1 iek Morfolojisi Her iek ksa veya uzun bir pedunkulun (iek sap) ucunda bulunur.

iek paralar, pedunkulun nispeten genilemi olan reseptakl (iek tablas) ksmna balanmtr. iek, d ksmnda periant (iek rts) ve rtnn i ksmnda yer alan generatif organlardan (reme organlar) meydana gelmitir. Generatif organlar, stamen (erkek organ) ve pistil(dii organ)dir. Periant (iek rts) Periant, yapraklar ierisinde bulunan generatif organlar koruma, ve genellikle parlak renkleriyle bcekleri ekerek dllenmeyi kolaylatrma grevini grmek amacyla bakalam yapraklardan oluur. Kaliks: ie iki halka halinde ve farkl tipte yapraklardan meydana gelen periantta; dta bulunan ve yapraa daha ok benzeyen yeil renkli rtdr. Her bir yaprana sepal (anak yaprak) denir. Tomurcuk haldeki iekte, i ksmdaki paralar rter. Korolla: ie iki halka halinde ve farkl tipte yapraklardan meydana gelen periantta; kaliksin i ksmnda bulunan ve genellikle parlak renkli yapraklardan meydana gelen rtdr. Her bir yaprana petal (ta yaprak) denir. Perigon: Btn yapraklar birbirine benzeyen perianta verilen isimdir. Her bir yaprana tepal denir. Stamen (Erkek Organ) Stamenlerin tmne androkeum denir. Tipik bir stamende genellikle bir filament (sapk) ve bir anter (bak) bulunur. Her anter iki teka; her teka da iki polen kesesi ierir. ki tekay birbirine balayan ksma konnektif denir. Pistil (Dii Organ) Pistillerin tmne ginekeum denir. Pistil; ovaryum (yumurtalk), stilus (boyuncuk) ve stigma (tepecik) denilen ksmdan oluur. Ovaryum; pistilin alt tarafnda, ierisinde ovulum (tohum tasla)lar bulunduran ikin ksmdr. Ovaryumun stndeki ince ksma stilus; stilusun genilemi u ksmna ise stigma denir. Pistil bir ya da daha fazla karpelden meydana gelir. Angiospermlerde megasporofillere karpel (meyve yapra) ad verilir. Generatif Organlarn Bulunmasna Gre iekler Monoklin (erdii): Stamen ve pistilin bir arada bulunduu iek. Diklin: Stamen ve pistilden birini bulunduran iek. Diklin iek Bulundurmasna Gre Bitkiler Monoik (Tek evcikli): Diklin ieklerin bir arada bulunduu bitki. Dioik (ki evcikli): Diklin ieklerin birini bulunduran bitki. Ovaryum Durumuna Gre iekler Hipogin iek (Ovaryum st Durumlu): iein dier paralar, ovaryumun altndan kar. Perigin iek (Ovaryum Orta Durumlu): iein dier paralar, ovaryumun alt ksmndan bir anak gibi byyen iek ekseninin kenarndan kar.

