II.

VARGJET NUMERIKE
1. Prkufizimi i vargut.
Le t jet N = {1, 2,3,..., n,...} bashksia e numrave natyror.

Sipas ndonj rregulle ose ligji, numrit natyror 1 i shoqrojm numrin real a1 , numrit 2 numrin real a2 e kshtu me radh.

N prgjithsi, numrit n i shoqrojm nj numr real, q e shnojm me an dhe kshtu procesi vazhdon pafundsisht. Si rezultat fitohet vargu numerik a1 , a2 ,..., an ,... i cili simbolikisht shnohet me {an }nN ose (an ) nN . Pra do pasqyrim nga bashksia e numrave natyror N n bashksin e numrave real (a : N R) quhet varg n R. Vargu n R, prcaktohet duke ditur ligjin e veprimit a : n a (n).
Detyra 1.

(1)

T caktohet antari i prgjithshm i vargjeve: a) 1, 4,9,16, 25,... b) 1,8, 27,64,...

c) 1 1 1 , , ,... 1 2 2 3 3 4 d ) 1, 2 3 4 , , ,... 1 2 1 2 3 1 2 3 4

Zgjidhja. a) Vrejm se secili antar paraqet katror t nj numri natyror.

b)

Prandaj antari i prgjithshm sht n 2 . 1 ; n3 ; c) n(n + 1)

d)

n . n!

Detyra 2. Zgjidhja.

T caktohet antari i prgjithshm i vargut 2,3,5,7,11,13,17,19, 23,...

Vrejm se n vargun e dhn jan paraqitur 9 numrat e par t thjesht. Por, deri m tani nuk dihet ndonj ligj sipas t cilit do ta caktonim termin e prgjithshm t vargut t dhn.

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

Detyra 3.

Vargu numerik sht dhn me antarin e prgjithshm:

n2 n (1) n n + 1 ; ; ; b ) an = c ) an = n2 + 1 n +1 n2 + 1 1 + (1) n 2n 1 n d ) an = ; e ) an = 2 ; f ) an = sin . 2 2n n T paraqiten vargjet e dhna n trajtn (1). a) an =

Zgjidhja.

a)

Pr n = 1, a1 =

12 1 = 2 1 +1 2 22 4 = 2 +1 5
2

Pr n = 2, a2 = Pr n = 3, a3 =

32 9 = . 2 3 + 1 10 1 4 9 n2 , , ,..., 2 ,... 2 5 10 n +1

Pra, kemi vargun:

b) c)

1 2 3 n , , ,..., ,... n +1 2 3 4 Pr n = 1, a1 = Pr n = 2, a2 = Pr n = 3, a3 = Pra, (1)1 1 + 1 =0 12 + 1 (1) 2 2 + 1 3 = 22 + 1 5 ( 1)3 3 + 1 2 1 = = 32 + 1 10 5

3 1 (1) n n + 1 0, , ,..., ,... 5 5 n2 + 1

d) e) f)

1 1 1 + (1) n 0, ,0, ,..., ,... 2 4 2n 3 7 2n 1 1, , ,..., 2 ,... n 4 9

1, 0, 1, 0,1, 0, 1, 0,...,sin n ,... 2

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

Detyra 4.

sht dhn vargu (an ) me antarin e prgjithshm an = T caktohen pes antart e par t vargut t dhn. T caktohen a99 , an 2 , an +1 .

n (n 1) . 3
2

Zgjidhja.

Pr n = 1, a1 =

12 (1 1) =0 3 22 (2 1) 4 = 3 3 32 (3 1) =6 3 42 (4 1) = 16 3 52 (5 1) 100 = . 3 3

Pr n = 2, a2 = Pr n = 3, a3 = Pr n = 4, a4 = Pr n = 5, a5 =

a99 =

992 (99 1) 99 99 98 = = 33 99 98 = 320166 3 3 (n 2) 2 (n 2 1) (n 2) 2 (n 3) = 3 3 (n + 1) 2 (n + 1 1) n(n 2) 2 . = 3 3 (1) n . T 2n a +1 caktohen pes antart e par t vargut (bn ) nse bn = n . an +1 sht dhn vargu (an ) me antarin e prgjithshm an =

an 2 = an +1 =

Detyra 5.

Zgjidhja.

Pr t caktuar pes antart e par t vargut (bn ) s pari caktojm gjasht antart e par t vargut (an ) . Kemi: 1 1 1 1 1 1 a1 = , a2 = , a3 = , a4 = , a5 = , a6 = . 2 4 8 16 32 64 Ather

Copyright Armend Shabani

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

1 +1 a + 1 a1 + 1 b1 = 1 = = 2 = 1 an +1 a2 4

1 2 =2 1 4

b2 = 10, b3 = 14, b4 = 34, b5 = 62.

Detyra 6. Zgjidhja.

Vargu (an ) sht dhn me antarin e prgjithshm an = 2. T shkruhen pes antart e par t vargut.

Meq an = 2, pr do n N ather a1 = 2, a2 = 2,..., a5 = 2. Madje a71 = 2, an 2 = 2. Pra, t gjith antart e vargut jan 2. Vargu i till quhet varg konstant.
Detyra 7.

T caktohen 5 antart e par t vargut t dhn me formuln rekurente: a +1 . a) a1 = 3; an +1 = (a1 ) n + 2an ; b) a1 = 3; an +1 = n an 3

1 19 +6= 3 3

Zgjidhja.

a)

a2 = ( a1 ) 1 + 2 a1 = 31 + 2 3 =
2 2

b)

19 1 + 6 19 115 1 = a3 = (a1 ) + 2 a2 = + 2 = 3 9 9 3 1 2 115 1 + 6 115 691 a4 = ( a1 ) 3 + 2 a3 = + = = 27 9 27 27 1 2 691 1 + 6 691 4147 a5 = (a1 ) 4 + 2 a4 = + = = 81 27 81 81 1 1 1 3 a1 = 3, a2 = , a3 = , a4 = , a5 = . 3 2 7 11 Vargu (an ) sht dhn si vijon k+2 a1 = 2, ak +1 = ak . k T vrtetohet se an = n(n + 1).

Detyra 8.

Zgjidhja.

Vrtetimin do ta kryejm me induksion matematik.

