TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 71

Yenieriliin Kaldrlna Dair Tarih ve Edeb Bir Eser: Emre-i Zafer

A Historical and Literary Work of Art About Abolishing of Janissarys: Emre-i Zafer
Mehtap ERDOAN ZET I. Murad dneminde kurulup Osmanlya bir ok asker zafer kazandran yenieriler, zaman iinde bozulmu ve Yenieri Ocann kaldrlp yerine Avrupa tarzda yeni bir ordu kurulmas zorunlu hle gelmiti. Uzun sre planlanan ancak gereklemesi II. Mahmud zamanna nasip olan Yenieri Ocann kaldrlmas, Osmanl tarihinin nemli olaylarndan birisidir. Bu konuyla ilgili olarak vakanvis tarihlerinde bilgi bulunduu gibi olaya ahit olduklarn belirten yazar ve airler tarafndan mstakil eserler de kaleme alnmtr. Bu almada yenieriliin kaldrlmasyla ilgili olan mstakil eserler hakknda ksaca bilgi verilmi, bu eserlerden Emre-i Zafer ve eser sahibi Mehmed Nazf tantlmaya allmtr. almann sonuna Emre-i Zafer metni eklenmitir. ANAHTAR KELMELER Yenieri, Mehmed Nazf, Emre-i Zafer, divan, II. Mahmud ABSTRACT Yenieris who win a lot of military victory to Ottoman as set up in term of Murad the first deteriorated in the course of time and a new military of European style should been set up instead of Yenieri Oca as it was remoued. Destroying of Yenieri Oca which was planed for a long time and come true in Mahmud the second term is ones of important events in the Ottoman history. About this subject both there is knowledge in historians works and free achievements were writen out by writes and poems who told they were witnessed the event. In this work it is shortly informed about free achievements relating to cemouing of Yenieri Oca and Emre-i Zafer which is ones of these achievements and its writen mehmed Nazf is worked to introduce. Text of Emre-i Zafer is added in end of the work. KEY WORDS Janissary, Mehmed Nazf, Emre-i Zafer, divan, Mahmud the second

Ar. Gr., Cumhuriyet niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm.

72 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

Yenieri, 1826 senesinden nce Osmanllarn muvazzaf askerine verilen addr. Anadolu Seluklularyla Msr Memlklarnda mevcut olan bu tekilat Osmanllara rnek olmu; fakat Osmanllar tarafndan ncekilerle kyas edilemeyecek kadar gelitirilmitir. Yenieri Oca, I. Murad dneminde kurulmutur. Ancak kesin olarak hangi tarihte kurulduu belli deildir. XIV. yzyln son yarsnda ve Edirnenin fethinden sonra kurulduu bilinir. Doruluu kantlanmam olmakla birlikte 1362 yl, Yenieri Ocann kuruluu iin verilen bir tarihtir. Osmanl Devletinin baarlarnda ok nemli bir yere sahip olan Yenieri Oca kendisinden nce mevcut olan yaya ve msellemlerin slah ve Hristiyan ocuklarn devirilip bu ocuklara asker eitim verilmesi sonucu meydana gelmitir. Tarihler Yaya ve Msellem denilen ilk Trk yaya ve svari kuvvetlerinin tekilinde muvaffak olan andarl Kara Halilin Acemi ocayla Yenieri ocann kurulmasnda da mhim rol oynadn yazarlar ki tamamen dorudur. Yine bu menbalar, esirlerin bete birinin Anadoluda Trk iftisinin hizmetine verilerek Trkeyi ve Trk ve Mslman detlerini rendikten be sene sonra getirilip hemen Yenieri ocana verildiklerini yazmaktadrlar. Daha sonra ise Trklerin yannda hizmet grp gelen devirmelerin bir mddet de acemilikte hizmet ettikten sonra Yenieri ocana girmeleri hakknda bir devre daha ihdas edildiini ve bunun daim bir kanun hline geldiini gryoruz.1 II. Murad dneminde daha sistemli yaplan devirme XVI. asrn ortalarna kadar beylerbeyi, sancakbeyi ve kadlar tarafndan yaplrken sonradan sekbanba, solakba, zaarba, seksonba ve turnacba gibi grevlilerce stlenilmitir. Her geen gn says artan Yenieri Oca, I. Bayezid dneminde 10 000, II. Murad zamannda 11 000, Fatih devrinde 12 000, Kanun dneminde 14 000 veya 40 000e kadar kmtr. Bu ocan disiplin ve itaati, onlar II. Murad zamannda hatr saylr bir kuvvet haline getirmi; ancak ocak III. Muraddan sonra bozulmaya balamtr.2 Ocan bozulmas sonucu yenieriler stanbuldaki isyanlarda barol oynarlar. Osmanl tarihinde ilk yenieri isyan II.
1 2

smail Hakk Uzunarl, Osmanl Devleti Tekilatndan Kapukulu Ocaklar I Acemi ve Yenieri Oca, Ankara 1988, s.146. Mehmet Arslan, Osmanl Edebiyat Tarih Kltr Makaleleri Yenieriliin Kaldrlmasna Dair Edeb Bir Metin: Aynnin Manzum Nusretnmesi, stanbul 2000, s.321.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 73

Mehmedin ilk saltanatnda vuku bulmutur. Bu tarihten itibaren yenierilerin devlet ilerine mdaheleleri mutat hle gelmitir. II. Mehmed, Karaman seferinden dnen yenierilerin yolunu kesmesi ve sefer ihsan istemeleri zerine firar yenierileri cezalandrmaya balad. Yenieriler II. Mehmed devrinde baka ilere tevessl edemediler. Belirli olaylardan sonra yenieriler taraya muhafz birlikleri olarak gnderildiler. Bylelikle taradaki baz yneticilerle beraber olarak merkez idarenin nazarnda itibarlarn kaybettiler. Devlet bir mddet sonra tekilat kaldrmak istemise de Cell syannn balamas ile bu teebbs baarl olamamtr. Anadoluda yerleik hayat yaayan yenieriler yeni bir fesat unsuru haline gelmitir. Tmar sisteminin eski nemini yitirmesi, sipahileri baka imkanlar aramaya sevk etti. Vaktiyle asayii temin iin yetitirilen yenieriler tarada hakim duruma geldiler ve bunlar yenieri messesi altnda eli silahl ekya zmreleri haline geldi. Ocak nizamnn iyice bozulmaya yz tuttuu III. Mehmed dneminde cell ayaklanmalarnda hizmet edenlerin ve yabanclarn ocaa kaytlar Anadoludaki yenieri zulmn artrmtr.3 Ocan bozulmasnda birinci derecede kuvvetli bir elin Ocak zerinden kalkmas, iltimas ve iltizam ve himaye ile Yenieri Ocana harici adam alnmas ve bir de makam ve mevki hrs ve can kaygsyla vezirlerin, aalarn, kendi arzularna hizmet etmek zere Oca isyan iin tahrik etmeleri mil olmutur.4 Yenieriler arasnda esnaflarn olmas, evli yenieri saysnn artmas, ocaktaki klalar yerine yenierilerin evlerinde yatmalar yani aile hayatna gemeleri ksacas artan disiplinsizlik ocan bozulmasna neden olan dier etkenlerdir. Ayrca Yenierilerin stanbulda meydana gelen isyanlarda barol oynamas, sava esnasnda ise korkak, gevek ve itaatsiz davranmalar ocan kaldrlmasna gereke olmutur. Bylece 15 Haziran 1826 tarihinde yenierilerin tm direnmelerine ramen Yenieri Oca kaldrlmtr. Bunun zerine zamann airlerinden Keecizade zzet Molla, o mehur tarih ktasn sylemitir: Tecemmu eyledi Meydn- Lahme dp kfrn- nimet nice bg Koyup kaldrmada ikide birde Kazan devrildi sndrdi oca

(1241/1826)

3 4

Mehmet Arslan, agm., s.324. . Hakk Uzunarl, age., s.477.

