You are on page 1of 30

50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar

wigni 17

gamomcemloba palitra L Tbilisi, 2011

UDC (uak) 821.353.1-311.6 g-195

`50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar~ es proeqti msoflios araerT qveyanaSia popularuli. sxvadasxva gamokiTxvis saSualebiT, mkiTxveli irCevs 50 saukeTeso wigns msoflio literaturis saganZuridan. saqarTveloSi `kviris palitris~ am proeqts mravali aTasi adamiani gamoexmaura. swored maTi dadgenilia im rCeuli wignebis nusxa, romelic `palitramediam~ realur biblioTekad aqcia. es wigni msoflio literaturis am unikaluri biblioTekis nawilia.

gamomcemloba palitra L, 2011


yvela saavtoro ufleba daculia.

ISSN 1987-9628 ISBN 978-9941-422-77-5

konstantine gamsaxurdia

didostatis konstantines marjvena

teqsti momzadebulia 2005 wlis gamocemis mixedviT

xekorZulas wyali misvams, mcxeTa ise amigia, damiWires, mklavi momWres, ratom kargi agigia.
prologi dasvenebis dRes, roca tfiliselebi komfortabeluri avtoebiT miemgzavrebian qalaqgared, Cveulebisamebr hipodromze mivdivar xolme. doRis sezoni moTavebulia da nasuqal ulayebs aras avnebs saqarTvelos samxedro gzaze gajiriTeba. hipodromze kargad ician Cemi gardauvali vneba cxenosnobisadmi. `seira gnebavT?~ _ mekiTxeba noSrevani, Zveli mejinibe. `seira Cinebuli cxenia, magram dacdili maqvs, manqanebis eSinia~. `navarda?~ TavaTve dasZina: `navarda xidze gasvlas ufrTxis~. `dardimandisaTvis ras ityviT?~ `oho, dardimandi yvelaze metad dinji ulayia, arc manqanebs epueba, xidzedac uwyinarad gadadis~. dardimandze SeCerda Cemi arCevanic. samxedro gza ulamazesia msoflios did gzaTa Soris, xolo dardimandi _ cxenTa Soris usaCinoesi. cxenosnoba udidesi dasvenebaa CemTvis. roca Tavwvrila, mkerdganieri, muxlmagari da yurdacqvetili cxeni Semomxedavs Sromisagan welSi gadrekils, winaprebis Cemis uSreti energia kvlav iRviZebs CemSi, ase mgonia, xelaxla vSobilvar-meTqi da jerac ar megemnos siarulis, xtomis da Wenebis sixaruli am mSvenier miwaze. veferebi dardimands Telis foTolisebr pawia yurebze, ql5

iavisfer TvalebSi Sevcqeri da Cems sulSi gadmodis is mouRalavi Zalmosileba, cxovelisaTvis ase Warbad rom miucia dedabunebas. moxda ise, rom es darbaiseli dardimandic gaficxda. cxeni gulTmisania, mxedris ganwyobilebas Seicnobs xolme winaswar. uwinac vmjdarvar dardimandze, igi saqarTvelos Cempionia wmindasisxlian ulayTa Soris, mravali didi qalaqis hipodromze usaxelebia mas Cveni qveyana, amitomac mokrZalebulad veqcevi. matareblebiT davlili aqvs sabWouri kavSiris didroni centrebi. SeCveulia lokomotivebis bRavils, avtoebis zuzunsa da traqtorebis bubuns. rogorc zogierTs, kacTagans, cxovelsac ase sCvevia, roca Sen qedmodrekilad eqcevi, mas agre hgonia: Cemi eSinia, Torem rad momepyrobodao pativiscemiT? gaxelda dardimandi da mec iseT gunebaze var, yarayorumamdis vivli Tundac gabmuli WenebiT, magram vzogav dardimandis iSviaT talantebs. Tavis mSvenier didron Tvalebs ubrialebs kriala avtoebs, muzmuzela sabargulebs da yovel wuTSi mzadaa gamitacos, gadanTqas sivrce. me ar vamtyuneb dardimands, ase xelaRebiT rom auCqrolda mouRalavi ulayis mduRare sisxli. tfilisi Tvalsa da xels Sua gaizarda, gadidqalaqda. laplapebs uzarmazari koconi mTawmindaze, elaven eleqtronis lampionebi, CeliuskinelTa xidisa da stalinis SesaniSnav sanapiros gaswvriv eleqtronis burTebi tivtiveben mtkvarSi, CabRavian gaxelebul ulays Tvalebbriala avtoebi yurSi, daizmuvleben da garbian gudroniT mogebul gzaze. zuzuneben qarxnis sirenebi, guzguzeben raionebisaken mimqrolavi traqtorebi, mxiarulad wkrialeben velosipedebi da dinji dardimandi ifxoreba, frTxeba, Jamidan Jamze mousvenrad frutunebs da ReWavs lagams. veRarc saybeuri akavebs, veRarc samkerde, daiTrevs gedis kisrisebr gadrekil qeds da wamarTmevs Tavs.
6

