HMK ve HMUK arasndaki Farklar

NDEKLER 1 . GENEL DEERLENDRME 12.01.2011 tarihli ve 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), 04.02.2011 tarih ve 27836 sayl Resmi Gazetede yaymlanm ve 451 inci maddesi ile de Kanunun 01.10.2011 tarihinde yrrle girmesi ngrlmtr.

6100 sayl HMK ile 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu (HUMK) arasnda farklar belirlenirken ve bu alma hazrlanrken kanun hkmlerinin dnda TBMMnin resmi internet adresi olan tbmm.gov.trdan yararlanlmtr. Sz konusu internet adresinde Adalet Komisyonu raporu, tasarnn genel gerekesi ve madde gerekelerinden ve TBMM birleim komisyonu tutanaklarndan yararlanlmtr. HMK tasarsnn genel gereke ve madde gerekelerinin ayrntl ve hakknn verilerek hazrlanm olmas, bu almann hazrlanmasnda nemli bir kolaylk salamtr.

6100 sayl HMK yrrle girmeden 31.03.2011 tarihli ve 6217 sayl Kanun ile 6100 sayl HMKnn 369 ve 370inci maddelerinde deiiklik yaplm ve Kanuna Geici 3 nc madde eklenmitir.

HMKnn 369uncu maddesinde yaplan deiiklik ile temyizdeki duruma talep para snr artrlmtr. 6100 sayl Kanunun grlmesinde temyiz snr artrld iin temyizdeki duruma talep para snr temyiz talep para snrnn altnda kalm idi. Yaplan deiiklik ile bu eliki kaldrlmtr.

HMKnn 370inci maddesinin ikinci fkrasnda yaplan deiiklik ile temyiz aamasndaki deitirerek ve dzelterek onama yeniden dzenlenmitir. Yaplan deiiklik ile esas ynnden kanuna uygun olmayan kararlar ile hkimin takdir yetkisi kapsamnda karara balad edalar hakknda deitirerek ve dzelterek onama yoluna gidilmemesi ngrlmtr. Mevcut uygulamada bu durumda da bu yola bavuruluyordu. 6217 sayl Kanun ile sadece HMKda deil yrrlkten kaldrlan 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununda (HUMK) 436 ve halen uygulanan 438inci maddelerinde de deiiklik yaplmak suretiyle halen temyiz aamas devam eden davalarda da bu deiikliin uygulanmas ngrlmtr.

HMKya eklenen geici 3nc madde ile blge adliye mahkemelerinin greve balama tarihine kadar kanun yollar ile ilgili 1086 sayl HUMKnn 26/9/2004 tarihli ve 5236 sayl Kanunla yaplan deiiklikten nceki 427 il 454 nc madde hkmlerinin uygulanmasna devam olunmas ve HMKda blge adliye mahkemelerine grev verilen hallerde bu mahkemelerin greve balama tarihine kadar HUMKnn HMKya aykr olmayan hkmleri uygulanmas ngrlmtr.

Sz konusu deiikliklere yer verildikten sonra TBMMye sunulan HMKnn genel gerekesinde, tasarnn hazrlanma gerekeleri belirtilmitir. Bunlar,

* HUMKnda zaman iinde yaplan deiiklikler ile ayn kavram ve kurumlar iim farkl terimlerin kullanlm olmas (yetki ve salahiyet, bilirkii, ehlihibre ve ehlivukuf),

* HUMKnn dilinin eskimi ve gen hukukular iin anlalmas zor olmas, blge adliye mahkemelerin kurulmas ile kanun yolunda deiiklikler yaplmas,

* 2001 ylnda Milletleraras Tahkim Kanunu yrrle girerken i tahkimde dzenleme yaplmam olmas,

* Asliye hukuk mahkemelerinin toplu mahkeme olarak alaca varsaymndan hareketle HUMKnn dzenlenmi iken bu mahkemelerin tek hakimli olarak grev yapmas ve 5235 sayl Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Kanun ile de asliye hukuk mahkemelerinin tek hakimli olarak grev yapmasnn ngrlmesi,

* Avrupa nsan Haklar Szlemesi ile lkemizin taahht ettii adil yarglanma hakknn salanabilmesi iin usul hkmlerinin buna uygun hale getirilmesi, yarglamann hzlandrlmas,

* HUMKnn mehazn tekil eden 07.04.1925 tarihli Neuchtel Medeni Usul Kanununun 01.04.1992 tarihi itibariyle yrrlkten kalkm olmas,

deiiklik gerekeleri arasnda saylmtr.

Yine genel gerekede, HMK; yepyeni bir tasar (yeni bir yarglama usul oluturmak) olarak hazrlanmak yerine HUMKnn temel felsefesi korunarak hazrlanmtr. Bylece, HUMKnn uygulanmas srasnda ortaya kan birikimin yok saylmas nlenmitir. Bylece, mevcut yarglama hukuku kurallarnn gzden geirilmesi, aksayan ynlerinin tespit edilerek dzeltilmesi, geen sre iinde eskiyen, gncelliini kaybeden, ihtiyac karlamayan kurumlarn yenilenmesi, karlatrmal hukuk erevesinde yeni kurum ve kurallarn kabul edilmesi, uygulamada ortaya kan sorunlara, temel kavram ve kurumlar zedelemeden cevap verecek yeni dzenlemelerin kabul edilmesi ilkesinin benimsendii genel gerekede vurgulanmtr.

HMKda sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemesi ayrmna devam edilmesi kabul edilmitir.

HMKda gncel bir dil kullanlm, ancak yerlemi kavramlar ve terimler de korunmutur.

HUMKnun uygulanmasnda ortaya kan Yargtayn itihatlarndan da yararlanlmtr.

HMKda yarglama usulleri ikiye indirilerek yarglama usul basitletirilmek istenmitir.

HMKda sreler gn olarak belirlenmek yerine kural olarak hafta ve ay olarak belirlenmitir.

HMKda yarglama aamasnda tahkikat balamadan nce n inleme safhas ngrlmtr. HUMKta byle bir safha ngrlmemi idi.

HMKda ekimesiz yarg ilerinin neler olduu belirlenmitir. Sulhe tevik ve tahkim dnda alternatif zm yollarnn ayr bir kanunla dzenlenmesi kabul edilerek HMK kapsamnda dzenleme yaplmamtr.

Dava srasnda her bir ilem iin ayr ayr masraf alnmas yerine dava almas srasnda davacdan avans alnmas sistemi getirilmi, bylece zaman kayb nlenmek istenmitir. Ayrca taraflarn talep ettii deliller iin de verilen kesin sre iinde avans yatrlmas ngrlmtr.

HMKda tamamlayc yemine yer verilmemi, dolaysyla takdiri delillerle ispatn mmkn olduu hallerde hakimin kanaatinin yemin ile deil dier deliller ile oluturulmas ngrlmtr.

HMKda bilirkiilerin adli yarg adalet komisyonlar tarafndan her yl dzenlenecek listelerde yer alan kiiler arasndan seilmesi ngrlm, kefin sadece tanmazlara ilikin olmad dzenlenmitir.

Seri ve szl yarglama usullerinin uygulamada yazl yarglama usul gibi uygulanmas nedeniyle HMKda dzenleme yaplmayarak basit yarglama usul yeniden dzenlenmitir.

HMKda geici koruma tedbirleri ayr bir blmde yeniden dzenlenmitir. Karlatrmalarda karkla neden olunmamas iin eski kanun ve yeni kanun deyimi kullanlmtr.

1. GREV

1.1 Eskisi kanundaki (md. 8/I) para snr yeni kanunda (md. 4) kaldrld. Eski kanuna gre sadece para snr nedeniyle sulh hukuk mahkemesinin grev alanna giren davalar yeni kanuna gre asliye hukuk mahkemesinin grev alanna girecek.

1.2 Eskiye gre Borlar Kanununun alacaklnn temerrd halinde bor konusunun tevdi ve sat ile ilgili 91, 92 nci maddelerinde (Yeni BK 107-108) mahkeme veya hakime verilen iler sulh hukuk grevli iken, yeni kanuna gre asliye hukuk grevli klnmtr.

1.3 Miraslk belgesi ile ilgili iler yeni kanunda saylmamakla birlikte 4721 sayl TMKnn md. 598e sulh hukuka grev verildii iin, bu ilerde deiiklik yok. Yine sulh hukuk mahkemesi grevlidir. Ayrca 6217 sayl kanunla yaplan deiiklik ile noterler de verebilecek. Yine 6217 sayl Kanunla yaplan deiiklik ile terk eden ein ortak konuta davet edilmesi ilemi de noterlerce yaplabilecektir. Noterlerle ilgili deiiklikler de HMKnn yrrle girmesiyle birlikte yrrle girecektir.

1.4 Her trl idari eylem ve ilemler ile idarenin sorumlu olduu dier sebeplerin yol at (kusursuz sorumluluk dahil) vcut btnlnn ksmen veya tamamen yitirilmesine yahut kiinin lmne bal maddi ve manevi zararlarn tazminine ilikin davalarda yeni kanuna (md. 3) gre asliye hukuk yetkili olacaktr. Eskiye gre byk ksmnda idari yarg grevli idi. mahkemelerinin grevleri ile ilgili kanun hkm sakl tutulmutur. dari eylem ve ilemler ile dier sebeplerin yol at vcut btnl dndaki malvarlna ilikin zararlar madde kapsamna alnmadndan bunlarla ilgili idari yarg grevli olacaktr. Ancak, hem malvarlna hem de vcut btnlne ynelik zararlarda, mevcut dzenlemeye gre malvarl ile ilgili zararlarda idari yarg vcut btnlnde adli yarg grevli olacak, bu da ayn konuda farkl yarg kararlarna yol aabilecektir. Adli yarg mercileri ayn idari ilem ya da eylemle ilgili idari yarg mercilerinin kusurlu bulmazken, idari yarg mercileri kusurlu bulabilecek ya da aksi sz konusu olabilecektir. Byle bir durumun sakncalarndan kanmak iin ya adli yargnn grev alanna vcut btnlnn dndaki zararlar da dahil edilecek ya da ara bir zm olarak sadece her iki zararn gerekletii durumlarda adli yarg grevli klnacak ekilde yasal dzenleme yaplacaktr. darenin tazminat sorumluluu ile ilgili farkl yarg kollarndan farkl yarg itihatlarnn nlenmesi ve hukuki birliim salanmas, dolaysyla yargya gvenin salanmas, idarenin de yarg itihatlar dorultusunda kendine ynelik tedbirleri alabilmesi iin ilk zm yolunun benimsenmesi suretiyle yasal dzenleme yaplmas daha uygun olacaktr. Aksi takdirde yargnn verdii karalarla iinde bulunduu toplum ve dzeni gelitirme ilevinden de yoksun kalnacaktr.

1.5 Eski kanunda (md. 7/) sulh hukuk mahkemesinde grlmesi gereken bir dava asliye hukuk mahkemesinde grlerek hkme balandktan sonra grev nedeniyle temyiz edilemiyor idi. Yeni kanuna gre istinaf/temyiz yoluna bavurulabilecektir.

1.6 Eski kanunda kira szlemesi ile ilgili cra ve flas Kanununun ilamsz icra yoluyla tahliyesine ilikin hkmleri hari olmak zere, kira szlemesine dayanan her trl tahliye, aktin feshi yahut tesbit davalar, bu davalarla birlikte alm kira alaca ve tazminat davalar ve bunlara karlk olarak alan davalar eklinde kira szlemesine dayanan davalardan sulh hukuk mahkemesinin grev alanna girenler tek tek saylm olmakla birlikte, yeni kanunda (md. 4/1-a) cra ve flas Kanununa gre ilamsz icra yoluyla tahliyesine ilikin hkmler ayrk olmak zere, kira ilikisinden doan alacak davalar da dhil olmak zere tm uyumazlklar konu alan davalar ile bu davalara kar alan davalar eklinde hkm kurulmak suretiyle hem szleme tabiri yerine iliki kavram kullanlm, hem de tek tek saymak yerine kapsama kira ilikisinden kaynaklanan tm uyumazlklar dahil edilmitir.

2. YETK:

2.1 Szlemeden doan davalarda yetki, szlemenin ifa edilecei yer dnda eski kanuna (md. 10) gre, daval veya vekili dava zamannda orada bulunmak artyla szlemenin meydana geldii yer mahkemesinde de baklabilecekken, yeni kanunda (md. 10) bu hkme yer verilmemitir.

2.2 Kar davada; yeni kanunda (md. 13), kesin yetkinin sz konusu olmad hllerde, asl davaya bakan mahkeme yetkili klnmtr. Eski kanunda (md. 14), byle bir art yok idi.

2.3 Eski kanunda (md. 19), can sigortalarnda yetkili mahkeme kesin yetki olarak dzenlenmemi iken, yeni kanunda (md. 15/2) kesin yetki eklinde dzenleme yaplmtr. Can sigortalarnda, eski kanuna gre sadece sigorta ettirenin ya da davalnn yerleim yeri yetkili iken, yeni kanunda sadece sigortalnn veya lehtarn yerleim yeri mahkemesi kesin yetkili klnmtr. Yeni kanunda davalnn yerleim yeri yetkili deildir.

2.4 Haksz fiilden doan davalarda, yeni kanunda (md. 16), haksz fiilin ilendii veya zararn meydana geldii yahut gelme ihtimalinin bulunduu yer ya da zarar grenin yerleim yeri mahkemesi de yetkili klnmtr. Eskisine gre davalnn yerleim yeri ile fiilin meydana geldii yer yetkili idi.

2.5 Yetki szlemesi yeni kanunda (md. 17, 18 ve 19) yeniden dzenlenmitir. Szlemenin taraflar, tacirler ve kamu tzel kiileri olarak snrlanmtr. Eski kanunda (md. 22, 23) genel yetkili de bakabiliyordu. Yeni kanunda ancak, taraflar kararlatrrsa genel yetkili bakabilir. Kesin yetki varsa yetki szlemesi yaplamaz. Yazl olmas gerekir.

2.6 tiraz; kesin yetki hari, eski kanunda (md. 23) esasa gemeden evvel, yeni kanunda (md. 19/2) cevap dilekesinde ileri srlmelidir. Kesin yetki kural varsa, hkm verilinceye kadar, talep zerine ya da resen yetkisizlik karar verilebilir.

2.7 Boanma ve ayrlk ile ilgili hkme yeni kanunda yer verilmemitir. Zira TMK 168. Maddesinde hkm var.

2.8 Eski kanuna gre (md. 193) grevsiz ve yetkisiz mahkemece dosya grevli ve yetkili mahkemeye gnderilir, ancak davacnn kar tarafa grevli veya yetkili mahkemede tebligat yaptrmas zorunlu idi, on gn iinde yeniden dileke verilmesi veya yeniden ar kd tebli ettirmesi gerekirdi. Yeni kanuna gre (md. 20), kararn verildii, kanun yolu aksa kesinletii ya da bavurunun reddedildii tarihten iki hafta iinde talep edilmesi gerekir. Yoksa dava almam saylmasna karar verilir. Sonu olarak, eski kanunda kararla birlikte dosya gnderilir, davacnn grevli ve yetkili mahkemede ilem yaptrmas gerekirken, yeni kanunda karar veren mahkemeden dosyann gnderilmesinin talep edilmesi, dosyay alan mahkemenin kendiliinden davetiye gndermesi gerekiyor.

3. TARAFLAR: 3.1 Yeni kanunda (md. 59-60), mecburi dava arkadal dzenlenmitir. Eski kanunda dzenlemede yok idi.

4. HBAR VE MDAHALE: 4.1 Eski kanunda (md. 49), dava kaybedildiinde nc ahsa rcuu edeceini dnyorsa ihbarda bulunma dzenlenmi idi. Yeni kanunda (md. 61), kendisine rcuu edilme durumu da dahil edilmitir.

4.2 Yeni kanunda (md. 62) ihbarn yazl olarak yaplacana ilikin dzenleme var. Eskisinde dzenleme yok idi.

4.3 Eski kanunda (md. 49), kendisi ihbar yaplan kii ihbar edenin yannda davaya katlabilecek ya da onun yerine davay takip edebilecek iken, yeni kanunda (md. 63), sadece davay kazanmasnda hukuki yarar olan taraf yannda davaya katlabilmesi ngrlmtr.

4.4 Eski kanunda (md. 50, 51), ihbar edilen nc ahs kendisine ihbar edenin yannda davaya katlabilir iken, yeni kanunda (md. 63) davay kazanmasnda hukuki yarar olan taraf yannda davaya katlabilir, yani ihbar edenin kar tarafnda da yer alabilir.

4.5 Eski kanunda (md. 53-58), tek bir mdahale dzenlenmi iken, yeni kanunda asli (md. 65) ve feri (md. 66-70) mdahale ayr ayr dzenlenmitir.

4.6 Yeni kanuna gre asli mdahale talebi hkm verilinceye kadar, feri mdahale talebi tahkikat tamamlanncaya kadar yaplabilir. Eski kanunda muhakeme bitinceye kadard.

4.7 Yeni kanunda (md. 69), feri mdahalede mdahilin asli davada yanl karar verildii iddiasnn dinlenmeyecei, sadece zamannda ihbar yaplmad iin davaya ge katldn veya yannda katld tarafn iddia ve savunma imknlarn kullanmasn engellediini ya da kendisince bilinmeyen iddia ve savunma imknlarnn, tarafn ar kusuru sebebiyle kullanlamadn belirterek, yannda katld tarafn yarglamay hatal yrttn ileri srebilecei ngrlmtr. Eski kanunda bu konuda dzenleme yok.