2 Epigin iek (Ovaryum Alt Durumlu): iein dier ksmlar, ovaryumun etrafnda bir anak gibi byyerek ovaryumla birlemi olan iek ekseninin kenarndan kar. Ovulum (Tohum Tasla) Karakteristik bir ovulum; d ksmnda bir veya iki integument, integumentler iindeki temel doku olan nusellus ve ovulumu ovaryuma balayan funikulustan meydana gelir. Dta bulunan integumentler, u ksmlarnda mikropil denilen bir aklk brakrlar. Funikulusun ovuluma baland yere hilum ad verilir. Funikulusun bu balantya katlan ksmna rafe denir. Ovulumun temel dokusunu oluturan nusellusun tabanna ise kalaza ad verilir. Ovulumlarn, ovaryum iinde karpele baland yere plasenta; balanma ekline plasentalanma denir. Bazal Plasentalanma: Ovaryumda ya da her ovaryum odasnda bulunan tek ovulumun, dik durumlu olarak ovaryum tabanna balanmasdr. Apikal Plasentalanma: Ovaryumda ya da her ovaryum odasnda bulunan tek ovulumun, sarkk durumlu olarak ovaryumun tepesine balanmasdr. Marginal Plasentalanma: Ovaryumda ya da her ovaryum odasnda bulunan ok saydaki ovulumun, karpellerin kenarna balanmasdr. Laminal Plasentalanma: Ovaryumda ya da her ovaryum odasnda bulunan ok saydaki ovulumun, karpellerin laminalarna balanmasdr. Pariyetal Plasentalanma: Ovulumlarn ovaryumun evresine balanmasdr. Sentral (Eksensel) Plasentalanma: Ovulumlarn ovaryumun merkezine balanmasdr. iek Diyagramlar ve Formlleri Diyagramda iein paralar dtan ie; periant, androkeum ve ginekeum olmak zerekonsantrik halkalar zerinde, her halkadaki para says, paalarn serbest veya birleik olma durumu, simetrileri ile birlikte gsterilir. iekte Simetri eitleri Asimetrik iek: Simetri dzlemi bulunmayan iekler. Zigomorf iek: Ekseninden yalnz bir simetri dzlemi geen iekler. Zigomorf simetri () iareti ile gsterilir. Bilateral iek: Ekseninden birbirine dik iki simetri dzlemi geen iek. Bilateral simetri (+) iareti ile gsterilir. Radyal iek: Ekseninden ikiden fazla simetri dzlemi geen iek. Radyal Simetri (*) iareti ile gsterilir. iek formlnde her bir iek halkas, o halkadaki para adnn ba harfi ile gsterilir P: Perigon, K: Kaliks, C: Korolla, A: Androkeum, G: Ginekeum ve harfin sa altna o halkadaki para says yazlr. Halkadaki say ok ise rakam yerine () iareti ile gsterilir. Halkadaki paralar birleik ise rakam ya da sonsuz iareti parantez iinde gsterilir. iek hipogin ise pistil saysnn altna, epigin ise stne yatay bir izgi ekilir. iein simetrisi forml nne eklenen bir iaret ile belirtilir.

3 nfloresens (iek Durumu) Baz bitkilerde bir iek sap zerinde bir tek iek bulunduu halde bazlarnda birden fazla iek bir iek sap zerinde kmeler meydana getirecek tarzda toplanmtr. Byle bir araya toplanm ieklere infloresens (iek durumu) denir. Rasemz (ana eksen hakim) ve Kimz (yan dallar hakim) olmak zere iki eittir. Basit Rasemz iek Durumlar Rasemus (Salkm): Birinci derecedeki dallar sapl iekler halindedir. Spika (Baak): Rasemus tipinden fark ieklerin sapsz oluudur. Spadiks (omak): Spikann ana ekseni genilemi halidir. Amentum (Trtl, Kedicik): Ana ekseni eilme yeteneinde olduundan, sarkk bir spika gibidir. Umbella (emsiye): iek tayan yan dallar ana eksenin bir noktasnda bulunan involukrum meydana getiren braktelerin koltuundan kar. Korimbus (Yalanc emsiye): Alttaki iek saplar ana eksen hizasna kadar uzam bir rasemus durumudur. Kapitulum (Tepecik): ikinlemi ana eksen zerinde ok sayda sapsz iek bulunur. Bileik Rasemz iek Durumlar Panikula (Bileik salkm): Yan eksenleri dallanm bir rasemzdr. Bileik Spika (Bileik Baak): Ana eksen zerindeki dallar spikula denen kk spikalar tar. Spikulalarda birden fazla iek bulunur. Bileik Umbella (Bileik emsiye): Umbella tipindeki her dal ucunda iek yerine kk umbellalar bulunur. Bileik Korimbus (Bileik Yalanc emsiye): Yan eksenleri dallanm bir korimbustur. ieklerin hepsi ayn seviyede bulunur. Kimz iek Durumlar Monokazyum: Bir yan dal ana eksenin yerini alrsa basit monokazyum meydana gelir. En basit monokazyumda yalnz iki iek bulunur. Bileik monokazyum durumda ardk birden fazla yan dal almtr. Yan dallar ya ana eksenin bir tarafnda bulunur ya da bir sana bir soluna ynelmitir. Bostriks (Helezon): Birbirinin ardndan gelen yan dallar helisel bir dorultu zerinde, ana eksenin bir tarafnda bulunur. Drepanyum (Orak): Ardk gelen yan dallarn hepsi ayn dzlem zerinde ana eksenin bir tarafnda bulunur. Sinsinus (Akrep): Birbirinin ardndan gelen yan dallar ana eksenin iki yannda, ayn planda olmayp birbirine dikey iki dorultuda bulunur. Ripidyum (Yelpaze): Ardk gelen yan dallar ana eksenin iki yannda ayn dzlem zerindedir. Dikazyum: Karlkl iki dal ana eksenin yerini alr. En basit dikazyum ieklidir. Bileik dikazyumda da yan dallar ayn ekilde dallanr. Pleiokazyum: Ana eksenin ayn noktasndan ikiden fazla yan dal ana eksenin yerine geer. Yan dallarn ayn ekilde dallanmasyla bileik pleiokazyum meydana gelir. Meyve Morfolojisi Dllenmeden sonra ovaryum byyp gelierek meyveyi oluturur. Karpel (meyve yapra) meyve olutuktan sonra perikarp (meyve eperi) meydana getirir. Karpelin gelimesiyle oluan meyvelere gerek meyve denir. Baz durumlarda meyveye; iek ekseni, brakte veya periant gibi iek veya iek durumlarnn dier ksmlar da katlr. Byle meyvelere yalanc meyveler denir.

