Çelik Yapılar-1 Ders Notları (2004)

Prof.Dr.
Hasan KAPLAN, elik Yaplar, 2003-2004 retim Yl, ders Notlarndan Bir Ksm 1

ELK YAPILAR
DERS NOTLARI
(2004-2005)

Prof. Dr. Hasan KAPLAN

PA Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm, Yap Anabilim Dal, DENZL,
hkaplan@pamukkale.edu.tr

Projeler
malat(elik Yap)
Hesaplar ve Raporlar
Dm Balantlar
CAD/FEM
Mhendis
Mimar
Detay izimci

Prof.Dr. Hasan KAPLAN, elik Yaplar, 2003-2004 retim Yl, ders Notlarndan Bir Ksm 2

NSZ

Sevgili renciler,
Bir konunun en iyi renilmesinde u z deyii unutmamak gerekir

Duyarm Unuturum
Grrm Hatrlarm
Yaparm renirim

Amacmz renmek ise mutlaka yapmalyz
.
elik Yaplar II dersi, bir elik yapnn mevcut mevzuat ve teknolojik imkanlardan
yararlanarak, tasarm, analizi ve uygulama projesinin hazrlanmas aamalarn
kapsamaktadr.Bu aamalarn hepsinin snfta ders kapsamnda renilmesi ve kavranmas
mmkn deildir.Bu konuda size ok i dmektedir. En nemlisi bu konu ile ilgili detayl
aratrma ve taramalar yaparak kendinizi hazrlamanz gerekir.

Bu dersin kavranmas iin, Mukavemet, Yap Statii ve elik yaplar I konularnn bilinmesi
gerekmektedir. Ayrca TS498, TS648 gibi standartlarn da gzden geirilmesi gerekir. elik
yaplar II dersi kapsamnda yaplacak olan proje(dev) almasnda SAP2000 kullanlacaktr.
Dier taraftan elik yap projesi ve detaylarnn hazrlanmasnda eitli izim programlarnn
kullanlmas zorunludur.

Bu teksir ile, ders esnasnda kullandmz materyalin bazlarn, notlar halinde sizlerle
paylam oluyoruz. Zaman zaman dier konular ile ilgili teksirlerde verilebilecektir. Bu
teksirdeki bilgilerin de yer ald bir CD sizlere sunulmutur. Bu CD de sunular, rnek
projeler ve SAP2000 ile ilgili klavuzlar yer almaktadr.

Baarlar..

Prof. Dr. Hasan KAPLAN
Ekim, 2004

NDEKLER
1 GR ............................................................................................................................. 118
2 Bir elik Yap Projesi ve Hesaplarnda Bulunmas Gereken Hususlar ......................... 119
2.1 Malzeme Tr ........................................................................................................ 119
2.2 Tayc sistem emas ........................................................................................... 119
2.3 Yk Analizi ............................................................................................................ 119
2.4 Ykler altnda oluan kesit tesirleri ve Deformasyonlarn Belirlenmesi ............... 119
2.5 Kesit Hesaplar iin Yk Kombinezonlar ............................................................. 119
2.5.1 Kesit Hesaplar ............................................................................................... 120
2.6 Birleim Elemanlar................................................................................................ 120
2.7 Plan ve Detaylar ..................................................................................................... 120
3 ELK YAPI ELEMANLARINda gerilme kontrol .................................................... 121
3.1 .. BURKULMA EMNYET GERLMES............................................................. 124
3.2 2.2 YANAL BURKULMA EMNYET GERLMES........................................... 127
4 ELK YAPI ANALZ VE GERLME KONTROL ile ilgili uygulama ................... 128
5 BR ELK YAPININ TASARIM VE ANALZ ....................................................... 140
5.1 Ykler ve yk kombinasyonlar ............................................................................. 140
5.2 Yap malzemesi : St 37, St 52 ......................................... 140
5.3 BRLETRME METODLARI ............................................................................. 140
5.4 HESAP METODU................................................................................................. 140
5.5 TAIYICI SSTEM................................................................................................ 141
5.6 KESTLER VE YKLER ..................................................................................... 142
5.7 KEST TESRLER................................................................................................ 143
6 Plan ve Detaylar ............................................................................................................. 143
7 elik Yaplar le lgili rnekler ..................................................................................... 147
8 Denizlide uygulanan rnek Projeler ve Detaylar .......................................................... 150

1 GR

Esas tayc sistemi elik malzemeden oluturulan yaplara elik yaplar denilir.

elik kprler
elik atlar
Kuleler
Stadyumlar
Kapal spor salonlar
Kltr yaplar
Geni aklkl fabrika binalar
Prefabrik elik konutlar,

elik yaplar iin bir ka rnektir. ok katl yap tasarmnda da belirli ykseklikten sonra
elik yap elemanlarnn kullanlmas kanlmaz olmaktadr. zellikle deprem blgelerindeki
sanayi tesislerinin elik yaplmas, depreme dayankllk asndan ekonomik zmler sunar.
1.1 ELK YAPILARIN STNLKLER

elik yaplarn tekilinde kullanlan malzemenin mukavemet zelliklerinin stnlklerine
bal baz avantajlar;

1. elik homojen ve izotop bir malzemedir.
2. Elastisite modl ok yksektir. Eilme rijitliinin etkin olduu yerlerde ekonomik
zmler sunar.
3. elik yapllarn yklmas durumunda malzemenin tekrar kullanlmas mmkndr. Bu
sebeple geici yaplarda elik malzeme daha ekonomiktir.
4. Sonradan takviye edilmesi betonarmeye nazaran daha kolaydr.
5. elik yaplarda yapm srasndaki kusurlar sonradan tespit etmek mmkndr.
Betonarmede ise beton dkldkten sonra donat rtldnden donatnn kontrol edilmesi
ok zor ve pahalya mal olmaktadr.
6. elik malzeme inaat alanna ilenmi olarak gelir. Dolays ile kullanlan malzemenin
kalitesi ve mukavemeti hakknda kesin bir hkm verilebilir. Bylece elik yaplarda
emniyet katsays daha kk tutulabilir. Betonarme yaplarda ise yapnn kalitesi daha
sonradan belirlenir ve emniyet gerilmesi daha yksek tutulur.
7. Deneysel analizleri betonarmeye gre daha kolaydr.
8. elik yaplarda hacim kayb daha azdr.

eklinde sralanabilir.
1.2 ELK YAPILARIN DEZAVANTAJLARI

1. Ses ve s asndan ok iyi bir iletken olduundan, elik yaplarda yaltm sorunu ortaya
kmaktadr
2. Betonarmeye nazaran pahal bir malzemedir. Tayc sistemin durumuna gre maliyet
analizi yaplmaldr.
3. Yangna kar fazla dayankl deildir. (500 - 600) C
0
de tama zelliini kaybeder.
4. elik yap elemanlarnn birletirilmesi daha zordur.
5. Yapmndan sonra srekli tamir ve bakm ister.
6. Hava etkilerine ve rutubete kar nlem alnmaldr.
7. Yapmndaki iilik maliyeti, gnmz iin daha fazladr.
ELN ZELLKLER

Mekanik olarak ilenebilen (dvlerek, preslenerek, haddeden geirilerek ekil alabilen)
demir alamlarna elik denir. elik bnyesinde %(0.16-0.20) arasnda karbon bulundurur.
elikteki karbon aran arttka mukavemet ve sertlik artar fakat ilenebilme zellii azalr.
Orantl blge snr
Akma Snr
Elastik blge
Maksimum
Kopma
A

ekil 1 1. elik in Gerilme-ekil deitirme ilikisi

elik iin gerilme ekil deitirme grafii ekil 1.1de verilmitir. elik, elasto-plastik
davran gsteren bir malzemedir. Belirli gerilme dzeyine kadar lineer-elastik davran
gsterir. Akma snrnda yklenmesi haklinde sabit gerilme altnda uzama hzla artar. Bu
zellik malzemenin snm orann yani enerji yutma kapasitesini artrr. Daha sonra pekleme
ile dayanm artm meydana gelerek maksimum gerilme snrna ular..
1.3 ELK SINIFLARI

elikleri ;

Normal yap elikleri ( st37 veya Fe37 )
Yksek mukavemetli yap elikleri (st52 veya Fe52 )
olmak zere iki ksma ayrmak mmkndr. Ayrca,
st34 ve st44 elikleri perin yapmnda ,
4D ve 5D elikleri de bulon yapmnda kullanlan eliklerdir.
1.4 ELK EMNYET GERLMES

Akma snrna kadar yklenmi elikte byk deformasyonlar meydana gelir. Dolays ile
yaplarn bu snra kadar yklenmesi dnlemez ve msade edilemez. Bu bakmdan elikte
meydana gelecek max. gerilmenin, eliin akma snrnn yeterince altnda tutulmas gerekir.
Bu deer akma gerilmesinin bir katsayya blnmesi ile elde edilen Emniyet Gerilmesi
olmaktadr.
em
f
f
=
f
: artnamelerce belirlenmitir. Yaklak (1.5-2.0 ) arasnda alnr.
1.5 ELK YAPILARDA YKLEME EKLLER

elik yaplarda, kesit hesaplar ve dayanm tahkikleri iin iki eit yk gz nne alnr.
Bunlar;
1. Esas ykler : yapnn kendi arl, servis ykleri ve kar yk
2. lave ykler : Rzgar yk, Deprem yk, Fren kuvvetleri ve Is etkileridir.

Ykleme ekilleri
1. EY ( H ) Yklemesi : Yapya etki eden Esas yklerin toplamdr.
2. EIY ( HZ ) Yklemesi : Yapya etki eden Esas ve lave yklerin toplamdr.
Not : Kimi yerlerde H yklemesi YDI ve HZ yklemesi de YDII olarak da
kullanlmaktadr.

Tablo.1. elik yap elemanlar iin Emniyet gerilmeleri (kg/cm
2
)
MALZEME CNS
YAPI ST37 ST52
TR GERLME CNS YKLEME EKL
EY
(H)
EIY
(HZ)
EY
(H)
EIY
(HZ)
Yksek ekme-Basn-Eilme 1400 1600 2100 2400
Yaplar Kayma 900 1050 1300 1500
Perin ve uygun blonlu birleimlerde
delik civarnda ezilme

2800

3200

4200

4800
Kpr
Yaplar
Balant eleman iin ekme-basn-
eilme
1000 1000 1500 1500
Dier yap elemanlar iin kayma 920 1040 1390 1560

Tablo.2. eliin Baz Mekanik zellikleri ( Bu deerler TS 648 den alnmtr)
eliin
Ksa
Gsterili
i
ekme
Dayanm

d
kgf/cm
2

( N/mm
2
)
Akma
Snr
1

a

kgf/cm
2

( N/mm
2
)
Elastisite
Modl
E
kgf/cm
2

( N/mm
2
)
Kayma
Modl
G
kgf/cm
2

( N/mm
2
)
Isl
Genleme
Katsays

t

Fe 33

3300 - 5000
( 324 - 490 )
1900
( 186 )

Fe 34

3400 - 4200
( 333 - 490 )
2100
( 206 )

Fe 37 3700 - 4500
( 363 - 412 )
2400
( 235 )

Fe 42 4200 - 5000
( 412 - 490 )
2600
( 255 )

Fe 46 4400 - 5400
( 431 - 530 )
2900
( 284 )

Fe 50

5000 - 6000
( 490 - 588 )
3000
( 294 )

Fe 52
5200 - 6200
( 510 - 608 )
3600
( 353 )
2100000
( 206182 )
810000
( 79434 )
0.000012
Fe 60

6000 - 7200
( 588 - 706 )
3400
( 333 )

Fe 70

7000 - 8500
( 686 - 834 )
3700
( 363 )

1) Bu deerler, et kalnl 16 mm ye kadar olan mamuller iin geerlidir. Et
kalnl 16 mm den byk, 40 mm yi gemeyen mamullerde verilen deerler 100
kgf/cm
2
azaltlmaldr. Et kalml 40 mm yi aan ve 100 mm yi gemeyen
mamullerde verilen deerler 200 kgf/cm
2
azaltlmaldr

1.6 ELK MALZEME EKL VE BOYUTLARI

elik malzemeler, tecrbelerin altnda en ekonomik kesit boyutlar ile kullanlmaktadr.
Kesit alan eit olmakla birlikte mukavemet asndan kesit zellikleri farkl olan dikdrtgen
ve I kesitlerin karlatrlmasndan, ekonomik kullanmn nemi anlalabilir.

Demir elik fabrikalarndan temin edilen elik malzemelerin sl ilem ile retildii i
Standart olarak retilen baz hadde rnleri aada verilmitir

1. Profiller Gsterilii/Aklama

I Profilleri I
200

[ Profilleri [
280

Profilleri en boy ve kalnlk ifade edilir
Profilleri boyutlar verilir.
Profilleri ap ve et kalnl ifade edilir
Korniyerler

100.100.10
2 Lamalar
Dar lamalar b=10-50, t=5-60 mm
Geni lamalar b=151-1250, t=5-60 mm
nce lamalar b=12-630, t=0.1-5 mm
3 Levhalar
nce levha b x l=530x760.......1250x250, t 2.75 mm
orta levha 3 t 4.75 mm b 2500, l 7000 mm
kaba levha t 5 mm b 3600, l 8000 mm
t
b
b
l
EKME UBUKLARI

Eksen izgileri dorultusu boyunca ekme kuvveti tayan ubuklara ekme ubuklar
denir. Bunlarn yaygn olarak kullanldklar yerler kafes kiri ubuklardr. En kesitleri tek bir
hadde rnnden yaplabilecei gibi ok paral olarak da yaplabilir (ekil.3.1).

ekil 3.1. ekme ubuklar

ok paral olarak tekil edilen ekme ubuklar birleimlerinde ubuklar konstrktif olarak
(1,5-2 ) metrede bir ( ubuk boyunun en az te birinden ) balanmaldr. Bu sayede hem
ekme ubuunu oluturan paralar arasndaki mesafe tespit edilmi hem de antiyede yapm
esnasnda mnferit paralarn birbirlerine arparak zarar grmeleri nlenmi olur. ekme
ubuklarnn hesabnda, perinli ve bulonlu yaplan birleimlerde bu birleim elemanlarndan
dolay meydana gelen kesit zayflamas gz nnde bulundurulur. Yani yaplacak olan
hesaplarda birleimde meydana gelen kesit kayplar karldktan sonra kalan faydal (net )
kesit alan kullanlacaktr. Gerilme tahkikleri ubuun en zayf kesiti iin yaplr.

ekme ubuklarnn yaygn olarak kullanldklar yerler.

1. Kafes ubuk elemanlarnda

2. ereve sistemlerinde normal kuvvet diyagramlarnda iareti (+) olan elemanlar ekmeye
alrlar
(-)
(-)
(+)
(N)

3. Gergi ve Halatlarda da kullanlr.

Gergi

EKME UBUKLARININ HESAP ESASLARI

ekme ubuklarnn gerilme tahkikleri ortalama gerilme hesaplanarak yaplmaldr.
Hesaplarda kullanlan ubuk faydal en kesit alan bulunurken birleimdeki en zayf kesit
dikkate alnmas gerektiini sylemitik. ubuk kaynakl olarak tekil ediliyorsa en kesiti
zayflamas sz konusu deildir. Dolays ile hesaplamada faydal kesit alan kesit alanna
eittir.

ubuk
n
em ubuk n n
em ubuk
P
F F
P
F
F F

= = =
; ;

em
= ekme ubuunun malzeme emniyet gerilmesi
= ekme ubuunun tayaca ekme kuvveti
F = ekme ubuunun kesit alan
F
n
= ubuun delik kayplar dldkten sonraki net kesit alan
F = ubuk kesit alannda delik nedeni ile meydana gelen zayiat
Not : Kaynakl birleimlerde F = F
n
dir

Kafes kiri ekme ubuklarnda kesit tayini yaparken, dm noktalarnda perin veya
bulondan dolay meydana gelecek zayiatta dikkate alnarak lzumlu kesit alannn %30 u
ilave edilerek hesaplanmaldr.

P
F= F
n
+%30F
n

EKME UBUKLARININ EKLER

elik yap elemanlarnn tekilinde kullanlan profiller, lamalar ve kebentler gibi hadde
profillerinin boylar standart olup snrldr. Bu standart boydan daha uzun profillere ihtiya
duyulduu zaman ( rnei bir kafes kiriin alt balk ubuu ) veya elde mevcut olarak
bulunan profillerin boylar yetersiz geldiinde ekme ubuklarnn tekilinde Ek yaplma
ihtiyac ortaya kar. ubuklarn eklenme ileme perin, bulon veya kaynakla yaplabilir.
nemli birleimlerde yaplacak olan eklemelerin Kaynakl veya Bulonlu olarak
yaplmalarna dikkat edilmelidir.

ekme ubuklarnn Perinli veya Bulonlu Olarak Eklenmesi

Burada yaplacak olan eklemelerde ek levhalarnn kullanlmas gereklidir. Yaplacak olan
eklemelerde Bulonlarn yerletirilmesinde kesitte gayri msait durum oluturmamak amac
ile daha nce verilen e >=3.5d , e
1
>= 2d, e
2
>= 1.5d koullarn salamalarna dikkat
edilmelidir.

e
2
S
S
e
1
e e e e e
1
(5-10) mm

b
e
2
e
1
e h
1
h
s
t
2
t
2
t
1
t

Perin veya bulonla yaplacak olan eklerde, ek yerleri aadaki artlar salamaldr.

1. Ek levhalarnn toplam faydal en kesit alan en az ubuun faydal en kesit alan kadar
olmaldr.

( )
n ek P
F t h t t F t t
b d d t
= + * * * * * * * ;
1 1 2 1 1 2
2 2 2

2. Delik kayplar dnlmeksizin, ekme ubuunun arlk merkezi ile ek levhalarnn
tekil ettii kesitin arlk merkezleri birbiri ile akk olmal veya arada ok az bir fark
olmaldr. Yani e deeri bir iki mmyi gememelidir.

( )
( )
e e t e
mm =
2 1 1
1 3

Ek yapmnda kullanlan birleim elemanlarnn her biri kendilerine decek olan kuvveti
emniyetli bir ekilde aktarabilecek kapasitede olmaldr. Ayrca birleimde kullanlan ek
levhalar sisteme etki edecek olan kuvveti emniyetli olarak aktarabilecek kapasitede olmaldr.
Ek levhalarnn tamalar gerekli kuvvet alanlar ile doru orantldr. En kesit alan byk
olan ubuk kk olana nazaran daha fazla kuvvet aktaracaktr.

Ek levhas (h
1
*t
2
) iin;

1
1 1 2
1 2
2
S
S
t h t
h t
b
=
+
max
* * *
* *
Ek levhas (b
1
*t
1
) iin;

2
1 1 2
1
2
S
S
t h t
t
b
b =
+
max
* * *
* *

Kaynakl Ek

ekme ubuklarnn kaynakl olarak eklenmesi ekilde yaplr.

1. Bunlardan ilki, Kt kaynak dikileri kullanlarak yaplan ve niversal ek diye
adlandrlan ekleme eklidir. zorunlu kalnmadka kullanlmas tavsiye edilmez. Kt
kaynak dikileri ile yaplan ek ancak, ekme ubuundaki oluan kuvvetin, ubuun
tayabilecei en byk kuvvet ( S
max
= F
profil
*
-em
) deerinin % 48 inden az olmas
durumunda uygulanabilir.

Kt kaynak dikii
Oyuk
1/2 I
S
S

2. Enine levhalar kullanlarak yaplan ekler. Bu ekilde yaplacak olan eklemelerde,
kullanlacak olan enine levhann (t
e
) kalnl, en az ekme ubuunun balk kalnl (t)
kadar olmaldr. Bu ekin ubua etki eden (S
max
) ekme kuvvetini aktarabilmesi iin (a
1
=
0.7 s ve a
2
= 0.7 t ) kadar alnmas gereklidir.

Enine levha
S
S
Ke Kaynak
dikileri
t
e
t
a
1
>=3a
1
s
>=3a
1

3. ncs de para levhalar kullanlarak yaplan Levhal Ek olup, ek levhalarnn
boyutlar gerektii gibi saptand zaman, ekme ubuunun (S
max
) deerinin kolaylkla
aktarlmas salanr. Bu ekleme ekli piyasada en ok tercih edilen bir ekleme biimidir.
Bulonlu ekler iin verilen yukardaki temel esas kaynakl ekler iinde geerlidir.

Ke kaynak dikileri (a
1
)
S
S
s
>=3a
2
>=3a
1
Ke dikii (a
2
)
L
1
L
2

BASIN UBUKLARI

GENEL BLGLER

Boyuna dorultuda eksenel basn kuvveti tayan elemanlara Basn ubuu denir. Bu
elemanlara, yap kolanlarnda, kafes ubuklarnda ve ereve sistemlerinde normal kuvvet
diyagramlar (-) deere sahip olan elemanlarda rastlanr. Basn ubuklarnda, elemana etki
eden eksenel basn kuvveti belli bir deeri atnda yani elemann emniyetle tayabilecei
yk deerinin zerine ktnda eleman dorusalln kaybederek eilmeye balar, bu olaya
basn ubuunun Burkulmas denilir. Burkulma bir stabilite problemidir. Basn
ubuklarnn hesap ve tahkikleri burkulmaya gre yaplr.

Bir ubuun ekme durumunda tayabilecei maksimum kuvvetin ;

= =
max
max
*
P
F
P F
n
em n

olduunu bilinmektedir. Bir basn ubuunun ise gerilme ifadesi;
=
w P
F
em
*

eklindedir. Buradan bir basn ubuunun emniyetle tayabilecei maksimum basn
kuvvetinin deeri;
max
*
P
F
w
em
=
ifadesinden elde edilebilir. Burada;

em
= ncelenen ykleme durumuna EY(H)-EIY(HZ) ve malzemeye gre tablolardan alnan
emniyet gerilmesi,
F = ubuun en kesit alan,
P = ubua tesir eden basn kuvveti,
P
max
= ubuun emniyetli olarak tayabilecei maksimum basn kuvveti,
w = ubuun, narinlik derecesine bal olarak tablolardan alnan burkulma katsays
w
em
b em
=
; < 20 iin w =1 alnr
b-em
= ncelenen ykleme ekline ve malzemeye gre, ya bal olarak deien basn
emniyet gerilmesidir.

BURKULMA YK (KRTK YK ):

Malzemesi Hooke kanununa uyan, iki ucu mafsall prizmatik bir ubukta, burkulmay
balatan yke Kritik Burkulma Yk veya Euler Burkulma Yk denir (2). ki ucu
mafsall bir elemanda burkulma yk ;

krtik
b
P
EI
L
=
2
2
*

dr. Bu yk altnda ubukta oluan burkulma gerilmesinin deeri ise;
k
k
b
P
F
EI
F L

= =
2
2
*
*

olur. Bu ifade de I/F = i
2
olduundan ve = L
b
/ i olduuna gre yukarda verilen Kritik
burkulma ifadesi;
k
E
=
2
2
*

olarak yazlabilir.
Burada verilen ifadelerde;

P
kritik
= ubuun tayabilecei Kritik basn yk
E = elik malzemenin Elastisite modl ( E = 2.1*10
6
kg/cm
2
)
I = Kesitin atalet momenti (cm
4
)
L
bu
= ubuun burkulma boyu (cm )
i = Kesitin atalet yar ap (cm )
F = Kesitin alan (cm
2
)
BURKULMA BOYU (L
BURKULMA
):

Burkulma boyu ubuk ularnn mesnetlendirme artlarna gre deiir. Fakat kafes
sistemlerinde basn kuvvetine maruz ubuklarda, L
b
boylar ubuklarn kendi boylarna
eittir. Yani kafes ubuklarnda burkulma boyu olarak ubuun, iki dm noktas arasnda
kalan uzunluu alnr.

NARNLK KATSAYISI ( ):

elik yaplarda narinlik deeri hi bir zaman 250 den byk alnmamaldr. Kprlerde ise
bu deer 150 den kk olmaldr ( =< 150 ).

x
x
xx
xx
x
y
y
yy
yy
y
i
I
F
L
i
i
I
F
L
i
= =
= =

L
xx
, L
yy
= ubuun x,y eksenlerine gre burkulma boylar
i
xx
, i
yy
= ubuk en kesitinin x,y eksenlerine gre atalet yar aplar

Yaplacak olan hesaplamalarda
xx
,
yy
deerlerinden byk olan ubuun narinlik deeri
olarak alnr ve bu deere bal olarak ilgili elik tablolarndan w burkulma katsays alnr.

Tablo.4.1 Basn ubuklarnn mesnetlenme ekillerine Gre Burkulma Boylar

P
L
Kesikli
izgilerle
ubuklarn
burkulma
davran
lar
gsterilmit
ir.

Teorik
Burkulma
Boyu

0.5 L

1.0 L

0.7 L

1.0 L

2.0 L

2.0 L
Tavsiye
Edilen
Burkulma
Boyu

0.65 L

1.0 l

0.8 L

1.2 L

2.1 L

2.0 L

Bilgi

Basn ubuklarnn burkulma boylarnn belirlenmesinin daha iyi anlalmas iin bir rnek
vermekte fayda vardr.

x
y y
y
y
y
y
x
L
xx
= 0 .7 ( 3 a )
L
yy
= a
y-y yn nde
bu r k u lma
x-x yn nde
bu rk u lma
y
x
a
a
a
3 a
Z

Basn ubuklarnn mesnetlenme artlar her zaman tablolarda verildii gibi olmayabilir.
rnein ok katl bir yapnn erevesini oluturan kolonlarda, alt ve st dme bal olan
kolonun mesnet artlar farkldr. Bu tr ubuklarn burkulma boylarnn hesab iin
Nomogramlar verilmitir.

Bu Nomogramlar, telenmenin nlenip nlenmemesi hali iin ayr ayr dzenlenmitir.
Buradan alnacak olan k katsays kullanlarak ubuk burkulma boyu;

L
b
= k*L olarak hesaplanr.
ubuun baland dmdeki rijitliklerin oranna gre deien bir G katsaysnn hesab
yaplr.

Yatay telenme nlenmi Yatay telenme nlenmemi


ri Rijitlikle Kiri
ri Rijitlikle Kolon
Lc
Ic
L
I
L
I
Lg
Ig
G
g
g
c
c
=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
: ;

Burada ;
G = Burkulma boyu hesabnda kullanlan katsay,
I
c
= Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulmaburkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kolonlarn atalet momenti (cm
4
)
I
g
= Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kirilerin atalet momenti (cm
4
)
S
c
= Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kolonlarn boyu (cm),
S
g
= Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kirilerin boyu (cm),
Kolon temele rijit olarak balanmsa o noktada hesap yaplmadan direk olarak G =
1.0 alnmaldr .
Kolon temele srtnmesiz dnebilir. bir mafsalla bal ise G = 10.0 alnmaldr .
Kolonun iki ucundaki G
A
ve G
B
deerleri elde edildikten sonra izelgelerden k deeri
belirlenir. Burkulma boyu L
b
= k *L olarak belirlenir.

Ekte verilen tablolar blmnde telenme nlenmi ve nlenmemi basn ubuklarnda
burkulma boyunun hesabnda kullanlan K deeri iin Nomogramlar verilmitir.

BASIN UBUKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Basn ubuklar tekil edili ekillerine gre ,
1. Tek paral basn ubuklar
2. ok paral basn ubuklar
olmak zere iki guruba ayrlr. Bunlardan ok paral basn ubuklar da kendi arasnda
Birinci grup basn ubuklar
kinci grup basn ubuklar
nc grup basn ubuklar
olmak zere gruba ayrlr. imdi sras ile bunlar inceleyelim.

Tek Paral Basn ubuklar

Basn kuvvetine maruz tek profilden yaplan veya paralar srekli olarak birletirilmi olan
ok paral ubuklar bu gruba girer. Ancak ok paral olan basn ubuklar birbirleri ile
srekli olarak birletirilmi olduklarndan tek paral basn ubuklar gibi dnlr ve
hesaplanr ve bunlarda tek paral basn ubuklar grubuna dahil edilirler. Bu ekildeki
ubuklara paralar srekli birletirilmi ok paral basn ubuklar denilir.
Tek Paral Basn ubuklar in rnekler

Burada iki farkl problem vardr;

1. En kesit ve kesite etki eden eksenel basn kuvveti bellidir. Bu bilinenlere gre kesitin
gerilme kontrollerinin yaplmas ve kesitin emniyetli olarak aktarabilecei maksimum
basn kuvvetinin bulunmas istenir.
2. ubua etki eden eksenel basn kuvveti bellidir. Bu kuvveti emniyetli bir ekilde ubuk
tarafndan tanabilmesi iin gerekli olan ubuk kesitinin belirlenmesi istenir. Bu durumda
balangta bir kesit seilip daha sonrada kontrolleri yaplabilir.

Tek Paral Basn ubuklarnn Hesap Admlar

1. ubuun mesnetlenme ekline gre burkulma boyu belirlenir.
2. Balangta burkulma olmayacakm gibi ( w = 1 yaklam ile ),

F F
P
em
= =
0

forml ile bir balang kesit alan hesaplanr.
3. Profil tablosundan, bulunan kesit alanna en yakn olan byk kesitli profil seilir. Seilen
bu profil iin verilen
x
,
y
, F, i
x ,
, i
y
, deerleri tablodan alnr. Bunlara bal olarak
x
,
y
deerleri hesaplanr.
4.
x
,
y
Deerlerinden byk olanna gre tablodan burkulma katsays ( w ) alnr |<20
iin w=1alnr|.
5. Seilen kesitin,
=
w P
F
em
*

artn salayp salamad kontrol edilir. Eer bu art salanmyorsa
yeni
em
F
w P
=
*

forml ile yeni bir kesit alan belirlenir. Buna bal olarak profil tablosundan yeni bir kesit
seilir. Seilen bu yeni profil iin yukardaki 3. ve 4. ilem admlar yeniden yaplr.
5.admdaki art salanana kadar bu ileme devam edilir. Bu art saland taktirde ileme son
verilir.

TEK PARALI BASIN UBUKLARI LE LGL ZLM SORULAR

Soru-1
Kesiti ve ykleme biimi aadaki ekilde verilmi olan kolona P=-52 ton luk
eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Kolon iin gerekli tahkikleri Yapnz (Malzeme st 37,
ykleme ekli H)

Y
150 cm
150 cm
150 cm
450 cm
Verilenler: Kesit I260,
Eksenel kolon yk P
max
= -52 ton
L
kx
= 450 cm, L
ky
= 150 cm

I260 iin F =53.30 cm
2

xx
=10.40 cm

yy
= 2.32 cm
olarak ilgili profil tablosundan alnd.
xx
kx
x
yy
ky
yy
yy yy
L
W W
olarakalnr

= = =
= = =
= = = =
450
10 40
4330
150
2 32
64 70
64 70 135
.
.
.
.
. .
max max

P
Z
Y
X

X

cm
P
ton W
F
em
2
max
31 . 1 35 . 1 *
30 . 53
52
* = = =

Hesaplanan gerilme deeri kesitin emniyet gerilmesi deerinden kk olduu iin,
kesit zerine etki ettirilen yk gvenli bir ekilde tar.


Soru-2:
Plan ve kesiti aada verilmi olan kolon elemana P= 60 ton luk basn yk etki
etmektedir.

Verilenler: Kolon kesiti I300, eksenel basn yk P= 60 ton, ykleme ekli H,
malzeme st37
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak, kesitin verilmi olan yk emniyetle tayp
tayamayacan kontrol ediniz.

X
2 m
2 m
2 m
6 m
Y
X
Y

300
2 4 4
69 9800 451 1190 2 56
I i i
F cm I cm I cm cm cm
X Y
X Y
= = = = = , , , . , .
olar
ak ilgili profil tablosundan alnd.
X-X eksenine dik burkulma boyu; L
kx
= 600 cm
Y-Y eksenine dik burkulma boyu; L
ky
= 200 cm

x
kx
x
y
ky
y
tablodan
em
L
i
L
i
W
P
F
W t cm
= = =
= = =
= = = = =
600
1190
5042 51
200
256
7812 79
79 153
60
69
153 132
2
.
.
.
.
. * * . . /
max max

Hesaplanan gerilme deeri kesitin emniyet gerilmesi deerinden kk olduu iin,
kesit zerine etki ettirilen yk gvenli bir ekilde tar.