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

a2 = a1+1 =

1+ 2 a1 = 3 2 = 6. 1

Po ashtu a2 = 2 (2 + 1) = 6. Supozojm se pohimi sht i sakt pr n = k . Pra se vlen ak = k (k + 1). Tregojm saktsin e pohimit pr n = k + 1.
Pra, tregojm se ak +1 = (k + 1)(k + 2). Vrtet ak +1 =
Detyra 9.

k+2 k+2 k (k + 1) = (k + 1)( k + 2). ak = k k Vargu (an ) sht i dhn si vijon:

a1 = 1, a2 = 2, an = (n 1) (an 1 + an + 2 ), n 3.
T caktohet antari i prgjithshm i vargut.
Zgjidhja.

Pr n = 3 merret a3 = (3 1) (a1 + a2 ) = 2 (1 + 2) = 6. Pr n = 4 merret a4 = 3 (6 + 2) = 24. Pr n = 5 merret a5 = 4 (24 + 6) = 120. Vrejm se antart e msiprm mund t shprehen si vijon: a3 = 3!; a4 = 4!, a5 = 5! Prej ktu merret ideja q t supozojm se an = n !. Kt e vrtetojm me an t induksionit matematik. Pohimi sht i qart pr k = 1, k = 2. Supozojm se an 1 = (n 1)!, an 2 = (n 2)!. Ather an = (n 1)((n 1)!+ ( n 2)!) = (n 1)((n 1)( n 2)!+ (n 2)!) = (n 1)((n 2)!( n 1 + 1) = n(n 1)(n 2!) = n !.

Copyright Armend Shabani

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

Detyra pr ushtrime t pavarura.

1.

T caktohet antari i prgjithshm i vargjeve: a) b) 1,3,7,15,31,... 0,3,8,15, 24,...

1 1 1 1, , , ,... 2 4 8 100,97,93,88,82,...

c) d)

9,99,999,9999,... 1, 1,1, 1,...

1 2 3 , , ,... 2 3 4 2.1,3.2,5.3,8.5,...

2.

T caktohet antari i prgjithshm i vargjeve: a) c) b) d)

3.

T paraqiten nga pes antar t vargjeve t dhna me antarin e prgjithshm: a)

c) e) g) i) 1 an = 3 3
an = a +
n 1

b) d) f) h)

an = cos n n; an = sin nx ; n

n +1 n sin ; n +1 2

an =

n3 1 ; n2 1

an = cos

n ! + (1) n ; 2

an = (1) n +1 (2n 1) an = (1)3 n 1 .

an = (1) 2 n ;

Cilat nga vargjet e dhna jan vargje konstante?

4. 5. 6.

Nse an = Nse an =

(n 1) 2 t caktohet a4 , a5 , a6 . n ! n3 (n 1) n 2 t caktohet an 2 , an+ 2 , an , an!. n!

Vargu (an ) sht dhn me antarin e prgjithshm an =

1 . ( n + 1) 2

a)

T caktohen pes antart e vargut (bn ) t dhn me bn = ( an ) 2 an 1

b)

T caktohen pes antart e vargut (cn ) t dhn me

2 cn = bn 1 an + an+1 bn2 , ku (bn ) sht vargu i prkufizuar n rastin a).

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

7.

T caktohen pes antart e vargut t dhn me formulat rekurente: a) b) c)

2 a1 = 3; an = an 1 + (n 1)( an 1 + 1) 2

a1 = (2) n ; a2 = n 2 ; an = ( an 1 + an 2 ) 2 +
1 2 a a0 = ; a1 = ; an = n 1 1 2 3 2
2 n 1

1 2

an 2 . 3

8. 9. 10.

sht dhn vargu (an ) me antarin e prgjithshm an = n3 + 1. Prej t cilit antar, antart e vargut do t jen m t mdhenj se 100? T vrtetohet se vargu (an ) me antarin e prgjithshm an = 2 n 1 + 1 plotson relacionin an = 3an 1 2an 2 , pr do n 2. T caktohet antari i prgjithshm i vargut (an ) nse an +1 = 3an 2an 1 , a0 = 2, a1 = 3.

2.

Vargjet monotone
monoton rrits nse n N , an < an+1. monoton zvoglues nse n N , an > an +1 . monoton jo zvoglues nse n N , an an +1 . monoton jo rrits nse n N , an an +1 .

Vargu (an ) sht: a) b) c) d)

Vargu q plotson njrin nga kushtet a) d) quhet varg monoton.

Detyra 10. T tregohet se vargu (an ) i dhn me (termin) antarin e n , n N sht monoton rrits. prgjithshm an = n +1 Zgjidhja.

Duhet t tregojm se n N , an < an +1 . Nga an < an +1 rrjedh se an an +1 < 0 ose

an < 1 (nse an +1 > 0 ) an +1
Copyright Armend Shabani

(1)

(2)

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

Pra, mjafton q t tregojm se vlen njri nga relacionet (1) ose (2). Le t tregojm p.sh. se vlen (1). an = n n +1 , an +1 = . n +1 n+2 n n + 1 n(n + 2) (n + 1) 2 1 = = < 0. n +1 n + 2 (n + 1)(n + 2) ( n + 1)(n + 2)

an an +1 =

Pra, vargu (an ) sht monoton rrits. Shnim. Provoni t tregoni se vargu sht monoton rrits duke vrtetuar relacionin (2).
Detyra 11. Tregoni se vargu an = Zgjidhja.

10n , n > 9 sht monoton zvoglues. n!

Duhet t tregojm se pr do n > 9, an > an +1 . Nga an > an +1 rrjedh se: an an +1 > 0 ose an > 1 (nse an +1 > 0 ) an +1 Le t tregojm se vlen (2) an +1 = Ather
10n an n +1 n! = = > 1 , pr n > 9. n 10 10 an +1 10 (n + 1)n ! Pra, vargu sht monoton zvoglues.
Shnim. Tregoni se vargu sht monoton zvoglues, duke treguar se vlen (1).

(1)

(2)

10n +1 10n 10 = . (n + 1)! ( n + 1)n !

1 Detyra 12. T vrtetohet se vargu an = 1 + , n N sht monoton rrits. n

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

9
n +1

Zgjidhja.

1 1 an = 1 + , an +1 = 1 + n n +1
n +1

n+2 = n +1

n +1

n +1 = n

(n + 2) n +1 n+2 an +1 n + 1 n n (n + 2) n +1 n n +1 (n + 2) n +1 n + 1 (n + 1) n +1 = = = = n (n + 1) n an n (n + 1) n (n + 1) n +1 (( n + 1) 2 ) n +1 n +1 nn n n( n + 2) = 2 (n + 1)
n +1

n +1

n + 1 n 2 + 2n + 1 1 = 2 n (n + 1) n +1 . n
n +1

n +1

n +1 n

1 = 1 2 n + 1)

Zbatojm mosbarazin e Bernulit: 1 (n N ), 1 2 (n + 1) Prandaj, (n N ), > 1 n +1 1 n = 1 = . 2 (n + 1) n +1 n +1

an +1 n n +1 > = 1. an n +1 n

D.m.th. an +1 > an prkatsisht an < an+1. Pra, vargu sht monoton rrits,
a Detyra 13. T vrtetohet se nse vargu n , (bn > 0) sht monoton bn zvoglues ather edhe vargu me termin e prgjithshm

xn =

a1 + a2 + ... + an b1 + b2 + ... + bn

sht monoton zvoglues.