74 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

Yenieri Ocann kaldrlndan sonra II. Mahmudun emriyle Avrupa tarzda talim yapacak olan Askir-i Mansre-i Muhammediyye adl yeni bir asker tekilat kurulmutur. Yenieri Ocann kaldrl 19. yzyl Osmanl tarihinin en nemli olaylarndan biridir. Bu nemli olayla ilgili olarak vakanvs tarihlerinde ve zel tarihlerde bilgi bulunmaktadr. Ancak bunun yan sra olaylarn iinde bulunduklarn belirten air ve yazarlar tarafndan da manzum veya mensur baz mstakil eserler kaleme alnmtr. Bunlardan tespit edebildiklerimizi ksa bilgilerle aada veriyoruz: sseyhi1. ss-i Zafer, Sahhflar eyhi-zde Mehmed Esad Efendi5: Her ne kadar zamann resm grn yanstyorsa da olaylarn iinde bulunmu bir kiinin XIX. yzyln nemli vaka-nvis, yazar, air ve bilginlerinden birisi olan, elli civarnda eseri bulunan ve o srada vaka-nvs olarak grev yapan Sahhaflar eyhizade Mehmed Esad Efendinin- kaleminden km olmas bakmndan nemli bir eserdir. Dili olduka ardr ve ssl nesrin gzel bir rneidir. Mehmet Arslan tarafndan hazrlanan eserde nce Esad Efendinin hayat, eserleri ve ss-i Zaferi hakknda bilgi verilir. Yenierilerin menei, kuruluu ve gelitirilmesi, bozulmasnn sebepleri, kaldrlmasnn sebepleri sralanr, Vakai Hayriyye hakknda bilgi verildikten sonra ss-i Zafer metnine geilir. ss-i Zafer mensur bir eserdir. erisinde yer yer manzum paralar da bulunmaktadr. Glzr2. Glzr- Ftht, irvnl Fatih Efendi6: Eser yine bir grg tannn kaleminden kmtr. Dolaysyla Yakna Osmanl aratrmalar asndan birinci dereceden bir kaynak hviyeti tamaktadr. Mehmet Ali Beyhan tarafndan hazrlanan eserde nce Glzr- Ftht, irvanl Fatih Efendi ve eserin nshalar hakknda bilgi verilir. Yenieriliin kaldrl; Hareketin Balamas, Padiahn Beikta Sarayndan Topkap Sarayna Gelii, Liv-y erfin Saraya Getirilmesi ve Eski Odalarn Yklmas, Mellifin Osmanl Devleti Hakkndaki Dnceleri, Bektalerin Srgn, Askir-i Mansrenin Tekili, Mellifin II. Mahmud Hakkndaki Dnceleri ve Mellife Gre Yenieriler balklar altnda ilenir. Daha sonra Osmanl Devletine Gre Baz lkeler ve Kavimlere Dair Ksa Bilgiler balyla irvan, Dastan, Grcistan, ran ve Rusya hakknda bilgi verilir. Bunlardan sonra Glzr- Ftht metni gelir. Glzr- Ftht da tpk ss-i Zafer gibi manzum-mensur kark olarak kaleme alnmtr.

5 6

Mehmet Arslan, ss-i Zafer, stanbul 2005. Mehmet Ali Beyhan, Glzr- Ftht, stanbul 2001.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 75

Netcetl3. Netcetl-Vekyi, Mehmed Dni 7: Eserde Mehmed Dni Beyin hayat ve eserleri hakknda bilgi verilir. Buna gre Mehmed Dni Beyin NetcetlVekyi, Sefaret-nme-i h ve Divan olmak zere eseri vardr. NetcetlVekyi tam olarak yenieriliin kaldrl zerine yazlm bir eser olmasa da arlkl olarak konusu odur. Eser Nusretiye Camiinin 29 aban 1241/8 Nisan 1826da ilk nce II. Mahmud ardndan dier devlet ricali tarafndan ziyareti ile balayp, daha sonra Rumlarn tenkli, Yenieri Ocann kaldrlmas ncesi ve sonras gelien olaylarn anlatm ile devam ederek, 15 Haziran 1826da Vaka-i Hayriyye srasnda bulunduu yerden dar ihrac edilen Sancak- erfin seksen gn sonra tekrar yerine konulmas ile son bulmaktadr.8 amil Mutlu tarafndan hazrlanan eserde Netcetl-Vekyi ve Sefaret-nme-i h metni mevcuttur. 4. Nusretnme, Ayn9: Nusretnme Aynnin mstakil olarak kaleme ald hem tarih hem de edeb bir eserdir ki yenieriliin kaldrlnn bir air gzyle deerlendiriliine gzel bir rnek tekil etmektedir. Olaylarn iinde bizzat bulunan air, yenieriliin kaldrlmas ile ilgili yaananlar bir film eridi gibi gzlerimizin nne sermektedir. Aynnin Nusretnmesinde bir yandan yenieriliin kaldrlmas edeb ekilde ilenmekte, yani olaylarn heyecan, nefreti, zaferin kazanlmas vs.; bir yandan da yakn tarihimizin bir dnemine kaynaklk edebilecek belge sunulmaktadr.10 421 beyitlik manzum ve mstakil bir eserdir. Ancak eserin sonunda bulunan tarih manzumesiyle beyit says 431e ulamaktadr. 5. Yenieriliin lgasna Dair Risale: Millet Ktphanesi, Ali Emir-Tarih No: 655te kaytl, mellifi belli olmayan yenieriliin ilgasna dair mensur bir risaledir. Dokuz varaklk bir mecmuann ilk iki varan oluturmaktadr. Nm u ninlar mahv u ilg olunan tife-i bgiyenin vuk bulan ahvlleri beyn olunur bal altnda Yenieri Ocann kaldrl anlatlr. Bu konuda yazlm dier eserlerde olduu gibi bu risalede de yenierilerin balangta din dmanlar karsnda gs gererek birok faydal i yaptklar ancak son yz elli yl iinde bozulduklar, ilerine uygunsuz kiilerin karp isyan kardklar, bu ve buna benzer nedenlerin de yenierilerin kaldrlna zemin hazrlad belirtilir. Eserde olaylar fazla detaya inmeden ana hatlaryla verilir.
7 8 9 10

amil Mutlu, Yenieri Ocann Kaldrl ve II. Mahmudun Edirne Seyahati, stanbul 1994. amil Mutlu, age., s.12. Mehmet Arslan, agm., s.319-370. Mehmet Arslan, agm., s.318.

