldhh i`oyd Tjqka iqiq ke; .sKqlrKh" f;dr;=re ;dlaIKh yd udkj im;a
l<ukdlrKh ms<sn`o uQ,sl kqu iuia;hla jYfhka .;a l, b;d my< h fuys m%;sM,hla
f,i fYaIfhka u fofjks fm< ^uOH& l<ukdlrK ugu ie,ls,a,g .ekSf o j,
ixOdk ys we;
zu;a nexl=Z f,i ie,flk m%dfoaYSh ixjOk nexl= yereKq fldg lafIa;%fha wfkl=;a
fiajd imhkakka .egjlg uqyqK fokafka rdcH nexl= yd fm!oa.,sl iud. fj;ska
/lshd wfmalaIs; iqiql ,;a mqoa.,hska fj; wdlYkSh /lshd wjia:d imhk lafIa;%hla
f,i laIquq,H lafIa;%h ms<sfkd.kakd fyhsks laIquq,HlrKh ms<sn`o Ydia;S%h jevigyka
Yaj oHd, yd nexl= yshkaf.a wdh;kh jeks ms<s.;a wdh;k yryd y`kajd fuka
laIquq,H lafIa;%h ms<s.;a jD;a;shla jYfhka lafIa;%hg iqiql iys; fiajlhka tl;=
fuka .= .ukla hd yelsh
;sridr meje;au i`oyd iS; wjOdkhla we;af;a rcfhka yd foaYSh wdOdr wdh;kj,ska
^fuh wvqfjka mej;sh o& iykodhS moku hgf;a ,efnk wruqo,a ksid lafIa;%h wdrlaIs;
fyhsks tfyhska laIquq,H wdh;k ;Dma;su;a ye`.Sfuka lghq;= lrk ;;a;ajhlg m;a j we;s
w;r .=ld,Sk ;sridr meje;au inkaOfhka olajkafka wvq wjOdkhls iykodhS moku
51
hgf;a ,efnkakd jQ Yd, wruqo,a m%udKh ksid ;sridr meje;af ienE is;=ju ie`.f
Kh l<f .=Kd;aul ;;a;ajh o fndfyda wjia:dj, j, h - idudkH l%shdud.h Kh
whf wkqmd;h uekSuhs bka Kh l<f .=Kd;aul ;;a;ajh ms<sn`o j ,nd fokafka
fkdu. hjk iq wjfndaOhls Kh wjodk wkqmd;slh jeks ixl,am ms<sn`o j we;s
wjfndaOh b;d iS; h laIquq,H wdh;k ms<sn`o j lrk ,o
GTZ
ilaIKhg iyNd.s jQ
GTZ
ixOdk - laIquq,H wdh;k j,ska iekq l=vd lKavdhula iska YS% ,xld uy nexl=j iska
nexl= i`oyd ksfoaYs; m%;smdok wkqmd;sl Nd;d flf iyNd.sjQjka w;=ka fndfyda
fokl= ^ishu iyNd.sjQjka ;u laIquq,H wdh;khkaf.a fHIaG ks,Odka h& Kh w,dN
m%;smdok ixl,amh" kS;s l%shdud. jeks Kh whlr .ekSf l%u iu. mg,jd f.k ;su
fuys i`oyka lrkq j
ls%hdld;ajh we.hSu yd Kh l<f .=Kd;aul ;;a;ajh ms<sn`o wjfndaOhla .ekSu Ialr
jQfha fndfyda laIquq,H wdh;k m.kl .; fldg fkd;snQ fyhska ld,Sk yd .=Kd;aul
f;dr;=re ,nd .ekSu Ialr fuks
j, ixia:dksl md,kh lafIa;%h ;=< fmd .egjls by; lreKg wod< j .;a l,
rcfha md,kh hgf;a mj;sk wdh;k ;=< flfrk iSud rys; n,mE yd we`.s,s .eiSj,
m%;sM,hla f,i f,i lafIa;%h ;=< iq fyda ke;fyd;a lsis w;alSula ke;s iqiql
fkdue;s mqoa.,hska laIquq,H wdh;kj, wOHlaI uKav,j,g we;=<;a u iy
l<ukdlrKhg w;a;fkdau;sl f,i n,mE lsu;a isug bv ;sf iuqmldr .%dh
nexl= wh;a jkafka o md,kh jkafka o O fiajd iuqmldr i;s isks tajdg we;af;a
fjkia wruqKq h iuqmldr .%dh nexl= isk Wmhkakd jQ ,dNh fndfyda g O fiajd