Soru-3

verilenler; H= 7 m yksekliinde iki ucu mafsall olarak tekil edilmi bir kolon iin ;
P=-105 ton, malzeme st37 ykleme ekli H olarak verilmitir.
stenenler; Verilen yk emniyetli bir ekilde tayabilecek kesiti IPB profillerinden tekil
ve tahkikini yapnz.

0
2
200
2 2
0
2
105
140
750
200
781 75 507
7 0 700
700
507
138 190
105 190
140
143
F I
IPB i
L L L
L
i
W
F
P
cm se ilen
PB
F cm cm cm
Burkulmna tablosundan m cm
olarak alnr
P W
cm
em
kx ky
K
G
em
= = =
= =
= = = =
= = = =
= = =
.
.
. , .
.
.
.
.
* * .
.
min
min
max
X
Y
L=H=7.0 m

Silen kesit F cm
W
P W
F
kg kg
IPB cm F i
L
i
cm cm
gerekli
k
em
; , .
.
. .
* * .
. .
min
min
300
149 7 58
700
7 58
92 30 93 176
105 176
149
124 140
2
2 2
= =
= = = =
= = = =

Soru -4
Verilenler; IPB profilinden tekil edilmek istenen tek paral birinci gurup basn
ubuuna P
max
= 100 tonluk eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Burkulma boylar
L
kx
=L
ky
=500 cm olarak verilmektedir.
stenen; Gerekli olan kesiti belirleyiniz.
zm :
Balang olarak W
0
=1 kabul edelim ve F
0
balang kesitini belirleyelim.
0
2
100
140
1 7150
200
F
P
cm I
em
W tablodan seildi
PB
= = =
max
*
.
* .

( )
0
2
2
0 0
100
140
1 7150
7810 854 507 507
500
507
99 80
80 155
200
200
F
P
cm I
I cm
L
em
X Y Min Y
K
Min
W tablodan seildi
F cm cm cm alnd
W tablosundan alnd Donke Metodu
W
PB
PB
= = =
= = = = =
= = = = =
= =
max
*
.
* .
. , . , . , . .
.
.


= = = =
= = =
= = =
= =
= = = =
= =
P W
F
kg kg oldu undan kesit yeterli
de ildir Yeni bir kesit seimi yaplr
P W
alnr
F cm cm
i i cm
W alnd
cm cm
F cm I
I cm i i
L
i
cm
em
G
em
X Y
y
K
Min
PB
PB
* * .
.
. .
.
* * .
.
.
, . , . ,
.
.
. .
* . .
min
100 155
7810
198 140
100 155
140
110
118 1120 858
858
500
858
58 27 128
100
118
128 1085
2 2
2
2
2
240
240
em
oldu undan kesit uygundur
.

Soru-5

Verilenler; I200 kesitli elik bir kolon, L
kx
=660 cm, L
ky
=220 cm ve kolon eksenel yk
S
max
=-15 ton olarak verildiine gre

stenen; gerekli tahkikleri yapnz.

X
Y
220 cm
220 cm
220 cm
660 cm
X
Y
200
3350
8 0
187
660
8 0
83
220
187
118
118 2 84
15
3350
2 84 127
2
2
I i
i
L
i
L
i
W
F cm
cm
cm
P
F
W t cm
X
Y
X
kx
y
Y
ky
y
y
=
=
=
= =
= =
= = =
= = =
.
.
.
.
.
.
*
.
* . . /
max max

Soru-6

Verilenler: Profili ile tekil edilen yan duvar kolonuna P= 51.50 ton luk bir eksenel basn
kuvveti etki etmektedir. Malzeme st37, ykleme ekli H (YD1) olarak verilmitir.
stenenler:kolon kesiti olarak da I 260 kullanlacana gre gerekli kontrolleri
yapnz.
X
Y
150 cm
150 cm
150 cm
450 cm
zm: Kolon ularnda mafsal artlar
mevcuttur.
260
5340
10 40
2 32
450 150
450
10 40
4330
150
2 32
64 70
64 70 135
5150
5340
135 130
2
2
I
cm
L L
L
W
cm
F
cm
cm
olarak alnr
cm cm
ton
X
Y
kx ky
X
KX
X
Y
KY
Y
Y
em
=
=
=
= =
= = =
= = =
= = =
= =
.
.
.
,
.
.
.
.
. .
.
.
* . .
max max

Soru-7

Verilenler: S=28 ton, L
kx
= L
ky
= 450 cm olarak verilmektedir. Malzeme st37,YD1
stenenler: Kolon kesitini standart I profillerini kullanarak boyutlandrnz.

zm:

( )
lk olarak balang kesiti belirlenir
olarak i ili tablodan alnd
Donke Metodu
F
F
P
cm I
F cm
cm
L
W
em
k
Min
0
0
2
2
0 0
28
144
19 44
450
155
290 150 340
160
2280
155
.
.
. lg
.
.
max
min
.
.
= = =
=
=
= = = = =
=

( )
lk olarak balang kesiti belirlenir
Donke Metodu
Seilen
F
F
P
cm I
F cm
cm
L
W
F
P
W cm I
F cm
cm
em
k
Min
Gerekli
Max
em
Max
0
0
2
2
0 0
0
2
2
28
144
19 44
450
155
290 150 340
280
144
340 6610
450
2 56
176
160
300
22 80
155
6910
2 56
.
.
. lg
.
.
*
.
.
* . .
.
max
min
min
.
.
.
.
= = =
=
=
= = = = =
= = =
=
= =
=
=
W kg
Seilen
W
kg kg olarak bulunur
cm
F I
F cm
cm
cm cm
em
Gerekli
Max
em
= = =
= =

= = =
= = =
=
=
538
28
6910
538 218
28
144
538
450
2 80
167 4 50
28
6910
4 50 144 144
2
2 2
340
2
8680
2 80
.
.
* . .
.
* .
.
.
.
* . . .
.
.
min

Soru-8

Verilenler: L80.80.8 en kesitli bir kafes kiri basn ubuu L
kx
=L
ky
=275 cm olarak
verilmitir. Malzeme st37, Ykleme ekli H

stenenler: Bu ubuun emniyetle tayabilecei en byk basn ykn hesaplaynz.

zm:
80808
12 30
2 42
155 306
2
. .
.
.
. , .
lg
L
F
i i
i i
cm
cm
cm cm
X y
=
= =
= =

80 80 8
12 30
2 42
155 306
275
155
177 544
12 30
544
144 326
2
. .
.
.
. , .
lg
.
.
* *
.
.
* . .
.
min
L
F cm

L
P
F
P
F
W
P
X y
Max
k k
Max
em Max em Max
cm
cm cm
W
W ton
olarak hesab edilir
=
= =
= =
= = = = =
= = = =


Soru-9
Verilenler: IP300 tek paral basn ubuu, malzeme st37, ykleme ekli H,
burkulma boyu L
kx
=L
ky
stenenler: Basn ubuunun emniyetle tayabilecei maksimum basn ykn
bulunuz.
zm:
X
Y
P
F cm
cm
cm
cm
cm
I
I
I
i
i
x
y
x
y
300
69
9800
451
11 90
2 56
2
4
4
=
=
=
=
=
.
.

X-X eksenine dik burkulma tahkiki
x
kx
x
x
em
Max
x X
em
x
L
w
P
F
w P
F
w
ton

= = = =
= = = =
350
1190
29 50 108
69 00
108
140 89 44
.
. .
*
.
.
* . .
*

Y-Y eksenine dik burkulma tahkiki
Y
ky
y
Y
em
Max
Y Y
em
Y
L
w
P
F
w P
F
w
ton

= = = =
= = = =
350
2 56
137 317
69 00
317
1 40 30 50
.
.
*
.
.
* . .
*

Sonu olarak kolonun tayabilecei maksimum basn yk; P
max
=P
Y
= 30.50 ton
olarak bulunur.

Soru-10
Verilenler: Bir ucu serbest ve bir ucu yere ankastre olan 350 cm boyunda ki kolona
P= 57 tonluk bir basn kuvveti tesir etmektedir. Malzeme st37, ykleme ekli H olarak
verilmitir.
stenilenler: IPB profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz.
zm
L H cm W Donke Metodu
F
P
cm
Se ilen
PB
F cm
i cm
i cm
K
em
X
Y
I
= = =
= = =

=
=
=
2 700 1
57
140
40 72
140
43
593
358
0
0
2
2
, ( )
.
.
.
.
max
H=350 cm
P=57 ton

0
2
700
358
196 123 2 55
57
140
2 55 338
= = = = =
= = =
L
i
W
P
F
W ton cm
K
em
min
max
.
.
*
.
* . .

F
P
W cm
Se ilen
PB
F cm
i cm
i cm
L
i
W
ton cm ton cm
gerekli
em
X
Y
k
em
I
= = =

=
=
=
= = = =
= = =
max
max
min
*
.
* . .
.
.
.
.
* . . .

57
140
2 55 10382
240
106
10 30
6 08
700
6 08
115 2 23
57
106
2 23 120 140
2
2
2 2

Sonu olarak seilen kesit; IPB240

Soru-11
Verilenler; U160 profili iin L
kx
=500 cm, L
ky
=250 cm, malzeme st37, ykleme ekli
H (YD1) olarak verilmitir.
stenen; kesitin tayabilecei maksimum basn ykn bulunuz.

zm:

X
Y
S
t
h
e
y
b
1
4 4
160
160 65 925 85 3
6 21 189 184
500
6 21
80
250
189
132
132 2 94
24
2 94
14 1143
U

= = = =
= = =
= = =
= = =
= =
= =
h mm b mm I cm I cm
i cm i cm e cm
L
i
L
i
W
P ton
X y
X y y
x
kx
x
y
ky
y
, , , .
. , . , .
.
.
.
.
* . .
max max
max

Soru-12

Verilenler; L100.100.10 kebent den tekil edilen basn ubuuna P=10 ton luk basn
kuvveti etki etmektedir. S
k
= 220 cm, malzeme st37, ykleme ekli H olarak verildiine gre
stenenler; gerekli tahkikleri yapnz.

X
Y
10010010
304
382
195
19 20
220
195
113 218
10
19 20
218 114 140
2
2 2
. .
.
.
.
.
.
.
*
.
* . . .
max
min
L
i i cm
i cm
i cm
F cm
L
i
W
P
F
W ton cm ton cm
x y
k
em
= =
=
=
=
= = = =
= = = =


Soru-13
Verilenler; ekilde mesnet artlar grlen BC basn ubuunun A noktasnn yatay hareketi
ekil dzleminde nlenmi iken ekil dzlemine dik dorultuda serbest braklmtr. Byle
bir basn ubuu I 260 profilinden tekil edilirse, malzeme st37, ykleme ekli H olarak
verildiine gre;
stenilenler;
a) I260 profilinin gvdesi hangi dzlemde olmas daha uygun olur, neden
b)
Bu durumda ubuun tayabilecei maksimum basn kuvveti ne olur.

zm:
a) ubuun yk tama kapasitesi dorudan W ( burkulma katsays) ile alakal olduundan
kesitin her iki konumda da emniyetle taya bilecei yk bulmak iin
X
ve
Y
deerlerinden
byk olann en kk yapacak konum aratrlmaldr.
1-) Profil gvdesinin ekil dzleminde olduunu kabul edelim

C
A
B B
C
1 0 0 c m
2 5 0 c m
3 5 0 c m
Y
X
A

L cm L cm
F cm
i cm
i cm
L
i
L
i
kx ky
x
y
x
kx
x
y
ky
y
I
= =
=
=
=

= = =
= = =
=
250 350
260
5330
10 40
2 32
250
10 40
24
350
2 32
151
151
2
,
.
.
.
.
.
max

2-) Gvdenin dik dzlemde olmas halinde;
X
Y
L cm L cm
L
i
L
i
Grld gibi bu durumda daha k ktr
bu yzden profilin gvdesi ekil dzle e dik olmald
kx ky
x
kx
x
y
ky
y
= =
= =
= = =
=
=
350 250
350
10 40
34
250
2 32
108
108
108
,
.
.
.
min
max
max

b-) Kesitin tayabilecei maksimum yk;

max
max
.
*
.
.
* . .
= =
= = =
108 215
5330
215
140 34 70
w
P
F
w
ton
em


olarak bulunur.

Soru-14

verilenler; ekilde grld gibi paralar srekli birleik 2U160 profilinden tekil edilmi
olan bir basn ubuu iin L
kx
=500 cm, L
ky
= 250 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
(YD1) olarak verilmektedir.

stenenler; basn ubuunun emniyetle taya bilecei eksenel basn ykn bulunuz.

zm:
160
24
925
85 30
6 21
1 89
1 84
2
4
4
U
=
=
=
=
=
=
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm
x
y
x
y
y
.
.
.
.
H
e
e
y e
y
e/2
e/2
d d
X
Y Y Y
b

I I cm i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
x x x
x
x
kx
x
x
x
x
em
= = = = = =
= = = =
= = =
2 2 925 1850
1850
48
6 21
500
6 21
81 162
48
161
140 4174
1
4 1
* * .
.
.
*
.
* . .

| | I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
y y
y
y
y
ky
y
y
y
y
em
= + = + =
= = =
= = =
= = =
2 2 2 85 30 2 24 65 184 1213
1213
48
502
250
502
50 126
48
126
140 5333
1
2 2 4
* *( * ) * . * *( . . )
.
.
.
*
.
* . .

Kesitin taya bilecei maksimum basn yk olarak; P
mav
= P
x
=41.74 ton bulunur. Kesitin
her iki ynde de burkulma bakmndan emniyetli olabilmesi iin kesite etki eden P
x
ve P
y

yklerinden en kk olan kesitin tayabilecei maksimum ( P
max
) yk olarak alnr.

Soru-15

verilenler; ekilde grld gibi paralar srekli birleik 2U300 profilinden tekil edilmi
olan bir basn ubuu iin L
kx
=600 cm, L
ky
= 300 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
(YD1) olarak verilmektedir.

stenenler; basn ubuunun emniyetle taya bilecei eksenel basn ykn bulunuz.

zm:
300
58 8
8030
495
11 70
2 90
2 70
10
2
4
4
U
=
=
=
=
=
=
=
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm
b cm
x
y
x
y
y
.
.
.
.
H
e
e
y e
y
e/2
e/2
d d
X
Y Y Y
b

I I cm i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
x x x
x
x
kx
x
x
x
x
em
= = = = = =
= = = =
= = =
2 2 8030 16060
16060
117 60
1170
600
1170
5128 52 128
117 60
128
140 128 625
1
4 1
* *
.
.
.
. .
*
.
.
* . .


| | I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
y y
y
y
y
ky
y
y
y
y
em
= + = + =
= = =
= = =
= = =
2 2 2 495 2 5880 10 2 70 7271
7271
117 60
7 863
300
7 863
3815 39 116
117 60
116
140 141933
1
2 2 4
* *( * ) * * . *( . )
.
.
.
. .
*
.
.
* . .

Kesitin taya bilecei maksimum basn yk olarak; P
mav
= P
x
=128.625 ton bulunur.
Kesitin her iki ynde de burkulma bakmndan emniyetli olabilmesi iin kesite etki eden P
x
ve
P
y
yklerinden en kk olan kesitin tayabilecei maksimum ( P
max
) yk olarak alnr.

Soru-16
Verilenler; Kesiti aada verilen basn ubuu iki adet U160 profilinin ve bir tane
I260 profilinin balklarna srekli kaynaklanmas ile tekil edilmitir. L
kx
= 500 cm, L
ky
= 350
cm , malzeme st37, ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler; ubuun emniyetle tayabilecei maksimum yk bulunuz.

zm:
Y
X
Y
Y
e
d
d
e
y
e
y
S
1
S
2
t
2
t
1
260
5340
5740
288
0 94
141
160
24
925
8530
0 75
105
184
2
4
4
1
1
2
4
2
2
I
F cm
I cm
I cm
S cm
t cm
F cm
I cm
I cm
S cm
t cm
e cm
x
y
x
y
y
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
.
.
.
;
.
.
.
.
U

Not: Burada kesitin X ve Y eksenlerine gre atalet momentleri hesaplanrken, profillerin lokal
eksenlerine dikkat edilmelidir.

( )
( ) I I I F
h
S e
I cm
F F F cm
x x I y U U
I
x
I U
= + + +
|
\
|
.
|
(
= + +
(
=
= + = + =

2
2
5740 2 8530 24
26
2
0 75 184
12719
2 5340 2 24 10140
2
2
2
4
2
* * . * . .
* . * .

i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
x
x
x
kx
x
x
x
x
em
= = =
= = = =
= = =
12719
10140
1120
500
1120
45 121
10140
121
140 117 32
.
.
.
.
*
.
.
* . .

I I I cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W
ton
y y I x U
y
y
y
ky
y
y
y
y
em
= + = + =
= = =
= = = =
= = =

2 2 288 2 925 2138
2138
10140
4 59
350
4 59
76 155
10140
155
140 9158
4
* * *
.
.
.
.
*
.
.
* . .

P
max
=P
Y
= 91.58 ton olarak hesaplanr.

Soru-17
Y
X
Y
Y
e
d
d
e
y
e
y
d
1
d
2
t
2
t
1
ekil- (a)
ekil-(b)
200 140
33 40
2140
117
0 75
113
20 40
605
62 70
0 70
10
175
2
4
4
1
1
2
4
4
2
2
I
F cm
I cm
I cm
d cm
t cm
F cm
I cm
I cm
d cm
t cm
e cm
x
y
x
y
y
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
.
.
.
.
.
.
.
.
U
Bir adet I200 ile iki adet
2U140 profilini birbirine
srekli kaynaklayarak bir
basn ubuu tekil
edilmek istenmektedir.
Malzeme st37, ykleme
ekli H olarak
verilmektedir.
a) Ayn burkulma boyu
iin ekil-(a) ve ekil-(b)
deki birleimlerden
hangisi daha fazla yk
aktarr.
b) Bu kesitlerin ayn yk
tamalar iin burkulma
boylar arasndaki oran
ne olmaldr.
X
Y

zm:
a-) ekil-(a) iin;
( )
( )
| |
F F F cm
d
h
S e cm
I I I F d cm
I I I cm
I U
I
y
x x I y U U
y y U y I
= + = + =
= + = + =
= + + = + + =
= + = + =
2 3340 2 20 40 74 20
2
20
2
10 70 175 8 95
2 2140 2 62 70 20 40 8 95 553360
2 2 605 117 1327
2
2 2 4
4
* . * . .
. . .
* * * . . * . .
* *
_

i
I
F
cm
i
I
F
cm
i i cm
L
i
L
L
x
x
y
y
y
a
k k
k
= = =
= = =
= =
= = =
553360
74 20
8 63
1327
74 20
4 23
4 23
4 23
0 236
.
.
.
.
.
.
.
.
min
min

ekil b deki kesit iin;
I I I cm
I I I F e
t
cm
x x I x U
y y I y U U y
= + = + =
= + + +
|
\
|
.
|
(
(
= + + +
|
\
|
.
|
(
(
=

2 2140 2 605 3350
2
2
117 2 62 70 20 40 175
0 75
2
426 60
4
2 2
4
* *
* * * . . * .
.
.

i
I
F
cm
i
I
F
cm
i i cm
L
i
L
L L oldu undan P
x
x
y
y
y
b
k
mni
k
a k b k
= = =
= = =
= =
= =
= =
3350
74 20
6 72
426 60
74 20
2 40
2 40
0 42
0 236 0 42
.
.
.
.
.
.
.
. .
min

Soru-18
Verilenler; ekil de en kesiti verilen basn ubuunda L
k-x
=L
k-y
= 300 cm, malzeme st37,
ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler; ubuun emniyetle tayabilecei basn ykn bulunuz.
zm:
10.8cm
2
100 75 7
11 90
118
56 90
3 06
1 83
1
2
4
4
*
. .
.
.
.
.
L
F cm
I cm
I cm
e cm
e cm
x
y
x
y
=
=
=
=
=
e
y
e
y 5 cm
d
e
x
250.8 mm
X
I
Y
I
2*L100.75.7

lk nce sistemin (X-X) ekseninin geecei merkez nokta belirlenir.

( )
| |
( ) ( )
| |
( ) ( )
Y cm
g
=
+ +
+
=
25 08 0 4 2 1190 306 08
25 08 2 1190
2 28
* . * . * . * . .
* . * .
.
( ) ( )
F F F cm
Lama L
= + = + = 2 25 08 2 1190 4380
2
* * . * . .
| |
( ) ( ) ( )
( )
| |
I F d I F d
I cm
X Lama X L L
X
= + +
= + + + =
* * *
* . * . . * . * . . . .
2 2
2 2 4
2
25 08 2 28 0 4 2 118 1190 306 08 2 28 36610

| | I
t h
I F d
I cm
Y
Lama
X L L
Y
= + +
= + + +
|
\
|
.
|
( =
*
* *
. *
* . . * . .
3
2
3 2
4
12
2
08 25
12
2 56 90 1190
5
2
183 160170

i
I
F
cm
i
I
F
cm
i i cm
L
i
W
X
X
Y
Y
Y
k
= = =
= = =
= = = = = =
36610
4380
2 89
160170
4380
6 05
2 89
300
2 89
104 2 05
.
.
.
.
.
.
.
.
.
min max
min
P
F
W
ton
Max
Max
em
= = = *
.
.
* . .
4380
2 05
144 30 77
olarak elde edilir.

Soru-19
Verilenler; ki adet U160 profillerinin srekli olarak kaynaklanmas sureti ile elde
edilen bir basn ubuunda L
k-x
=550 cm, L
k-y
=375 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
olarak verilmektedir.
stenenler; Kesitin emniyetle tayabilecei maksimum yk bulunuz.
zm:
Y
Y
1
Y
2
X
1
X
X
2
S
e
e
1.84 cm
6.16 cm
8.0 cm
9.84
cm
t
160
24
925
8530
0 75
105
184
2
4
4
U
F cm
I cm
I cm
S cm
t cm
e cm
x
y
=
=
=
=
=
=
.
.
.
.

( )
( ) ( )
| |
X
F
h
e
F
cm
Y
F
h
h e
F
cm
I I I F d F d
I cm
I I I F d F
X X Y
X
Y Y X
=

|
\
|
.
|
= =
=
+
(
=
|
\
|
.
| =
= + + +
= + + + =
= + + +

*
*
.
.
*
*
* * . .
* *
. * . . . .
* *
2
2
16
4
184
2
308
2
2
1
2
3
2
16 184 1108
925 8530 24 1416 1108 1108 8 0 1466
1 1 1
2
2
2
2 2 4
1 1 1
2
( ) ( )
| |
( ) ( ) ( ) ( )
| |
d
I cm
I cm
Y
XY
2
2
2 2 4
4
8530 925 24 8 0 308 184 308 2172
24 1416 1108 8 0 308 24 1108 8 0 184 308 727 40
= + + + + =
= + + =
. * . . . .
* . . * . . * . . * . . .

( )
( )
( )
( )
I
I I I I
I
I cm
I
I I I I
I
I cm
Max
X Y X Y
XY
Max
Min
X Y X Y
XY
Min
=
+
+
|
\
|
.
| +
=
+
+

|
\
|
.
| + =
=
+
|
\
|
.
| +
=
+

|
\
|
.
| + =

2 2
1466 2172
2
1466 2172
2
727 40 2627 50
2 2
1466 2172
2
1466 2172
2
727 40 101050
2
2
2
2 4
2
2
2
2 4
. .
. .

i
I
F
cm
i
I
F
cm
L
i
L
i
w alnr
P
F
W
ton
Max
Max
Min
X X
k x
Y Y
k y
Tablodan
Max em
= = =
= = =
= = =
= = =
= =
= = =

2627 50
48
7 40
101050
48
4 60
550
7 40
74
375
4 60
82
82 164
48
164
140 40 97
.
.
.
.
.
.
. .
*
.
* . .
min
max
min
max max
max

olarak bulunur.

Soru-20

Verilenler; U220 ve U180 profillerinin srekli olarak birletirilmesi ile elde edilen basn
ubuuna P= 65 ton luk eksenel basn yk etkimektedir. L
k-x
=L
k-Y
=350 cm, malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.

stenenler; Basn ubuu iin gerekli kontrolleri yapnz.

zm:
X
1
X
2
X
Y
1
Y
Y
2
e
y
e
y
U180
U220
220
180
37 40
2690
197
214
28
1350
114
192
2
4
4
2
4
4
U
U
F cm
I cm
I cm
e cm
F cm
I cm
I cm
e cm
x
y
y
x
y
y
=
=
=
=
=
=
=
=
.
.
.

( )
( )
( )
( )
X cm
Y cm
I cm
I cm
I cm
X
Y
XY
=
+
+
=
=

+
=
= + + + =
= + + + + =
= + =
28 214 9 0
28 37 40
4 77
28 11 9 0
28 37 40
388
2690 37 40 388 114 28 11 388 192 4124
197 37 40 4 77 1350 28 9 214 4 77 3543
37 40 388 4 77 28 520 6 37 1620
2 2 4
2 2 4
4
* . .
.
.
* .
.
.
. * . * . .
. * . * . .
. * . * . * . * .

( )
( )
( )
( )
I
I I I I
I
I cm
I
I I I I
I
I cm
Max
X Y X Y
XY
Max
Min
X Y X Y
XY
Min
=
+
+

|
\
|
.
|
+
=
+
+
|
\
|
.
| + =
=
+

|
\
|
.
|
+
=
+
|
\
|
.
| + =

2 2
4124 3543
2
4124 3543
2
1620 5476
2 2
4124 3543
2
4124 3543
2
1620 2182
2
2
2
2 4
2
2
2
2 4

( )
( )
i
I
F
cm
L
i
W
ton cm ton cm
k
mni
Tablodan
min
min
max max
.
.
.
.
.
* . . .
= =
+
= = = =
=
+
=
2182
28 37 40
578
350
578
61 131
65
28 37 40
131 130 140
2 2

Soru-21
Verilenler; En kesiti aada verilen basn ubuunda L
k-x
=450 cm, L
k-y
=600 cm,
P=90 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli EIY (HZ) olarak verilmektedir.
stenenler; Gerekli kesit kontrollerini yapnz.
zm:

( )
( )
| |
( )
I I F d cm
I I F d b
h
I cm
F F F cm
X x U kutu
Y y U U U kutu
kutu
Y
U kutu
= + = +
|
\
|
.
|
( =
= + +
|
\
|
.
|
= +
|
\
|
.
|
( +
|
\
|
.
|
=
= + = + =
2 2 2 1910 2 10 08
20
2
0 4 5295
2 2
12
2 148 32 20
25
2
2 01 2 08
10
12
7516
2 2 2 32 20 2 10 08 80 40
2
2
4
2
3
2 3
4
2
* * * * * * . * .
* * * *
* . * . * . *
* * * . * * . .

i
I
F
cm
L
i
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W ton cm ton cm
X
X
X
k x
X
Y
Y
Y
k y
Y
Tablodan
em
= = = = = =
= = = = = =
= =
= = = =
5295
80 40
812
450
812
55
7516
80 40
9 67
600
9 67
62
62 138
90
80 40
138 154 160
2 2
.
.
.
.
.
.
.
*
.
* . . .
max max
max

OK PARALI BASIN UBUKLARI

ki veya daha ok paradan oluan basn ubuklardr. ok paral olarak kabul edilen
ubuklarda mnferit paralar arasnda genellikle genie bir aralk vardr. ubuu tekil eden
paralarn birlikte almalar iin ya kafes tarz bir balant veya ba levhalar ile ereve
tarz bir balant kullanlr.

Birinci Grup Basn ubuklar

Aadaki en kesitlerden de grlebilecei gibi, burada en kesiti oluturan paralar
birbirlerinden ayrktr. ki asal eksen (X-X) ve (Y-Y) zel konumlar vardr. Eksenlerden biri,
en kesitlerdeki paralarn hepsini kesmektedir (X-X ekseni gibi). Bu eksene Malzemeli
Ekseni denir. Dier eksen ise, ya paralardan hi birisini kesmez veya bir ksmn keser.
Bunlarda Malzemesiz Eksen denilir. Her iki eksen etrafndaki burkulma hesaplar ayr ayr
yapldndan ve hesaplama yntemleri de deiik olduundan, en kesitteki malzemeli ve
malzemesiz eksenlerin doru olarak belirlenmesi gereklidir. Herhangi bir en kesitte, bir eksen
malzemeli, dieri malzemesiz veya her iki eksende malzemesiz olabilir, fakat her iki
ekseninde malzemeli eksen olmas mmkn deildir (2). Asal eksenlerinden birisi malzemeli
eksen ( ubuu meydana getiren paralardan her birisini kesen eksen ) olan ubuklardr. Bu
eksene dik burkulma bakmndan tek paral basn ubuklar gibi hesap edilirler.
Burada btn profilleri kesen X-X eksenine malzemeli eksen, Y-Y eksenine ise
malzemesiz eksen ad verilir.
X
e
X
Y
m=2
e
Y
m=2
e e
X
Y
X
m=3
e e
e
X
X
Y
m=4 e
X
Y
m=2
e
X
Y
m=2
X X
Y
X
Y
X
Y
m=2
. Birinci Grup Basn ubuklar in rnekler

e
L
k1
X
X
Y
Y

Birinci Grup Basn ubuklarnn Hesap Esaslar

Birinci grup basn ubuklar, tek paral basn ubuklarnda olduu gibi hem X-X
eksenine dik burkulmaya gre hem de Y-Y eksenine dik burkulmaya gre tahkik edilirler.

I. X-X Eksenine Dik Burkulmaya Gre Tahkik

X-X eksenine dik burkulmaya gre hesab tek paral basn ubuklarnda olduu gibi yaplr
X
X
X
X mevcut
X
em X
X
L
i
w
w
F
i
I
F
P

= = = ;
*
;
X
= X-X eksenine dik burkulmadaki narinlik
L
X
= X-X eksenine dik burkulmadaki, ubuun burkulma boyu
i
X
= X-X eksenine gre ubuun atalet yarap
P = ubua tesir eden eksenel basn kuvveti
F = ubuun kesit alan

II. Y-Y Eksenine Dik Burkulmaya Gre Tahkik

Burada, itibari bir
Y
narinlik deeri hesap edilir ve buna bal olarak tablodan W
Y
itibari
burkulma deeri alnr ve bu deere gre yine tek paral basn ubuu gibi hesap yaplr
Y Y Y
Y
Y
yY
k1
d
b
m
ereve ubuklarda
Kafes ubuklarnda
F
Z
w
L
i
L
i
i i
F
D
L e

= +
= = =
=
2
1
2
1
1
1
1
3
1
2
2
50
*
;
,
*
*
*
min

Burada;
Y
= ubuun btnnn, Y ekseni etrafndaki narinlik derecesidir.
m = Basn ubuunu tekil eden paralarn alma durumuna gre para says
1
= Yardmc narinlik deeri
Z = Paralel dzlemlerdeki enine balantlarn says
i
min
= Bir parann en kk atalet yar ap
F
d
= Kafes balantda bir diyagonalin en kesit alan
L
b1
= Tek parann burkulma boyu
i
Y
= Y-Y eksenine gre atalet yar ap
L
Y
= Y-Y eksenine dik burkulma boyu
I
1
= Tek parann Y-Y eksenine gre atalet momenti
F
1
= Tek parann kesit alan
L
k1
= Balant levhalar arasndaki mesafe
Yksek yaplarda
1
3
L
L
olmak zere;
1
> 50 ise
1
2
4 3

|
\
|
.
|
|
X
yi
em
P w
F
* *
*
*

art salanmaldr.
X
/2 <50 ise yukardaki ifadede
X
/2 yerine 50 alnabilir (1).

i
Y
Deeri iin, iki paral ubuklarda;

Y
Y
i
I
I F
e
F
i
e
F
= =
+
= +
|
\
|
.
|
|
\
|
.
|
2 2
2
1 1
2
1
1
2
2
2
2
* * *
*

paral ubuklarda;
Y
Y
i
I I F e
F
i e
F
= =
+
= +
3 2
3
2
3
1 1
2
1
1
2 2
* * *
*

Drt paral ubuklarda;

Y
Y
i
I
I F e
e
F
i e
F
= =
+ +
(
(
= +
|
\
|
.
|
|
\
|
.
| 4 2
4
5
4
1 1
2
1
1
2 2
3
2 2
* * *
*
*

Sonu olarak,
Y
itibari narinlik deeri hesaplandktan ve buna bal olarak tablodan
W
Y
itibari burkulma deeri alndktan sonra ;
Y em
w
P
F
*

ifadesi kullanlarak kesitin kontrol yaplr.