76 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

Emre6. Emre-i Zafer, Mehmed Nazf: Yenieriliin kaldrlyla ilgili olarak kaleme alnan baka bir eserse almamza konu olan Mehmed Nazfin Emre-i Zafer adl manzum eseridir. Emre-i Zafer, stanbul niversitesi Ktphanesi TY. 2474te kaytl 235 beyitlik, aruzun Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla ve mesnevi nazm ekliyle yazlan manzum bir eserdir. Ayn tarafndan eserin yazl tarihi ni, 1243 yln, veren 9 beyitlik bir takriz-tarih yazlmtr. Bylece eserin toplam beyit says 244e ulamtr. Emre-i Zaferde yenieriliin kaldrl 28 balk altnda ilenir: n Dr-i Nyb Der-Tevd-i Rabbl-lemn Nat- Pk-i a ret-i Mabb- all - Cihn Der-en-y Yr- r- a ret-i Suln- Dn Der-Vaf- a ret-i merl-Fr Der-Vaf- a ret-i Omn- in-nreyn Der-Vaf- a ret-i Aliyyl-Murta Der-Meriye-i a ret-i mm asan ve a ret-i mm seyn Der-en-y Pk-i Cenb-i h- Devrn zi n Mamd- Cihn n Mkefe-i Ng-l n Sye-i Rabb-i Mtel Der-en-y Pk-i ehzde-i Cvn-bat n Leif-i ri -i de Ez-ehzde-i Abdl-Mecd Mheden-i r - de-i Dger Der-Sityi-i Vezr-i af-Nar Der-Mamid-i Mft-i Dny v Dn-i Mbn Der-Sityi-i Ser-asker-i afer-rehber-i Oca - Manre-i Muammediyye Der-Sityi-i Sila-dr- Keyvn-itibr Der-Sityi-i Ketud-y azne-i Mekrim-defne Der-Sityi-i Ser-u a-dr- Cenb- Mlk-dr Der-en-y Pk-i Askir-i Manre-i Muammediyye ikyet-i r- Kermet-i n Merd-i Dn

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 77

ikyet-i n Merd-i d Der-Nim- Sb Mhede-i Ry-y d a ikyet-i Nuret-Yften-i n Malm- B-gnh Ber-limn- Gmrh Der-Vaf- Pk-i Alem-dr- a ret-i Pey amber a-i Bedr-i Um ikyet-i Avl-i n a Der- ide-i Teekkr Du-y Acz-nmy Tr Ta r -i Ayni Grld gibi eser bir tevhidle balar. Nat, drt halife ve Hz. Hasan ile Hseyinin vgsyle devam eder. Dnemin padiah II. Mahmudun, ehzade Abdlmecidin ve yenieriliin kaldrlna katk salayan dnemin baz isimlerinin vgs yaplr. Yenierilerin zalimliklerinden bahsedilir. Bu arada yenieriliin kaldrlacana dair grlen bir rya nakledilir. Der-Kide-i Teekkr bal altnda Sultan II. Mahmuda yapt hizmetler iin teekkr edilir. Dua blmnden sonra Aynnin takriziyle eser son bulur. Daha nce giriilen baz teebbslere ramen Yenieri Ocan II. Mahmud kaldrmtr. Tabii ki yenieriliin ortadan kaldrlmasna katk salayan ve o esnada grevli olan baka isimler de vardr. Bu bakmdan Emre-i Zaferi kendisi gibi ayn konuda yazlm manzum bir eser olan Aynnin Nusretnmesiyle karlatrdmzda Emre-i Zaferde ok daha az ahstan bahsedildiini grmekteyiz. II. Mahmud, ehzade Abdlmecid, Vezir Srr Selim Paa, Mft Thir Efendi, Ser-asker Silah-dr Ali, Hazine Kethudas Ser-uka-dr Bekir Aa eserde ad geen ve vgs yaplan isimlerdir. Bunun yan sra kimlii belirsiz baz ahslardan da bahsedilir. Bunlar halktan kimselerdir. Mehmed Nazf, bu ahslar vastasyla yenieriliin kaldrlyla ilgili halkn duygu ve dncelerini vermeye almtr. Bunlar arasnda yenierilerin bozguna urayacaklarn haber veren bir meczubla yenieriliin kaldrlacan ryasnda gren saliha bir kadn dikkat ekicidir. Aynnin Nusretnmesinde de benzer bir meczubla ve benzer bir ryayla karlamaktayz. Eserde yenieriler tarafndan madur edilen baz insanlarn bandan geen hazn olaylar da hikye edilir. Halka zulmeden, itaatsiz bir yenierinin kendini zalim olarak nitelendirmesi, idam edilme korkusuyla akln kaybetmesi ve yap-

78 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

t hakszlklarn altnda ezilerek intihar etmesi o dnemde sadece halkn deil, yenierilerin bile kendi ilerinde bir bunalm yaadklarn ve bireyleri problemli bu tekilatn artk kaldrlmasnn gerekliliini ortaya koyan gzel bir kantdr. MEHMED NAZF VE ESERLER 11 Eserin 164. beytinde airin ve eserin ad verilmitir. Far-i lemden uhr itmi o n bu o-aber Mjde-i pki Naf olsun Emre-i afer Emre(E.Z.164)

Ayrca eserin sonunda Naamah ve arrerah ez- af Mehmed Naf an-bendegn- Endern- azne-i hmyn temmet. ifadesi bulunmaktadr. Buradan hareketle eserin Mehmed Nazf adl bir aire ait olduunu anlamaktayz. Kaynaklarda Nazf adyla kaytl on be kadar air bulunmaktadr. Bunlardan sadece ikisinin ad Mehmed Nazftir. Birinin lm tarihi 1694, dierininki ise 1848dir. 1694te vefat eden Mehmed Nazf yenieriliin kaldrlndan ok nce yaad iin eserin sahibi 1848 ylnda vefat eden Mehmed Nazf olmaldr. Ayrca eserin sonunda verilen bilgilerle lm tarihi 1848 olan Mehmed Nazf hakkndaki bilgiler birbirini tutmaktadr. Buna gre Mehmed Nazf stanbulludur. Endern- Hmynda yetierek Hrka-i Sadet Ser-halifesi olmutur. 1848de ul evveli ile Hazne-i Hmyn Kethudalna atanm, ayn yl bir yangnda Alay Kk civarnda lmtr. skdarda eski menzilhanede gmldr. Emre-i Zaferin sonunda Ayn tarafndan yazlan dokuz beyitlik takrizde yer alan u beyitten Nazfin antac12 olduunu ve Aga kulu diye bilindiini anlamaktayz. Naf A a ul kim anaclar far O kn- ilm fa ilet o marifet-perver (E.Z.242)

Mehmed Nazf ehzade Abdlmecdin daha bir buuk iki yalarndayken sergiledii baz gzel davranlarna ahit olmutur. ehzade Abdlmecidin
11

12

Mehmed Nazfin hayat ve eserleri iin u kaynaklara baklabilir: Fan, timetl-Er, , stanbul 1271, s.412.; Mehmed reyy, Sicill-i Omn, stanbul 1311, C.4, s.564.; Mehmed Nil Tuman, Tufe-i Nil, Ankara 2001, C.II, s.1074.; Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi, Ankara 2006, C.6, s.555.; Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, stanbul 1986, C.6, s.542. antac, padiahn saray dnda bulunduu srada altnla dolu antasn tayan memurdu ve bu vazife enderun hazinesi memurlar tarafndan grlrd.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 79

vgsn yapt bir beyitte Nazfin kendisinden Kul Efendi diye bahsettiini gryoruz. ul Efend luf u cd u nimetinden ba ider Bir gl dil adr sn ymetinden ba ider

