KRDSTAN ADINA MCADELE TRKYE ADINA MCADELEDR Abdullah calan: Bugnk toplantmzda dost rgtlerden yoldalarn da huzurunda, Trkiyedeki

siyasal gelimeler, devrimci hareketin sorunlar ve grevleri zerine bir tartma yapabiliriz. zellikle imdiye kadar yaptmz baz deerlendirmelere ynelik sorular sorabilirsiniz. Trkiyede bize ynelik eitli eletiriler yaplyor, bizim de onlara eletirilerimiz oluyor. Bunu dergi kelerine sktrmaktan teye, byle ak bir tartma platformuyla cevaplamak daha uygun olur dncesindeyiz. Tartmalara da aklk getirmek asndan bu daha uygun bir yntemdir. Eletiriler gelitirilebilir. Eletirinin kendisi zaten gelitirme zelliklerine sahiptir. Ben de bu vesileyle bize ynelik olarak gelitirilen eletirilere cevap verebilirim. Baz grleri daha derli toplu sunabiliriz. Siz de bu konudaki grlerinizi syleyebilirsiniz. PKKye ynelik eletirileriniz olabilir. PKKden beklenen grevler nelerdir ve nasl yerine getirilmelidir? Trkiye zerine grlerinizi zellikle yanstabilirsiniz. Buralara kadar ulaabildiniz. Bu hayli aba isteyen bir gelitir. Bunun anlam vardr ve deerlendirmek gerekir. Bizler de elimizden geleni sergilemeye alrz. imizde Trkiyeli birok arkada da var. Krdistan adna mcadele, ayn zamanda Trkiye adna da mcadeledir. Grlerinizi sunmanz bu tartma vesilesiyle yerinde olur. Buyurun. TKP-B Genel Sekreteri Taylan Doan: Bylesine bir tartmay hazrlayan PKK nderi Abdullah calan yolda bata olmak zere, Akademi yneticisi yoldalara, dinleyici olarak katlan tm yoldalara sayglarm, sevgilerimi ve yoldaa dayanma dileklerimi sunmak istiyorum. Hepinizi saygyla selamlyorum. Akademi ortamndaki yoldalar srekli deiiyor. Son iki ylda zaman zaman burada birlikte olduk. Deiik yoldalarla grme ve tartmalarmz, her anlamda dayanma ve yardmlamamz oldu. Bu da bizi gelitirebiliyor. Yoldalarn bu dayanmalar ve abalar bizim iin birok konuda yardmc oldu. Bunun iin ayn zamanda teekkrlerimizi bildirmek istiyoruz. Biz Trkiye devrimcileri olarak -birok yolda, Trkiyenin byk ehirlerinde kald iin biliyor- niversitelerde, derneklerde, sendikalarda veya birtakm baka legal alanlarda toplantlar ve oka tartmalar yaptk. Belki bunlar verimli oldu, belki olmad. Bu farkl bir konudur. Ama birok tartma yrttk. Burada yapacamz tartma ise bence ok farkl. Akademi sahasnda bir anlamda Krdistan halknn devrimci mcadele alanndaki kararlln ve inancn gryoruz. Bunu tm scakl ile grebiliyoruz ve bylesine bir tartma daha verimli olabilir. Trkiye devrimci hareketinin gemiine baktmzda, retken olmaktan ok ksr bir sonu elde eden, teoriyi pratie dntrmekten ok kmaza sren, belki varolan baz pratik admlar da mulaklatran, bu nedenle birok devrimcinin neredeyse artk bkt bir tartma ortamna gemite tank olduk. Bunun izleri halen duruyor. Eer gerekten devrimci mcadelede yol almak istiyorsak, bu tip bir tartmaya ihtiyacmzn olmadn bilmemiz gerekir. Yani soyut, retken olmayan, somut sonulara varmayan, deyim yerindeyse laf ebeliini amayan, vakit israfna yol aan, dergi sayfalarnda kat ve kalem israfna yol aan bir tartma yerine, halklarmzn karlarna uygun, onlar bir adm ileri gtren, gerek kurtulua yaklatran bir tartma olmaldr. Bylesine bir tartmaya tabii ki her zaman ihtiyacmz vardr ve her zaman da yararl olacaktr. Bugnk tartmamzda sizin de sorularnzla tartma daha da zenginleir. Ksaca baz grlerimi aktarmak istiyorum. Daha sonra yoldalarn sorularyla daha zengin bir tartma yrtebiliriz. Devrimci Hareketler Balangta Aydn Hareketi Olarak Doar Trkiye devrimci hareketi tarihine ksaca bakalm: Bu birok devrimci hareketin yaynlarnda da, PKK yaynlarnda da yer ald. Bizzat Abdullah calan yoldan deerlendirmelerinde de yer ald. u gereklii aa karmamz gerekiyor: Dnyann her yerinde -sadece sosyalist hareketlerde deil- devrimci hareketler ister istemez balangta bir aydn hareketi olarak balyor. Bunlar devrimci mcadelenin birtakm sorunlarn gndeme getiriyor. Gerekten doru bir hat izebilmise ve bu hat zaman iinde gelitirilebilmise; gerek ulusal kurtulu

hareketlerinde, gerekse sosyalist devrimlerde halka nderlik edebilecek, halk ileri gtrebilecek ve varolan bask aygtn ykabilecek bir devrime yol aabiliyor. Dolaysyla balangta aydnlarn, harekete damgasn vurmas veya aydnlarn bir anlamda balatc rol oynamas normaldir. Trkiyede de balangta byle oluyor. Trkiyede kapitalizm ncesine gidersek, yani Trkiyenin kapitalistlemesine bakarsak yoldalar sabahleyin Krdistandaki kapitalizmi tartyordu. Trkiyedeki kapitalizm zerine de phesiz kafa yormulardr-, Trkiye sol hareketinde ok kullanlan arpk geliim diye bir tabir vardr. arpk geliimden kastmz, Trkiyeye kapitalizmin giriidir. Bat Avrupadakiler gibi feodal kurumlar, devlet aygtlarn ykp, ii snfna, emeki halka biraz inisiyatif salayan, biraz gelikinlik salayan bir gelime deil, Osmanl mparatorluunun batma dneminde, Batda ise kapitalizmin tekelletii bir dnemde ve i dinamiklerin beliriciliiyle olmayan, d dinamikler dediimiz emperyalist lkelerin dayatmasyla belirli bir kapitalistleme gryoruz. Trk aydnnda o zamandan itibaren ekonomik planda da siyasi planda da da bamllk diyebileceimiz kafa bamll var. Yani ekonomik bamllktan belki daha tehlikeli bir kafa bamll Trk aydnnn karakterinden biri oluyor. Tanzimat ve Islahat Fermannda, I. ve II. Merutiyette Trk halk ne istiyor? Yani bu dnemde Trk halknn karlarna cevap arayan bir ktan ziyade, Baty memnun etmeye alan, kendi iinde de yeni dengeler kurmaya alan egemen snfn ve Osmanl devletinin st yaps iinde, subaylar iinde, devlet snf diye tabir edilen aydnlar iinde kr bir dv sz konusu. Halk buna kartrmadan, halka ramen belirli bir eyleri gelitirme var. Osmanl mparatorluu dneminde oluan aydnlarda ylesine bir yabanclama var ki, dnyada burjuva devrimleri bir aydnlanma a olurken, Trkiyenin balangc diyebileceimiz Osmanl mparatorluunda tersine, Cumhuriyet dnemine bile damgasn vuran takliti bir Batllama vardr. rnein Fransa veya ngiltere kapitalistleirken, baka lkeye benzemek iin kapitalistlemedi. Kendi dinamikleri gerei belirli bir gelime salad, kendi iinde bulunan snf kavgalar srd ve burjuva anlamda da olsa burjuva devrimciliinde gemiten bir kurtulu sreci yaad. Osmanlda ise tersi bir dnem, tersi bir gelime gryoruz. Yani bir yandan tarihin bir komedisi denebilir. I. Dnya Sava srasnda en Trk, Turanc grnen ttihat ve Terakkililer bile Orta Asyay kurtaracaz laflaryla ortaya karken, Almanyann gdmnde bir savaa srkleniyorlar. Yani milliyetilik, rklk anlamnda bile ksmi bir bamszlkla, kendilerine dayanarak ortaya kmamlardr. Tersine da baml bir gelime gryoruz. Trk ulusal kurtulu savanda M. Kemal liderliindeki nderlik, iin bandan itibaren bir yandan ulusal kurtulu vb. yollarla halka seslenmeye alrken, dier yandan btn programlar Batllama olmutur. Batllamada da sz konusu olan, Batnn gdmnde, Batnn kabul edebilecei bir kapitalistlemedir. Bugn bile szde hkmet demokratik reform paketleri hazrlyor, Avrupaya gidip gryor. Ama Trkiye ii snfnn ve halklarnn ne istediini dile getirmiyor. kenceye karysak, bu konuda Avrupallar istiyor diye deil de kendi insanmza saygl olduumuz iin kar kmamz gerekir. Sanki bunlar nemli deilmi gibi, Avrupallar kandrmak iin birtakm reformlar yapyor grnmek, halk da buna inandrmak istiyorlar. Devletten beslenen aydnlarn kafa yaps bu olunca, maalesef sosyalizm, komnizm adna ortaya kan birok sol aydn -buna belli llerde kendimizi de dahil ediyoruz, hibir suumuz, hatamz yok diye sylemiyoruz- halktan kopuk bir gerei yaamaktadr. Halkn, emekilerin durumunu zmleyerek yol almaya alan bir yaklam yerine, burjuva aydnlarnn geleneini bir anlamda solda devam ettirmilerdir. Ekim Devrimi dnyann birok lkesini olumlu etkilerken, Trkiyede Ekim Devriminin takipisiyiz diye ortaya kanlar olmasna ramen, Ekim Devriminin zne, ruhuna bal ciddi bir komnist hareket oluturulamad. Bir yandan son ana kadar Sovyetilik izgisinde srklenildi; dier yandan da ierde devletten kopmu, halkn isteklerini, problemlerini temel alan bir devrimci politika, devrimci rgtlenme, devrimci mcadele gelitirilememitir. Ac ekmesine, hapishanelerde, ikencelerde ldrlmesine ramen, devletin dnda devlete ramen, solun kendi dinamizmiyle bir devrimci rgtlenme, bir devrimci mcadele gele-