NOT:
1. Eer
1
< (
X
2
-
Y
2
) ise
X
>
Y
olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre hesap
yapmaya lzum yoktur (3).
2. Eer
1
> (
X
2
-
Y
2
) ise
X
<
Y
olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre hesap
yapmak gereklidir (3).
ki paral ubuklarda, eer mnferit profiller arasndaki mesafe dm levhas
kalnlna eit veya az fazla ise, ayrca mnferit profiller uzunluklar boyunca araya bir
besleme levhas konulmak sureti ile birletirilmilerse, iki paral ubuun Y-Y eksenine dik
burkulmas da X-X eksenine dik burkulmas gibi hesaplanr; yani bu durum iin
Y
=
Y

alnr. Enleme balantlar arasnda, mnferit ubuklar birbirlerine ubuk dorultusundaki
aralklar 15i
1
den fazla olmayan perinlerle birletirildii taktirde yine
Y
=
Y
alnr .

X
X
X
Y Y

kinci Grup Basn ubuklar

kinci grup basn ubuklar, iki kenbetin keleme konmas ile oluturulurlar.
Kesitteki asal eksenlerden birisi malzemeli eksen dieri ise malzemesiz eksendir. Hesaplarn
sadece malzemeli eksen etrafndaki burkulmaya gre yaplmas yeterlidir. ki asal eksen iin
belirlenen (L
kx
) ve (L
ky
) burkulma boylar birbirinden farkl ise, malzemeli eksene gre
hesaplar yaparken
k
kx ky
L
L L
=
+
2
eklinde alnabilir .

En kesitte eit kollu kebentler kullanlm ise, (X-X) malzemeli eksen, korniyerlerin
( )

ekseni ile akr ve bu eksene ait en kesit deerleri yardmyla hesaplar yaplr.

Farkl kollu kebentler in kullanlmas durumunda, bu iki eksen akmadndan yeni asal
eksenlerin belirlenmesi gerekir.

Eit kollu kebentler in kullanlmas durumunda :
max max
max
*

= = =
x
k
em
L
i
w
w
S
F

F = ki korniyerin toplam
L
k
= L
k,x
ve L
k,y
nin ortalamasdr.,

Deiik kollu kebent kullanlmas durumunda :
En kesitin ( O-O) eksenine gre (I
0
) atalet momenti hesaplanr. Buradan
0
0
i
I
F
= atalet
yarapna geilir. Malzemeli eksen (X-X) e gre hesaplanmas gereken atalet yar ap
x
i
i
|
\
|
.
|
0
115 .
eklinde alnr ve,
max max
max
. * *
= = = =
x
k
x
k
em
L
i
L
i
w
w
S
F
115
0

kontrol yaplr .

kinci grup basn ubuklarnda hesaplar malzemeli eksene gre yapldndan, ba
levhalarnn (S
k1
) aralklar hesaplara etki etmemektedir. Ancak burada (S
k1
) in
hesaplanmasnda, ubuun gerek boyunun eit sayda paralara blnmesini, ayrca (S
k1
=<
50*I
1
) koulunun salanmas gereklidir.
kinci Grup Basn ubuklar in Bir rnek
0
0
Y
Y
X
X
I
I
0
0
Y
Y
X
X
I
I
L
k1
L
k1

nc Grup Basn ubuklar

Her iki asal eksenlerinin de malzemesiz eksen durumunda olan basn ubuklardr. Bu
ubuklar daha ziyade ar makas, kren, kpr yaplarnda ve zellikle kule yapmnda yaygn
olarak kullanlrlar.

nc Grup Basn ubuklarnn Hesap Esaslar

Her iki eksene dik burkulma tahkikleri, birinci grup ubuklarn Y eksenine (malzemesiz
eksen) dik burkulma tahkiklerinin yapld ekilde yaplr. nc grup basn ubuklarnn
hesaplar, her iki eksen etrafndaki dik burkulmaya gre itibari
(
Xi ,
Yi
) narinlik deerlerinin belirlenmesi eklinde yaplr.
nc Grup Basn ubuklar in rnekler
m
/
=2
X
e
m=2
m
/
=2
Y
Y
Y
X
e
m=2
Y
Y
Y
X X
m=2
m
/
=2
X
m
/
=2
Y
X
e
/
X
Y
e m=4
m
/
=2
e
e
/
m=2
Y
e

1. X-X Eksenine Dik Burkulma Tahkiki
X
kx
x
x
x
x
x it x x x it
x it
x it
em
L
i
L
i
m
w
P w
F
de eri tablodan alnr Buna ba l olarak
konturol yaplr

= = = +
=

; *
.
.
/
*
1
1
1
2
1
2
2

2. Y-Y Eksenine Dik Burkulma Tahkiki
Y
kY
Y
Y
Y
Y
Y it Y Y Y it
Y it
Y it
em
L
i
L
i
m
w
P w
F
de eri tablodan alnr Buna ba l olarak
konturol yaplr

= = = +
=

; *
.
.
*
1
1
1
2
1
2
2


OK PARALI BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1

Verilenler; ekilde grlen iki paral basn ubuu 2U160 profili kullanlarak tekil
edilmek istenmektedir. L
kx
=L
ky
=400 cm, L
k1
=95 cm, ykleme ekli H(EY) ve malzeme st37
stenenler; kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn ykn bulunuz.

zm:
e=12.68 cm
Y
1
Y
1
Y
X
d
160
24
925
85 30
6 21
189
184
1
2
1
4
1
4
U
Tablodan
X
Y
X
Y
Y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm

=
=
=
=
=
=
.
.
.
.

X-X Eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas
i
I
F
cm
L
w
P
F
w P
w
F P kg
x
X
x
KX
X
Tablodan
x
x x em X
em
x
X
= = = = = = =
= = = =

2 925
2 24
6 21
400
6 21
64 40 135
1440
135
48 51200
*
*
.
.
. .
* *
.
*

Y-Y Eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas
| |
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
Y Y
y
Y
y
KY
y
= + = +
|
\
|
.
|
(
(
=
= = = = = =
2 2 8530 24
12 68
2
2112 67
2112 67
48
6 60
400
6 60
60 70
1 1
2
2
4
* * * . *
.
.
.
.
.
.

( )
( )
( ) ( )

1
1
1
2
1
2
2 2
95
189
50 20
2
60 70
2
2
50 20 78 70 153
144 48
153
4390
= = =
= + = + = =
= = = =

L
i
m
W
P
F
w P
w
F P ton
K
yi y
Tablodan
yi
yi
Y
yi em y
em
yi
Y
.
.
* . * . . .
* *
. *
.
.

Kesitin tayabilecei maksimum kuvvet P
max
=P
y
=43.90 ton olarak bulunur.

SORU-2

Verilenler: ekilde verilen kolon elemana P= 70 ton luk bir eksenel basn ykne maruz
kalmaktadr. L
k-x
=L
k-y
=700 cm, a= 16 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli olarak H(EY)
stenenler: 2U profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz. Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.

zm:
F
P
w cm
F cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
em
Seilen Tablodan
X
Y
X
Y
U
0
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
1
70
144
1 50
2
28
2 56
1350
114
695
2 02
180
= = =

=
=
=
=
=
=
*
.
*
.
.
X
e
y
e
y
a
e
Y
1
Y
1 Y

X-X Eksenine dik burkulma tahkiki

I I cm
i
I
F
cm
L
i
w
P
F
W t cm t cm
X X
x
X
X
K X
x
Tablodan
X
X X em
= = =
= = = = = = =
= = = =
2 2 1350 2700
2700
56
6 95
700
6 95
101 192
70
56
192 2 4 144
1
2
2 2
* *
.
.
.
* * . . / . /

Kesit yeterli deildir, artrlmaldr. Yeni kesit seilir.
F
P
w cm
F cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
G
em
X
Seilen Tablodan
X
Y
X
Y
U
= = =
=
=
=
=
=
=
*
.
* .
.
.
.
.
70
144
192 96
42 30
2 84 60
3600
248
9 22
2 42
2
1
2
1
2
1
4
1
4
1
1
240
2

Y-Y Eksenine dik burkulma tahkiki
( )
| |
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L i cm Ba levhas aral
Y Y
y
Y
Y
K Y
y
K
= + = +
|
\
|
.
|
(
(
=
= = = = = =
= =
2 2 248 42 30
20 46
2
9350
9350
84 60
1050
700
1050
67
50 50 2 42 121
1 1
2
2
4
1 1
* * * . *
.
.
.
.
* * . ( )

( )
( ) ( ) ( )
n
L
L
Ba levhas says Fakat n alnabilir
L
L
n
cm
L
i
m
w
P
F
w t cm t cm
K X
K
K
K X K
yi y
Tablodan
yi
y yi
= = = =
= = = = = =
= + = + = =
= = =
1
1 1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
700
121
583 6 7
700
7
100
100
2 42
41
2
67
2
2
41 79 153
70
84 60
153 127 144
. ( )
.
* * .
*
.
* . . / . /

olduundan uygundur.

Not: ( )
( )
( ) ( )
1
2
2
2 2
41 76 67 36 = = =
x y

olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre olan tahkiki nemlidir.

SORU-3

Verilenler: ekilde verilen kolon elemana P= 50 ton luk bir eksenel basn ykne maruz
kalmaktadr. L
k-x
=L
k-y
=300 cm, a= 22 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli olarak H(EY)

stenenler: 2U profili kullanarak kolon kesitini boyutlandrnz. Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.

zm:
F
P
w cm
F cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
em
Seilen Tablodan
X
Y
X
Y
U
0
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
1
70
1 44
1 50
2
28
2 56
1350
114
6 95
2 02
180
= = =

=
=
=
=
=
=
*
.
*
.
.
X
e
y
e
y a
e
Y
1
Y
1
Y
d=a/2+e
y

I I cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
w t cm t cm
X X
x
X
X
K X
x
Tablodan
X
X x em
= = =
= = = = = = =
= = = =
2 2 1350 2700
2700
56
6 95
700
6 95
101 192
70
56
192 2 4 144
1
2
2 2
* *
.
.
.
* * . . / . /


Kesit yeterli deildir, artrlmaldr. Yeni kesit seilir.
F
P
W cm
F cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm
G
em
X
Se ilen Tablodan
X
Y
X
Y
Y
U
= = =
=
=
=
=
=
=
=
*
.
* . . .
.
.
.
50
144
121 42 01
160
24
2 48
925
8530
621
189
184
2
1
2
1
2
1
4
1
4
1
1
2

X
K X
X
Tablodan
X X em
L
W t cm = = = = = =
300
6 21
48 30 119
50
48
119 124
2
.
. . * . . /

( )
| |
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
Y Y
y
Y
y
K Y
y
= + = +
|
\
|
.
|
(
(
=
= = = = = =
2 2 248 42 30
20 46
2
9350
9350
84 60
1050
700
1050
67
1 1
2
2
4
* * * . *
.
.
.
.

Ba levhas adet ve aralnn belirlenmesi

( )
( )
( ) ( )
L i cm Ba levhas aral
n
L
L
Ba levhas says Fakat n seilebilir
L
L
n
cm
L
i
m
W
P
F
w
K
K X
K
K
K X K
yi y
Tablodan
X
yi yi

= =
= = = =
= = = = = =
= + = + = =
= = =
1
1
1 1
1
2
1
2
2 2
50 50 2 42 121
700
121
583 6 7
700
7
100
100
2 42
41
2
67
2
2
41 79 153
70
84 60
153
* * . ( )
. ( .)
.
* * .
*
.
* .
min
min

127 144
2 2
. / . / t cm t cm

olduundan uygundur.

nemli Not:
( ) ( )
( ) ( )

1
2
2
2 2
41 76 67 36 = = =
x y

olduundan Y-Y eksenine dik burkulmaya gre olan tahkiki nemli deildir.

SORU 6
Verilenler; ekilde tama emas, mesnet artlar ve ykleme durumu verilen gsterilen
kolonda, maksimum eksenel basn yk, P=200 ton, ba levhas aral 60 cm, malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verildiine gre,

stenenler;
a-) ubuu ekil.2 de grld gibi I profillerini kullanarak tekil ediniz.
b-) Ba levhas seimi yaparak levhann profile balantsn perinli olarak yapnz.

zm:
ekil.1
3 m
3 m
3 m
9 m
X
Y
X
ekil.2
L
k1
=60 cm
Y Y
1
Y
1
X
30 cm

Burkulma boylar; her iki ucu mafsall kolon elemanlar iin L
k
= 0.1*L olacaktr.
L
kx
=3 m =300 cm, L
ky
=9 m = 900 cm
X-XEksenine gre burkulma tahkikinin yaplmas
F
P
cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
em
Tablodan Tablodan
X
Y
X
Y
I 0
2
1
2
4
4
200
144
143
320
77 70
1251
555
12 70
2 67
= = =
=
=
=
=
=
.
.
.
.

i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W ton cm ton cm
X
X
X
KX
X
Tablodan
X
X X
= = =
= = = =
= = =
=
2 1251
2 77 70
12 70
300
12 70
2362 105
200
2 77 70
105 135 144
2 2
*
* .
.
.
. .
*
* .
* . . / . /


( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L
i
m m
W
P
F
W ton cm
Y Y
Y
Y
Y
KY
Y
K
Y Y
Y
Tablodan
Y
Y Y
= + = + =
= = =
= = =
= = =
= + = +
= =
= = =
2 2 2 555 2 77 70 8 45 1220595
1220595
2 77 70
886
900
886
10158
60
2 67
22 47
2
10158
2
22 47
104 2 05
200
2 77 70
2 05 2 636 1
1 1
2 2 4
1
1
1
2
1
2
2 2
2
* * * * * . * . .
.
* .
.
.
.
.
.
* . * .
.
*
* .
* . . / .
44
2
ton cm /

Kesit yetersisidir. Yeni bir kesit seimi yaplr.
F
P
W se ilen
F cm
I cm
I cm
cm
cm
b cm
Yeni
em
Y
Tablodan
X
Y
X
Y
I = =
=
=
=
=
=
=
*
.
* .
.
.
.
200
144
2 05
400
118
29210
1160
1570
313
1550
1
2
4
4

Verilmi olan ba levhas uzunluu olan 30 cm lik aklk yeterli deildir (seilen yeni
kesit iin b=15.50 cm, ba levhas uzunluu 2*b deerinden byk olmaldr). Artrlmas
gereklidir. Yeni ba levhas uzunluu olarak 38 cm alnmtr.

( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
Y Y
Y
Y
= + = + =
= = =
2 2 2 555 2 77 70 8 45 1220595
1220595
2 77 70
886
1 1
2 2 4
* * * * * . * . .
.
* .
.

( ) ( )
( ) ( )
Y
KY
Y
K
Y Y
Y
Tablodan
Y
Y Y
L
i
L
i
m m
W
P
F
W ton cm ton cm
= = =
= = =
= + = +
= =
= = =
900
886
10158
60
2 67
22 47
2
10158
2
22 47
104 2 05
200
2 77 70
2 05 2 636 144
1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
.
.
.
.
* . * .
.
*
* .
* . . / . /

seilen kesit uygundur.

b-) ba levhas boyutlarnn seimi ve perinli birleimin tekili
t
b
L
C e
1
e
1
e
2
e
2
h
g
( )
400
23 86
3 3 23 69
2 2 23 46 50
15 15 23 35 40
150 08 10 250
2 250 80 170
8 10
380 280
2 23
1
1
2
2
I
Tablodan
Se ilen
g
Se ilen
W mm
e d mm
e d mm mm
e d mm mm
b mm h h b mm
h b e mm
t mm t mm
L mm C mm
birkenar i in per inse e
=
= = =
= = = =
= = = =
=
= = =
=
= =
,
* *
* *
. * . *
. .
*
,
lim

Perin hesab:
Perinlere gelen makaslama kuvveti

Q
F
ton
em
= = =
* * * .
.
80
2 118 144
80
413

Ba levhasna tesir eden makaslama kuvveti
( ) ( )
T
Q S
e
ton
T
T
ton
M T
C
tcm
V
T
n
ton
H
M
h
f ton
R V H ton
R Bir per ineetki edeen kuvvet
g
= = =
= = =
= = =
= = =
= = =
= + = + =
=
* . *
.
.
.
.
* . * .
.
.
*
.
* .
. . .
1
1
1
1
2 2
2 2
413 60
22 50
1101
2
1101
2
5505
2
5505
28
2
77 07
5505
2
2 753
77 07
17
1 4 54
2 753 4 54 531

Perinlerin tahkiki;
( )

per in em
per in em
R
d
ton cm ton cm
R
d t
ton cm ton cm
= = = =
= = = =
*
.
. * .
. / . /
*
.
. * .
. / . /
min
2 2
2 2
2 2
4
531
314 2 3
4
1278 14
531
2 3 10
2 30 2 80

Ba levhasnn tahkiki;

SORU-7
Verilenler; ekilde grld gibi 2U160 ubuundan tekil edilmi olan ok paral
bir basn ubuunda L
k1
=80 cm, L
kx
=L
ky
= 500 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler; kesitin emniyetle tayabilecei maksimum eksenel basn ykn
bulunuz .

zm:
30 cm
L
k1
=80 cm
Y
Y
1 Y
1
X
160
24
925
85 30
6 21
189
184
2 2 925 1850
1850
2 24
6 21
500
6 21
80 50 1645
48
1645
140 40 85
1
2
1
4
1
4
1
4
U
TABLODAN
X
Y
X
Y
X X
X
X
X
KX
X
Tablodan
X
X X em
X
X
em
F cm
I cm
I cm
cm
cm
e cm
X X eksenine dik burkulma tahkiki
I I cm
I
F
cm
L
W
P
F
W olmal
P
F
W
ton

=
=
=
=
=
=
= = =
= = =
= = = =
=
= = =
.
.
.
.
* *
*
.
.
. .
*
*
.
* . .

( )
I I F d cm
i
I
F
cm
Y Y
Y
Y
= + = +
|
\
|
.
| =
= = =
2 2 2 8530 2 24
30
2
1097 60
1097 60
2 24
15118
1
2
2
4
* * * * . * * .
.
*
.

( ) ( ) ( ) ( )
Y
KY
Y
K
Y Y
Y
tablodan
Y
Y
Y
em X
L
m
W
P
F
W
ton P P ton
= = =
= = =
= + = + =
=
= = = = =
500
15118
3307
80
189
42 328
2
3307
2
2
42 328 5372
5372 130
2 24
130
140 51692 40850
1
1
1
2
1
2
2 2
.
.
.
.
* . * . .
. .
*
*
.
* . . .
max

SORU-8
Verilenler; ekilde grlen iki adet U220 profilinden tekil edilen basn ubuunda
L
kx
=L
ky
= 500 cm, L
k1
=100 cm, ba levhas boyutlar 8*150*200, kolona etki eden eksenel
basn yk P= 71.50 ton, kolon genilii a=22 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H(EY)
stenenler; a) Basn ubuunun burkulma tahkikini yapnz.
b) Ba levhas tahkikini yapnz.
c) Ba levhasnn ke kaynakl olarak tekilini yapnz.

zm:
L
k1
=100 cm
a=150 cm
e=17.72
X
Y
1
Y
Y
1
220
37 40
2690
197
8 48
2 30
214
2 2 2690 5380
5380
2 37 40
8 48
500
8 48
58 96 59 135
7150
2 37 40
1290
1
2
1
4
1
4
1
4
2
U
Tablodan
X
Y
X
Y
Y
X X
X
X
X
KX
X
Tablodan
X
X X em
F cm
I cm
I cm
cm
cm
e cm
X X ekseninedik burkulma tahkiki
I I cm
I
F
cm
L
W
P
F
W ton cm

=
=
=
=
=
=
= = =
= = =
= = = =
= = =
.
.
.
.
* *
* .
.
.
. .
*
.
* .
. /

b-) Y-Y eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
i i
e
cm
L
i
L
i
m
Y Y
Y
KY
Y
K
Y Y
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
= = =
= = =
= + = +
1
2
2
2
2
1
1
1
2
1
2
2 2
2
2 30
17 72
2
915
500
915
54 64
100
2 30
4347
2
54 64
2
2
4347 7
.
.
.
.
.
.
.
* . * .

Y
Tablodan
Y
Y Y em
W
P
F
W ton cm ton cm
=
= = = =
70 147
7150
2 37 40
147 1405 144
2 2
.
*
.
* .
* . . / . /

C-) Ba levhasnn tahkiki
ba levhas boyutlar; L= C= 15 cm, b=20 cm, t=0.8 cm
( )
Q
F
ton
T
Q
S ton
T
T
ton
M T
C
tcm
W
t b
cm
M
W
t cm t cm
em
= = =
= = =
= = =
= = =
= = =
= = =
80
74 80
80
144 13464
2
13464
2
100 7 598
2
7 598
2
3799
2
3799
15
2
28 4925
6
08 20
6
53
28 4925
53
05375 144
1
1
1
2
2
3
2 2
*
.
* . .
*
.
* .
.
.
* . * .
* . *
.
. / . /

Kaynak hesaplarnn yaplmas
( ) ( ) ( ) ( )
a mm
a t mm
se ilena mm
W
a b
cm
F a b cm
M
W
ton cm
T
F
ton cm
ton cm ton cm
mni
W
W
W
W
W
W
V W W V em
min
max
. * . * .
* . *
* . *
.
. /
.
. /
. . . / . /
=
= = =

`
)
=
= = =
= = =
= = =
= = =
= + = + = =
3
0 7 0 7 8 56
5
6
05 20
6
33
05 20 10
28 4925
33
08634
3799
10
0 3799
08634 0 3799 0 9432 11
2 2
3
2
2
1 2
2 2
2 2
2 2

SORU-9
Verilenler: ekilde grlen 2U260 profilinden tekil edilen ba levhal (ereve balantl )
basn ubuunda maksimum basn yk P=45 ton, L
k-x
=L
k-y
=700 cm, malzeme st37 ve
ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Basn ubuunda gerekli irdelemeleri yapnz.
b-) Ba levhalarn perinli ve kaynakl olarak hesap ve tekil ediniz.

zm:
e
240 mm
X
Y
1
Y
1 Y
b
d
t
e
y
e
y
260
48 30
4820
317
9 99
2 56
2 36
90
140
50
2
1
2
1
4
1
4
1
1
1
U
Tablodan
X
Y
X
Y
Y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm
b cm
t cm
W cm

=
=
=
=
=
=
=
=
=
.
.
.
.
.
.


X
K X
X
Tablodan
X
X em
L
i
W
t cm t cm
= = = =
= = =
700
9 99
7010 147
45
96 60
147 0 685 144
2 2
.
. .
.
* . . / . /

I I F
e
cm
i
I
F
cm
L
i
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
= +
|
\
|
.
|
( = +
|
\
|
.
|
( =
= = = = = =
2
2
2 317 48 30
24 2 2 36
2
9572
9572
96 60
9 97
700
9 97
70 20
1 1
2 2
4
* * * . *
* .
.
.
.
.

Ba levhas adet ve aralklarnn belirlenmesi
( )
( ) ( )
( ) ( )
L cm L cm
n
L
L
Ba levhes says
L
i
m
W
t cm t cm
K
Se ilen
K
K X
K
K
Y Y
Tablodan
Y
X em

= = =
= = = = = =
= + = + = =
= = =
1 1
1
1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
50 50 2 56 128 100
700
100
7
100
2 56
3910 50
2
70 20
2
2
3910 80 40 156
45
96 60
156 0 73 144
* * .
.
.
* . * . . .
.
* . . / . /
min

NEML NOT: ( ) ( )
1
2 2
3910 = .
X Y
olduundan yukarda da grld gibi Y-Y
eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas nemlidir.

Ba levhasn perinli olarak tekil edilmesi
1. Ba levhas boyutlarnn seimi

2. Perinlerin tahkiki
Ba levhasnn bir tarafnda n=2 adet 25 lik perin kullanlmtr.
( ) ( )
V
T
n
ton
H
M
h
f ton
R V H ton
G
= = =
= = =
= + = + =
1
2 2
2 2
4 51
2
2 255
3157
12
1 2 63
2 255 2 63 3465
.
.
*
.
* .
. . .
Bir perinin tayabilecei kuvvet: ( perinler tek tesirlidir )

( )
N d t ton ezilmeye gre
N
d
ton
N ton R
P em
P em
Per in
1
2
2
2
2 8 08 2 5 56
4
140
314 2 5
4
687
560
= = =
= = =

* * . * . * . .
*
*
. *
. * .
.
.
min

olduundan uygundur.
3. Ba levhasnn tahkiki
e
2
=4 cm
e
2
=4 cm
h
g
/2=6 cm
h
g
/2=6 cm
b=20 cm
d=h
g
/2=6 cm
( )
( )
( )
I
t b
cm
I d t
h
I cm
W
I I
b
cm
M
W
t cm
Lev
lev
Per Lev
G
X
Lev
Lev
X
em
= = =
=
|
\
|
.
|
=
|
\
|
.
| =
=

=

=
= = =
* . *
* * *
* . * . *
.
.
.
. /
3
3
4
2
2
2
3
2
12
08 20
12
533
2
2
2 2 5 08
12
2
144
2
533 144
20
2
38 90
3157
38 90
0811

4. Ba levhalarnn kaynakl olarak tekil edilmesi

NOT: Kaynakl olunca levhalar kelere kadar uzatlmazlar
240 mm
C=200 mm
b=200 mm

( )
( )
( ) ( )
3 0 7 5
2
4 51
20
2
4510
2 2 200 2 5 190
6
05 19
6
30 08
4 51
05 19
0 475 110 3357
4510
30 08
150
1
2
4
1
2
2
3
1 2 2
2
2 2
mm a t a mm
kaynaklara gelen moment
M T
C
tcm
L L a b a mm
kaynak mukavemet moment
W
a L
cm
T
a L
t cm t cm TS
M
W
t cm
se ilen
K
K em
K
K
K em
h K K K
=
= = =
= = = =
= = =
= = = =
= = =
= + +
|
. *
* . * .
* * *
* . *
.
*
.
. *
. / . / .
.
.
. /
* *
min
/

( ) ( )
( )
\
|
.
|
= + + =
1
2
150 150 4 0 475 164
2 2
2
* . . * . . / t cm

Kaynakl birleim emniyetli deildir. Bu sefer kaynaklar flanlar boyunca devam ettirilir. Bu
durumda 1 nolu dikilerin kayma kuvvetlerini, 2 nolu kaynak dikilerinin de momentleri
aktard kabul edilir.

1 Nolu dikiler iin:
K
T
a L
t cm t cm = = =
1
1 1
2 2
4 51
05 20
0 44 11
*
.
. *
. / . /
2.Nolu dikiler iin:
( )
( )
L mm
M
b
a L
t cm
K
2
2 2
2
70 5 65
1 4510
20
1
05 65
0 693
= =
= = = *
*
.
*
. * .
. /
200 mm
2
2
2
2
1
1 200 mm
70 70

SORU-10

Verilenler: 4U160 profilinden tekil edilmi olan ok paral bir basn ubuuna P=94.60
tonluk bir eksenel basn kuvveti etki etmektedir. Ba levhalar arasndaki mesafe L
k-1
=78 cm
olarak seilmitir. L
k-x
=L
k-y
=425 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak
verilmektedir.
stenenler: Verilen sistem iin gerekli tahkikleri yapnz .

zm:
e
1
e
1
e
2
e
2
170 mm
e
y
e
y
170 mm
170 mm
X
Y
Y
1
Y
1
Y
1 Y
1
160
24
925
8530
6 21
189
184
1
2
1
4
1
4
1
1
U
Tablodan
X
Y
X
Y
Y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
e cm

=
=
=
=
=
=
.
.
.
.


F F cm
I I cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W t cm t cm
X X
X
X
X
K X
X
Tablodan
X
X X em
= = =
= = =

`
)
= = =
= = =
= = = =
4 4 24 96
4 4 925 3700
3700
96
6 21
425
6 21
69 140
95
96
140 1385 144
1
2
1
4
2 2
* *
* *
.
.
.
* * . . / . /

( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
| |
( ) ( )
( ) ( )
I I F e e
I cm
i
I
F
cm
L
i
L
i
m
W
t cm t
Y Y
Y
Y
Y
Y
K Y
Y
K
Y Y
Tablodan
Y
Y
= + +
= + + + +
=
= = = = = =
= = =
= + = + =
= =
4 2 4 8530 2 24 85 184 17 184

21724
21724
96
15043
425
1504
28 26
78
189
4130 50
2
28 26
4
2
4130 65 135
95
96
135 130 144
1 1 1
2
2
2
2 2
4
1
1
1
2
1
2
2 2
2
* * * * . * * . . .
.
.
.
.
.
* . * . .
* . . / .

/ cm
2

SORU-11

Verilenler: 3I160 profilinden tekil edilmi olan ok paral bir basn ubuuna P=120
tonluk bir eksenel basn kuvveti etki etmektedir. L
k-x
=L
k-y
ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.

stenenler: Verilen sistem iin gerekli tahkikleri yapnz . Ba levhas adet ve araln
belirleyiniz.

zm:
X
Y
1
Y
1
Y
e=20 cm e=20 cm
260
5340
5740
288
10 40
2 32
1
2
1
4
1
4
1
1
I
Tablodan
X
Y
X
Y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm

=
=
=
=
=
.
.
.

I I cm
F F cm
i
I
F
cm
L
i
W
P
F
W t cm t cm
X X
X
X
X
K X
X
Tablodan
X
X X em
= = =
= = =

`
)
= =
= = =
= = = =
3 3 5740 17220
3 3 5340 160 20
17220
160 20
10 40
630
10 40
61 131
120
160 20
131 0 98 144
1
4
1
2
2 2
* *
* * . .
.
.
.
.
*
.
* . . / . /

( )
| |
( )
( ) ( ) ( )
( )
I I F e cm
i
I
F
cm veya
i i e cm
olarak hesaplanabilir
L
i
L
i
L cm L cm
n
L
L
ba levhas says L
Y Y
Y
Y
Y
Y
K Y
Y
K
K
Se ilen
K
K Y
K
= + = + =
= = =
= + = + =
= = =
= = =
= = =
3 2 3 288 2 5340 20 43584

43584
160 20
16 49
2
3
2 32
2
3
20 16 49
630
16 49
38 20
50 50 2 32 116 110
630
110
5 72 6
1 1
2 2 4
1
2
2 2 2
1
1
1
1 1
1
* * * * * . *
.
.
* . * .
:
.
.
* .
.
( ) ( )
( ) ( )
K
K Y
K
Y Y
Tablodan
Y
Y Y em
L
n
cm
L
i
m
W
P
F
W t cm t cm
= = =
= = =
= + = + =
= = = =
1
1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
630
6
105
105
2 32
4526
2
38 20
3
2
4526 68 137
120
160 20
137 102 144

.
.
* . * . .
*
.
* . . / . /

SORU - 12

Verilenler: ekilde grld gibi 2L100.100.12 lik eit kollu kebentler kullanlarak tekil
edilmek istenilen bir basn ubuunda L
K-X
=L
K-Y
=290 cm, malzeme st37, ykleme ekli H
(EY), balk levhas kalnl t=14 mm, ba levhas says n=3 ve birleim eleman olarak da
223 lk perin verilmektedir.
stenenler: Verilen bu verilere gre kesitin emniyetle tayabilecei maksimum
eksenel basn ykn belirleyiniz. Ba levhasndaki perinlerin tahkikini yapnz.

zm:
e/2
e/2
e
x
e
y
e
y
t

10010012
22 70 2 4540
207
302
195
380
1
2
1
2
1 1
4
1 1
. .
. ; * .
.
.
.
L
Tablodan
X Y
X Y
F cm F F cm
I I cm
i i cm
i cm
i cm

= = =
= =
= =
=
=


X
K X
X
Tablodan
X
X X em X
em
X
L
i
W
P
F
W P
F
W
ton
= = = =
= = = =

290
302
96 182
144 4540
182
35 92
.
.
*
* . * .
.
.