4.8 Yeni kanunda (md. 70), kanunla dzenlenen hallerde C. Savcsnn hukuk davas amas ve katlmas ngrlmtr. Eski kanunda (md. 58), sadece mdahale edebilecei hallerde taraflarla ilgili fasl hkmlerinin uygulanmas ngrlmt. C. Savcs resmi dairenin bildirimine ramen dava amazsa ar ceza mahkemesine en yakn kdemli asliye hukuk hakimine itiraz ngrlmtr.

Cumhuriyet savcsnn yer ald dava ve iler zerinde taraflar serbeste tasarruf edemeyecekleri ngrlmtr.

5. DAVAYA VEKALET: 5.1 Eskisinde 1086 haricinde Medeni Kanuna atf varken, yeni kanunda kanunlardaki zel hkmler hari BKnn temsile ilikin hkmlerine atf var.

5.2 Eski kanuna gre (md. 33, 63) yeni kanunda (md. 74) vekilin zel yetki gerektiren ileri artrlmtr. Hkimi reddedemez, davann tamamn slah edemez, yemin teklif edemez, yemini kabul, iade veya reddedemez, bakasn tevkil edemez, haczi kaldramaz, mvekkilinin iflasn isteyemez, tahkim ve hakem szlemesi yapamaz, konkordato veya sermaye irketleri ve kooperatiflerin uzlama yoluyla yeniden yaplandrlmas teklifinde bulunamaz ve bunlara muvafakat veremez, alternatif uyumazlk zm yollarna bavuramaz, davadan veya kanun yollarndan feragat edemez, kar taraf ibra ve davasn kabul edemez, yarglamann iadesi yoluna gidemez, hkimlerin fiilleri sebebiyle Devlet aleyhine tazminat davas aamaz, hangileri hakknda yetki verildii aklanmadka kiiye sk skya bal haklarla ilgili davalar aamaz ve takip edemez. Hkmolunan miktarn tahsili yetkisi ve hkmolunan eyin teslim alma yetkisi (ahzukabz yetkisi) yeni kanunun tasarsnda saylm olmakla birlikte Adalet Komisyonu tarafndan uygulama sorunlara neden olduu gerekesiyle madde metninden kartlmtr. Bu nedenle, vekilin hkmolunan eyi teslim alabilmesi (ahzukabz) iin vekaletnamede ayrca yetkili klnmasna ihtiya bulunmamaktadr.

5.3 Yeni kanunda (md. 76), vekaletnamenin noterler dndakiler tarafndan dzenlenmesine yer verilmemitir. Eski kanuna (md. 65) gre, nahiye meclisi veya ihtiyar heyeti veyahut sulh hakimi de vekaletname dzenleyebiliyordu.

5.4 Vekilin durumada uygun olmayan davranta bulunursa eski kanunda (md. 70) duruma salonundan karlmas ngrlyorken, yeni kanunda (md. 79) durumun tutanakla tespiti ve durumann ertelenmesi ngrlyor.

5.5 Eski kanunda (md. 68) istifa veya azilde, ya dava zabtna kayt ya da tebli ettirilmek suretiyle kar taraf iin geerli oluyordu. Yeni kanunda (md. 81-83) beyann dileke ile bildirilmesi ya da tutanaa geirilme ve gerektiinde tebligat ngrlmtr. Yeni kanunda istifann mvekkile tebliden itibaren iki hafta vekalet grevinin devam etmesi ngrlmtr. Vekilin azli ve istifa halinde baka vekil grevlendirilmezse yokluunda davann devam edecei ngrlmtr.

6. TEMNAT:

6.1 Eski kanuna (md. 98) gre, daval tarafndan talep edilmesi gerekirken, yeni kanunda (md. 86) hakimin kendiliinden karar vermesi ngrlmtr. Daha ayrntl dzenlenmitir.

6.2 Eski kanundaki (md. 97) Trkiyede ikamet bulunmama yerine yeni kanunda (md. 84/1-a) mutad mesken bulunmama art getirilmitir. Madde gerekesinde deiikliin gerekesi olarak, yurt dnda yaayan Trk vatandalarn teminat gsterme zorunluluundan kurtarlmasdr.

6.3 Yeni kanunda (md. 84/1-b), davacnn daha nceden iflasna karar verilmi, hakknda konkordato veya uzlama suretiyle yeniden yaplandrma ilemlerinin balatlm bulunmas; bor demeden aciz belgesinin varl gibi sebeplerle, deme gl iinde bulunduunun belgelenmesi de teminat gsterilecek haller arasnda dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu.

6.4 Yabanclarn Trkiyede dava amas, davaya feri mdahil sfatyla katlmas ya da takipte bulunmas halinde Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkndaki Kanunun 32. maddesinde dzenleme bulunduundan, bu hkmn uygulanaca gerekesiyle yeni kanunda teminat sadece Trk vatandalarna ynelik dzenlenmitir.

6.5 Eski kanunda (md. 97) dava ama ve davaya feri mdahil sfatyla katlma halinde teminat gsterilecekken, yeni kanunda (md. 84) takipte bulunma hali de eklenmitir.

6.6 Yeni kanunda (md. 85), adli yardmdan yararlanma, yurt iinde istenen teminat karlamaya yeterli tanmaz malnn veya ayni teminatla gvence altna alnm bir alacann bulunmas, srf kn menfaatlerini korumaya ynelik dava alm olmas ve ilaml icra takibi yaplm olmas hallerinde teminata gerek olmad belirtilmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu.

6.7 Eski kanunda (md. 97) teminatn dier tarafn muhtemel zarar ve ziyan ile yarglama giderlerine karlk gsterilmesi gerekir ve miktarn da buna gre tayini gerekirken, yeni kanunda (md. 84, 86) teminatn yarglama giderlerini karlayacak ekilde belirlenmesi ngrlmtr.

6.8 Eski kanuna (md. 99) gre hakim tarafndan belirlenen srede teminat gsterilmezse muhakemede hazr bulunmam saylma yaptrm olarak ngrlyordu. Yeni kanunda (md. 88) verilen kesin srede teminat gsterilmezse davann usulden reddi, mdahale halinde ise mdahale talebinden vazgemi saylmasna karar verilmesi ngrlmtr. Yeni kanundaki dzenleme teminatn dava art olarak dzenlenmesinin bir sonucu olarak kabul edilmitir.

7. SRE, ESK HALE GETRME, ADL TATL:

7.1 Eski kanuna (md. 159) gre hakim kendi tayin ettii sreleri taraflar dinledikten sonra deitirebilecekken, yeni kanunda (md. 90/2) taraflar gerekli grmesi halinde dinleyecektir.

7.2 Eski kanunda (md. 160) sreler tefhim, lazm ise tebliden balard. Yeni kanunda (md. 91) tebli veya kanunda ngrlen hallerde tefhimden balamas ngrlmtr.

7.3 Eski hale getirmede sre 10 gn (md. 168) iken yeni kanunda (md. 96) 2 hafta olarak belirlenmi.

7.4 Eski kanunda (md.167) kanun yollarna mracaatn imkansz hale gelmesi art varken yeni kanunda (md.95) baka hukuki yollarla ayn sonuca ulaamama art getirilmi.

7.5 Adli tatilde yaplacak ilere, yeni kanunda (md.103) soyba, i szlemesi (hizmet akdinin yannda), ticari defterlerin kaybndan dolay kayp belgesi verilmesi talepleri, irketleri ve kooperatiflerin uzlama suretiyle yeniden yaplandrlmas, ekimesiz yarg ileri ilave olarak saylmtr. Eski kanunda (md. 176) saylan sulh mahkemesi veya hakiminin grev alanna iler yeni kanunda saylmamtr.

7.6 Srenin bitimi adli tatile rastlarsa sre, eski kanunda (md. 177) 7 gn uzarken, yeni kanunda (md. 104) 1 hafta uzar. Yenisinde bu hususun adli tatile tabi iler iin geerli olduu aka yazlmtr.

7.7 Eski hale getirmeye ynelik bavuru, her iki kanuna gre yarglamann ertelenmesini gerektirmez ve hkmn icrasna engel olmamakla ve mahkeme talebi hakl grrse teminat karl yarglamann ertelenmesine ve hkmn icrasnn ertelenmesine karar verebilecek olmakla birlikte eski kanunda (md. 171 ile ihtiyati tedbirlerle ilgili md. 110a atf) Devlet iin teminat gsterme artnn aranmayacana ynelik hkme yeni kanunda zel hukuk ilikilerde eitlik salanmas bakmndan yer verilmemitir. htiyati tedbirlerle ilgili ksmda ayrntl aklamalara yer verilmitir. Ancak kanun yollarna bavuruda icrann tehirinde teminat gsterilmesinde Devlete tannan teminat muafiyeti devam etmektedir. nk bu husus cra ve flas Kanununun 36. maddesinde dzenlenmi ve yeni kanunda sadece atf yaplmtr.

8. DAVA ETLER:

8.1 Eski kanunda dzenleme yoktu. Yeni kanunda (md. 105-113) dzenleme var. Eda, tespit, belirsiz alacak ve tespit, ina, ksmi, terditli, seimlik, topluluk davalar olarak dzenlenmi, ayrca davalarn ylmas (ayn kiiden birden fazla talepte bulunulmas) ayr bir maddeyle dzenlenmi. Eski kanunda tanmlanmasa bile eda, tespit ve ina davas vard.

8.2 Tespit davas (md. 106); bir hakkn veya hukuki ilikinin varlnn ya da yokluunun yahut bir belgenin sahte olup olmadnn belirlenmesine ynelik davadr. Kanunlarda belirtilen istisnai durumlar dnda, davacnn bu davay amakta hukuken korunmaya deer gncel bir yarar bulunmas art aranmaktadr. Delil tespitinden ayrlmas iin maddi vakalarn tespit davasna konu olmayaca dzenlenmitir.

8.3 Belirsiz alacak ve tespit davas (md.107); davann ald tarihte alacan miktarn yahut deerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyecei veya bunun imknsz olduu hllerde alacakl tarafndan hukuki ilikiyi ve asgari bir miktar ya da deeri belirtmek suretiyle alan davadr. Kar tarafn verdii bilgi veya tahkikat sonucu alacan miktar veya deerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mmkn olduu anda, iddiann geniletilmesi yasana tabi olmakszn davann banda belirtmi olduu talebini artrabilmesi ngrlmtr. Ayrca ksmi eda davasnn alabildii hllerde, tespit davas da alabilmesi ve bu durumda hukuki yararn var olduunun kabul edilmesi ngrlmtr. Eskisinde slah kurumu iletiliyordu. Zamanam sknts vard. Bu dava eidi tasarya Adalet Komisyonunda ilave edilmitir.

8.4 nai dava (md. 108); yeni bir hukuki durum yaratlmas veya mevcut bir hukuki durumun ieriinin deitirilmesi yahut onun ortadan kaldrlmasna ynelik alan davadr. Bu davann alabilmesi iin hakkn, dava yoluyla kullanlmasnn zorunlu olmas gerekli klnmtr. Kanunlarda aksi belirtilmedike, ina hkmlerin, gemie etkili olmadklar ngrlmtr.

8.5 Ksmi dava (md. 109); talep konusunun miktarnn, taraflar arasnda tartmasz veya aka belirli olduu durumlar haricinde ve talep konusunun nitelii itibaryla blnebilir olduu durumlarda, talebin sadece bir ksmnn dava edilmesidir. Ksmi dava almasnn talebin kalanndan feragat edildii anlamna gelmeyecei hkme balanmtr.

8.6 Davalarn ylmas (md. 110); taleplerin tamamnn ayn yarg eidi iinde yer almas ve taleplerin tm bakmndan ortak yetkili bir mahkemenin bulunmas artyla, tek dava dilekesiyle ayn davalya kar birbirinden bamsz birden fazla asli talebin dava edilmesidir.

8.7 Terditli dava (md. 111); ayn davalya kar arasnda hukuki veya ekonomik bir balantnn bulunduu birden fazla talebin, aralarnda aslilik-ferlik ilikisi kurmak suretiyle, ayn dava dilekesinde ileri srlebildii davadr. Mahkemenin, davacnn asli talebinin esastan reddine karar vermedike, fer talebini inceleyemeyecei ve hkme balayamayaca ngrlmtr.

8.8 Seimlik dava (md. 112); seim hakk kendisine ait olan borlu veya nc kiinin bu hakk kullanmaktan kanmas hlinde, alacaklnn am olduu davadr. Seim alacaklya ait deilse bu dava alabilir. Dava kabul edilirse seimlik hkm verilmesi, icrada tek talep yaplabilir, borlu dierini ifa edebilir.

8.9 Topluluk davas (md. 113); Dernek ve dier tzel kiilerin, statleri erevesinde, yelerinin veya mensuplarnn yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak iin, kendi adlarna, ilgililerin haklarnn tespiti veya hukuka aykr durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarnn ihlal edilmesinin nne geilmesi iin atklar davadr.

9. DAVA ARTLARI ve LK TRAZLAR:

9.1 Dava artlar yeni kanunda (md. 114) zel olarak dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu. Dava artlar; Trk mahkemelerinin yarg hakknn bulunmas (1), yarg yolunun caiz olmas (2), mahkemenin grevli olmas (3), yetkinin kesin olduu hllerde, mahkemenin yetkili bulunmas (4), taraflarn, taraf ve dava ehliyetine sahip olmalar; kanuni temsilin sz konusu olduu hllerde, temsilcinin gerekli nitelie sahip bulunmas (5), dava takip yetkisine sahip olunmas (6), vekil araclyla takip edilen davalarda, vekilin davaya veklet ehliyetine sahip olmas ve usulne uygun dzenlenmi bir vekletnamesinin bulunmas (7), davacnn yatrmas gereken gider avansnn yatrlm olmas (8), teminat gsterilmesine ilikin kararn gereinin yerine getirilmesi (9), davacnn, dava amakta hukuki yararnn bulunmas (10), ayn davann, daha nceden alm ve hlen grlmekte olmamas (11), ayn davann, daha nceden kesin hkme balanmam olmas (12) olarak belirlenmitir. Dier kanunlarda yer alan dava artlarna ilikin hkmler sakl tutulmutur.

9.2 Dava art yokluunda usulden davann reddine karar verilmesi, eksikliin giderilmesi mmknse kesin sre verilmesi ngrlmtr. Hkm annda giderilmise dava usulden reddedilmez. (md. 115)

9.3 Eski kanunda (md. 187/4) derdestlik ilk itiraz iken yeni kanunda (md. 114/1-) dava art olmutur. Eski kanunda (md. 98, 187/1) teminat talebi ilk itirazd. Eski kanunda (md. 187/5) ayr mahkemelerde alm davann birletirme talebi ilk itirazd, yeni kanunda deil.

9.4 Yeni kanunda (md. 116), kesin yetki kuralnn bulunmad hllerde yetki, tahkim yoluna gidilmesi ve i blm itirazlar ilk itirazlar olarak belirlenmitir.

9.5 Eski kanunda (md. 187/7) dava dilekesindeki veya davetiyedeki veyahut cevap dilekesindeki kanuni noksanlar bulunduu veya tebliin usulne uygun olmad iddias ilk itiraz olarak dzenlenmi iken yeni kanunda ilk itiraz olarak dzenlenmemitir. Buna gre artk sz konusu eksiklikler davann her safhasnda ileri srlebilecektir.

9.6 Yeni kanunda (md. 117), ilk itirazlarn hepsinin cevap dilekesinde ileri srlmek zorunda olduu, aksi halde dinlenmeyecei, dava artlarndan sonra, n sorunlar gibi incelenip karara balanmas ngrlmtr. Eski kanunda (md. 189, 478 ve 503) yarglama usulne gre cevap dilekesinde ya da ilk durumada (szl yarglamada) ileri srlmesi, esasa girilmeden nce hadise (n sorun) gibi incelenip karar verilmesi gerekiyordu.

10. DAVA HAR VE AVANSI:

10.1 Eski kanunda (md. 180, 413) dava dilekesi ile birlikte har ve posta gideri yatrlrken yeni

kanunda (md. 120) yarglamann hzlandrlmas iin her yl Adalet Bakanlnca karlacak gider avans tarifesinde belirlenecek olan tutarn denmesi ngrlmtr. Ayrca, avansn yeterli olmadnn dava srasnda anlalmas hlinde, mahkemece, bu eksikliin tamamlanmas iin davacya iki haftalk kesin sre verilmesi ngrlmtr.

10.2 Yeni kanunda (md. 333) hkmn kesinlemesinden sonra mahkemece kendiliinden, yatrlan avansn kullanlmayan ksmnn iadesine karar verilmesi, bu kararn tebli gideri iade edilecek avanstan karlanmas ngrlmtr.

10.3 Yeni kanunda (md. 402) delil tespitinde, mahkeme tarafndan belirlenen tespit giderleri avans olarak denmedike sonraki ilemlerin yaplmayaca hkme balanmtr.