nei yaratamam olmas bu aydn yapsndan ileri geliyor. Pratik olarak da dnce anlamnda da bunun istisnalar vardr. Mcadele yllarnda Trkiye komnist hareketinde Hikmet Kvlcml veya Mihri Belli gibi taviz vermemi, teorik olarak da bir eyler retmeye alm devrimci nderlerimiz, aabeylerimiz yaamsa da, onlarn pratii bylesine bir rgtlenmeye, bir mcadele hatt oluturmaya yeterli olmad. Bundan ilk bir kopuu 1970 k diye sylenen, THKO, THKP-C ve TKKO gibi rgtlenmelerde ifadesini bulan, ayrca devlete kar devrimci bir mcadele kanal amaya alan eilimlerde gryoruz. Ancak bu eilimler de tarihi olarak ok byk anlama sahip olmalarna ramen, rgtsel planda ve mcadele alannda somut bir baarya ulaamadklar iin ksa zamanda imha oldular. Onlarn takipisiyim diye ortaya kan eitli hareketler de o gelenei belki mrit gibi savundular; ama ona uygun bir pratik, bir gelime salayamadlar. Bugne gelince, Trkiyenin ekonomik, politik durumu ve dier konular zerinde uzun uzun durmak istemiyorum. Yani gnlk gazetelere bile bakarsak her ey anlalyor. Devletin bakanlar, babakan, genelkurmay her demelerinde aresizliklerini ortaya koyuyorlar. Bir yandan byk Trk milleti, Trk milleti yle, Trk milleti byle gibi en kaba rk bir propaganda srdryorlar, dier yandan da Trk devleti adna -be milyon bor almak iin Avrupa lkelerinin almadk kapsn brakmadlar. Emeki ynlarn kaak almak zere Trkiyeden kartyorlar. Ortaokul, lise anda olduumuz dnemde kyden ehre g eden halk, baba ocan sndrd, baba ocan terk etti diye knanrd. Biraz da feodal yarglarla bu yaplyordu. Ama imdi insanlar varn younu, evini barkn, ailesini terk edip Avrupaya, baka lkelere kamaya alyor. Orada onu bekleyen isizlik, basit bir sosyal yardm veya inaat iilii, kaak iilik, plk vb. ilerde en alt dzeyde bir yaamdr. Bir insan kendi lkesinden, kendi yurdundan bylesi bir ama iin kaacak kadar zor durumda braklmsa, devlet asndan artk o sistemin kurtulmas, k zor olur. Krdistanda gelitirilen smrgecilik zerinde ok uzun durmak istemiyorum. nk onun sonular bugn ortaya kmtr. Birok kimse tarafndan kabul edilen gerekler Trkiye halkn da, Krdistan da soyup soana evirdi, pazarlad, emperyalist devletlerin kar iin her trl ykn altna koydu. Bugn yle bir noktaya geldi ki, kendilerine akl veren emperyalist lkeler de kendilerine yardmc olacak durumda deil ve Trkiye kapitalizmi byle bir kmaz iine girdi. Bunu 12 Martta askeri-faist bir darbeyle zmeye altlar, istediklerini tam yapamadlar. 12 Eyllde gerek halk ve ii hareketindeki, gerekse Krdistandaki gelimeler daha kkl yeni bir faist darbeye sevk etti. 12 Eyll sonras dnemde devletin btn kurumlar faistletirilerek, halkn 1961 Anayasasyla gelen nispi demokratik haklarn da kstlayp deitirerek, tam faist, halka bir nefes borusu bile brakmayan devlet yapsn oluturdular ve zannettiler ki, bundan sonra artk t kmayacak. nk birok devrimci ldrld, birok devrimci hapislere atld, rgtlenmeler datld, byk bir tahribata yol ald. Ekonomik olarak artk halkn her trl sendikal vb. haklar elinden alnp smr azami orana karld. Zannettiler ki, halk sesini karamaz. Ama gryoruz ki, ksa bir dnemde kendi anayasalar da delik deik oldu. Kenan Evren Bu anayasay ben deldirtmem derken, gn gemeden kendisi bu anayasay savunamaz hale geldi. nk Trkiye halk kendi basit demokratik taleplerini savunurken bile anayasay inemek zorunda kalyor. Bununla birlikte esas olarak Krdistandaki mcadele zannediyorum onlar en ok artan konu oldu. Krdistanda bylesine bir mcadele beklemiyorlard ve uzun dnem -be terrist var, onlar ldrdk, ldreceiz dediler. Eskiden Sovyet ajanl var diyorlard. Sovyetler Birlii kt, bu sefer baka devletler buldular, ama her geen gn bu yalanlar kendilerini de kandramaz hale geldi. Bugn kendileri de ok iyi biliyorlar ki, Krdistandaki devrimci mcadele halk tabannda baarya ulat. On yl nceki sradan bir Krt emekisiyle bugnk bir Krt emekisinin dnyaya, olaylara, devlete, kendi geleceine ve kiiliine bak altst oldu. Yeni bir devrim bu anlamda Krdistanda baarld. Bu devrimin baarsnda hepinizin aln teri, ehit olan ve Diyarbakr Zindannda direnen yoldalarn emekleri var. Bu devrim bu anlamda baarya ulat ve TCnin Krdistandaki halk artk yeniden baka yolla durdurmas, kontrol altna almas, terrle korkutmas mmkn deil. Terrle belki halka bi-

raz daha ac ektirebilirler, zarar verebilirler, ama halk kazanmalar veya kendilerine baka bir ekilde balamalar pek mmkn deil. Bu ii acaba nasl kontrol altna alrz? diye bakalar, emperyalist devletler ve kendi snf karlar zedelenenler urayorlar. Elbette onlar kendi karlar asndan urayorlar ve uraacaklar. Yani bu anlamda ok kolay bir zafer yok. Ama halkn gnlnde, halkn bilincinde bir devrim gerekleti. Burada baz yoldalarla ikili, l sohbetler de yaptk. Trkiye devrimci hareketi mcadele yrtt; birok ehit verdi, ikencelerde direnenler de ok oldu. Ama smrgeci-faist devleti karsna alan, onu ykmay hedefleyen, bu erevede halka gven veren bir rgtlenme, mcadele kanal yaratmad. Bunun sebepleri zerinde durmak istiyorum. Bata sylediim gibi, Trkiye devrimci hareketi kk burjuva aydn karakterini aamad. Kendi halknn gereklerini, problemlerini ne karmak, bunlara bir zm bulmak, bundan sonra da bu dorultuda kararl bir mcadele vermek yerine, daha ok benzin gibi abuk parlayan, ama abuk snen, devamn getiremeyen -kk burjuva snf karakteri de buna uygun- bir mcadele izgisi izleyince, tabii ki halkta belirli bir gven yaratmas ve devamnn salanmas mmkn olmad. Silahl mcadeleyi savunanlar da, savunmayanlar da var; ama sylediinde tutarl, sylediini yapan, o dorultuda kararl bir mcadele izgisi gelitiren olmad. Olmad iin de, birtakm ufak tefek baarlar salansa da, can alc bir baar, ciddi bir halk rgtlenmesi yaratamam durumdayz. Devletten kopmayanlarn, devletin koyduu snrlar iinde sosyalizmi, muhalefet akmn gelitirmeye alanlarn dnemsel olarak ksmi baarlar olsa da, faist bir darbeyle veya sk ynetimle devlet tepelerine bindii zaman -halkn zaten gveni yok-, topladklar potansiyeli de brakp daldlar. Bugne kadar ki Trkiye sol hareketinin geliimi ksaca byle oluyor. Btn bu olumsuzluklar sayarken, asla gnah karmak gibi bir dncemiz yok. kincisi, Trkiye devrimci hareketinin gemite birok baarszl, u anda da birok eksiklii olsa da, bu anlamda gemiimizden utan duyacak veya piman olacak bir pozisyonda olmamamz gerekir. Eer devrimciysek byle bir pozisyonda deiliz demektir. Btn bu eksiklikleri, yanllar bilerek ve bugn Krdistanda gelien devrimin deneyimlerinden, sonularndan da yararlanarak, Trkiyede bu dediimiz erevede gerekten devletle die di bir mcadele yrterek mevziler kazanmalyz. Bunu yapmaya alyoruz ve bunu yapabildiimiz lde Trk halkna gven vermek sz konusu olur. Krdistan halkna kar enternasyonalist dayanma da ancak byle olur. Krt ve Trk Halknn Bugn de Yarn da Birbiri in Yapaca ok ey Var Krdistanda zellikle 1990 sonras, PKK nderliindeki devrimci mcadelenin somut baarlar grlmeye balandktan sonra, gemite Krdistandaki devrimci harekete u ya da bu ekilde souk bakan, hatta dmanlk yapan baz sol evrelerin eilimleri ve tavrlarnn deitiini gryoruz. Bu phesiz olumlu bir durumdur. Yani yanln neresinden dnlrse iyidir. Ama gerekten enternasyonalizmi savunuyorsak, devrimci mcadeleyi baarya ulatrmak istiyorsak, sadece yle veya byle iyidir, yaasn PKK demek yetmez. Bunlar Trkiye devrimcileri asndan belirtiyorum. Trkiyede bizzat devrimci mcadeleyi gelitirmek ve ileri bir adm atabilmek ok nemlidir. Bunu yapabildiimiz lde Krdistan halkna en byk enternasyonalist yardm yapm oluruz. Bugnk mcadele kztka, gemiten beri sylediimiz birok sz daha ak ortaya kyor. Gemite Yaasn halklarn kardelii, yaasn iilerin birlii diye barrdk. Bugn Trkiye ve Krdistanda sadece teorik dorular veya gzel szler deil, hepimizin ihtiya duyduu, bunu yapamazsak kesin zaferi elde edemeyeceimiz bir dnemden geiyoruz. Trkiye devrimcileri asndan enternasyonalist grevleri yerine getirmek, Trkiyede devrimci mcadeleyi bizzat gelitirmek oluyor. Burada baz yoldalarla sohbet ettik. lkedeki tartmalar biraz daha dolayl, kstl, biraz daha sylenti dzeyinde olabiliyor; tm yaynlar her zaman elde etme, okuma, tartma imkn yok. Trkiyede zellikle legal planda birtakm g birlii, u bu almalar olurken, Trkiyeli baz devrimcilerin yeni bir parti oluturma abas ierisinde olduu, bunu PKKnin kurduu gibi sylentiler sz konusu oldu. Sylentiler nemli deil. Gerekten Trkiye halknn