Zgjidhja.

a Le t jet n varg monoton zvoglues. Ather bn a a a1 a2 > > ... > n > n +1 . b1 b2 bn bn +1 Pra, i {1, 2,..., n} vlen:

Copyright Armend Shabani

10

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

ai an +1 > ose meq (bn > 0) bi bn +1

ai bn +1 > an +1 bi . Pra,

a1bn +1 > an +1b1 a2 bn +1 > an +1b2

..... an bn +1 > an +1bn Pasi t mblidhen an pr an mosbarazit e msiprme merret:

(a1 + a2 + ... + an )bn +1 > (b1 + b2 + ... + bn ) an +1

prandaj, an +1 (b1 + b2 + ... + bn ) (a1 + a2 + ... + an )bn +1 < 0. Shqyrtojm ndryshimin:
xn +1 xn = = a1 + a2 + ... + an + an +1 a1 + a2 + ... + an b1 + b2 + ... + bn + bn +1 b1 + b2 + ... + bn

(a1 + ... + an )(b1 + ... + bn ) + an +1 (b1 + ... + bn ) ( a1 + ... + an )(b1 + ... + bn ) bn +1 (a1 + ... + an ) (b1 + ... + bn + bn +1 )(b1 + ... + bn )

an +1 (b1 + b2 + ... + bn ) (a1 + a2 + ... + an )bn +1 < 0. (b1 + b2 + ... + bn + bn +1 )(b1 + b2 + ... + bn )

Pra, xn +1 xn < 0 prej nga xn > xn+1. Pra vargu xn sht varg monoton zvoglues.
Detyra 14. T vrtetohet se vargu xn = Zgjidhja.

1 (1) n + nuk sht monoton. n +1 n

Le t jet n numr ift, pra n = 2k , k N . Ather xn = x2 k = 1 (1) 2 k 1 1 + = + . 2k + 1 2k 2k + 1 2k

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

11

xn +1 = x2 k +1 + Prandaj

(1) 2 k +1 1 1 = 2k + 1 2k + 2 2k + 1 1 1 1 1 2k + 2 2 k + 1 2 k + 1 2k

xn +1 xn = x2 k +1 x2 k = =

1 1 2 2 k 2k 2 2 1 2 = = <0 2k + 2 2k 2k + 1 2k (2k + 2) 2k + 1 k (2k + 2) 2k + 1

Pra xn > xn +1 . Le t jet n numr tek, pra n = 2k 1, k N . Ather xn = x2 k 1 = 1 (1) 2 k 1 1 1 + = . 2k 1 + 1 2 k 1 2 k 2 k 1 1 (1) 2 k 1 1 + = + . 2k + 1 2k 2k + 1 2k

xn +1 = x2 k 1+1 = x2 k = Prandaj, xn +1 xn =

1 1 1 1 1 1 + + = + > 0. 2 k + 1 2 k 2k 2 k 1 2 k + 1 2k 1

Pra xn < xn +1 . D.m.th. pr n = 2k , xn > xn +1 , pr n = 2k 1, xn < xn +1 . Prfundojm se vargu i dhn nuk sht monoton.

Detyra pr ushtrime t pavarura

11. T tregohet se vargu an =

1 , n N sht monoton zvoglues. 2n

an = n2 . n +1 an = 3n 2 1 . n2 + 1

T shqyrtohet monotonia e vargjeve:

12. an =

n 1 . n +1

13. 16.

14.

1 15. an = 1 + n . 3
17. Provoni nse vargjet:

n3 an = 2 . n +5

a) an =

3n + 1 ; 3n

Copyright Armend Shabani

12

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

b)

n 1 an = (1) n sin(2n + 1) cos(n 1) 2 n +1 n

jan monotono zvogluese.

18. T tregohet se vargjet:

a) an =

(n + 1)! ; 2n

b) an = ln 2

1 n

jan monoton rritse.

5n 19. T tregohet se vargu an = , n 5, n N sht monotono zvoglues. n!

20. T shqyrtohet monotonia e vargjeve

a) an = n + 1 n ;
21.

b) an =

n2 + a 2 . n

a T tregohet se nse vargu n , bn > 0 sht monoton rrits, ather edhe bn a + a2 + ... + an vargu xn = 1 sht monoton rrits. b1 + b2 + ... + bn

22.

Tregoni se vargu an = log n, sht varg monoton rrits.

3.

Kufizueshmria e vargjeve
a) b) c) Vargu (an ) sht i kufizuar nga sipr nse ekziston numri real M i till q an M , n N . Vargu (an ) sht i kufizuar nga posht nse ekziston numri real m i till q m an , n N . Vargu (an ) sht i kufizuar nse sht i kufizuar nga posht dhe nga sipr. Pra, vargu sht i kufizuar, nse ekziston numri real pozitiv K i till q | an | K , n N . n+3 sht i kufizuar. n +1

Detyra 15. T tregohet se vargu an = Zgjidhja.

Pr t treguar se vargu (an ) sht i kufizuar duhet t tregojm se | an | K , ku K sht numr real.
Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

13

Kemi:
| an |= n + 3 n +1+ 2 2 2 2 = = 1+ 1+ = 1+ 1 + 1 = 2, n +1 n +1 n +1 n +1 n +1

sepse

2 1. Pra, meq | an | 2 prfundojm se vargu sht i kufizuar. n +1

Detyra 16. T shqyrtohet kufizueshmria e vargut an = Zgjidhja.

(1) n 1 . n

Meq | an |= = (1) n 1 (1) n 1 (1) n (1) = + + n n n n n | (1) n | 1 1 1 2 + = + = 2, n n n n n

prfundojm se vargu sht i kufizuar.

n 2 , n = 2,3,... sht i kufizuar. Detyra 17. T tregohet se vargu an = log n Zgjidhja. sin Meq n n sin 1 1 2 2 = <4 | an |= log n log n log n log 2 sin prfundojm se vargu sht i kufizuar.
Shnim.