10.4 Yeni kanunda (md. 114) davacnn yatrmas gereken gider avansnn yatrlm olmas dava artlar arasnda saylmtr.

10.5 Delil ikamesi iin avans yatrlmas da yeni kanunda (md. 324) dzenlenmitir. Delillerle ilgili ksmda aklamalar mevcuttur. 11. YARGILAMA USUL:

11.1 Genel:

11.1.1 Eski kanundaki muhakeme usulleri, ncelikle genel muhakeme usul ve hususi muhakeme usul olarak ikiye ayrlm, genel muhakeme usul de esas olarak alelade (olaan) ve ifahi muhakeme usul (md. 473-491) olarak ikiye ayrlmtr. ifahi muhakeme usul kural olarak sulh mahkemelerinde (md. 473) uygulanmakta idi. Hususi muhakeme usulleri olarak ise, seri muhakeme usul (md. 501-506), basit muhakeme usul (md. 507- 511) ile birlikte nesep ileri (md. 492-493) ve hacizli mallarda istihkak davas iin ayr bir usul (md. 512-515) ngrlm idi.

11.1.2 Yeni kanunda bu eitlilikten vazgeilerek muhakeme usul; yazl (md. 118-186) ve basit yarglama usul (md. 316-322) olarak ikiye ayrlmtr.

11.1.3 Yarglama usulleri eitleri ve farklar ve yarglama aamalar ile ilgili tablolar ksmnda bulunmaktadr.

11.2 Yazl Yarglama Usul:

11.2.1 Dava dilekesi:

Yeni kanunda (md. 119) davann konusuna ilave olarak, malvarl haklarna ilikin davalarda, dava konusunun deerinin de belirtilmesi hususuna yer verilmitir.

Dilekedeki eksikliklerde eski kanundaki (md. 180/2) 10 gnlk kesin sre yeni kanunda (md. 119/2) 1 hafta olmutur. Yeni kanunda eksikliler giderilmezse aka davann almam saylmasna karar verilecei belirtilmitir. Yeni kanunda dava dilekesinde, iddia edilen her bir vakann hangi delillerle ispat edileceinin ayr ayr yazlmas ngrlmtr. Bylece somutlatrma yk getirilerek davalarn makul srede sonulandrlmas amalanmtr. Somutlatrma yk ayrca 194. maddede de dzenlenmitir.

Yeni kanunda davacya cevap dilekesini verme sresinin belirleme yetkisi verilmediinden cevap sresi, dava dilekesinde yer almas gereken hususlar arasnda saylmamtr.

11.2.2 Dava konusunun devri:

Yeni kanunda (md. 125) davacnn dava konusunu devretmesi ile ilgili eski kanundan (md. 186) farkl olarak, davacnn dava konusu devretmesi de dzenlenmitir. Eski kanunda taraflardan birinin dava konusunu devretmesi eklinde dzenleme olmakla birlikte, davalnn devretmesi halinde davacya verilen haklar dzenlenmi idi. Yeni kanunda davacnn dava konusunu devri halinde, devralann grlmekte olan davada davac yerine geecei ve davann kald yerden itibaren devam edecei hkme balanmtr. Yeni kanunda davalnn dava konusunu devri ile ilgili bir deiiklik yok.

11.2.3 Tarafta iradi deiiklik:

Yeni kanunda (md. 124) dzenleme var. Kural olarak kar tarafn rzasna bal olduu, ancak maddi hata, drstlk kuralna aykr olmayan taleplerin kar tarafn szas aranmakszn kabul edilebilecei dzenlenmitir. Ayrca dava dilekesinde kar tarafn kabul edilebilir yanlgya dayanan eksik ve yanl gstermede kar tarafn rzas aranmakszn hakimin talebi kabul edebilecei, ancak bu durumda hkimin, davann taraf olmaktan karlan ve aleyhine dava almasna sebebiyet vermeyen kii lehine yarglama giderlerine hkmetmesi ngrlmtr.

11.2.4 Cevap dilekesi:

Eski kanunda (md. 195) cevap sresi 10 gn iken, yeni kanunda (md. 127) iki hafta olarak belirlenmitir. Eski kanunda davac kanunda belirlenen sreden az olmamak zere sreyi belirleyebiliyor iken yeni kanunda davacya byle bir hak verilmemitir.

Eski kanunda 4353 sayl Kanuna tabi kamu kurum ve kurulular hakknda 10 gnlk sre 30 gnd. Yeni kanunda byle bir ayrcalk tannmamtr.

Eski kanunda hakim sreyi ksaltabilirdi. Yeni kanunda hakimin byle bir yetkisi yok.

Eski kanunda hakim talep zerine yeni bir sre verebilirdi. Yeni kanunda bu sre 1 ay ile snrlandrld. Madde gerekesinde; cevap dilekesinin hazrlanabilmesi iin, kapsaml bir almann gerektii, rnein, nemli lde hesap, bilano, defter yahut depo kontrolnn yaplmasnn kanlmaz olduu ve benzeri durumlarda, olayn zellikleri ve iin nitelii dikkate alnarak bir defaya mahsus olmak ve bir ay gememek zere ek bir sre verilebilecei belirtilmitir. Hakim 1 aydan az bir sre verirse ikinci bir defa daha sre ek sre verilemeyecei belirtilmitir.

Eski kanunda (md. 198) sresinde cevap dilekesini vermemi ve ek sre talebinde bulunmam daval ilk celse de ek sre talep gerekeleriyle srenin uzatlmasn talep edebiliyordu. Yeni kanunda byle bir dzenleme yok. Eski kanuna (md. 202) gre savunmay geniletme yasa cevap dilekesinin davacya tebli ettirmesi ile balyordu. Yeni kanunda (md. 141) ikinci cevap dilekesinin verilmesiyle balyor. Yeni kanunda (md. 117, 131) cevap dilekesi verildikten sonra sre gememi olsa dahi ilk itirazlar ileri srlemiyor. Eski kanunda (md. 189, 478 ve 503) yarglama usulne gre cevap dilekesinde ya da ilk durumada (szl yarglamada) ileri srlmesi gerekiyordu.

Eski kanunda (md. 201) cevap dilekesi verilmemesinin sonucu st kapal dzenlenmi idi. Yeni kanunda (md. 128) aka dzenlendi. Cevap dilekesi verilmemi ise davacnn ileri srd vakalar inkar edilmi saylyor. Yeni kanunda (md. 129) savunmann dayana olarak ileri srlen her bir vakann hangi delillerle ispat edilecei ayr ayr yazlmas ngrlmtr.

Dilekedeki eksikliklerde eski kanundaki (md. 200, 180) 10 gnlk kesin sre yeni kanunda (md. 130) 1 hafta olmu. Yeni kanunda eksikliler giderilmezse aka cevap dilekesi verilmemi saylmasna karar verilecei belirtilmitir.

11.2.5 Cevaba Cevap ve kinci Cevap Dilekesi Eski kanunda (md. 208, 210) sreler 10 gn iken yeni kanunda (md. 136) 2 hafta olarak dzenlenmitir.

11.2.6 Kar Dava:

Eski kanunda (md. 203) esasa cevap dilekesiyle kar dava alabilecei ngrlyordu. Yeni kanunda (md. 133/1) cevap dilekesinin yannda cevap sresi iinde verilecek baka bir dilekeyle de alabilecei ngrlyor. Yeni kanunda (md. 132/3) kar davaya kar dava alamayaca aka dzenlenmitir.

Yeni kanunda (md. 132/2) artlar gereklemeden kar dava alacak olursa, mahkemenin, talep zerine yahut resen, kar davann asl davadan ayrlmasna; gerekiyorsa dosyann grevli mahkemeye gnderilmesine karar verecei dzenlenmitir. Eski kanunda (md. 187/8), kar davann kabule ayan olmad itiraz, ilk itiraz olarak dzenlenmiti.

Yeni kanunda (md. 133/2) sresinden sonra kar dava almas halinde davalarn ayrlmasna karar verilmesi gerekecei dzenlenmitir.

Yeni kanunda (md. 134) asl davann herhangi bir sebeple sona ermesinin, kar davann grlp karara balanmasna engel oluturmayaca hkme balanmtr.

11.2.7 n inceleme:

Eski kanunda zel dzenlenmi byle bir blm yoktu. Yeni kanunda (md. 137-142) var.

n incelemede; Mahkeme, * Dava artlarn ve ilk itirazlar inceler. Kural olarak dosya zerinden karar verilir. Gerekirse duruma yapabilir. * Uyumazlk konularn tam olarak belirler. Hazrlk ilemleri ile taraflarn delillerini sunmalar ve delillerin toplanmas iin gereken ilemleri yapar. * Taraflarn zerinde serbeste tasarruf edebilecei davalarda onlar sulhe tevik eder ve bu hususlar tutanaa geirir.

n inceleme durumasna davetiyede, davetiye ve sonularna ilikin dier hususlar yannda, taraflara sulh iin gerekli hazrl yapmalar, durumaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yarglamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafn yokluunda yaplan ilemlere itiraz edemeyecei ve dier tarafn, onun muvafakati olmadan iddia ve savunmasn geniletebilecei yahut deitirebilecei ayrca ihtar edilir.

Duruma: Taraflarn anlatklar ve anlaamadklar hususlar tek tek tespit edilir.

Sulhe tevik edilir.Sonu alnaca kanaatindeyse yeni bir duruma gn tespit edilir.

Taraflara dilekelerinde gsterdikleri, ancak henz sunmadklar belgeleri mahkemeye sunmalar veya baka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacyla gereken aklamay yapmalar iin iki haftalk kesin sre verilir. Bu hususlarn verilen kesin sre iinde tam olarak yerine getirilmemesi hlinde, o delile dayanmaktan vazgeilmi saylmasna karar verilir.

Kural olarak n incelemenin tek durumada (zorunlu hallerde iki) tamamlanmas ngrlmtr.

11.2.8 ddia ve savunmay geniletme yasa:

Yeni kanunda (md. 141) kural olarak cevaba cevap ve ikinci cevap dilekesinin verilmesi ile balamas ngrlmtr. n incelemede taraflarn muvafakati ile olur. n inceleme durumasna bir taraf mazeretsiz olarak gelmemi ise onun rzas gerekmez. n incelemeden sonra kural olarak yasaktr. Islah ve ak rza hari tutulmutur. Eski kanunda (md. 185, 202) davann almas ve cevap dilekesinin davacya tebli ettirilmesi ile balyordu.

11.2.9 Hak drc sre ve zamanam itiraz ve defileri:

Yeni kanunda (md. 142) n inceleme durumas tamamlandktan sonra, tahkikata balamadan nce, bunlarn incelenerek karara balanmas ngrlmtr. Eski kanunda dzenleme yoktu. Madde gerekesinde; uygulamada, birka yl sren usul ilemlerinden ve delillerin toplanmasndan sonra (hatta bazen taraflardan birinin o konudaki srarl beyanlarna ramen), sadece hak drc sre veya zamanam ynnden bir karar verildii belirtilerek, bu dzenleme ile hem gereksiz yarglama ilemleri yaplmas, hem de adaleti zedeleyici byle bir durumun nne geilmesi amalanmtr.

11.2.10 Tahkikat:

11.2.10.1 Taraflarn dinlenmesi:

Eski kanunda (md. 213/2, 215) hakimin belirleyecei gnde taraflarn dinlenmesi ve bu srenin 10 gn olaca, bu srenin acil hallerde resen veya taraflardan birinin talebi halinde ksaltlabilecei gibi, icap ederse uzatlabilecei ngrlm idi. Yeni kanunda (md. 144/2) belirlenecek srenin 2 haftadan az olmamas ngrlmtr. stisnaen gerektiinde bir tarafn talebi ya da resen hakimce srenin ksaltlabilecei ya da uzatlabilecei ngrlmtr.

11.2.10.2 Sonradan delil gsterilmesi:

Eski kanunda (md. 244) ikame ve beyan olunan delillerin tamamen dinlenilme ve tetkikinden sonra

ayrca tahkikat icrasna karar verilmeyen meselelerde iki taraftan her biri yeni delil ibraz ve ikamesini isteyebiliyor iken, yeni kanunda (md. 145), Kanunda belirtilen sreden sonra delil gsterilemeyecei, ancak bir delilin sonradan ileri srlmesi yarglamay geciktirme amac tamyorsa veya sresinde ileri srlememesi ilgili tarafn kusurundan kaynaklanmyorsa, mahkeme o delilin sonradan gsterilmesine izin verebilecei hkme balanmtr. 11.2.10.3 Duruma:

Yeni kanunda (md. 147) tahkikat aamasndaki duruma inceleme aamas tamamlandktan sonra yaplabilmesi ngrlmtr. Eski kanunda (md. 213) n inceleme olmad iin duruma davann her aamasnda yaplabiliyordu.

Yeni kanunda (md. 149) taraflarn rzas olmak artyla, kendilerinin veya vekillerinin, ayn anda ses ve grnt nakledilmesi yoluyla bulunduklar yerden durumaya katlmalarna ve usul ilemleri yapabilmeleri ile tann, bilirkiinin, uzmann veya bir tarafn dinlenilmesi esnasnda baka bir yerde bulunmalarna mahkemenin izin verebilmesi ngrlmtr. Eski kanunda byle bir dzenleme yok idi.

Durumalarn takip edilmemesi sonucu dava almam saylan hallerde, yeni kanunda (md. 150/7) ayrca, hangi sebeple olursa olsun almam saylan davadaki talep dahi vaki olmam saylaca hkme balanmtr. Bu hkm maddeye Adalet Komisyonunda ilave edilmitir. Gereke almam saylan davadaki talebin de ileride alacak davalar etkileyecek bir sonu vermemesidir. (Kom. Rap.)

Taraflarn ve vekillerin soru sormas: Yeni kanunda (md. 152), durumaya katlan taraf vekilleri; tanklara, bilirkiilere ve durumaya arlan dier kiilere, duruma disiplinine uygun olarak dorudan soru yneltebilmeleri mmkn klnmtr. Eski kanunda (md. 233, 267) taraflar ve vekilleri sadece hakimden soru sorulmasn talep edebiliyorlar idi. Soruya itiraz olursa yeni kanuna gre hakim sorulup sorulmayacana karar veriyor. Taraflarn, yeni kanuna gre hakimin izni ile soru sorabilmesi ngrlmtr.

Kayt ve yayn yasa: Eski kanunda dzenleme yoktu. Yeni kanunda (md. 153) yasak var. Mahkeme yarglamann zorunlu kld hallerde mahkeme kayda ve ekime dava dosyasnda sakl kalmak kaydyla karar verebilir. Bunlarla ilgili dzenlemeler var.

11.2.10.4 Dosyaya belge konulmas:

Eski kanunda (md. 156), zabt ktibi tarafndan dosyasna konulmas hkme balanm iken yeni kanunda (md. 159), hkim veya yaz ileri mdrne havale ettirildikten sonra, zabt ktibi tarafndan dosyasna konulmas hkme balanmtr.

11.2.10.5 Dosyann incelenmesi:

Eski kanunda (md. 157) taraflar ve vekilleri dosyay inceleyebilecekken, yeni kanunda (md. 161) feri mdahilin de inceleyebilecei, ayrca dava ile ilgili olanlarn da bunu ispatlamak kayd ve hkimin izniyle dosyay inceleyebilecei ngrlmtr. Yeni kanunda ayrca gizli olarak saklanmasna karar verilen belge ve tutanaklarn incelenmesi hakimin ak iznine tabi klnmtr. Madde gerekesinde dava dosyasnda bulunan belgelerin bir ksmnn dava

11.2.10.6 n sorun ve bekletici mesele:

Eski kanunda (md 222-225) n sorun hadise olarak dzenlenmi olmakla birlikte bekletici mesele dzenlememi idi. Yeni kanunda (md 163-165) bekletici mesele de dzenlenmitir. n sorun; davaya devam edilebilmesi iin davaya bakan mahkemece karara balanmas gereken bir sorun/mesele iken, bekletici mesele davaya bakan mahkeme dndaki bir mahkeme ya da idari makam tarafndan zmlenmesi gereken sorun/meseledir. Yeni kanunda iki hal dzenlenmi olup, birincisi mesele baka bir mahkeme ya da idari makam nndedir, bu durumda davaya bakan mahkeme dier mahkeme ya da idari makamn kararn bekleyebilir. kinci hal ise mesele baka bir mahkeme ya da idari makama gtrlmemi olup, sz konusu makamlara gtrlmesi iin davay gren mahkeme ilgili tarafa sre verir. lgili taraf sresinde mahkeme/idari makama bavurmazsa iddiasndan vazgemi saylr.

11.2.10.7 Davalarn Birletirilmesi ve Ayrlmas:

Eski kanunda (md. 45) ayn mahkemede grlmekte olan davalar, aralarnda balant bulunmas halinde, davann her safhasnda, istek zerine veya kendiliinden mahkemece birletirilebilir iken yeni kanunda (md. 166) bu durum ayn yarg evresinde yer alan ayn dzey ve sfattaki hukuk mahkemelerinde alm eklinde geniletilmitir. Yeni kanunda ilk davann ald mahkemece birletirilmesi, kararnn ise ikinci davann ald mahkemece verilmesi ve bu kararn dier mahkemeyi balamas ngrlmtr.

Eski kanunda ayr mahkemelerde alan davalarda birletirilme talebi ilk itiraz olarak ileri srlebilecekken, yeni kanunda bu kstlamaya yer verilmemi, ikinci mahkemeden talepte bulunulmas, birletirme kararnn kesinlemesinden itibaren ilk davann ald mahkemenin bununla bal olduu hkme balanmtr.

Yeni kanunda istinaf incelemesi ayr dairelerde yaplmas gereken davalarn da birletirilmesi ngrlmtr. Esas uyumazl zene daire karar verecek.

Yeni kanunda (md. 166/4), balantdan ne anlalmas gerektii Davalarn ayn veya birbirine benzer

sebeplerden domas ya da biri hakknda verilecek hkmn dierini etkileyecek nitelikte bulunmas durumu olarak aka dzenlenmitir.