(E.Z. 68)

Eski kaynaklardan hibiri Mehmed Nazfin eserlerinden bahsetmemektedir. Yalnzca uardan olduu ve bir mikdar iirinin bulunduu ifade edilmektedir. Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinin13 ilgili maddesinde Mehmed Nazfin mretteb bir divannn varlndan sz edilmektedir. El yazs ile iirlerinin K. TY. Nu. 2474te kaytl olduu ve dier yazmann MK Yz. 2262de bulunduu da Mehmed Nazfin eserleriyle ilgili bilgiler arasndadr. . TY. Nu. 2474te kaytl olan eser, Mehmed Nazfin divan deil, Emre-i Zafer adl eseridir. Mill Ktphane Yz. 2262deki eser, bir divandr ve zerinde Yeryznde ikinci nshadr. Dieri st. . Ktb. 2797de kaytldr. ifadesi bulunmaktadr. Her iki nshay karlatrdk. kisi de Nazf adl bir airin divannn nshasdr. stanbul niversitesi Ktphanesinde eser Ahmed Nazf adna kaytldr. Eserin sonundaki Hamd ola Hakka dvnem buldu lutfyla hitm (1839-40) tarih msrandan airin on dokuzuncu yzyln ortalarnda yaad anlalyor. Fatn tezkiresinde 7, Tuhfe-i Nailde 17 tane Nazf mahlasl air bulunmaktadr. Bu airlerin eserleri iin verilen rneklerin hibiri sz konusu divanda yer almamaktadr. Bu nedenle Mill Ktphane Yz. 2262de ve st. . Ktb. 2797de kaytl olan ve batan sona natlardan oluan bu divann hangi Nazfe ait olduu tarafmzca tespit edilememitir. Ancak Mehmed Elald14 tarafndan Mill Ktphane Yz. 2262, Koyunolu ehir Mze ve Kitapl 13735 ve tabasma bir nshaya dayanarak Nazf (Hayat, Eserleri, Edeb ahsiyeti ve Divannn Tenkidli Metni) balyla bir yksek lisans tezi hazrlanm ve burada sz konusu Nazfin hangisi olduunu belirlenmeye allmtr. elimizdeki divann, Sultan Abdlmecitin tahta kt tarihte, yani 1839da tertiplenmi olma ihtimali yksektir. Yine, elimizdeki divann airi Sultan Abdlmecit dneminde yaam Nazflerden biri olmaldr. Eserin, Sahaflar eyhizade Ahmet Nazf Efendiye ait olmas en gl ihtimal olarak grlmektedir.15 Tuhfe-i Nilde
13 14

15

Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi, agm., s.555. Mehmed Elald, Nazf Hayat, Eserleri, Edeb ahsiyeti ve Divannn Tenkidli Metni (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Konya 2005. Mehmet Elald, agt., s.29-30.

80 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

Sahaflar eyhi-zde Ahmed Nazf Efendiye ait senin redifli gazel her ne kadar tez olarak hazrlanan divanda bulunmasa da Mehmet Elald divann Sahaflar eyhizade Ahmet Nazf Efendiye ait olduu kanaatine varmtr. airimiz Nzfin Divannn natlardan mteekkil olmas, senin redifli bir iirinin bulunmas ve bu iirler arasndaki slup benzerlii bizi bu eserin yazarnn Sahaflar eyhizade Ahmet Nazf Efendi olduu fikrine gtrmtr.16 Mil-i gerden simn-beriim yo aberi Ben seni bende-i fermn-beriim yo aberi Gzel amm bu temyl arada ama ne y - d - ran-teriim yo aberi Cevher-i nam aya altna ayf gideyor Vaf- sne san-perveriim yo aberi Seveni sevmeyeni sen bt-i nzik-bedeni An benden ara or defteriim yo aberi Sne-i fna bakt a Naf dir imi Mil-i gerden smn-beriim yo aberi Htimetl-Er ve Tuhfe-i Nilye gre yukardaki -inim yok haberin redifli gazel Emre-i Zaferin sahibi Mehmed Nazfe aittir; fakat sz konusu kaynaklar airimize ait bir divandan bahsetmemektedir. Bu durumda Mehmed Nazfin -Fatnin deyimiyle- velice olan bir mikdr ernn bir mecmua iinde bulunduunu dnebiliriz. u anda elimizde Mehmed Nazfin bir gazeliyle yenierilerin kaldrln anlatan Emre-i Zafer adl eseri bulunmaktadr. Emre-i Zafer metnini aada veriyoruz.

16

Mehmet Elald, agt., s.30.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 81

EMREEMRE- AFER DrDer-Tevd Rabbldn Dr-i Nyb Der-Tevd-i Rabbl-lemn (Filtn Filtn Filtn Filn) 1 ikmet-i un- Cenb- l gr neyledi Nr- vadetden vcd- kevni cd eyledi 2 B-vcd iken bu mevcda tecell eyleyp Nara-i pkiyle errta tesell eyleyp 3 Old glen fey -i gn-gn ile znet-fez Her gl-i amrs buld ev ile nev nem 4 Nev-bahr old cihn fey -i ramet aplad Ser-te-ser ecr- b berg-i ikmet aplad 5 ikmet-i Yezdn ile devr-i felek buld ul Bulma a yz utd her km u aleb sn-i ul 6 Balad devrn ser--p anana-rl a Nee-i cm- meserretle af-prl a 7 kr-i a rz u eb ems amer i rr ider Zhre v Nhid ile ev arab ihr ider 8 Asen-i ta vm ile ret virildi deme Bu nim old sebeb mamre-gh- leme

82 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

Nr- t- deme bi-t a tam idp ilat u terf-i kerremn17 ile tekrm idp te bu tefsr-i beynel-mi ve-n 18 yeti leb-i pkzeye virdi bu sn-i reti

10

11

a Tal ol vcda pek o isn eyledi Nr- mihr-i allemel-esm19y ran eyledi

12

Hep melik secde itsnler diy emr eyleyp tmeyen melna gitsnler diy emr eyleyp

13

Emr fermn- udya cmle makm oldlar Ol zamnda nk bed her kimse malm oldlar

14

btid merdd- dergh old ibls-i lan ora pertev-rz olmu grdi bir nr- ya n

15

Kimi a -bn kimi pr-kn yaradlm ezel Mani-i l-ysel20i kim bildi bundan ekdi el

16

ld i mill eyn a istikbr ile Geldi devlet deme tevhd-i rengn-kr ile

17

ikmet ile are dek mamrdur dr- cihn Kfir-i mstekbire manrdur slmiyn

17 18 19 20

sr suresi 70. ayet: Kerremn ben deme: Biz demoullarn (br yaratklardan) stn kldk. Knt nebiyyen ve deme beynel-mi ve-n: dem, su ile amur arasnda (balk durumunda) iken ben peygamberdim, anlamnda bir hadis. Bakara suresi 31,32. ayetler: Allemel-esm : simleri retti. Enbiya suresi 21. ayet: L-ysel amm yefal: (Allah) yaptndan sorumlu olmaz.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 83