iuqmldr i;sj, fjk;a l%shdldrl j,g iyk ie,iSu i`oyd fhdod .efka uq,a wjia:f
52
iudc iqnidOl wdh;k f,i ia:dms; jQ rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k m%n,
mqfrda.d idudlhska fyda mjq,a lKavdh iska wdh;kh ish wdm;Hhg hg;a lr .kakd
w;r mQK jYfhka ;SrK .ekSf n,h ,nd .kS fndfyda wjia:dj, fuu lKavdh
iska we;s lrk frdaOh ksoNdjfhka hq;= md,k l%shdud. y`kajd f ndOdjla nj
ikd: we;
wdh;ksl ixialD;sh .;a l, fndfyda rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k ;ju;a
iudc iqnidOk udkisl;ajhlska hq;= j lghq;= lrhs tjeks fndfyda laIquq,H wdh;k
;ju;a laIquq,H jHdmdr yd m%cd ixjOk lghq;= tlsfklg noaO lr .kska taldnoaO
m%fYhla wkq.ukh lrhs flfia jqjo w;f,diaila muK jQ laIquq,H wdh;k ish u;jdo
yd wdl,am fjkia lr .kska" iajdk laIquq,H wdh;k f,i ,shd mx lsu yryd" ish
laIquq,H jHdmdrh wfkl=;a ls%hdldrlj,ska fjka fldg we; fuu wdh;kj,g msjeh
ldhlaIu;dj yd ;sridr meje;au inkaOfhka jvd Yla;su;a jQ b,lalhla we;
rcfha md,kh hgf;a mj;sk laIquq,H wdh;k j, b .ukg ks,Odjdofhka yd
Oqrdj,shkaf.ka o ldhidOkhg wkqj iEysulg m;a fkdh yels ugf ukd
jkaf.ka o" ndOd we;s f tys m%;sM,hla f,i fuu wdh;kj, jOkh fika is jkafka
rg mqrd mq,a f,i jHdma; jQ YdLd cd, o ;sh h
GTZ
jQfha fndfyda laIquq,H wdh;k uQ,sl f;dr;=re ,ndug ue<slula la jQ fyhsks f;dr;=re
fkdue;slug fya;= we;af;a ish jd;dlrKh lghq;= w;ska lsu isjk fyhsks tys
m%;sM,hla f,i l%shdld;ajh yd uq,H ;;a;ajh inkaOfhka YajikSh;ajfhka hq;a
f;dr;=re ,nd .ekSug fkdyels f laIquq,H wdh;k jdKsc ugka wruqo,a uQ,dY% ms<sn`o
j fidhd ne,Su ksid ksoNdjh mj;ajd .ekSf m%jK;djla olakg ,ef f jk g YS%
,xldf laIquq,H wdh;k 15la zlaia udlZ ^MiX Market& o;a; .nvdjg jd;d lrhs 2006
CLEAR
uYkh is lrk wjfha jd;d jQfha wdh;k 8 la muKs m%;shlska hq;= f;dr;=re
53
j fyda wjfndaOhla ke; ,xld laIquq,H jD;a;slhkaf.a ix.uh iska we/Uqkq lafIa;%hg
wod< o;a;.nvdjla f.dv kex.Sf ldhh fuu lafIa;%h jvd ksoNdjfhka hq;= tlla
lsug yd m%;sh yd inkaO kqo`vq y`kajdug;a tla mshjrls
;dlaIKfha iS; Nd;h u;a uq,H lafIa;%h ;=< ;dlaIKh Nd;h mq,a j jHdma; j
;snqK o laIquq,H lafIa;%h ;=< tyd Nd;h b;d iS;h m%dfoaYSh ixjOk nexl=j,g mjd
m.kl moaO;s y`kajd kafka miq.sh mia jir ;=< h ta uhsfl%dnEkal uDldx.h ia:dms;
lrks fiajd ,ndf ;dlaIKh jehqKq lsu yd .kqfokq lghq;=j, ho wvq lsu
i`oyd f;dr;=re ikaksfok ;dlaIKh Nd;h ms<sn`o j uYkh fldg we;af;a o