devrimci mcadeledeki rgtlenme ihtiyacn kim, nasl giderebilecek, yani buna nasl somut bir cevap verilecek, bunu kim baarabilecek? kincisi de, Trkiye ve Krdistan halklarnn birlii nasl olacak? Krdistan konusunda deiik grler olmakla birlikte, Bu tek rgtle olur, onun dnda Krdistanda bir rgt kurmak yanltr dncesini gemite savunduk. Trkiye devrimci hareketlerinin belirli bir ounluu bunu savundular. Buna deiik biimlerde zm de bulmaya altlar. rnein seksiyon rgtlenmesi veya baka rgtlenme biimleri tartlyordu. imdi yirmi yl sonra geriye dnp baknca belki inanmak zor, ama o zaman bunun maddi artlar vard: Trkiye devrimci hareketi gelikindi veya 1965lerden sonra zaten Krdistanl birok devrimci o rgtlerin kuruluunda da, ynetiminde de, kavgasnda da son nefesine kadar yer alm ve iki halk birletiren anlar, mcadeleler, deerler yaratmt. Dolaysyla byle bir ortamda zaten birok Krdistanl devrimci doal olarak bu rgtlenmede yer alyordu. Bugn artk byle bir eyin tartlacak yan yok, yani pratik mcadelede belirli gelimeler olmu. Trkiye devrimci hareketinin o zamanki baarszln rgtsel biimdeki bir yanllktan ok, urada grmek gerekir: Trkiye devrimci hareketi Trkiye halknn, ii snfnn sorunlarna doru, kkl zmler retebilmi, bunlar devrimci rgtsel geleneklere dntrebilmi deil. Kald ki, Krdistan halknn konumunu da doru deerlendirip bir zm getirmemitir. Trkiye sol hareketi, Trk ve Krt halknn yirmi, yirmi be yl nce iinde bulunduu duruma doru zm getirip, doru bir mcadele izgisi gelitirebilseydi, biim meselesi fazla sorun olmazd. Biim meselesinden ziyade, halklarmzn doru bir mcadele hattna ekilebilmesi sorunu vard. Bu baarlamad. Daha sonraki dnemde smrgeci zora ramen, Krt halk iindeki birok tahribata ramen, Krdistanda devrimci mcadele filizlendi, geliti ve glendi. Bugn devlet, ancak uaklarla birok yeri bombalayarak ya da her gn birka emeki, devrimci insan ldrerek yol amaya alt, ancak halk asla kazanamad bir noktaya geldi. Bir devrimci harekette gelime olunca, mcadele kztka dost ihtiyac da artyor. Yani devrimci bir g olunmadan belirli dostluun, dmanln farkna varlmyor. Ama halk mcadeleye baladka, mcadelenin boyutlar geniledike, bir yandan dmanlar bir yandan dostlar artyor. Krdistan devrimi bugn bu durumda ve bu durumda da kendisine en yakn dost olarak Trkiye devrimci hareketini gryor, elini uzatyor, fakat karlnda fazla ey bulamyor. Yani gemiteki devrimci birlik almalarmz pratik olarak -dnce olarak demiyorum- ok baarl olmad. O zamanki yoldalar balayabilecek ortak ve birlikte kararlar alnd. Ama pratik adm atmada fazla baarl olunamad. Bu durum Trkiye devrimci hareketinin birtakm yetersizliklerinden, bizlerin eksikliklerinden ileri geldi. Bu benim kanaatim; yoldalarla tartmalarda da bu ortaya kyor. Trkiye devrimci hareketinden biraz umut kesme -bunun hakl nedenleri de var- var. Bize ok gvenin demiyorum. Bunun anlam da yok. nk nce Trk halk gvenilir bir dzeye gelmek zorunda. Trk halknn devrimci potansiyelini harekete geirebildiimiz lde herkes gvenir. Nasl ki, Krdistan halknn devrimci potansiyelini harekete geirebilen bir rgt ve mcadele ortaya ktnda, -be yl nce kfredenler bile sayg duyuyor veya olumlu bir yaklam tutturmaya alyorlarsa, Trkiyede de Trkiye devrimci hareketi, Trkiye ii snfnn, emekilerinin ekonomik smr, ulusal ve dini basklar anlamnda -baka zmlenecek sorunlar varsa, o anlamda da- sorunlarn zmleyip, bu temelde ciddi bir mcadele gelitirdii, Trk halkna gven verdii lde dier halklara da gven verir. Yani Trkiye devrimci hareketinde yaygn olduu gibi, Biz yle kahramanz, yle yaptk, byle yapacaz gibi sylemlerin ok fazla anlam yoktur. Son drt yldr silahl mcadele alannda belirli bir gelime salama, legal alanlarda hem belirli bir hareketlenme salama, hem de dier glerle belirli bir birlik gelitirme durumu sz konusudur. imdi bu dorultuda gcmz orannda aba sarf ediyoruz ve edeceiz. Trkiye ve Krdistan devrimleri arasndaki ilikiyi gelip geici rgtsel dayanma veya benzeri bir iliki olarak grmyoruz. ki halkn bugn de, yarn da, sosyalizm mcadelesinde de, sosyalizmden sonra da -dnyadaki sosyalizm deneyimlerinin baarszlna bakarsak- birbi-

rimiz iin yapabileceimiz birok i var, birbirimize verebileceimiz birok ey var. Tarihi yaknlk da var. Dolaysyla Trkiye ve Krdistan halklarnn kaderi, gelecei bu kadar birbirine yakn grlrken, bugn devrimci mcadelesini ykseltmeyi gndeme getirmemek, ykseliine kafa yormamak mmkn deil. Bu adan biz bu yoldalarn abasn olumlu bulabiliriz. Trkiye halkna, devrimci dinamiklerine, devrimci potansiyeline bir sesleni istei, niyeti, kararll var. Ama onlarla her trl g birlii, her trl dayanma ancak pratik gelime iinde olur. Zaten Krdistan devrimci hareketinde gelime olduu lde belirli ortak bir aba iine girdik. Bu daha ileri gtrlemiyorsa, nce kendi halk gerekliimize oturma, bu zeminde belirli bir gelime salama zorunluluundan kaynaklanyor. Bunu salayabildiimiz lde ittifaklar anlaml olur. Dier yoldalarmzla burada daha nce tarttk. Gemite Faizme Kar Birleik Direni Cephesi ve Devrimci-Birlik deneyimleri oldu. Szl olarak ve kt zerinde anlaamayacamz hibir sorun yok. Sorun, bunlarn pratikte baaryla uygulanmasdr. Bu konuda tartmal, bu konuda gr alveriinin artrlmas gerekiyor. Trkiye devletinin i borlarn, d borlarn saymaya gerek yok; ekonomik olarak, siyasi olarak, insani olarak Trk halkna verebilecei bir ey yok. Bu rejimin karabildii en reformcu ynetim Demirel-nn hkmeti olmu, seimlerden sonra demokrasi ve ekonomi paketi getiriyorlar. Bu reform paketi dedikleri; Trk halknn da Krt halknn da hibir talebine cevap vermeyen, Krteyi gstermelik serbest brakma oldu. imdi Krt partilerinin kurulmasndan bahsediliyor. Btn bunlar kurulsa da, Trkiye ve Krdistan ii snfna, kylsne, ezilen halkna kkl bir kurtulu umudu yaratmas mmkn deil. Tersine oyalama, kandrma amacyla getirilen eyler hibir temele dayanmyor; hepsi de gstermelik, d kamuoyunu aldatmaya alan, ama esas olarak halk aldatmaya alan tedbirlerdir. Bunlarla halkmzn ferahlamas, tatmin olmas mmkn deil. Bunlar reddeden devrimci bir mcadele gelitirmemiz gerekiyor. Biz u anda Trkiye devrimci hareketinin bir parasyz. Bir paras olarak da zerimize den grevleri yapmaya alacaz, yapacaz. Trk halk iinde de belirli bir saygnlk, bir gelime salayabildiimiz, Trk halknn desteini alabildiimiz lde, zannediyorum o zaman Krdistan halkyla dayanma her alanda ok daha somut bir anlam, bir ierik kazanacaktr. Sizlere imdilik teekkr ediyorum. Daha sonra sorularnzla daha zengin tartabiliriz. Trkiye Devrimci Hareketi 12 Eyllde Yaad Yenilgiyi Ge Kavrad TKP-Kvlcm Temsilcisi: TKP-Kvlcm adna tm savalar cokuyla selamlyorum. Ben de zellikle son Newrozda ortaya kan, daha da akla kavuan TC hkmetinin politik tavr ve ona kar, devrimcilerin durumuyla ilgili grlerimi aklayacam. Hkmet, 12 Eyll sonras szde politik ortam yumuatmaya niyetli ve reformcu grnmeye alan bir hkmet, fakat iki ynl taktii hibir zaman elinden brakmad. Bir yerde Krdistanda onlarn deyimiyle PKK terrn tasfiye etmek iin urat, didindi. Trkiye tarafndaysa radikal devrimci klar da hibir zaman karlksz brakmad. Taktiinin br yz ise, eitli reform umutlar yaymak oldu. Pratie geen u anda sadece zordur, zorbalktr. Hkmetin szlerden teye gitmeyen bu reformlarna herhalde inananlarn says da sradan insanlar asndan bile gittike azalyor olmal. Newrozla birlikte hkmet Krdistanda gcn denemek istedi. Bu ok ak, sanki randevulam bir kapma olacakt. Bu anlamda btn gcn yp hi deilse frsattan istifade, kendi vurabilecei en ezici darbeyi vurmaya niyetlendi. Fakat PKK bu hazrlklara frsat vermedi. Ayaklanmann olduu birka ehirde kuatma yapt ve sonra geri ekilmek zorunda kald. stelik dnya kamuoyunda da epey itibar yitirdi. Trkiye baka adan yeniden tartma konusu oldu. Fakat buradan ortaya kan gereklik udur: Bu hkmet, 12 Eyll dengelerinin deimesinin bir rndr. Yumuak, reformist yann ortaya koymaya alsa da, son tahlilde gerek Krdistanda, gerekse Trkiyede hibir zaman zoru eksik etmeyecektir. Biz bu hkmetin doduu gnden bu yana reformist laflarna laftan teye deer vermedik. Ancak halk ynlarnn basksyla, zoruyla hkmet zorland lde bekli baz admlar atabilir. Aksi taktirde ondan teye bir adm atma ans yoktur. nk mevcut gler dengesinde hkmetin d-

