HAZIR BEYAZ BETON ve UYGULAMALARI

WHITE READY-MIXED CONCRETE and ITS APPLICATIONS nder Krca

imSA imento San. ve Tic. A.., Mersin

Mehmet ahin
imSA imento San. ve Tic. A.., Mersin

zet
Yzyl akn bir sredir retilmekte olan beyaz imento, daha ziyade dekoratif ve estetik uygulamalarda kullanlagelmitir. Gelien retim teknolojisi ile beyaz imento gnmzde, estetik ve dekoratif zellikleri asndan olduu kadar, yk tama kabiliyeti asndan da stn performans zellikleri gstermektedir. Bu zellikleriyle beyaz imento; mimari, dekoratif ve sanatsal rn tasarmlarnda, hazr sva, har, seramik yaptrc ve derz dolgu malzemeleri imalatnda, kent mobilyalar tasarmnda, yer ve duvar kaplama elemanlar retiminde ve prefabrik sektrnde olduu kadar, brt beton ve hazr beton uygulamalarnda da aranan bir yap malzemesi durumuna gelmitir. almann birinci blmnde, hazr beyaz beton retim teknii ve beyaz beton uygulamalar ile ilgili teorik bilgiler verilmektedir. Deneysel almadan oluan ikinci blmde ise, eitli doz ve farkl en byk tane boyutlu beyaz betonlarn performans zellikleri incelenmitir. Gerekletirilen beton tasarmlar nda, 250 ila 550 kg arasnda beyaz imento kullanmyla, hazr beton standardna gre C50 snfna kadar btn snflarda beyaz beton retmek mmkn olmaktadr.

Abstract
The white cement, which has been produced for more than a century, has been used more widely in aesthetic and decorative applications. By improved production technologies, white cement, todays, shows high performance in load carrying property as much as in aesthetic and decorative properties. With these properties, white cement is started to be used in ready-mixed concrete applications, as well as in architectural, decorative and artistic design; in the production of ready-mixed plaster, mortar, tile adhesive and joint filling materials; in city furniture design; in the production of flooring tiles and facade elements and in prefabrication sector. In the first part of the study, theoretical information is given about the production technology of white ready-mixed concrete and about the white concrete applications. In the second part, the performance properties of white concrete with various cement

dosage and with various maximum aggregate size were examined experimentally. Based on these concrete designs, it can be concluded that by the use of white cement between 250 and 550 kg/m3 it is possible to produce white concrete in all classes up to class C 50 according to the ready-mixed concrete standard.

1. GR
Beyaz imento, su ile kartrldnda priz alarak sertleen ve bu sertleme sonucunda dayanm kazanan, zel bir hidrolik balaycdr. Beyaz imentonun ayrt edici temel zellikleri; hammaddesinin ok saf olmas, ileri teknoloji ile retilmesi, ince tlmesi, dayanm kazanmnn yksek olmas, estetik ve dekoratif zelliklere sahip olmas, yzey dzgnl ve grn gzellii salamasdr [1,2]. Aslnda beyaz imento, yzyl akn bir sreden bu yana retilen ve uygulama alanlarnda, daha ok, dekoratif ve estetik amalar iin kullanlan zel bir imento cinsidir. Halbuki, beyaz portland imentosu, estetik ve dekoratif zellikleri asndan olduu kadar, yk tama kabiliyeti asndan da stn zelliklere sahiptir. Bu zellikleriyle beyaz imentonun olduka geni bir kullanm alan bulunmaktadr. Bunlarn balcalar [1]: Mimari ve dekoratif beton imalatlar (Ticaret ve i merkezleri, siteler konut inaatlar, kprler, estetik ve dekoratif yaplar, stadyumlar vs.) Hazr sva ve har imalatlar (Yaplarn i ve d cepheleri, bina tavanlar, at izolasyonlar, uak ve helikopter pistleri, her trl dekorasyon almalar, yzme havuzlar, su kanallar vs.) Yaptrma ve derz dolgu malzeme imalatlar (Fayans demeleri, seramik karo demeleri, mermer granit demeleri, yap derzleri, her trl szdrmazlk ileri vs.) Park ve bahe mobilyalar tasarmlar (Farkl zelliklerde bordrler, ieklikler, balkon motifleri, beton stunlar, d paneller, oturma guruplar ve banklar, snr talar, betonarme zgaralar, dekoratif sanatsal rnler, yrme yollar, ev ve park bahe dzenlemeleri vs.) Sanat rnleri tasarmlar (Kk heykeller, antlar, skarfito uygulamalar, restorasyon, rlyefler, duvar resimleri, reprodksiyonlar vs.) Yer demesi imalatlar (Farkl renk ve desenlerde yer karolar, ince karo, wash beton, parke, kilitli ta, kaldrm deme plakalar vs.) Prekast eleman retimleri (Beyaz prefabrik beton elemanlar, fasat d cephe kaplamalar, dekoratif kaplama talar, hazr basamaklar, hazr balkonlar, pencere sveleri, beyaz briketler, betonarme kanallar, beton bloklar vs.) Tarihi eserlerin restorasyonu almalardr.