Nat- Pkret- Mabb bbNat- Pk-i a ret-i Mabb- all - Cihn 18 Far-i lem ba olund seyfle bu leme Nara-i narun min Allah21 utd f heme 19 hir old bhir old mucizt u nureti Nr- adli k k itdi alm- irketi 20 Balamd limn malm hep itcitmege Dn dny bir rama 21 almd elden gitmege

Old engt-i mbrekden zll-efn o h Mucizt- mmet-i mermeye virdi refh

22

Gn-be-gn dn-i mbn ar - cemle balad Seyf-i mesll-i afer ceng cidle balad

23

Avn-i a la on sekiz bi lemi fermn-beri Bu sary- dni ld irk u yndan ber

24

ib-i dn-i mbn h- uzt- mminn Yver-i her cizn ol kim-i ikmet-gzn Ba bu dn devlet-i mamre-i pey amber Y d bunca bnye-i eddd u ar- ayeri

25

26

Dest-gr-i mmet-i ma fre-i manredir Bu erat-gh el-a are dek mamredir

21

Feth suresi 1, 18, 27. ayetler: Nasrn min Allahi ve fethun karb: Yardm Allahtandr ve fetih yakndr.

84 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

27

Nimetinden ol veliyy-i nimeti gr dd ider Her dem her n bu dn devlete imdd ider erre avf itme dil ol br-gh- dnde Hi keder ekme gl bu dn-i d -ynde

28

29

l abyla t cmleden ond ola amle-i fet azda yver memdd ola

30

Her nefesde asker-i manreden yz bi selm mmet-i ma fresi olsun selmetde mdm Der-en- Yr- rret- Suln nDer-en-y Yr- r- a ret-i Suln- Dn

31

Siyyem B-Bekr dd - ad at-intisb Yr- r- a ret-i Pey amber-i l-cenb

32

btid ez-cn u dil tad -i mirc eyledi Baa naleynin grh- d n tc eyledi Der-Vafret- merlDer-Vaf- a ret-i merl-Fr

33

a ret-i Fr - ekrem ib-i seyf himem leme lmd adl dd ile luf u kerem

34

a cihd u azvelerde km-yb itmi an Glsitn- adl dda b u tb itmi an Der-Vaf- a ret-i Omn- in-nreyn Der-Vafret- Omn- inmn

35

Cmi-i urn- -n mahar- luf- ud Yani kim Omn- in-nreyn urd-i ay

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 85

36

Meclis-i pey amberde eb-er - marifet t- pki bir gl-i o-by- b - marifet Der-Vaf- a ret-i Aliyyl-Murta Der-Vafret- Aliyyl-

37

Ol Aliyyl-Murta kim ib-i cd u se V f- srr- ud dmd- h- enbiy

38

lmini irfnn isnn pyn yo Her azda cmle ab- kirma luf o Der-MeriyeretretDer-Meriye-i a ret-i mm asan ve a ret-i mm seyn iye

39

Dvern- servern ol iki memdl-mem ve-i ikmet nedir n grdiler b-ad sitem

40

Kerbelda oldlar b-b ayf anlar ehd Dza ire n ide n u add l-i Yezd Der-en- Pk- Cenb- hMamdDer-en-y Pk-i Cenb-i h- Devrn zi n Mamd- Cihn

41

n- Adl dver-i z eh-i encm-siph a ret-i Suln- Mamd-iyem ll- lh

42

Her fnn u marifetde bil-benn bir pdih Malab- alsna vl olur b-itibh

43

Bu cihn t- pkidir sebeb iysna Pdiehler yz srerler dergeh-i vlsna

44

alk stinde olan a

o h- kmili

Ne isb u ne ra am eyler abl ol dili

86 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

45

T ezelden intisb itmi abb-i ekreme Ser-te-ser km idecek ite bu ehdir leme Ol dvi byle ibt itdi hep ehl-i ya n hir Mehd odur bnda ubl-rifn

46

47

btid sy- icza sell-i emr eyledi Avn-i a la Yerib Bay tesr eyledi

48

E ydan ser-be-ser bu lemi tahr idp Nimet-i kfrnn hep ume-i emr idp

49

in b-dn kfir bira m lt ile Va alar ar itdi kim cnlar ya up deft ile Luf- Mevl yri old fey -i a des yveri ld r-efz liv-y a ret-i Pey amberi

50

51

Ram idp a

asker-i manresinden her tene

Mucizt- bhir ile lib old dmene 52 a vcd- devletin ekdrdan maf ide Mjde-i fet aferle dim ma ide Mkefe- NgSye- Rabbn Mkefe-i Ng-l n Sye-i Rabb-i Mtel 53 Bu tevecch-gehde her bir evliyullh- dn Ol udvend-i dil-gha hep olmud mun 54 Ol cvn-li abvetde ebbetde iken t- pki isti met ile alvetde iken

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 87

55

ey-i kmil kim ud-verdi o t- pr-himem Rav a-i kef afya her ne dem basa adem Kef idermi her zamn ol h ba ol lde bleye aru aya zre bu b-eflde

56

57

Gl gibi destr- pk hem yeil bini ile Byle grrm cenbn em-i a -bni ile

58

avudurmu tevekkl ile ber-vech-i edeb Yine eylermi dern a ret-i a dan aleb

59

Seyr-i albe byle alurmu an ol t-i pk Luf- a dan d ola dim o r- tb-nk a ret-i Mevl ehdeyn-i kirmeyn a na Ol imm- dni d itsn immeyn a na

60

61

Asker-i manresiyle dim manr ola Bu oca - dn kim gnden gne mamr ola Der-en- Pk- ehzde- Cvn-bat Der-en-y Pk-i ehzde-i Cvn-bat

62

Verd-i b - evket ol ehzde-i l-nijd Mye-i pkzesiyle mil-i rd sedd

63

eyler ol gl-fidndan hep kermet mstefd Rek ider Abdl-Mecd Efendiye rd-i red

64

Ol gher amm ne gevher fey -i a des vyesi Luf- a dr terbiyet knnda ba ser-myesi

88 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

65

Byle bir ferzend-i pki grmemi em-i hd Byle dn-dil efend bulmam mehd-i vcd Blbl-i b - arvet nee-i devletdir ol Bir gl-i o-by- pk-i rav a-i evketdir ol Leif ifEz-ehzde- Abdln Leif-i ri -i de Ez-ehzde-i Abdl-Mecd

66

67

Nimet-i Omniyn zb-i lisnmdr benim Midat-i ol ziyn vird-i zebnmdr benim ul Efend luf u cd u nimetinden ba ider Bir gl dil adr sn ymetinden ba ider

68

69

Bir buu yanda ol ehzde-i kn- kerem Vlideyn rn tefhm idp ld himem

70

Birgn etbyla geldi ol a an yerine Luf ile didi ocu lardan biri gel birine

71

Llasndan in alup bir pre etmek istedi deti vech zre bir mi dr o etmekden yedi Dest-i pkinde an b alan nndan Ba ne luf itdi lup her bendesin tayb en