nd reformlarn birkann gerekletirilmesi bile dengelerin hzla bozulmasn, hkmet koalisyonun da bozulmasn dourabilecek sonulara yol aar. Onun iin nmzdeki gnlerde daha ok mevcut gler dengesinde dman zorunun ve zorbalnn stte grnecei bir taktik mcadele srecek gibi grnyor. Byle bir momentte Krdistandaki zmden balarsak, bazen gazete manetlerine yansyan federasyon tartmalar gibi bir gelimeye TCnin yakn zamanda kendi istei ile yanama ans olduka azdr. Bunun iin iki koulun, daha dorusu iki srecin gerekli olduunu dnyoruz. Birincisi, TC eer byle bir ey konuacaksa, o konumadan nce bu sre yaanmal. Zaten bugn Krdistanda fiilen bir federasyon sreci yaanyor. Bu sre derinletike, TC byle bir uzlamaya doru adm atmaya zorlanabilir. Dolaysyla nce fiilen bir federasyon sreci gerekiyor. Krdistandaki hareket, Ulusal Meclis vb. politik admlarla herhalde bu ynde nemli admlar atma hazrl iindedir. kincisi ise, hi phesiz ayn dmann, ayn egemen snfn denetiminde tuttuu topraklardayz; dolaysyla Trkiyedeki devrimci mcadelenin ykselmesi gereklidir. Ama Trkiye tarafna baktmzda, bunun iin umut veren fazla bir belirti yok. Buna biraz daha derinliine deinmek gerekir. Trkiye devrimci hareketi 12 Eyllde bir yenilgi yaad. Fakat yenilgiyi kendisi ge kavrad. Gerek ge davranmas, gerekse yenilginin derinliini kavrayndaki zaaflar sonucunda bugn yenilgiden teye artk bir rme srecine girdiini tespit etmek durumundayz. Trkiye devrimci hareketinde rmeyi ynden gryoruz. Birincisi; TP, TKP, TSP diyebileceimiz veya bizim burjuva-sosyalizmi diye isimlendirdiimiz, daha ok Sovyetlerin glgesinde Trkiyede belli bir mcadeleyi yrtmeyi denemi ya da Trkiye halk iinde orta halli sendikaclar seviyesinde rgtlenmekten teye gidememi bu siyasi eilimler, sosyalizmin knden sonra siyaset sahnesinden paldr kldr silindiler. Bugn ortak kurduklar bir parti olsa da, bunun adm atabileceini pek ummuyoruz. kinci yndeki rme ise, kk burjuva radikalizmindeki rmedir. Douu 1960lar sonrasdr. Esas olarak antiemperyalist mcadeleye dayanan bu kk burjuva radikalizmi, yani Trkiye topraklarnda Amerikan postalna kar mcadele parolasyla yola kan bu hareket, dmann dorudan Amerikan emperyalizmi olmadn grdke, Trkiye egemenlerini tanmaya doru adm attka, 12 Eyll yenilgisiyle birlikte yle kttan bir kaplanla ya da her an sklp atlabilir bir ibirliki snfla kar karya olmadn, tersine olduka gl, kkl bir tekelci-kapitalizmin egemenliiyle yz yze olduunu kavrad. Bunu kavrar kavramaz da liberallemeden edemedi. u anda onlarn en irisi meru muhalefet meclisi parolasyla ileri kyor. Btn devrimciler, solcular, ilericiler mevcut dzen iinde bir meru muhalefet olutursun parolasna kadar geldiler. Liberalizmden kurtulup, radikalizme doru yol almas olduka zor grnyor. Bir bakma Trkiye devrimci siyasi sahnesinde sanrm bir liberal taraf olarak varlklarn koruyacaklar. nc ynden rmeyi genel olarak yle tarif edebiliriz: Trkiyede esas olarak kylln hareket noktas olan ve gemite Krdistandaki rgtlenmesi ile k yapan, sosyalemperyalizm tezleriyle tandmz siyasetlerin maddi temelini Krdistandaki mcadele hemen hemen btnyle sildi. Gerek teorik ve stratejik kavraylar, gerekse pratik kkleri asndan yerlerinden edilmeleri, bu hareketlerde de nemli bir rme sreci balatt. Elbette ki bu saydmz ynl rmeye urayan siyasetler giderek devrimci mcadele alanndan silinecek deiller. Herhalde varlklarn koruyacaklar. Genel olarak devrimci zemini koruma anlamnda tarzlarnda nemli zaaflar olduu ak. Bu rme dnda kalmay baarabilen siyasetler ise, herhalde nmzdeki gnlerde Trkiye devrimci hareketindeki bu byk ve olduka sancl kabuk deitirmede kendilerini yenileme ansna sahiptirler. Dierlerinin ok fazla ansl olacan sanmyoruz. Mcadelenin eski tarzda tekrarnn nasl yenilgilere yol at ok ak. lke olarak Trkiye devrimci hareketi dar ufuklu taktiklerden kurtulabilmelidir. Ayn zamanda dven siyasetler esneke, dosta ve cesaretlice taktik ittifak kurabilecek yetenekte olmaldrlar. Birbirleriyle konumalar bile bugne kadar olduka zor oldu. Bu zaaf elbette ki bizim amzdan geerli deil. Biz genellikle devrimci mcadele zemininde grdmz siyasetlerle ittifak yapmay, pratik adm

atmay hep gerekli grdk. Fakat bu konuda kk dalar ben yarattm hesabyla, neredeyse baz siyasetlerin yanna yaklamak bile mmkn deildir. imdi o devler ister istemez cceleti, nk taktik ufuklar son derece dard. Mcadeleleri kk burjuva bencilliinden teye gitmemitir. Bundan kurtulduumuz lde gelecee daha hzl gidebiliriz. kincisi, ynlarla bulumamz engelleyen gerek bizlerin taktik zaaflar, gerekse dzenin kurduu engelleri daha radikal, daha hzl tasfiye edebilmeliyiz. Bu konuda Trkiye ii snfnn etrafnda rlm sar sendikaclk a bugne kadar sendikalar iindeki muhalefetlerle belli llerde hrpalanabildi. Bu emberi daha radikal, daha usta taktiklerle paralayabildiimiz lde ii snfnn ve halkn enerjisi aa kabilecektir. Bu konuda da ksa vadeli taktiklerle bugne kadar gelindi. ncs ve elbette ki en nemlisi, Krdistanda ykselen ulusal kurtulu mcadelesine kar alnacak tavrdr. Krdistandaki mcadelenin bugnk seviyesinden artk onu grmemek mmkn deil. Fakat Trkiye devrimci ortamna bakldnda, Krdistandaki gelimeleri halen kendiliinden gelimeler olarak grebilecek kadar siyasi krlk gsterebilen siyasetler vardr. Ayrca bizim amzdan 1992de Krdistandaki gereklii grmek de ok fazla anlaml deildir. nk neredeyse son alt yedi yl canhra admlarndan sonra, artk gzlerle grlebilecek, elle tutulabilecek noktaya geldikten, inkr mmkn olmayan bir noktaya vardktan sonra hareketi kabullenmek tek bana bir olumluluk deildir. Esas olan oradaki mcadeleyi Trkiye kesimine ayak uydurabilecek taktikleri gndeme getirmek, Trkiyedeki devrimci mcadelenin hzn artrabilmektir. Yoksa platonik vgler ya da benzeri yaklamlar bizce ok fazla anlaml deil. Esas taktik halka, Krdistandaki mcadelenin hzna yaklaabilmek, bu anlamda Trkiyedeki devrimci mcadeleyi dediim taktikler erevesinde ykseltebilmektir. Sa olun. Krdistandaki Devrimsel Gelime Krdistandan Daha Fazla Trkiyenin Siyasi Olgusu Haline Geliyor A..: Trkiye tarihi, siyasi gelimesi ve devrimci hareketleri zerine ok ey syledik, tekrarlamayacaz. zellikle 1992 yl bandan itibaren hz kazanan, Newrozda kendini iyice aa karan baz gelimeleri daha iyi anlatma gereini duyuyoruz. Baz kavramsal arpklklar var. zellikle bunlar resmi dzeyde gerekletiriliyor. Bu ayn zamanda kaynan gemiten alyor. Trkiyenin gerei ayrdr, resmi sylemi ayrdr. Onun halka yansmas, hatta devrimci kesime yansmas da olduka gelikindir. Devrimci eylem, tarihi dzelten eylemdir. Resmi sylemle pratii arasndaki elikiyi ve gerein ne olduunu aa karma zelliine de sahiptir. Bu haliyle ok iyi bir gelimenin yol acsdr, yol temizleyicisidir. Daha dn hkmetin yeni bir bildirisini duyduk: Trkiyedeki btn rklar, etnik gruplar, dinler, mezhepler egemenlie ortak olarak katlmlardr diyorlar. Krt gerei, dolaysyla Batnn da sktrmas karsnda, Onlar da birinci snf vatandatrlar, onlar da egemenlie eit koullarda katlmlardr diyebiliyorlar. Hem de yzleri kzarmadan bunu aka sylyorlar. Bu anlamda TC temsilcileri kendilerini yeniden savunma gerei duyuyorlar. TC egemenlii nasl bir egemenliktir, nasl kurulmutur? Gnmze kadar nasl gelmitir? Krt-Trk ve dier aznlklar, hatta dinler, mezhepler ve cinsiyet dzeyinde bile katlm nedir? Btn bunlar zaman zaman deerlendirilmeye allmtr. Fakat imdi nemli olan, yeniden egemenlik tanm yapmalardr. Bu egemenlik tanm iinde ad geen kategorilerin de yol aldn belirtip demokrasiye olan ihtiyalarn vurguluyorlar. Onu da gelitirebilecekleri son bir demokrasi paketiyle szm ona cevaplandrmak istiyorlar. Bunlar gelien devrimci hareket karsnda kendilerini savunma refleksleri biiminde karmza kyor; iyi niyetle, dnerek ortaya attklar kavramlar deildir. Trk egemenlii zerinde gerekten iyi durmak gerekir. Egemenliin snf, ulus ieriine ok daha iyi yaklamak gerekir. Resmi tarih tesinde gerek nedir? zellikle onu propaganda eden, direkt halka ve giderek devrimci kesime kadar yanstlmalar nedir? Etkileri nasl bir arpkla yol amtr? Bunlar deerlendirme ihtiyac vardr. Bizim hareketimiz bir anlamda pratik mcadele ile bu arpkl dzeltmeye alt. Hi phesiz bazlar bunu teorik yapmak istiyorlar. Teori gerekleri aa