Gjat zgjidhjes s detyrs zbatuam kto rezultate: n 1) sin 1. 2 2) an = log n sht monoton rrits (shih detyrn 22) prandaj log 2 log n, n = 2,3,..., 3) log 2 0.3 > 1 1 . log n log 2

1 1 < 4. 4 log 2

Copyright Armend Shabani

14

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

Detyra 18. T tregohet se vargu an = Zgjidhja.

[nx] , x R sht i kufizuar. n

Shnimi [ x ] - paraqet funksionin pjesa e plot e x it, q sht funksion prej bashksis s numrave real n bashksin e numrave t plot dhe paraqet vlern m t vogl t plot t numrit x q nuk e kalon x in. Pra [ ] : R N; [ x] = k k x < k + 1, k Z . Kshtu p.sh. [2.3] = 2; [3] = 3; [4] = 4; [3.7] = 4 Le ti kthehemi zgjidhjes s detyrs. Sipas prkufizimit kemi: [nx] = k k nx < k + 1, k Z sht e qart se:

nx 1 [nx] nx
nx 1 [nx] x n n x 1 [ nx] x. n n

Meq
1 1 1 < 1 > 1 x > x 1 gjegjsisht n n n 1 x 1 < x . n Pra kemi: [nx] x 1 < x n x 1 < an x.

D.m.th. termat e vargut an = dhn sht i kufizuar.

[nx] ndodhen n intervalin ( x 1, x]. Pra vargu i n

Detyra 19. T tregohet se vargu (an ) i dhn n antarin e prgjithshm

an = n 2 nuk sht i kufizuar.

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

15

Zgjidhja.

Pr dallim nga detyrat paraprake, tani duhet t tregojm se vargu nuk sht i kufizuar. Pra, duhet t tregojm se pr fardo numri M sado t madh q t zgjedhim, ekziston n N ashtu q an > M . Pra, q duke filluar prej nj vlere t n it, termat e vargut jan m t mdhenj se M. Le t jet M nj numr sado i madh. Nga jobarazimi n 2 > M merret n > M . Shnojm N = [ M ]. Ather pr do n > N , an > M . Pra vargu sht i pakufizuar. Le t sqarojm kt m tepr. P.sh. le t jet M = 10100 (nj numr sado i madh). Nga jobarazimi n 2 > 10100 merret n > 10100 = 1050. Shnojm me M = [1050 ] = 1050. Ather pr n > 1050 ; an = n 2 > M . P.sh. n = 1050 + 1; an = (1050 + 1) 2 = 10100 + 2 1050 + 1 > 10100 = M . Pra, pr t gjith numrat n > M , an > M .
Detyra 20. T tregohet se vargu an = 3
n

nuk sht i kufizuar.

n

Zgjidhja. Le t jet M nj numr sado i madh. Nga jobarazimi 3 n > log 3 M prej nga n > (log 3 M ) 2 .

> M merret

Shnojm N = [(log 3 M ) 2 ]. Ather pr do n > N vlen an > M q d.m.th. se vargu an sht i pakufizuar.

Detyra pr ushtrime t pavarura

23. A jan t kufizuara vargjet:

a)

n an = n sin ; 2

b)

n 2 , (n = 2,3,...). an = log n sin

Copyright Armend Shabani

16

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

3

24. T vrtetohet se vargu an = 2

sht i pakufizuar.
n

25. T shqyrtohet kufizueshmria e vargut an = 26. T tregohet se vargu xn =

n!.

(1) n n + 10 n2 + 1

sht i kufizuar.

4.

Limiti i vargut
(1) n . n

Shembulli 1. Le t jet dhn vargu an =

Pra, kemi vargun 1 1 1 1 1, , , , ,... 2 3 4 5

Fig. Nga figura vrejm se sa m i madh t jet indeksi n i kufizs an t vargu {an }, pika prkatse sht aq m afr 0. Me fjal t tjera, le t jet fardo numri pozitiv, sado i vogl qoft. N intervalin (, ) gjenden t gjitha kufizat e vargut me indeks mjaft t madh, m t madh se ndonj numr natyror n0 . sht e qart se numri n0 sht m i madh nse numri sht m i vogl, pra n0 varet prej numrit , ka do t shnojm me n0 (). 1 P.sh. pr = , n0 = 10, sepse n vargun e dhn t gjitha kufizat me indeks m 10 1 1 t madh se n0 d.m.th. a11 , a12 , a13 ,... gjenden brenda intervalit , . 10 10
1 (1) n t gjitha kufizat an = me indeks n > 100 gjenden n n 100 1 1 intervalin , q d.m.th. n0 = 100. 10 10

P.sh. pr =

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

17

D.m.th. nse n > 100 ather distanca e pikave an nga pika 0 do t jet m e 1 (sepse ato pika gjenden brenda intervalit 100 1 . se | an |< 100 vogl se
1 1 , e kjo d.m.th. 10 10

Pra, n shembullin ton, doher pr t dhn, sado i vogl qoft ai, ekziston numr natyror n0 () i till q t gjitha kufizat an t vargut plotsojn mosbarazin: < an < pr n > n0 ().
Shnim. Numri natyror n0 () shpesh do ta shnojm edhe me N (). Shembulli 2. Le t jet dhn vargu an =
5 4 11 Pra, kemi vargun: 1, , , ,... 4 3 8 T njehsojm: a50 , a100 , a200 , a500 , a2500 .

3n 1 . 2n

a50 = a100 = a200 = a500 =

3 50 1 149 = = 1.49; 2 50 100 3 100 1 299 = = 1.495; 2 100 200 3 200 1 599 = = 1.4975; 2 200 400 3 500 1 1499 = = 1.499; 2 500 1000 7499 = 1.4998. 5000 3 . 2

a2500 =

Si vrehet, kto vlera jan shum afr numrit 1.5, d.m.th. numrit N kt mnyr kemi:
a50 a100 a200 3 =| a50 1.5 |=| 1.49 1.5 |=| 0.01|= 0.01; 2 3 =| 0.005 |= 0.005; 2 3 = 0.0025; 2

Copyright Armend Shabani

18

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

a500

3 = 0.001; 2 3 = 0.0002. 2 3 2

a2500

Shtrohet pyetja: A do t jen vlerat e kufizave t ktij vargu afr numrit (d.m.th. a do t jet vlera absolute an t jen mjaft t mdha? T gjejm p.sh. pr cilat vlera t indeksit n do t jet an Meq 3 3n 1 3 3n 1 3n 1 , = = = 2 2n 2 2n 2n 1 0.01 kemi n 50. 2n
3 0.01. 2