4 Meyveler genel olarak; basit, agregat ve bileik olmak zere e ayrlr. Basit Meyveler: Bir iee ait tek bir ovaryumun gelimesiyle meydana gelir. Agregat Meyveler: Bir iee ait birbirinden ayr ovaryumlarn gelimesiyle meydana gelir. Bileik Meyveler: Birden fazla iee ait ovaryumlarn, aa yukar bir btn olarak gelimesiyle meydana gelir. Etli Meyveler Bakka (zms Meyve): Btn perikarp etlidir. - zm, Domates Drupa (Eriksi Meyve): Yalnz endokap etlenmemi sert bir yap gsterir. - Erik, Vine Kuru Meyveler Alan Kuru Meyveler Folikl: Apokarp ginekeumlu ieklerde her bir bamsz pistilden meydana gelen meyveye folikl denir. Olgun meyve karpellerin birleme yerinden yarkla alr. Legumen: Tek karpelden meydana gelmi olup, olgunlatnda karpelin hem birleme yerinden hem de srt ksmndan olmak zere iki yarkla alr. Kapsl: Genel olarak birden fazla karpelden meydana gelmi sinkarp ovaryumdan gelien meyvelerdir. Allarna gre farkl isimler alrlar. Septisid Kapsl: Alma karpellerin birletikleri yerde olur. Lokulusid Kapsl: Karpellerin srt tarafndan yarlarak alr. Dentisid Kapsl: Kapsl, tepe ksmnda bulunan ksa di halindeki yarklarla alr. Porisid Kapsl: Kapsl, delikler araclyla alr. Piksid Kapsl: Kapsl bir kapakla alr. Almayan Kuru Meyveler Nuks (Fndks Meyve): Kaide olarak tek tohum tayp almayan meyvelere nuks denir. Perikarplar sert ve odunlamtr. Fndk, Ihlamur Aken (Kapk Meyve): Alt durumlu ovaryumdan gelimi olan tek tohumlu akende; perikarp skca tohumu sarsa da testadan ayrlabilir. Karyopsis (Budays Meyve): st durumlu ovaryumdan gelien tek tohumlu karyopsiste perikarp testayla ayrlmayacak ekilde skca birlemitir. Byle meyvelere tane denir. Arpa, Buday, Yulaf Skizokarp (Yarlan Meyve): Sinkarp ovaryumdan oluan meyvelerde karpel veya karpelin yars yarlarak ayrlp topraa derse byle meyvelere skizokarp meyve denir. Her biri nuks tipinde olan meyve paralar merikarplar meydana getirir. Segmental (Krlan) Meyveler: Bir veya daha fazla karpelden olumu meyvelerin tek tohum tayan paralarnn genellikle enine bazen de boyuna kopmasyla tek tohumlu nukslar gibi blnen meyvalara segmental meyve denir. Yalanc Meyveler Meyve yapsna kapellerden baka iek ekseni, brakte, periant gibi ksmlarn da katld meyvelerdir. Basit (elma, armut), agregat (ilek, brtlen) ya da bileik (incir, dut) olabilirler.