karmakla birlikte, bunu ok az kesime kavratabilir. Fakat devrimci eylem gerekleri milyonlara kavratabilir. in bykl de buradadr. Zaman zaman unu sylyoruz: Teorik baz dorularn milyonlara mal edilmesini pratik gelimeler salyor. TC ile teorik hesaplama yaplmak isteniyor. Bu nemlidir. phesiz pratik hesaplamay arpc yapmak, hem kitlesellemek asndan, hem de bizzat pratik-politika asndan byk neme sahiptir. Trkiye zerine gerekten daha kesin ve sylenecek ok daha doru eyler var. Hi kimsenin bu lkede kalmak istemedii belirtildi. Trk halk da buna dahildir. Avrupada o kadar horlamasna ramen, ufack bir frsat bulan, ailesini alp gidiyor. Tek bana bu bile gerekten rezilce bir durumun yaatldn gsterir. Herkes g etmek istiyor. Trkiyede kaplar ak braklsa belki de kimse kalmayacak. Bu bir saptamadr ve dorudur. stanbula Trkiyenin drtte biri ylm durumdadr. Halkn ne tr bir cendereye alndn bu rneklerden daha iyi yanstan bir ey olamaz. Krdistan tamamen boaltlm durumdadr. Tarihin yakn dnemine bakalm: Rumlar ok acmasz bir imha altnda denize dkldler; kurtulanlar adalara, Yunanistana kendilerini zorbela attlar. Ermeniler yine kzlca kyamet iinde dnyann drt bir yanna savruldular. Aznlklar iddet politikasyla zaten en iyi Trk kesildiler, en iyi Trk pozisyonunu alarak kurtulabildiler. Krtler de smrgeciliin en ktsn kabul ederek varlklarn koruyabildiler. Trk halk da, dediim gibi, eer kaplar alsa bir grup ar soyguncu, vurguncu dnda hepsinin kamas sz konusudur. Bu feci bir bunalmdr. lkesine, halkna sahip kmak ve yaamak isteyenler iin zerinde ok durulmas gereken bir durumdur. Biz buralarda her gn sizlerle yaama sayg zerinde nemle duruyoruz. Yaama tutkularnza deer vermek istiyoruz. Bu nedenledir ki, lkesi bu kadar yaanmaz duruma gelenlerin, halka bu kadar ka yaatanlarn fazla iddial olmamalar gerekir diyorum. Bu durum, yle rmeyle, birbirini aldatmayla geitirilecek bir durum deildir. Bir de unu syledik: Bizim devrimciliimizde, hatta rgt iinde bile bakalarna gcmz yetmiyorsa, kendimize yklenerek salam durmak, bu ynde ne kadar snrl bir mevzi elde kalmsa, o mevzilere mthi yklenerek, en azndan devrimci onuru, insanlk onurunu muhafaza etmek esastr. Yapabileceimiz en son ve en nemli i budur. Biz bunu yapmaya altk. PKK direniiyle siyasi, askeri baarlardan teye, insani ve demokratik zellikleri ayakta tutmaya altk; buna byk zen gsterdik. Eer tutarllk isteniyorsa, bunun dnda baka bir seenein dnlemeyeceini vurguladk. Bu yaklammzn belli bir gelimeye yol at da biliniyor. TCnin btn yalanlarn dzlyoruz, maskesini dryoruz. Bu hayli nemli bir gelimedir. yle inanyoruz ki, nmzdeki dnemde PKKnin askeri ve nemli siyasi baarlarndan ziyade, Krdistan gerekliini aa karmak kadar Trkiye gerekliini de bir o denli aa karmak gibi ok nemli bir etkisi olacaktr. Ortaya kan Krdistan gereklii, Krt kimlii snrldr. zerine daha ok ey sylenecek ve bu temelde dnm salanacaktr. imdi gndeme yanl bir biimde giren Trkiye gereidir. Her ne kadar egemen snf ve ulus diliyle Trkiye zerine muazzam nutuklar ekilmi, ciltler dolusu kitaplar yazlm ve her trl resim ekilmise de, gerekte Trkiye tannmyor. Trkiye nedir? Trkiye insan kimdir, Trk ulusu nedir, Trk halk kimdir, kimler asndan nasl ifade edilmitir? Kavramlar da teorik olarak biliniyor. Bu konularda baz eyler yazlm, ama devrimci bir dzenleyici ve kitleler asndan fazla aa kartlm deil. Gerekten Trkiye halk kimliine kim sahip kacak? Trkiye kimliinin bugnk kapitalizmi var. Gerekten bir Trkiyeden bahsedeceksek, bu yle Osmanldan kalma, Cumhuriyette temelleri yle atlan ve gnmzde yle tekelci bir kapitalizmle hesab grdrlen bir Trkiyeden bahsedeceiz. Kimlerin Trkiyesi sorusunun cevab; bir avu paann, brokratn, vurguncunun Trkiyesi olarak kendisini zihinlere egemen klmtr. Bu halka yutturulmuluk lsnde hemen herkes de yle Trkiyemiz, yle halkmz laflaryla kendini aldatmann en ars biiminde ortaya kyor. Avrupann pln en iyi i, en iyi yaam olarak sinesine oturtabilenler iin bunlar syleniyor. Yani arpkl yayorlar ve onu ayn zamanda vecek kadar da kendilerini yanltarak yayorlar. Buna kar tepkileri ok arpk ve ok sahtedir. Yani daha ar ovenizme dyorlar. Ya slamc ya da Kemalist kesiliyorlar. Trk halknn

bu konuda kendine gveni, kendi kimliini bulmas belki de ender rastlanacak cinsten mulaktr. Trk ulusuluunun bu burjuva niteliini iyi bilmek lazm. Trk halknn bu burjuva ulusuluk iinde eritildiini bilmek gerekir. Eskiden de Osmanlclk iinde eritilmitir. Kendine gre bir ulusuluu, kendine gre bir demokratik izgiyi tutturamadn biliyoruz. Buna zellikle son krk elli ylda iine girdii halklarla yaatmak isteini gryoruz. Kendi egemenleri tarafndan Trkiyeyi NATOya teslim ederek, imdi de Avrupaya teslim ederek mrn uzatmak istediini biliyoruz. Trkiyeyi ayakta tutamadklar gibi, smrmeye de gleri yetmiyor. Daha ok Avrupaya, Amerikaya dayandrarak, onlarn payn gittike artrarak egemenliklerini uzatmaya alyorlar. Hem de bu eine ender rastlanmayacak ekilde Al, halkm sana kle, al, lkem sana peke ekilmi diyecek kadar pervaszca yaplyor. Bunun iinde kimler vardr ve hangi yanlglarla yer alyorlar? Bunlarn hepsi Trkiye gereinin bilinmesine, halkn kendini tanmasna baldr. Biz Krdistan iin uluslararas smrge vb. kavramlarla karlk veriyoruz. Trkiye belki de ondan daha mulak, daha deiik bir dzeyde uluslararas yeni smrge durumundadr. Bal bir lke olmasna ramen, ne kadar kimin olduu, kimin zerinde ne kadar ne uyguland belli olmayan bir grntedir. ok oven Trk ulusuluu tarafndan elde tutulan, ama znde herkese peke ekilen bir lke, bir halk grnmnde olan Trkiye bugn Amerikaya satlmtr. Amerikallamayla kurtarmaya alyorlar. Avrupa, Almanya bunu bize kar savunmaya alyor. Bugn oven evreler ok iyi biliyorlar ki, bunlarn destei olmadan Trkiyeyi savunamazlar, maskeleri aa knca da kaarlar. Gryoruz ki, bunlar gerekten ok sahte milliyetiler. Kesinlikle bir kar toprana toz kondurtmayz dedikleri bu Trk vatann ve geleneini, skrlarsa rahatlkla brakp kaabilirler. Soyacaklar kadar soymular, satacaklar kadar satmlar. Bu ne d belirsiz veya bilinen ama kendini artk halka sahtece yklemi kesim, her trl d ve i politikay kullanarak, gerei mulaklatrp halka yutturarak iktidarn yrtmek istiyor. Halk ok perian ve sefil durumdadr. Kendisi iin politik hayat, kendisi iin g sahibi olmay dnmyor. Gerekten Trk halkn ne temsil ediyor, ne kadar temsil ediyor? Szm tabii ki devrimci teori ve devrimci pratii yaygnca yaamak isteyen gruplara, rgtlere deil. Onlarn abalar her zaman deerlidir. Hakim olan duruma bakarak sylyoruz. Burada byle bir durumun belirleyici olduunu gryoruz. Devrimciler bu duruma mdahale etmek istediler, teoriyle aklk getirmek istediler. ok sert baz pratik darbeler vurarak aa karmak istediler. Fakat baar ok snrl kald. Teori ne kadar doru olursa olsun, pratik ne kadar devrimci olursa olsun, baary zorlamad m ve kitlelere mal olmad m yenilmekten ve pskrtlmekten de kurtulamaz. Devrimci akmlar galebe almak isterler. Galebe almaynca kendileri baka bir cereyan, baka bir saldr altnda can verirler veya gdk kalarak baka mecralara akp kaybolabilirler. Mulak geree teorik ve pratik hamle ile yklenme iddialar, niyetleri, dnceleri, rgtleri ve baz eylemleri de var. Ama bunlar Trk halkn kendine getirecek, ok geri ve zor konumu aacak bir sarsntya neden olacak nitelikte deil. Her eyden nce Trk halk kimlii, Trkiye kimlii ne kadar yklmal, yklacak neleri var? Yerine konulacak deerler ne olmaldr? Devrimci diye tabir edilen Trkiye kimlii nasl olmaldr? zellikle rgtler ahsnda nasl temsil edilmelidir? Bunun militan nasl olmal ve en nemlisi de pratik baarlar nasl salayabilmelidir? Btn bunlar sorundur. zm iin zerinde dndmz tek ey udur: Acaba biz Krt kimliine kazandrdmz baz siyasal gelimeleri, sonular buraya nasl oturtabiliriz? Buna talip olan var m? Gerekten Trkiyede devrim yapmak isteyen var m? Trkiye halkna, Trk kimliine devrimci ierik kazandrmak isteyen var m? Btn bunlar niyet ve dnce dzeyinden karp pratikletirmek, hatta bir yaam tarz haline getirmek ne kadar mmkndr diye dnyoruz ve mdahaleyi bu temelde gelitirmek istiyoruz. Devrimci hareket asndan Trkiyede fazla die dokunur bir gelime olmamakla birlikte, halen almalar var. Tabii ki bylesine konumlar karsnda insann fke duymamas mmkn deildir. Fakat fke duymakla da bir ey deitirilemez. are gerekli. ounuz buralara bu ortamdan gelmisiniz. ok ak ki, kendiniz bu elikileri en alalarak yaayan dzen kurum ve kurulularndan geliyorsunuz. Byle bir arpkl yayorsunuz. Krdistan kiiliiyle