Yeni kanunda (md. 167) davalarn ayrlmasna karar verilmesi halinde, ayn mahkemenin davalara bakmaya devam edecei dzenlenmitir.

11.2.10.8 sticvap:

Eski kanunda (md. 231) 16 yandan kklerin velisi ya da vasisinin isticvap olunmas ngrlmt. Yeni kanunda (md. 170/2) 16 ya, ergin olmayan ekilde deitirilmitir.

Eski kanunda 16 yandan kk ve kstllarn veli ya da vasileri yerine kendilerinin de isticvabna hakim karar verebilecekken, yeni kanunda hakime bu yetki verilmemi, dolaysyla bunlarn kendileri isticvap olunamayacaktr. Ancak, ergin olmayan veya kstl kimselere bizzat dava hakk tannan hllerde bunlar isticvap olunabilecektir. Eski kanunda (md. 232) isticvap olunacak kimse mahkemenin bulunduu ile dnda mukim ise istinabe yoluyla isticvap olunuyordu. Yeni kanunda (md. 172) ilgili mahkemenin bulunduu il dnda oturuyorsa ve ses ve grnt nakli yoluyla da mmkn deilse istinabe yoluna bavurulmas ngrlmtr.

Yeni kanunda, (md. 172) isticvap olunacak kimsenin hastalk, sakatlk veya benzeri sebeplerle mahkemeye bizzat gelemeyecek durumda ise bulunduu yerde isticvap olunmas dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yok. Eski kanunda (md. 230) hakimin isticvap olunan tarafa hakikati sylemesi konusunda tavsiyede bulunabilecei hkme balanmken, yeni kanunda (md. 173/2) hakimin takdirine braklmam ve gerei sylemesi gerektiini hatrlatmas gerektii hkme balanmtr.

Eski kanunda (md. 233) isticvap yzletirmenin yaplmas hari isticvapta zabt katibi bulunabilecekken ve isticvap olunan taraf vekilini beraberinde bulundurabilecekken, yeni kanunda (md. 173) kar taraf ve taraf vekillerinin hazr bulunabilmesine imkan tannmtr.

Eski kanunda (md. 233) vekilin mvekkiline yneltilen soruya cevap vermekten veya verilecek cevab telkin veya ima etmekten yasakland hkme balanm iken yeni kanunda (md. 175) tanklarn dinlenirken sz kesme yasa ile ilgili maddeye atf var.

Yeni kanunda (md. 173/4) mahkemenin izni olmadka, yazl notlarn kullanlamayaca hkme balanmtr. Eski kanunda dzenleme yok.

Yeni kanunda (md. 175) tanklarla ilgili sr nedeniyle tanklktan ekinme, menfaat ihlali tehlikesi nedeniyle tanklktan ekinme, tanklarn mahkemede dinlenilmesi (yer bakmndan), tann bilgilendirilmesi, tann dinlenilme ekli, yasak davranlar ve tercman ve bilirkii kullanlmas ile ilgili dzenlemelere (isticvabn niteliine aykr dmedii srece uygulanmasna ilikin) atf var.

11.2.10.9 Islah:

Eski kanunda (md. 84) sre snr, tahkikata tabi olan ve olmayan davalar olarak ayr ayr belirlenmi iken, yeni kanunda byle bir ayrm yok. (Tahkikata tabi olmayan dava yok). Sre tahkikat tamamlanncaya kadar olarak belirlenmitir.

Eski kanunda (md. 86) yarglama giderleri ve zararlarn derhal yatrlmas gerekiyordu. Yeni kanunda (md. 178) mahkeme masraflar ve zararlar ile uranlabilecek zararlar iin teminat yatrlmas ngrlmtr. Eski kanunda derhal yatrlmas ngrlm iken yeni kanunda sre 1 hafta olarak belirlenmitir.

Islahla geersiz klnmayacak ilemler: Yeni kanunda (md. 179/2) eski kanunda (md. 87) saylanlara (ikrar, tank ifadeleri, bilirkii rapor ve beyanlar, keif tutanaklar) ilave olarak, isticvap tutanaklar yerine getirilmi olan veya henz yerine getirilmemi olmakla beraber, kar tarafn yerine getireceini slahtan nce bildirmi olmas kouluyla, yeminin teklifi, reddi veya iadesi saylm, ayrca eski kanunda mahkeme nnde edilen ikrar denilmiken, yeni kanunda sadece ikrar denilmitir.

Tamamen slahta, eski kanunda (md. 88, 89) tebli tarihinden itibaren 3 gn iinde yeni dava amazsa dava iptal olunuyor, iptal tarihinden itibaren 3 ay iinde yeni dava amazsa davadan feragat etmi saylyordu. Yeni kanunda (md. 180) slah etmeye ynelik bildirim tarihinden itibaren 1 hafta ierisinde yeni bir dava dilekesi vermezse, slah hakknn kullanlm saylmas ve slah hi yaplmam gibi davaya devam edilmesi ngrlmtr.

Ksmen slahta, yeni kanunda (md. 181) bavuran tarafa, slah ettii usul ilemini yapmas iin bir haftalk sre verilmesi, bu sre iinde slah edilen ilem yaplmazsa, slah hi yaplmam gibi davaya devam edilmesi ngrlmtr. Eski kanunda dzenleme yok idi.

11.2.10.10 Tahkikatn sona ermesi

Eski kanunda (md. 375) tahkikatn bitiminin tefhiminden nce tahkikat hakimi talep halinde taraflara son iddialarn ieren dileke vermeleri iin sre veriyordu. Yeni kanunda (md. 184) bunun yerine taraflara sz verme dzenlenmitir.

Toplu mahkemede: Eski kanunda (md. 375) tahkikat bittikten sonra mahkeme taraflara dileke vermesini emredebiliyordu Yeni kanunda (md. 185) toplu mahkemelerde mahkeme tahkikatn bittiini tefhim ediyor. Bitmeden gerein ortaya kmas iin gerekli grrse tahkikat iin grevlendirilen hkim tarafndan dinlenen tanklar ve bilirkiiyi tekrar arp dinleyebilecei gibi, davann maddi vakalar hakknda gsterilen ve mahkemeye verilememi veya getirtilmemi olan delillerin verilmesini veya getirtilmesini de kararlatrabiliyor. Kurul, eksik grd tahkikat kendisi tamamlayabilecei gibi hkimlerden birine de verebilir.

Eski kanunda szl yarglama ve hkm iin belirlenecek gnle ilgili asgari sre snr var (7 gnden az olamaz). Yeni kanunda yok.

11.2.11 Szl yarglama ve hkm:

Eski kanunda (md. 376) iki er defa taraflara sz verdikten sonra hkmn verilmesi vard. Yeni kanunda (md. 186/2) taraflara son szlerinin sorulmasndan sonra denilmi.

11.3 Delil ve spat:

11.3.1 Genel:

11.3.1.1 spat hakk ve yk:

Konu ile ilgili eski kanunda dzenleme yoktu. Yeni kanunda (md. 189-192) dzenleme var. Kanunda zel bir dzenleme bulunmadka, iddia edilen vakaya balanan hukuki sonutan kendi lehine hak karan tarafa aittir. Kanuni bir karineye dayanan taraf, sadece karinenin temelini oluturan vakaya ilikin ispat yk altndadr. Kanunda ngrlen istisnalar dnda, kar taraf, kanuni karinenin aksini ispat edebilir.

11.3.1.2 Hukuka aykr delil:

Yeni kanunda (md. 189/2) hukuka aykr olarak elde edilmi olan delillerin, mahkeme tarafndan bir vakann ispatnda dikkate alnamayaca hkme balanmtr. Eski kanunda dzenleme yoktu.

11.3.1.3 Sunum ve somutlatrma yk:

Yeni kanunda (md. 189/1, 194) taraflarn, kanunda belirtilen sre ve usule uygun olarak ispat hakkna sahip olduu dzenlenmi, taraflara dayanlan vakalar ispata elverili ekilde somutlatrma ve

dilekelerle ilgili ksmlarda belirtilen hususlara paralel olarak hangi delilin hangi vakann ispat iin gsterilmesi ykmll getirilmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu. Yaplan dzenleme ile davalarn hzla sonulandrlmas amalanmtr.

11.3.1.4 Delil szlemesi:

Yeni kanunda (md. 193) delilerle ilgili genel ksmda dzenlenmitir. Eski kanunda (md. 287) senetle ilgili blmde dzenlenmi idi. Yeni kanunda ayrca ispat hakknn kullanmn imknsz klan veya fevkalade gletiren delil szlemeleri geersiz olduu hkme balanmtr.

11.3.1.5 Delil toplanmas:

Eski kanunda delillerle ilgili ksmlarda hkm var iken, yeni kanunda (md. 197/2) istinabe yoluyla delil toplanmas genel olarak dzenlenmitir.

11.3.2 krar:

Eski kanunda (md. 236) mahkeme haricindeki ikrar (Bunu teyit edecek delail ve emare mevcut ise hakim buna binaen hkm verebilirdi.) dzenlenmi idi. Yeni kanunda dzenleme yok.

11.3.3 Belge ve Senet:

11.3.3.1 Genel:

Eski kanunda (md. 287-336) senet olarak dzenleme vard. Ancak ieriinde dier belgelerle ilgili hkm vard. Yeni kanunda (md. 199-224) belge ve senet olarak dzenleme var. Belge kavram yeni kanun ile mevzuatmza girmi ve st kavram olarak kabul edilmitir.

11.3.3.2 Tanm:

Belge yeni kanunda (md. 199), uyumazlk konusu vakalar ispata elverili yazl veya basl metin, senet, izim, plan, kroki, fotoraf, film, grnt veya ses kayd gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi tayclar eklinde tanmlanmtr. Madde gerekesinde, tanm yaplrken Bilgi Edinme Hakk Kanunundan faydalanld belirtilmitir.

11.3.3.3 Senetle ispat zorunluluu:

Senetle ispat zorunluluundaki parasal snr; eski kanunda (md. 288) 400TL (2011 yl iin 590TL) iken, yeni kanunda (md. 200) 2.500TLye karlmtr. Delil balangc istisnas olarak, yeni kanunda (md. 202) varlna delalet etme yerine muhtemel gsterme kullanlm, faks gibi teknik aletlerle gnderilen belgelerin delil balangc saylabilmesi iin eski kanundaki verilme ibaresinin yannda gnderilme ibaresi de kullanlmtr. tihatlarda da faksn delil balangc olarak kabul edildii madde gerekesinde belirtilmitir.

Senetle ispat zorunluluunun istisnalar arasnda eski kanunda (md. 293/2) belirtilmi olan tazminat gerektiren fiiller yeni kanunda (md. 203) saylmamtr. Ancak bu durum senetle ispat zorunluluu kapsamna girdiini gstermez. Zira senetle ispat zorunluluu hukuki ilemler iin zorunlu klnmtr. Tazminat gerektiren fiiller ise hukuki ilem deildir. Eski kanunda saylmamakla birlikte yarg kararlar ve doktrinde kabul edilen senetle ilgili nc kiilerin muvazaa iddias yeni kanunda (md. 203/1-d) istisnalar arasnda saylmtr.

11.3.3.4 Gvenli elektronik imza:

Gvenli elektronik imza ile oluturulmu verilerin senet hkmnde olduu yeni kanunda (md. 205/2) da kabul edilmi, ancak eski kanundan farkl olarak verinin gvenlik elektronik imza ile oluturulup oluturulmadn hakimin resen incelemesi ngrlmtr. Eski kanunda (md. 295/A) adi senetteki gibi inkar durumunda inceleniyor ve inceleme ile ilgili ayr dzenleme yoktu. Senetlerle ilgili maddeye atf vard. Yeni kanunda ayrca dzenleme (md. 210) var.

11.3.3.5 mza:

Yeni kanunda (md. 206) imza atamayanlarla ilgili bunlarn mhr, veya bir alet ya da parmak izi kullanmak suretiyle yapacaklar hukuki ilemleri ieren belgelerin senet niteliini tayabilmesi iin, noterler tarafndan dzenleme biiminde oluturulmas art getirilmi, eski kanundaki (md. 297) heyeti ihtiyariye ve mahallince maruf iki ahs tarafndan tasdik edilmesi uygulamasna yer verilmemi, noterlerin bu ilemlerde har, vergi ve deerli kt bedeli almamas hkme balanmtr.

11.3.3.5 Sahtelik iddias:

Sahtelik iddias (yaz ve/veya imzay inkar) eski kanunda (md. 314), adi ve resmi senetlerde n sorun (hadise) ya da ayr bir dava eklinde ortaya konabilirken, yeni kanunda (md. 208/3-4) adi senetlerdeki dzenleme korunmu, resmi senetlerde ayr bir dava almas ve bu davann senede resmiyet kazandran da taraf gsterilmesi ngrlmtr. Mahkeme gerekirse bu davann almas iin 2 haftalk kesin sre verebilecektir.

11.3.3.6 Sahtecilik incelemesi:

Eski kanunda (md.309) sahtecilik iddiasnn incelenmesinde hakim isticvap ve yaz yazdrma ya da imza attrma ileminden sonra hakimde kanaat hasl olmamsa bilirkii incelemesine ya da tank dinlenmesine karar verebilir iken, yeni kanunda (md.211) tank dinlenmesi kabul edilmemitir.

Eski kanunda sahtecilik iddiasnda bulunulmasndan sonra bu iddiayla ilgili yaplacak durumaya gelmeme ile ilgili bir yaptrm dzenlenmemi idi. Yeni kanunda (md. 211/1-a) imzay inkar eden tarafn isticvap iin mahkemeye davet edildiinde gelmezse inkar ettii imza ya da yazy ikrar etmi saylaca hkme balanarak bu durumun davetiye de gsterilmesi ngrlmtr.

Eski kanunda iki tarafn isticvabndan bahsedilirken yeni kanunda inkar edenin isticvabndan bahsedilmitir.

11.3.3.7 Vazgeme:

Eski kanunda (md. 320) sahtecilik iddiasndan feragatin hakim karar ile mmkn iken, yeni kanunda bu konuda dzenleme bulunmamakla birlikte, haksz yere sahtelik iddias ile ilgili maddede (md. 213) bilirkii incelemesi yaplmasna karar verilmeden nce sahtelik iddiasndan vazgeilmesi halinde, hkimin, tazminattan indirim yapabilecei gibi tazminata hkmetmeyebilecei dzenlenmitir.

Eski kanunda (md. 299 ve 300) senetlerin istisnalar hari senedi imza eden ile miraslarnn dnda hkm ifade etmeyecei, baz zel senetlerin nc kiileri de balayaca hkme balanm iken, yeni kanunda sadece zel senetlerin deil, tm belgelerin halefler aleyhine delil olarak kullanlabilecei hkme balanmtr.

Yeni kanunda (md.218/2), mahkeme getirilmesi zor ve g belgelerin yerinde incelenmesine engel olanlara sebep olunan giderlere ve 500TLden 5.000TLye kadar disiplin para cezasna hkmolunmas ve gerektiinde zor kullanlmas n grlm iken eski kanunda byle bir yaptrm yok idi.

11.3.3.8 Mahkemece ibrazn emredilmesi:

Eski kanunda (md. 326) Trk Medeni Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu gereince ibraz zorunlu olan belgeler ile saylan dier belgelerin ibraznn zorunluluu hkme balanm iken, yeni kanunda (md. 219, 220) sayma yntemi kullanlmamtr.

Taraflarn ibraz: Yeni kanunda (md. 220) ibraz istenen belgenin, ileri srlen hususun ispat iin zorunlu olmasnn yannda bu istein kanuna uygun olduuna mahkemece kanaat getirilmesi art aranmtr. Eski kanunda bu art yok idi.

Yemin: Eski kanunda (md. 331) belgenin elinde bulunduunu inkar eden tarafa yemin ettirilecek hususlar arasnda hasmnn istimaline imkan vermemek kasdiyle izaa veya imha veyahut ihfa etmediine hususu saylrken yeni kanunda (md. 220/2) saylmamtr. Madde gerekesinde yeni kanunda (md. 226/1-c) kiinin namus ve onurunu etkileyecek veya onu ceza soruturmas ya da kovuturmas ile kar karya brakacak vakalar yemin konusunu tekil edemeyeceinin hkme baland, zel belgeyi yok etme, bozma veya gizlemenin ise Trk Ceza Kanununun 208. maddesinde su sayld belirtilmitir.

nc kiinin belge ibraz zorunluluu ile ilgili olarak; eski kanunda (md. 333) hangi tr belgelerin ibraz ile ilgili bir belirleme var iken yeni kanunda (md. 221) bu belirlemelere yer verilmemitir. Eski kanundaki dzenlenme Bir tarafn dier taraftan davaya mteaallik ald mektup ve telgraflar, ki taraf iin mterek olan muamele ve menfaatlere mtaallik tanzim olunan vesikalar ve ki tarafn mstakillen veya mtereken malik olduu vesikalar 1086 s. K. Md. 326,333- eklinde idi.

11.3.3.9 Ticari defterler:

Yeni Ticaret Kanununda ticari defterlerle ispata ilikin hkmlere yer verilmemesi nedeniyle yeni kanunda (md. 222) bu hkmlere yer verilmitir. Eski kanunda (md. 303) atf vard.

11.3.3.10 Yabanc resmi belge:

Yabanc lke makamlarnca hazrlanan resmi belgeler iin eski kanunda (md.296) Trk konsolosluk makamlarn onay art varken yeni kanunda (md. 224) yabanc devlet onay da yeterli grlmtr. Ayrca uluslararas antlama hkmleri sakl tutulmutur.