3 e vogl) doher kur indeksat e tyre 2

an

ather duke zgjidhur mosbarazin Pra, pr n 50, an

3 0.01, d.m.th. n0 () = 50. 2 3 0.001. 2 3 pr 2 1 , 2n

N mnyr analoge tregohet se pr n 500, an

N prgjithsi, > 0, sado t vogl, do t jet an prkatsisht pr n

1 . 2

Shembulli 3. Shqyrtojm vargun, an = n 2 , pra 1, 4,9,16, 25,36,...

sht e qart se pr fardo > 0 sado i vogl qoft ai, nuk mund t gjejm asnj interval me gjatsi 2 n t cilin do t gjendeshin t gjith termat e vargut me indeks n, m t madh se ndonj numr natyror n0 sado i madh t jet ai. Prkundrazi, le t jet M sado i madh. Gjithmon ekziston nj bashksi e pafundme kufizash t ktij vargu m t mdha se M, d.m.th. varsisht nga M ekziston numri natyror n0 ( M ) i till q pr do n > n0 ( M ) do kufiz e vargut an plotson mosbarazimin an > M . Nga tre shembujt e msiprm, japim kt:
Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

19

Prkufizim. Numri a quhet limiti i vargut (an ), nse > 0 (sado i vogl qoft ai), ekziston numri natyror korrespondues n0 (), i till q pr t gjitha kufizat an t vargut (a0 ) me indeksin n > n0 () t plotsohet mosbarazimi: | an a |< .

Simbolikisht shnojm lim an = a, ose

n

an a, kur n

N kt rast vargu (an ) quhet konvergjent, ndrsa n t kundrtn, kur numri a nuk ekziston, vargu quhet divergjent. Duke paraqitur kufizat an me an t pikave n boshtin numerik, fitojm kuptimin gjeometrik t limitit.

Fig.
Detyra 21. T vrtetohet n baz t prkufizimit se lim Zgjidhja.
3n + 2 3 = . n 2 n + 7 2

Duhet t tregojm se 3n + 2 3 < . 2n + 7 2 Shqyrtojm

( > 0)(N ())

i till q pr

n > N ( )

vlen

3n + 2 3 6n + 4 6n 21 17 17 = = < < 2n + 7 2 2(2n + 7) 2(2n + 7) 2(2n + 7)

17 17 14 < 17 < 4n + 14 4n > 17 14 n > . 2(2n + 7) 4 17 14 Pr N () marrim pikrisht numrin N () = . 4 Prfundojm

17 14 ( > 0)(N ) = ) 4 3n + 2 3 3n + 2 3 = . < . D.m.th. lim n 2 n + 7 2 2n + 7 2

ashtu

n > N )

vlen

Detyra 22. T tregohet se a n 0, n , nse | a |< 1. far mund t konkludojm nse | a |> 1? Zgjidhja.

Sipas prkufizimit: ( > 0) duhet t gjendet N () i till q pr do n > N () t jet | a n 0 |=| a n |=| a |n < . .
Copyright Armend Shabani

20

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

N shprehjen | a |n < logaritmojm me rast merret n log | a |< log . Meq | a |< 1 log | a |< 0, dhe log < 0 n > log log | a |

log Prandaj, numri i krkuar sht N () = . log | a |

Sikur | a |> 1 ather

| a |n = (1 + h) n > 1 + nh, n 2, h > 0.

Meq shprehja 1 + nh rritet pambarimisht me n, ather e zgjedhim n t till q 1 + nh > M , pr M sado t madh, ather
| a |n > 1 + nh > M ose | a |n > M pr n
M 1 . h

D.m.th. vargu an = a n pr | a |> 1 divergjon.

Detyra 22. T njehsohen limitet e vargjeve vijuese:

a)

lim

n 2 + 3n 4 ; n (n + 2) 2
n 3 + 2n + 7 ; n n 2 + 7 n + 2

b)

lim
n

(n + 1)(n + 2)(n + 3) ; 1 3 5 n3 + n 2 + n + 2 4 6

c)
Zgjidhja.

lim

d)

lim

n2 + 4 . n n 4 + 1

Gjat zgjidhjes do t zbatojm rezultatin lim real, k N . a) S pari zbrthejm shprehjen (n + 2) 2 . Merret lim n 2 + 3n 4 n 2 + 3n 4 . = lim 2 n n n + 2n + 4 (n + 2) 2

A = 0, pr A numr i fundm n n k

N numrues dhe n emrues fuqia m e madhe e n it sht 2 (n 2 ). Prandaj, numruesin dhe emruesin e pjestojm me n 2 . Merret
3 4 3 4 n 2 + 3n 4 1 + + 2 lim 1 + + 2 2 n n = n n n = lim lim 2 n n n + 2 n + 4 n 2 4 2 4 1 + + 2 lim 1 + + 2 2 n n n n n n

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

21

3 4 lim1 + lim + lim 2 n n n n n 1+ 0 + 0 = = = 1. 2 4 1+ 0 + 0 lim1 + lim + lim 2 n n n n n b) Meq fuqia m e madhe e n it sht 3, numruesin dhe emruesin i pjestojm me n3 . Merret: lim (n + 1)(n + 2)(n + 3) n3 + 6n 2 + 11n + 6 = lim n 1 3 5 n 3 1 2 3 5 n3 + n 2 + n + n + n + n+ 2 4 6 2 4 6 6 11 6 + + n n 2 n3 = 1. = lim n 1 3 5 + 2+ 3 1+ 2n 4 n 6 n 1+ c) Meq fuqia m e madhe e n it sht 3, numruesin dhe emruesin i pjestojm me n3 . Merret:
2 7 + 3 2 n + 2n + 7 n n = 1 + 0 + 0 = 1 = . = lim lim 2 n n + 7 n + 2 n 1 7 2 0+0+0 0 + 2+ 3 n n n
3

1+

d) Numruesin dhe emruesin i pjestojm me n 4 . Kemi: 1 4 + 4 2 n2 + 4 n = 0 + 0 = 0 = 0. = lim n lim 4 n n + 1 n 1 1+ 0 1 1+ 4 n

Detyra pr ushtrime t pavarura

T njehsohen limitet e vargjeve: n+3 . 27. lim = n 2n + 5
29. 31. 33. 28. 30. 32. 34.

lim lim

(n + 1)3 1 . n ( n 1) 3 + 1

n 2 13n + 12 . n 2 + 4 n n 2 n 3 + 2n + 7 lim 4 . n 2 n 3n 2 9n n8 + 1 lim 2 . n n 1 lim

2n 2 3n 7 . n 3n 2 + 2 n + 7 n 4 + n5 + n 6 lim 7 . n n n 6 n 5 n(n + 1)(n + 2)(n + 3) lim . n ( n + 1)( n + 2)( n + 4)

Copyright Armend Shabani

22

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

35.

n2 + 1 n lim 2 . n n + 3 n +3 n +1 n n+2 + n .