ve nemli oranda Trk egemenlii ile alabildiine attk. Bu, kendini tanmlayamam, netletirememi, neye ve hangi hkme mal olduu belli olmam bir egemenliin daha da katmerli bir ikinci, nc elden trevi ve bize yansmasdr. rgt iini netletirerek amak istediimizde, karmza bu etkilerin kiiliiniz zerindeki yansmalar her gn kt. Yirmi yldr devrimci saflarda bunu netletirmek iin aba gsterdik. imdi nemli bir dalgalanmaya yol amtr. zellikle bizim son eylemler ve hatta nderlik konumu zerine elikili, alaka saldrlar kadar ok saptrc deerlendirmeler de yaplyor. yle bombalarz veya yle taktiklerle sktrrz, kuatrz dediler. Burada bizleri ajiteye ekmek isteyen dkn ok. Devrimin istismarclar ok. Onlar kullanarak devrimci hamlemizi, nderliimizi boa karmak isteyenler de az deil. Krdistanda ortaya kan gelimeleri utanmadan, sklmadan nasl peke ekebileceklerini dnenler kadar, hkmetin de ok ahmaka Biraz daha bastrrz, tasfiye ederiz biiminde kendini iddial bir politikaya kaptrdn gryoruz. Devrimci Politikalarmz Temelinde Gelimeler Yaanyor Olas gelimeler phesiz farkl olacaktr. Newroza ilikin sylediklerimiz belki tmyle gereklemeyecek, ama hkmetin ve ordunun istedii gibi bir gelime de asla olmayacaktr. Nitekim ok ksa bir sre iinde ortaya kan durum da byledir. u andaki mevcut durum, ne hkmetin ok baarlyz diyebildii, ne de bizim her ey istediimiz dorultuda geliebilir diye rahatlkla karlayabileceimiz bir durumdur. Ama gelimelerin daha ok bizim devrimci plan ve politikalarmz temelinde gelitii sylenebilir. Devrimci hareket eitli mevzilerde gelimesini srdryor. te ve dta her trl egemenlie ramen, brakalm gerillann durdurulmasn, hznn bile kesileceini sanmyorum. Planland gibi ve yaplan hazrlklar sonucunda sanyorum hzndan bir ey kaybetmeden kat be kat gelimeye yol amaya devam edecektir. Halk hareketinin de znde fazla kesileceini sanmyoruz. Belki daha deiik mecralara, kanallara aktlabilir. Belki ilk bakta hz biraz kesilmi veya grnm bastrlm gibi gzkebilir; fakat iin iin ok daha alevlenerek, akkor hale gelerek adeta scak bir devrim durumuna gelmesini srdrecektir. En nemlisi de, Trkiyenin kaplarna kadar gelip dayanm olan devrimci gelimedir. zerinde daha kapsaml durulabilir. Gerek Trkiyedeki iktidarn oluumu, icraat tarz, gelenei ve gerekse altta halklarn yaad gerekler nedeniyle Krdistan diye tabir edilen alandaki devrimsel gelime imdi Krdistandan daha fazla Trkiyenin bir i siyasi olgusu haline geliyor. Zaten batanda yleydi, ama aa kmamt. Devrim imdi bunu daha da iyi aa karyor. En yakc etkilerini Trkiye zerine tarabilir. Trkiye zerine gnmzde bu temelde dnrken, 1920ler Trkiyesinde zellikle Kemalist tarihe, hatta komnist hareketin grlerine baktmzda, daha ok bu sahalarda bir eyler ifade ediyordu. Krdistan ortaa karanl altndayd. Bu airet, feodal, eyh nderlikli abalarn baar ansnn olmad daha o zaman bilinebilirdi. Gelien Trkiye kapitalizmi elli altm yldr, belki o dnemden gnmze kadar bir yaam tarz olarak kendisine inanabildi. Bir sistem Ben de bir yaam tarzym diye ortaya kt. Fakat 1960lardan, 1970lerden gnmze doru bu kapitalizmin artk bir daha iflah olmayacan, kendine gvenini yitirdiini gryoruz. Dalavereyle vuraca kadar halk, devrimcilii vurdu; smry en kt tarzda, hayali ihracat rneklerinde grld gibi, tam bir vurgunla idare etme gibi bir duruma geldi. Krdistan bu yllarda kendini biraz dile getirdi, siyasi bir ifadeye kavuturdu ve eyleme de gtrd. Tabii ki en ok ac eken, en ok sylemek isteyendir. En ok lme yatrlan, en ok yaamak isteyendir. imdi onu oynamaya alyor. yle anlalyor ki, nmzdeki dnemde Krdistan Devrimi kendi rotasnda yryecei kadar Trkiyeye de saparak veya Trkiye zerine de bir rota izerek egemen snf ve ulus kapsn zorlayarak ve hatta krarak ieriye girebilecektir. Ne getirir, ne kadar deitirebilir, ne kadar hzla devrimci akm haline dnr? Bunu abalar gsterir. Son yirmi yllk deneyimden balangta bize hakim olan bir anlayn zorluunu ortaya karmtk. imdi 1930lar Trkiyesinde de rnekler almalyz. O dnemin Komnist Partisinde Dr. Hikmet Kvlcmln smrge Krdistan tezi vardr. Aslnda umutludur. Oradan bir eyler olabileceine dair inanc vardr ve bir Krt hareketi bekler. Bilinen nedenlerden tr

bu hareketin geliememesi sz konusu ve Trkiye Devrimi iinde bu hareketin nemini bu deerlendirmelerde grmek mmkndr. Daha sonra Trkiye Devrimi, TKPnin tasfiye edilmesi ve kendi kendini tasfiyeye uratmasyla snd gitti. O yllarda Krdistandaki isyanlar da ayn ekilde snd gitti ve Dersim isyan ile birlikte son buldu. Her ikisi de benzer ekilde ayn tarihte tasfiyeye uratldlar. Yirmi yllk yaadmz bu sre iinde aslnda okumadan da, farkna varmadan da smrge Krdistann Trkiye iin ne anlama gelebileceini sylyorduk. Buradaki hareket az ok kendini aa vurmazsa, Trkiye Devrimi salkl geliemez yaklamyla ne kmtk. Bu teorik belirleme imdi pratik bir ifadeye kavumutur ve Trkiye Devrimini gelitirebileceini ortaya koymutur. Kar tez veya sosyal-oven tez ters sylyordu. Trkiye Devrimi gerekleirse, Krdistan kurtulabilir veya o zaman milli meseleyi aza alabilirsiniz diyordu. Bu ok geersiz, ok tehlikeli bir anlay oldu, Trkiye iin de tehlikeli bir anlay oldu. Aa kan, Krdistan Devrimi sadece Krdistann kurtuluu olmad, Trkiye Devriminin de geliimine yol at, hatta genel burjuva demokratik kna hizmet ettiidir. Kald ki, bugn demokrasi szcn azndan drmeyen bu hkmetin baa gelii tamamen o eylemlerin sonucudur. Dier yandan snrl burjuva-liberal gelimelerde de bu etkiyi grmek mmkndr. 15 Austos Atlmyla birlikte hzlanan devrimci savammzda ilk rn, aslnda Demireli kurtarmak oldu. Bunun politikaya dn yz bin, iki yz bin oyla gerekletirildi ve yzde yetmi oranna varan, onlara siyasi haklarn verilmesi mcadelemizin etkin olan sahalarnda ortaya kt. Aslnda bizim etkimiz olmasayd, bunlara politika yapma ans verilmeyecekti. Ardndan zaln geriletilmesi tamamen bizim eserimizdir. Son oy durumuna baklrsa, onun oyunu Krdistanda yzde ondan fazla drdk. Aksi halde bunlarn hepsi zaln oyunlaryd. zal gerileterek, ona babakanlk yolunu tekrar atk. Bunlar burjuva liberali geiniyorlar, demokrat geiniyorlar. nn iin de ayns sylenebilir. Mcadelemizin ilk etkileri, bunlar tekrar politikaya ve hkmete getirme biiminde olmutur. kinci nemli etki, sanrm daha ok demokrasiyi gelitirme ad altnda bir eyler yaplmak isteniyor. Bu son demokrasi paketi de biraz bununla balantl ki, bizim mcadelemize kar bu demokrasi paketi ileri srlyor. Trkiye halkna eer biraz demokrasi tannacaksa, hatta icazetli bir demokrasi olacaksa bile, bunun mcadeleyle ne kadar yakn balantl gelitiini iyi grmek gerekir. Fakat biz bunlar burjuva cephesinde ortaya kan etkiler olarak gryoruz ve burjuvazinin devrimci mcadelenin etkilerini istismar etmesi ve kullanmas biiminde deerlendiriyoruz. Mcadelemizin Trkiye halknn devrimci eilimi, devrimci-demokrat eilimi zerine yansmasn istediimiz, direkt olarak gelitirmek durumunda olduumuz bir etkidir. imdi yansma bu aamadadr. Burjuvalar, kk burjuvalar bu etkiyi kullanmaya altlar. imdi bu etki Trkiye halknn hizmetine, Trkiye halknn devrimci-demokratik mcadelesine yaylacaktr. yle anlalyor ki, biraz nce deinilen nokta veya dneme, aama budur. Devrimci mcadelemiz, Trkiye halknn devrimci-demokratik seeneini ncelikle var olanlar eletirme, yaama ans olanlar glendirme ve giderek kapsamn daha da genileterek onlara hareket olma ans verme gibi bir gelimenin iindedir. Sanyorum hkmetin de fark ettii tehlike budur. Mcadeleyi hemen tasfiye etmek istiyor. Kullanlan szcklerde bunu grmek mmkndr. Mcadele artk ehirlere ve Trkiyeye yansmtr. Krdistanla, Gneydouyla snrl olmaktan kmtr, Trkiye metropollerine doru yaylyor. Bu byk bir tehlikedir, zaten en ok da bu onlar panie sevk etmitir. Birok resmi szcnn deerlendirmeleri bu durumu gstermektedir. Trkiyeyi bulatrmayalm, hi olmazsa Gneydouyla snrlandralm diyorlar. unu doruluyorlar: Bu mcadelenin etkileri artk burjuvazinin istismar edemeyecei, hatta tasfiye edemeyecei kadar nemli bir aamaya gelmitir. Demirelleri, nnleri bu duruma getirmenin de tesinde onlar devirebilecek bir aamaya gelmitir. Gerekten onlarn oportnizmi onlar devirecektir. Devrimi kullanmak isteyenler, devrim tarafndan kullanlacaklardr. HEP rneinde bunu yaadk. Daha da fazlas, halkn devrimci seeneinin gelime ans vardr. Legal, illegal dzeylerde geliiyor, hzl geliiyor. Sanrm bunu barajlamaya alyorlar. Burada grev devrimci etkiyi salkl yanstmaktr. Son bir yldr gerek siyasi izgi