Nfus kaytlar, telgraf ve zel defter ve mektuplarla ilgili ayr dzenlemelere yeni kanunda yer verilmemitir.

11.3.4 Yemin

11.3.4.1 Genel:

Eski kanunda (md. 355- 362) yer alan tamamlayc yemine (hakimin resen yemin teklifi) yeni kanunda yer verilmemitir. Yeni kanunda hakimin kanaatinin yemin ile deil dier delillerle oluturmas ngrlmtr.

Yemin konusunda, eski kanunda (md. 344) fiil terimi kullanlm iken yeni kanunda (md. 225) vaka terimi kullanlmtr.

Yeni kanunda (md. 233/3) yemin edecek tarafa yemin konusunun ak olmadn ileri srebilecei, hakimin de kar tarafn grn aldktan sonra bu konuda karar vermesi gerektii dzenlenmitir.

11.3.4.2 ekli:

Yeni kanunda (md. 233/4) yemin metni daha laik hale getirilmitir. Eski kanundaki (md. 339) Allahm ibaresi yerine kutsal saydm btn inan ve deerlerim eklinde deitirilmitir.

Alenen yaplmasna ilikin hkme yeni kanunda yer verilmeyerek yeminin aleni durumada aleni, gizli durumada gizli yaplmas ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 233/5) CMKdaki gibi yemin edilirken hakim dahil herkesin ayakta olmas kabul edilerek manevi etkisi artrlmak istenmitir.

11.3.4.3 Kii:

Yeni kanunda (md. 232) taraflardan biri tzel kii ise bunu temsile yetkili kii veya organ yahut kanuni mmessil tarafndan eda ya da iade olunabilmesi ngrlmtr. Eski kanunda dzenleme yok idi. Yeni kanunda ergin olmayan ve kstllara bizzat dava hakk tannan hallerde yemini eda veya iade edebilecekleri ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 234) sar ve dilsizlerin yemini CMK dikkate alnarak zel olarak dzenlenmitir. Eski kanunda (md. 343) istinabe yolu iin mahkemenin yarg evresinin bulunduu kaza dnda ikamet art var iken, yeni kanunda (md. 236) kaza yerine il, ikamet yerine de oturma art kullanlm, ayrca ses ve grnt nakli yoluyla yeminin icrasnn mmkn klnmamas art eklenmitir.

11.3.5 Tank.

11.3.5.1 Genel:

Yeni kanunda (md. 240) davada taraf olmayanlarn tank gsterilebilecei aka dzenlenmitir.

Tank gsteren tarafn, yeni kanunda (md. 240) tank dinletmek istedii vakay ve bu vakaya ilikin tanklar da bildirmesi gerektii dzenlenmitir.

Yeni kanunda (md. 240) tank listesinde adres gsterilmemi ya da gsterilen adreste bulunamam ise adres gstermesi iin tank gsteren tarafa kesin sre verilmesi, bu srede adres gsterilmez ve gsterilen adres doru kmazsa tank dinlenilmesinden vazgemi saylaca hkme balanmtr. Eski kanunda dzenleme yoktu. Yeni kanunda (md. 241) davay uzatmak isteyen tarafn abalarn nlemek iin, gsterilen tanklardan bir ksmnn tankl ile ispat edilmek istenen husus hakknda yeter derecede bilgi edindii takdirde, geri kalanlarn dinlenilmemesine mahkemece karar verilebilmesi ngrlmtr.

11.3.5.2 Davet:

Eski kanunda (md. 258) asgari iki gn nce tebli edilmesi gerekirken yeni kanunda (md. 243) bu sre 1 hafta olarak belirlenmitir. Yeni kanunda davetiye gnderilmeden de taraflarca hazr bulundurulmas halinde dinlenecei hkme balanmtr. Yeni kanunda tank listesi iin kesin sre verilen ve dinlenme gnnn belirlendii hllerde, liste verilmemi olsa dahi tarafn, o durumada hazr bulundurursa tanklarnn dinlenmesi ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 243/3) tann, gerektiinde telefon, faks, elektronik posta gibi aralardan yararlanlmak suretiyle de yaplabilecei ancak, davete ramen gelmemeye balanan sonularn, bu durumda uygulanmayaca hkme balanmtr.

Yeni kanunda (md. 244) davetiyede gelmemenin ve gelmeye ramen tanklktan ve yeminden ekinmenin hukuki ve cezai sonularnn yazlmas ve tarife gereince cret deneceinin yazlmas ngrlmtr. Yeni kanunda (md. 245) mazeretsiz gelmemeye ayrca 500Tlye kadar disiplin para cezas ngrlmtr.

11.3.5.3 Yazl Cevap:

Eski kanunda (md.256) istisnai hallerde iki tarafn muvafakatiyle hakim tana yazl soru kad gnderme yoluna bavurabilecekken yeni kanunda (md.246) istisnai haller yerine gerekli grlen haller kavram kullanlarak alan geniletilmi ve iki tarafn rzasnn bulunma art aranmamtr. Yeni kanunda ayrca cevaplarn yetersiz grmesi halinde hakime dinlemek iin arlmas konusunda yetki verilmitir.

11.3.5.4 Tanklktan ekinme:

Yeni kanunda (md. 247) kiisel nedenlerle tanklktan ekinme hakknn varl halinde, hakimin tana bu hakknn bulunduunu hatrlatmas ngrlmtr.

Eski kanundaki (md. 245/3) ikinci dereceye kadar kayn hsml yeni kanunda (md. 248/1-d) nc derece kadar kartlm, ayrca koruyucu aile ve onlarn ocuklar ile koruma altna alnan ocuk ilave edilmitir. Sr nedeniyle tanklktan ekinme: Yeni kanunda ayr maddede (eski kanun md. 245/4 iken, yeni kanun md. 249) dzenlenmitir. Avukatlk Kanununun mvekkil izin verse dahi avukatlarn sr saklama ykmllne ilikin hkm (md. 36) sakl tutulmutur.

Eski kanunda (md. 250) ekinme sebebinin nceden bildirilmesi halinde bunun iki tarafa tebli ettirilmesi gerekirken yeni kanunda buna gerek grlmemitir. ekinmenin kabul edilmemesinin bir sonucu olarak yeni kanunda (md. 253) tazminata hkmetmenin yannda 500TLden 5.000TLsna kadar disiplin para cezas ngrlm ve yeniden dinlenilmek zere yarglamann baka gne braklaca hkme balanmtr.

11.3.5.5 Yeminsiz dinleme:

Eski kanunda (md.247/1-2) dinlendii srada onbe yan bitirmemi olanlar ile yeminin niteliini ve nemini kavrayamayacak derecede ayrt etme gcne sahip olmayanlar dndaki yeminsiz dinlenecek olarak saylanlar yeni kanunda (md. 257) saylmamtr. Bunlarn bir ksm tanklktan ekinme hakk olmakla birlikte bu hakkn kullanmayanlar, bir ksm ise menfaatleri nedeniyle doruyu sylemeyebilecekler olanlardr. Bunlara doruyu syleme ykmll ile iyi niyet kurallar nedeniyle bu hak tannmamtr.

11.3.5.6 Yemin zaman:

Eski kanunda (md. 271) gre yemin tanklktan sonra icra edilecekken yeni kanunda (md.258) tanklktan nceye alnmtr.

Taraf yeminindeki ayaa kalkmayla ve yemin metni (laik metin) ilgili yenilikler (md. 258) burada kabul edilmitir. Eski kanunda (md. 262) yemin ya hakim tarafndan ya da iki taraftan birinin talep zerine edilirken yeni kanunda (md. 258) saylanlarn takdirine braklmamtr. Yeminsiz dinleneceklerin dndakilerin yemin etmesi gerekmektedir.

Yeni kanunda (md. 261) tanklarn biri dinlenirken henz dinlenmemi olanlarn salonda bulunmamas aka dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yok.

11.3.5.7 Yasak davranlar:

Eski kanunda (md. 268-150) vekilin de durumadan kartlaca ngrlmken yeni kanunda (md. 262) bu ngrlmemitir. Duruma dzeni ve uygunsuz davranlarla ilgili her iki kanunda da atf var.

11.3.5.8 cret:

Yeni kanunla (md. 265) tana kaybettii zaman ile orantl bir cret denmesi ngrlmtr. Eski kanunda (md. 423/2) seyahat ve ikamet masrafiyle yevmiye denmesi ngrlyor idi. Yeni kanunda tana denecek cret ve giderlerin vergi, resim ve harca tabi olmayaca da hkm altna alnmtr.

11.3.6 Bilirkii:

11.3.6.1 Genel:

Eski kanunda (md. 275) bilirkiiye bavurulacak hallerle ilgili zm zel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde ibaresi kapsamna hukukun zel ve teknik alanlarna ilikin konularn da uygulamaya sokulmas nedeniyle yeni kanunda (md. 266) bu ibare, zm hukuk dnda, zel veya teknik bilgiyi gerektiren hllerde eklinde deitirilmitir.

11.3.6.2 Say:

Eski (md. 276) ve yeni kanunda (md. 267) kural olarak bir kiidir. Ancak eski kanunda 3ten fazla grevlendirilemiyordu. Yeni kanunda bu snr kaldrlarak tek sayda olmas ngrld.

11.3.6.3 Grevlendirme:

Yeni kanunda (md. 268) blge adliye mahkemeleri yarg evresinde bilirkii listelerinin oluturulmas, bu listeden bilirkii grevlendirilmesi, bulunmamas halinde dier blge adliye mahkemeleri listesinden, bunlarda da yoksa liste d grevlendirme ngrlmtr.

11.3.6.4 Resmi bilirkii:

Eski kanunda (md. 276) belli konularda gr bildirmek iin hkmetin atad bilirkiiye bavurmak zorunlu iken, yeni kanunda (md. 268/2) kanunlarn gr bildirmekle ykml kld kii ve kurulular ncelikle bavurulmas ngrlmtr. Resmi bilirkii kavram geniletilmi, bavurma zorunluluu yumuatlmtr. Yeni kanunda kamu grevlisi olan bilirkiilerin kendi kurumlarnn dava ve ilerinde bilirkii olarak grev verilmemesi ngrlmtr.

11.3.6.5 Kabul ykmll:

Yeni kanunda (md. 270) resmi bilirkiiler, listede ismi yazl olanlar ile mesleini icraya resmen yetkili klnm olanlar (doktor, muhasebeci, mhendis, mimar gibi) ayrca saylm, eski kanunda (md. 278) mesleinin alenen icra edenler yeni kanunda saylmam, bilgisine bavurulacak konuyu bilmeksizin, meslek veya zanaatlarn icra etmesine olanak bulunmayanlar ise eski kanunda olduu gibi yeni kanunda da saylmtr. Kabul zorunluluu bulunanlar eski kanuna (md. 278/2) gre sadece tanklktan ekinmeye gre ekinebilecekken, yeni kanunda (md. 270/2) mahkemece kabul edilebilecek baka bir sebeple de ekinebilecekleri ngrlmtr.

11.3.6.6 Yemin:

Eski kanunda (md. 276/4) hakimin takdirinde iken, yeni kanunda (md. 271) mecburi olmutur. Listedeki bilirkiilerin grevlendirilmesi halinde yemin etmeleri, bu yeminin ekli ve her grevlendirmede deil bir kez yemin etme dzenlenmitir.

11.3.6.7 Yasakllk ve ret:

Eski kanunda yasakllkla ilgili bir hkm yok iken, yeni kanunda (md. 272) hakimlerle ilgili dzenlemeye atf var. Eski (md. 277) ve yeni kanunda hakimlerin reddi ile ilgili hkme atf var. Farkl olarak ayn dava veya ite daha nceden tank olarak dinlenmi bulunmas, bir ret sebebi tekil etmeyecei belirtilmitir.

Eski kanunda (md. 277/2) sre bilirkiinin atanmasnn renilmesinden itibaren balyor ve 3 gn iken, yeni kanunda (md. 272/3) ret sebebinin renilmesinden itibaren balyor ve sre 1 hafta oldu. Yeni kanunda bilirkiinin de kendisini reddetmesi dzenlenmitir. Yasakllk sebeplerinin varl halinde mahkemenin hkm verilinceye kadar bilirkiiyi grevden alabilmesi ngrlmtr. Ret talebinin kabulnn kesin olduu, redde kar ise hkmle birlikte kanun yoluna bavurulabilecei ngrlmtr.

11.3.6.8 Grev alan:

Yeni kanunda (md. 273) eski kanundan farkl olarak bilirkiinin grev alan ve kararda yer almas gereken hususlar ayrntl dzenlenerek, hakimin bilirkiilere kar bamszl korunmak ve bilirkiilerin grevlerinin somut olarak belirlenmesi ngrlmtr. Kararda; inceleme konusunun btn snrlaryla ve aka belirlenmesi, cevaplamas gereken sorular ve raporun verilme sresinin yer almas ngrlmtr. Grev alan ve snrlar ile ilgili tereddt ederse giderilmesini mahkemeden isteyebilecei, grevini mahkemenin sevk ve idaresinde yrtecei dzenlenmitir.

Szl aklamalarnda ve yazl raporunda hukuki deerlendirmede bulunma yasa getirilmitir. (md.279/4)

11.3.6.9 Sre:

Eski kanundaki (md. 281) aylk sre korunmu, yeni kanunda bilirkiinin talebi zerine gerekeli olarak srenin 3 ay daha uzatlabilecei hkme balanmtr.

Belirlenen srede raporunu vermeyen bilirkii hakknda yaptrmlar ngrlm ve bu durumda yeni bilirkii atanmas gibi yaplacaklar yeni kanunda belirlenmitir.(md. 274)

11.3.6.10 Haber verme ykmll:

Yeni kanunda (md. 275) uzmanlk alanna girmedii, baka uzmanla ibirlii talebi, varsa grevden kanma sebebi, incelemeden nce soruturulmas ve tespiti gereken konular, kayt ve belge temini iin 1 hafta iinde bilgi verme veya talepte bulunma ykmll dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yok.

11.3.6.11 Bizzat yerine getirme ykmll:

Yeni kanunda (md. 276/1) aka dzenlenmitir.

11.3.6.12 Sr saklama ykmll:

Yeni kanunda (md. 277) aka dzenlenmi, ayrca bu srlar kendisi ve bakas yararna kullanamayaca belirtilmitir.

11.3.6.13 tiraz sresi:

Eski kanundaki (md. 283) 1 haftalk itiraz sresi yeni kanunda (md. 281) 2 haftaya karlm. (tebliden itibaren) Eski kanunda taraflarn eksik ve belirsiz konularn aklanmas talebinde bulunabiliyor ve hakim gerek grrse yeni bilirkii ataya biliyor iken, yeni kanunda taraflarn itiraz sresi iinde bilirkiinin de deitirilmesini talep etme haklar aka dzenlenmitir. te yandan, eski kanundaki dzenlemede itiraz kavram da kullanlmyor, aklama (izahat) talebinde bulunmaktan bahsediliyordu.

11.3.6.14 cret:

Yeni kanunda (md. 283) Adalet Bakanlnca sarf etmi olduu emek ve mesaiyle orantl bir cret ile inceleme, ulam, konaklama ve dier giderleri ile ilgili tarife karlmas ngrlmtr. Eski kanunda (md. 285, 423) cret ve masraflarnn denmesi ngrlm idi.

11.3.6.15 Sorumluluk:

Yeni kanunda (md284) aka TCK bakmndan kamu grevlisi olduu yazlmtr. (Yazlmasa bile TCKdaki kamu grevlisi tanm kapsamnda kamu grevlisi idi) Hukuki sorumluluu (md. 285) hakimlerinkine benzetilerek dzenlenmi, nce Devlete kar tazminat davas almas, sonra rcuu ngrlmtr. Hukuki sorumluluun kapsam kast veya ar ihmal suretiyle geree aykr rapor dzenlenmesi olarak belirlenmitir. Eski kanunda zel dzenleme yoktu. Rcu zamanam demeden itibaren 1 yl, kast varsa ceza zamanam uygulanacak. Tazminata ve rcu davasna grlen davann bir st kanun yoluna bakmakla grevli yarg merci olarak belirlenmitir. (ilk derece-istinaf, istinafyargtay)

11.3.7 Keif.

11.3.7.1 Genel:

Yeni kanunda (md. 288) kefin mahkemede de yaplabilmesi ngrlmtr. (Keif konusu mahkemeye getirilebilecek ise) Yeni kanunda (md. 288/2) keif kararnn szl yarglamaya kadar alnabilecei ngrlmtr. Yeni kanunda uyumazlk konusu hakknda keif yaplabilecei dzenlenmek suretiyle kefin tanmazlar dnda yaplabilecei dzenlenmitir. Eski kanunda (md. 363) tartmal yerin (mnazaal mahallin) kefinden bahsediliyordu.

11.3.7.2 stinabe:

Yeni kanunda (md. 289) keif konusunun mahkemenin yarg evresi dnda olmas halinde (bykehir belediyelerinde bykehir belediyesinin snrlar ierisinde olma durumu hari) istinabe yoluyla yaplmas aka dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yok idi.

11.3.7.3 Davet:

Eski kanunda (md. 364) usulne gre davet ngrlm idi. Yeni kanunda davet ngrlmemitir. Durumaya katlan taraflar mahkeme kararyla kefi, gnn ve saatini renecekler, durumay takip etmeyenler ise alnan kararlara itiraz edemeyecei gerekesiyle davet yaplmamas kabul edilmitir.