Bunlara ek olarak gnmz yap sektrnde, beyaz imentonun brt beyaz beton ve hazr beyaz beton olarak kullanm da artmaktadr. Bu almann ilk blmnde, beyaz beton zellikleri, retim teknolojisi ve uygulamalar hakknda kuramsal bilgi aktarlmaktadr. Deneysel aratrmalar ieren almann ikinci blmnde ise, eitli doz ve farkl en byk tane boyutlu beyaz betonlarn performans zellikleri incelenmitir.

2. BEYAZ BETON ZELLKLER

2.1 Beyaz Betonu Oluturan Malzemeler Beton; agrega, imento, su ve gerektiinde baz katk maddelerinin birlikte karlmasyla elde edilen bir yap malzemesidir. Beyaz betonu, geleneksel gri betondan ayran en temel zellik, beyazldr. Bu nedenle beyaz beton; beyaz agrega, beyaz imento, su ve gerektiinde kullanlan beyaz kimyasal ve mineral katklarla elde edilen bir beton eididir. Beyaz betonu oluturan malzemeler ve zellikleri unlardr: 2.1.1 Beyaz imento Beyaz imentoyu, gri imentolardan ayran en temel zellik beyazldr. Beyaz imento retiminde kullanlan hammaddeler ihmal edilir dzeyde metal oksid (zellikle demir oksitler) iermektedir. Bu bakmdan ok saftr ve beyazl yksektir. leri teknoloji ile retiliyor olmas da, beyaz imentonun beyazln artran faktrlerden birisidir. Bununla birlikte, saf hammadde kullanm, ince tlmesi ve ileri teknolojilerin kullanlmas, beyaz imentonun dier kimyasal, minerolojik ve mekanik zelliklerini de iyiletirmektedir. Yksek kalsiyum silikat ierii ve yksek incelik, gerek erken dayanmlarn gerekse de nihai dayanmlarn yksek gereklemesini salamaktadr. Beyaz imentolar genellikle dk miktarda alkali iermekte ve bu bakmdan beyaz betonlarn alkali-agrega reaksiyonlarna kar direnleri de yksek olmaktadr [1]. 2.1.2 Agregalar Beyaz beton retiminde beyaz renkte agregalar kullanlmaktadr. Beyaz betonun beyazln temelde imento harc (imento+ince agrega+su) belirlemektedir. Bu nedenle zellikle ince agregann beyazl byk nem tamaktadr. Betonun takribi %75lik blmn agregalar oluturmaktadr. Bu nedenle agrega zellikleri, beton performansn byk lde etkilemektedir. Beyaz beton retiminde, TS 706'ya uygun zellik ve granlometride beyaz agregalar kullanlmaldr. Agregalar kil ve organik madde iermemelidir. Stokta bekletilen agregalarn d etkilerle kirlenmemesine dikkat edilmelidir. Beyaz beton retiminde, genellikle mermer agregas ve beyaz dolomit kullanlmakla beraber, TS 706ya uygun zellikte baka beyaz agregalar da kullanlabilmektedir. 2.1.3 Su Beyaz beton retiminde kullanlan karm ve kr suyunun kalitesi, betonun zelliklerini nemli lde etkilemektedir. Beyaz beton retiminde, iilebilir su, karm ve kr suyu olarak kullanlmaldr [3]. 2.1.4 Kimyasal Katklar Beyaz beton zelliklerini iyiletirmek iin, gerek grld takdirde, su kesici, hzlandrc, geciktirici veya hava srkleyici katklar kullanlabilmektedir. Bu katklarn beyazl veya saydaml betonun beyazln nemli lde etkilemektedir. Bu nedenle, beyaz veya saydam renkte kimyasal katklar kullanlmaldr. Lignoslfonat ierikli yksek oranda su kesiciler, genelde betonun beyazln bozduu iin baka tip akkanlatrc ve su kesiciler kullanlmaldr [4].