( ) ( )
( )
e t e cm
I I F
e
cm
i
I
F
cm
L
i
L
L
n
cm cm
L
m
y
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
K
K Y K
Y Y
= + = + =
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= = = = = =
= + =

2 140 2 2 90 7 20
2 2
2
2 207 2 22 70
7 2
2
1002 38
1002 38
4540
4 70
290
4 70
6170
290
3
97 50 195 9750
97
195
4957
2
6170
1 1
2 2
4
1 1
1
1
2
1
2
* . * . .
* * * * * . *
.
.
.
.
.
.
.
* . .
.
.
* .

( )
2 2
2
2
4957 80 155
144 4540
155
42 26
35 92
+ =
= = = =
= =

* . .
*
* . * .
.
.
. .
max
Tablodan
Y
Y
Y
Y em Y
em
Y
X
W
P
F
W P
F
W
ton
P P ton olarak bulunur

Perinlerin tahkiki
( )
Q
F
ton
T
Q L
e
ton
Perin says n
Bir perine gelen kuvvet N
T
n
ton Perinler ift tesirlidir
N
d
N
d
t cm t cm
N
d t
em
P P em
P
= = =
= = =
=
= = =
= = = = =
= =
* . * .
.
* . *
.
.
;
;
.
. ; .
*
*
*
* .
. * .
. / . /
*
.
*
min
80
144 4540
80
08172
08172 97
7 2
5505
2
1101
2
5505
2
4
2 2 5505
314 2 3
0 660 14
2
5505
2
1
2 2 2
2 2
2 3 12
0 997 2 8
2 2
. * .
. / . / = =
t cm t cm
P em

birleim emniyetlidir.

SORU-13
Verilenler; 2U profilinden tekil edilen kolonda enine balant kafes rg tarznda tekil
edilmitir. Q
=1.34 ton olarak hesaplanmtr.

stenenler; Diyagonal ubuk kuvvetini hesaplaynz. Kesit tayini yaparak tahkik ediniz.
zm:

Z= paralel dzlemde yan yana bulunan enleme balant levhas says

L
k-1
D
1 43 cm
25 cm
S
k
a-)Diyagonel kuvvetinin tayini
( ) ( ) S cm
Sin
D
Q
Z Sin
ton
K
= + =
= =
= = =
43 25 49 70
25
49 70
0503
134
2 0503
129
2 2
1
.
.
.
*
.
* .
.
m

b-) Kesit tayini ve tahkiki

Per in cm
I cm F cm
i
I
F
cm
S
i
W
P
F
W t cm t cm
Se ilen
K Tablodan
em
: * . . *
min
*
. ; *
.
.
.
.
*
.
* . / . /
min
min
min

23 3 2 3 6 90 70 10
7 1
12
0583 7 1 7
0583
7
0 289
49 70
0 289
172 5
129
7
5 0 93 144
3
4 2
2 2
=
= = = =
= = = = = = =
= = = =

SORU-14
Verilenler: 2I260 profilinden ekilde grld gibi tekil edilen bir basn ubuunda
L
kx
=L
ky
=700 cm, L
k-1
=100 cm, a=28 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli EY (H) olarak
verilmektedir.

stenenler:
a-) Basn ubuunun tayabilecei maksimum eksenel basn ykn hesaplaynz.
b-) Ba levhalar kafes rg eklinde tekil edilmek istenmektedir. Birleim bulonlu
yaplacaktr. Gerekli hesaplar yaparak bulon adet ve apn belirleyiniz. rg ubuu olarak
L50.50.6 alnabilir.


zm:
260
5330
2 106 60
5740
288
10 40
2 32
0 94
1
2
1
2
1
4
1
4
1
I
Tablodan
X
Y
X
Y
F cm
F cm
I cm
I cm
i cm
i i cm
t cm

=
=
=
=
=
= =
=
.
.
.
.
.
e=28.94 cm
a=28 cm
X
Y Y
Y
100 cm
100 cm
e=28.94 cm
t

( )
( )
( ) ( ) e a
t
cm b e L cm
e
L
F F cm
cm
K
K
Tablodan D
D
L
= + = + = = + = + =
= = = =

= =
= =
2
2
28 2
0 94
2
28 94 28 94 100 10410
28 94
100
0 2894 1614
5050 6
569
0 96
2
1
2
2 2
1
0
1
2
1
* *
.
. ; . .
tan
.
. .
. .
.
.


X
K X
X
Tablodan
X
X
X
X X
em
X
L
i
W
P
F
W P
F
W
ton
= = =
= = = =

700
10 40
68 145
144 106 60
145
105865
.
.
*
* . * .
.
.

( )
( )
I I F
e
cm
i
I
F
cm veya i i
e
cm
Y Y
Y
Y
Y Y
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
= = = = +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
2 2
2
2 288 2 5330
28 94
2
22896
22896
106 60
14 66
2
2 32
28 94
2
14 66
1 1
2 2
4
1
2
2
2
2
* * * * * . *
.
.
. .
.
.

olarak bulunur.
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )

y
K Y
Y
D
K
Y Y
Tablodan
Y
Y
Y
Y em Y
em
Y
L
i
F
Z F
b
L e
uygun
m
W
P
F
W P
F
W
ton
= =
= = =
= =
= + = + =
= = = =

700
14 66
47 75
314
106 60
2 569
10410
100 28 94
3527
3527 50 2 32 116
2
47 75
2
2
3527 60 136
144 106 60
136
112 87
1
3
1
2
3
2
1
2
1
2
2 2
.
.
*
*
*
*
. *
.
* .
*
.
* .
.
. * .
* . * . .
*
* . * .
.
.

buradan P
max
=P
X
=105.865 ton olarak hesap edilir.
b-) Ba levhalarnn tahkiki
Q
F
ton
D
Q
Z Sin
ton
b
W
D
F
W t cm
em
D
D
Tablodan
D
D
D
D
= = =
= = =
= = =
= = =

* . * .
.
*
.
* .
.
.
.
.
*
.
.
* . . /
80
144 106 60
80
1919
1919
2 0 278
3451
10410
0 96
109 218
3451
569
218 1322
1
1 2

Eer L50.50.6 korniyeri yeterli gelmese idi bu kesitin artrlmas veya L
k-1
deerinin
azaltlmas gerekli idi. Burada profili bytmek ilem kolayl salayacaktr.
c-) Bulon hesabnn yaplmas
( )
( )
5050 6
12 13
4
314 13
4
140 1858
2 8 13 0 6 2184
1858
2 2
. .
.
*
*
. * .
* . .
* * . * . * . .
.
min
L
Tablodan
B em
B em
M uygun bulonu alnr
N
d
ton
N d t ton
N ton

= = =
= = =

gerekli bulon saysnn belirlenmesi
( ) n
D
N
a M uygun bulonu se ilmiti r = = =
1
3451
1858
185 2 12 13
.
.
. det .
SORU-15
Verilenler:ekilde grlen 2I200 profilinden tekil edilen basn ubuunda, L
k-x
=360 cm,
L
k-y
=540 cm, L
k-1
=60 cm, e=26 cm, kesite etki eden eksenel yk P=63.80 ton, kaynak
dikileri kalnl a=3 mm, malzeme st37, ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: a-)Kesit iin gerekli tahkikleri yapnz., b-) rg ubuklar iin gerekli tahkikleri
yapnz., c-) rg ubuklar iin kaynak tahkiklerini yapnz.

zm:
( ) ( )
( ) ( )

Y Y
Tablodan
Y
Y Y em
m
W
P
F
W t cm t cm
= + = + =
= = = =
2
1
2
2 2
2 2
2
40 94
2
2
17 97 45 121
6380
57 0
121 1354 144
* . * . .
*
.
.
* . . / . /

b-)
( )
( )
( ) ( ) b e L cm
Q
F
ton
tek bir rg ubu una gelen kuvvet
D
Q
Z Sin
Q
Z
e
b
ton
K
em

= + = + =
= = =
= =
|
\
|
.
|
=
|
\
|
.
|
=
2
1
2
2 2
26 60 6539
80
144 57
80
1026
1026
2
26
6539
1290
.
* . *
.
*
*
.
*
.
.

( )
( )
( ) ( )
( )
( )
b e L cm
Q
F
ton
tek bir rg ubu una gelen kuvvet
D
Q
Z Sin
Q
Z
e
b
ton
kafes rg i in
i
I
F
cm
b
W
D
F
W
K
em

D
X
D
D
Tablodan
D
D
D
D
= + = + =
= = =
= =
|
\
|
.
|
=
|
\
|
.
|
=
= =
|
\
|
.
|
=
= = = =
= =
2
1
2
2 2
3
1
26 60 6539
80
144 57
80
1026
1026
2
26
6539
1290
4 15
12
4 15
0 4335
6539
0 4335
15084 151 396
1290
30
.
* . *
.
*
*
.
*
.
.
* .
* .
.
.
.
. .
*
.
.
*
396 08514 144

2 2
. . / . / = t cm t cm

c-)
4 cm
D
1
D
1
D
1
*Sin
D
1
*Cos
L
Sin
cm
a mm
F a L cm
W
W W
= = =
=
= = =
4
4
6539
26
10
3
0 3 10 30
2
*
.
* . * .
L
W

( ) ( )
( ) ( )

W
X
W W
W
Y
W W
K
Bileke W X W Y
D Sin
F
D
F
e
b
t cm
D Cos
F
D
F
L
b
t cm
t cm
= = = =
= = = =
= + = + =

1 1 2
1 1 1 2
2 2
2 2 2
129
30
26
6539
01709
129
30
60
6539
0 3945
01709 0 3945 0 43
*
*
.
.
*
.
. /
*
*
.
.
*
.
. /
. . . /

KNC GRUP BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: Eit kollu iki korniyerin kelerinin kar karya gelmesi sureti ile tekil
edilmek istenen bir basn ubuunda P
max
=40 ton, burkulma boyu L
k-x
=L
k-y
=350 cm,
malzeme st37, ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Kolon kesitini belirleyiniz
b-) Burkulma tahkiklerini yapnz
c-) Enleme balantlarn hesabn yapnz

zm:
X
Y
e
10 mm
10 mm
L
k-1
w
1 w
1
C

= = = =

=
= =
= =
=
= =
= = =
= = = = =
=
P
F
W F
P
cm L
F cm
I I cm
i i cm
i cm
i i cm
L
W t cm t
em G
em
Se ilen
Tablodan
X Y
X Y X
K X
X
X
Tablodan
X X em
L
*
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
* . . / . /
. .
min
40
144
27 78 2
757512
16 70
82 40
2 22
2 79
144
350
2 79
126
126 2 75
40
3344
2 75 329 144
2
75 7512
1
2
4
2
2
cm
kesit
2

Kesit artrlmaldr.
F cm
F cm
i i cm
i cm
i cm
L
i
W t cm
Se ilen Tablodan X Y
X
K
Tablodan
X em
L
= =
=
= =
=
=
= = = = =
=
40
144
2 75 76 39
14014015
40 0
4 25
2 73
536
350
536
63 139
40
80
139 0 695
2
1
2
2
2
.
* . .
. .
.
.
.
.
.
. * . . /

Kesit ar byk azaltlmas gereklidir. Yeni bir kesit seimi yaplr.
F cm
F cm
i i cm
i i cm
i cm
Yeni
Se ilen Tablodan X Y
L
= =
=
= =
= =
=
40
144
139 38 62
11011012
2510
334
215
4 210
2
1
2
2
.
* . .
. .
.
.
.
.
min

X
Tablodan
em
W t cm
=
= = = =
350
4 21
84 167
40
50 20
167 133
2
.
.
.
* . . /
Seilen kesit uygundur.

b-) Enleme balantlarnn hesab
1
1
1
1 1 1
1
1
50 50 50 215 107 50 107
350
107
327 4
350
4
87 50
= = = =
= = = = = =

L
i
L i cm Se ilenL cm
n
L
L
ba levhas says yeni L
L
n
cm
K
K K
K X
K
K
K X
* * . .
. ( ) .

tibari makaslama kuvvetinin hesab
| |
Q
F
ton
kebentler aras mesafe mm olarak verilmitir e cm
em
= = =
= + =
* . * .
.
. . * . .
80
144 50 20
80
0 904
10 10 2 315 7 30

Ba levhasna etki eden kesme kuvveti:
T
Q L
e
ton T
T
ton
K
= = = = = =
* . * .
.
.
.
.
1
1
0 904 87 50
7 30
1084
2
1084
2
542
Ba levhasnda oluan moment:
11011012
50 5 2 25
2 10 2 50 10 110 110
2
542
110
2
29 81
2 1
1
1 1
. .
,
* * .
* . *
.
.
L
Tablodan
W mm cm alnr
C W mm mm cm
M T
C
tm
= =
= + = + = =
= = =

Ba levhas boyutlarnn seimi: t=10 mm, b=200 mm olarak seilmitir.

b
C
w
1
w
1
h
e
2
e
2
e d mm mm
e d mm w mm
e d mm mm
b mm mm
t mm mm
C w mm cm
lev
min
min
min
* *
* *
. * . * .
* *
= = = =
= = = = =
= = = =
=
=
= + = + = =
3 3 25 75 80
2 2 25 50 50
15 15 25 37 50 40
200 150
10 8
10 2 10 2 50 110 11
1 1
2
1

perinlerin tahkiki:
( ) ( )
V
T
n
ton
H
M
h
f ton
R V H ton
= = =
= =
= + = + =
1
1
2 2 2 2
542
2
2 71
29 81
20 2 4
1 2 48
2 71 2 48 3676
.
.
*
.
*
* .
. . .
Perinlerin tahkiki:

per in per em
per n em per
R
d t
t cm t cm
R
d
t cm t cm
= = = =
= = = =
*
.
. * .
. / . /
*
.
. *
.
. / . /
min
,
3676
2 5 10
147 2 8
4
3676
314
2 5
4
0 749 140
2 2
2 2
2 2

birleim emniyetlidir.

SORU-2
Verilenler: 2L80.65.8 lik kebentten tekil edilen ikinci grup basn ubuunda,
P=12 ton, L
kx
=3.082 m, L
ky
=2.964 m, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: ubuk iin gerekli gerilme tahkiklerini yapnz.
X
X Y
Y
80 mm
80 mm
10
65
10
65
80 65 8
1
2
1
4
1
4
1
1
2
11
6810
4010
2 49
191
136
2 82
. .
.
.
.
.
.
.
L
tablodan
x
y
x
y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
i cm
i cm

=
=
=
=
=
=
=

Tahkikler "X-X" Eksenine gre yaplr.
( )
I cm
i
I
F
cm i
i
cm
L
L L
m
L
i
W
P
F
W t cm t cm
x
k
kx ky
x
k
x
tablodan
x
x x em
0
2 4
0
0 0
2 2
4010 11 173 05 94 80
94 80
11
2 935
115
2 935
115
2 552
2
2 964 3082
2
3023
3023
2 552
11340 2 48
12
22
2 48 135 144
= + + =
= = = = = =
=
+
=
+
=
= = = =
= = = =
. * . . .
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
* * . . / . /

NC GRUP BASIN UBUKLARI LE LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: 4L
100.65.9
farkl kollu kebent kullanlarak ekilde grld gibi tekil
edilmek istenen basn ubuunda h=660 cm, P=58 ton, ba levhas says n=10, malzeme
st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir ( Kolon orta ksmndan kuaklarla X-X
ekseni dorultusunda tutulmutur).
stenenler: Verilen kolon kesitinin burkulma tahkiklerini yapnz.
40 cm
21 cm
d
1
d
2
X
1
X
1
X
e
x
e
x
e
y
e
y
100 659
14 20
141
46 47
10
332
159
1
2
1
4
1
4
. .
.
.
.
.
L
Tablodan
X
Y
X
Y
F cm
I cm
I cm
b cm
e cm
e cm

=
=
=
=
=
=

( ) ( )
( ) ( )
L cm L cm
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L
L
n
cm cm uygundur
L
i
m
K X K Y
X X
X
X
X
K X
X
K
K X
K
X X

= = =
= + = + =
= = = = = =
= = = = =
= = =
= + = +
660
2
330 660
4 4 4 141 4 14 20 382 1392 80
1392 80
4 14 20
4 95
330
4 95
66 67
660
10
66 50 50 139 69 50
66
139
47 48
2
66 67
2
2
47 48
1 1 2
2 2 4
1
1
1
2
1
2
2 2
;
* * * * * . * . .
.
* .
.
.
.
* * . .
.
.
* . * .
min
min
= =
= = = =
8185 164
58
4 14 20
164 167 144
2 2
. .
*
* .
* . . / . /
Tablodan
X
X X em
W
P
F
W t cm t cm

Birleim yeterli deildir. Birleimi emniyetli yapabilmek iin ba levhas says artrlr ve
kuaklar L/3 den konulabilir.
n=12 ve L
k-x
=L/3 =660/3=220 cm olarak alnmtr.
( ) ( )
L L cm
L
W
t cm t cm
K K X
X
K X
X
X
Tablodan
X
X em

= = = =
= =
= = =
= + =
= = =
1
1
2 2
2 2
660
12
55
660
3
220
55
139
39 57
220
4 95
44 44
44 44
2
2
39 57 60 136
58
4 14 20
136 139 144
;
.
.
.
.
. * . .
* .
* . . / . /

( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L
i
m
W
P
F
W t cm
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
K
Y Y
Tablodan
Y
Y Y
= + = +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= = =
= + = + =
= = =
4 4 4 46 47 4 14 20
40
2
159 19416
19416
4 14 20
1850
660
1850
3567
55
139
39 57
2
3567
2
2
39 57 54 130
58
4 14 20
130 1327
1 1 2
2
2
4
1
1
2
1
2
2 2
2
* * * * . * . * .
* .
.
.
.
.
.
* . * . .
*
* .
* . . /
min

=
em
t cm 144
2
. /

SORU-2
Verilenler: 4L
.60.60.6
eit kollu kebent kullanlarak ekilde grld gibi tekil
edilmek istenen basn ubuunda L
k-x
=500 cm, L
k-y
=600 cm, ba levhas aral L
k-1
=50 cm ,
malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: Verilen kolon kesitinin emniyetle tayabilecei eksenel basn ykn
hesaplaynz.
d
1
d
2
e
y
e
x
X
X
1
X
1
Y
Y
1
Y
1
5 cm
10 cm
60 60 6
6 91
22 80
169
117
1
2
4
. .
.
.
.
.
min
L
Tablodan
X Y
X Y
F cm
I I cm
e e cm
i cm

=
= =
= =
=

( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i cm
L
i
L cm i cm uygundur
m
W
P
F
W
X X
X X
K X
X
K
X X
Tablodan
X
X X em
= + = + +
|
\
|
.
| =
= = = = =
= = = = =
= + = + =
=
4 4 4 22 80 4 6 91 169
50
2
576 40
576 40
4 6 91
4 57
500
4 57
109 41
50 50 50 117 5850
50
117
42 73
2
109 41
2
2
42 73 118 2 44
1 1 1
2
2
4
1 1
2
1
2
2 2
* * * * . * . * .
.
.
.
* .
.
.
.
* * . .
.
.
* . * . .
*
min

= = =
P
F
W
ton
X
em
X
* . * * .
.
.
144 4 6 91
2 44
16 31

( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
m
W
P
F
W P
F
W
ton
P P
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
Y Y
Tablodan
Y
Y Y em Y
em
Y
X

= + = + +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= + = + =
= = = =
= =
4 4 4 22 8 4 6 91 169
10
2
1328
1328
4 6 91
6 93
600
6 93
8655
2
8655
2
2
42 73 97 190
144 4 6 91
190
20 95
16
1 1 2
2
2
4
2
1
2
2 2
* * * * . * . * .
* .
.
.
.
* . * . .
*
* . * * .
.
.
.
max

31 ton

SORU-3
Verilenler: 4L100.100.10 eit kollu kebent kullanlarak iki ucu mafsall olarak
tekil edilmek istenen bir basn ubuunda kolon ykseklii h=500 cm, ba levhas aralklar
L
k-x
=60 cm, L
k-y
=50 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H (EY) olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin emniyetle tayabilecei yk bulunuz.
e
1
=40 cm
e2=50 cm
e
x
e
y
d
1
d
2
X
X
1
X
2
YY
Y
1 Y
2
10010010
19 20
177
304
382
195
1
2
1 1
4
. .
.
.
.
.
min
L
Tablodan
X Y
X Y
F cm
I I cm
i i cm
i cm
i i cm

=
= =
= =
=
= =

( )
( ) ( )
( )
I I F d cm
I
F
L
L cm cm
n
L
L
ba levhassays L cm
L
m
X X
X
X
X
K X
X
K
K X
K
K
K
X X
= + = +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= = =
= = = = =
= = =
= + = +
4 4 4 177 4 19 20
50
2
48708
48708
4 19 20
25184
500
25184
19 85
60 50 50 195 97 50
500
60
8 33 10
500
10
50
50
195
2564
2
19 85
1 1 1
2
2
4
1
1
1
1
1
1
2
1
2
2
* * * * * . *
* .
.
.
.
* * . .
.
.
.
* .
min
( )
2
2
2564 32 43 33 111
144 4 19 20
111
96 63
2
* . . .
*
* . * * .
.
.
= =
= = = =

Tablodan
X
X X em X
em
X
W
P
F
W P
F
W
ton

( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L cm n
L
L
ba levhas says
L
i
m
W
P
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
K
K Y
K
K
Y Y
Tablodan
Y
Y
= + = +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= = = =
= = =
= + = + = =
=
4 4 4 177 4 19 20
40
2
31428
31428
4 19 20
20 23
500
20 23
24 71
50
500
50
10
50
195
2564
2
24 71
2
2
2564 3560 36 114
1 1 2
2
2
4
1
1
1
1
1
2
1
2
2 2
* * * * * . *
* .
.
.
.
.
.
* . * . . .
F
W P
F
W
ton
P P ton
Y em Y
em
Y
X

= = =
= =
*
* . * * .
.
.
max
144 4 19 20
114
97
96 63

olarak hesap edilir.


SORU-4
Verilenler: Bir elik karkas yapnn 4L
80.65.10
farkl kollu korniyerinden tekil edilen
kolonlarndan birisine P=60 ton luk bir kuvvet tesir etmektedir. Burkulma boylar
L
kx
=L
ky
=325 cm, ba levhalar aras mesafe L
k1
=65 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin tayabilecei maksimum eksenel yk
bulunuz.
80 6510
1360
82 20
48 30
2 46
189
2 79
135
2 55
181
1
2
4
4
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
min
L
Tablodan
X
Y
X
Y
X
y
F cm
I cm
I cm
i cm
i cm
i cm
i i cm
e cm
e cm

=
=
=
=
=
=
= =
=
=
e
1
e
2
d
1
d
2
X
Y
e
y
e
x
30 cm
30 cm

X-XEksenine dik burkulma tahkiki
( )
( ) ( )
i i
e
cm
L
i
L
i
W
P
F
W t cm t cm
X X
X
K X
X
K
X
Tablodan
X
X X em
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
= = =
= = =
= + =
= = = =
1
2 2
2
2
2
1
1
1
2 2
2 2
2
2 46
30 2 2 55
2
12 69
325
12 69
2561
65
135
4814 50
2561
2
2
4814 55 125
60
4 1360
125 138 144
.
* .
.
.
.
.
.
. * . .
*
* .
* . . / . /

( )
( )
( ) ( )
i i
e
cm
L
i
L
i
W
t cm t cm
Y Y
Y
K Y
Y
K
Y
Tablodan
Y
Y em
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| =
= = = = =
= + = =
= = =

1
2
2
2
2
1
1
1
2 2
2 2
2
189
30 2 181
2
1332
325
1332
24 40 4819
24 40
2
2
4819 54 130
60
54 40
130 143 144
.
* .
.
.
. ; .
. * . .
.
* . . / . /

SORU-5
Verilenler: ekilde grld gibi 4L120.80.10 dan tekil edilmi olan ok paral
bir basn ubuunda L
kx
=L
ky
=500 cm, ba levhas aral L
k1
ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn ykn bulunuz.
zm:
e
2
=30 cm
e
1
=
30 cm
d
2
d
1
X
Y
L
k1
=100 cm

1208010
1910 171
4 76 40 4 07
276 392
9810 195
380
2 27
1
2
1
2
1
4
1
4
. .
. .
. .
.
. .
.
.
min
L
Tablodan
X X
Y Y
X
Y
F cm i i cm
F cm i cm
I cm e cm
I cm e cm
i cm
i cm

= = =
= =
= =
= =
=
=

I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
L cm i cm cm
X X
X
X
X
K X
X
K
= + = +
|
\
|
.
| =
= = = = = =
= = =
4 4 4 276 4 1910
50
2
48854
48854
4 1910
2529
500
2529
19 77
100 50 50 171 58 47 50
1 1 1
2
2
4
1
* * * * * . *
* .
.
.
.
* * . .
min

Ba levhas aral gereinden byktr. Ba levhas says artrlarak aralk kltlmelidir.
L i cm Se ilen L cm
n
L
L
a L
L
n
cm
L
i
K K
K
K
K
K K

= = =
= = = = = = = = =
1 1
1
1 1
1
1
50 50 171 8550 85
500
85
588 6
500
6
8333
8333
171
48 73
* * . .
. det .
.
.
.
min

( ) ( )
( ) ( )

X X
Tablodan
X
X X em X
em
X
m
W
P
F
W P
F
W
ton
= + = + =
= = = =

2
1
2
2 2
2
19 77
2
2
48 73 53 129
144 76 40
129
82 91
* . * . .
*
* . * .
.
.

( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
i
m
W
P
F
W P
F
W
ton
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
Y Y
Tablodan
Y
Y Y em Y
em
Y

= + = +
|
\
|
.
| =
= = = = = = =
= + = + = =
= = = =
4 4 4 9810 4 1910
30
2
17582 40
17582 40
4 1910
1517
500
1517
32 96 48 73
2
32 96
2
2
48 73 59 135
144 4 1910
135
79 23
1 1 2
2
2
4
1
2
1
2
2 2
* * * * . * . * .
.
* .
.
.
. ; .
* . * . .
*
* . * * .
.
.

Kesitin tayabilecei maksimum eksenel basn yk; P
max
=P
y
=79.23 ton olarak bulunur.

SORU-6
Verilenler: 4L
100.100.12
eit kollu korniyerleri kullanlarak aadaki ekilde grld
gibi tekil edilmek istenen bir basn ubuuna P=100 ton luk eksenel basn yk etki
etmektedir. L
kx
=L
ky
=1000 cm, ba levhalar aral L
k1
=75 cm, malzeme st37 ve ykleme
ekli H olarak verilmektedir. rg ubuklar L
50.50.6
den tekil edilmektedir.
stenenler: Kesitin bu yk emniyetle tayp tayamayacan kontrol ediniz.

50 cm
e=44.20 cm
e
d
d
X
Y
50 cm
L
50.50.6
L
100.100.12
e
y
e
y
e
x
e
x
44.20 cm
L
k1
=75 cm
30.51
0

10010012
22 70
207
302
195
2 90
5050 6
569
0 96
1
2
1 1
2
2
1
. .
.
.
.
.
. .
.
.
min
L L
Tablodan
X Y
X Y
X Y
Tablodan D
D
F cm
I I cm
i i cm
i cm
e e cm
F cm
i cm

=
= =
= =
=
= =

=
=

Simetri nedeniyle sistemin her iki dorultuda simetrik olduundan dolay kesitin
sadece X-X eksenine dik burkulma tahkikinin yaplmas yeterlidir.

( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
i i
e
cm
F
Z F
b
L e
W t
X X X
D K
X
Tablodan
X X
= +
|
\
|
.
|
= +
|
\
|
.
|
= = =
=
|
\
|
.
|
=
|
\
|
.
|
+
|
\
|
.
|
|
|
=
= + = = = =
1
2
2
2
2
1
3
1
2
2 2
3
2 2
2
302
50 2 2 90
2
22 30
1000
22 30
44 83
4 22 70
2 569
75 44 20
75 44 20
1883
44 83
2
2
1883 48 62 125
100
4 22 70
125 138
.
* .
.
.
.
*
*
*
* .
* .
*
.
* .
.
. * . . .
* .
* . . /
cm
2

SORU-7
Verilenler: ekilde verilen basn ubuunda, malzeme st37, ykleme durumu H,
sisteme etki eden basn yk P=180 ton, ubuk iin burkulma boylar her iki ynde de
L
kx
=L
ky
stenenler:
a-) Basn ubuunu eit kollu kebent kullanarak tekil ediniz.
b-) Ba levhas seimi yaparak adet ve araln belirleyiniz.
c-) Ba levhalarn perinli olarak tekil ediniz.
zm:

= = = = = = =

= =
= =
= = = = =
= =
P
F
W W alnarak F
P
cm F cm
Se ilen
F cm F cm
I I cm
i i cm i cm i cm
e e cm
em G
em
G
Tablodan
X Y
X Y
X Y
L
*
.
.
. .
. .
. ; . ; .
.
min
1
180
144
125
125
4
3125
12012015
3390 4 13560
446
363 4 56 2 34
351
2
1
2
1
2
1
2
4
4

e=30 cm
e=30 cm
d
d
X
Y
e
y
e
y
e
x
e
x
30 cm
L
k1

X-X Eksenine gre tahkik
( )
( )
i i
e
cm
I I F d cm
i
I
F
cm
X X
X X
X
X
X
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| ==
= + = +
|
\
|
.
| =
= =
(
(
(
(
= =
1
2
2
2
2
1 1
2
2
4
2
363
30
2
15433
4 4 4 446 4 3390
30
2
32294
32294
4 3390
15433
600
15433
3888
. .
* * * * * . *
* .
.
.
.

Ba levhas adet ve aralnn belirlenmesi
( )
( ) ( )
( ) ( )

1
1
1
1 1 1
1
1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
50 50 50 2 34 117 100
600
100
6
100
2 34
42 73
2
3888
2
2
42 73 58 128
180
4 3390
128 170 144
= = = =
= = = = = =
= + = + =
= = = =
L
i
L i cm L cm
n
L
L
ba levhas says
L
i
m
W
P
F
W t cm t cm
K
K
Se ilen
K
K X
K
K
X X
Tablodan
X
X X em
* * .
.
.
* . * . .
*
* .
* . . / . /

Kesit yeterli deildir. Yeni kesit seimi yaplmaldr. Bu durumda hem kesiti bir
miktar byltp hem de ba levhas saysn artrarak ekonomik zme ulaabiliriz.