dzeyinde, gerek iliki ve baz pratikler dzeyinde salkl yansmaya zen gsterdik. Halen de aray iindeyiz, iliki iinde olmaya alyoruz. Bu mesele sadece mevcut devrimci gruplara ulamak deil, halka ulaabilmektir. Politikay deolojik Lafazanlktan karp Pratikletirebilen Bir Olgu Haline Getirmek Gerekiyor Trkiyede mulak bulunan bir halk kimlii var. Trkiyede net bir Trk halk kimlii ortaya karmak, onun iin devrimci bir halk hareketi ortaya karmak gerekiyor. Ayn zamanda ii snf var; ii snfnn kimliini ortaya karmak iin, ii snf hareketini ortaya karmak gerekiyor. Halkla kendi egemenleri arasndaki izgiyi iyi izmek, netletirmek zellikle belirtildi. ok dar rgt ilikilerini amayan ilikiler yerine politik gelimeye bu imkn veren iliki tarzna, mesela taktik nderlik hattna Trkiye gruplarn ekebilmelidir. Bu byk nem tayor. Yani politikay ideolojik lafazanlktan karp pratikletirebilen bir olgu haline getirmek gerekiyor. Hep izgi dzeyinde tartmaktan ziyade, pratik dzeye gemek, pratik dzeyden rgtler aras salkl iliki tarzna yol aabilmek, rgtler aras ittifak denilen ii salam gelitirmek gerekiyor. En nemlisi de, halkla ve snfla balantlarn salkl gelitirebilmektir. zellikle ii snfn saran sar sendika denilen, sendika aalar denilen aalarn elinden kurtarabilmek nemlidir. Bu sendikaclk maskesi altnda kontra ve korucular vardr. Bu konuda bir ataa, bir yenilenmeye ihtiya vardr. Yoksul kyllk de epey vardr. O kylnn sahte liberal havasn krmak gerekir. Bu kesime yaad kiiliksizlii atrmak gerekiyor. Aydnlar vardr. Ama bir hercmer yn halindedirler; ok bozuk, rm durumlar yayorlar. Nitelikli bir aydn demokratl gelitirmek nem tayor. Bunlarn rgtlendirilmesi ve rollerinin oynatlmas nem tayor. Buna salkl yaklamlar gerekiyor. Btn bunlar devrimci demokratik bir program ierir. Program kadar nclk, cephe tipi rgtlenmelerin geliimine ve eylemlilie ihtiya vardr. Baz eylemler mutlaka gerekecektir. nk snf iinde ajan barikatlar, yine devrimci hareketin iinde ajan mihraklar vardr. phesiz olumlu gelime iin ayn ekilde salkl bir eylem programna da ihtiya vardr. Bunlar bilinen hususlardr. Trkiyedeki aydn potansiyeli, devrimci potansiyeli aktif, pratik bir olgu haline getirmek imdi ok nemli. Ama pratie yanalmyor, pratik hata gelinmiyor. Bizde de bunun sancs ok ekildi. Halen de pratik hata sokmak iin olduka ykleniyoruz. Trkiye iin bu daha fazla byle yaplmak durumundadr. Trkiyenin devrimci birikimini, potansiyelini pratikletirmek, harekete geirmek ok nemlidir. Burada muazzam nitelikler var. Deiik gereklerle kendini deiik gsterme, zellikle ideolojik saplant dahilinde brakma yaanyor ve neden ittifaka gelinmez, neden ortak hareket edilmez biiminde mazereti bol klar yaplyor. Bunlar pratiklemek istemeyenlerin yapt sakat savunmalardr. Kendine gvenen devrimcilerin uzun soluklu olmak kadar ok geni bir yelpazeyle hareket edebilme yeteneinde olmay da bilmeleri gerekir. yle anlalyor ki, Trk egemen snf kendi lehesiyle kendi emekilerini ve onun temsilcilerini de bulank hale getirmi. Bizim hareketimizdeki akl, Trkiyedeki gerekleri ileri dzeyde akla kavuturmada rnek olarak deerlendirmekte yarar var. Hatta Trkiyeyi akla kavuturmak iin bizzat zorlayarak -buna ortak rgtlenme mi, ortak eylemlilik mi denilir, tek mi ift mi denilir, mhim deil- yapmak gerekir. Tartmak isteyen, ortak i yapmak isteyen evreler var. Tekrardan hepsine ok esnek bir yaklam iinde bulunduumuzu vurgulamak istiyoruz. Belli ki biz Trkiye ile uraacaz; egemen snflaryla uratmz kadar halk kesimleriyle de uraacaz. Gcmz snrl, bizde de i yapmak durumunda olan aklllar ok az. Egemen ulustan veya o koullardan yetimi olanlarnz -burada da ou byle yetimitirbu kadar az i yapabiliyorlarsa, bizim gibi ilkel ve zor koullarda -bu da mazeret deil- i yapmak durumunda olanlarn olanaklarn nasl olacan iyi bilmeleri gerekiyor. Fakat yine de uramaya byk deer bieceiz. Eskiden bu, Trkiyede Krt gereine kar sosyalovence yaplyordu. imdi PKK somutunda diyoruz ki, sosyal-ovenizmle ezilen ulus milliyetilii ayn ey deil ve bizden ezilen ulus milliyetilii beklenemez de. Bu, eskiden daha

tepkici yaklamlarla yaplyordu. Byle de olmayacaz. Bizde olmad, olmayacak. Krtlerde ibirliki milliyetilik vard. lkel milliyetilik -bugnk kk burjuva milliyetilii- dediimiz milliyetilik de bunu yapmak isterdi. Tepkici ve ok lsz yaklamlar ancak onlardan beklenir. Hatta sosyal-ovenizm ile ezilen ilkel milliyetilik aslnda ayn eyleri sylyorlard ve zaman zaman kendi aralarnda anlalyorlard. Bunun byle olduu grlmtr. Sosyal-ovenizmin, mcadelemizin hep Trkiye smrgeciliini grdn, ama Amerikay grmediini ileri sren baz grleri var. Buna da ksa bir cevap vermek gerekiyor. 1970lerde Trkiyede gerekten bir eyler syleniyordu. Hep antiemperyalizm deniliyordu. Ama genelde egemen snf ve Kemalizmin etkileri grlmek istenmiyordu. En ok bunu syleyen devrimciler kendi egemen snflarnn ve Kemalizmin acmasz darbeleri altnda ezildiler. Deiik bir tarzda, Krdistan Devrimi, emperyalizmi, Amerikay gremiyor, hep smrgecilii gryor deniliyordu. Trk smrgecilii nedir? Her gn ABD temsilcileri verdikleri demelerle, Trkiye btn yntemleri kullanarak PKK zerine gitmeli; sonuna kadar Trkiyenin arkasndayz diyorlar. Bu, Trkiyenin milli bask sisteminin arkasndayz, Trk smrgeciliinin arkasndayz demektir. ABDnin kollad bir rejimi hedef almak, nasl oluyor da ABDyi grmemek anlamna geliyor? ABDnin imha edilmelidir, tasfiye edilmelidir dedii bir hareketin ABDye, emperyalizme kar nasl mcadele vermediini izah etmeleri gerekir. Byle ucuz baz deerlendirmeler altnda temel gerekleri saptrmay bir tarafa brakmak lazm. Trk rejimini veya Trk egemenliini bize kar korumak isteyen ABDdir, Avrupadr. Yoksa bu rejim kendi bana yirmi drt saat bile ayakta kalamaz ve ABDnin en ileri bir karakolu gibi zerimize bela ettii bu rejimdir. ok aktr ki, iyi bir anti-Amerikanclk, antiemperyalistlik kesinlikle bu ileri karakolu uurmaktan geiyor. Bunu halen anlamama aynen una benzer: Trkiyede devrim yapalm, Krt meselesi o zaman anlalacaktr. Bu, ok khnemi bir teoriye benziyor. unu ok iyi grdk: Krdistandaki devrimci gelime olmadan, Trkiye Devriminin ad bile aza alnamazd. Bunu da iyi grp anlamalar gerekiyor. AntiAmerikanclk, antiemperyalistlik isteniyorsa, bunlarn en ileri karakolunun uurulmasn istemek gerekir. Bunu istemedike, bunlarn ok tutarsz olduklarn, devrimi inkr ettiklerini, hatta kendi egemen snflarn bilerek veya bilmeyerek rtbas etmek istediklerini sylemekte hakl oluruz. nk ok iyi biliyoruz ki, bu ileri karakol alrsa, anti-emperyalizm grevi en kktenci bir tarzda gerekletirilmi olur. Devrilen bir Trkiye ileri karakolu, Ortadouda emperyalizmin en byk darbeyi yemesi anlamna gelir. Bu da yoksullar dnyasnn, yani nc dnya denilen lkelerin mcadelelerinde muazzam bir ncln ortaya kmas ve slam halklarnn muazzam bir antiemperyalizme ynelmeleri anlamna gelir. Teori biraz pratie yol gstermeli, bulanklatrmaya yol amamaldr. Teori, hedefi en baa almaktan tutalm sralamay doruya tabi tutmay bilmelidir. Yoksa ne alnmas gerekeni arkaya alp gizlemek, ok sradan bir dzeyde olan da en ne alp sahte bir tarzda onunla savamak, teorinin en tehlikeli bir biimde kullanlmasdr ki, bunun ad da oportnizmdir, saptrmadr. Bu halen yaplmaya allyor. Bu tr abalardan vazgemek gerekiyor. Hemen belirtelim: Beiki Hoca da Krt milliyetisidir diyecek kadar kendilerinden geiyorlar. Bunlar son derece arpk ve kendi oven kinini gizlemek isteyen ucuz deerlendirmelerdir. Snrl da olsa, bu tip arpk grlerin halen srdrlmesini anlamsz buluyoruz. Yoksa ok kapsaml cevaplar verilebilir. imdiki grevlerimiz, Trkiye devrimci gruplarn, en azndan halen byleyiz diyenlerin teorik olarak ne kadar sefalet iinde olduklarn gstermek deildir. Sorun, daha ok pratik bir olgu haline gelmeyi iyi bilmektir. Biz ayn eyi radikal, eylemci baz gruplara ilikin de syleyebiliriz. Bunlar pratikleriyle ne kadar gl olduklarn, eylemci olduklarn sylemek istiyorlard. Fakat daha doru drst, tutarl devrimci ilikiye bile gelmeyi bilemeyenlerin devrimci yaam izmelerini, devrimci tutum gelitirmelerini tutarl bulmadm. Kaf danda olanlarn pek ciddi bir devrimci pratie yol aamayacaklarn biliyorduk, ama anlatamadk. Bunun da bir anlamda ovenizmle ilikisi vardr. Bu kadar kendini beenmi devrimcilik bunlarn ovenizmiyle ilgilidir.