72

73

Her bir etbsna ol nn ta sm eyledi B i nn- da llya teslm eyledi

74

Bunlar adl dd u inf ile hep mefrdur Ol sebeple t ezelden dmene manrdur

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 89

Mheden- r deMheden-i r - de-i Dger 75 Ol uhrtnda ba der-r eyle ey ai nili arnda grdm bu kermtn dai 76 Ol va itde luf ile bamd iki yana Maallh laf na olmu cebn ana 77 ullar eglendrrdi drl lub u nz ile Kimi b-ta ld ile kimisi o vz ile Seyr iderken anlar ol dem idp z- nz Binmek istedi midillye o yavr h-bz 79 Bir ocu ol lub-ghda dbbesi old an oma in oplamd aftanyla her yan 80 Niyyeti aa svr olma d ba d urd arz dba muil iddetle bir kez urd 81 Ba lal bua diy feyn ile mekrh didi ev in ll da ocu a didi seni gidi Ol kerem-perverden eyler byle pek o ey uhr em-i devletden frzende bu bir nr- srr Der-Sityi- Vezr- afDer-Sityi-i Vezr-i af-nar 83 mil-i mhr-i hmyn dver-i avlet-nmn a ret-i Srr Selm P-y pkze-dern

78

82

90 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

84

Mahar- alb-i selm olmu o d - l ile Marem olmu srr- tevde o nk-efl ile a ibd- mslimne ayr-h itmi an Devlet dn-i mbne ayr-h itmi an

85

86

hir bnda fey -i a la Muyiddn gibi d - niyyetde Eb Mslim kerem-yn gibi

87

Bir nefesde bozd hep cemiyyet-i merdn ol Her tarafdan himmeti ad ar -i a a yol

88

A olsun tna bu fey -i istidd ile Cy- rn eyler emrin himmet-i Ferhd ile a muvaffa ide nice dmet-i mebrreye Yver-i muli budur pek asker-i manreye Der-Mamid- MftDnDer-Mamid-i Mft-i Dny v Dn-i Mbn mid

89

90

a ret-i hir Efend mfti-i dn-i mbn Fa l u irfn u kemltyla olmu km-bn er-i pk-i Amedi a zre icr eyledi

91

Elde fetv-y erfi dni iy eyledi 92 Natna er-i A id metn ile bir cz vara R- pk-i Molla srevden o a itmi seba 93 R- pey amber dern in olsun aa Nr- tevf -i lh ren olsun aa

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 91

94

a bu alm- kirm dim tekr ide Nefa-i enfs km- lemi tar ide Der-Sityi-i Ser-asker-i Der-SityiSer-askerMuammediyye Muammediyye afer-rehber-i afer-rehberOca - Manre-i Manre-

95

Yani kim ser-asker-i oca - manre o t srev-i ib-aem p-y memd-ft

96

Cevher-i manmesi bir sba mrvrd-i pk T - rek ile olur a l- Feln k k

97

Mekteb-i irfn u in fehm-i mu bili Ol kerem-krn- dehri bir kerm-i mu bili

98

Frat- tiyyesiyle meyli cd u himmete dmeti an dai pek o bu dn devlete dmetiyle iki dnysn ud mamr ide Hem be-a - far-i lem tn manr ide Der-Sityi- Sila dr- KeyvnDer-Sityi-i Sila-dr- Keyvn-itibr

99

100

Dver-i l-himem mstaf-i seyf-i eh Endernu fey -i bnla o merd-i gehi

101

Eylemidir ol veliyy-i nimete bel-i vcd Her nfs- pk ider hep tna ibt- cd Sye-i ehde nf- pki bir t - cel Cm- fey neesi devriyye-i srr- Al

102

92 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

103

Himmetiyle dmetiyle kim odur ma bl-i ns Luf u isn an al abl itmez ys Hep du-gyn ey b u brn u dern de evld- kirmyla ud mrin fzn Der-Sityi- Ketud azne- MekrimudDer-Sityi-i Ketud-y azne-i Mekrim-defne

104

105

Ol emn-i genc-i h kim a a-y pr-vef Bir elidir ayra let bir eli bar-i a sn-i ul u ilm isn vafn unvndr dmet-i hnede d u diynet ndr

106

107

Herkesi celb eyleyp evfna mecbr ider ltift bendegn- h hep mesrr ider

108

Cevher-i teslmde ol bir dr-i yekt-iyem Kn- isn kenz-i irfn maden-i luf u kerem

109

Pk-dil gencne-i al da cevher-nib Her umr u her uunda a itsn km-yb Der-Sityi- Ser- a-dr- Cenb- MlkDer-Sityi-i Ser-u a-dr- Cenb- Mlk-dr

110

Ser-u a-dr- cihn-dr kim ol B-Bekr-nm dmet-i d nda dreyn ire a itsn bekm

111

Fenn-i db u kemlin rif dnsdr bn-i cib perde-dr- dergeh-i vlsdr

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 93

112

Molla Cm nee-yb- cm- kmdr an Bay ara dil-beste-i rengn-peymdr an l n b-kesna ram ef at dim ciz dermndegna kr himmet dim

113

114

Ol ferd-i ar itsn luf ile Rabb-i Mecd Sye-i hen-ehde mr i blin mezd Der-en- Pk- Askir- Manre Muammediyye reDer-en-y Pk-i Askir-i Manre-i Muammediyye

115

Brekallh asker-i manre-i nuret-eer Her biri bir verd-i b - Amed ib-afer

116

h- devrn kim yetidirdi bu b - enfesi Mve-n-i nuret olsun t- pk a desi

117

Bu oca - dn kim bir nsa-i muciz-nm d - niyyetdir r metni db u ay

118

Bu nim kim svrsi olan zr-ver Her teni bir me-zr- deheti r-i neri Bu feni de h- z fris-i stddr sn olan talmde her resm an cddr

119

120

Ba u muciz-himmete ba h- aydar- ayrete Bi-abi temr-i s itmi nim- devlete

121

Kerreny itdike heng-i umnda her sere h- manrdan irr ev arab hep askere

94 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

122

Al yeil rengn alemeyle a m oldu a gh udsiyn olmu grp hep anlara mla siph lsalar sratle adya blk blk hcm Bir yanar te eyn- adya ken-ncm

123

124

dmet-i hde hep badan baa ddrdr ul a alar iki a- ad at-krdr

125

Hecme-endz olsa tm tertbi dmenden yaa Yer gk iler dehetinden a lar virir ad

126

Bu nim hep piyde asker-i zleri ahramn-avlet dinrse nna vardr yeri Merd-i te-prelerdir kim fetl alm ad Muteri olsun o tele ad-y kne-c

127

128

Muribn- na me-sz o-hev eln ider Andelbn-ve bahr- nureti iln ider

129

Her bir arslan Cezyirli gibi day-ed h- devrn u rna bunlar ider cnn fed

130

Ol fedy zmresi bu bstn- dnde Her biri bir gl-fidn- pkdir tedynde

131

Nara-i h ile hep merebleri hnedir em-i dn devlete her biri bir pervnedir

132

Bu nima ba-ger mihr ile on iki burc Fr a fr a tei itmidir eflke urc

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 95

133

a u ol oldu a ol ol te-efrz- afer Dmenn olsuz anadsz dzaa itsn sefer Eyledike ser-te-ser br- tm ar - cell erre adda sil davranma a almaz mecl