isev movsdrek, daviokeb, magram ganze gogvas mohyveba erTbaSad, daigrZelebs sadaves ukiTxavad da mohyveba qevqeviT svlas. bolos mec momeRala mklavebi, neba-nebas mivuSvi, ase vifiqre, guls Seijerebs-meTqi WenebiT mcire xans. diRmis boranTan moswyda adgilidan da gamiWenda. mivyevi sulmoswrafebul ulays da ase mgonia, aTasi cecxlovani Tvali mogvsdevdes ukan qSeniTa da bubuniT. umata Wenebas cxenma, grZnobdes dardimandi TiTqos, rom manqanis qalaqSi aRaraa cxenis adgili, garbodes igi tfilisidan, sadac misi naTesavi dRes Tu xval sastikad damarcxdeba da miqrolavdes qedficxeli ulayi, raTa daRupvas gadaarCinos Tavisi jilagi. qalaqis mijnebi movaTave da CorTze gadaviyvane, rogorc iqna. raki mogvianebiT momixda tfilisidan gasvla, amitomac ganzraxuli mqonda avWalidan Semobruneba qalaqSi da amadac aRar menaxa Cemi sayvareli sveticxoveli. Tumca am taZrisaTvis Tvalis Sevleba yovel droSi sanukvelia; diliT xvlikisferia igi, mouRalavi mziT gaSuqebuli; SeRamebisas oqrocurvilia; xolo mwuxris Semodgomisas, Tu varskvlavianma camac daadga Tvali, cas mieWreba misi mrume harmoniiT aRvsili xazebis zeswrafva. CemTvis sakmarisia odnav, odnav mainc movkra Tvali caSi atyorcnil simfonias lodebisas, dee, Tundac WenebiT gamataros qedficxelma dardimandma mis gverdiT. wamierad Tvali Sevavlo mwuxrSi gandgomils da gavecalo kvlav. swored avWalasTan damifrTxa cxeni. traqtorisaTvis furgoni gamoebaT ukan, gausworda Tu ara, moulodnelad Semoesma manqanis bubuni, isev wamarTva Tavi da gaWenda saSinelis siswrafiT. me ise miama misi Tavawyvetili qrolva, maincdamainc ar miveZale da mivuSvi sadave. zahesis elnaTurebi cimcimeben mtkvarSi. am aTasTvala devis naTeli misdgomia zedazenis mTas, romelic demonebis sauflod miaCndaT Zvel iberielebs odesRac.
7

jvaris monastris gaswvriv Zlivs avlagme dardimandi. wveboda Rame zedazenisa da sarkineTis mTebis ubeebSi. wvimis Sxefebi mxvdeboda saxeze. mtkvari Sesdgomia pompeusis xids. gza da xidi ucnaur fiqrs aRmiZravs xolme. am xidze gauvliaT romael konsulsa da mis jarebs, gana marto romaelTa legionebs _ sarkinozebis, seljukianebis, urumTa da iranelTa urdoebs. mtkvarze tivtivebs es xidi da igi ukve aRaraa dRevandelisa da guSindelis mtkice kavSiri. warsulis utyvi mowmea, dRevandelobisaTvis savsebiT uxmari, muzeumis eqsponatad vergamomdgari da sadacaa walekavs mas mtkvari, rogorc qimeras, momavlisaTvis mouxmarebels. sataxto qalaqSi misasvlelis da meklitis roli gmirebis xids waurTmevia misTvis iseve, rogorc Cvens saamayo tfiliss pirveloba mcxeTisaTvis. ukve mcxeTaSi var, RrublebiT wagragnili cargvali damxobia sveticxovelis wvetian gumbaTs, kide-kide qarvisferi kalTebi mouCans cas, mrumezuCian mwvervalebze elavs xandaxan. sveticxovelis galavanTan Tavdeba Cveni epoqis Cqami da sinaTle, mis wiaRSive iwyeba saukune, ricxviT meaTe Tavisi mrume RameebiTa da idumalebiT. karibWesTan davqveiTdi, ramdenime landi CaliCobda taZris SesavalTan, quCaSi. eqvTime Tu Sinaa-meTqi, vekiTxebi uqudo biWunas. ymawvilma Tavi gaaqnia: aq aravin megulebao aseTi. viRac dedakaci momeaxla Tavsafriani. e mand, ezoSi ziso berikaci, imas hkiTxeo. WiSkari SevaRe, dasadavebuli cxeni Seviyvane galavanSi, marcxena kuTxeSi, zed galavanze moSenebuli Sramelis win welSi modrekili landi ijda lodze. cxenianad ra daminaxa landma, zewamoiWra, momiaxlovda. romeli xaro? SemekiTxa gancvifrebuli. xmaze Sevicani eqvTime, man ki ver micno, vidre gvari ar vuTxari Cemi.
8

gaixara moxucma, marjvena mkerdze makoca ise, rogorc odiSelebs sCveviaT xolme. cxeni CamomarTva da xis kibisaken gamiZRva. siberes daepataravebina isedac tanmorCili moxuci. ocdaaTi wlis winad galobas maswavlida igi, Zvel sZlispirebs agrovebda, Zvel xelnawerebs, folkloris nimuSebs, Selocvebs, zRaprebs da Zvel monetebs. aseTi kacebi Cveni muzeumebisa da Zeglebis garSemo dafusfuseben xSirad, isini Zveli kulturis nasufraliT ikvebebian. eqvTime Cems mexsierebaSi darCenili iyo, rogorc qera, savsebiT qera kaci, romelsac simindis xaSariviT brWyviala, grZeli ulvaSebi hqonda. axla savsebiT TeTri Tma mosavda mas da grZeli, grZeli wveri, iseTi, rogoriTac primitiuli mxatvrebi bibliur RmerTs hxatavdnen xolme soflis eklesiebSi. eqvTime, Cemis dakvirvebiT, erTi maTgania, romelnic yvelgan saWironi arian, magram roca adgilze mivlen, mudam zedmetni aRmoCndebian xolme. isini mudam axalsa da axals mizans eZieben cxovrebaSi, magram versad pouloben Tavis Tavs, radgan maTze axdeba xolme yovelTvis: `mravalni arian rCeulni da mxolod erTman moixveWos niWi~. zogierTi adamiani Tavisi umniSvnelobiT xdeba SesamCnevi, amitomac igi mudam TvalSi mxvdeboda xolme. xan galobas aswavlida Zvel senakSi, xan zugdidis muzeumis kustosad iyo, quTaisis pirvel kinoSi gamged, xanac statistad quTaisis TeatrSi, neronis qandakebis rols Cinebulad asrulebda scenaze, aTi wlis winad eTnografiul xoroebs dahyveboda, erT dros tfilisSi bukinistobda, mas mudam hqonda savsebiT iSviaTi, Zveli wignebi da suraTebi. erT mSvenier dRes mis pawia duqanSi saparikmaxero aRmovaCine da amis Semdeg gahqra igi Cemi horizontidan. mcxeTaSi Casvlis kviraZalSi SemTxveviT gavige: sveticxovelis meTvalyured yofilao Turme. didxans visxediT me da eqvTime aivanze. gaielvebda, moiWreboda caze sveticxovelis silueti, kv9