Se ilen Tablodan
X Y
X Y
L
F cm F F cm
I I cm
i i cm i cm i cm
e cm

= = = =
= =
= = = = =
=
12012017
3810 4 4 3810 152 40
493
360 4 51 2 34
359
4
1
2
1
2
4
. .
. ; * * . .
. ; . ; .
.
min

( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
i i
e
cm
n alnd L
L
n
cm
L
i
m
W
P
F
W t cm t cm
X X X
K
K X K
X X
Tablodan
X
X X em
= +
|
\
|
.
| = +
|
\
|
.
| = = =
= = = = = = =
= + = + =
= = = =
1
2
2
2
2
1 1
1
1
2
1
2
2 2
2 2
2
360
30
2
1543
600
1543
3888
8
600
8
75
75
2 34
32 05 50
2
3888
2
2
32 05 51 122
180
4 3810
122 144 144
. .
.
.
.
.
* . * . .
*
* .
* . . / . /

Sistemin eit kollu korniyerlerden tekil edilmi olduundan ve e=e
1
olduundan
sadece X-X eksenine gre tahkik yapmak yeterlidir (I
x
=I
y
ve
x
=
y
dir).
b-) Ba levhalarnn perinli olarak tekil edilmesi
L
120.120.17
iin tablodan perin ap olarak 25 ve levha kalnl olarak t
lev
=10 mm
seildi.
C
w
1
=5 cm
w
1
=5 cm
75 cm
30 cm
e
y
e
y
b
C
w
1
w
1
e
e
2
e
2
e d mm mm
e d mm w mm
e d mm mm
b mm mm
t mm mm
C e w
C cm
lev
y
min
min
min
* *
* *
. * . * .
* * * . *
.
= = = =
= = = = =
= = = =
=
=
= + = +
=
3 3 25 75 80
2 2 25 50 50
15 15 25 37 50 40
160 150
10 8
30 2 2 30 2 359 2 5
2718
1 1
2
1

( ) ( ) ( ) ( )
Q
F
ton
T
Q L
e
ton T
T
ton
M T
C
tcm
V
T
n
ton
H
M
h
f ton
R V H ton
em
K
= = =
= = = = = =
= = =
= = =
= = =
= + = + =
* . * * .
.
* . *
.
.
.
* . *
.
.
.
.
*
.
.
. . .
80
144 4 381
80
2 743
2 743 75
30
6858
2
6858
2
343
2
343
2718
2
46 60
343
2
1715
46 60
8
5825
1715 5825 6 07
1
1
1
1
1
1
1
2 2 2 2

Bir perine tesir eden kuvvet. Ba levhasnda toplam 4 adet perin kullanlmtr.
Perinlerin tahkiki (perinler tek tesirlidir):

( )

P P em
P P em
R
d t
t cm t cm
R
d
t cm t cm
uygundur
= = = =
= = = =
*
.
. * .
. / . /
*
* .
. * .
. / . /
min
6 07
2 5 10
2 43 2 8
4
4 6 07
314 2 5
1237 140
2 25
2 2
2 2
2 2

C-) Ba levhasnn tahkiki:

1 cm
4 cm
4 cm
h
1
/2=4 cm
h
1
/2=4 cm
b=16 cm
d ( )
I
t b
cm
I F d cm
I I I cm
W
I
b
cm
M
W
t cm t cm
Levha
Per in
X net X Lev
Lev
Lev net
Lev
lev
em lev
= = =
= = =
= = =
= = =
= = = =

* . *
.
* * * * . *
. .
.
.
.
.
. / . /
3 3
4
2 2 4
4
3
1 2 2
12
10 16
12
34133
2 2 1 2 5 4 80
34133 80 26133
2
26133
16
2
32 67
46 60
32 67
143 144

SORU-8
Verilenler: 8 adet L100.50.8 Korniyerinden tekil edilmi olan ok paral bir basn
ubuunda L
k-x
=495 cm, L
k-y
=810 cm, L
k-1
=45 cm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: Gerekli tahkikleri yaparak kesitin emniyetle tayabilecei basn ykn
hesaplaynz.
Y
X
d
//
d
/
d
ex=3.59 cm
e
e
/
=200 mm
e
//
150 mm
150 mm
ex=3.59 cm
ey=1.13 cm
100 mm
100 mm
80 mm
100508
1150
116
19 50
318
131
105
359
113
1
2
1
4
1
4
1
1
. .
.
.
.
.
.
.
.
min
L
tab
X
Y
X
Y
X
Y
F cm
I cm
I cm
cm
cm
cm
e cm
e cm

=
=
=
=
=
= =
=
=

( ) ( )
( )
( )
d
e
mm cm
d
e
mm cm
d mm cm
e mm cm e mm
e mm cm
= =
+
= =
= = = =
=
+
= =
= + = = = =
= =
2
2 100 80 2 3590
2
10410 10 41
2
200
2
100 10
2 150 200 2 1130
2
238 70 2387
2 100 80 2 359 208 20 2082 200 2 1130 177 40
150 15
* * .
. .
* * .
. .
* * . . . ; * . .
/
/
/ /
/
/ /


( )
( ) ( )
( ) ( )
I I F d cm
i
I
F
cm
L
m
W P
F
W
X X
X
X
X
K X
X
K
X X
X
Tablodan
X X
em
X
= + = + =
= = =
= = =
= = =
= + = +
= = = = =
=
8 8 8 116 8 1150 10 41 10898
10898
8 1150
1088
495
1088
4549
45
105
42 85 50
2
4549
2
2
42 85 63
63 139
144 8 1150
139
95
1 1
2 2 4
1
1
1
2
1
2
2 2
* * * * * . * .
* .
.
.
.
.
.
* . * .
.
* . * * .
.
.
min

30 ton


( ) ( )
| |
( ) ( )
| |
( ) ( )
( ) ( )
I I F d d cm
i
I
F
cm
L
i
m
W
P
F
W P
F
W
Y Y
Y
Y
Y
K Y
Y
Y Y
Tablodan
Y
Y Y em Y
em
Y

= + + = + + =
= = = = = = =
= + = + =
= = = =
8 4 8 19 50 4 1150 887 2387 29985

29985
8 1150
18 05
810
18 05
44 87 42 85 50
2
44 87
4
2
42 85 75 154
144 8 1150
154
1 1
2 2
2 2 4
1
2
1
2
2 2
* * * * . * . * . .
* .
.
.
. ; .
* . * . .
*
* . * * .
.
/ / /
/

86 02
86 02
.
. .
max
ton
P P ton olarak hesap edilir
Y
= =


ELK BRLEM ELEMANLARI

elik yaplar, eitli hadde rnlerinin projede gsterilen ekil ve boyutlarda kesilip
birletirilmeleri sureti ile tamamlanr.

Statik ve mukavemet bakmndan birlikte alan paralar birletiren aralara elik birleim
aralar denilir.

Birleim aralar;
a) Perin; sklemeyen bir birleim aracdr. Ancak kesilmek sureti ile sklebilirler.
b) Bulon; skleblen bir birleim elemandr.
c) Kaynak; sklemeyen bir birleim elemandr. Ancak kesilmek sureti ile sklebilirler

PERNLR

Yuvarlak demirlerden hazrlanan, gvdesinde kaymaya, evresinde ezilmeye gre hesaplanan
birleim elemanlardr.

Kzl dereceye kadar stlan perin, birletirilecek paralarda perin apndan 1mm daha
geni alm olan delie yerletirilir. Delikten artan ksm dvlerek alt ularda kapak ba
tekil edilerek birletirme ilemi yaplr.

Ham perinler, st34 ve st44 kalitesindeki yuvarlak eliklerin ak kzl dereceye kadar
stldktan sonra sktrlmalar sureti ile imal edilirler. Bunlardan st34 eliinden imal edilen
perinler, st37 eliinden yaplm elemanlarn birletirilmesinde, st44 eliinden yaplan
perinler ise st52 eliinden imal edilen elemanlarn birletirilmesinde kullanlr.

Perinlerde kendi arasnda imal edili ekline gre iki ksma ayrlr.
1. Yuvarlak Balkl Perinler
2. Gmme Balkl Perinler

En ok kullanlan yuvarlak balkl perinlerdir. Gmme perinler ise zel durumlarda,
rnein mafsal ve mesnet elemanlarn da gerekirse ba ksmnn knt eleman (W) da
kesilerek kullanlr. Gmme balkl perinlerde perin ba levhalarn iine gmlmektedir.

Perinli birleimlerde nemli bir husus da; levhalardaki deliklerin kar karya gelmesi
gerekmektedir. Bunun iin delikler (2-3) mm daha kk apl olarak alp levhalar birka
noktasndan bulonlar ile birbirine balandktan sonra delikler matkapla geniletilirler. Daha
sonra bulonlar kartlr ve perinleme ilemi yaplr.

D
d=d1+1mm
S
d1
d
K
D
d1
R
r
L

ekil 2.1 Yuvarlak balkl perinler

W
K
d1
L

ekil 2.2. Gmme Balkl perinler

Ham Perin Uzunluunun Belirlenmesi

Ham perin uzunluu olan (L) yle seilmeli ki dvlme ilemi sonunda perin yuvas
iyice dolduktan sonra ham perin bann bir benzeri de alt ksmda (kapak ba) oluabilsin.

S = t1+ t2 + t3
S 4.5d, Yuvarlak Balkl perinlerde
S 6.5d, Gmme Balkl perinlerde
L = S + (4/3) d, Dvme ilemi Makine ile
yaplrsa
L = S + (7/4) d, Dvme ilemi el ile yaplrsa
L = Ham perin uzunluu
S = Birletirilen paralarn kalnlklar toplam
d1 = Ham perin ap
d = (d1+1mm), Dvlm perin (delik) ap

Dvme
d
1
d
t
1
t
3
t
2

S
L

ekil 2.3. Ham Perin uzunluu

Perin Aralklar

Perinler yk aktarmak amac ile veya sadece paralar bir arada tutmak amac ile kullanlr.

Yk aktarmak amac ile perinlerin kullanlmas;
Eer perinler yk aktarmakta kullanlyorsa perin aralklar ve kenara olan uzaklklar
belirli kurallara uygun olmaldr.
Perinler ok sk yaplyorsa dvlmeleri ok zordur.
Levhann bir kesiminde ok fazla delik alrsa levhann mukavemeti azalr.

Perinlerin aralklar ok olursa paralar birbirine tam olarak temas etmezler. Kalan
aralklardan su girer ve paslanmaya neden olur.

Ayrca kuvvet dorultusunda en az iki perin kullanlmaldr. Kuvvet dorultusunda bir srada
en fazla be (5) adet perin bulunmaldr. Hesaplarda perin saysnn beten fazla kmas
durumunda bir alt sraya yerletirilmelidir . Perinli bir birleimde en az iki perin kullanlr.

e :ki perin aras mesafe (kuvvet
dorultusunda)
e
1
: Kuvvet dorultusunda perinlerin
kenarlara olan uzaklklar
e
2
: Kuvvete dik dorultuda
perinlerin kenarlara olan uzaklklar
L
Levha
e
1
P
e
1
e e
e
2
e
e
2

ekil 2.4 Perin Aralklar

Tablo.2.1.Yk Aktaran Perinler in Perin Aralk Ve Kenarlara Olan Mesafeleri
Minimum Deerler Maksimum Deerler
Yksek
Yaplar
Kprler Yksek
Yaplar
Kprler
E 3d 3.5d 8d veya 15t
min
16d veya
12t
min

e 2d 2d 3d veya 9t
min
3d veya 9t
min

e

1.5d 1.5d 3d veya 9t
min
3d veya 9t
min

Perinler in Kullanlan aretler

Baklan taraftaki ba gmme
Arka tarafta ki ba gmme
Her iki taraf da ki ba gmme
Perin antiyede vurulacak
Delik antiyede alacak

En ok Kullanlan Perin aplar:
Ham perin ap: d1(mm) = 10, 12, 16, 20, 22, 24, 27
Dvlm perin ap: d (mm) = 11, 13, 17, 21, 23, 25, 28

PERN HESAPLARI
Perinlerin Boyutlandrlmas

Perinli birleimlere ait boyutlandrma bilinmeyenler genellikle, perin ap (d1) ve
perin says (n) dr. Perinlerin aktarmas istenen kuvvet (P) statik hesap dan, birletirilecek
paralarn kalnlklar n boyutlamadan ve perinlerin ka tesirli olduklar, para says ve
kuvvetin uygulanma eklinden bellidir.

Birleime giren levhalardan en incesinin kalnlna gre en uygun ham perin ap (d1)
deeri aadaki ekilde belirlenebilir. Fakat seilen perin ap hibir zaman profil iin profil
tablolarnda verilen deerlerin zerinde olmamaldr. nk tablolarda verilen deerler
profiller iin maksimum deerlerdir.
1
5 0 2
d t
cm = = * .
min
; t
min
(cm)= en ince levha kalnl ; d = d1 + 1mm

Perinlerde Gerilme Tahkikleri

Yk aktaran perinler kaymaya ve ezilmeye alrlar. Perinler kaymaya alan alanlarnn
saysna gre tek tesirli perinler ve ok tesirli perinler olmak zere iki ksma ayrlr.

I. Tek Tesirli Perinler

Perinde meydana gelen ezilme gerilmeleri ;
st levhada ;
st
N
d
t
=
*
1

Alt levhada ;
alt
N
d
t
=
*
2

Ezilmeye gre ;
P em p
N
d
t
=
*
min
,

Kaymaya Gre ;
P em P
N
d
=
*
,
2
4

t1
t2 N
N
Kayma gerilemesi
oluan kesit
Ezilme
gerilmesi
oluan yzey

ekil 2.4. Tek tesirli perinde kuvvet aktarm

N = Aktarlan normal kuvvet( Kesme kuvveti)
t
min
= t
1
ve t
2
levhalarndan en k
d = d
1
+ 1mm= Dvlm perin ap

Not: Bir perinin emniyetle tayabilecei yk, kaymaya ve ezilmeye gre
tayabilecei yklerin en kk olan olarak tanmlanr.

Bir perinin emniyetle tayabilecei yk :

P em p
P em p
N t
N
d
d =
=
|
\
|
.
|
|
, min
,
* *
* *

2
4
;

deerlerinden kk olan kadardr.


Tablo.2.2 St34 ve St44 perinleri iin emniyet gerilmesi deerleri

st34

Perinleri

st44

Perinleri
Ykleme
ekli
Ezilme
Gerilmesi

em,p

(kg/cm
2
)
Kayma
Gerilmesi

em,p
(kg/cm
2
)
ekme
Gerilmesi

em,p

( kg/cm
2
)
Ezilme
Gerilmesi

em,p

(kg/cm
2
)
ekme
Gerilmesi

em,p

( kg/cm
2
)
Kayma
Gerilmesi

em,p

(kg/cm
2
)
EY (H) 2800 1400 4800 4200 720 2100
EIY (HZ) 3200 1600 5400 4800 810 2400

II. ift Tesirli Perinler

Levhalara temas eden
yzeylerde oluan ezilme
gerilmeleri;
1
1
2
=
N
d
t
*
t
d
N
2
2
*
=
3
3
2
=
N
d
t
*
N
N/2
N/2
t
1
t
2
t
3
. ift tesirli perin
Buralarda kayma gerilmeleri oluur

ekil 2.5. ift Tesirli perin

N
Kesme Tesiri
N/2
N/2
Ezilmeye gre tahkik;
P em p
N
d
t

=
*
min
,

Kaymaya gre tahkik
P em P
N
d

=
2
4
2
*
,

t
min
= (t
1
+ t
3
), t
2
ifadelerinden
kk olandr


PERNLER LGL ZML SORULAR

SORU-1
Verilenler: ekilde grlen perinli birleimin P=8.10 tonluk ekme kuvvetini
emniyetli olarak aktarmas istenmektedir. Malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: Birleimi perinli olarak tekil ediniz.

90.8
P=8.10 ton
P
P
t
2
=8 mm
t
1
=12 mm

zm : Bu sorunun zmn iki ekilde yapmak mmkndr.
Birinci zm olarak; ilk olarak perin ap ve says seilir ve sonra kontrolleri yaplr.

( )
( )
3 17
810
3
2 70
2 70
17 08
1985 2 80
4
2 70
17
4
1189 140
1
1 2 2
1
2 2
2 2

seildi
P
P
n
ton bir perine gelen kuvvet
ezilmeye gre tahkik
P
d t
t cm t cm
P
d
t cm t cm
p p em
p p em
= = =
= = = =
= = = =
.
.
*
.
. * .
. / . /
*
.
* .
. / . /
min

kinci zm olarak da; perin ap seilir, bir perinin emniyetle tayabilecei kuvvet
bulunur ve buna bal olarak da gerekli perin says belirlenir.

d mmsee
ezilmeye gre
P
d t
P d t ton
Kaymaya gre
P
d
P
d
ton
p p em p em
p p em p em
=
= = = =
= = = =

17
2 80 17 08 3808
4
4
140
17
4
3177
1
1
1
2
1
2 2
lim
*
* * . * . * . .
*
*
*
. *
* .
.
min
min

P P ton n
P
P
a
1
1
3177
810
3177
2 5 3 17 = = = = = =
min
.
.
.
. det

SORU-2

Verilenler: ekilde grlen bir bina inaatna ilikin perinli birleime etki eden yk P=11.50
ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.

stenenler: Birleimi tahkik ediniz.

8 10
W
1
=45
35
40 40
60 60 60
P=11.50 ton
4 17 L
80.80.8

Perinlerin tayabilecei kuvvetin belirlenmesi
. ... 50 . 11 250 . 14 178 . 3 * 4 *
.. . min
178 . 3
4
7 . 1 *
* 40 . 1
4
*
*
4
*
808 . 3 8 . 0 * 7 . 1 * 80 . 2 * *
*
1
1
2 2
1
2
min 1
min
ir emniyetlid birleir ton ton P n P
P
P
n
yk maksimum i ce aktarabile siste
ton
d
P
d
P
gre kaymaya
ton t d P
t d
P
gre ezilmeye
per em per em p
per em per in em per in
= = = =
= = = =
= = = =

Perin aralklarnn tahkiki
= =
= =
= =
=
= =
= =
= =
=
= =
= =
= =
=
mm t
mm d
mm d
mm e
mm t
mm d
mm d
mm e
mm t
mm d
mm d
mm e
48 8 * 6 * 6
51 17 * 3 * 3
26 17 * 5 . 1 * 5 . 1
35
48 8 * 6 * 6
51 17 * 3 * 3
34 17 * 2 * 2
40
, 120 8 * 15 * 15
136 17 * 8 * 8
51 17 * 3 * 3
60
min
2
min
1
min

SORU-3

Verilenler: Aada ekilde verilen birleime etki eden eksenel yk P=50 ton,
malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi perinli olarak tekil ediniz.


t
1
=t
3
=12 mm
t
2
=20 mm
t
min
=t
2
=20 mm
Ham perin ap: d
1
Delik ap: d=d
1
+1 mm
P=50 ton 12 mm
12 mm
20 mm
25 ton
25 ton

Perin apnn belirlenmesi:
d t cm d mm d d mm
se ilen
1 1 1
5 0 2 5 12 0 2 2 2 20 1 21 = = = = = + = * . * . . .
min

Bir perinin emniyetle tayabilecei ykn belirlenmesi:( Perinler ift tesirlidir)
Ezilmeye gre:

per in em per
per em per
per
P
d t
P d t
P ton
=
=
= =

*
* *
. * . * . .
min
min
2 8 21 2 0 1176

Kaymaya gre:
per in em per
per em per
per
P
d
P
d
P ton
=
=
= =

2
4
2
140
21
2
9 70
2
2
2
*
*
*
. *
* .
.

P
perin
=9.70 ton olarak belirlenir.
Perin says: n=P/P
perin
=50/9.70=5.15=6 adet 21 seilir.
Perinlerin yerletirilmesi: Bir srada en fazla 5 perin olabilecei iin perinler ift sra
olarak yerletirilir.

( )
e d mm mm
e d mm mm
e d mm mm
L t t t d mm
L e e mm
per in
= =
= =
= =
= + + + =
= + = + =
3 3 21 63 65
2 2 21 42 45
15 15 21 315 35
4
3
72
2 2 2 65 2 45 220
1
2
1 2 3
1
* *
* *
. * . * .
*
* * * *
e
1
e
1 e e
e
e
2
e
2
L=220 mm

SORU-4

8 10
W
1
=45
35
45
45 90 90 90
P=25 ton
5 21 2L
80.80.8

90

Verilenler: ekilde grlen bir perinli birleime etki eden yk P=25 ton, malzeme
st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi tahkik ediniz.

L
80.80.8
in tablodan w
1
=45 mm ve perin olarak da 21 alnr
. 25 4 . 29 88 . 5 * 5 *
min
7 . 9
2
1 . 2 *
* 40 . 1
2
*
*
2
*
88 . 5 0 . 1 * 1 . 2 * 80 . 2 * *
*
1
1
2 2
1 2
min 1
min
ir emniyetlid birleir ton ton P n P
P
P
n
yk maksimum i ce aktarabile siste
ton
d
P
d
P
gre kaymaya
ton t d P
t d
P
gre ezilmeye
per em per em p
per em per in em per in
= = = =
= = = =
= = = =

Perin aralklarnn tahkiki
e mm
d mm
d mm
t mm
e mm
d mm
d mm
t mm
e mm
d mm
d mm
t mm
=
= =
= =
= =
=
= =
= =
= =
=
= =
= =
= =
90
3 3 21 63
8 8 21 168
15 15 8 120
45
2 2 21 42
3 3 21 63
6 6 8 48
35
15 15 21 3150
3 3 21 63
6 6 8 48
1
2
* *
* *
* *
* *
* *
* *
. * . * .
* *
* *
min
min
min

SORU-5

Verilenler: ekilde grlen bir perinli birleime etki eden yk P=17 ton, malzeme
st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Birleimi tekil ediniz. Perin adet ve aralklarn belirleyiniz.

w
1
=35
30
e
1 e
1
e e
P=17 ton
2L
65.65.7
t
lev
=12 mm

L
65.65.7
iin tablodan perin ap olarak 17 ve w
1
= 35 mm, e=18.50 mm alnr.


ezilmeye gre
P
d t
P d t ton
kaymaya gre
P
d
P
d
ton
siste aktarabilece i maksimum yk
n
P
P
per in em per in em per
p em per em per

= = = =
= = = =
= = =

*
* * . * . * . .
*
*
*
. *
* .
.
min
.
.
min
min 1
2 1
2 2
1
2 80 17 12 572
2
4
2
140
17
2
6 355
17
572
2 97 3 17

Perinlerin yerletirilmesi:

( )
( )
e d mm mm
e d mm mm
e d mm mm
L t t t d mm mm
L e e mm
se ilen
se ilen
se ilen
per in
= =
= =
= =
= + + + = + + =
= + = + =
3 3 17 51 55
2 2 17 34 34
15 15 17 22 50 25
4
3
2 7 12
4
3
17 48 67 50
2 2 2 55 2 35 1800
1
2
1 2 3
1
* *
* *
. * . * .
* * * .
* * * *

BULONLAR

Silindirik gvdeli, alt keli balkl, ucundan spiral di alm ksm bulunan bir birleim
elemandr. Bulonlar sklebilen birleim aracdr. Bulonlar antiyede yaplacak montajlarda
kolay olmas bakmndan tercih edilirler. Hesaplar aynen perinlerde olduu gibidir.
Kaymaya ve ezilmeye gre tahkik yaplr. Bulonlar perinlerden farkl olarak ekmeye de
alabilirler. Bu durumda di alm ksmn net alan hesaba girer.

Bir bulon ksmdan meydana gelir:
1. Alt keli balk ksm
2. Silindirik ve dz olarak tekil edilen gvde ksm
3. Silindirik olarak tekil edilen dili ksm
Di alm ksm
Balk ksm
Gvde ksm
d
L
b
K

m
Somu
n Pul
e

Bulonlu birleim ve birleim elemanlar

L= Gvde Uzunluu
d= Gvde Kalnl
b=Di Alm Ksmn Uzunluu
e=Somun ap
k=Balk Ksmn Uzunluu
.Bulonlarn Tercih Nedenleri,

1. Birleim tekrar sklecekse bulon kullanlmas uygundur.
2. Birletirilecek paralarn boyutlar, malzemesi ve ekilleri perin yaplmasna msait
deilse, rnein elik ile ahabn ve elik ile betonun birletirilmesi ve boyutlar
perinlerin dvlmesine elverili deilse,
3. Birleimin kostrksiyon iindeki yeri, usulne uygun ve gvenilir kalitede perin yada
kaynak yapmna elverili deil ise,
4. antiyede perin yada kaynak yapmak pahalya geliyor ve bunun iin gerekli tesisat yoksa,
5. Perinlere eksenleri dorultusunda byk ekme kuvvetleri geliyorsa,
6. Birletirilecek paralarn toplam kalnlklar (S), perin yaplamayacak kadar fazla ise
(S4.5d yuvarlak balkl perin, S6.5d gmme balkl perin).
Bulon eitleri

1. Normal Bulonlar
a) Kaba Bulonlar
b) Uygun Bulonlar
2. Yksek Mukavemetli Bulonlar
Kaba Bulonlar

Preslenmek sureti ile elde edilirler. Dili ksm hari gvde de herhangi bir ilem yaplmaz.
Sadece di alm ksmlar tornadan geirilir. Gvdede azda olsa bir kalnlk fark vardr.
Kaba bulonlar da birletirilecek elemanda alacak yuva ile kaba bulon ap arasnda yaklak
olarak 1mm gibi bir fark vardr. Bu fark nedeni ile birleimde kalc deformasyonlar meydana
gelebilir. zellikle hiperstatik sistemlerde kuvvet ve gerilme yayl byk lde
deiebilir.

Bu nedenle kaba bulonlar, geici inaat da, perinleme bitinceye kadar birletirilecek paralar
istenilen ekilde tutmak iin ve moment tesiri bulunmayan kk kuvvetlerin tesirindeki
birleimlerde kullanlr. Kpr elemanlarnda ve moment tayan birleimlerde kullanlmazlar.

Kaba bulonlarn hesaplamalar aynen perinlerde olduu gibi yaplr ve hesaplamalarda bulon
ap (d
1
) kullanlr.
Uygun Bulonlar

Gvdenin dz ksm tornalanmak sureti ile ilenmitir. Dzgn bir yapya sahip ve parlak
grnmldr. Uygun bulon alan delie tam uyum salar. Yani uygun bulonlu birleimlerde
bulon ap ile birletirilecek paralarda alacak olan delik aplar ayn byklktedir. Uygun
bulonlar da delik ap ile bulon apnn ayn byklkte olmas birleimde meydana gelecek
olan kalc deformasyonlarn olumasn nler.

Moment ve byk kuvvet aktaran eklerde ve kpr yaplarnda birleim eleman olarak
uygun bulonlarn kullanlmas doru olacaktr. Bunlarn hesaplamalar perinlerde olduu
gibidir. Bulon ap (d
1
) ile delik ap (d) ayndr. Hesaplarda ikisi de kullanlabilir.

Bulonlu birleimlerde dikkat edilmesi gerekli nemli husus, bulonun di almam ksmnn
(yani gvde ksm) uzunluu birletirilecek paralarn toplam kalnlndan biraz daha byk
olmaldr. Somun altna konulan pul somunun sklmasn salayacaktr. Bulonlar M
a
eklinde
gsterilirler. Burada (a), mm cinsinden bulon apdr.

Tablo.2.3 En ok Kullanlan Bulonlar Ve Bulon aplar
Bulon M10 M12 M14 M16 M18 M20 M22 M24 M27 M30
Uygun B. 11 13 15 17 19 21 23 25 28 31
Kaba B. 10 12 14 16 18 20 22 24 27 30
Delik
ap
11 13 15 17 19 21 23 25 28 31
Tablo.2.4 .Normal Bulonlarn Emniyet Gerilmeleri
B.Cinsi Kaba Bulonlar Uygun Bulonlar
elik Yap
Malzemesi

st37

st37

st52
Ykleme
Durumu

EY (H)

EIY (HZ)

EY (H )

EIY (HZ)

EY (H)

EIY (HZ)
Kayma
Gerilmesi
(
em,B
)

1120

1260

1400

1600

2100

2400
Ezilme
Gerilmesi
(
em,B
)

2400

2700

2800

3200

4200

4800
ekme
Gerilmesi
(
z,em
)

1120

1120

1120

1120

1500

1500

BULONLARLA LGL ZML SORULAR

SORU-1

Verilenler: ekilde grlen kaba bulonlu birleimde P=14 ton, kaba bulon ap d
1
= 16
mm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.

P=14 ton
t
lev
=14 mm
60*8

Bir bulonun emniyetle tayabilecei yk miktarnn hesab

bulon em bulon bulon em bulon
bulon
P
d
P
d
ton
P
d t
P d t ton
P ton
= = = =
= = = =
=

2
4
2
112 314
16
2
4 51
2 4 16 14 537
4 51
2
2 2
*
* * . * . *
.
.
*
* * . * . * . .
.
min
min
max

Bulon saysnn hesab:
bulon kaba M a
P
P
n
bulon
16 det 4
51 . 4
14
max
= =

Bulonlarn yerletirilmesi

e
1

e
1

e e
e
2

e
2

L
e
min
=3.5*d=3.5*1.7=5.95 cm = 60 mm
e
1-min
=2*d=2*17=34 mm= 35 mm
e
2-min
=1.5*d=1.5*17=25.50 mm

L=2*e+2*e
1
=2*60+2*35=190 mm

SORU-2
Verilenler: ekilde grlen uygun bulonlu birleimde P=55 ton, uygun bulon ap
M20 (d=d
1
= 20 mm), malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.

P=55 ton
t
lev
10 mm
200.25


bulon
P
d
P
d
ton
P
d t
P d t ton
P ton
= = = =
= = = =
=

2
4
2
14 314
2
2
8 79
2 8 2 10 560
7 84
2
2 2
*
* * . * . * .
*
* * . * * . .
.
min
min
max

Bulon saysnn hesab:
n
P
P
a M
bulon
= = =
max
.
. det
55
56
9 8 10 20


e
1
e
1
e e
e e
e
e
2
e
2
L
200 mm
e
min
=3.5*d=3.5*20=70
e
1-min
=2*d=2*20=42=40 mm
e
2-min
=1.5*d=1.5*20=30
(200-70)/2=65mm
L=4*e+2*e
1
=4*70+2*40=360 mm

SORU-3

Verilenler: ekilde grlen birleimde P=20 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli HZ
(YD-2) olarak verilmektedir.
stenenler:
a-) Kaba bulon b-) Uygun bulon
kullanlmas durumlarna gre gerekli bulon saysn hesaplayarak yerleimini yapnz.

t
lev
=12 mm
P=20 ton
2U160
7.5 mm
7.5 mm

a-) Kaba bulon kullanlmas durumuna gre bulon apnn hesab:
d t cm d mm M d mm
1 1
5 0 2 5 0 75 0 2 174 18 18 19 = = = = = * . * . . . ( )
min


bulon
P
d
P
d
ton
P
d t
P d t ton
P ton
= = = =
= = = =
=

/
*
* * * . * . * *
.
.
*
* * . * . * .. .
.
min
min
max
2
4
2
4
126 314 2
18
4
7 4
2 7 18 1 2 583
583
2
2 2

Bulon saysnn hesab:
n
P
P
a M bulonu d mm
bulon
= = = =
max
.
. det ( )
20
583
34 4 18 19

e
min
=3.5*d=3.5*19=66.50 =70 mm
e
1-min
=2*d=2*19=38= 40 mm
e
2-min
=1.5*d=1.5*19=28.5 =30 mm
L=3*e+2*e
1
=3*70+2*40=290 mm
e
1
e
1
e e
e
80
80

b-) Uygun bulon kullanlmas durumunda

bulon
P
d
P
d
ton
P
d t
P d t ton
P ton
= = = =
= = = =
=

2
4
2
16 314
18
2
813
32 18 12 6 91
6 91
2
2 2
*
* * . * . *
.
.
*
* * . * . * . .
.
min
min
max

Bulon saysnn hesab:

n
P
P
a M
bulon
= = =
max
.
. det
20
6 91
2 89 3 18


e
min
=3.5*d=3.5*18=63=65 mm
e
1-min
=2*d=2*18=36= 40 mm
e
2-min
=1.5*d=1.5*18=27 =30 mm
L=2*e+2*e
1
=2*65+2*40=210 mm
e
1
e
1
e e
80
80

(Bulon aplar profil tablolarnda verilen delik aplar snrn amamaldr)

SORU-4
Verilenler: ekilde grlen birleim iin P= 60 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: ubuklarn levhaya balantsn kaba bulon kullanarak yapnz.

2L
120.120.11
t
lev
=15 mm
P=60 ton

( )
12012011
50 80 25 24
2 1 2
. .
,
L
tablodan
w mm w mm ve M = = olarak alnr.

bulon
P
d
P
d
ton
P
d t
P d t ton
P ton
= = = =
= = = =
=

2
4
2
126 314
2 4
2
1139
2 7 2 4 15 9 72
9 72
2
2 2
*
* * . * . *
.
.
*
* * . * . * . .
.
min
min
max

Bulon saysnn hesab:
( ) n
P
P
a M d kaba bulon
bulon
= = = =
max
.
. det
60
9 72
617 7 24 25
Bulonlarn yerletirilmesi: Bulon says 5' den fazla olduu iin bulonlar ift sra olarak
yerletirilecektir.

e
y
w
1
w
2
40
e
e
1
e
e
e
1
e
e
e
min
=3.5*d=3.5*25=87.5 =90 mm, e
1-min
=2*d=2*25=50 mm
e
2-min
=1.5*d=1.5*25=37.5 =40 mm

KAYNAKLAR

GR

Birleim malzemesi olarak kaynan kullanlmas olduka yenidir. lk nceleri yksek
yaplarda sonra gemi inaatlarnda ve kpr yaplarnda kullanlmaya balanmtr. naat
mhendisliinde en yaygn kullanlan birleim aracdr.

Ayn veya benzer alaml maddelerin s tesiri altnda birletirilmelerine Kaynak ad
verilir. Is derecesinin, metallerin ergime noktasna kadar ykseltilmesi ile kaynaklama ilemi
gerekletiriliyorsa Ergitme kayna, s metallerde plastik kvam oluturacak derecede ise
bu durumda Basn kayna yaplm olur. Normal elik yaplarda genellikle ergitme
kayna kullanlr.