134

135

Nevbet te aladan bir ten umm gibi Aladm her bir gelen bir ba zl elm gibi

136

Parlad a blar opdan uusun kfirn Ber -i dehet-z gibi bir te-i muciz-nin

137

Kfirin olsa dai bua mu bil tei udretiyle glen eyler a o nr- ser-kei M-ver-y nehri gedi t u unvn an Dvler hep beste-i fermn u dvn an

138

139

Pr-tevekkl ev ile urdu a af af hep selm Anlar li selmetden nin virir mdm

140

Burc- nuretden dem--dem mihr-i tevf -i ud Asker-i manre-i dne vire ev iy rMerdikyet-i r- Kermet-i n Merd-i Dn ikyet- r Kermet-

141

E y-y mnhezim va tinde bir merd-i hner em-i a -bn ile Atmeydnna lm naar

142

Bunda az va t ire talm-i cihd olsa gerek Bunda herkes hem dimi itdiklerin bulsa gerek

96 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

143

Ehl-i a itmi skt ol dgeri byle dimi lib buraya bu dr-ifdan yrmi Bo tfeng hem szi ama bu bir mecbdur Remz srr fr- zid-vri n-mabbdur

144

145

nki ta dr-i lh byle oldu da bu dem andadr y didi herkes ah ol ib-kerem

146

Na - levi em-i alb-i rifn seyrn ider Sz gelr dvneden kim ili ayrn ider

147

Kimse bilmez a ret-i a la uln bzrn Mr u mra ehl-i a az eylemi zrn Ehl-i dil hep ekdiler ol ib-i irfna h

148

addesallhu Tal srrah burhneh22

Merd- d Der-Nimikyet-i n Merd-i d Der-Nim- Sb ikyet149 Cn ayanmaz geri amm yaz bun da ey alem Her dil-i pke bu keyfiyyet ola na u ra am 150 Didi kim tad-i kr nimet-i hnedir Ehl-i mndan bu a hep ul-krnedir 151 alb-i muli zer gibi mamr ider vrneyi l n- mfsidndr ya ma y ma neyi 152 Rstemnndan biri bu asker-i manrenin d ile esba
22

azda era-dr itmi tenin

Allah onun srrn ve delilini mbarek eylesin. anlamnda Arapa dua.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 97

153

Ba m ol mamre-gh- skdr szn olur Merd-i z h- asretle o dem giryn olur erre mn olan albinde yanmaz m bua Ba ne ldir mstecb olmaz m ol demde du

154

155

Byle sylermi du-gyn olup ol dn-dr Ehl-i a ol n bu d - pke itmi itibr

156

mr i bli veliyy-i nimetin efzn ola Her kederlerden vcd- ekremi memn ola

157

Bundan al ite bu la yine mamr olur Geri ben grmem ud alem cihn mesrr olur a ehdetle o dem a a idp teslm-i r Ola bir ar- cinn ol ziye Y Rab ft Mhede- Ry- d Mhede-i Ry-y d a

158

159

lia derve bir tn- pkze-nihd Byle grm a bu many cihn olmaz m d bleden bir nr o up utmu cihn ser-te-ser Yani ol nr- ceml-i a ret-i ayrl-beer

160

161

Olmu ol a ret ile hem-rh bir ferunde-t Yani kim ib-ecat server-i ehl-i uzt

162

Ar dan blya pervz eylemiler ev ile aylasnlarn nesm am a tm a ile

98 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

163

ormu ol iffet-gzn anda gider bunlar diy Bi-i srat nedir ayr ola kim y ne bu Far-i lemden uhr itmi o n bu o-aber Mjde-i pki Naf olsun Emre-i afer

164

165

Bi oldur ite dmdmla byle gitmege Post-ninim n Mamda inet itmege

166

Byle tar itdim ol ryy kim Allh alm Kib lfm var ise olsun yerim nr- cam

167

Mu te -y sr bu kim fet-i am olsa gerek Luf- a la kfr u yn hep adm olsa gerek Malm BmBer-limnikyet-i Nuret-Yften-i n Malm- B-gnh Ber-limn- ikyet- Nuret-YftenGmrh

168

resiz alm bulunmu limn ire bir er h- malm yerde alur m ider ara eer Her zamn alar gidermi fs u isyndan yaa erlerinden avf idermi ol kii de dim

169

170

rifin ekdigi hep r belsdr bu derd ahr olur ger r na gelse alel r ehli merd

171

Ger ara itmekle bunlar lim-i mehr imi Ml-i eytma dai el atma a mecbr imi

172

kim -i va tin pek gzel erfn Besleyp anlardan itmezler dir elfn

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 99

173

in elbette olur avf u kederle am-neverd a- mezbr anlar olmu meger glnde derd Nidelim y bua bilmem ne tedbr idelim Krmzdr gel yine rh- fesda gidelim

174

175

Drl drl a na itmiler ifk iftir Bana gelsn diy ol b-kesi bunca bel

176

An bilmezler ki Mevldr muni cizin r u nr bu avle o Rabbl-lemn

177

Semt-i kimden lisnen an tekdr itdiler a- malmu dilin n-a yere incitdiler

178

asbnallh23 laf ile ol kii byle dimi

imdi ddi dil ahhr olan Mevl imi

179

Pk-i bdest ile isti fr ile zn iderek a diy ri atle h eylerdi o r giderek

180

Mehed-i pk-i alem-dr- Reslullha ol Varm ol l ile yz srm ulu dergha ol

181

Snesin ol rif-i billh k k idp a ret-i akdan o mafilde niyz- pk idp

182

Sre-i feti aup ol dem Kelmullhdan Bit-tevessl nuret istid idp ol hdan

23

Allahm bana yeter, ya Rabbi sen bilirsin anlamnda Arapa sz.

100 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

183

Trbe-i pkinden ol t idp ora urc Nr- nuret andan itmi t semvta urc An o thmetle olmulard tekdre sebeb Ol grha irdi ol n cnib-i a dan a ab

184

185

Balarna geldi hep itdikleri ey ol ere Ba mnf nefy ile gitdi diyr- ere

186

Her biri old birer l ile yle trumr Old ol kimse dai abr u aferle km-kr Der-Vaf- Pk- Alem-drretDer-Vaf- Pk-i Alem-dr- a ret-i Pey amber

187

Ol alem-dr- kerem-kr- Resl-i Kibriy Mehed-i pkinden olmu fey -i a nuret-nm

188

Ser-te-ser her cnibe cr zll-i himmeti N ider ehl-i ve andan bu cm- nureti

189

Nr- t em-i pki ara-i stanbulu hir bn nigeh-drdr ol her bir ulu Luf u isn an her sneye virmi af em-i devrn k-i kyndan ider a- cil

190

191

Himmetinden ie-mend olsun grh- ziyn Asker-i slm u dn ile ola hem yek-zebn

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 101

a-i Bedr-i Um a- Bedr192 Ol sipeh-slr- dn Bedre azmet eyledi Dmen-i bed-hn ahr u hezmet eyledi 193 Mjde-ber old afer a abb-i na

Bu beret virdi uvvet cmleni ilna 194 Mucizt- bhirtn byle tebyn eyledi Ma tel-i ady dest-i pki tayn eyledi 195 Geri ab- sefer lletle hret-yb idi Her biri bir nr- mn ile neyyir-tb idi 196 Mrikn eylerdi aba a retle naar Old bd-i afer bu kem naar kim ol sefer 197 Bu meeldir her kim eylerse eger kibr urr am Allhdr ider adliyle bir aks-i umr 198 Avn-i a la cenge urd hep srn- sem a isnyla d old hep ab- az n- pk-i a ret-i aydarda old ikr

199

L-fet ill Al l-seyfe ill l-fi r24

200 avm-i enr bu azve amle-i lsdr Bu aferler nimet-i a heme mansdr

24

Aliden baka gen (yiit er), Zlfikrdan baka keskin kl yoktur. veya Ali gibi kahraman kimse, onun klc gibi kl yoktur.