2.1.5 Mineral Katklar Gerek dayanm gerekse de dayankllk asndan beyaz beton performans zellikleri iyiletirilmek istendiinde, beyaz puzolonik veya mineral katklar kullanlabilmektedir [4]. Beyaz beton performans zelliklerini iyiletirmek iin, beyaz silis duman, metakaolen, granle yksek frn crufu gibi yapay puzolanlar veya pomza tozu ve perlit tozu gibi doal beyaz puzolanlar, beton retiminde kullanlabilmektedir. Ayrca dolgu amal olarak beyaz kalsit tozu, beyaz dolomit tozu gibi mineral katklarda beyaz beton ierisinde yer alabilmektedir. 2.1.6 Pigmentler Gerek beyaz imentonun gerekse de beyaz betonu oluturan dier malzemelerin yksek beyazl; farkl pigmentler kullanlarak doadaki canllkta, her renkte beton retilebilmesine imkan vermektedir. Renkli beton retiminde kullanlacak pigmentlerin inorganik kkenli olmasna dikkat edilmelidir. Beton dayanmn olumsuz etkileyebileceinden, kullanlacak pigmentin miktarnn imento arlnn % 6sn amamasna dikkat edilmelidir [5]. Pigmentler kuru bir ekilde imento ile homojen bir ekilde kartrldktan sonra beton retiminde kullanlmaldr. 2.2 Beyaz Beton retim Teknii Genel olarak sertlemi betonun u zelliklere sahip olmas beklenir: Herhangi bir ya iin hedeflenmi olan minimum beton dayanmndan daha az dayanm gstermemelidir. evredeki suyun ve dier svlarn betonun ierisine kolayca girerek olumsuz etki yaratmamas iin, yeterince geirimsiz olmaldr. Yapda hizmet grd sre ierisinde evrede oluan ypratc etkenler karsnda yeterince dayankl olmaldr. Bir baka deyile, donma-zlmeye, slanmakurumaya, snma-soumaya, anmaya, asitlere, slfatlara ve alkali-agrega reaksiyonu gibi kimyasal reaksiyonlara kar dayankllk gsterebilecek kalitede olmaldr. Yeterli hacim sabitliine sahip olmaldr; yani, atlamalara yol aacak lde bzlme veya genleme gstermemelidir [3].

Bu zelliklere ek olarak beyaz betonun, estetik zelliklere de sahip olmas ve grn gzellii salamas da beklenmektedir. Yukarda bahsedilenler sertlemi beton zellikleri olarak, gerek geleneksel gri betonlarda, gerekse de beyaz beton uygulamalarnda aranan temel gerekler durumundadr. Sertlemi betondan beklenen bu zellikler, beton tasarm, betonu oluturan malzemeler ve betonun taze durumdaki zellikleriyle ilgilidir. Sertlemi beyaz betonun, istenen performans zelliklerini gstermesi iin, geleneksel gri betonlardan farkl olarak; gerek beton tasarmnda, gerek taze betonun kartrlmas, tanmas, yerletirilmesi, sktrlmas, dzeltilmesi aamasnda, gerekse de kalp, donat ve dkm artlar bakmndan dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadr. Bunlardan balcalar:

Beton karmlarnda, TS 706ya uygun zellik ve granlometride beyaz agregalar kullanlmaldr. Beyaz betonun rengini tayin eden, temelde imento ve kullanlan ince agregadr. zellikle ince agrega olmak zere agregalarn beyazlna dikkat edilerek hazrlanacak BP betonlarnda istenen beyazlk deerine ulalabilecektir. Beyaz beton karmlarnda, kullanlacak beton ve har katklarnn effaf renkte olmasna dikkat edilmelidir. Beton ierisine girecek btn malzemeler temiz bir ekilde muhafaza edilmelidir. Betonarmede kullanlacak donatlarn pasl ve kirli olmamasna dikkat edilmelidir. Mmknse galvanizli donat kullanlmaldr. Kullanlacak kalplar, su absorbsiyonu dk, plywood edeeri bir malzemeden seilmelidir. Kalplarn temiz olmasna ve imento pastasnn vibrasyon esnasnda kalptan szmamasna dikkat edilmelidir. Brt beton uygulamalarnda yzeyin boluksuz ve przsz olmas beklendiinden, betonun hazrlanmas ve yerletirilmesi doru bir ekilde yaplmaldr. Zamana bal kme kayb kontrol edilmeli; beton, mmknse; pompa yerine bantl bir mikser veya vin ve kova vastasyla dklmelidir. Taze betonun vibrasyonu ok iyi yaplmaldr. Beyaz betonun krlenmesine daha fazla dikkate edilmeli, mmknse beton slak uval veya bezlerle sarlmaldr.

3. BEYAZ BETON UYGULAMA RNEKLER

Beyaz betonarme betonu, inaat betonu olarak gelimi lkelerde bata kongre, sanat ve kltr merkezleri olmak zere, metro ve tren istasyonlarnda, iletiim kulelerinde, stadyum ve spor alanlarnda, siteler ve konut inaatlarnda, kpr ve st geitler ile istinat duvarlar gibi betonarme yaplarda baaryla kullanlmaktadr. Aadaki fotoraflar (Foto 1, 2 ve 3) eitli beyaz betonarme betonu uygulamalarn gstermektedir.

Foto 1 Bilim Mzesi (Valencia-spanya)

Foto 2 Opera Binas (Valencia-spanya)

Foto 3 imSa imento Ar-Ge Binas (Mersin-Trkiye)

4. DENEYSEL ALIMA
4.1 Kullanlan Malzemeler: Beyaz betonarme betonu retiminde imSA TS 21 BP 42.5-85 imentosu kullanlmtr. imentonun fiziksel, kimyasal ve mekanik zellikleri Tablo 1de verilmektedir. Beyaz beton tasarmlarnda, beyaz mermer agregalar kullanlmtr. Kullanlan mermer tozu ve mozaik malzemelerin su emme ve zgl arlklar Tablo 2de, elek analiz sonular ise Tablo 3de verilmektedir.

Tablo 1 imentolarn Fiziksel, Kimyasal ve Mekanik zellikleri ZELLKLER Serbest CaO (%) SO3 (%) znmeyen Kalnt (%) Kzdrma Kayb (%) Priz Balangc (dak.) Priz Sonu (dak.) Hacim Genlemesi (mm) Beyazlk (%) 2 Gnlk Basn Dayanm (MPa) 7 Gnlk Basn Dayanm (MPa) 28 Gnlk Basn Dayanm (MPa) MSA BP 42.5 1,5 3,62 0,12 2,62 125 150 4 86,5 42,5 66,5 STANDARD DEERLER (TS 21 BP 42.5/85) en ok 4,0 en ok 5,0 en ok 5,0 en az 45 en ok 600 en ok 10 85,0 en az 20,0 en az 31,5 en az 42,5

Tablo 2 Agregalarn Fiziksel zellikleri Mermer Tozu Su Emme (%) zgl Arlk 1,50 2,67 Mozaik I 0,54 2,67 Mozaik II 0,36 2,68 Mozaik III 0,92 2,83 Mozaik IV 0,58 2,70

Tablo 3

Agrega Elek Analizi, % Geen ELEK AIKLII, mm

Agregalar Mermer Tozu Mozaik I Mozaik II Mozaik III Mozaik IV

31,5 mm 100 100 100 100 100

16 mm 8 mm 100 100 100 100 95 100 100 100 59 2

4 mm 98 100 78 3 2

2 mm 96 99 6 1 2

1 mm 90 77 1 1 2

0,5 mm 83 41 1 1 2

0,25 mm 52 22 1 1 2

ekil 1 ve 2de ise farkl en byk tane boyutu iin tasarlanan agrega karm oranlar, Trk Standardlarndaki snr deerlerle karlatrmal olarak incelenmektedir.