Kaynakl birleimlerin perinli birleimlere nazaran en bariz avantaj, malzeme tasarrufu ve
estetik grnmdedir. Kaynakl birleimlerin yapmnda, malzeme ve iilik bakmndan daha
fazla dikkatli olmak ve itina gstermek gerekir.

Lehim ve kaynak grn bakmndan birbirine benzeseler de ayn eyler deildir. Lehimde
sadece birletirme eleman olan lehim malzemesi eritilir , fakat birletirilen metaller
erimezler. Ayrca birletirme malzemesi birletirilen malzemeden tamamen farkl yapdadr.
Kaynak ise elik malzemenin birleim yerine ait kenarlar ve birletirmede kullanlacak olan
elektrot erime derecesine kadar stlarak kaynamalar salanr.

Kaynak eitleri

1. Eritme Kayna
2. Basn Kayna
Ergitme Kayna

Bu kaynakta s, ya elektrik enerjisi ile(elektrik kayna) ya da yanc bir gaz alevi ile
salanr. elik yaplarda yk aktaran kaynakl birleimlerde genelde elektrik kaynandan
faydalanlr. Eritme kaynanda birletirilecek metallerin kaynaklanacak ksmlar u uca veya
yan yana getirilerek (3000-5000)
0
Cde stlarak eritilmesi sonucu kaynaklama ilemi yaplr.
Burada elektrot eriyerek paralar arasndaki boluk veya keleri doldurur. Souma sonunda
birleme salanm olur.

Ergitme kayna, ergitme ileminde kullanlacak olan snn temin edilmesi ekline gre Gaz
kayna veya Elektrik kayna olmak zere iki ksma ayrlr.

Gaz Kayna

Ergitme kaynanda, kullanlacak olan s bir yanc gaz kullanlarak salanyorsa bu
ekilde yaplan kaynaa Gaz kayna denilir. Gaz olarak Asetilen ve Oksijen karm
kullanlr. Yaklak olarak 3000C ye kadar s elde edilir. Burada, almo denilen bir
aracn az ksmna, lastik bir hortumla oksijen, ikinci bir lastik hortumla yanc gaz (
Asetilen, Propan, Btan ) verilir. ki gazn ayn azdan pskrtlp yaklmas sonucu mavi
renkli bir alev oluturulur. Oluturulan bu alev Gerekli olan sy salar. Bu ilem genelde
elik yaplarda ufak ilerde, daha ziyade ubuk ve levha kesme ilemlerinde kullanlr. Burada
kullanlan asetilen gaz, karpit in suda eritilmesi sureti ile elde edilir.

3 0 0 0 C s sa la ya n
ma vi r e nk li a le v
O k sije n
Y a nc g a z ( P r o p a n,
B t a n, Ase t ile n )

Gaz kaynann yapl
Elektrik Kayna

Bu kaynaa, Elektrik ark kayna da denilir. Gnmzde elik yaplarda en fazla
kullanlan bir kaynaklama eklidir. Kaynak iin gerekli olan s Elektrik akm ile salanr. Bu
metot da elektrik ark, esas malzeme ile elektrod ad verilen kaynak teli arasnda meydana
gelir. Scaklk 5000Cye kadar kar. Kaynak iin gerekli olan (16-40) voltluk gerilim ve (30-
250) Amperlik akm iddeti ehir cereyanndan kaynak makinesi yardm ile elde edilir.
Madeni
elektrod
(-)
(+)
Elektrik Kaynann Yapl

Kaynak Elektronlar

inden Elektrik akm geen, ana malzemesi birletirecei paralarn malzemesine
uygun elikten yaplm olan kaynak ubuklardr. inde ayrca kaliteyi ykseltmede etkili
olan Nikel, Silis ve Mangan ilavesi de bulunur.

Elektrod eitleri

1. plak Elektrod: Kaynaklanacak paralarn malzemesine uygun alamdan kaplanmam
olan bir teldir.
2. Sval Elektrotlar: Elektrod malzemesinin etraf bir madde ile svanmtr. Kullanlan bu
sva tabakasnn kalnlna bal olarak iki ksma ayrlrlar.
nce Sval Elektrod: plak kaynakl elektrotlarn bir sva tabakas ile kaplanmas sonucu
elde edilmitir. Sva malzemesinin iinde kaynak kalitesini artrc maddeler bulunur. Sva
tabakasnn kalnl elektrod apnn %20sinden fazla olmamaldr.
Kaln Sval Elektrotlar: Sva tabakas kalnl elektrod apnn %(20-70) I kadar olan
elektrotlardr. Piyasada en yaygn olarak kullanlan elektrod eididir.

Elektrod Yapmnda Kullanlan Svann Faydalar;

Sva maddesinin yanmas sonucu oluan gazlar hava ile temas keser.
Kaynak zerine brakt cruf ani soumay nler
Kimyasal reaksiyonlarla (ergimi haldeki kaynak malzemesi ile cruf malzemesi) kaynan
mekanik zelliklerini artrr ve kaynan kalitesini ykseltir.

Basn Kayna

Paralarn birbirine kaynaklanacak ksmlarnn kzl dereceye kadar stlp basn etkisi
altnda birletirilmeleri ile yaplan kaynaa Basn kayna veya Elektrik Diren kayna
ad verilir.

Ate Kayna : Ocakta kor haline gelinceye kadar stlan paralar ekile dvlerek
birletirilir. ok eski bir yntemdir. elik yaplarda uygulanamaz.

Su Gaz Kayna : Malzemenin stlmasnda su gaz kullanlr. Genellikle elik boru
imalatnda kullanlr.

Kt Kaynak

Profil ubuklarn u uca eklenmesinde kullanlr. Birletirilecek paralara Elektrik akm
verilir. Birletirilecek ular birbirine yaklatrlr. Isnma sonucu erime balaynca ular hzla
birbirine doru bastrlr. Ayn anda Elektrik akm kesilir. Bylece kaynaklama ilemi yaplr.

Nokta Kayna

Aadaki ekilde grld gibi ince levhalar, kaynak makinasnn, ular kesik koni
tarznda ve ubuk eklinde bakr elektrotlarn arasna konulur. Elektrik akmnn, elektrod
ular arasnda bulunan levhalar nedeniyle, s enerjisine dnmesi neticesinde, ular
arasnda kalan ksm kzl dereceye kadar snr. elektrotlarn tatbik ettikleri basn kuvvetiyle
de ince levhalar (salar) dairesel bir blgede kaynaklanm olur.
Bakr Elekt rod
Kaynak yaplan yer
Nokt a kaynann Yapl

Kordon Kayna

Nokta kaynann srekli olarak yaplm eklidir. st ste konulan levhalar rulo halindeki iki
elektrod arasndan basn altnda ve belirli bir hzla geirilir. Bylece levhalar izgi eklinde
bir kaynak eridi ile kaynaklanm olur.

KAYNAK DKLER

elik yaplarda uygulanan Elektrik kayna ile oluturulan iki eit kaynak diki vardr.
Bunlar Kt kaynak dikileri ve Ke kaynak dikileridir.

Kt Kaynak Dikileri

Ayn dzlemde bulunan iki elik elemann kaynaklanacak kenarlarnn yan yana getirilip
kaynaklanmas sonucu oluan kaynak dikiidir. Bu tr kaynak dikiinin oluturulabilmesi iin
kaynaklanacak kenarlarn muhakkak nceden ilenmesi gerekir ki, bu ileme kaynak az
almas denir. Kt kaynak dikileri alan bu az ksmnn ekline gre de ayr isimlerle
adlandrlrlar. Kt kaynak dikileri yalnzca ekmeye alrlar. Kesme ve eilme gerilmeleri
tamazlar.

Kaynak dikileri kaynaklanacak levha kalnlklarna bal olarak I, V, X, Y, K, U, ekillerinde
yaplabilirler. Burada kullanlacak olan kaynak dikii kalnl minimum levha kalnl kadar
olmaldr.
Kt Kaynak Dikii Plan ve Kesit Grnleri
t2
t1
a= t min
L= L1- 2a
L
t

Kt kaynak dikileri eitleri

1. I Kaynak Dikii
0.5-1.5 mm
Elektrik akm

2. V- Kaynak Dikii
60
4-20 mm

3. X-Kayna

16-40 mm

4. K- Kayna

16 -40 mm

5. U-Kayna

>20mm
=<3mm

6. ift U Kayna

>30 mm
=<3mm

Buradaki V, X, K, U kaynak dikileri di almak sureti ile yaplan kt kaynak dikileridir.

Tablo. 2.5. Kt Kaynak Dikileri in Emniyet Gerilmeleri (kgf/cm
2
)

Gerilme
elik Cinsi
st37 st52
EY (H) EIY (HZ) EY (H) EIY (HZ)
W em W
P
a l
=
*
,

ekme,
Basn
1100
1400
1250
1600
1700
2400
1900
2700
W eem W
P
a l

=
*
,

Kayma 1100 1250 1700 1900

P= Kesite etkiyen ekme veya basn kuvveti
a=Kaynak kalnl
l= Kaynak uzunluu
Ke Kaynak Dikileri

ki elik elemann biri birine dik veya en az 60
0
a oluturan yzeyleri arasna
ekilen kaynak dikii ke kaynak dikii olarak adlandrlr. Yzeyler arasndaki ann 60
0

den kk olmas durumunda yaplacak kaynak kordonunun yk aktarmad varsaylr.

Ke kaynak dikii dorultusu kuvvet dorultusuna paralel ise Yan Diki, eer
kaynak dikii dorultusu kuvvet dorultusuna dik ise Aln Dikiiadn alr. Bunlardan
zellikle yan kaynak dikilerinde kuvvet sapmas ok olduundan kaynak ularnda gerilme
artlar olur. Genellikle kayma gerilmesi oluan bu dikilerde gerilme yayl yinede n
form (dzgn yayl) kabul edilerek hesap edilir. Fakat kaynak uzunluklar snrl tutulur.

P(Kuvvet)
Aln kaynak dikii

P
p
1
p
2
yan kaynak
dikileri

Boyun kaynak dikileri

Ke Kaynak Dikilerinin Yapl Biimleri
>=60
0
Dz diki
Kemerli
diki
ukur diki

Tablo. 2.6. Kaynak Emniyet Gerilmeleri ( kgf/cm
2
)
Gerileme ve kaynak tr elik Snf
st37 st52
Kaynak Tr Gerilme Tr EY (H) EIY (H) EY (H) EIY (H)
Kt Kaynak Basn 1400 1600 2400 2700
Ke Kaynak Basn-ekme 1100 1250 1700 1900
Tm Kaynaklar Kayma 1100 1250 1700 1900

Kaynak Dikii Hesab

Kaynak dikilerinin hesab (TS.3357 - elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin Hesap ve
Yapm Kurallar) standardna uygun olarak yaplmas gerekmektedir. Hesaplarda bu
standartlarda kaynaklar iin verilen minimum artlarn salanmas gerekmektedir.

Kaynak hesaplarnda problem, tekil edilmesi dnlen birleimde kullanlmas gerekli olan
kaynak kalnlnn ve kaynak uzunluunun hesabdr. Hesaplanan bu kaynak alan ile, kesitin
aktarmas istenen kuvvetin emniyetli bir ekilde tanmasnn ve aktarlmasnn salanmasdr.

Kaynak Diki Kalnlnn Tayini

Ke kaynaklarnn (a) diki kalnl, diki iine izilebilen ikiz kenar genin ykseklii ile
ifade edilir. Kt kaynakl dikilerin (a) kalnl ise birletirilen paralarn kalnl en kk
olan levhann kalnlna eittir.

ekil.6.3.4.1. Kaynak Diki Kalnlklar
a
a

Yukarda da sylediimiz gibi, Hesaplarda kt kaynak dikileri iin kaynak kalnl olarak
minimum levha kalnl (a = t
min
) gibi kesin bir deer alnrken, ke kaynaklarnda ise
belirli snrlar iersinde kalmak art ile istee bal olarak seilmektedir. Uyulmas gerekli bu
snrlar ise;

Yksek Yaplar iin 3 mm a 0.7 t
min

.Ke Kaynak Dikii eitleri
Kprler iin 3,5 mm a 0.7 t
min


Kaynak Dikii Boyunun Belirlenmesi

Kaynak dikiinin L
/
boyu kaynakla kapatlan ksmn uzunluuna eittir. Ancak hesaplarda
kaynak ularndaki mukavemeti dk ksmlarn L
/
den karlmas ile elde edilen (L)
uzunluu kullanlr. Bu durum yaplan kaynan, kaynaklanan elemanlarn kelerini
dnmedii durumlarda geerlidir (ekil.6.3.4.2.a). Birletirilecek paralarn kelerinin de
kaynakla dnlmesi durumunda (ekil.6.3.4.2.b) deki deerler geerlidir.

Kullanlan kaynak diki boylarnn aada verilen artlar salamas gereklidir.

15 a L
/
100 a ( TS 3357 )
15 a L
/
60 a ( DIN 4100 )

(a)
S
L
/
L a a
L = L
/
- 2a
L
1
= L
1
/
-a
1
L
2
= L
2
/
L
3
= L
3
/
- a
3
(b)
a
1
a
2
a
3
L
1
L
1
/
L
L
3
/
L
3
S

Kaynak Boylarnn belirlenmesi
Kaynak Dikilerinin Gerilme Tahkiklerinin Yaplmas

Kt Kaynak Dikilerinin Gerilme Tahkikleri

Kt kaynak dikileri yalnzca ekme gerilmesine gre boyutlandrlrlar. Daha ncede
belirttiimiz gibi kt kaynak dikileri kesme kuvveti tamadklar kabul edilir ve bu
yzdende kesmeye gre tahkik yaplmaz. yalnzca eksenel ekme kuvvetine gre
boyutlandrlrlar.
w
K
em w
w
S
F
F a L
a t
L L a
=
=
=
=

,
min
/
*
* 2
S
L
/
S
t
2
t
1


Ke Kaynak Dikilerinin Boyutlandrlmas

Ke kaynak dikileri hem kesme gerilmeleri ve hem de eksenel ekme gerilmelerine
gre boyutlandrlrlar. Bu yzdende hesaplarda her iki gerilme ekli iin gerekli kontroller
yaplmaldr.
w
w
em w
w
S
F
F a L
L L a

=
=
=
,
/
* *
*
2
2
w
w
em w
w
S
F
L a e L a e
F a L a L a L
L L a
L L
L L a

=
=
= + +
=
=
=
,
/
/
/
/
* * * *
* * *
1 1 1 3 3 3
1 1 2 2 3 3
1 1 1
2 2
3 3 3
S
L
/
L
a a
a
1
a
3
L
1
L
1
/
L
2
/
L
2
S
L
2
a
2

Kt Kaynak ve Ke Kaynann Birlikte Kullanlmas Hali

Bu durumda kayma etkisi altndaki ke kaynaklarnn alanlarnn yars, kt kaynak alanna
eklenerek hesaplar kt kaynaa gre yaplr.

Bu yntem artnamede verilen yaklak bir yntemdir. Bu yntemin kullanlabilmesi iin ke
kaynak dikiinin boyunun L>15a artn salamas gerekmektedir.
Kt Kaynak
Dikii
Ke
Kaynaklar
S
w
ke kt
em w
S
F F
=
+

1
2
*
,

w
w
em w
S
F

=
,
Basn Hali
w F a L a L
= +
8 1 1 2 2
* * *
ekme Hali
w F a L a L
= +
8
1
2
1 1 2 2
* * * *
a
1
L
2
L
/
2
a
2
a
2
a
1
L
1
a
1
L
/
1
S ekme
S Basn
a
2
Kt Kaynak Dikii
a
a
L
N
Q
S
a
a
L
N
Q
Ke Dikii

Normal Kuvvet(N) ve Kesme Kuvveti(Q) nin Birlikte Etkimesi Durumu
w
w
w
w
V w w V em w
w w S V V em
N
F
Q
F
F a L
tahkikine gerek yoktur

= = = + =

; ; *
, ;
2 2

Yalnz Eilme Momentinin Etki Etmesi Durumu

em w
w
em w w
w
em w
w w
w
M
W
M C
I
I
a L
a L
h a
W
I
h
a
, , ,
;
*
* * * ;
*
*
= =
= + =
+
+
|
\
|
.
|
1 1
3
2 2
2
2
2
12
2
2 2
2
2
a
1
a
1
L
1
L
/
1
a
2
a
2
L
/
2
= L
2
C
X X
a
1
L
1
a
1
L
/
1
h
a
1


Moment ve Kesme Kuvvetinin Birlikte Etkimesi Hali

Q
M
P

( ) h em w
w
w em w
M
W
Q
a L
a L
Gvde kaynak alan

= + + =
=
1
2
4
2 2
* ;
*
* :
,
,

Eilme Momenti (M), Kesme Kuvveti (Q), ve Normal Kuvvetin(N) Ayn Anda Etkimesi
Hali

a
2
L
/
2
= L
2
I
L
/
1
I
a
2
/ L
/
2
a
1
/ L
/
1
h
N
Q
M

Bu tr ilemlerde iki trl tahkik yaplr;
1.

( )
max,
/
*
* *
* * *
; ;
w
W W
W em
W
w
W em
W
W
W
W
W gvde
V W W W em
M
W
N
F
M
I
L
N
F
I
a L
a L
h a
W
I
h
a
Q
F
Herhangi bir I I kesitinde

= +
= +
|
\
|
.
|
= +
=
+
= = +

+
|
\
|
.
|
1
1 1
3
2 2
2
2
2 2
2
2
12
2
2 2
2
2
2.

w
w gvde
w em
w
w balk
w em
w
w gvde
w h
Q
F
M
h F
F a L a L
F a L
F a L
Kaynak dikilerinin toplam alan
Gvde kaynak diki alan
Bir balkdaki kaynak dikiinin alandr

=
=
= +
=
=
*
* * * * ;
* * ;
* ; .
/
/
2 2
2
1 1 2 2
1 1
2 2

KAYNAKLI BRLEMLER LE LGL ZML SORULAR

SORU-
Verilenler: ekilde grlen kt kaynakl birleimde levha kalnlklar t
1
=14 mm,
t
2
=12 mm, levha genilii 150 mm, tesir eden kuvvet P=16000 kg malzeme st37 ve ykleme
ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Grekli olan kaynaklar iin, kaynak hesaplarn yapnz.

P=16000 kg
150.14
150.12
15 cm
t
1
=14mm
t
2
=12 mm

t mm
t mm
t mm kt kaynakl birleimde kaynak kalnl a t mm
L L a mm cm
P
a L
kg cm kg cm
K K em
1
2
2 2
14
12
12 12
2 150 2 12 126 12 60
16000
12 12 60
1070 1100
=
=

`
)
= = =
= = = =
= = = =

min min
/
;
* * .
* . * .
/ /

Levhalar asndan kuvvetin tahkiki

F L t cm
P
F
kg cm kg cm
net
em
= = =
= = = =
/
min
* * .
/ /
15 12 18
16000
18
889 1440
2
2 2

SORU-2
1
=16 mm,
t
2
=14 mm, levha genilii 200 mm, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Kaynak hesaplarn yaparak birleimin aktarabilecei kuvveti bulunuz.

P=16000 kg
200.16
200.14
20 cm
t
1
=16mm
t
2
=14 mm

t mm
t mm
t mm kt kaynakl birleimde kaynak kalnl a t mm
L L a mm cm
P
a L
kg cm kg cm
K K em
1
2
2 2
14
12
12 12
2 150 2 12 126 12 60
16000
12 12 60
1070 1100
=
=

`
)
= = =
= = = =
= = = =

min min
/
;
* * .
* . * .
/ /

F L t cm
P
F
kg cm P F kg
P kg
net
Lev L em L em
= = =
= = = = =
=

/
min
max
* * .
/ * *
20 14 28
1440 1440 28 39200
26500
2
2

SORU-3
1
=8 mm, t
2
=10
mm, levha genilii 200 mm, tesir eden kuvvet P=15 ton malzeme st37 ve ykleme ekli H
stenenler: Birleimi kaynakl olarak tekil ediniz.
P=15 ton
20.8
20.10
20 cm
t
1
=8mm
t
2
=10 mm

t mm
t mm
t mm kt kaynaklbirleimde kaynak kalnl a t mm
L L a mm cm
P
a L
kg cm kg cm
K K em
1
2
2 2
8
10
8 8
2 200 2 8 184 18 40
15000
08 18 40
1019 1100
=
=

`
)
= = =
= = = =
= = = =

min min
/
;
* * .
* . * .
/ /

F L t cm
P
F
kg cm kg cm
net
em
= = =
= = = =
/
min
* * .
. / /
20 08 16
15000
16
937 50 1440
2
2 2

SORU-4
Verilenler: Aadaki ekilde grlen kt ve ke kaynakl birleimde P= 80 ton,
profil IP200, besleme levhas kalnl t
1
=10 mm olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli kaynak tahkiklerini yapnz.
P=80 ton
L
1
=250 mm
120 mm
t=10 mm
16 mm
10 mm

( )
( ) ( )
ke kayna i in
a mm
a t mm
a mm
L L a cm
F a L cm
kt kaynak i in
a t mm F a L cm
P
F F
kg cm kg cm
Se ilen
ke
kt
ke kt
k em
:
. * . *
* *
* * * . * . .
:
; * . * . * .
* * .
/ /
min
max min
min
=
= = =

`
)
=
= = =
= = =
= = = = =
=
+
=
+
= =
3
0 7 0 7 10 7
7
2 250 2 7 236
8 8 0 7 2360 13216
10 10 12 0 2 10 10
1
2
80000
1
2
13216 10
1051 1100
1
1
1
2
1
2
2 2

SORU-5
Verilenler: Aada ekilde grld gibi bir I300 kirii bir kolona ankastre olarak
birletirilecektir. Birleimde oluan moment M=230 tcm, kesme kuvveti T=6.5 ton olarak
verilmektedir.

M
T
a=5 mm
a=5 mm
a=5 mm
5-125
5-125
5-125

stenenler: Gerekli kaynak tahkikleri yapnz

( )
( )
( )
F a L a cm
I
Gvde
X kaynak
= = =
= +
+
|
\
|
.
| +
|
\
|
.
|
|
2 2 2 05 22 50 4 05 05 2150
2 05 2150
12
2 05 12 50 2 05
30 05
2
2
1150 05
12
3 2 3
* * * . * . * . * . .
* . * .
* . * . * . *
.
*
. * .
/

I cm
W
I
h
cm
X kaynak
kaynak
X kaynak
kaynak
=
= =
+
=
3503
2
3503
15 05
226
4
3
.

( ) ( )
( ) ( )

kaynak
Gvde kaynak
em kaynak
kaynak
kaynak
h kaynak k k em
T
F
kg cm kg cm
M
W
t cm
kg cm
= = = =
= = =
= + +
|
\
|
.
| = + +
|
\
|
.
|
=
6500
2150
302 32 900
230
226
1020
1
2
4
1
2
1020 1020 4 302 32 1100
2 2
2
2 2
2 2 2
.
. / /
. /
* * * * . /

SORU-6
Verilenler: ekilde grlen birleimde P=525 KN, ykleme ekli H olarak
verilmektedir.
stenenler: ubuk kesitini seerek gerekli kaynak boylarn hesaplaynz.

L
P
12
mm
10 mm
F
P
cm
F b t b
b cm b cm
Kesit
G
em
Lz
Lz
Se ilen
= = =
= = =
= =
525
14 40
36458
36458
36458
12
3750 32
320 12
2
.
.
* .
.
.
.
*

b-) Kaynak dikileri iin
a mm
a t mm
a mm
P
a L
L
P
a
cm
a cm L cm a cm
se ilen
kaynak em kaynak
em kay
min
max min
. * . *
* * * . *
.
* * . . . * * .
=
= = =

`
)
=
= = = =
= = = = =
3
0 7 0 7 10 7
5
525
2 05 11
47 72
15 15 05 7 50 47 72 100 100 05 50

olduundan kaynak boyutlar uygundur.

SORU-7

Verilenler: ekilde 2L80.80.8 lik kebentten tekil edilmi olan ekme ubuuna P=26.40
tonluk bir kuvvet etki etmektedir. Ykleme ekli H olarak verilmektedir.

stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna kaynakl olarak tekil ediniz.

80 mm
P
2
P
1
P=26.40 ton
a
1
, L
1
/
a
2
, L
2
/
e
x
=22.60
80 mm 80 mm
12 mm
a
2
a
2
a
1
a
1

( )
( ) ( )
80808
2 26
26 40 26 40
8 2 26 2 26 7 458 18 942
3
0 7 0 7 8 56
5
2
18 942
2 05 0
2
1 2 1 2
1 2 2 1
1 2
1
1
1
. .
.
. .
* . * . . ; .
. * . * .
* *
* *
.
* . * .
.
min
max min
L
tablodan
T E
se ilen
kaynak kay em
kay em
kay em
e cm
P P P ton P P
M P P P ton P ton
a mm
a t mm
a a mm
kaynak boylarnn hesab
P
a L
L
P
a
olmal
L
P
a
=
= + = =
= = = =
=
= = =

`
)
= =
= =
= =
9
21 2 21 2 05 22
2
7 458
2 05 0 9
8 29 2 8 29 2 05 9 29
15 100 15 05 7 5 22 9 29 100 05 50
1 1 1
2
2
2
2 2 2
1 2
= = + = + =
= = = = + = + =
= = = =
cm L L a cm
L
P
a
cm L L a cm
a L a cm L cm L cm cm
kay em
/
/
* * .
* *
.
* . * .
. * . * . .
* * * . . , . * .

Not : a
2
kaynak kalnl hesabnda istenirse t
min
=12 mm alnp ona gre ayr bir kaynak
kalnl hesaplanarak kullanlabilir.

SORU-8

Verilenler: ekilde 2L150.75.9 kesitli bir kafes ubuunun ke dikilerle 16 mm
kalnlndaki bir besleme levhasna birletirilmesi istenmektedir. Birleime etki eden eksenel
yk P=560 KN, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.

stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna birleimini ke kaynak dikilerini
kullanarak yapnz.

150 mm
P
2
P
1
P=560 KN
a
1
, L
1
/
a
2
, L
2
/
e
x
=52.80
150mm 150mm
16 mm
a
2
a
2
a
1
a
1
97.20 mm
e
x
=52.80 mm

( )
( ) ( )
80808
2 26
26 40 26 40
8 2 26 2 26 7 458 18 942
3
0 7 0 7 8 56
5
2
18 942
2 05 0
2
1 2 1 2
1 2 2 1
1 2
1
1
1
. .
.
. .
* . * . . ; .
. * . * .
* *
* *
.
* . *
.
min
max min
L
tablodan
T E
se ilen
kaynak kay em
kay em
kay em
e cm
P P P ton P P
M P P P ton P ton
a mm
a t mm
a a mm
kaynak boylarnn hesab
P
a L
L
P
a
olmal
L
P
a
=
= + = =
= = = =
=
= = =

`
)
= =
= =
= =
.
* * .
* *
.
* . * .
. * . * . .
* * * . . , . * .
/
/
9
21 2 21 2 05 22
2
7 458
2 05 0 9
8 29 2 8 29 2 05 9 29
15 100 15 05 7 5 22 9 29 100 05 50
1 1 1
2
2
2
2 2 2
1 2
= = + = + =
= = = = + = + =
= = = =
cm L L a cm
L
P
a
cm L L a cm
a L a cm L cm L cm cm
kay em

SORU-9

Verilenler: ekilde eit kollu kebentten tekil edilmi olan bir ekme ubuunun t=12 mm
kalnlndaki besleme levhasna birletirilmesi istenmektedir. Birleime etki eden eksenel
yk P=47 ton, malzeme st37 ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.

stenenler: ekme ubuunu besleme levhasna birleimini ke kaynak dikilerini
kullanarak yapnz.

a
1
, L
1
/
a
2
, L
2
/
a
3
, L
3
/
2.58 cm
6.42 cm
P=47 ton
a
1
a
1
a
2
a
2
10 10
12
L
2
/
=140 mm

{

malzeme em gerekli
em
seilen
tablodan
P
F
F
P
cm
F cm
L
L
= = = =
=
47
144
32 64
1710
2
1
90 90 10
90 90 10
2
2
.
.
.
. .
. .

Kaynak tahkiklerinin yaplmas
Aln kaynann boyutlandrlmas:
a mm
a t mm
a a a mm
L L mm
L L a mm
se ilen min
max min
/
/
. * . *
=
= = =

`
)
= = =
= =
= = =
3
0 7 0 7 10 7
6
90
140 6 134
1 2 3
3 3
2 2 2

kaynaklarn tarafsz eksene gre momentini alrsak;

( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
M
a L e a a L a
L
L cm L cm L cm L cm
a cm L cm a
T E
se ilen
.
/ /
* * * * . * *
.
* * * . * *
.
. * * . . * . *
.
. * . * . . * . *
.
. . . . . .
* * . . . *
=
+ = +
+ = +
= = + = = = =
= = = =
0
2 2 2 58
2 58
2
2 2 6 42
6 42
2
0 6 2 58 2 58 0 6
2 58
2
1340 0 6 6 42 0 6 6 42
6 42
2
39 50 39 50 0 6 401 41 41 0 6 40 40
15 15 0 6 9 0 40 40 100
1 1 3 2 2 2
1
1 1 1 1
1 1 1
( )
( )
100 0 60 60
2 2 0 6 40 40 0 6 1340 0 6 9 0 7536
47
7536
0 623 11
1 1 2 2 3 3
2
2 2
* . .
* * * * * . * . . * . . * . .
.
. / . /
=
= + + = + + =
= = = =

cm uygundur
F a L a L a L cm
P
F
t cm t cm
kaynak
kaynak
kaynak
em kaynak

SORU-10

Verilenler: Aadaki ekilde grlen kt ve ke kaynakl birleimde P= 40 ton, profil
IP120, besleme levhas kalnl t
1
=12 mm olarak verilmektedir.

stenenler: Gerekli kaynak tahkiklerini yapnz.

P=40 ton
L
2
/
L
1
/
=74 mm
s=6.5 mm
t
b
=11 mm
12 mm
t
b
=11 mm
a
2
a
2
a
2 a
2
a
2
a
2
a
2
a
2

( )
kaynak kalnlklarnn hesab
Kt kaynak kalnl nn hesab
a a t s mm
L L h c mm olarak verilmitir
L L a mm cm
F a L cm
ke kaynak kalnl nn hesab
a mm
a t mm
a mm
kt
kt
kt kt kt
kt kt kt
seilen
;
.
*
* * . .
* . * . .
. * . * .
.
min
/ /
min
max min
= = = =
= = =
= = = =
= = =
=
= = =
=
1
1
1
2
2
65
2 74
2 74 2 65 61 610
0 65 610 396
3
0 7 0 7 11 7 7
7 5
( )
)
= = =
= + = + = +
F a L L L
F F F L L
ke
kaynak kt ke
8 8 0 75 6
1
2
396
1
2
6 396 3
2 2 2 2
2 2
* * * . * *
* . * * . *

kaynak
kaynak
kaynak em kaynak
kay em
kaynak
se ilen
P
F
F
P
cm
F L cm L cm mm
a mm L mm kaynak uzunlu u artrlr
L mm L L a mm
= = = =
= + = = =
= = =
= = + = + =
40
11
3637
396 3 3637 1080 108
15 15 75 11250 108
113 2 113 2 75 128
2
2
2
2
2 2
2 2 2 2
.
.
. * . .
* * . .
* * .
/

SORU-11
Verilenler: Aada ekilde grld gibi bir IPE300 kirii bir kolona ankastre olarak
birletirilecektir. Birleimde oluan moment M=5 tm, kesme kuvveti T=15 ton malzeme st37
ve ykleme ekli H olarak verilmektedir.
stenenler: Gerekli kaynak tahkikleri yapnz .