lav dabneldeboda irgvliv, Seudgeboda cas ucnauri caxcaxi, axla ufro Zlieri gaxdeboda elvaTa krToma, jvaris monasteri gamoCndeboda, zedazenisa da sarkineTis Savjagriani mTebi. iZala qarma. aRmosavleTisaken gadalala Rrublebi, Semodgomis ca moiwminda da iseTi kaSkaSa mTvare daadga sveticxovels, rogoric maisSi minaxavs xolme. usityvod Sevscqerodi bnelSi mTvlemare taZars da mis garSemo mojarul kbilovan qongurebs. Ramurebi ukanasknel ferxuls uvlidnen ezoSi da iseTi ucnauri myudroeba idga irgvliv, TiTqos drosac daviwyniao srbola. Tavze daadga taZars muqlurji cargvali, romlis qubebs galavnis qongurebis naCrdilebi ise xatavdnen, rogorc giSrisa da iaspis aJurebs. rac unda didi qmnilebis winaSe idge, TviT umniSvnelo adamianic met yuradRebas moiTxovs Sengan. me gamovkiTxe eqvTimes Tavisi cxovrebis ambavi. ijda taZris Crdilisagan wamomdgar bnelSi Cia moxuci da momiTxrobda. es iyo tragedia iseTi adamianisa, romelsac mravali ram ainteresebda da, yuradRebis dafantulobis wyalobiT, yvelgan moscarvoda xeli. ukanasknelad aTi weli dauyvia mcxeTaSi am ucnaur kacs, romelic yovel wels sam samsaxurs icvlida xolme. amJamad numizmatikiT yofila Turme gatacebuli. adga, oTaxSi Sevida, Wraqi gamoitana da pawia qisa, monetebiT savse. es fulebi saqarTvelos muzeums unda vuanderZoo sikvdilis win. Zvelkolxuri spilenZis monetebi maCvena, Tamaris, rusudanis, laSa giorgis, daviT narinisa da erekle mefis TeTrebi. es yvelaferi dmanisis, ufliscixis da gelaTis sanaxebSi hqonia napovni. eqvTimes moZravi bunebis ambavi raki vicodi, gamovkiTxe: mcxeTidan Tu apireb-meTqi adgilis gadanacvlebas sadme? `visTan an sad wavide, Svilo? ori wyeba col-Svili miwas mivabare am oci wlis ganmavlobaSi. ukve mixrwnilebaSi gadamdgari var.
10

erTaderTi, rac cota, sul cota makavSirebs am cxovrebasTan, es aris am taZrisadmi siyvaruli waruxoceli. aq vCaliCob, Svilo, am sayvareli qmnilebis Crdilis qveS. vuvli am SesaniSnav taZars da igi Cems TvalSi RvTis saxli rodia, aramed didi xelovnebis igavmiuwvdeneli qmnileba, romelic, rogorc xedav, TviT RmerTze ufro xangrZlivi aRmoCnda. ase davdivar, davborialob, Svilo, Cems winaparTa saflavebsa da aCrdilebs Soris. wreuls daiwyes am taZris SekeTeba, im xaraCoebs xom xedav, gumbaTze ramdenime sarkmelia kidev Casadgmeli, veluri mtredebi Cadian taZarSi. mec davdivar, skores gadavacli xolme vaxtang gorgasalisa da erekle meoris saflavebs. gana CemisTanebs gauwiravT Tavi am taZrisaTvis? cameti saukune awydebodnen mis galavans mtris urdoebi. sarkinozi abul-yasimi eZgera mas pirvelad, Semusra da aqlemTa Tavlad gaxada igi, aRadgines, Semdgom amisa, seljukma alf-aslanma iavarhyo igi, kvlav aRadgines da Temur-lengma daangria iseve, Sah-Tamazma da Sah-abasma milewes mravalgzis. merme is iyo, mTeli saukune awvimda taZars. axal droSiac kacs ar mohgonebia misi SekeTeba, mxolod sabWourma xelisuflebam, venacvale mas, gadaaxurvina igi wreuls da galavnis qongurebi SeakeTes, Crdilos fasadze xaraCoebi jerac ar mouxsniaT, gumbaTis sarkmelebSiac Casdgamen am dReebSi TiTo mtkavela minas da Cemi aq yofnis mizanic aRsrulebuli iqneba kidevac, SesaZloa, Cemi cxovrebisac~... (es sityvebi mcireodenis gulis tkiviliT iyo naTqvami mis mier). `xval dilas ahyevi im xaraCoebs da iseT rames giCveneb, rac STagonebiT aRgavsebs uTuod. me ase mesmis, Svilo, mwerloba gmirobis gamosarClebaa mxolod, miCqmaluli gmirobis qomagia mwerali da sxva araferi. Crdilos kedelze erTi warweraa da qandaki ori kacisa. Seni Tvalisa da marjvenis saqme iqneba es, Tu rogor amoikiTxav cxra saukunis ganmavlobaSi qvaSi Cakirul saidumlos dRemdis Seucnobs~.
11