11.3.7.4 Yapl:

Yeni kanunda (md. 290/3) bir olayn nasl gemi olabileceini tespit iin temsili uygulama da yaplabilecei hkme balanmtr. Madde gerekesinde bunun mahkemede de yaplabilecei belirtilmitir.

11.3.7.5 Kefe katlanma ykmll:

Eski kanunda dzenleme yok. Yeni kanunda (md. 291) var. Taraflar ve nc kiilere keif kararnn gereine uymak ve engelleyici tutum ve davranlardan kanmak zorunda olduklar hkme balanmtr. Kar koyma taraflardan birinden gelmi ve ispat yk kendisine ait ise, delilden vazgemi, ispat yk kendisine ait deilse iddiay kabul etmi saylaca, hakime duruma ve kar koyma sebebine gre bu hkm uygulamayabilecei ngrlmtr. nc kiiler kar koymu ise, 500-5000TL aras disiplin para cezas ngrlm, tanklktan ekinme sebeplerine dayanlarak kefe katlanmaktan kanlabilmesi ngrlmtr. Ayrca, kefin nc kiiler iin uygun zamanda yaplmas, gecikmesinde zarar umulan haller hari bildirimi de ngrlmtr.

11.3.7.6 Soyba tespiti:

Eski kanunda dzenleme yok. Yeni kanunda (md. 292) soybann tespitinin kamu dzeninden olmas nedeniyle zel dzenleme yaplmtr.

Uyumazln zm bakmndan zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak, ayrca salk ynnden bir tehlike oluturmamak artyla, herkes, soybann tespiti amacyla vcudundan kan veya doku alnmasna katlanmak zorunda olduu, hakl sebep yokken bu zorunlulua uyulmazsa hakim zor kullanlarak incelemeye karar verecei, nc kiilerin tanklktan ekinme sebebine dayanarak ykmllkten kurtulamayaca ngrlmtr.

11.3.8 Uzman Gr:

Yeni bir kurum olarak hukuk muhakemesine (md. 293) girmitir. Anglo-Sakson kkenli bir kurum olan taraf bilirkiisi ve uzman tank kurumu yeni kanunda yer almtr. CMK paralelinde dzenleme yaplmtr.

Taraflarn uzmanndan bilimsel deerlendirme alabilecekleri, sadece bunun iin sre isteyemeyecekleri, hakimin talep zerine ya da resen uzman mahkemeye arp dinlenmesine karar verebilecei, hakim ve taraflarn soru sorabilecei, zrsz gelmezse hazrlad raporun deerlendirmeye tabi tutulmayaca hkme balanmtr.

Taraflar uzmana dedikleri giderleri kar taraftan talep edebileceklerine ilikin dzenleme bulunmadndan ve yarglama giderleri arasnda saylmadndan, sz konusu giderleri talep edemezler.

12. HKM VE DAVAYA SON VEREN TARAF LEMLER:

12.1 Hkm

12.1.1 Tefhim.

Yeni kanunda (md. 294) hkmn tefhiminin en azndan hkm sonucunun duruma tutanaa geirilerek okunmas suretiyle olaca ve durumada bulunanlarn ayakta dinleyecei hkme balanmtr. Sadece hkm sonucunun tefhim edildii hallerde gerekeli kararn 1 ay iinde yazlmas ngrlmtr.

12.1.2 Kapsam.

Yeni kanunda (md. 297) hkmn Trk Milleti Adna ibaresinden sonra kapsayacak hususlar belirlenmi, burada yeni olarak yarglama giderleri ayrca belirtilmi, taraflardan alnan avansn harcanmayan ksmnn iadesinin belirtilmesi ngrlm ve karar gerekesinin yazlmasnn geciktirilmemesi iin karar gereke tarihinin yazlmas hususu da kanuna Komisyon almalarnda ilave edilmitir.

Gerekeli kararn hkm sonucuna aykr olmayaca (md. 298) aka dzenlenmitir.

12.1.3 mza.

Hkm sonucu tefhim edildikten sonra gerekeli karar imzalanmadan, hkimin lmesi veya herhangi bir sebeple imzalayamayacak hle derse ne yaplmas gerektii (md. 299) dzenlenmitir. Bu durumda yeni atanan hkimin, tefhim edilen hkme uygun olarak gerekeli karar bizzat yazarak imzalamas, toplu mahkemelerde ise, hkmn dier hkimler tarafndan imzalanarak, bakan veya en kdemli hkim tarafndan, hkmn altna dier hkimin imza edememesinin sebebi yazlarak imza olunmas ngrlmtr.

12.1.4 lam harc.

Eski kanunda dzenleme yoktu. Ama Harlar Kanunu ve dier mevzuatta dzenleme vard. Yeni kanunla (md. 302) mevcut uygulama deitirildi.

Taraflarn, harcnn denmi olup olmamasna baklmakszn ilam her zaman alabilecekleri, bakiye karar ve ilam harcnn denmemi olmas, hkmn teblie karlmasna, takibe konmasna ve kanun yollarna bavurulmasna engel tekil etmeyecei, Harlar Kanunu ve dier kanunlarn bu maddeye aykr hkmlerinin uygulanmayaca aka hkme balanmtr. Tasarda harc demekle ykml taraf ilam almak isterse harc denmeden ilam kendisine verilmiyordu. Komisyonda, Devlet alaca ile mahkeme kararnda belirlenen ya da ortaya kan bireysel hakkn birbirinden farkl olmas, adalete eriimin Devletin alaca nedeniyle geciktirilemeyecei dncesiyle adil yarglanma hakk (Any. m.36, HAS.m.6, 1 nolu protokol m.1.) ve nsan Haklar Avrupa Mahkemesi itihatlar (HAM.26.06.2002 t, 25321 /02-lger-Trkiye karar) ile uygunluk salanmas bakmndan mevcut haliyle yasalamtr.

12.1.5 Kesin hkm.

Eski kanunda (md. 237) deliller arasnda dzenlenmi idi. Yeni kanunda, maddi ve ekli ayrm yaplarak dzenlenmitir. Eski kanunda kesin hkmn mevzuunu tekil eden husus hakknda geerli olaca belirtilmi iken yeni kanunda (md. 303) ayrntl dzenleme yaplarak, hkm fkras ile ikinci davaya ait talep sonucunun ayn olmas gerektii, davada veya karlk davada ileri srlen taleplerden, sadece hkme balanm olanlar hakknda kesin hkm tekil edecei ifade edilmitir.

Kesin hkmn taraflarn kll halefleri hakknda da geerli olduu aka dzenlenmitir.

Yeni kanunda, kesin hkmn, o hkmn kesinlemesinden sonra dava konusu eyin mlkiyetini taraflarn birisinden devralan yahut dava konusu ey zerinde snrl bir ayni hak veya fer zilyetlik kazanan kiiler hakknda da geerli olduu ancak, Trk Meden Kanununun iyiniyetle mal edinmeye ait hkmleri sakl olduu dzenlenmitir.

Yine yeni kanunda, mteselsil borlulardan biri veya birka ile alacakl arasnda yahut mteselsil

alacakllardan biri veya birka ile borlu arasnda oluan kesin hkmn, dierleri hakknda geerli olmad hkme balanmtr.

12.1.6 Tashih.

Yeni kanunda (md. 304) hkm tebli edilmise hkimin, taraflar dinlemeden hatay dzeltemeyecei, davet zerine taraflar gelmezse, dosya zerinde inceleme yaplarak karar verilebilecei hkme balanmtr. Eski kanunda (md. 459) taraflar dinlendikten sonra tashih olunaca dzenlenmiti.

12.1.7 Tavzih.

Yeni kanunda (md. 305) eski kanunda (md. 455) dzenlenen tavzih sebeplerine (hkmn yeterince ak olmamas, birbirine aykr fkralar iermesi) ilave olarak hkmn icrasnda tereddt uyandrmas da tavzih sebebi olarak dzenlenmitir.

Yeni kanunda hkm fkrasnda taraflara tannan haklar ve yklenen borlarn, tavzih yolu ile snrlandrlamayaca, geniletilemeyecei ve deitirilemeyecei aka ifade edilmitir.

12.2 Davaya Son Veren Taraf lemleri:

12.2.1 Feragat ve Kabul:

12.2.1.1 Feragat:

Yeni kanunda (md. 307) ksmen feragati de kapsayacak ekilde madde dzenlenmitir. C. Savcsnn yer ald dava ve ilerde taraflar serbeste tasarrufta bulunamayacaklarndan, (md. 70/3) bu dava ve ilerdeki feragat sonu dourmayaca madde gerekesinde belirtilmi ise de, kanun dzenlemesinde bu hususa (taraflarn serbeste tasarruf edemeyecei dava ve iler) sadece kabul ile ilgili maddede yer verilmitir. Kabul ile ilgili maddede bu durum aka dzenlenirken feragatte dzenlenmemesi, rnein boanma konusunda taraflar serbeste tasarrufta bulunmayacak olmakla birlikte boanma talebinde vazgeilebilecek olmas, C. Savcsnn katld davalarla davac davasndan feragat etse bile C. Savcsnn davay devam ettirebilecek ya da yeni bir dava ama yetkisinin bulunmas nedeniyle taraflarn serbeste tasarruf edemeyecekleri iler de dahi feragatin mmkn olabilecei deerlendirilmektedir. Yalnz kanunda aka belirtilmedike, hi kimse kendi lehine olan davay amaya veya hakkn talep etmeye zorlanamayacana ilikin 24/2 hkm uyarnca kanunda dava ama mecburiyeti getirilen hallerde feragatin mmkn olmayabilecei deerlendirilmektedir.

12.2.1.2 Kabul:

Yeni kanunda (md. 308) ksmen kabul de kapsayacak ekilde madde dzenlenmitir. Kabuln, ancak taraflarn zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri davalarda hkm douraca aka dzenlenmitir.

12.2.1.3 Feragat ve kabuln artlar:

Yeni kanunda (md. 309) bunlarn hkm ifade etmesinin, kar tarafn ve mahkemenin muvafakatine bal olmad ve kaytsz ve artsz yaplmas gerektii aka dzenlenmitir.

12.2.1.4 Sresi:

Eski kanunda (md. 91-95) dzenleme yok. Yeni kanunda (md. 310) hkm kesinleinceye kadar yaplabilecei hkme balanmtr. Mevcut kanun uygulamasnda Yargtayn temyiz aamasnda yaplamayacana ynelik ve aksi ynde kararlar da vard.

12.2.1.5 Sonucu:

Yeni kanunda (md. 311) irade bozukluu hallerinde iptallerinin istenebilecei aka dzenlenmitir.

12.2.2 Sulh:

Eski kanunda dzenlenmemi, ancak yasaklayan da bir hkm bulunmamas feragat ve kabuln deiik bir grnm olduundan uygulamada mevcut idi. Yeni kanunda (md. 313-315) dzenlenmitir.

Sulh szlemesinin mahkeme huzurunda yaplmas ngrlmtr. Madde gerekesinde mahkeme d sulh borlar hukukunun konusu olmas nedeniyle kanunda dzenlenmedii belirtilmitir.

Taraflarn zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri uyumazlklar konu alan davalarda yaplabilir.

Feragat ve kabuln aksine arta bal yaplabilecektir.

Dava konusu dnda kalan hususlar dahil edilebilir.

Hkm kesinleinceye kadar yaplabilir.

Davay sona erdirir, kesin hkm gibi sonu dourur. Mahkeme taraflarn tercihine gre ya sulh szlemesine gre karar verir ya da karar verilmesine yer olmadna karar verir. rade bozukluunun yannda ar yararlanma halinde de iptali istenebilir.

13. YARGILAMA GDERLER VE ADL YARDIM:

13.1 Yarglama Giderleri:

13.1.1 Kapsam:

Yeni kanunda (md. 265, 323/1-e) tana cret verilmesi ngrldnden tank creti de yarglama giderleri arasnda saylmtr.

13.1.2 Delil ikamesi avans:

Eski kanunda (md. 414) delil masraflar olarak dzenlenmi idi. Eski kanunda verilen srede yatrlmas ngrlm iken yeni kanunda (md. 324) verilen sre kesin sredir. Yarglamann srncemede braklmamas amalanmtr.

13.1.3 Resen yaptrlmas gereken ilemlerde:

Eski kanunda (md. 415) taraflarn yatrmas iin verilecek sre belirlenmemi iken yeni kanunda (md. 325) 1 hafta olarak belirlenmitir.

13.1.4 Sorumluluk:

Taraflarn ksmen hakl kmas halinde, paylatrma ile ilgili eski kanunda (md. 417) herhangi bir kriter olmakszn hakimin takdirine braklm iken, yeni kanunda (md. 326/2) hakimin hakllk oranna gre yarglama giderlerini paylatrlmas hkme balanmtr.

Bir kii davada sfat olmad hlde, davacy, daval sfat kendisine aitmi gibi yanltp, kendisine kar dava almasna sebebiyet verirse, davann sfat yokluu nedeniyle reddi hlinde, daval yararna yarglama giderlerine hkmedilemeyecei (md. 327/2) dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu.

13.1.5 Davann konusuz kalmas:

Eski kanunda (md. 425) taraflardan birinin lm ya da davann terki gibi esastan karar verilmeyecek hallerde yarglama giderlerine hakim tarafndan karar verilecei hkme balanm iken, yeni kanunda (md. 331) sebep sayma ynetimi ile deil, davann konusuz kalmas nedeniyle esastan karar verilmeyen hallerde hakimin davann ald tarihteki hakllk oranna gre yarglama giderine karar verecei hkme balanmtr.

13.1.6 Grevsizlik, yetkisizlik veya gnderme karar:

Bu konuda eski kanunda dzenleme yokken, yeni kanunda (md. 331/2) bu kararlardan sonra davaya baka mahkemede devam edilmi ise o mahkemece karar verilmesi, davaya baka mahkemede devam edilmemi ise talep zerine davann ald mahkemenin dosya zerinden bu durumu tespit ile davacy yarglama giderlerini demeye mahkm edecei dzenlenmitir.

13.1.7 Davann almam saylmas karar:

Bu hallerde yeni kanunda (md. 331/3) yarglama giderlerinin davacya ykletilecei aka dzenlenmitir. Eski kanunda (md. 67) sadece vekaletnamenin sunulmamas nedeniyle verilecek kararlara ilikin dzenleme vard.

13.1.8 Hkmn verilmesinden sonraki yarglama giderleri:

Eski kanunda dzenleme yok. Yeni kanunda (md. 332/3) hangi tarafn deyecei, miktar ve dkm ile bu giderlerin hangi tarafa ykletileceinin, mahkemece ilamn altna yazlmas ngrlmtr.

13.1.9 Avansn iadesi:

Kullanlmayan avansn hkmn kesinlemesinden sonra iadesine karar verilecei ngrlmtr.(md. 333)

13.2 Adli Yardm:

13.2.1 Kapsam:

Eski kanunda (md. 465) gerek kiilerin yannda hayr kurumlar da adli yardm talebinden

yararlanabilecekken, yeni kanunda (md. 334) hayr kurumlar kavram yerine kamu yararl dernek ve vakflar tabiri kullanlmtr. Madde gerekesinde hukukumuzda hayr kurumu ad altnda bir tzel kiilik bulunmamas hususu belirtilmitir. Ancak yine hukukumuzda kamu yararl dernek tabiri mevcut olmakla birlikte, kamuya yararl vakf tabiri mevcut bulunmamaktadr.

Yeni kanunda (md. 336) talepte bulunulacak mahkemeler belirlenirken iflas takipleri ile ilgili hkme yer verilmek suretiyle iflas takiplerinde de adli yardm talebinde bulunulabilmesi ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 335) adli yardmn ksmen de olabilecei ile hkmn kesinleinceye kadar devam edecei aka dzenlenmitir. Eski kanunda dzenleme yoktu.

Yeni kanunda (md. 336/3) kanun yollarna bavuru srasnda da talepte bulunabilecei dzenlenmitir. Madde gerekesinde bu konunun doktrinde tartmal olduu ve eski kanun uygulamasnda Yargtayca kabul edilmedii belirtilmitir.

13.2.2 Tahsili:

Yeni kanunda (md. 339) adli yardmdan yararlanann haksz kmas halinde, uygun grlrse yarglama giderlerinin en ok bir yl iinde aylk eit taksitler hlinde denmesine karar verilebilmesi ngrlmtr.

14. KANUN YOLLARI:

14.1 Genel aklama:

1086 sayl Kanunda 26/9/2004 tarihli ve 5236 sayl Kanun ile 426nc maddesinden sonra gelmek zere 426/A-U maddeleri olarak eklenen maddeler ve 427-444nc maddeler arasnda yaplan dzenlemeler ile yeni bir kanun yolu olarak istinaf dzenlenmi, karar dzeltme (tashihi karar) yolu kaldrlm, kanun yararna temyiz ise korunmutur. Yeni dzenlemeler ile mahkeme kararlarndan bir ksmnn eski dzenlemelerde olduu gibi verilmekle kesin hkm ifade etmesi kabul edilmi, bunlarn dnda kalanlara kar blge adliye mahkemelerinde istinaf yoluna bavurulmas, blge adliye mahkemelerince verilen bir ksm kararlarna kar temyiz yolu kapatlm, bunlarn dndaki kararlara kar temyiz yolu ngrlmtr. Ancak, 5236 sayl Kanunun 21 inci maddesi ile 1086 sayl Kanuna eklenen geici madde ile blge adliye mahkemelerinin, 26.9.2004 tarihli ve 5235 sayl Adl Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Kanunun geici 2 nci maddesi uyarnca Resm Gazetede iln edilecek greve balama tarihinden nce aleyhine temyiz yoluna bavurulmu olan kararlar hakknda, kesinleinceye kadar Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 26.9.2004 tarihli ve 5236 sayl Kanunla yaplan deiiklikten nceki 427 il 454 nc madde hkmlerinin uygulanmasna devam olunaca hkme balanm ve blge adliye mahkemeleri greve balamam olduundan sz konusu deiikliklerin uygulamas balamamtr. 6100 sayl

Kanuna 6217 sayl Kanunun 30uncu maddesi ile eklenen geici 3 nc maddesinde ayn hkme yer verilmitir.