M
T
a=5 mm
L
1
/
= 33 0 mm
a=9 mm
L
2
/
=1 80 mm
a=9 mm
L
2
/
=1 80 mm
5-3 30
9 -1 80
9 -1 80

Gvde kaynaklar iin
a mm
L mm
L L a mm
F a L cm
1
1
1 1 1
1 1 1
2
5
330
2 330 2 5 320
2 2 05 32 32
=
=
= = =
= = =
/
/
* *
* * * . *
Aln kaynaklar iin
a mm
L cm
L L a
L mm
F a L
F cm
aln
aln
2
2
2 2 2
2
2 2
2
9
180
2 180 2 9
162
2 2 0 9 16 20
2916
=
=
= =
=
= =
=
/
/
* *
* * * . * .
.
d=20.45
h/2=20 cm
h/2=20 cm
20.9
X
X
kay
X
kay
Ymax=20.9 cm

X-X Eksenine gre kaynak atalet momentinin hesab

( )
( )
( ) ( )
( )
I
a L
L a d
a L
I cm
W
I
Y
cm
kaynak
kaynak
kaynak
kaynak
=
|
\
|
.
|
|
+ +
|
\
|
.
|
|
=
|
\
|
.
|
|
+ +

(
(
=
= = =
2
12
2 2
12
2
16 20 0 9
12
2 16 20 0 9 20 45 2
05 32
12
1492550
1492550
20 90
714
2 2
3
2 2
2 1 1
3
3
2
3
4
3
*
*
* * * *
*
*
. * .
* . * . * . *
. *
.
.
.
max

Gerilme tahkikleri:
Birleime etki eden kesme kuvveti ke kaynaklar tarafndan karlanr.

( ) ( )
( ) ( )

kaynak kay em
kaynak
kaynak
kay em
h kaynak kay kay
h kay em
T
F
t cm t cm
M
W
t cm t cm
t cm
t cm t cm
= = = =
= = = =
= + +
|
\
|
.
| = + +
|
\
|
.
|
=
= =
15
32
0 469 11
500
714
0 700 11
1
2
4
1
2
0 70 0 70 4 0 469 0 935
0 935 11
2 2
2 2
2 2
2 2 2
2 2
. / . /
. / . /
* * * . . * . . /
. / . /

birleim uygundur.

2 GR

lkemiz son on ylda birok deprem yaam, binlerce vatandamz hayatn kaybetmitir,
binlercesi de yaralanmtr. Depremlerde lke ekonomisi byk zararlara uramtr.
Usullerine gre yaplmayan bir ok betonarme yap yklm ya da hasar grmtr.

Depreme dayankl yap tasarm asndan elik yaplar olduka ideal zmler vermektedir.
Baz yaplarn da elik konstrksiyon olarak projelendirilmesi ve yaplmas kanlmaz
olmaktadr.

Avrupa ve ABDde ok yaygn olarak kullanlan elik yaplar lkemizde hak ettii yere bir
trl gelememitir. Proje brolarmzda genelde yaplar betonarme olarak tasarlanmakta ve
hesaplanmaktadr. Bunun en nemli nedeninin, niversitelerimizde elik yaplara zendirici
eitim ve retimin sunulamamasdr. Dier taraftan, gen meslektalarmz piyasada
projecilik yaparken ok nadir elik yap ile karlamaktadrlar. nk, ondan nce yapnn
mimarisini hazrlayan mimarlk brosu yapy betonarme olarak dnmektedir.

Bugn ne yazk ki piyasada, elik yaplarn ekonomik olmad gibi yanl bir kanat hakimdir.
naat Mhendisi meslektalarmz tarafndan elik yap projeleri hazrlanmaktadr. Baz
durumlarda, projelerdeki gerek yetersiz plan ve detaylar nedeniyle gerekse uygulanmas
mmkn olmayan kesitler nedeniyle uygulamac zor durumda kalmaktadr. Bu durumda da
souk demirci ustalar kontrol ele almakta ve naat Mhendisinin hazrlam olduu elik
yap projesine bir formalite olarak baklmaktadr. Yap sahibi, ustann kontrolne girerek iini
yaptrmaktadr. Bunun sonucu olarak da gvensiz ve bazen de ekonomik olmayan elik
yaplar ortaya kmaktadr. Bu konuda niversitelerimize, naat Mhendisleri Odamza ve
elik Yap Firmalarna ok i dmektedir.

Her naat Mhendisi elik yap projesi hazrlayabilir.Meslee yeni balayan naat
Mhendislerinin, elik yaplarn hesap ve projelendirilmesinde gerekli bilgi ve deneyimi olan
naat Mhendislerinden yararlanmalarnda fayda vardr. Ayrca eitli eitim etkinlikleri ile
de bilgi ve tecrbeler artrlabilecektir.

Bugn yaplar boyutlu olarak modelleme imkan sunan, tanmlanan en elverisiz ykleme
durumlar altnda kesit hesaplarn yaparak sonular veren yazmllar da mevcuttur. Yapnn
uygulanmas iin gerekli olan izimlerin bilgisayar ortamnda en ince ayrntsna kadar
hazrlanmas da mmkndr. elik yap projelerinde gerekli olan kalite standardnn
yakalanmas hem elik yaplarn yaygnlamasn salayacaktr hem de bu sektrde hakim
olan souk demirci ustas zihniyetinin ortadan kalkmasna katk koyacaktr. naat
Mhendisince hazrlanan projelerin sahibi ve savunucusu yine inaat mhendisi olmaldr.
Sektrde bir boluk olumamaldr. Bu proje zaten formalitedir, yerinde ustaya; baka bir
sistem uygulatlacak dncesi ok yanltr.

Bu almada, elik yap elemannn boyutlandrlmasnda takip edilecek olan aamalar ele
alnm ve rneklenmitir. Kullanlan formlasyonlar rnekler ile aklanmtr.

3 BR ELK YAPI PROJES VE HESAPLARINDA
BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR

elik tayc sistemlerin hesaplar; Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakkndaki
ynetmelik hkmlerine, TS-498de ngrlen dier ykler, emniyet gerilmeleri yntemine
ilikin TS-648 ve TS-3357 veya tama gc yntemine ilikin TS-4561deki kurallara gre
yaplacaktr. Bunlarn dnda gelimi teknoloji ve yntemlere uygun olarak ulusal ve/veya
uluslararas standartlar vb. herhangi bir mevzuata gre hesaplar yaplm ise, proje mellifince
durum ayrca rapor edilmelidir. Hesaplarda aada alt balklar halinde verilen aamalar ak
bir ekilde verilmelidir.
3.1 MALZEME TR
elik yapda kullanlacak olan malzemelerin teknik zellikleri hesaplar blmnde
belirtilmelidir. Ana tayc sistem, dmlerde kullanlan levha ve birleim elemanlarnn
teknik zellikleri belirtilmelidir.
3.2 TAIYICI SSTEM EMASI
Hesaplar blmnde, yapy oluturan elemanlar (kolon, kiri vb.) ematik olarak
gsterilmelidir.
3.3 YK ANALZ
Yapnn mr boyunca etkimesi muhtemel ykler hesaplarda gsterilmelidir. Kullanlan
malzemelerin(tayc elemanlar, kaplamalar, blcler, asma tavanlar vb.) teknik
zelliklerine gre z arlk (l) ykleri hesaplarda verilmelidir. Kat demelerindeki
hareketli ykler ve atdaki kar yk ilgili artname/standartlara gre hesaplanmaldr.
Yapnn bulunduu konuma gre rzgar etkisinin nasl alnd gsterilmelidir. Yapnn hangi
deprem blgesinde yer ald belirtilmeli ve ynetmelikte ngrlen deprem etkilerinin ne
ekilde dikkate alnaca belirtilmelidir. z arlklar ve Dier sabit ykler, Hareketli
Ykler, Rzgar Ykleri, Deprem Yk, Balklar altnda verilen yk analizleri hesaplar
dosyasnda yer almaldr. Baz programlarda, istenmesi halinde tayc sistemin ve
tanmlanan blc duvar ve demelerin z arlklar program tarafndan dikkate
alnabilmektedir. Bu tr programlarn kullanlmas halinde, ayrca elemann z arl iin
varsaylan bir yk deeri ayrca dikkate alnmamaldr.
3.4 YKLER ALTINDA OLUAN KEST TESRLER VE DEFORMASYONLARIN BELRLENMES
Yapnn tayc sistemine etki eden ykler ematik/grafik olarak ayr ayr gsterilmelidir: Bu
yklerin etkimesi halinde elemanlarda meydana gelecek olan kesit tesirleri ve deformasyonlar
hesaplanmaldr. rnein bir kafes sistemde, elemanlarda oluan eksenel kuvvetler basn ve
ekme olarak her ykleme iin ayr ayr belirlenmelidir. Bir ereve sistemde her ykleme
iin eksenel kuvvetler, eilme momentleri(Mx, My) ve kesme kuvvetleri hesaplanmaldr.

Tayc sistemi meydana getiren elemanlarda, elverisiz durum iin sehim ve yatay telenme
kontrolleri yaplmadr. Betonarme binalarda olduu gibi elik yaplarda da greli kat
telenmelerinin snrlandrlmas sz konusudur. zellikle ok katl yaplarda greli kat
telenmeleri kontrol edilmelidir.
3.5 KEST HESAPLARI N YK KOMBNEZONLARI
Tayc sistem elemanlarnn boyutlandrlmasnda kullanlacak olan en elverisiz ykleme
durumlar belirtilmelidir.

z arlk+Hareketli Ykler
z arlk+Hareketli Ykler+Rzgar etkisi
z alk+Hareketli Ykler+Deprem etkisi

gibi kombinezonlar tanmlanmaldr. Boyutlandrmaya esas alnacak olan kombinezonlar iin,
elemanlarda meydana gelecek kesit tesirleri ematik / grafik olarak gsterilmelidir
3.5.1 Kesit Hesaplar
Tayc sistemi meydana getiren her elemann kesit zellikleri verilmelidir. Elemann kesit
zellikleri ile etkimesi muhtemel ykler dikkate alnarak tahkikler yaplmal (TS 648) ve
sonular verilmelidir. Kesitler gvenli olduu kadar ekonomik ve piyasa koullarna uygun
olmaldr. Kesitler ar byk ve piyasa artlarnda uygulanmas mmkn olmayacak ekilde
seilmemelidir. Yen bir kesit imal edilecek ise bunun iin imalat detay verilmelidir.
3.6 BRLEM ELEMANLARI
elik yaplarda; elemanlarn dmlere balants ve eklenmesi ile ilgili hesap ve detaylar da
projede gsterilmelidir. Seilen birleim aracna gre, birleim hesaplar verilmelidir Birleim
elemanlar iin ilgili standart ve ynetmeliklerde ngrlen hususlara dikkat edilmelidir.

elik st yapnn betonarme alt yapya balantsnn ne ekilde yaplaca hesap ve detaylar
halinde verilmelidir. elik kolonlar, kiriler ve aklardaki eklere ait hesaplar verilmelidir.
Sistemde aklar arasnda gergi ubuklar varsa bununla ilgili detay ve hesaplar verilmelidir.
3.7 PLAN VE DETAYLAR
elik yapnn yerinde uygulanabilmesi iin gerekli olan her trl izim verilmelidir. Plan ve
kesitlerde her elemann gsterilmesi gerekir. Birleim elemanlar (kaynak, bulon) detaylarda
gsterilmelidir. rnein bir dmde hangi elemanlarn, hangi tr birleim arac ve ilave ek
elemanlar kullanlarak birleecei plan ve detaylar halinde verilmelidir. Bir detay birden
fazla dmde uygulanacaksa bu durum ak bir ekilde ifade edilmelidir.Bir elik yap
projesinde, asgari aadaki izim ve detaylar yer almaldr.

Kolon aplikasyon plan, kolon-temel balant detaylar (ankraj plakalar, ankraj
bulonlar yerleimi) verilmelidir. : 1/50, (1/100) 1/25 ,1/5
Her farkl kat/at iin planlar ayr ayr paftalarda verilmelidir.izimlerde her eleman
iin isimlendirme (poz numaras) yer almaldr. :1/50 1/100
elik ereve/Kafes kiri kesit-ve grnleri izilmelidir. :1/25,...
Farkl olan btn birleim yerleri iin,dm detaylar verilmelidir. :1/5,1/2
Sistemdeki yatay ve dey stabilite elemanlarnn yerleri ve konumlar plan ve
grnlerle gsterilmelidir. Bunlarn sistem ve birbirleriyle olan birleim detaylar
verilmelidir. :1/5
elik kolon, kiri ve aklara ait ek yeri detaylar verilmelidir. :1/5
Ek levhalarnn boyutlar verilmelidir.
at makaslarndaki birden fazla elemandan oluan ubuklarn birbirleriyle balanma
yerleri belirtilmeli ve balant yeri detaylar verilmelidir.

4 ELK YAPI ELEMANLARINDA GERLME KONTROL

Bir yapnn gvenli olduunun ortaya konulmas iin her elemann, tama kapasitesi ve
deformasyon bakmndan, belirlenen kesit tesirleri (kesme kuvveti, eilme momentleri,
burulma momenti, eksenel kuvvet) altnda, ngrlen artlar saladnn ortaya konulmas
gerekir.

elik yap elemana etkimesi muhtemel kesit tesirleri ve en kesiti ekil 1 de verilmitir.

z
y
x
p
x
p
y
p
z
M
x
M
y
M
z
Uzay ereve ubuu

Uzay ereve ubuu:Uzay ereve
ubuu xyz eksen takmnda, herhangi bir
konumda olabilir. ubuun her uunda,
eksen dorultularnda kuvvetler ve eksen
etrafnda momentler olmak zere toplam
6 adet u kuvveti vardr. Kuvvet ve
momentleri pozitif ynleri sa el kuralna
gre belirlenmektedir.

N, P Eksenel Kuvvet, Mx (M33) X eilme momenti, Myy (M22) y eilme momenti
Kesme kuvveti, Burulma Momenti
ekil 1 elik yap eleman ve u kuvvetleri

TS 648 de verilen ifadeler kullanlarak; Eksenel kuvvet ve eilme momenti etkilerinin gerek
yaln gerekse birlikte etkimesi durumunda, elik yap elemannda gerilme kontrolnn
yaplmas mmkndr.

Eksenel basn ve eilme etkisindeki bir ubukta, burkulmal ve burkulmasz durum iin
gerilme kontrol yaplmaldr Burkulmal ve burkulmasz eilme durumunda gerilme tahkiki
iin u iki artn birlikte salanmas gerekmektedir

a) Burkulmal Eilme Gerilmesi Tahkiki

0 , 1
. 1
. 1
'
'
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
By
y e
eb
by my
Bx
x e
eb
bx mx
bem
eb
C
C

b) Burkulmasz Gerilme tahkiki
0 , 1
6 , 0
+ +
By
by
Bx
bx
a
eb

Eer;

15 , 0
bem
eb
ise yalnzca aada verilen artn salanmas yeterlidir.

0 , 1 + +
By
by
Bx
bx
bem
eb

Gerilme tahkiki iin verilen formllerdeki indisler ve aklamalar aadaki tablolarda
grlmektedir. Bu tahkiklerde ncelikle elemann kesit zellikleri ve mesnet artlarna gre
basn emniyet gerilmesi ve yanal burkulma emniyet gerilmesi deerlerinin belirlenmesi
gerekmektedir.

Tablo 1 elik Yap Eleman ile ilgili Byklkler ve Aklamalar
E Elastisite Modl (kgf/cm
2
)

L ubuun Boyu (cm)
S Basn Balnda dnmeye ve yanal deplasmana kar mesnetleri arasndaki mesafe
(cm),
K Burkulma boyu katsays
A En kesit Alan (cm
2
)
F
b
Basn Bal En kesit Alan (cm
2
)
D Balklar aras dtan da mesafe(cm)
W
x
XX iin Mukavemet momenti(cm
3
)
W
y
YY iin Mukavemet Momenti (cm
3
)
I
x
XX iin Atalet momenti(cm
4
)
I
y
YY iin Atalet Momenti (cm
4
)
i
xx
XX iin atalet yarap(cm)
i
xx
YY iin atalet yarap(cm)

Tablo 2 Kesit tesirleri
N Eksenel Kuvvet (kgf)(t)
M
x
XX iin eilme momenti(tcm)
M
y
YY iin eilme momenti(tcm)

Tablo 3 Eksenel Basn Yk tayan elemanda narinlikler ve basn emniyet gerilmesi
p

a
a
p
4 , 6438 2
2
= =
, Plastik Narinlik Snr (eksenel basn durumu)

Eksenel basn durumunda; Narinlik katsays;
x
bx
xx
i
l
=
,
y
by
yy
i
l
=

n Basn emniyet gerilmesinin hesabnda kullanlan gvenlik katsays
n= 1,67 <20,
3
2 , 0 5 , 1
|
|
.
|
\
|
+ =
p p
n
, P;20,
n=2,5 P
bem

Yalnz basn kuvveti altnda msaade edilebilecek basn emniyet gerilmesi, (t/cm2),
kgf/cm2
n
a
p
bem
*
2
1
1
2
(
(
|
|
.
|
\
|
=

Tablo 4 Akma gerilmesi ve dier gerilme sabitleri
a
Malzemenin Akma gerilmesi (t/cm
2
), kgf/cm
2

x e

2
8290000
xx
ex
=
y e

2
8290000
yy
ex
=

Tablo 5 Yanal Burkulma narinlii ve Yanal burkulmada basn bal emniyet gerilmesi
Hesab
Bx
Yalnz M
x
eilme momenti etkisi altnda msaade edilebilecek basn eilme gerilmesi,
(t/cm
2
), kgf/cm
2

By
Yalnz M
y
eilme momenti etkisi altnda msaade edilebilecek basn eilme gerilmesi,
(t/cm
2
), kgf/cm
2

C
b
3 , 2 ) ( 3 , 0 ) ( 05 , 1 75 , 1
2
2
1
2
1
+ + =
M
M
M
M
C
b
, bir katsay
M1 ubuun iki ucundaki eilme momentlerinden kk olan
M2 ubuun iki ucundaki eilme momentlerinden byk olan

Yanal Burkulma Narinlik katsays;,
y
i
s
=

cr

Yanal burkulma kritik narinlik
a
b
cr
C
30000000
=
,
Tablo 6 Kesit tesirleri ve yalnz etkimeleri durumunda oluacak gerilmeler
eb

A
N
,Yalnz eksenel basn kuvveti etkisi altnda hesaplanan gerilme (t/cm2)
bx

x
x
W
M
,Yalnz Mx (M33) eilme momenti etkimesi hesaplanan gerilme (t/cm2)
by

y
y
W
M
, Yalnz My (M22) eilme momenti etkimesi hesaplanan gerilme (t/cm2)

Tablo 7 Yatay telenme nlenme ile ilgili katsay
mx
C X yn iin u momentlerini, aklk momentlerini ve yanal desteklemeyi gz nne
alan bir katsay
my
C y yn iin U momentlerini, aklk momentlerini ve yanal desteklemeyi gz nne
alan bir katsay

4.1 BURKULMA EMNYET GERLMES

elik yap elemanlar kesit zellikleri bakmndan narin elemanlardr. Elemanlarn dizaynnda
stabilite tahkiklerine dikkat edilmelidir. Eksenle basn yk tayan bir elemann basn
emniyet gerilmesi narinlik oranna bal deimektedir. Bu nedenle elemanlarn narinlik
oranlarna bal olarak basn emniyet gerilmesi belirlenir.

Eksenel basnca maruz her eleman iin basn emniyet gerilmesi hesaplanmaldr.

x ve y, burkulmann oluabilecei asal eksenler olmak zere; elemann burkulma boyu;
L K
L K
by
bx
.
.
=
=
l
l

eklinde hesaplanr. Buradaki burkulma boyu katsays olan K, L uzunluundaki elemann yer
ald erevenin yatay telenme yapp yapmad ve eleman ularndaki dm Rijitlik
oranlarna bal olarak hesaplanmaktadr. Bunun iin katsaylar gelitirilmitir.


ekil 2 Kolon ve Kiri Birleimi
Tablo 8 Burkulma boyu Katsays hesab
G=
g
g
c
c
S
I
S
I

Burkulma boyu hesabnda kullanlan kat say

Eer kolon temele rijit olarak balysa o noktada hesap yaplmakszn G=1,0
alnr. Kolon temele srtnmesiz tamamyla dnebilir bir mafsalla bal ise
G=10,0 alnmaldr (TS648)
I
c
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm ve burkulma boyunun
hesaplanaca dzlemdeki kolonlarn atalet moment i.
S
c
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kolon boyu.
I
g
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm kiri atalet
S
g
Gz nne alnan noktaya rijit olarak balanm Kiri boyu.


ekil 3 Burkulma boyu hesab iin kullanlan Nomogram (TS 648)
ubuun baland A ve B dmlerindeki G
A
ve G
B
katsaylar hesaplanarak verilen
nomogramdan burkulma boyu katsays K okunarak ubuun x ve y iin burkulma boyu
hesaplanabilir.

Burkulma emniyet gerilmesi
Plastik narinlik snr,

a
a
p
E
4 , 6438 2
2
= =

ile hesaplanr

x
bx
xx
i
l
=
,
y
by
yy
i
l
=

X ve y asal eksenleri iin narinlikler hesaplanarak byk olan narinlik olmak zere,

20
bem
=
em

20
p

n
a
p
bem
(
(
|
|
.
|
\
|
=
2
2
1
1


p
2 2
2
8290000
5
2
xx
bem bem
veya
E
= =

n = Emniyet katsays tablo 1de verilmitir.

4.2 YANAL BURKULMA EMNYET GERLMES

Eksenel simetrisi olan ve gvde ynnde yklenen kirilerde ve byk asal eksenine gre
yklenen U kirilerde basn emniyet gerilmesi daha kesin hesap yntemleriyle
belirlenmedii mddete aadaki formllerden elde edilen gerilmelerden by olarak
seilir. Yalnz bu deer 0,6
a
deerini aamaz.

y
i
S
=
,
a
b
cr
C
30000000
=
olmak zere
ise
cr

;
a a
b
a
B
C

6 , 0 ]
90000000
.
3
2
[
2
=

cr ise
2
) (
. 10000000
y
b
B
i
S
C
=

ile hesaplanr.

S: Kiriin basn balnda dnmeye ve yanal deplasmana kar mesnetleri arasndaki
mesafe(cm)
y
: Basn bal ve gvdenin basn blgesinin 1/3 nn gvde eksenine gre atalet
yarap.(cm)

Eer basn bal dolu ve yaklak olarak dikdrtgen en kesite sahip ve alan ekme bal
alanndan daha kk deilse;

Fb
s.d
b
840000.C
B
=

ifadesi kullanlr. Bulunan deerlerden byk olan alnr.

Momentlerin oran M
1
/M
2
, eer M
1
ve M
2
ayn iarete sahipse(iki ynl eilme) pozitif ayr
iarete sahipse (tek ynl eilme) negatiftir. ki u nokta arasnda bir yerdeki Moment u
momentlerinden fazla ise C
b
=1 olarak alnr.

Dier eksendeki Yanal burkulma dikkate alndnda izin verilebilecek gerilme snr olarak
a
* 6 . 0
By
=

alnr. Kompakt I kesitlerde bu deer;
a
* 75 . 0
By
=

olur.

Borularda ev kutu kesitlerde
a
* 6 . 0
By
Bx
= =

Deeri kullanlabilir. Dolu gvdeli yapay kesitlerde, en kesit zelliklerine gre dier
burkulma tahkikleri de yaplmaldr.

5 ELK YAPI ANALZ VE GERLME KONTROL LE LGL UYGULAMA

Bu Blmde, 3. blmde verilen formlasyon bir saysal rnek zerin uygulanacaktr. X ve Y
ynnde 600 cm aklkl kirilerin oturduu boyutlu tek katl ereve elik olarak
tasarlanmaktadr. Kiri yayl ykleri 1t/m dir (Eleman z arl dahil). Kiriler IPE270,
kolonlar IPE300A olarak n grlmtr.


ekil 4 elik ereve Tayc sistem ve ykleme

elik ereve SAP2000 ile modellenerek analiz edilmi ve kesit tesirleri (Mx,My, N)
bulunmutur.

ekil 5 elik erevede Eksenel Kuvvet Diyagram

ekil 6 elik erevede Mx eilme moment diyagram

ekil 7 elik erevede (Dzlem)Mx Moment Diyagram

ekil 8 elik erevede Ayn erevede My eilme Moment Diyagram

STENENLER
Malzeme St 37 ve Ykleme EY olduuna gre;
S1 kolonu iin.
a
1
) Burkulma boyunu , a
2
) Basn emniyet gerilmesini , a
3
) Yanal destek sadece mesnetlerde
ve dmlerde olduuna gre yanal burkulma tahkiki yaparak eilmede basn emniyet
gerilmesini hesaplayalm, a
4
) TS 648 e gre gerekli tahkikleri yapalm.

K
1
kirii iin.
b1
) Yanal desteklerin sadece dmlerde olmas durumunda eilmede basn
emniyet gerilmesini, b
2
) TS648 e gre gerekli tahkikleri, b3) Kirite sehim kontroln
yapalm.

nce ngrlen kesitler iin kesit zelliklerini tablodan alalm
Kolon Hesab
a1) Burkulma boylarnn hesab
xx iin burkulma boyu

IPE 300-A(S1)

A=46,5 cm
2

I
xx
= 7173 cm
4
I
yy
= 519 cm
4

w
x
= 483,030 cm
3
w
y
= 69,2 cm
3
ix
= 12,42 cm
iy
= 3,341 cm
L = 300 cm

IPE 270(K1,K2)

A =45,9 cm
2

I
xx
= 5790 cm
4
I
yy
= 420 cm
4

w
x
= 428,887 cm
3
w
y
= 62,222 cm
3
i
x
= 11,231 cm
i
y
= 3,025 cm
L = 600 cm

g
g
c
c
B
S
I
S
I
G
= 47 , 2
600
5790
300
7173
= =
B
G
L k
bx
. = l

cm
bx
450 300 . 501 , 1 = = l

yy iin burkulma boyu

g
g
c
c
B
S
I
S
I
G
= 18 , 0
600
5790
300
519
= =
B
G
cm
by
6 , 354 300 . 182 , 1 = = l

ekil 9 Burkulma boyu katsays K iin Nomoramn kullanm

a2) Burkulma emniyet gerilmesinin hesab
42 , 131
2400
4 , 6438 4 , 6438 2
2
= = = =
a
a
p
E

23 , 36
42 , 12
450
= = =
x
bx
xx
i
l

Eksenel basnca alan ubuun narinlii
p
den az ise (
p
) basn emniyet gerilmesi:
82 , 1
9 , 127
23 , 36
2 , 0
9 , 127
23 , 36
5 , 1 2 , 0 5 , 1
3
3
= |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ =
p
xx
p
xx
n

olmak zere,

2
2
2
/ 19 , 1
82 , 1
4 . 2 *
9 , 127
23 , 36
2
1
1
*
2
1
1
cm t
n
a
p
xx
bem
=
(
(
|
|
.
|
\
|
=
(
(
|
|
.
|
\
|
dir.

1 , 106
341 , 3
6 , 354
= = =
y
by
yy
i
l
35 , 2
9 , 127
1 , 106
2 , 0
9 , 127
1 , 106
5 , 1 2 , 0 5 , 1
3
3
= |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
+ =
p
yy
p
yy
n
2
2
2
/ 70 , 0
35 , 2
4 . 2 *
9 , 127
1 , 106
2
1
1
*
2
1
1
cm t
n
a
p
yy
bem
=
(
(
|
|
.
|
\
|
=
(
(
|
|
.
|
\
|

S1 kolonu basn emniyet gerilmesi 0.70 t/cm
2
dir.
a3) Yanal burkulma tahkiki ve eilmede basn emniyet gerilmesini hesaplaynz


Gvde ykseklii;
86 , 27 92 , 0 . 2 7 , 29 =

Yanal burkulma atalet momenti;
4
3 3
8 , 258
12
61 , 0 . 64 , 4
12
15 . 92 , 0
cm I
Y
= + =

Yanal burkulma en kesit alan
2
63 , 16 61 , 0 . 64 , 4 092 , 15 cm F
Y
= + =

Yanal burkulma atalet yarap;
cm i
y
94 , 3
63 , 16
8 , 258
= =

Yanal burkulma narinlik katsays;
1 , 76
94 , 3
300
= = =
y
i
S

Yanal burkulma katsays;
3 , 2 3 , 0 05 , 1 75 , 1
2
2
1
2
1

|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+ =
M
M
M
M
C
b
3 , 2 25 , 2
94 , 244
5 , 108
3 , 0
94 , 244
5 , 108
05 , 1 75 , 1
2
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+ =
b
C

ekil 10 M1/M2 nin iareti

Yanal burkulmada elastik snr;
7 , 167
2400
25 , 2 . 30000000 30000000
= = =
a
b
cr
C

cr

;
7 , 167 1 , 76

a a
b
a
B
C

6 , 0 * ]
* 90000000 3
2
[
2
=

2
2
/ 1440 3 , 1435 2400 ].
25 , 2 * 90000000
1 , 76 . 2400
3
2
[ cm kgf
B
L = =

Fb
d s
C
b
B
*
* 840000
=

2
/ 27 , 2927
8 , 13
7 , 29 . 300
25 , 2 . 840000
cm kgf
B
L = =

2
/ 1440 cm kg
B
=
olarak alnr.
2 2
/ 8 , 1 / 1800 2400 . 75 , 0 . 75 , 0 cm t cm kg
a By
= = = =

a4) TS648e gre gerilme tahkiki
2
/ 7 , 0 m t
bem
=

2
/ 129 , 0
5 , 46
6
cm t
A
N
eb
= = =

> = = 15 , 0 184 , 0
7 , 0
129 , 0
bem
eb
iki artn da birlikte salanmas gerekir.

Burkulma Tahkiki
0 , 1
1
1

|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
y e
eb
by my
Bx
x e
eb
a mx
bem
eb
C
C

C
my
=C
my
=0,85 yatay telenme nlenmemi

138 , 1
2 , 69
77 , 78
/ 507 , 0
03 , 483
94 , 244
2
= = = =
by bx
cm t

2
2 2
/ 306 , 6
42 , 12
300 . 501 , 1
8290000
.
8290000
cm t
i
l K
ex
=
|
.
|
\
|
=
|
.
|
\
|
=

2
2 2
/ 736 , 0
341 , 3
300 . 182 , 1
8290000
.
8290000
cm t
i
l K
ey
=
|
|
.
|
\
|
=
|
.
|
\
|
=
0 , 1 141 , 1
8 , 1 .
736 , 0
129 , 0
1
138 , 1 . 85 , 0
44 , 1 .
306 , 6
129 , 0
1
507 , 0 . 85 , 0
7 , 0
129 , 0
> =
|
|
.
|
\
|

+
|
|
.
|
\
|

+

Burkulmasz Gerilme tahkiki
= + +
By
by
Bx
bx
bem
eb
,
0 , 1 17 , 1
8 , 1
138 , 1
44 , 1
507 , 0
7 , 0
129 , 0
> = + +

Sonu, S1 kolonu gerilme oranlar 1den byk. artlar salamyor. Kesit deitirilmelidir.

K1 kirii iin

b1) Basn Emniyet Gerilmesi

l K l
bx
. =

K = 1,0 alnacak ==> cm l
bx
600 600 . 0 , 1 = =
42 , 53
231 , 11
600
= = =
x
bx
x
i
l
,
54 , 168
56 , 3
600
= = =
y
by
y
i
l
,
54 , 168
max
= =
y

42 , 131
2400
4 , 6438 4 , 6438
= = =
a
p

( )
2 2
2 2
/ 29 , 0 / 8 , 291
54 , 168
8290000 8290000
cm t cm kg
bem p
= = = =

b2) Yanal burkulma tahkiki

Yanal Burkulma en kesit alan;
( ) ( )
2
51 , 16 5 , 13 . 02 , 1 16 , 4 . 66 , 0 cm A
y
= + =

Yanal Burkulma Atalet Momenti;
4
3 3
23 , 209
12
66 , 0 . 16 , 4
12
5 , 13 . 02 , 1
cm I
y
= + =

Yanal Burkulma atalet yarap;
cm
A
I
i
y
y
y
56 , 3
51 , 16
23 , 209
= = =

S = 600 cm (yanal destek sadece mesnetlerde)

( ) ( ) 3 , 2 0 . 1 1 3 , 0 1 05 , 1 75 , 1
2
= + + =
b
C

54 , 168
56 , 3
600
= = =
y
i
S

8 , 111
2400
0 , 1 . 30000000 30000000
= = =
a
b
cr
C

cr

olduundan

2 2
2
2
/ 352 , 0 / 1 , 352
54 , 168
0 , 1 . 10000000
) (
. 10000000
cm t cm kg
i
S
C
y
b
B
= = = =
2 2
/ 714 , 0 / 714
02 , 1 . 5 , 13
27 . 600
0 , 1 . 840000
*
* 840000
cm t cm kg
Fb
d s
C
b
B
= = = =
bu
deerlerden byk olan;
2
/ 714 , 0 cm t
Bx
=
dir.