laIquq,H jHdmdr b;d iq ixLHdjla muKs f;dr;=re ;dlaIKh ms<sn`o j fiajlhkag we;s
b;d wvq kqu ^fYaIfhka u rdcH fkdjk ixOdk lafIa;%fha&" f;dr;=re yd wlaIK
moaO;s je hqKq lsu Wfoid ;dlaIKh mQK jYfhka fhdod .ekSf iSudld idOlhla
h
Yla;Ska
lafIa;%fha fndfyda wNsfhda. mej;=K o Bg wkq.%yh olajk m%n, lreKq o fndfyda h Y%S
,xldf
CLEAR
CLEAR
jkdlka hq;a b;slsf .sKq ,shk 15la we;s njg .Kka n,d we; imQK nexl=
moaO;sh ie,ls,a,g .ekSf ^ksrjoH u o;a; ke;& fuu ixLHdj g;a jvd je h yels
jkafka uyck nexl=j yd ,xld nexl=j jgd b;slsf .sKq ,shk 18la muK we;s ksid
h fuu wx.h iska wdjrKh jkafka rchg wh;a jdKsc nexl= fol muKla jk fyhska
ishu nexl= ie,ls,a,g .;a l, fuu w.h ;j;a je h hq;= h YS% ,xld uy nexl=jg
wkqj 2007 cqks jk g uq,H moaO;sh ;=< ;ekam;= m%udKh ^iliqrej yd Kh iuqmldr
i;s" iuDoa nexl= i;s yd iuqmldr .%dh nexl= o we;=<;a j& remsh,a ,shk 1"700 ls
iqfYaIs b;sls ixialD;shla we;s njg idlaIs uq,H fiajdjkaf.a me;su ms<sn`o
GTZ
mq,a jHdma;sh( ck.ykfhka by< wkqmd;hlg uq,H fiajd i`oyd m%fY f wjia:dj
we; fiajd jHdma;h ms<sn`o ilaIKfha mjq,a 825]la iska uq,H wdh;kj, fiajd ,nd
.;a nj i`oyka flK
54
uq,H lafIa;%h ;=< Yla;su;a h;, myiql idudkHfhka Y%S ,xldf uq,H lafIa;%fha
fjf<`ofmd< h;, myiql w;ska Yla;su;a h( m%d.aOk fjf<`ofmd< fldgia ksuh
fjf<`ofmd< Khlr fjf<`ofmd< Kh ldhdxYh .Kklrejka ;lafiarelrejka mq,a
jr,;a .Kldjrekaf.a ixiohla .%dh m%foaYj, mjd isrekq iajhxl%Sh fg, hka;%
fkdfhla mqyqKq myiql Wiia ;,fha Yaj oHd, by< fhda.H;djlska hq;= jHdmdr
l<ukdlrKh ms<sn`o Ydia;%m;s Wmd mdGud,d bka iuyrls
55
jIh
2006
2005
2007
19"668
100
^2004&
667
333
1"526 ^2004&
19"886
110
637
363
2"233
20"010
110
ld;=j 4
648
352
2"233
227 ^2002&
925
945
906
<0.1
722 ^1981&
^2004&
717
770
1"226
60
116
152
958
948
966
<0.1
722 ^1981&
152
925
945
906
<0.1
722 ^1981&
717
770
1"402
75
137
717
770
1"599
72
175
624
925
76
115
1031
1549
1510
1656
1808
50
90
50
110
50
150
100-120
120-130
170-180
1005
12510
7"518 ^382]&
307
245
448
10396
13063
7"105 ^357]&
322
266
412
384
616
11062
15163
7"042 ^352]&
313
266
421
380
620
56
2006
wjik ^w&
2007
wjik ^wd&
23
11
12
3"537
1"737
1"675
1"171
492
12
62
39
23
23
11
12
4"203
1"934
1"758
1"253
493
12
176
42
174
14
6
1
3
2
2
591
379
204
114
11
28
22
34
178
4"128
1"155
8"753
15
6
2
3
2
2
627
402
215
115
13
28
31
47
178
4"830
4"122
12"214
87
97
CGAP CLEAR
57
2006
2007
31
20
11
10
20
14
7
1
1"628
8"440
1"028
250
^weia;fka;= l<&
12 rlaIK iud.