102 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

201

Asker-i manreyi ben byle tavr eyledim avm-i enra iren nuretle tabr eyledim Far-i lem ziyn- dn in ld du Buld hep cemiyyet germiyyet-i ad fen

202

203

B i olsun asker-i manresi t yevm-i dn Hem kitbyla ide ekdrdan Allh emn vlikyet-i Avl-i n a ikyet- Avl

204

E ydan devr-i esba da sitem-kr biri Cevr ile olmud fermn u iatden ber

205

ikmeti her neyse terk itmiler an line k idermi bu mkft lemi avline

206

n Selmi devri v i olca olmu o d Bb- ma dum dimi old benim ite gd

207

Devr dndi re-i avfm benim derkrdr tme ey dil ll u ayr teh efkrdr Afv u l m in imdi gelr fermn baa ekdigim ol bm hevl avf olur hep bir yaa

208

209

Byle dirken ol a -i bed-li srn ile Sevdev mutel dim olup am buhrn ile

210

Destine bir t - pr-tb alm ol lde o dem Balam kenddeki icrya a - n u dem

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 103

211

d destimden dimi ayf ki bu t - cel Ald iddetle ele Abdl-amd n- vel atl idm ideyor gh olu ite beni Mrde eyler dirdim ol dil ki bu lim teni

212

213

Byle sylerken bua aml idp gerdnna Kendi eliyle ud ydrd atl cnna

214

Mr ider ayvn bu y ol dem fera kim bal gelr Uar umaz cnib-i a dan ecel derl gelr

215

Srr- ikmet em-i ibret-bne dim tb-nk E af- mal a a Nemrd itdrdi helk a uln bb- r dan dim dr itmesn

216

Ml-i malmn a itmekle mesrr itmesn Der- ide ideDer- ide-i Teekkr 217 Her nefesde luf- n Mamda olsun ad-kr Nimet in- b-pynna b-ad kr Dergehinde o inyet o kermetler grp Syesinde o beret o selmetler grp 219 Luf u cdn eylemek tadd pek g neyleyem Bildigim limce her neyse biraz er eyleyem 220 Nimetinden dmetinden ayr- ums bu kim Olmad kimse muvaffa ite bu ecre u kim

218

104 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

221

Evvel-i emrde idp ol rh- uccc gd Bu az-y pk ile yz bi nfs ld d Old hem sr- vildetler sadetler ile Tze cn buld cihn luf u kermetler ile

222

223

Gitdi asret h h o kimseler bu demlere Dger ecr isn ide a ol grh demlere

224

Va alar gedik ki biz itmezdik mmd-i ayt Fey -i pey amberden old dehre isn- nect

225

Vara-i hil iki eyden al oldu kr Sye-i hnesinde fiyet buldu kr zn iderdik a zmzdan errece nn gemedi avf u ayet ile o dil-teneler u imedi

226

227

Birisi ol mhlikt vara-i kffr- Rm Dgeri de lanet olsun e y-y bed-rsm Du- AczDu-y Acz-nmy

228

o r gel ey kilk-i muciz-na u mestne-ed lib isn- pey amberden oldu nee-z

229

Zemzem icr eyledi zer-nvdn-sret misin Beyt-i a da devr iden y ciyn-himmet misin

230

cizne geri bir czdr bu li-men abet Nara-i ehle olur rl-beyn- marifet

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 105

231

a be-a - il at-i dem o h- ekremin ev d-i fera lsun aferle her demin Heyet-i mhr-i nbvvetle rislet rmeti Cevher-i mn olan srr- emnet rmeti

232

233

Hem be-a - r-yr u cmle ab- vef Ol iki ferzend-i l-ch- h- enbiy

234

Her azda asker-i manresin manr ide Dmen-i bed-hn ma lb ide ma hr ide

235

Luf u isn- uddan dim mesrr ola T ymet ol serr-i evketinde nr ola Tr r Tr Ta r -i Ayni (Mefiln Feiltn Mefiln Faln)

236

Zih bu nam- gher-br u nsa-i zb ula-i dr-i yekt netce-i gevher

237

Nim- nam- bel inde mnderic nuret Ed-y sebk-i cemlindedir ft u afer

238

Bu bir eer ki felek milin idemez ityn Birikse bir yere d- sitre mihr amer

239

ula eylemi evf- h- devrn Gneden eylemi ihr erre-i kemter

106 TRK YAT ARATIRMALARI DERG S

240

uhr iderdi dilinden cevhir-i ayb San-vern- zamn itseler bu nama naar Sezdr olsa bu manme-i gher-pre nyet-i naar- h- leme mahar

241

242

Naf A a ul kim anaclar far O kn- ilm fa ilet o marifet-perver

243

ekp bu gevher-i yekty silk-i nama hemn Bahda sn-i edda btn cihn deger

244

urf- cevheri tr olur bu nev-eeri Emre-i aferi cndan o ur ehl-i hner

(1243)

Naamah ve arrerah ez- af Mehmed Naf an-bendegn- Endern- azne-i hmyn temmet.

TRK YAT ARATIRMALARI DERG S 107

KAYNAKLAR ARSLAN, Mehmet ss-i Zafer, Kitabevi, stanbul 2005. ARSLAN, Mehmet, Osmanl Edebiyat Tarih Kltr Makaleleri Yenieriliin Kaldrlmasna Dair Edeb Bir Metin: Aynnin Manzum Nusretnmesi, Kitabevi, stanbul 2000, s.319-370. BEYHAN, Mehmet Ali, Glzr- Ftht, Kitabevi, stanbul 2001. ELALDI, Mehmed, Nazf Hayat, Eserleri, Edeb ahsiyeti ve Divannn Tenkidli Metni (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Konya 2005. Fatn, timetl-Er, stanbul 1271, s.412. Mehmed Nil Tuman, Tufe-i Nil, Ankara 2001, C.II, s.1074. Mehmed Sreyy, Sicill-i Omn, stanbul 1311, C.4, s.564. MUTLU, amil, Yenieri Ocann Kaldrl ve II. Mahmudun Edirne Seyahati, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Basmevi, stanbul 1994. Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, Dergah Yaynlar, stanbul 1986, C.6, s.542. Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi, AKM Yaynlar, Ankara 2006, C.6, s.555. UZUNARILI, smail Hakk, Osmanl Devleti Tekilatndan Kapukulu Ocaklar I Acemi ve Yenieri Oca, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara 1988.