Detyra 23. T njehsohet lim

n

Zgjidhja.

Fuqia m e madhe e numrit n n numruesin sht n + 1 = (n + 1) 2 .

1

1 , sepse 2

n = n 2 , po ashtu

Po ashtu edhe n emrues fuqia m e madhe e numrit n sht Prandaj, numruesin dhe emruesin i pjestojm me
n +1 n

1 . 2

n . Merret:

n +1 1 1 1+ 1 1 1 n n n = lim = lim = = 0. lim n n n 1+1 n+2 + n n+2 2 +1 1+ +1 n n n

Detyra 24. T njehsohet lim Zgjidhja.

n 2 + 3n n3 2n 2

n 3

Meq n 2 > 3n, n > 3, ather fuqia m e madhe e numrit n n numrues sht 1 sepse n 2 = n.
3

Po ashtu fuqia m e madhe e numrit n n emrues sht 1 sepse n3 > 2n 2 , n > 2, si dhe Kemi: n3 = n. Prandaj, numruesin dhe emruesin i pjestojm me n.

n 2 + 3n n 2 + 3n 3 n 2 + 3n 1+ 2 2 n n n = 1. n = lim = lim = lim lim 3 2 3 2 3 2 n 3 n 3 n n 2 n 2n n 2n n 2n 3 1 3 3 3 3 n n n n

Detyra 25. T njehsohet lim

n3 3n 2 + 7 + 3 n 4 + 3 n 6 + 2n 5 + 1 5 n 7 + 2 n 3 + 3

n 4

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

23

Zgjidhja.

Duke vepruar si n detyrat paraprake prfundojm: N shprehjen N shprehjen N shprehjen N shprehjen

3

n3 3n 2 + 7 fuqia m e madhe e n it sht n 4 + 3 fuqia m e madhe e n it sht 4 . 3

3 . 2

n 6 + 2n5 + 1 fuqia m e madhe e n it sht

6 3 = . 4 2 7 . 5

n 7 + 12n3 + 3 fuqia m e madhe e n it sht

Pasi t krahasojm thyesat

3 4 7 3 sht thyesa m e madhe, , , prfundojm se 2 2 3 5

3

prandaj numruesin dhe emruesin e thyess i pjestojm me n 2 = n3 .

Kemi:
3 n3 3n 2 + 7 n4 + 3 + lim 3 n n n n3 n3 n3 lim = = 1, n 4 5 4 n 6 + 2n5 + 1 5 n 7 + 2n3 + 3 n 6 + 2n 5 + 1 n 7 + 2n3 + 3 lim + lim n n n3 n3 n3 n3

n3 3n 2 + 7

n4 + 3

lim

sepse lim
n

n3 3n 2 + 7 3 7 = lim 1 + 3 = 1 3 n n n n
4

lim
n

n 6 + 2n 5 + 1 n
3

= lim
n

n 6 + 2n 5 + 1
4

= lim 4 1 +
n

2 1 + = 1. n n6

lim
n

n4 + 3 n3

= lim
n

(n 4 + 3) 2
6

( n3 )3

= lim 6
n

n8 + 6n 4 + 9 n9

= lim 6
n

1 6 9 + 5 + 9 = 0. n n n
5

Ngjashm tregoni se lim

n

n 7 + 12n3 + 3 n3

= 0.

Copyright Armend Shabani

24

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

Detyra pr ushtrime t pavarura.

T njehsohen limitet e vargjeve:
36.

lim
n

n + n+2 n+3+ n+4 4n 2 + 7 n + 3 3n3 3n 2 + 1 .

37.

lim
n

n +1 + n n + 2 n +1
3

38.

lim

n 3

39.

lim
n 3

2n3 + 1 + n

7 n 2 + 3 + 3n + 2 n5 + 7 n7 .

40.

lim
n 5

3n 2 + 5n + 2 + 3 n 4 + 2n + 2 n + 3 4n 4 + 1 7 n 7 + 2n 2 + 1 + n n 3 n4 + 1 .

41.

lim
n

42.

lim
n

43.

1 3 n3 + n + 1 + 3 n 4 + n + 1 2 2 lim . n 4 n5 + 3n 6 + 5 n 6 2n + 1
n

Detyra 26. T njehsohet limiti lim( n + 1 n ). Zgjidhja.

Nse n limitin e dhn zvendsojm drejtprdrejt me n merret forma e pacaktuar ( ). N raste t tilla e racionalizojm shprehjen e dhn, shprehja shumzohet dhe pjestohet me ( n + 1 + n ). lim( n + 1 n ) = lim
n n

( n + 1 n )( n + 1 + n ) ( n +1 + n) n +1 n n +1 + n = lim
n

= lim
n

1 n +1 + n

= 0.

Detyra 27. T njehsohet lim( 3 1 n3 + n).

n

Zgjidhja.

S pari shprehjen e dhn e paraqesim n trajtn lim( 3 1 n3 + n) = lim( 3 1 n3 + 3 n3 ).

n n

Prkujtojm formuln a + b 3 = (a + b)( a 2 2ab + b 2 ).

3

Nse merren zvendsimet 3 1 n3 = a; 3 n3 = b.

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

25

Prandaj, racionalizimin e shprehjes s dhn e bjm duke shumzuar dhe pjestuar me ( 3 (1 n3 ) 2 ) 2 3 1 n3 3 n3 + ( 3 n3 ) 2 . Merret:
a2 a b b2

lim( 3 1 n3 + 3 n3 ) = lim
n n

( 3 1 n3 + 3 n3 )(( 3 (1 n3 )) 2 3 1 n3 3 n3 + ( 3 n3 ) 2 ( 3 1 n3 ) 2 3 1 n3 3 n3 + ( 3 n3 ) 2

= lim
n

( 3 1 n 3 ) 3 + ( 3 n 3 )3 ( 3 1 n3 ) 2 3 1 n3 3 n3 + ( 3 n3 ) 2 1 ( 1 n ) 1 n3 3 n3 + ( 3 n3 ) 2
3 3 2 3

= lim
n

= 0.

Arsyetoni.
Detyra 28. T njehsohet lim n 2 (n n 2 + 1).
n

Zgjidhja.