uQ,dY%h( YS% ,xld uy nexl=j" YS% ,xld rlaIK uKav,h" iuDoa wldh"
16
CGAP CLEAR
58
m%dfoaYSh ixjOk nexl= yd wfkl=;a n,m;% ,;a fYaIs; nexl= - rf iEu N+f.da,Sh
l,dmhla u wdjrKh jk m m%dfoaYSh ixjOk nexl= 6 la ^l`rg" rcrg" reyqK"
inr.uqj" W!j iy jhU& we; W;=re m<d; yd kef.kysr m<df;ka fldgila ka wdjrKh
fkdf rchg wh;a m%dfoaYSh nexl= fiajd imhkafka laIquq,H fjf<`ofmdf<a yd iq yd
uOH mudK jHdmdr lafIa;%fha by< ;,hg h laIquq,H lafIa;%h b,lal fldg .;a n,m;%
,;a wfkla tl u nexl=j iKi ixjOk nexl=j hs iKi iliqrej yd Kh i;s j,g
wh;a fuu nexl=j iKi moaO;sfha m%Odk nexl=j f,i lghq;= lrk w;r Rcqj u mqoa.,
ugf Kh l%shdldrlj, kshef<a
iuDoa nexl= i;s - iuDoa nexl= i;s ia:dms; flrefKa 1996 h ta" ;reK ;reKshka"
ldka;djka yd wvq jrm%ido ,;a m%cdjka b,lal fldg we/UqKq rcfha mam;alu wju
lr,Sf jevigyk jk cd;sl iuDoa jevigyfka fldgila f,i h iuDoa nexl= i;s
b,lal lrkqfha b;d wvq wdodh,dNS ck.ykh hs ^th w:lafjkqfha udisl wdodhu
re1"500g wvq mjq,a f,ig h& iuDoa i;s imQKfhka u iajhx-wlaIKhla wkq.ukh
59
lrhs YS% ,xld uy nexl=j iska yhdldr kshdukhla yd wlaIKhla fkdue;s iuDoa
nexl= i;s iska Yd, m%udKfhka b;sls imdokfha we;s wjodku fmkajd fohs
wnqold jd;djrKhla mj;sk W;=re m<d; o we;=<;a j uq rg mqrd iuDoa nexl= i;sj,
fiajd ia:dk we; flfia jqj o" Yd, jYfhka rdcH iyk yd foaYmd,k uey;a u;
l%shd;aul jk iuDoa moaO;sh ;=< mq,a j yskq wldhlaIu;d olakg ,efnk w;r" ta
wkqj rdcH wkq.%yh fkdue;s j ;sridr j mj;ajd f.k hdf yelshdj Bg we;a hs iel
my< f
rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;k - foaYSh yd cd;Hka;r rdcH fkdjk ixOdk
Yd, ixLHdjla laIQuq,H l%shdldrlj, fhfok w;r" bka iuyrla f jk g Tjqkaf.a
laIquq,H jevigyka fjka fldg wdh;k f,i ia:dms; fldg we; laIquq,H jHdmdrhla
f,i i,lk g rdcH fkdjk ixOdk - laIquq,H wdh;kj, ls%hdld;ajh wmeye,s h
iudc fiajd fomd;fka;=j hgf;a fyda iud. f,i iud. mk; hgf;a fyda ,shdmx
j meje;sh o fuu wdh;kj, laIquq,H lghq;= kshdukhla fyda wlaIKhla is fkdflf
fuu wdh;k lKavdhug ;ekam;= /ialsf wjirh kS;suh jYfhka ,nd ke;s kuq;a
fndfyda wdh;k idudkHfhka tu lghq;= is lrhs fuu lKavdhf Yd, mudKfha
laIQuq,H wdh;k iq ixLHdjla B<`. whr jk uq,H wdh;k f,i mj;kh ug
iQodk jqj o kshduk ndOl .Kkdjlg uqyqK foka is
wfkl=;a uq,H wdh;k - fuu lKavdhug wh;a jkafka laIquq,H jHdmdl lafIa;%hg we;=
jQ jdKsc nexl=" uq,H yd l,an iud. h fuu lKavdhu w;f iqfYaIs N+ldjl
fhfokafka rchg wh;a uyck nexl=j yd fm!oa.,sl yegka keIk,a nexl=j hs rlaIK
iud. tlla fyda folla o laIq rlaIk jHdmdrhg wj;SK we; flfia jqjo" fuu
lKavdhug wh;a fndfyda wdh;k iska ish laIquq,H lghq;= f.dkq lrkqfha ixia:dksl
iudc j.lSu hgf;a h
60
mam;=kag iydh f WmfoaYl lKavdhu - zrgj,a ugf M,odhs;dj yd .sKq lghq;= j.lSu
uYkhZ - YS% ,xldj" 2006
CIA The World Fact Book 2008
.scd YS%ksjdika iy m%;sm;a;s wOHhk wdh;kh - Y%S ,xldf mYapd;a iqkd laIquq,H fiajd
ms<sn`o we.hSu" Tlaf;dan 2008
HNB website - http://www.hnb.net/
iKi if,kh
Seylan Bank website - http://www.eseylan.com/
61
f,dal nexl=j
m<uq uy<" t*aiSiS f.dvke.s,a,
73$5" .d mdr
fld<U 03" YS% ,xldj
rl:k( 94-11-2448070$1
fj wvh( www.worldbank.org
iKi if,kh
wxl 45$90" m<uq uy<
kdj, mdr" kdrdfyakamsg
fld<U 05" YS% ,xldj
rl:k( 94-11-2369044$2369045$2369042
Bf,a( sanasafe@sltnet.lk
fj wvh( www.sanasafe.lk
rl:k( 65-64384112
Bf,a( info@bwtp.org
fj wvh( www.bwtp.org
62
CGAP
MSN 3-300
The World Bank Group
1818 H Street N.W.
Washington D.C. 20433, USA.
rl:k( 1-202473-9594
Bf,a( cgap@worldbbank.org
fj wvh( www.cgap.org
63