* * im Rames aivanze movisurve wola. gaTenebamdis mousvenrad vborgavdi. cxenis mier gaRebuli Cqami mesmoda ZilSi, dardimandi frutunebda, fexebs abakunebda da tkbilad, tkbilad axramunebda Tivas. Tanac pirqve damxobili bnelSi, gaTenebas vnatrobdi, aRTqmuli saidumlos male Sesacnobad. ciskarma yuri amohyo Tu ara, SoSiebma astexes Wyipini. merme is iyo, Tavze wamomadga mziT gabrwyinebuli, xvlikisferi sveticxoveli; igi iseTi mSvenieri iyo im dilas, rogoric arasodes minaxavs manamdis. avyevi xaraCoebs Crdilos fasadze. adamianis marjvena gamouxatavs kedelze ostats. gonio upyria mas. iqve warweraa aseTi: `xeli monisa arsakiZisai, raTa SeundoT~. Soriaxlos ucnauri qandakia ori kacisa. erTi uwveruli Wabukia qarTul CoxaSi morTuli, xolo meores, saxedaRrejil moxucs, piri daubCenia vaglaxad, sparsuli samosi acvia da gulborotebis ieri gadahkravs saxeze. roca xaraCoebidan Zirs Camovedi, Wruta TvalebiT miRimoda moxuci. `es uwveruli konstantine arsakiZea, xolo CaquCiani moxuci _ misi ostati farsman sparsi. kidev gaCveneb erTi kacis saxes, am Cven dromdis mkrTalad moRweuls~. didxans afaTura xelebi ubeSi, bolos ZvelTaZveli moneta amoiRo qarTuli. cxenosans Savardeni uzis marcxenaze da asomTavruliT warwerilia zed: `mefeT mefe giorgi _ messiis maxvili~. es iyo da es. weliwadze metia, rac es ambavi Cems sulSi sduRs. bolos igi daiwrita, Cems warmodgenaSi Sededda, sityvam xel-fexi Seisxa da gadmoinTxa qaRaldze, rogorc naTeli miTi, saukunoTa armuridan gadmonaJoni.
12

Tavi pirveli swored im wels, roca, giorgis brZanebisamebr, sami eklesia moaTava farsman sparsma samcxeSi, saqarTvelos Wilyvavi Semoesia. mexis RrubeliviT daabnela man aRmosavleTi, Sirvanidan wamosuli qvemo qarTls moedo, mtkvars aRma ahyva da basianamdis gaaoxra naTesi. axmobina mefem farsmani da ubrZana, moesra siri. tfilisi imJamad sarkinozebs epyraT, farsmani amiras karze iyo namyofi, giorgis mamas, bagrat kurapalats, tyved hyavda igi, jer kidev siyrmeSi Camoyvanili. qvismTlelTa da kiriTxuroTa uxucesi, idumalTa mimTxrobi iyo farsmani, arabul alqimiaSi friad ganswavluli, uebari varskvlavTmricxveli, SesaniSnavi aqimi, ucnauri mewamle da mCxibavi. friad bnel ambebs ukavSirebdnen mis saxels crumorwmuneni, imasac ambobdnen, gveli hyavso farsmans lagamamodebuli da zedmjdomi dahqriso igi aragvis WalebSi. sami kvira amzadebdnen wamlebs farsmani da misi Segirdebi, bolos jadosnuri ram siTxe Sekazmes, mamasaxlisebs dauriges, leSebi daawamlines da xeebze gaatanines. gaumaZRari siri mietana mZors da moisra srulad. Semdgom amisa, wlis miwurulamdis mSvidoba sufevda saerisTavoebSi. berZenTa keisarTan mtkice zavi Seikra, bagrat kurapalatis mier mravalgzis gvemuli ganZeli fadloni xarks aZlevda mefes; am magaliTiT daSinebuli tfiliseli amirac gatvrinuli iyo, sarkinozebi jer kidev boginobdnen Suris cixeSi. gulmocemuli giorgi dadioda afxazeTsa, samcxesa da qarTlSi, agebda cixe-qalaqebs, agarebsa da eklesiebs, xanmokle zavis dros xangrZlivi omebisaTvis emzadeboda. axal wels mcxeTaSi iyo taZreuliTurT giorgi, kaTalikosma melqisedekma uTenia ukvlia, sawolis darbazs moadga oqroiTa, vercxliTa da broweulebiT gavsili xonCiT, klarjeTidan
13