Racionalizojm shprehjen e dhn: n 2 (n n 2 + 1)( n + n 2 + 1) n + n2 + 1 = lim

n

lim
n

n 2 (n 2 (n 2 + 1)) n + n2 + 1

n2 n2 1 n2 = lim = lim = lim = . 2 2 n n n 1 1 n + n +1 n n +1 + 1+ 4 + n n n2 n2

Detyra pr ushtrime t pavarura.

T njehsohen limitet
44. lim

(2) n + 3n . n ( 2) n +1 + 3n +1
n

45. lim( n 2 + 2n + 2 n 2 4n + 3). 47. lim( n + 3 n ).

n

46. lim( n3 n 2 n).

3 n

48. lim( an + b an + c ), a > 0.

n

49. lim

n + (1) n . n n ( 1) n

Copyright Armend Shabani

26

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

50. lim 52. 53. 54. 56.

n sin n! . n n 2 + 1
lim( n + 4 n );
x

51. lim

2n +1 + 3n +1 . n 2 n + 3n

lim( an + b an + c ), a > 0, b, c numra real t fundm;

x

lim( n 2 + 9 n);
x

55. 57.

lim( n3 + 6 n n );
x

lim( 3 n3 + 8 n);
x

lim( 3 (n 4) 2 3 (n + 4) 2 ).
x

Detyra 29. T njehsohet 1 + a + a 2 + ... + a n lim , | a |< 1, | b |< 1. n 1 + b + b 2 + ... + b n Zgjidhja.

Antart e shums n numrues dhe n emrues paraqesin antar t vargut gjeometrik. Le t njehsojm shumn n numrues. Le t shnojm S n = 1 + a + a 2 + ... + a n 1 + a n T dy ant e relacionit (1) i shumzojm me a. Merret1)
a S n = a + a 2 + a 3 + ... + a n + a n +1

(1)

(2)

Duke zbritur nga (1) relacionin (2) merret: S n aS n = 1 a n +1 ;

S n (1 a ) = 1 a n +1 ;

Sn =

1 a n +1 . 1 a

Ngjashm, nse Tn = 1 + b + b 2 + ... + b n merret

) Nse do t kishim shumn S n = a1 + a1 q + a1 q 2 + ... + a1 q n , ather duke vepruar

ngjashm do t merret S n = a1
Copyright Armend Shabani

1 q n +1 , q < 1. 1 q

VARGJET NUMERIKE

27

Tn = Prandaj

1 b . 1 b
n +1

1 a n +1 1 + a + a + ... + a 1 b 1 a n +1 lim = lim 1 a+1 = lim n 1 + b + b 2 + ... + b n n 1 b n 1 a n 1 b n +1 1 b n +1 1 b 1 lim a 1 b = n n +1 = 1 a 1 lim b 1 a

2 n n

sepse lim a
n

n +1

= 0 pasi | a |< 1, e po ashtu lim b n +1 = 0, | b |< 1.

n

Detyra 30. T njehsohen limitet:

a) c)
Zgjidhja.

lim lim

1 + 2 + 3 + ... + n ; x n2 + n + 1

b)

lim

12 + 22 + 32 + ... + n 2 ; x n3 + n 2 + n + 1

13 + 23 + 33 + ... + n3 . x 1 2 n + 3n 2 + n 3 n 4

a) N detyrn 1 tek induksioni matematik treguam se 1 + 2 + ... + n = Prandaj kemi: n(n + 1) 1 + 2 + ... + n n2 + n 1 lim 2 = lim 2 2 = lim 2 = . n n n + n + 1 n 2 n + 2 n + 2 n + n +1 2 b) Udhzim. Zbatohet fakti q 12 + 22 + ... + n 2 = 4 faqe 11). Rez. 1 . 6
2

n(n + 1) . 2

n(n + 1)(2n + 1) , (shih detyrn 6

n(n + 1) c) Udhzim. Zbatohet fakti q 13 + 23 + 33 + ... + n3 = , (shih detyrn 2 1 24 faqe 12). Rez. . 4
Detyra 31. T njehsohet lim( a 4 a 8 a ... 2 a ), a sht numr i fundm
n

real.
Copyright Armend Shabani

28

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

1 1 1 1
n

Zgjidhja.

lim( a 4 a 8 a ... 2 a = lim(a 2 a 4 a 8 ... a 2 ) = lim a 2

n

1 1 1 1 + + +...+ n 4 8 2

= lim a
x

1 1 1 2 1 2 1 2

= lim a
x

1 2n

= a.

Shnim: Gjat zgjidhjes s detyrs zbatuam formuln pr shumn e vargut gjeometrik. 1 1 n 1 1 1 1 1 2 = 1 1 . S n = + + + ... + n = 1 2 4 8 2 2 2n 1 2

1 1 1 + + ... + Detyra 32. T njehsohet lim . x 1 2 23 n(n + 1) Zgjidhja. 1 . Le t transformojm antarin e prgjithshm n(n + 1) 1 A B = + n(n + 1) n n + 1 Te ant e relacionit (1) i shumzojm me n(n + 1) merret: 1 = A(n + 1) + Bn prkatsisht 1 = ( A + B )n + A. Shprehjen e fundit mund ta shkruajm n trajtn. 0 n + 1 = ( A + B )n + A. Relacioni (2) vlen nse A+ B = 0 A = 1. Prej nga merret A = 1, B = 1. Pra 1 1 1 = . n(n + 1) n n + 1 D.m.th (2) (1)

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

29

1 1 1 = 1 2 1 2 1 1 1 = 23 2 3 1 1 1 = 3 4 3 4 ... 1 1 1 = n(n + 1) n n + 1 Duke mbledhur an pr an relacionet n (3) merret: 1 1 1 1 1 + + + ... + = 1 , 1 2 2 3 3 4 n(n + 1) n +1 prandaj 1 1 1 1 lim + + ... + = lim 1 = 1. n 1 2 23 n( n + 1) n n + 1 2n 1 1 3 5 Detyra 33. T njehsohet lim + 2 + 3 + ... + n . n 2 2 2 2 Zgjidhja. Le t jet S n = Ather 1 1 3 5 2n 3 2n 1 Sn = 2 + 3 + 4 + ... + + n +1 . 2 2 2 2 2n 2 Merret 1 1 3 1 Sn Sn = + 2 2 2 2 2 2 = = 5 3 + 3 3 2 2 2 n 1 2n 3 2 n 1 + ... + 2n 2n +1 n 1 3 5 2n 1 + 2 + 3 + ... + n . 2 2 2 2

(3)

1 2 2 2 2 2n 1 + 2 + 3 + 4 + ... + n n +1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 2n 1 + + 2 + ... + n 1 n +1 . 2 2 2 2 2

Copyright Armend Shabani

30

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

1 1 1 1 2n 1 2n 1 , prej nga merret S n 1 = + 2n +1 2 2 2 1 1 2 1 Sn = 1 + Pra 2n 1 1 2n 1 1 3 5 lim + 2 + 3 + ... + n = lim S n = lim 1 + 2 1 n 1 n n 2 n n 2 2 2 2 2

1 2n 1 = 1 + 2 lim 1 n 1 lim n = 1 + 2 = 3. n 2 n 2 2n 1 Shnim. Provoni t tregoni se lim n = 0 . n 2

1 2n 1 2n 1 . 1 2n +1 2

Detyra pr ushtrime t pavarura.