2 2
/ 8 , 1 / 1800 2400 . 75 , 0 . 75 , 0 cm t cm kg
a By
= = = =

2
/ 025 , 0
9 , 45
18 , 1
cm t
eb
= =

TS648e gre gerilme tahkiki
Eksenel yk dk olduundan yalnz burkulmasz Gerilme tahkiki yaplacaktr.

0 , 1 + +
By
by
Bx
bx
bem
eb

2
/ 291 , 0 cm t
bem
=

2
/ 571 , 0
887 , 428
94 , 244
cm t
W
M
x
x
bx
= = =

0
0
= = =
y y
y
by
W W
M

0 , 1 89 , 0 0
714 , 0
571 , 0
291 , 0
025 , 0
= + +

Kiri gerilme tahkiki bakmndan yeterlidir.

b3)Sehim kontrol

cm
L
f 2
300
600
300
max
= = =

ki ucu basit mesnetli olarak kabul edilirse;(en elverisiz durum)
cm
I E
L q
f
x
39 , 1
5790 . 2100
600 . 01 , 0
384
5
.
.
384
5
4 4
= = =

sehim bakmndan da yeterlidir.

S1 kolonu ve K1 kirii iin SAP2000 ile yaplan dizayn sonular aada verilmitir.
AISC-ASD89 ile TS648 in uyumlu olduu grlmektedir.


ekil 11 SAP2000 le karlatrma

6 BR ELK YAPININ TASARIM VE ANALZ

Bu blmde bir konut yapsnn analizi ve uygulama planlar ile ilgili ilem sras ve bilgiler
yer almaktadr
6.1 YKLER VE YK KOMBNASYONLARI
YKLER (TS 498):
ATI:
Kapma yk : 25 kg/m
2

Kar yk : 75 kg/m
2

Rzgar yk : 50 kg/m
2

ARA KAT DEMES
10cm gazbeton+ 5cm tesviye betonu+kaplama : 300 kg/m
2

Hareketli yk : 200 kg/m
2

YK KOMBNASYONLARI:
Zati + Hareketli(kar) :GQ
Zati + Yarm hareketli (kar) :GQ2
Zati + Hareketli + x- Rzgar :GQWx
Zati + Hareketli + y- Rzgar :GQWy
Zati + Hareketli + x- Deprem :GQEx
Zati + Hareketli + y- Deprem :GQEy

MALZEMELER:
6.2 YAPI MALZEMES : ST 37, ST 52
Akma Gerilmesi
a
: 2400 kg/cm
2
, 3600 kg/cm
2

Elastisite Modl E

: 2100000 kg/cm
2

zgl Arl : 0.0078 kg/cm
3

6.3 BRLETRME METODLARI
Uygun Bulon ile:
Akma Gerilmesi
a
: 2400 kg/cm
2

ekme emniyet gerilmesi
em
: 1120 kg/cm
2
(H) ; 1500 kg/cm
2
(HZ)
Makaslama emniyet gerilmesi
a,em
: 900 kg/cm
2
(H) ; 1050 kg/cm
2
(HZ)
Kaynak ile:
Emniyet gerilmesi
em
: 1100 kg/cm
2
(H) ; 1250 kg/cm
2
(HZ)

6.4 HESAP METODU
Emniyet Gerilmesi Metodu ( TS 648 elik Yaplarn Elastik Teoriye Gre Hesap Kurallar)

6.5 TAIYICI SSTEM
Tayc sistem boyutlu olarak modellenmitir. Tayc sistemin oluturulmasnda, at,
duvar ve deme trne gre esas ve tali elamanlar belirlenmektedir. Yaplarda deprem
etkileri nemlidir. Deprem ykleri altnda oluan yatay telenmelerin snrlandrlmas
gerekmektedir. Dier taraftan yapnn tayc sistemi olabildiince simetrik ve dzenli
olmaldr.

Yatay ykler, b. a yaplarda olduu gibi kafes rgler ile rahatlkla tanabilmektedir. Bu
nedenle yapnn uygun yerlerine yatay yk tayc sistemler konulmutur.

ekil 11 Tayc Sitem

6.6 KESTLER VE YKLER

ekil 12 Kesitler ve ykler

6.7 KEST TESRLER

ekil 13 Kesit Tesirleri

7 PLAN VE DETAYLAR
elik yapnn yerinde uygulanabilmesi iin gerekli olan her trl izim verilmelidir. Plan ve
kesitlerde her elemann gsterilmesi gerekir. Birleim elemanlar (kaynak, bulon) detaylarda
gsterilmelidir. rnein bir dmde hangi elemanlarn, hangi tr birleim arac ve ilave ek
elemanlar kullanlarak birleecei plan ve detaylar halinde verilmelidir. Bir detay birden
fazla dmde uygulanacaksa bu durum ak bir ekilde ifade edilmelidir.Bir elik yap
projesinde, asgari aadaki izim ve detaylar yer almaldr.

Kolon aplikasyon plan, kolon-temel balant detaylar (ankraj plakalar, ankraj bulonlar
yerleimi) verilmelidir.
Her farkl kat/at iin planlar ve her eleman iin isimlendirme (poz numaras)
elik ereve/Kafes kiri kesit-ve grnleri
Farkl olan btn birleim yerleri iin,dm detaylar
Sistemdeki yatay ve dey stabilite elemanlarnn yerleri ve konumlar plan ve grnlerle
gsterilmelidir. Bunlarn sistem ve birbirleriyle olan birleim detaylar
elik kolon, kiri ve aklara ait ek yeri detaylar, ek levhalar

elik yapnn uygulanmasnda gerekli olacak her tr izim ve detaylar verilmelidir.

ekil 14 elik Yapnn Tayc sitemin

ekil 15 elik Yapnn Tayc sitemi

ekil 16 elik Yapnn Tayc siteminde elamanlar ve balantlar


ekil 17 Dm detaylar

8 ELK YAPILAR LE LGL RNEKLER



9 DENZLDE UYGULANAN RNEK PROJELER VE DETAYLAR
Yap 1: 24-12-24 m aklkl Bir Fabrika Yaps






Yan Grn, kolonlar, stabilite elemanlar


ereve Kesiti ve Detaylar


elik Kolonun Betonarme alt yapya(kolon kaidesine) balants


Kolon ve makas kirii birleimi yamur oluu

at Makas Mahya birleim detay


Ak kirii ek detay

Standart profilden petek kirii imalat iin detay

Yap II: 20 Metre akl olan bir yap

at plan ve ereve boy kesiti

Kolon ve kolon-temel balant detay


Mahya detay

Rzgar balantlar ve gergi detay

Yap III: Erisel at





Ana Pencere
Ana pencere grafiksel kullanc arayzn tamamndan oluur. Bu pencere standart windows
ilemlerini kullanarak tanabilir, yeniden boyutlanabilir, bytlebilir, simge durumuna
kltlebilir veya kapatlabilir. Pencerenin tepesindeki ana balk ubuu ise programn
adn ve modelin adn gsterir.

st Men (Aa ekmeli)
st Men.deki komutlar SAP2000 ile yapabileceiniz tm ilemleri ierir.

Ana ara ubuu (Uygulama simgeli)
Ana ara ubuu sk yaplan ilemlere zellikle dosya, grnt ve ayrma ilemlerinde, hzl
ulam salar. Ana ara ubuunda bulunan tm ilemlere st menden de ulalabilir.

Yan ara ubuu
Yan ara ubuu modelin geometrisini deitirmek iin ska yaplan ilemlere abuk
ulamay salar. Bunlar izme ve seme ilemleri ile nokta yakalayarak ilerleme (SNAP)
ilemleridir. Yan ara ubuuyla yaplabilen tm ilemlere ve seeneklere st menden de
ulalabilir.

Grntleme Pencereleri
Grntleme pencereleri modelin zelliklerini, yklemesini, analiz ve boyutlama sonularnn
yer ald modelin geometrisini gsterir. Ayn ekranda birden drde kadar grntleme
penceresi aabilirsiniz. Her pencere kendi bak asna, grntleme ekline ve grntleme
seeneklerine sahiptir. rnein, ekil deitirmemi model bir pencerede, uygulanm ykler
baka birinde, animasyonlu ekil deitirmi model ncde ve boyutlama gerilim (Stress)
oranlar drdncde gsterilebilir. kinci bir seenek olarak ekil deitirmemi modelin drt
deiik grnts veya baka eit bir grntleme olabilir. ( rnein Tepeden grnm, 2
katl grnm ve yandan grnm)

Ayn anda sadece bir pencere aktiftir. Grme ve grntleme ilemleri sadece aktif olan
pencereyi etkiler. Herhangi bir pencereyi balk ubuuna tklayarak veya pencerenin iine
tklayarak aktif hale getirebilirsiniz.

Durum ubuu
Durum ubuu o andaki durumla ilgili bilgileri, gncel koordinat sistemini ve imle yeri
koordinatlarn gsterir.

Aktif grntleme penceresinde yapnn nasl grneceini, grntleme seeneklerini
ayarlayarak etkiliyebilirsiniz. Bu seenekler View (grnm) mensnde ve ana ara
ubuunda mevcuttur.

2 ve 3 Boyutlu grntleme
2 boyutlu grnm koordinat eksenlerinden birine (XY, XZ, YZ) paralel olan tek bir
dzlemden oluur. Sadece bu dzlemdeki nesneler grnebilir. stediiniz zaman dzlemin
dnn koordinatlarn deitirebilirsiniz.

3 boyutlu grnm btn modeli iyi bir grnm veren noktadan gsterir. Grnr nesneler
tek bir dzleme snrlandrlmamtr. Grnmn yn yatay dzlemdeki ve yatay dzlemin
zerindeki ayla tanmlanr.

Perspektif Grntleme
3 boyutlu grnm baklan ann grnts ile ortografik izdmn birletirilmesidir.
Perspektif grnm genellikle dzlemin dndaki nc boyutun gsterilmesinde faydaldr.
Perspektif iki boyutta kullanlrsa, grnm perspektif kapatlana kadar boyutlu olur.
Yapya ne kadar yakn olacanz belirleyen perspektif aklk (APERTURE) asn
ayarlayabilirsiniz. A ne kadar byrse, siz o kadar yakn olursunuz ve yapnn grnm de
o kadar bozulmu grnr.

Grnty Kaydrma (Pan), Byltme (Zoom) ve Limitler
Detayl grmek iin ieriye doru yaklar (zoom in), yapnn ok alann grmek iin da
doru uzaklarz (zoom out). eriye yaklama ve dar doru uzaklama nceden belirlenen
oranlarda yaplr. Yapnzn bir ksmna ie doru yaklamak iin, pencerede o ksm farenin
yardmyla semelisiniz.

Grnty kaydrma (PAN) yapy fareyle seip hareket ettirerek grntleme penceresinde
hareket etmesine olanak verir. Dier bir ifadeyle yapnz grntleme penceresi ierisinde bir
yerden bir yere hareket ettirebilirsiniz.

Yapnn pencerede grnen ksmn snrlamak iin X, Y ve Z koordinatlarnn st limitleri
tanmlanr. Yaklatrma ve modeli kaydrma (PAN) ilemleri yapnn bu limitler iindeki
ksmna uygulanr

Eleman Grntleme Seenekleri
Dm noktalarnn ve elemanlarn grntleme penceresindeki grnmlerine karar vermek
iin birok seenei ayarlyabilirsiniz. Bu seenekler zellikle ekil deitirmemi eklin
grntsn etkilerler. Deiik elemanlar iin deiik seenekler mevcuttur. Seeneklerin
ierisinde bir elemann seilip seilmedii ve eleman isimleri, kesit tipleri, kesit boyutlar ve
yerel eksenlerin yer ald bilgilerden hangilerinin gsterilecei yer alr. nemli bir seenek te
elemann grnmnn ksaltlmasdr. Bu zellik modelin balant artlarn daha iyi
grebilmeniz iin dm noktalarndan itibaren elemanlar ksaltr.

Dier Seenekler
Gridleri ve genel eksenleri grntleyip kaybedebilirsiniz. Grnm parametrelerini
istediiniz bir isimle kaydedebilir ve herhangi bir grntleme penceresine uygulamak iin
daha sonra arabilirsiniz.

Gridler modelinizi izerken size yardmc olmas amacyla yaplm olan koordinat
eksenlerine paralel izgilerdir. Herbir ynde, araln sizin belirlediiniz, herhangi bir sayda
grid olabilir. Yeni bir modele baladnzda, gridler iin sabit bir aklk tanmlamalsnz.
Ondan sonra grid ekleyebilir, silebilir ve yerlerini deitirebilirsiniz. izim ilemleri eer siz
bu zellii kapatmadysanz, gridlerin kesiimlerini yakalayarak alr. Bu modelinizin daha
hassas bir ekilde kurulmasna imkan salar. Grid izgisi hareket ettireceiniz zaman, onun
zerinde yeralan dm noktalarnn da hareket edip etmeyeceklerinin belirtilmesi gerekir.

Aadaki konular SAP2000 ile yapabileceiniz temel ilemleri anlamanz iin faydal
olacaktr. Program yapmakta olduunuz ileme bal olarak grntleme penceresinde farenin
hareketlerine farkl tepkilerde bulunur. Bu ilemleri nasl yapacanza dair detaylar bir
sonraki blmdeki hzl eitimde ve grafiksel kullanc arayznn kendisinin Online Help
(ekranda dorudan yardm) zelliinde verilmitir.

Dosya ilemleri
Dosya ilemleri yeni bir modeli balatmak, mevcut olan bir modelin gstermek veya
deitirmek iin arlmas, altnz modelin kaydedilmesi ve kt retmek iin
kullanlr. Dosya ilemleri dosya mensnden ve ana ara ubuundaki uygun tulardan
seilir.

Yeni modellere sfrdan balanabilir veya programla salanm olan nceden hazrlanm
ablonlarla balatlabilir. SAP2000 grafiksel kullanc ara yzyle oluturulmu olan, SAP90
veya SAP2000 analiz dosyalaryla tanmlanan veya AutoCAD-DXF (sadece geometrik)
dosyas reten programlarca retilmi modeller alabilir.

Modeller standart SAP2000 veritaban dosyas (.SDB uzantl) olarak kaydedilebilirler. Model
geometrisi ise AutoCAD veya dier programlar tarafndan kullanlmas iin .DXF dosyas
olarak kaydedilebilir.

ktlar u formatlarda olabilir: Tablo (izelge) halinde veri, analiz ve boyutlama datas, o
andaki aktif pencerenin grafik basks veya hareketli mod ekilleri ve zaman tanm alannda
ekil deitirme videolar.

Tanmlama
Tanmlama modelin geometrisinin bir paras olmayan eleri yaratmak iin kullanlr. Bu
eler:

Malzeme zellikleri
ubuk ve kabuk kesit deerleri
Sabit yk durumlar
Scaklk ve basn yklemesi iin dm noktas paterni
Nesne gruplar
Davran spektrumu (Response-Spectrum) fonksiyonlar ve analizleri
Zaman tanm alan (Tme-History) fonksiyonlar ve analizleri
Yk kombinezonlar

Bu eleri tanmlamak Tanmla (define) mens kullanlarak yaplr ve nesnelerin nceden
seimini gerektirmez.

Bu elerin ilk bei seilmi nesnelere ayrlr. Bu eler ayrma ilemi srasnda ayrma
mensnden de tanmlanabilir. Kalan eler modelin tmne uygulanr ve nesnelere
ayrlmazlar.

Grnt Seenekleri Ayarlar
Yukarda .grnt seenekleri. balnda tanmlanan tm grnm seenekleri grnt
mensnden veya ana ara ubuunda karl olan tular kullanarak ayarlanabilir.

izim
izim modele yeni nesneler eklemek veya her defasnda bir nesneyi deitirmek iin
kullanlr. Nesneler ubuk elemanlar, kabuk (Shell) elemanlar ve dm noktalardr.
izmek iin program kenar ara ubuundaki alt izim dmelerinden birine tklanarak
izim moduna getirmeniz gerekir. Ayrca, izim mensndeki alt izim ilemi de seilebilir.
Bu ilemler:

Varolan eklin yerini deitirmek veya yeniden ekillendirmek
Yeni dm noktalar eklemek
U noktalarna tklayarak yeni ubuk elemanlar eklemek
Ke noktalarna tklayarak yeni kabuk (Shell ) elemanlar eklemek
Grid parasna veya boluuna tklayarak yeni ubuk elemanlar eklemek
Grid bouuna tklayarak yeni kabuk (Shell) elemanlar eklemek

Yeni dm noktalar ubuk elemanlarnn sonunda ve kabuk (Shell) elemanlarnn
kelerinde otomatik olarak oluturulacaktr. E dm noktalar program tarafndan otomatik
olarak eklenecektir. izim modunda, sol fare tuu nesneleri izmek ve dzenlemek iin, sa
tu ise nesnelerin zelliklerini renmek iin kullanlr.

3 boyutlu grnmde imle yerleimi grid izgileri ve varolan dm noktalar gibi bilinen
adreslerle snrlandrlmtr. 2 boyutlu grnmde 3. boyut (dzlemin d) bilindiinden
imle heryere yerletirilebilir. 2 boyutlu grnmlerde, izim ve yeniden ekillendirme
esnasnda gstergenin hareketi nokta yakalama (SNAP) ve izim limitleri arac ile kontrol
edilir.

Nokta yakalama (SNAP) arac siz modeliniz zerinde ilerlerken gstergenize en yakn SNAP
noktasn bulur. Nokta yakalama (SNAP) aralar, elemanlar hzl ve doru bir ekilde izimi
ve dzenlemesini salar. Nokta yakalama (SNAP) aralar siz izim yaparken alp
kapatlabilir. Sizin kayma noktas yerlerinin seimini yapmanz salamak iin birden ok
nokta yakalama arac alabilir. u anda be tane nokta yakalama seenei vardr:

Dm noktalarna ve Grid noktalarna nokta yakalama (SNAP) arac imlece en yakn
dm noktasnn veya grid izgilerinin kesiiminin bulur ve oraya kayar (SNAP).
Orta ve U noktalara nokta yakalama (SNAP) arac en yakn orta noktann veya kabuk
(Shell) ve ubuk elemanlarnn ularn bulur ve oraya kayar. Bu ara ayrca NL Link
elemannn son noktasna kaydrr.
Elemanlarn kesiim noktalarna nokta yakalama (SNAP) arac iki ubuk elemannn
ve kabuk (Shell) eleman ile ubuk elemannn kesiim noktasn bulur ve o noktaya
kayar.
Dikeye nokta yakalama (SNAP) imlece en yakn olan ubuk elemanna veya kabuk
(Shell) kesine dik olan ve son girilen noktadan izilmi olan dorunun kesiim
noktasn bulur ve oraya kayar.
izgilere ve kelere nokta yakalama (SNAP) arac en yakn ubuk elemann, grid
izgisini veya kabuk ( Shell) elemannn kesini bulur ve o noktaya kayar. izim
limitleri arac eksenlerden birine paralel olan ve son izilmi noktadan geen izgilerin
zerine nokta yerletirmesini salayan zelliktir. Bu zellik sayesinde genel eksenlere
paralel olan ubuk eleman hzlca izilebilir. izim limitleri:
Sabit X izilecek bir sonraki noktann X koordinatn sabitler
Sabit Y izilecek bir sonraki noktann Y koordinatn sabitler
Sabit Z izilecek bir sonraki noktann Z koordinatn sabitler
None (Hi birey) veya boluk (spacebar) bamll (constraint) kaldrr izim modu
ve Seim modu karlkl dier zelliklerden farkldr. Program izim modunda iken
baka hibir ilem yaplamaz.

Seme
Seme bir sonraki ilemin hangi nesnelere uygulanacann belirlenmesi amacyla kullanlr.
SAP2000 .isim-fiil . kavramn kullanr. Buna gre nce seim yaplr daha sonra onun
zerinde ilem yaplr. Sizden daha nce seim yapm olmanz bekliyen ilemler: ilem
(edit), atama, basma ve grnt ilemleridir. Semek iin, kenar ara ubuundaki seme
tularndan birine tklayarak program seme moduna sokulur. Ya da, seme veya grnt
menlerinden herhangi bir ilemin seilmesi program seme moduna geirir.

Bir ok trde deiik seme vardr, bunlar:

Tek nesnenin seilmesi
Nesnelerin etrafna pencere izilerek seilmesi
Nesneleri kesen izgilerin izilmesi
Belirli bir dzlemin tanmlanmas
Ayn zellik snfndaki nesnelerin seilmesi
Ayn gruba dahil olan nesnelerin seilmesi
Ve dierleri

Seme modunda, sol fare tuu nesneleri semek, sa tu ise nesnelerin zelliklerini renmek
iin kullanlr. izim ve seme modlar zel olarak dierlerinden farkldr. Program seme
modunda iken izim modu haricinde baka hibir ilem yaplamaz.

leme (Edit)
leme modele deiikliklikler yapmak iin kullanlr. ou ileme semi olduunuz bir veya
daha fazla nesnenin zerinde uygulanr. Bunlar edit mensnden seilirler ve bunlar:

Seilmi nesnelerin geometrilerinin Windows Panosuna (clipboard) kesilmesi veya
kopyalanmas. Panoya atlan geometri bilgilerine tablolama programlaryla (rnein
Excel) ulaabiliriz.
Windows clipboardaki nesne geometrisini modele yaptrmak. Bu nceki kes ve
kopyala komutlar arasndan tablolama program sayesinde dzenlenebilir.
Hazr ablondan modele ekleme
Nesneleri silmek
Dm noktalarnn yerini deitirmek. Bu ayrca birletirilmi elemanlar da
deitirir.
Nesneleri lineer veya radyal dizi eklinde retmek
ubuk ve kabuk (shell) elemanlarn kk paralara ayrmak
Ve daha birok zellikler

Modele ekleme veya yaptrma ilemleri seilmi nesnelerin zerinde yaplmaz ve izim ve
seme modlarnda yaplabilir. Dier btn ilemler nesnelerin daha nce seilmesini
gerektirir.

Atama
Atama zellikleri ve ykleri, semi olduunuz nesne veya nesnelere uygulamak iin
kullanlr. Atama ilemleri atama mensnden seilirler ve bunlar:

Dm noktalarna, mesnetler, snr artlar, yaylar, ktleler ve yerelkoordinat
eksenleri atamak
ubuk elemanlarna kesit deerleri, u serbestlikleri, yerel koordinat sistemleri, end
offsetleri, kt adresleri, ngerilme paternli modeller, PDelta kuvvetleri, itme analizi
mafsallarna ykler atamak
Kabuk (Shell) elemanlarna kesit deerleri, koordinat eksenleri ve ykler atamak
Dm noktalarna s ve basn yklerini tanmlayacak rnek deerler atamak
lerideki seme ilemlerine yardmc olmas iin adlandrlm gruplara yeni elemanlar
eklemek

Geri alma ve leri alma (Undo, Redo)
SAP2000 yapm olduunuz tm izim, atama ve dzenleme ilemlerini hatrlar. nceden
yapm olduunuz bir ksm ilemi geri alabilirsiniz. Geri alma ileminde ok gerilere gitti
iseniz, bu ilemleri ileri alabilirsiniz. Geri al ve ileri al ilemlerine ilem (edit) mensnden
veya ana ara ubuundan ulaabilirsiniz.

Analiz
Yukardaki ilemleri kullanarak tam bir model oluturduktan sonra, sonu deplasmanlarn,
gerilmeleri ve reaksiyonlar hesaplamak iin analiz yapabilirsiniz. Analizden nce, analiz
mensnden analiz seeneklerini ayarlamalsnz.Bu seenekler:

Analiz iin programdaki serbestlik derecesi
Model analiz parametreleri
P-Delta analiz parametreleri
kt dosyasna hangi analiz sonularnn yazlaca
Ne kadarlk RAM kullanlaca

Analizi balatmak iin, Analyze mensnden Run (altr) sein veya ana ara ubuundaki
analizi altr tuuna tklayn. Program, modeli SAP2000 veritaban dosyasna kaydeder ve
daha sonra modeli kontrol ve analiz eder. Kontrol ve analiz ilemleri srasnda, ekranda arama
motorundan mesajlar belirir. Analiz tamamlandnda, ekrandaki kaydrma ubuunu
kullanarak mesajlar inceleyebilirsiniz. Mesajlar incelemeyi bitirdikten sonra Tamam tuuna
tklayarak pencereyi kapatabilirsiniz.

Analiz devam ederken ve ilem penceresi ekrandayken baka hibir SAP2000 ilemini
yapamazsnz. Fakat, baka windows programlarn altrabilirsiniz. Eer biraz zaman
alacak byk bir modeli analiz ettirecekseniz, analiz mensnden altr yerine kltlm
altr seiniz.

(Display)
Grntleme modeli ve analiz sonularn grmek iin kullanlr. Grafiksel grntleme,
tablosal grntleme ve fonksiyon izimleri mevcuttur. Btn grntleme seenekleri
grntleme mensnde mevcuttur. Bunlarn bazlarna ana ara ubuundan da ulalabilir.

Grafiksel grntler
Her bir grntleme penceresi iin deiik bir grafiksel grntleme eidi seebilirsiniz. Her
pencere kendi yerleim ve grntleme seeneklerine sahiptir. ekil deitirmemi geometri,
ykler ve basn ve s yklemeleri iin kullanlan dm noktalar modellerini grntleme
zellikleri mevcuttur. Analiz sonular grafiksel olarak grntlenebilir, bunlar: ekil
deitirmi model,titreim modu ekilleri, ubuk eleman kuvveti, moment ve etki-izgi
(influence-line) diyagram, kabuk (Shell) eleman kuvveti ve moment-gerilme diyagram
izimleridir.

ekil deitirme ve mod ekilleri hareketlendirilebilir. Etki-izgi diyagramlar sadece Plus ta
ve nonlineer versiyondan elde edilebilir.

Grntlenmi sonularn detaylar dm noktasna veya elemana farenin sa tuu ile
tklanarak elde edilebilir.

Tablosal Grntleme
Detayl analiz sonular bir dm noktas veya eleman iin zel bir metin penceresinde
gsterilebilir. Grntleme mensnden (tablo eklinde kt) y setikten sonra, sonular
farenin sa tuu ile dm noktasna veya elemana her tkladnzda grntlenir.
Grntlenen metin penceresi yazdrlabilir. Ya da, dosya mensnden (veri tablolarn yaz)
veya (kt tablolarn yaz) komutu seilerek, seilmi dm noktalar ve elemanlar iin
tablosal bilgiler yazdrlabilir veya grntlenebilir. Eer dm noktas veya eleman
seilmemi ise, btn model iin tablolar retilir. Bu kt tablo modunu (Output Table Mode)
amadmz her zaman yaplabilir.

Fonksiyon izimleri
Fonksiyon izimleri bir deikenin dierine gre grafikleridir. Bunlar, davran spektrumu
analizi, itme analizi (pushover) erileri, zaman tanm alannda hesap (Time History)
gstergeleridir. Btn bunlar zaman tanm alannda analizinin sonularndan elde edilir.
Fonksiyon izimleri zel bir izim penceresinde grntlenebilir ve bastrlabilir. tme analizi
ve itme analizi erileri sadece nonlineer versiyonda mevcuttur.

Davran spektrum erilerini grntlemeden nce ilgilendiiniz bir veya daha fazla dm
noktasn semelisiniz. Zaman tanm alan sonularn grntlemeden nce, bir ve/veya daha
fazla dm noktasn veya eleman seme olananz bulunmaktadr. Performans lmek
iin bir kontrol dm noktas semeniz gerekmesine ramen, itme analizi erisi yapnn
kapsaml bir performansn gsterir.

Boyutlama (Dizayn)
Boyutlama elik ve/veya betonarme ubuk elemanlarnn deiik boyutlama ynetmeliklerine
gre kontrol edilmesi iin kullanlr. Dizayn yap analiz edildikten sonra uygulanabilir.

elik ubuk elemanlar sizin tanmlam olduunuz kesitlerden en hafif olann otomatik
olarak seer. Yap daha sonra yeniden analiz edilmeli ve dizayn yeniden kontrol edilmelidir.

Betonarme ubuk eleman seilmi olan boyutlama ynetmeliine (design code) gre kayma
ve boyuna donatnn alann otomatik olarak seer. Yeni analize gerek yoktur. Gerilme
oranlar ve dizayn parametrelerinin grafiksel grntlemeleri olanakldr. Tek bir ubuk
eleman iin o elemana sa tula tklanarak izelge halinde dizayn bilgileri elde edilebilir. Ya
da, seilmi elemanlar iin izelge halinde dizayn bilgileri, Dosya (FILE ) mensnden
Dizayn Tablolarn yaz komutu seilerek, yazdrlabilir veya gsterilebilir.

Kilitleme ve Kilidi kaldrma
Analiz yapldktan sonra, model analiz sonularna bir deiiklik yaplmamas iin otomatik
olarak kilitlenir. Siz kendinizde herhangi bir zamanda modelinizde daha fazla deiiklik
olmamas iin modelinizi kilitleyebilir veya deiikliklere izin vermesi iin kilidi
kaldrabilirsiniz. Kilitle ve kilidi kaldr komutuna (Lock & Unlock) ana ara ubuundan
ulalabilir.

Analizden sonra modelinizin kilidini kaldrrsanz, analiz sonularnn silineceine dair
uyarlacaksnz. Eer bunun olmasn istemiyorsanz, kilidi kaldrmadan nce, modelinizi
baka bir isimle kaydedin. Daha sonra, modelinize takip eden deiiklikler yaplacaktr.

Grntleme penceresini yenileme (Refreshing)
Baz ilemleri yaptktan sonra, grntleme penceresi yeniden izilmeye ihtiya duyulur.
Normalde bu ilem otomatik olarak yaplr, ama byk modellerle alrken size zaman
kazandrmas asndan bu zellii seenekler (Options) mensn kullanarak
kapatabilirsiniz. Bu durumda, aktif grntleme penceresini yeniden izmek veya
gncellemek (update) iin ana ara ubuundan pencereyi yenile (refresh window) tuuna
tklamalsnz.

UZAY KAFES SSTEMDE KULLANILAN
MALZEME BRM AIRLIKLARI

KONIK TIPI AGIRLIK[KG] BORU ap Et
kalnl
AGIRLIK[KG/M]

60.30 16 0.293 60.30 3.65 5.10
76.10 20 0.526 76.10 3.65 6.52
88.90 20 0.755 88.90 4.05 8.47
88.90 24 0.829 114.30 4.50 12.18
114.30 24 2.030 139.70 4.85 16.12
114.30 30 1.977 165.10 6.00 23.53
139.70 30 3.442
139.70 33 3.409
139.70 36 3.374 KRE TIPI AGIRLIK[KG]
165.10 42 4.821
90 0 2.350
SOMUN TIPI AGIRLIK[KG] 110 0 4.650
132 0 8.240
27 18 0.085 154 0 11.600
30 22 0.090 190 0 24.000
36 26 0.110
36 22 0.155
41 26 0.185 AIK TIPI AGIRLIK[KG/m
]
45 32 0.320 R 30/40/2 2.010
50 35 0.300 R30/50/2 2.390
50 32 0.425 R40/60/2 3.010
60 38 0.559 R40/60/3 4.430
70 44 0.859 R40/80/2.5 4.510
R50/90/3 6.310
CVATA TIPI AGIRLIK[KG] R60/120/3 8.200

16 8.8 0.120
20 8.8 0.225
24 10.0 0.375
30 10.0 0.785
33 10.0 0.935
36 10.0 1.275
42 10.0 1.840

Çelik Yapılar-1 Ders Notları (2004)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çelik Yapılar-1 Ders Notları (2004)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prof.Dr.

; < 20 iin w =1 alnr

4 2 4 8530 2 24 85 184 17 184

3 2 3 288 2 5340 20 43584

=1.34 ton olarak hesaplanmtr.

396 08514 144

8 4 8 19 50 4 1150 887 2387 29985

ise yalnzca aada verilen artn salanmas yeterlidir.

iki artn da birlikte salanmas gerekir.

You might also like