(Mermer Tozu-%10, Mozaik I-%10, Mozaik II-%40, Mozaik III-%40)

100 80 70 60 50 40 30 20 10 16 mm 8 mm 4 mm 2 mm 1 mm 0,5 mm 0 0,25 mm

Elek gz aklklar, mm
TS 706 Alt Snr TS 706 Orta Snr TS 706 st Snr Karm

ekil 1 Agrega Karm Tasarm (Dmax: 16 mm iin)

(Mermer Tozu-%15, Mozaik I-%15, Mozaik II-%20, Mozaik III-%25, Mozaik IV%25) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 31,5 mm 16 mm 8 mm 4 mm 2 mm 1 mm 0,5 mm 0 0,25 mm

Elek gz aklklar, mm
TS 706 Alt Snr TS 706 Orta Snr TS 706 st Snr Karm

ekil 3 Agrega Karm Tasarm (Dmax: 31,5 mm iin) 4.2 Deneysel alma Sonular Deneysel almada, iki temel parametre mercek altna alnmtr. imento miktarnn, ve agrega tane boyutunun beyaz beton karmlarn performans zelliklerine etkisi aratrlmtr. Btn karmlarda imento arlnn %1,5i kadar melamin esasl sperakkanlatrc kullanlmtr. Beyaz beton tasarm, uygulamalarn zelliklerine gre belirlenmelidir. zellikle, beton imalat teknii (betonun hazrlanmasndan beton yerletirilmesi, sktrlmas ve yzey sonlamasna kadar), kalp cinsi ve ebatlar, donat skl ve miktar gibi parametreler,

Elekten geen miktar, %

Elekten geen miktar, %

90

beyaz betonarme beton tasarmn ynlendiren elerdir. Bu balamda yaplm olan alma, farkl zellikteki beyaz beton imalatlarna rehberlik edecek niteliktedir. Tablo 4; 12.0 cm kme deerinde hazrlanan karmlarda imento miktarnn, beton performansna etkisini gstermektedir. Burada, en byk tane boyutu 16 mm olan betonlarda, imento dozu 250 ila 550 arasnda 50er doz artrlmtr. Tablo 4 Farkl imento Dozundaki Beyaz Betonlarn zellikleri (Dmax=16mm) imento (kg/m3) Su (kg/m3) Su-imento Oran Mermer Tozu (kg/m ) Mozaik I (kg/m ) Mozaik II (kg/m )
3 3 3 3

250 190 0,76 190 190

300 196 0,65 185 185 740 740 2353 1,6 27,2 32,3 36,9

350 198 0,57 180 180 720 720 2360 1,7 36,5 38,3 43,3

400 202 0,51 175 175 700 700 2362 1,7 42,6 47,2 53,8

450 207 0,46 170 170 680 680 2364 1,6 49,5 51,9 58,7

500 209 0,42 166 166 664 664 2368 1,9 53,1 58,7 61,9

550 211 0,38 160 160 640 640 2369 1,9 49,0 61,6 63,2

760 Mozaik III (kg/m ) 760 3 Taze Birim Arlk (kg/m ) 2361 Hava Miktar (%) 1,6 3 gnlk Basn Dayanm (MPa) 21,1 7 gnlk Basn Dayanm (MPa) 24,8 28 gnlk Basn Dayanm (MPa) 29,8

Tablo 5 Farkl imento Dozundaki Beyaz Betonlarn zellikleri (Dmax=31,5mm) imento (kg/m3) Su (kg/m3) Su-imento Oran Mermer Tozu (kg/m ) Mozaik I (kg/m ) Mozaik II (kg/m )
3 3 3 3

250 177 0,71 288 288

300 180 0,60 285 285 380 475 475 2373 2,0 35,4 38,0 44,9

350 184 0,53 281 281 374 468 468 2410 2,0 37,8 39,7 47,2

400 187 0,47 272 272 362 453 453 2389 2,0 47,3 51,9 56,1

450 193 0,43 264 264 352 440 440 2408 2,0 49,4 55,0 60,2

500 196 0,39 255 255 340 425 425 2388 2,1 52,8 57,1 61,9

550 200 0,36 246 246 328 410 410 2405 2,0 56,8 59,5 64,0

384 Mozaik III (kg/m ) 480 3 Mozaik IV (kg/m ) 480 3 Taze Birim Arlk (kg/m ) 2371 Hava Miktar (%) 2,0 3 gnlk Basn Dayanm (MPa) 29,6 7 gnlk Basn Dayanm (MPa) 33,4 28 gnlk Basn Dayanm (MPa) 38,4

