TLL 001 2011 Yaz Dnemi

Onur Oral / 9089

ARISTOTLE SORUYOR: MUTLULUK NEDR?

Her insan kendi iin en iyi olan eyi mutluluu aramaktadr. Mutluluk kavram her ne kadar belirsiz olsa da, herkes yaamn mutlu olmak iin srdrmektedir. Mutluluun bir ruh hali, iyi bir davrann dl, refaha erime durumu olduu retilir. Ancak mutluluk gerekten nedir? Bir bireyin mutlulua kavuabilmesi iin bu sorunun evrensel cevabn dnmesi gerekmektedir. Antik Yunan filozoflarndan Aristotle, Mutluluk nedir? sorusunu soran ve evrensel cevabn bulmaya alan ilk filozoftur. Bu yzden Aristotlen eserlerini lise andaki grencilere okutmak zorunlu hale getirilmedir. Modern mutluluk anlay ho bir ruh hali olarak grlmektedir. Birey bir ey aldnda ya da bir ey yaptnda mutlu olduunu dnr, tam tersi olursa, ondan bir ey alndnda, ya da bir ey yapamadnda mutsuz olduunu syler. Yani mutluluk kavram tam bir deikendir. Bu balamda mutluluk, memnuniyet kavramyla paralellik gsterdii gzlemlenebilir. Ancak Aristotlea gre mutluluk her an deien, herhangi bir etkiyle biranda deiebilen bir kavram deildir. Antik Yunanllara gre mutluluk bir erdemdir, ancak erdem kavramna bak alar allmn dndadr. Aristotlea gre erdem kavramnn ahlakla balants yoktur. rnein bir at ne kadar iyi kouyorsa o kadar erdemlidir. Bir insanda ne kadar fonksiyonluysa o kadar erdemli grlmektedir. Mutluluk, zorunlu olarak elde edilmesi gereken ve klie olarak grlen ulu bir zellik deildir. nsanolunun fonksiyonlarn kavramasyla elde edilebilen ululuktur. Eer bir flut algcsn, bir heykeltra ya da herhangi bir sanaty ele alrsak, Onun ululuu ve becerisi performansnda, yani fonksiyonunda yatmaktadr. (Aristotle, Nicomachean Ethics, 2009, s. 11) Aristotle miras brakt mutlulua fonksiyonel bak asna eudaimonia ismini vermitir. Gnmzde eudaimonia mutluluk olarak evrilmektedir ancak Antik Yunanllara gre bu kavram ruh hali manifestosunda belirttikleri gibi fonksiyonel baar ve icra olarak grlmektedir. Aristotle da mutluluun bir ruh hali olmadn kantlamak

TLL 001 2011 Yaz Dnemi

Onur Oral / 9089

iin urasmtr. diyoruz ki, bahsettiimiz mutluluk bir hal deildir (Aristotle, Nicomachean Ethics, 2009, s. 192) Gnmzde eudaimon olmak; zenginlik sahibi olmak (sadece ekonomik zenginlik deil, bireyin mutlu olduunu dnmesini salayan somut ya da soyut herey), yksek mertebelere ulamak (toplumsal nvann getirdii bireysel tatminlik), baarl bir aileye sahip olmak, ksacas hereyi iyi yapabilmek olarak grlebilir. Bu zelliklere sahip olmak, bireyi mutlulua gtrecei dnlebilir. Ancak Antik Yunanllara gre byk bir depresyona girmi bir birey de eudaimon saylablr nk o an iinde bulunduu durum Onu tanmlayamaz. Aristotlea gre de insan bitki ve hayvandan ayran en nemli zellik akldr. Nicomachean Ethics kitabnn 5. blmnde eudaimoniaya geleneksel bakyla bireyin dnme yetisi kavramn birletirmi ve en byk erdemin ve en byk mutluluun bireyin aklnn farkna varmasyla olacan belirtmitir. Dolaysyla mutluluk dnme yetisiyle ekillenmektedir. (Aristotle, Nicomachean Ethics, 2009, s. 16) Ancak yine de geleneksel Antik Yunan eudaimonia dncesine kar kmamaktadr. Rhetoric isimli kitabnda eudaimonia kavramn daha geleneksel bir ekilde aklamtr. Mutluluu, erdemli bir refahllk ya da hayatta kimseye muhta olmama ya da memnuniyet ierisindeki gvenli bir hayat ya da ruhsal ve fiziksel iyi olma durumu olarak tanmlayabiliriz. (Aristotle, Rhetoric, 1910, s. 25) Aristotlea gre mutlulua ulamak iin tm bunlarn yanndaki en nemli unsur insan aklnn duygulara hkmetmesidir. Ona gre insan ruhu iki blmden oluur; ruhun rasyonel blm ve irrasyonel blm. Ruhun rasyonel blmnde dnce ksm (akl) ve mzakere ksm (pratik akl) bulunduunu ve ruhun bu blmnn mutluluk iin daha nemli olduunu dnmektedir. rrasyonel blmde ise bitkisel ksm (bireyin elinde olmayan eyler, rnein uyurken hala bymeye devam etmek) ve itah ksm (bireyin hedeflerinin olduu ksm) olduunu syler. Aristotle bu ayrmlar yaparken duygular yok saymaz. Duygularn iyi bir hayat iyi yapan nemli zelliklerden biri olduunu syler. Onun teorisine gre nemli olan nerede, nasl hissedeceimizi ayarlayabilmektir. Her helkarda akln ve duygunun birbirlerinden farkl kavramlar olduunu dnp, efendi-kle ilikisini, yani akln veya duygunun dierinden stn olduunu mu kabul etmemiz gerekir ve bu fikrin (efendi-kle ilikisi) lise andaki genlere zorunlu olarak okutulmas bu fikri onlara empoze etmek saylmaz m? Tarihte aklla duygunun