T njehsohen limitet e vargjeve: n 1 58. lim 1 2 . n k k =2
59. lim 5 n 60. lim 1 n 61. lim n 62. lim n

1 1 1 2 ... n 1 . 2 2 2 1 1 1 1 + 2 3 + ... + (1) n 1 n 1 . 2 2 2 2

1 1 1 + + ... + n . 3 3 9

27 27 27 + + ... + . 2 100n 100 100 2 3 n 1 1 + 2 + 2 + ... + 2 . 2 n n n n

63. lim n

1 + a + a 2 + ... + a n . 64. lim n 1 1 1 1 + + 2 + ... + n 4 4 4

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

31

65. lim

an . n 1 + a n a0 , a1 jan numra t dhn.

66. lim

an . n 1 + a 2 n

67. Vargu i numrave a0 , a1 ,... merret sipas ksaj rregulle:

secili antar tjetr sht gjysma e shums s dy antarve paraprak. a) T shprehet an prmes a0 dhe a1.
n

b) T njehsohet lim an .
68. Nse S n =

2n + 2 4 t njehsohet an dhe S = lim S n . n 2n

2 2 2

T njehsohen limitet:

1 a 2a (n 1) a 69. lim x + + x + + ... + x + n n n n n

70. lim

12 + 32 + ... + (2n 1) 2 . n 2 2 + 4 2 + ... + (2n) 2

n

71. lim

13 + 43 + 73 + ... + (3n 2)3 . n 1 + 4 + 7 + ... + (3n 2)

72. lim a a a ... a (n rrnj). 73. lim a b a b ... a b (2n rrnj).

n

74. lim 75. lim

1 2 + 3 4 + ... 2n n2 + 1

1 2 + 2 3 + 3 4 + ... + n(n + 1) . n3 a b 1 . n n

76. lim n 1 1 n

77. lim arctan n 78. lim

1 1 1 + arctan + ... + arctan 2 . 2 8 2n

1 + 2 + ... + n . n2

Copyright Armend Shabani

32

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

79. lim n 80. lim

1 + 3 + ... + (2n 1) 2n + 1 . n +1 2

a0 n k + a1n k 1 + ... + ak ,(a0 , b0 0). n b n h + b n h 1 + ... + b 0 1 h

81. lim

12 22 (n 1) 2 + 3 + ... + . n n 3 n n3

82. lim n

n 1 2 3 + ... + (1) n 1 . n n n n
n

1 . 83. lim 1 n n(n + 1) k =2 2

84. lim(1 + x ) (1 + x 2 ) (1 + x 4 ) + ... + (1 + x 2 n ),| x |< 1.
n

85. lim cos

n

x x x cos ... cos n . 2 4 2

n

Duke zbatuar relacionin 1 lim 1 + = e n n t njehsohen limitet vijuese: 1 Detyra 34. a) lim 1 + ; n 2n
Zgjidhja.
n

(1)

1 b) lim 1 . n n

1 a) Shprehjen lim 1 + e transformojm n mnyr q ta zbatojm rezultatin n 2n (1). Merret:

1 lim 1 + n 2n
2 n 1 2 2n 1 1 2 = lim 1 + = e 2 . n 2n 1

Copyright Armend Shabani

VARGJET NUMERIKE

33
( n )( 1) (n) 1 = lim 1 + n ( n) ( 1)

1 1 b) lim 1 = lim 1 + n n n ( n)
n

= e 1 .

Detyra 35. Zgjidhja.

n2 + 4 lim 2 n n 4

n 2 +1

Q t mund t zbatojm rezultatin (1) shprehjes numrin 1. Merret: n2 + 4 lim 2 n n 4

n2 +1

n2 + 4 i shtojm dhe i zbresim n2 1

n 2 +1

n2 + 4 = lim 1 + 2 1 n n 4 8 = lim 1 + 2 n n 4

n 2 +1

n2 + 4 n2 + 4 = lim 1 + n n2 4

n 2 +1

Le t krahasojm limitet: 8 lim 1 + 2 n n 4

n 2 +1

1 lim 1 + = e n n 8 ta shnojm n n2 4

Pra, q t kemi nj ngjashmri duhet q shprehjen trajtn 1 . Merret: n 4 8

2

8 lim 1 + 2 n n 4

n 2 +1

1 = lim 1 + 2 n n 4 8 =e
lim 8( n2 +1) n2 4

n2 4 8 ( n2 +1) 8 n2 4

n 4 n 8 1 = lim 1 + 2 n n 4 8
2

8
2

( n 2 +1)

= e8 .
n n

Shnim. Zbatuam faktin q: lim K a = K

n

lim an

, K konstante.

Detyra 36. lim n (ln(n + 1) ln n).

n

Zgjidhja.
Copyright Armend Shabani

34

Hyrje n ANALIZEN MATEMATIKE I Prmbledhje detyrash t zgjidhura

a Zbatojm vetit e logaritmeve: 1) ln a ln a = ln ; 2) x ln a = ln a x . Merret: b 1 n +1 1 lim n(ln(n + 1) ln n) = lim n ln = lim n ln 1 + = lim ln 1 + n n n n n n n n 1 = ln lim 1 + = ln e = 1. n n
n

Detyra pr ushtrime t pavarura:

T njehsohen limitet 86. lim 1 + , R. n n
n

1 87. lim 1 2 . n n 1 89. lim 1 + n n

n +10

n 88. lim . n n + 1
1 90. lim 1 . n 3n 4 92. lim 1 + 2 . n n n+2 94. lim . n n 5
n n

1 ln 1 + n 91. lim . n 1 n 2 93. lim 1 n+3 n

n+4

.
1+ n

1 + n 1 n 95. lim . n 2 + n +1
n+2

n 2 3n + 7 96. lim 2 n n + 4 n 5

Copyright Armend Shabani