Camotanili Zelicxovelis jvari miarTva, patiosanis TvlebiT mooWvil luskumaSi Cadebuli, da Zvirfasi xati aminaSatisa. dilidanve ewvivnen mefes erisTavni, zviad spasalari da msaxurTuxucesi, mandaturTuxucesi da msajulTuxucesi, ezosmoZRvari da CuxCeraxi, molareTuxucesi da meRvineTuxucesi. menadireTuxucesma sami qori miarTva foladisferi, Svidi Savardeni lazikidan Camoyvanili, erTi Tavic veluri eSvisa savsebiT mooqrovili. meremeTuxucesma da samma erisTavma _ Svid-Svidi cxeni TviToeulTa. erisTavebma isrebic moarTves mefes, msxvilni boZalni didnadirTaTvis, qeiburni mxecTaTvis, xarCa da qiburji frinvelTaTvis, did-didni kaparWni saomarni. moiRo mTeli kona isrebisa banjgvlianma mamamze erisTavma, romelsac lomkacad uxmobdnen Tavisi didi anagobisa da vaJkacobis gamo. Wreli da mWreli Tvalebi isariviT miaWdo taxtze mjdomares da warmosTqva: `mravalJamier hyos dambadebelman yovelTaman mefoba Seni da isarni ese gulsa Sina ganerTxos mefobisa Senisa orgulsa. wyeulimc iyos yoveli gulboroti da qvegamxedvari taxtisa Senisai~. giorgi mdumare iyo bunebiTganve, kaci arametyveli, magram friad dakvirvebuli. man xmaliviT Seageba mzera isrimisfer Tvalebs, dafanCvul, TeTr warbebqveS TriTinebsaviT awrialebulT, Semdgom amisa, spasalarisaken gadaitana mzera. Tavmodrekili idga zviad spasalari, warbSeuxrelad ismenda mamamzis sityvebs da aguris iataks dasCereboda raRac ucnaur fiqrSi wasuli. uzarmazari xmlis vadas mosWideboda misi faCvunieri marjvena (yvelani uxmlod idgnen garSemo, mxolod mas ertya darbazobis dros foladis javardeni). puroba moTavda da nadimi daiwyo Tu ara, menadireTuxucesma, bazierebma da marekebma erisTavebis mier morTmeuli cxenebi waasxes mefis nakrZalSi, xmliT daayrevines Tavebi da nakrZali gamohketes irgvliv. Ramem Semouswro nadims, memaSxaleT maSxalebi aanTes, meWurWleT samaSxale qoni da alya Semozides darbazSi.
14

mefes molxena ewada im saRamos, magram spasalaris mowyeniT mdumarebam guneba gaufuWa anazdad. naSuaRamevs gaiyarnen darbaziserni, ori memaSxale anTebulis maSxalebiTa kaTalikoss waruZRva win, TiTo-TiTo samTave erisTavTa. mefem Ramenebisa usurva stumrebs, zviads wamuyo, memaSxaleni daiTxova da win daisva spasalari. sruli myudroeba sufevda darbazSi, Taflis sanTlebi bJutavdnen niSebSi, nasmurevze loyebi Sefakloda Wabuk mefes, magram uguneboba ver daeTrguna Rvinos. mcire xans isxdnen oriveni ase mdumared, Wotis xma modioda kaTalikosis baRidan, guSagebi hyivodnen uvarskvlavo RameSi. Tavi aiRo giorgim, jiqurad Sexeda spasalaris Savad Seyril warbebs da ugunebobis mizezi hkiTxa. ar mindoda axal wels uxiag ambavTa moxseneba mefisaTvis, Tavi imarTla zviadma, aw SuaRame gadasuliao da amitomac uambo Semdegi: swored winadRiT mstovrebs ucnobebiaT aq moTxrobili misTvis. kvetaris erisTavs, Talagva kolonkeliZes, ZaliT uTayvanebia fxovelni da didoni, maT ahyolian ZurZukni da RalRai da is Temebi, romelnic tiliWamiaTa mezoblad binadrobdnen maSin. aragvis xeobaSi SemoWrilan saerTo jariT, cixeebs Semowyobian, ubrZolvelad gautexiaT cixisTavebi, radganac yvelgan Sinakacebi hyoliaT warmarTTagani Turme. mamamze erisTavis erTaderTi vaJi, Wiaberi, gudamayarSi SebrZolebia kolonkeliZes, magram uvneblad ukuqceula da qorsatevelas cixeSi Caketila mciredis jariT. arc is daumalavs zviad spasalars, am Setakebisas mxolod cametni fxovelni daukodniaT isriT da Svidni aragvelni sakmaod msubuqad. Semdgom amisa, Sesevia Turme kolonkeliZe Tavis laSqriT aragvis xeobas, eklesiebi gadaubugavs, xatebi Seumusravs, xucebi da berebi samrekloebze daukidnia TokiT, borcvebze bomonebi aRumarTavT kvlav, aragvelebic SeerTebian fxovel15

Ta da maTTa mimyolTa, Rameebi uTeviaT kerpebisaTvis, Zeni da asulni SeuwiravT uZveless wesisamebr. sami dRe da Rame rokavdnen Turme bomonebis winaSe da gamarjvebas zeimobdnen ludiT galeSili brboebi. es momxdara swored im dRes, roca mamamze erisTavi mefesTan sadarbazod gamoemarTa. Tavi Cahqindra giorgi pirvelma, am ambis Semcnobma. Tvalwin daudga mamamze erisTavis isrimisferi Tvalebis yalbi cimcimi. rogori nirSecvlili eCvena mas mamamze erisTavi im wuTSi? nuTu mamamze iyo igi, Tu satana Casvloda mas gvamSi? merme vin? bagrat kurapalatis ganuyreli megobari fadlon amirasTan omebSi, Sirimnis brZolaSi giorgisTan erTad mravali Wiris gadamxdeli. gana mamamze ar udga giorgis mxarSi, roca `gandga qveyana hereT-kaxeTisa da RadrobiTa aznaurTaTa Sepyrobil iqmnen erisTavni~. bolos esec moagonda giorgis: nialis velze berZnebTan Setakebis pirveli Rame. Wabukma mefem xmliT gahkveTa berZenTa mTavarsardali, Semoabruna cxeni Tu ara, berZenma mxedarma Toriani cxeni gamoukla mefes da marjvena wvivi gaugmira SubiT. iskupa mamamzem cxenidan, balRiviT aiyvana xelSi Wabuki giorgi, sakuTar cxenze Sesva, xmals xeli gaivlo da ise daifrina mteri, Savardeni dareviao RalRaTa gunds. axal wels imave mamamzem isrebis kona aiRo xelSi da liqnida urcxvad mefis winaSe, erTgulebas eficeboda. karga xania icoda giorgim, arc mamamze da arc misi vaJi, Wiaberi guliT qristeanebi ar iyvnen. saqarTvelos mefisaTvis Tvalis asaxvevad xatebiTa da jvrebiT hqondaT morTuli qorsatevelas cixe-darbazi da karis eklesia. miuvals mTebSi warmarTuli bomonebi hqondaT muxovanebSi aRmarTuli da iq loculobdnen TavaT. mstovrebs es ambavic euwyebinaT spasalarisaTvis: kvetaris erisTavs _ kolonkeliZes, mamamzesa da Wiabers piri SeekraT giorgis winaaRmdeg.
16