TLL 001 2011 Yaz Dnemi

Onur Oral / 9089

arasnda fark olmadn dnen felsefeciler de vardr; teorilerini bu ynde gelitiren ve sunan dnrler akln veya duygunun birbirlerine stnlk salamadn ve mutlu bir hayat iin salamamalar gerektiini savunurlar. Ancak Antik Yunan dneminden gnmze kadar gelen bir bilgi vardr; ruh ve beden. Ruh (orijinal adyla psyche) isel deerleri, akl/dnebilme yetisini temsil eder ve tkenmez, beden (orijinal adyla body) ise dsal deerleri, tkenebilen ve dnme yetisi olmayan ksm temsil eder (rnein, lm sonras hayata inanan her insan, ruh ve beden arasndaki farkn farkndadr, bunu kabul etmitir.). Birbirleriyle ilikili olan bu iki kavramn farkn anladktan sonra bu kavramlar efendi-kle ilikisiyle badatrmak gerekir. Aristotlen da syledii gibi, eer insanlar bitkilerden ve hayvanlardan ayran en nemli unsur akl ise, akl duygulardan stn demektir. Aristotlen bu teorisini, bu stnl kabul etmesek bile bu teori, daha sonra oluturulacak dier teorilerin kaynadr. Felsefeciler ya bu teoriye katlarak ve gelitirerek mutlu hayatn ne olduuna dair bir cevap aramlardr veya katlmayarak bu teorinin yanl olduunu dndkleri paralar yenileyerek mutlu hayat sorgulamlardr. Dolaysyla lise andaki genlere mutluluk nedir? sorusunun cevabndan ok, bu basit soruyu sormak ve bu soruyu cevaplamaya alrken izlenilen yolun, yaplan beyin frtnasnn aktarlmas nemlidir. En zor cevaplandrlabilen sorular, en basit sorulardr. Mutluluk nedir? sorusu da milattan nce 5. yzyldan beri cevab aranan, trl teorilerle aklanmaya allan basit bir sorudur. Eer bu soruya verilmeye allan ilk cevab, Aristotlen teorisindeki dnce yolu lise andaki grencilere okutulursa, bireylerin sadece bu konuda deil, karlarna kacak tm problemleri, tm sorular daha derinlemesine dnecekleri, bir sorunun cevabnn soru kadar basit olmadn ve bu cevap iin daha fazla soru sorulmas gerektiini grenmeleri kesindir. Sorulan basit bir soruya aranan cevap iin daha fazla soru sorulmas gerekecei, daha fazla soru sorarak daha fazla cevap alnaca, daha fazla cevapla daha fazla bilgi edinelecei, daha fazla bilgiyle daha fazla merakn ortaya kaca ve tekrar yeni sorularn sorulmaya balanaca bu sonsuz dng insanlar tarafndan renilir ve pratikte uygulanrsa insanlar hem kendi hakknda, hem evresi hakknda daha fazla ve yeni eyler renir, yaanan anlamazlklar ve atmalar ok daha hzl ve etkin bir yolla zmlenir, dolaysyla da insanln refaha kavumas salanabilir.

TLL 001 2011 Yaz Dnemi

Onur Oral / 9089

Kaynaka
Aristotle. (2009). Nicomachean Ethics. (D. Ross, Trans.) London: Oxford University Press. Aristotle. (1910). Rhetoric. (W. Ross, Trans.) London: Oxford University Press.