Sonu olarak, 6100 sayl Kanun yrrle girdikten sonra blge adliye mahkemeleri greve balamam ise mevcut uygulama devam edecektir.

14.2 Kanun Yolu Kapal Kararlar: (Kesin kararlar)

Eski kanunda (md. 427) miktar veya deeri birmilyar liray gemeyen tanr mal ve alacak davalarna ilikin nihai kararlara (2011 yl iin 1540) kar kanun yolu kapal (kesin) iken ayn ekilde yeni kanunda (md. 341/2) miktar veya deeri binbeyz Trk Lirasn gemeyen malvarl davalarna ilikin kararlara kar kanun yolu kapatlmtr. Miktar snr ile ilgili tespit yaplrken ksmi dava ve ksmi kabulde eski kanundaki kriterler deitirilmemitir.

14.3 Kanun Yolu Ak Kararlar:

Eski kanunda (md. 427) nihai kararlara kar kanun yolunun ak olduu belirtilmi iken, yeni kanunda (md. 341/1) nihai kararlarn yannda ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabul hlinde, itiraz zerine verilecek kararlar ile dier kanunlarda temyiz edilebilecei veya haklarnda Yargtaya bavurulabilecei belirtilmi olup da blge adliye mahkemelerinin grev alanna giren dava ve ilere ilikin nihai kararlara kar kanun yoluna bavurulabilecei belirtilmitir.

14.4 stinaf:

14.4.1 Genel:

Eski kanunda yoktu. Yeni kanunda (md. 341-360) dzenleme var. Kanun yolu ak kararlara kar Blge adliye Mahkemelerine gidilmesi ngrlmtr. 5235 sayl Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Kanun uyarnca Blge Adliye Mahkemeleri kurulmu, yarg evreleri belirlenmi, ancak greve balamamlardr.

14.4.2 Sreler:

14.4.2.1 Bavuru sresi:

lamn tebliinden itibaren iki haftadr.(md. 345) 4353 sayl Kanuna tabi kurumlar iin zel sreye yer verilmemi olduundan bunlar iinde 2 haftalk sre geerlidir. zel hkmler sakl tutulmutur. Sulh

mahkemesi, asliye mahkemesi ya da yarglama usul ayrm yaplmamtr. Eski kanunda bu tr ayrmlar vard.

14.4.2.2 Cevap sresi:

Cevap sresi iki haftadr.(md. 347) Eski kanunda temyizde cevap sresi 10 gnd.

14.4.2.3 Dier sreler:

Eksik yatrlan har ve tebligat giderlerinin tamamlanmamas nedeniyle bavurunun yaplmam saylmasna, kesin kararlara ve sresi geen bavurularla red kararlarna kar eski kanundaki 7 gn olarak belirlenen sre bir hafta olarak belirlenmitir.(md. 344, 346)

14.4.3 Cevap yoluyla istinaf bavurusu:

Eski kanunda temyiz iin bu ngrlmt. Yeni kanunda (md. 348/2) farkl olarak, istinaf yoluna bavuran, bu talebinden feragat eder veya talebi blge adliye mahkemesi tarafndan esasa girilmeden reddedilirse, katlma yolu ile bavurann talebinin de reddedilecei hkme balanmtr. Madde gerekesinde asl istem incelenmezse, ona bal olan istemin de incelenmemesi gerektii kural belirtilmitir. Ayrca yeni kanunda bu bavuru katlma yoluyla bavuru olarak adlandrlmtr.

14.4.4 Feragat:

Eski kanunda (md. 535) sadece tahkim ksmnda kanun yollarna bavurudan feragat dzenlenmi iken genel olarak dzenlenmemi idi. Yeni kanunda (md. 349) taraflarn, ilamn kendilerine tebliinden nce, istinaf yoluna bavurma hakkndan feragat edemeyecekleri, bavuru yapldktan sonra feragat edilirse, dosya blge adliye mahkemesine gnderilmeyecei ve karar veren mahkemece bavurunun reddine karar verilecei, dosya, blge adliye mahkemesine gnderilmi ve henz karara balanmam ise bavuru feragat nedeniyle reddolunaca aka dzenlenmitir.

14.4.5 Bavurunun icraya etkisi:

Eski kanun (md. 443) ile yeni kanun (md. 350) arasnda farkllk yok. Yeni kanunda eski kanunda Devlete (4353 sayl Kanun kapsamnda bulunan kamu kurum ve kurulularna tannan muafiyetler ve ayrcalklar kaldrlm olmakla birlikte, eski kanunda kanun yoluna bavuru halinde icrann geri braklmas iin teminat alnmas, ancak Devlete muafiyet ngrlm olmakla birlikte bu durum yeni kanunda kaldrlmamtr. Eski kanunda dzenleme var iken yeni kanunda cra ve flas Kanununun icrann geri braklmasyla ilgili 36 nc maddesi hkmne atf yaplm, anlan hkmde de bahse konu

muafiyet korunmaktadr. Sonu olarak yeni kanunun yrrle girmesinden sonra da icrann geri braklmas iin teminat demekten Devlet muaf olmaya devam edecektir.

14.4.6 nceleme:

n inceleme ve inceleme olarak ikiye ayrlmtr.

14.4.6.1 n inceleme:

n incelemede; incelemenin baka bir dairece yaplmas gerektii, kararn kesin olduu, bavurunun sresi iinde yaplmad, bavuru artlarnn yerine getirilmedii, bavuru sebeplerinin veya gerekesinin hi gsterilmedii tespitinin yaplmas ve buna gre karar verilmesi, eksiklik bulunmayanlarn incelemeye alnmas ngrlmtr. (md. 352)

14.4.6.2 nceleme:

Duruma yaplmadan karar verilecek haller (md. 353) dzenlenmi, bunlar da esasa girilmeden ve esasa girilerek verilecek haller ayr ayr belirlenmitir. Saylmayan hallerde duruma yaplmas ngrlmtr.

14.4.6.3 Sebeple ballk: (Resen inceleme)

Eski kanunda temyiz incelemesinde temyiz mercii sebeple bal deildi. Yeni kanunda sebeple ballk ilkesi getirilmi ancak, istinaf merciinin kamu dzenine aykrlk grd takdirde bunu resen gzetmesi hususu istisna tutulmutur.

14.4.6.4 Duruma gelmeme ve giderlerin yatrlmamas:

Mazeretsiz durumaya gelinmemesi ve tahkikatla ilgili giderler sresi iinde yatrlmad takdirde, dosyann mevcut durumuna gre karar verilmesi, ngrlen tahkikat yaplmakszn karar verilmesine olanak bulunmayan hllerde bavurunun reddedilmesi ngrlmtr.(md. 358)

14.4.7 Yaplamayacak ilemler

Kar dava alamayaca, davaya mdahale talebinde bulunulamayaca, davann slah ve davalarn birletirilmesinin istenemeyecei (ayn yarg evresindeki birletirilme talepleri hari), blge adliye mahkemesince resen gz nnde tutulacaklar dnda, ilk derece mahkemesinde ileri srlmeyen

iddia ve savunmalar dinlenemeyecei, yeni delillere dayanlamayaca, blge adliye mahkemeleri iin yetki szlemesi yaplamayaca hkme balanmtr. Bununla birlikte, ilk derece mahkemesinde usulne uygun olarak gsterildii hlde incelenmeden reddedilen veya mcbir bir sebeple gsterilmesine olanak bulunmayan delillerin blge adliye mahkemesince incelenebilecei de belirtilmitir.(md. 357)

14.5 Temyiz:

14.5.1 Temyiz edilemeyecek kararlar:

Miktar veya deeri yirmibebin Trk Lirasn (bu tutar dhil) gemeyen davalara ilikin kararlar, 634 sayl Kat Mlkiyeti Kanunundan doup tanmazn aynna ilikin olan davalar hari sulh hukuk mahkemesince verilen kararlar,

Yarg evresi iinde bulunan ilk derece mahkemeleri arasndaki yetki ve grev uyumazlklarn zmek iin verilen kararlar ile merci tayinine ilikin kararlar,

ekimesiz yarg ilerinde verilen kararlar,

Soybana ilikin sonular douran davalar hari olmak zere, nfus kaytlarnn dzeltilmesine ilikin davalarla ilgili kararlar,

Yarg evresi iindeki ilk derece mahkemeleri hkimlerinin davay grmeye hukuki veya fiil engellerinin kmas hlinde, davann o yarg evresi iindeki baka bir mahkemeye nakline ilikin kararlar,

Geici hukuki korumalar hakknda verilen kararlar,

yeni kanunda (md. 362) temyiz edilemeyecek kararlar olarak belirlenmitir.

Miktar snr ile ilgili tespit yaplrken ksmi dava ve ksmi kabulde eski kanundaki kriter deitirilmemitir.

14.5.2 Temyiz edilebilecek kararlar:

Blge adliye mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarnn iptali talebi zerine verilen kararlara kar temyiz yoluna bavurulabilecei ngrlmtr. (md. 361)

14.5.3 Sre:

Kararlarn tebli tarihinden itibaren 1 aydr. 4353 sayl Kanuna tabi kurumlar iin zel sreye yer verilmemi olduundan bunlar iinde 2 haftalk sre geerlidir.(md. 361)

14.5.4 Kanun yararna temyiz:

lk derece mahkemelerinin ve blge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin kesin olarak verdikleri kararlarla, istinaf veya temyiz incelemesinden gemeden kesinlemi bulunan kararlara kar, ngrlmtr. Eski kanunda kanun yararna temyize Adalet Bakanlnn gsterecei lzum zerine Yargtay C. Basavcs tarafndan bavurulurken, yeni kanunda anlan iki kurum/makam da bu yola bavurabilecektir.(md. 363)

14.5.5 stinafa atf:

stinaf dilekesinin verilmesi (md.343), har ve giderlerin yatrlmas (md. 344), bavuru sresi (md. 345), istinaf dilekesinin reddi (md. 346), istinaf dilekesine cevap (md. 347), katlma yolu ile bavurma (md. 348), bavurma hakkndan feragat (md. 349) ve n inceleme (md. 352) hususlarna atf yaplarak anlan hkmlerin kyas yoluyla uygulanmas ngrlmtr.(md. 366)

14.5.6 Cevap sresi:

stinaf ile ilgili hkme atf var. stinafta 2 hafta olduundan burada da 2 hafta m olmas lazm yoksa istinafta bavuru sresi 2 hafta olduundan cevap sresi de 2 hafta dzenlenmi denerek ve atfta kyasen uygulanma denmesi nedeniyle cevap sresi 1 ay m olacak. Tereddt tasar ve komisyondan geen metinde temyiz sresi 15 gn/2 hafta olduu iin atf yaplmakta tereddt edilmemi, ancak muhtemelen genel kurulda temyiz sresi 1 aya kartlm, ancak atf yeniden deerlendirilmemitir.

14.5.7 nceleme:

14.5.7.1 n inceleme: stinafa atf var.

14.5.7.2 Sebeple ballk: (Resen inceleme)

stinafn aksine Yargtayn taraflarn ileri srdkleri temyiz sebepleriyle bal olmayp, kanunun ak hkmne aykr grd dier hususlar da inceleyebilmesi ngrlmtr.(md. 369)

14.5.7.3 Duruma:

Kural olarak dosya zerinden karar verilmesi ngrlm, ancak tzel kiiliin feshine veya genel kurul kararlarnn iptaline, evlenmenin butlanna veya iptaline, boanma veya ayrla, velayete, soybana ve kstlamaya ilikin davalarla miktar veya deeri altmbin Trk Lirasn aan alacak ve ayn davalarnda taraflardan biri temyiz veya cevap dilekesinde duruma yaplmasn talep etmi ise duruma yaplmas ngrlmtr. Baka bir istisna ise ayrm yaplmakszn tm davalarda, bilgi almak zere resen de duruma yaplmasna karar verilebilecei ngrlmtr.(md. 369)

Davet: Duruma iin davetiye gnderilir.

Giderler: Tebligat gideri verilmemise duruma talebi dikkate alnmaz. Duruma giderinin eksik denmi olduu anlalrsa, dairenin bakan tarafndan verilecek bir haftalk kesin sre iinde tamamlanmas, aksi hlde duruma talebinden vazgeilmi saylaca, duruma isteyene yazl olarak bildirilir. Verilen sre iinde giderler tamamlanmad takdirde, Yargtay incelemesini dosya zerinde yapar.

14.5.8 Onama:

Temyiz olunan kararn, esas ynnden kanuna uygun olup da kanunun olaya uygulanmasnda hata edilmi olmasndan dolay bozulmas gerektii ve kanuna uymayan husus hakknda yeniden yarglama yaplmasna ihtiya duyulmad takdirde Yargtay, karar dzelterek onayabilecei, esas ynnden kanuna uygun olmayan kararlar ile hkimin takdir yetkisi kapsamnda karara balad edalar hakknda bu fkra hkm uygulanmayaca hkme balanmtr. Bu hkm 6217 sayl Kanunla yaplan deiiklikle 1086 sayl Kanunun mlga 436nc maddesinde de yaplarak mevcut temyiz incelemelerinde de uygulanmas ngrlmtr.

Yeni kanunda aka onama kararlarnn onad kararlarn hukuk kurallarna uygunluk gerekesini gstermek zorunda olduu aka dzenlenmitir.(md. 370)

14.5.9 Bozma:

Bozma sebepleri; hukukun veya taraflar arasndaki szlemenin yanl uygulanm olmas, dava artlarna aykrlk bulunmas, taraflardan birinin davasn ispat iin dayand delillerin kanuni bir sebep olmakszn kabul edilmemesi ve karara etki eden yarglama hatas veya eksiklikleri bulunmas

(nispi bozma sebebi) olarak belirlenmi, ngrlen sebeplerle temyizde madd vakalarn denetimi ile delil deerlendirmesi yaplmamas ngrlmtr.(md. 371)

14.5.10 Bozmaya uyma ya da direnme:

Bozulan karar, blge adliye mahkemesinin bavurunun esastan ret kararna ilikin ise dosyann il derece mahkemesine (veya uygun grlecek dier bir ilk derece mahkemesine), blge adliye mahkemesinin dzelterek veya yeniden esas hakknda verdii karara ilikin ise dosyann blge adliye mahkemesine (veya uygun grlecek dier bir ilk derece mahkemesine) gnderilmesi ngrlmtr.

Yargtayn bozma karar zerine ilk derece mahkemesince bozmaya uygun olarak karar verildii takdirde, bu karara kar istinaf yoluna deil, temyiz yoluna bavurulabilecei ngrlmtr.(md. 373)

14.6 Yarglamann iadesi:

14.6.1 Sebepleri:

Yeni kanunda (md. 375) mahkemenin kanuna uygun olarak teekkl etmemi olmas yarglamann iade sebebi olarak belirlenmitir.

Eski kanunda (md. 445) sadece davaya bakmaktan yasakl olan hkimin karar vermi olmas yarglamann yenilenmesi sebebi olarak dzenlenmi iken, yeni kanunda, ayrca hakknda ret talebi merciince kesin olarak kabul edilen hkimin karar vermesi veya karara katlm olmas da yarglamann yenilenmesi sebebi olarak belirtilmitir.

Eski kanunda yarglama srasnda elde edilemeyen belge ile ilgili olarak eski kanunda mcbir sebep ya da lehine hkmedilen tarafn fiili nedeniyle elde edilemem art varken, yeni kanunda bu art geniletilerek talepte bulunann elinde bulunmama art aranmtr.

Eski kanunda bilirkiinin hkme esas alnan husus hakknda kasten geree aykr beyanda bulunduunun sabit olmas var iken yeni kanunda tercman eklenmitir.

Eski kanunda nc kiiler hile nedeniyle yarglamann iadesini isteyebiliyor iken, yeni kanunda hkmn iptalinin talep edilmesi ngrlmtr.

14.6.2 Sre:

Eski kanunda (md. 447) nc kiilerin hile nedeniyle yarglamann iade talebi iin sre karardan usulen haberdar olunan tarihten itibaren 1 ay iken yeni kanunda (md. 377) bu sre 3 aya kmtr.

Eski kanunda AHM kararlar nedeniyle bavuruda sre kararn kesinleme tarihi ile balyor iken, yeni kanunda tebli tarihi ile balyor.

15. EKMESZZ YARGI:

15.1 Genel:

Eski kanunda ekimesiz yarg ile ilgili ayr bir blm yoktu. Yeni kanunun genel gerekesinde; bugne kadar ekimesiz yarg ilerinin, farkl kanunlarda, dank ekilde ve yetersiz hkmlerle yrtld, ekimesiz yargyla ilgili baz yabanc lkelerde olduu gibi ayr bir ekimesiz yarg kanunu yaplmas yerine, svire Federal Meden Usul Kanunu Taslandaki gibi, tasarnn iinde dzenleme yaplmasnn daha uygun olaca kanaati ile ekimesiz yarg da yeni kanunda dzenlenme yapld belirtilmitir.