es ar iyo oRond dadgenili, vin idga maT ukan? tfiliseli sarkinozebis amira Tu bizantiis keisari basili, romelsac basians gadaRmeli qveynebi waarTva giorgim odesRac. SesaZloa, amira an basili? an oriveni erTad? giorgis isic moxsenda, rom Talagva kolonkeliZis mxolodSobili qali, pirmSvenieri Sorena, akvanSive daniSnuli hyolia Wiabers. eklesiebis Semusvra mxolod niadagis mosinjvas moaswavebda. gazafxulze mamamze da Talagva damzaxldebodnen da saerTo ZaliT Semoewyobodnen ufliscixes. giorgi Sors Wvretda friad. man kargad uwyoda, rom qristes sjuli safarveli iyo am SemTxvevaSi. TavaT giorgisac Seryeuli hqonda rwmena. arabi bazierni uwvrTnidnen mas miminoebs, xolo farsman sparsTan Rameuli saubrebis dros igi didis gulisyuriT ismenda misgan platonis swavlas sulTa gadavlenisaTvis. varskvlavebs uTvalTvalebda astrologi mefe RamRamobiT, vin icis, egeb mzegadasulTa sulni iyvneno igini? miuxedavad amisa, qristeanobis qomagad iTvleboda giorgi da mis zarafxanaSi moWril TeTrze ase ewera: `mefeT mefe giorgi _ messiis maxvili~. keisarTan zavis darRvevas gaurboda giorgi. Tavis mxriT, bizantiisaTvis Tvalis asaxvevad daucxromlad agebda qristeanul taZrebs da maxviliT avrcelebda mTels kavkasionSi qristes sjuls. axla mixvdnen giorgi da zviadi mamamze erisTavis darbazobis namdvil mizezs. dasazveravad gamoegzavna vaJs es sapatio stumari. giorgis SeeZlo axal wlis meore dResve Tvalebi daeTxara mamamzisaTvis, Wiaberisa da kolonkeliZis winaaRmdeg jari gaegzavna, vidre pirveli TovliT Seififqebodnen mTebi, magram Wiaberi axlad mobrunebuli iyo bizantionidan, sadac igi TurqebTan brZolaSi SvelisaTvis oqros muzaradiTa da `arxegosis~ saxelwodebiT daajildova keisarma.
17

Wiaberma bizantionidan dabrunebisTanave RalatiT moakvlevina ovsTa mefe da ZaliT iTayvanna ovsni; Seudarebel meomarsa da mojiriTes didi saxeli hqonda gavardnili mTels kavkasionSi. zviad spasalari guldinji mrCeveli iyo, arcTu giorgis sCveoda did saqmeTa xelaRebiT gadawyveta. amitomac dasTqves: mxolod meore dRes gamolaparakebodnen mamamzes. Tanac daadgines, gadacmuli berebi gaegzavnaT fxovSi da gamoerkviaT, sarkinozebis amira urevda am saqmeSi xels Tu cbieri keisari basili?

18

Tavi meore im Rames movida saSineli TqeSi, naSuaRamevidan wvimda daucxromelad. Semodgomis pirveli susxi Camodga. Sirimnis brZolaSi miRebuli iara ganuaxlda giorgis. fexi astkivda, magram winaparTa wesis darRveva ar isurva da wina Ramis uZilarma uTenia iTxova cxeni. zardaxanis molarem aRviri moarTva, lagami amosdo oqrosfer ulays, merme zardaxanis mejinibe mieWra, saybeuri Seusxa, zardaxanis molaremve Seudga unagiri. Sejda mefe da zardaxnisuxucesma maTraxi miarTva. dawinaurdnen aCuxCi da zardaxnisuxucesi. giorgim cxens maTraxi swyvita, ukan gamoudgnen samive erisTavni, meremeTuxucesi, menadireTuxucesi da bazierni. atyda bukis cema mefis nakrZalSi. spilenZis dafdafebs scemdnen meiTarebi da marekebi, ucnauris RrianceliT mosdebodnen tyes. nadirma Sors gaityua madevrebi, Soridan, Zlier Soridan ismoda maTi gamalebuli yefa da gniasi. giorgisa da mis amalas adgilis gamocvla ewadaT, magram xevs gaRma kbodeebi da qarafebi iyo, xevSi usieri WoWi da sadebi, gauvali katabardebi gzas uRobavdnen mxedrebs. fexiT svla iyo saWiro, cxenze jdomam uaresad aatkiva mefes wvivis iara. amitomac veRar bedavda daqveiTebas igi. mamamzem TaTbiri miawoda aseTi: mxarmarjvniT xevia erTi, im mTis cxviris gadaRma mdebare, madevrebi ucilod im xevSi Semoabruneben otebul nadirs. dasavleTisken qarafebi axlavs im xevs, roca madevrebi mosdeven mxecs, igi ioli gziT garbiso mudam, ar etanebao arasdros qarafs. im xevis yelTan davuxvdeT da ar agvcdebao arc erTi. gaiziares mamamzis rCeva. sadebs Soridan mouares, nekerCxlis tye gadalaxes cxendacxen. mouaxlovdnen xevis yels da isev atyda madevrebis yefa, marekebma umates Rriancels. jer muxnaric ar gaearnaT mxe19