Deneysel almann ikinci aamasnda, 31,5 mm en byk tane boyutunda tasarlanan beyaz betonlar incelenmitir. Tablo 5; 31,5 mm en byk tane boyutlu beton karmlarnda, imento miktarnn beton performansna etkisini gstermektedir. Burada da, imento dozu 250 ila 550 arasnda 50er doz artrlmtr. Yaplan deneysel almalarla ilgili deerlendirmeler aada verilmektedir:

 Btn karmlarda, 250 kg/m3 ila 550 kg/m3 arasnda imento miktar arttka; 3, 7 ve 28 gn basn dayanmlar artmaktadr. Dk dozlu betonlarda en byk tane boyutu arttka beton basn dayanmlar ciddi oranda artmaktadr. te yandan, yksek dozlu betonlarda en byk tane boyutunun, dayanmlarda nemli bir etkisi yoktur. Hatta, bazen en byk tane boyutu daha kk olan karmlar daha yksek dayanm deerleri vermektedir. Bunun temel nedeni; dk dozlu betonlarda dayanm, daha ziyade agrega iskeleti tarafndan baskn olarak etkilenirken, yksek dozlu betonlarda dayanm imento pastas tarafndan etkilenmektedir. Ayrca, agrega tane boyutu kldke agrega yzey alan artmaktadr. Bu nedenle, dk doz karmlarda meydana gelen az miktarda imento pastas yzey alan daha fazla olan agregalar yeterince saramamakta ve neticede matriksin dayanm deerleri dmektedir. Bu olay yksek dozlarda grlmemektedir. Zira, imento pastasnn miktar yzey alan fazla da olsa, yeterli olmaktadr. Buradaki beton karmlar baz alnarak, imalat artlarnn da dikkate alnmasyla, uygun Dmax belirlenerek, farkl beyaz beton uygulamalar yaplabilecektir. Tablolardan da grld zere, beyaz imento kullanarak, hazr beton standardna gre C25-C50 arasndaki beton snflarnda beyaz beton retmek mmkn olabilmektedir.

5. SONULAR
Beyaz imento ve beyaz imentodan maml beyaz beton uygulamalar gnmz yap sektrnde her geen gn daha fazla yaygnlamaktadr. Birok yap malzemesinin ve yap elemanlarnn retilmesinde beyaz imento ve beyaz beton kullanlmaktadr. Hazr sva, derz dolgu ve tamir harlar, yer karolar, yer ve duvar kaplama plakalar, merdiven basamaklar, kent mobilyalar, sanat yaplar, restorasyon almalar gibi uygulamalar bunlardan bazlardr. Daha ziyade estetik ve dekoratif zelliklere sahip olduu dnlen beyaz imento, yk tama kabiliyeti asndan da gsterdii yksek performansla, beyaz betonarme beton imalatlarnda da rahatlkla kullanlabilmektedir. Sonu olarak; beyaz imento ve beyaz betonun, sanatla mimariyi ve sanatla mhendislii ve teknolojiyi badatrma zelliiyle, modern yerleim alanlarnda birok uygulama imkan bulunmaktadr.

Kaynaklar
[1] Krca, ., Yaplarda Beyaz Beton Uygulamalar, Konut Kurultay Bildiriler Kitab, stanbul, 22-24 Mays 2002. [2] ahin, M., Krca, ., Kent Mobilyalarnda Beyaz imento Kullanm, II. Uluslararas Kent Mobilyalar Sempozyumu Bildiriler Kitab, stanbul, 24-27 Nisan 2003. [3] Erdoan, T.Y., Beton, ODT Gelitirme Vakf Yay. ve letiim A.., Ankara, 2003. [4] www.portcement.org, White Cement Concrete Handbook, PCA Bookstore. [5] Erdoan, T.Y., Admixtures For Concrete, METU Press, 1997.