15.2 ekimesiz yarg ileri:

Yeni kanunda (md. 382/1) hangi ilerin ekimesiz yarg ii olacana ynelik lt belirlenmi, bunlardan bir veya birkana gre mahkemelerce belirlenmesi ngrlmtr. Bu ltler; ilgililer arasnda uyumazlk olmayan hller (1), ilgililerin, ileri srlebilecei herhangi bir hakknn bulunmad hller (2) ile hkimin resen harekete getii hllerdir. (3)

Bu ltlerin dnda kanunda (md. 382/2) ekimesiz yarg ilerinden saylacak iler de belli balklar altnda belirlenmitir. Bunlar; kiiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eya hukuku, borlar hukuku, ticaret hukuku ile icra ve iflas hukuku eitli kanunlarda yer alan ekimesiz yarg ileridir.

15.3 Grev ve yetki:

Aksine bir dzenleme bulunmad srece sulh hukuk mahkemesi grevli kabul edilmitir. Yine, aksine hkm bulunmadka (kesin yetki halleri), ekimesiz yarg ileri iin talepte bulunan kiinin veya ilgililerden birinin oturduu yer mahkemesi yetkili klnmtr.(md. 383, 384)

15.4 Yarglama Usul:

Niteliine uygun dt lde, basit yarglama usul ve resen aratrma ilkesi ngrlmtr. ekimesiz yarg ileri sulh mahkemesinin grev alanna girdii iin 316nc madde nedeniyle de basit

yarglama usulnn uygulanmas gerekir. Ayrca, mahkemeler dndaki resm makamlara braklan ekimesiz yarg ilerinde (noterlerce miraslk belgesi verilmesi gibi) uygulanacak usuln, ilgili zel kanunlarnda belirtilen hkmlere tabi olmas dzenlenmitir.(md. 385)

15.5 Bavuru yolu:

Hukuki yarar bulunan ilgililerin, verilen kararlara kar zel kanuni dzenlemeler sakl kalmak kaydyla, kararn renilmesinden itibaren iki hafta iinde, bu Kanun hkmleri dairesinde istinaf yoluna bavurabilecekleri ngrlmtr. 362nci maddede ekimesiz yarg ilerinde verilen kararlara kar temyiz yolu kapatlmtr.(md. 387)

15.6 Kararlarn nitelii:

Kanunda aksine hkm bulunmayan hllerde, ekimesiz yarg kararlarnn maddi anlamda kesin hkm tekil etmeyecei hkme balanmtr.(md. 388)

16. GEC HUKUK KORUMALAR:

16.1 htiyati tedbirler:

16.1.1 artlar:

Eski kanunda (md. 101-103) uyumazlk konusuna gre hangi artlarda verilecei belirlendikten sonra bunlarn dnda da hangi artlarda verilebilecei saylmken yeni kanunda (md. 389) konuya gre belirlemeden vazgeilip sadece genel artlar dzenlenmitir.

Bu artlardan birincisi ortada bavurann bir hakknn bulunmas, ikincisi ise mevcut durumda meydana gelebilecek bir deime nedeniyle bu hakkn elde edilmesinin nemli lde zorlaacandan ya da tamamen imknsz hle geleceinden veya gecikme sebebiyle bir sakncann yahut ciddi bir zararn doacandan endie edilmesidir.

Kanunda sz konusu artlarn, niteliine uygun dt lde ekimesiz yarg ilerinde de uygulanmas ngrlmtr.

16.1.2 Yetki ve grev:

Eski kanunda (md. 104/2) dava almadan nce talep edilecek ihtiyati tedbirlerde, ihtiyati tedbirlerin

en az masrafla ve en abuk nerede ifas mmkn ise ibu tedbirlere o mahal mahkemesi tarafndan dahi karar verilebilmesi ngrlm iken, yeni kanunda (md. 390) esas hakknda grevli ve yetkili olan mahkemeden talep edilmesi ngrlmtr. Madde gerekesinde, yaplan dzenleme ile ihtiyat tedbirde yetki ve grevle ilgili belirsiz ve ktye kullanma ak olan durum, belirli ve tereddd ortadan kaldracak hle getirilmitir.

16.1.3 Talep, kar tarafn dinlenmesi ve ispat:

Talep eden tarafn, dilekesinde dayand ihtiyati tedbir sebebini ve trn aka belirtmek ve davann esas ynnden kendisinin haklln yaklak olarak ispat etmek zorunda olduu dzenlenmitir.(md. 390/3)

Eski kanunda (md. 105) dilekede belirtme zorunluluu yoktu. Ayrca madde gerekesinde doktrinde ifade edilen yaklak ispat konusuna kanunda yer verildii ifade edilmitir.

Eski kanunda (md. 105/2) acil veya davacnn haklarnn korunmasnn zaruri olan hallerde kar taraf davet edilmeden (dinlenmeden) karar verilebilecei dzenlenmi iken, yeni kanunda (md. 390/2) talep edenin haklarnn derhl korunmasnda zorunluluk bulunan hllerde, hkim kar taraf dinlemeden de tedbire karar verebilecei hkme balanmtr.

16.1.4 Karar:

Yeni kanunda (md. 391) kararda nelerin olmas gerektii tek tek belirtilmitir. Tedbirler rnekleme yoluyla saylm, ancak snrlandrlmam, getirilen sakncay ortadan kaldracak veya zarar engelleyecek lt ile verilecek tedbir kararnn istemde belirtilen sakncay ortadan kaldracak veya zarar engelleyecek bir erevede olmas, bunun dna kmamas gerektii ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 341, 391/3 istinaf yolu) ihtiyati tedbir talebinin reddi hlinde, red kararna kar kanun yoluna bavurulabilmesi, talebin kabul halinde itiraz zerine verilen kararlara kar kanun yoluna bavurulmas (md. 394/5 ve 341 istinaf) ve verilen kararlarn kesin karar olaca ngrlmtr. Eski kanunda kanun yolu ngrlmemi idi. Dava almadan karar verilen hallerde, davay ama sresi, eski kanunda (md. 109) 10 gn iken yeni kanunda (md. 393/1) bu sre 2 hafta olarak belirlenmitir.

Kararn etkisi: Eski kanunda (md. 112) kural olarak esas hakknda mahkeme tarafndan verilen kararn tefhim veya tebli olunmasn mtaakp tedbir kararnn ortadan kalkaca, hakim kararn icras iin tayin edecei sre zarfnda da kararn devamna karar verebilecek iken, yeni kanunda (md. 397/2) aksi belirtilmedii takdirde, nihai kararn kesinlemesine kadar devam edecei hkme balanmtr.

16.1.5 Teminat:

Eski kanuna (md. 110) gre, hakim icab hale gre teminat gsterme zorunluluunu ortadan kaldrabilir, Devlet ve adli yardmdan faydalananlarn teminat gsterme zorunluluu yoktu. Yeni kanunda (md. 392) taraflar arasnda eitliin salanmas, lehe karar verildiinde zararlarn denmesinde, brokratik ilemlerden dolay gecikmelerin kaldrlmas ve Devletin de dnerek tedbir talep etmesi bakmndan Devlet muafiyeti kaldrlmtr. Yeni kanunda eski kanundaki icab hal durum ve koullarn gerektirmesi olarak korunmu, ayrca resm belgeye, bakaca kesin bir delile dayanyorsa, mahkemenin gerekesini aka belirtmek artyla teminat alnmamasna karar verebilecei dzenlenmitir.

Yeni kanunda (md. 392/2) teminatn ne zaman iade edilecei dzenlenmitir. Hkmn kesinlemesinden veya ihtiyati tedbir kararnn kalkmasndan itibaren bir ay iinde tazminat davasnn almamas zerine teminat iade edilecektir. Eski kanunda dzenleme yoktu.

16.1.6 Kararn uygulanmas:

Talep sresi: Eski kanunda yoktu. Yeni kanunda (md. 393/1) verildii tarihten itibaren bir hafta iinde talep edilmek zorunluluu getirilmitir. Aksi takdirde, kanuni sre iinde dava alm olsa dahi, tedbir karar kendiliinden kalkmas ngrlmtr.

Uygulayacak makam: Tedbir kararnn uygulanmasnn, karar veren mahkemenin yarg evresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkn bulunduu yer icra dairesinden talep edilmesi, mahkemenin, kararnda belirtmek suretiyle, tedbirin uygulanmasnda, yaz ileri mdrn de grevlendirebilmesi ngrlmtr. (md. 393/2)

16.1.7 tiraz:

Eski kanunda (md. 107) gyaben verilen kararlara itiraz edilebilecei dzenlenmi iken, yeni kanunda (md. 394/1) kar taraf dinlenmeden verilmi olan kararlara itiraz edilebilecei dzenlenmitir.

Sre, sebepler ve makam: htiyati tedbirin uygulanmas srasnda kar taraf hazr bulunuyorsa, tedbirin uygulanmasndan itibaren; hazr bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasna ilikin tutanan tebliinden itibaren bir hafta iinde, ihtiyati tedbirin artlarna, mahkemenin yetkisine ve teminata ilikin olarak, karar veren mahkemeye itiraz edebilmesi ngrlmtr. Eski kanunda sre dzenlenmemi idi.

nc kiiler: kararnn uygulanmas sebebiyle menfaati aka ihlal edilen nc kiilerin de

ihtiyati tedbiri renmelerinden itibaren bir hafta iinde ihtiyati tedbirin artlarna ve teminata itiraz edebilecekleri ngrlmtr. Eski kanunda byle bir imkan yoktu.

Kanun yolu: Yeni kanunda .(md. 341, 394/5) kanun yoluna bavuru mmkn klnm ve bavuru zerine verilen kararlarn kesin olduu dzenlenmitir Eski kanunda yoktu.

16.1.8 Tazminat:

Eski kanunda ak dzenleme yok idi. Yeni kanunda (md. 399) lehine ihtiyati tedbir karar verilen tarafn, ihtiyati tedbir talebinde bulunduu anda haksz olduu anlalr yahut tedbir karar kendiliinden kalkar ya da itiraz zerine kaldrlr ise haksz ihtiyati tedbir nedeniyle uranlan zarar tazminle ykml olduu aka dzenlenmitir.

Zamanam: Tazminat davas ama hakk, hkmn kesinlemesinden veya ihtiyati tedbir kararnn kalkmasndan itibaren, bir yl olarak dzenlenmitir. Madde gerekesinden hkm verilmedii hallerde zamanam sresinin kararn kalkmasndan itibaren balayaca belirtilmise de, madde metninde hkmn kesinlemesinden veya ihtiyati tedbir kararnn kalkmas ibaresinin kullanlmas nedeniyle tedbirin hkm kesinlemeden kalkt hallerde hangi sre esas alnaca tereddde neden olacak olup, hkm verilmeme halinin madde metninde belirtilmesi gerekirdi.

16.2 Delil Tespiti:

16.2.1 Grev ve yetkili mahkeme:

Eski kanunda (md. 370) dava almamsa, en seri ve en az masrafla delilin tespiti kabil bulunduu mahkeme veya sulh hakimi olarak belirlenmi iken yeni kanunda (md. 401) esas hakkndaki davaya bakacak olan mahkemeden veya zerinde keif yahut bilirkii incelemesi yaplacak olan eyin bulunduu veya tank olarak dinlenilecek kiinin oturduu yer sulh mahkemesi olarak belirlenmitir.

Yeni kanunda (md. 401/3) esas hakknda alan davada, delil tespiti yapan mahkemenin yetkisiz ve grevsiz olduunun ileri srlememesi ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 401/2) noterlerin, 18/1/1972 tarihli ve 1512 sayl Noterlik Kanunu uyarnca yapaca vaka tespitine ilikin hkmler sakl tutulmutur.

16.2.2 Talep ve karar:

Talep dilekesinde yeni kanunda (md. 402/1) ayrca, delillerin kaybolaca veya gsterilmesinde

zorlukla karlalaca kukusunu uyandran sebepler ile aleyhine delil tespiti istenen kiinin ad, soyad ve adresi yer almas ngrlmtr.

Yeni kanunda (md. 402/2) mahkeme tarafndan belirlenen tespit giderleri avans olarak denmedike sonraki ilemler yaplmayaca hkm getirilmitir. Eski kanunda yoktu.

Eski kanunda (md. 372) dier tarafn ilave sorular bildirmesi iin sre ngrlmemi idi. Yeni kanunda (md. 402/3) 1 haftalk sre ngrlm, ayrca sorularn yannda varsa itirazlarn da bu srede bildirilmesi gerektii dzenlenmitir.

Acil hallerde, kar tarafa tebli yaplmadan da delil tespitinin yaplmas halinde, eski kanunda (md. 372) kar tarafa zabt varakasnn tebli olunmas ngrlm iken, yeni kanunda (md. 403) tespit dilekesi, tespit karar, tespit tutana ve varsa bilirkii raporunun bir rneinin tebli olunmas ngrlm ve yeni kanunda tebliden itibaren 1 hafta iinde itiraz hakk tannmtr

16.3 Dier geici korumalar:

Mahkemece, gerekli hllerde, mal veya haklarla ilgili defter tutulmasna ya da mhrleme ileminin yaplmasna karar verilebilecei hkme balanmtr. (md. 406)

htiyati haciz, muhafaza tedbirleri ve geici dzenleme niteliindeki kararlar gibi geici hukuki korumalara ilikin dier kanunlarda yer alan zel hkmler sakl tutulmutur. Madde gerekesinde, sakl tutma eklindeki dzenleme ile farkl geici hukuk korumalarn birbirinin yerine kullanlmasnn, hatta ihtiyat tedbir zmnnda ihtiyat haciz karar verilmesi gibi aslnda kanuna tamamen aykr geici hukuk koruma karar oluturulmasnn nne geilmesinin amaland belirtilmitir.

Ayrca eski kanunun 546-552nci maddelerinde dzenlene temhir usulne (mhrleme usul), 553560nc maddelerde dzenlenen tahrire ilikin dzenlemelere yeni kanunda yer verilmemitir. Bunlar ve dier geici koruma ilemlerinin ynetmelikle dzenlenmesi ngrlmtr.

17. TAHKM:

Tahkim konusunun pek uygulamas olmadndan tahkimle ilgili farkllklar ayrca incelenmemitir. Madde gerekesinde bu hususa yer verilerek yeni kanunda tahkime ilikin dzenlemelerin gnmz tahkim yaklamna uyun getirilmesi amacyla 4686 sayl Milletleraras Tahkim Kanunu esas alnd, bylece mill ve milletleraras tahkim hkmleri arasndaki fark nlenmek istendii belirtilmitir.

18. YER VERLMEYEN HKMLER:

Paylatrma ve ortakln giderilmesi iin sat yaplmas gereken hllerde, hkim sat iin bir memur grevlendirecei ve tanr ve tanmaz mallarn sat cra ve flas Kanunu hkmlerine gre yaplaca basit yarglamann dzenlendii yeni kanunun md. 322/2de dzenlenmi bunun dnda hkmlere yer verilmemitir. Eski kanunun taksim ve izalei yu ile mzayede ile sata ilikin 561572de dzenlenen hkmlere yeni kanunda yer verilmemitir.

Eski kanunun 546-552nci maddelerinde dzenlene temhir usulne (mhrleme usul), 553-560nc maddelerde dzenlenen tahrire ilikin dzenlemelere yeni kanunda yer verilmemitir. Bunlar ve dier geici koruma ilemlerinin ynetmelikle dzenlenmesi ngrlmtr.

Mahcuz mallara istihkak davasna ilikin 512-515inci maddelerdeki dzenlemelere yeni kanunda yer verilmemitir. 19. TABLOLAR 19.1 Karlatrmal Yarglama Usul eitler

19.2 Basit Tabi Dava ve ler Yarglama Usulne

19.3 Basit Yarglama Usuln Yazl Yarglama Usulnden Ayran Farklar

19.4 Genel Yarglama Aamalar

19.5 Blge Adliye Mahkemeleri ve Yarg evresi stanbul BAM Bursa BAM zmir BAM Konya BAM Adana BAM stanbul, Krklareli, Edirne, Tekirda, Kocaeli, Sakarya ve Dzce, Bursa, anakkale, Balkesir, Ktahya, Bilecik ve Yalova zmir, Manisa, Uak, Aydn, Denizli ve Mula, Konya, Afyonkarahisar, Isparta, Burdur, Antalya, Aksaray ve Karaman Adana, Mersin, Nide, Kayseri, Hatay, Osmaniye, Kahramanmara, Adyaman, Gaziantep, Malatya ve Kilis Ankara, Eskiehir, Bolu, Zonguldak, Karabk, Bartn, Kastamonu, ankr, orum, Krkkale, Krehir, Nevehir ve Yozgat Samsun, Sinop, Amasya, Tokat, Sivas, Ordu, Giresun, Gmhane, Trabzon, Rize ve Artvin Erzurum, Erzincan, Bingl, Mu, Ar, Idr, Kars, Ardahan ve Bayburt

Ankara BAM

Samsun BAM

Erzurum BAM

BU HUKUK ALIMA, HUKUKU STADIMIZ MUSTAFA TRKMEN ( muturkmen@yahoo.com Bu ePosta adresi istek d postalardan korunmaktadr, grntlyebilmek iin JavaScript etkinletirilmelidir ) TARAFINDAN HAZIRLANMI VE STEMZDE YAYINLANMAK ZERE GNDERLMTR.