drebs, aSrialda erTbaSad tevri, cxeniseburi Tqaruni moisma anazdad, miwis pirze gadairbina mgelma. axla meore moZunZulebda xevdaxev, kvlav ismoda cxeniseburi Tqaruni. katabardebSi gaielva cecxlovanma Tvalma. mSvildi mozida giorgim da pirveli qeiburi esrola guldagul, ZaRliviT daiyefa raRacam, daigmina da moisma bragvani sul axlos, kunelis Cirgvebis gadaRma. daqveiTda mamamze erisTavi, birkebian jagebSi gadaiWra, didxans dabobRavda katabardSi da merme giorgim Tvali hkida _ RiWianidan gamovida mamamze, mxarze uzarmazari mgeli Seegdo. tyiskacsa hgavda birkiT mocul tyavkabaSi gamowyobili. Tavisi mSvenieri TeTri kbilebi SemoanaTa giorgis da moaZaxa: `es erTi da sxva aTasi, mefeT mefeo~. esa sTqva da giorgis cxenis ferxTiT daagdo nanadirevi. isev astexes marekebma dafdafebis cema, menadireTuxucesis didi buki ismoda sul axlos. nekerCxlis Stoebs lewavda iremi, moangrevda tyes da mohqroda gamalebuli. sCanda: madevrebi mosdevdnen fexdafex. mxedrebma SeniSnes, adamianis suni rom igrZno nadirma, mxarmarjvnisken gadauxvia, swored im sadebisken, romelsac Soridan mouares mefem da misma amalam xevis yelamdis mosvlisas. didebulebma ar indomes TavaT gamodgoma, radgan cxendacxen ver miyvebodnen; giorgim cxenidan Camoxtoma daapira, magram mamamzem aRvirSi utaca xeli. uaresad gagimizezdebao naiarevi fexi, nu iqmo, aficebda bagrat kurapalatis suls. mefe dinjad ijda mSvlis bewvis unagirze da Sescqeroda mamamzis isrimisfer Tvalebs. mis mudaraSi imdeni siwrfele da mamaSviluri ruduneba ismoda, gaocda giorgi. Zveli mamamze moagonda, Sirimnis, fanaskertis da nialis omebSi TanamebrZoli, bagrat kurapalatis uerTgulesi yma da misive siyrmis megobari.
20

axla ki eWvi Seepara giorgis, egeb styuodnen mstovrebi, mamamze ubralo iyoso kolonkeliZisa da Wiaberis mier atexil amboxSi. cxenidan ar Camovida da gadaswyvita im wuTSive daemartoxelebina mamamze, Zmurad, mamaSvilurad gasaubreboda, gamoekiTxa Wiaberis gandgomis mizezi. Semdgom amisa, saxis gamometyvelebiT an xmis niriT gamoarkvevda mefe, Tu ra wili edo TavaT mamamzes am saqmeSi? bolos xom SesaZloa, mamamze imadac wamosuliyo saaxalwlod mefesTan, raTa TavaT emxila sakuTari vaJi. amitomac daiTxova danarCeni erisTavebi. menadireTuxucess ubrZana, sadebisaken gamosdgomodnen irems, nekerCxlis tyeSi eZiaT nakvalevi misi. me da mamamze xevis yelTan davrCebiTo marto. xevis yelisken miabrunes cxenebi orTa. mefes nabijiT mohyavda ulayi, Tanac gulmodgined eZebda pirvel sityvas saubris dasawyebad. mis gulSi rialebdnen sityvebi xan goleuliviT tkbili, xan aspitis gesliviT mware, magram idumalad gadaixedavda mis gverdiT cxendacxen momaval moxucisaken, isev nialis veli moagondeboda, basianis sanaxebSi gamarTuli brZolebi, fanaskertis cixeSi Caketvis ambebi da kvlav daebmeboda ena. bolos, mamamze misi stumari iyo. bagrat kurapalatma mis xelSi dalia suli. gana mamamzem da zviad erisTavma ar waiRes bagratis gvami bediaSi dasamarxavad? nuTu igive xelebi lesaven giorgis winaaRmdeg maxvils, igive xelebi, romelTac gaapatiosnes bagratis cxedari fanaskertis cixeSi? es yovelive sduRda giorgis gulSi da sityva ver epovna mas, simZimilis gamosaTqmeli. swored am dros kvlav moisma didi bukis xma da marekebis moaxloebulma Rriancelma daafrTxo giorgis cxeni. fiqrSi wasulma mxedarma sadavis damokleba moaswro da uzarmazari qarafis kidesTan yalyze Seayena ulayi. xevis yelTan Sesdgnen oriveni.
21

yuri scqvites monadireTa. romeliRac nadiri mobobRavda nislisagan daburul tyeSi. mis TaTebis qveS liwin-liwini gahqonda gamxmar Stoebs. dezi hkra Tavis ulays giorgim, xevis siRrmeSi Seagdo igi, mSvildi mozida da arwivis frTaze gamarTuli qeiburi mkerdSi hkra Calisfer daTvs. daiRriala gamZvinvarebulma mxecma, cxenosanTan Sebmas ganerida, qarafisaken gaiqca, erTi Sesdga ufskrulis pirad, kvlav daiRriala da gadaeSva daWrili nadiri. mefes siWabukem sZlia, ukan gamoudga cxendacxen, qarafis kideze misuli gadmoxta, kvlav mozida mSvildi, magram daacdina fiWianSi gauCinarebul daTvs. gulnatkeni mefe zed dascqeroda ufskruls, magram mixvda, naiarevi fexis patroni ver mihyveboda otebuls. maSin iskupa cxenidan mamamze erisTavma, swored iseve marjved, rogorc Sirimnis brZolaSi, tyavkabis ukana balTebi amoikeca, zed dajda da Wabukuri xalisiT gadaeSva ufskrulisaken. idga giorgi qarafis kidesTan da Sescqeroda Semrecil bilikze srialiT mimaval mamamzes zurgs, merme SambSi dainTqa misi tyavkaba da sruli mdumareba davarda tyeSi. buki aiRo giorgim, ixmo marekebi da meiTarebi. qarafebs Semouares Soridan bazierebma, marekebma da meiTarebma. madevrebma SambnarSi ipovnes daTvis nakvalevi da nasisxlari, magram dekaSi gadasuli daekargaT isev. amaod Cxrikes Rranteebi, xevebi, Sambnarebi da RiWiani, magram miwam piri uyoo orTaves, verc daTvi ipovnes sadme da veRarc mamamze. daimartoxela spasalari giorgim, uCurCula: gagveparao mTavari nadiri. ver SegbedeTo, Torem ar mindoda mamamzis gamoSveba cixidan. misni zraxvani wuxelve naTeli iyo CemTvis. mas es undoda: davezvereT, Cveni saomari mzaoba Seemowmebina. kargad icoda, mefis karze xels aravin axlebda stumars. axali wlis meore dRes sanadirod gaiwvevdnen sadarbazod mosul
22

didebuls, xolo nadirobis dros gaparva arc ise saZnelo iqnebodao. giorgis eniSna zviadis naTqvami, magram dadumda, Tavis siWabukesa da gamoucdelobas qenjnida mwared. mze miidrika, giorgis ukve sami iremi, Svidi mgeli, xuTi tura da sami mSveli moekla, magram mainc ar iRimeboda gamarjvebuli monadire. bolos sxva Rone ar iyo, unda aeSvaT yurSai, sayvareli madevari mefisa. yurSai maked iyo, mainc Sin ar dadga, rogorc ki sxva ZaRlebis yefa Semoesma. wamosvlisas iseTi sacodavi ymuili morTo, giorgis Seebrala da brZana: saseirod mainc wamoiyvaneTo yurSai, TokiT atareTo tyeSi. bolos menadireTuxucesma TavaT moiyvana yurSai daTvis gawyvetil nakvalevTan, namexar ifnis Ziras. am adgilidan sisxlis wveTebic ar aCnda miwas. yurSaim mxarmarcxniT gauxvia, bevri isunsula, orsamjer wre dauara da merme aiRo geSi. sami bazieri da Svidi moisari gaayola bazierTuxucesma yurSais. nakrZali gadaiares, SemoRobili gaengria nadirs, veli gadalaxes Sambiani, muxovani daiwyo usieri da swored am tyeSi, erT muxis qveS yurSai Tavze daadga moklul daTvs. nadiris gverdiT, gvimrianSi pirqve damxobili egdo datorili mamamze. marjvenaSi satevari SerCenoda moxucs, sisxls daecvara misi TeTri, matyliviT TeTri wveri. gvimra daTqerili iyo irgvliv, sisxls daecvara dajegili balaxic. giorgi friad daaRona am ambavma. zviad spasalars gamoutyda idumal; is merCia, gaparuliyoo mamamze erisTavi, radgan Wiabers veravin daajerebso, nadirobis dros rom SeemTxva es yovelive mamamiss. didxans usrises safeTqlebi mamamzes, merme is iyo, Tormetma monadirem Zlivs miaTria sasaxlemdis gons mosulis uzarmazari sxeuli.
23

giorgim brZana da ixmes farsmani. arc amas dasjerda mefe, TurmaniZe Camoayvanina fanaskertis cixidan. Tvalis gaxelis umalve es ikiTxa mamamzem: sada varo? roca gaigo, sasaxleSio, myisve amoioxra, merme Tvalebi moifSvnita da sTqva: im daTvis tyavi unda mimerTmiao mefisaTvis. amadac gavswireo Tavi. Sors gaetyuebina dakodil nadirs mamamze. RiWianebSi mravalgzis xeli moscarvia moisars da roca ukanaskneli qeiburiT mucelSi daukodnia daTvi, daZrula Turme es uzarmazari mxeci, mamamzes mSvildi gadaugdia da pirispir Sebmian urTierTs daTvi da mamamze.

24

50 wigni, romelic unda waikiTxo, sanam cocxali xar

`kviris palitris~ biblioTeka

wigni 17
Semdgeneli manana arCvaZe-gamsaxurdia

redaqtori elene salariZe koreqtorebi: natalia CimakaZe lika TavarTqilaZe nana maWavariani kompiuteruli uzrunvelyofa giorgi asaTiani ydis dizaini eTer gziriSvili proeqtis menejeri TinaTin asaTiani

gamomcemloba palitra L, 2011 misamarTi: iosebiZis q. 49, tel.: 38-38-71 E-mail: book@palitra.ge www.50.kvirispalitra.ge

seriis wina wignebi

wigni 1 onore de balzaki Sagrenis tyavi

wigni 2 jek londoni martin ideni

wigni 3 SoTa rusTaveli vefxistyaosani

wigni 4 aleqsandre diuma sami muSketeri or tomad

wigni 5 uiliam Seqspiri hamleti

wigni 6 Jiul verni 80 000 kilometri wyalqveS

wigni 7 mixail bulgakovi ostati da margarita

wigni 8 oskar uaildi dorian greis portreti

wigni 9 Carlz dikensi devid koperfildi

wigni 10 erix maria remarki triumfaluri TaRi

wigni 11 frederik begbederi 99 franki

wigni 12 edgar po moTxrobebi

wigni 13 homerosi odisea

wigni 14 main ridi uTavo mxedari

wigni 15 Tomas mani budenbrokebi or tomad

wigni 16 mark tveni tom soieris Tavgadasavali

seriis momdevno wignebi

migel de servantesi don kixoti

You might also like