Bugn Trk sisteminde, Trk kiiliinde dnyay kk grmek, Bir Trk dnyaya bedeldir deme anlay hayli etkilidir. Trkn dnyaya egemen olmasn bir yana brakalm, gnmzde bir Trk sadece en iyi p olabiliyor. Gerek bu kadar ortadayken, halen bu kadar sekter ve kendini byk gstermi bir kafayla hareket etmenin anlaml olmadn ok ak koyuyoruz. Szm ona baz radikal gruplar halen dnya devriminin merkezinde olduklarn sylyorlar. Brakalm onu, nasl yaadklarn ve yaatldklarn bilmeyecek kadar kendilerini sbjektivizme batrm olanlarn gittike gelien devrimci bir pratiin sahibi olmayacaklar ok aktr. Bunlar da nce dosta eletirdik; yapmayn, etmeyin dedik. Daha sonra devrimci gelimeler de onlara unu gsterdi: Devrimci pratikleriniz yok, gelitirdiiniz devrimci pratikler de ezilmeye mahkmdur. Bu noktaya imdi geliyorlar. Devrimcilik Tutarllk ster Radikallik iyi bir eydir. Fakat doru devrimci izgi altnda olursa iyi bir eydir. Bu konuda olduka esnek olmalar gerekir. Yani devrimin sorunlarn yerinde grmeyi, ok soluklu ve esnek bir yaklamla cevap vermeyi gerektirir. Bu noktaya geldiklerinde ancak radikalizmin bir anlam olabileceini, aksi halde kendi balarna da, devrimin bana da bela olmaktan kurtulamayacaklarn biliyor ve sylyorduk. Bu temelde elikili Trkiye gereinin, rtbas edilmi ve imhaya uram Krdistan gerekliinin iinden muazzam bir mcadeleyle buraya gelenler, imdi biraz daha kendilerini akla kavuturmu olarak baz gerekleri dile getiriyorlar. Daha da fazlas ina ilerine gemektir. Gerekten devrimcilik tutarllk ister. Bu ie inanm olan genlere ve halen bu ie varm diyenlere sylyoruz: Bir defa kendi yaamnz mengene altnda sktrp zn ortaya karacaksnz. Devrim en yaman gerektir ve o gerei kendi iinde iliklerine kadar yaayamayanlar gerekler karsnda mahvolmaktan kurtulamazlar. Devrimci olmak istiyorsanz, devrimci olmay kendinize kstas alacaksnz. Bunun da hayallerle fazla ilgisi yoktur, olduka gereki yanlar vardr. Bunu bilmek gerekir. Sizi rktmek iin sylemiyoruz; ama devrimcilik denilen meslei hakkyla renmek, hakkyla mevzisine girip gereklerine elden gelen her yetenei sergileyerek, hakkn vererek byle bir yaam tarzna dntrmek gerekir. Bastrlmz, ezilmiiz deyip devrimci olunamaz. Evet, bastrlm olmak ve bask altnda tutulmak devrimcilik iin bir itme grevi grdrebilir. Fakat bu yalnz bana byle ele alnrsa haydutlua da gtrr, en tehlikeli sapmalara da gtrr. Devrimcilik, yalnz bask altnda, zorluklardan kendini kurtarmak deildir; bundan tesine gitmeyi de bilmektir. Daha uyumlu olan, burjuva dzenini aabilecek yeteneklilii gstermek, onu duyguda, dncede ve yaamda sergilemek demektir. Bu gsterilirse, bu ilerde baaryla yol almaya devam edilebilir. Bu gcnz var m? Bu gce ulamak iin kendinizle urayor musunuz? Trkiye devrimcilii zellikle bu konuda atlm yapmak istiyorsa, hatta bizden daha ileri bir atlma yol amak istiyorsa, ncelikle inan kadar onun politik ifadesine, rgtllk ifadesine kendini inandrarak ve ancak byle yaanabileceini varsayarak bu ileri yapmaldr. Kendinizi ikna etmelisiniz, kendinizi yanltmamalsnz. Mevcut durumda ortaya kan gereklikte devrimci kiilik, kendini en ok yanltan kiilik oluyor. Aslnda devrimci kiilik, kendini en az yanltan kiiliktir. Teori kadar pratik gereklikleriyle de en planl, tertipli kiiliktir. Sznn adam olmay bilen kiiliktir. Kendine gerekten hakim olmu kiiliktir. Trkiyede kimlik anmas ileri dzeydedir, insann kimliiyle ok oynanmtr. En tehlikeli kimlik anmas da devrimcilerde yaanyor. nsan gerekten ok zlyor, fke duyuyor. Bu kimlik anmasyla brakn devrimcilik yapmay, nerede, nasl yer tutulabilire tanm yapmakta glk ekiliyor. Devrim en doruyu, en iyiyi, en gzeli yakalayabilme sanatdr. Bunlara bu kadar arpk bir kimlikle yaklamak mmkn deildir. Evet, Trkiyeyle uraalm, Trkiyeyle Krdistan i ie gelitirelim. Bu eer sosyaliste yaplmak isteniyorsa, onun eitlik ve zgrlk ilkesine hakkn verelim. Byklk kklk deerlendirmeleri bir tarafa brakalm. Egemenlerden miras kalan bu tip mlkiyet kokan hesaplar bir tarafa itelim. Sosyalist fedakrlk anlayn gelitirelim. Devrimci miras diye bir eye inanlyorsa, o mirasa da byle layk olunabileceini unutmayalm.

Btn bunlar belirtirken, Trkiye Devrimini de birlikte yapacaz. Muazzam aprakl, teoride olduu kadar pratikte de biraz ortaya kardk. Daha fazlasn nmzdeki dnemde gerekletireceiz. u an yaanlanlar kader deil. Bu kadar rme rahatlkla karlanmaz. Neye mal olursa olsun, biraz daha kararlca zerine yryeceiz. Sanyorum son zamanlarda bize ynelik baz eletiriler yapld, adn belirtmeksizin bunlara byle genel bir cevap vermekle yetiniyorum. unu da ok aka sylyorum: Trkiyede hangi grup veya parti ileri dzeyde i yapmak istiyorsa; silahl istiyorsa silahl, halkla istiyorsa halkla, militanla istiyorsa militanla yapmaya hazrz. ster ortak rgtlenme, ister g birlii, ister eylem birlii olsun, ama Mutlaka birlikte bir ey yapmak gerekir diyenlerin hepsiyle, ideolojik dzeyi, siyasi dzeyi ne olursa olsun, ortak i yapmaya almalyz. Ortak admlar atma gcn gstermeliyiz. PKKnin de hatalar, ideolojik, siyasi dzeyde birok sivri ve geri deerlendirmeleri, klar olabilir. PKKnin yryen bir hareket olduunu, her gn sonu stne sonu yaratan bir hareket olduunu ve bunun da bal bana kendini dzeltme hareketi olduunu kimse unutmamal. Her gn byle yryen, byle sonu ortaya karan bir hareket kendini her zaman dzeltebilen harekettir. Bunlar belirtmekle yetineyim. Sorularnz alabiliriz. Bizden akla kavuturulmasn istediiniz sorulara cevap verebiliriz. Ayrca yoldalardan da cevap alabiliriz. Baz sorularnz olursa tartmay daha iyi srdrebiliriz. Bu tartmamzda sorularn erevesini izmeye altk. Burada farkl farkl gruplardan, kkenlerden gelenler de var. Durumlar bir sredir az ok izliyorsunuz. Trkiyedeki tartma platformuna katk yapmak istiyorsanz, bu vesileyle bu platformu kullanabilirsiniz. Evet buyurun, sorularnz alalm. Ba.: Bir halk adna yola kanlar, ilkin onun nderleri kendilerini tepeden trnaa bu devrim iin hazrlarlar. nk byk sorumluluk, bir de vicdan istiyor. Trkiyede 12 Eyll ncesi halk adna hareket eden birok grup vard. Daha sonralar bunlarn elemanlarn eitli yerlerde tandm ve birounun halk adna hareket etme haklarnn olmad kanaatine vardm. Bunlar halk adna bir sr insan ldrdler, birok mahalleyi kuattlar. 12 Eyll geldikten sonra birounu sindirdi, birok insan ikencelerden geti. Sonuta halk adna hareket edenlerin byk bir ksm evlenip oluk ocuk beslemeye baladlar. Sizin hareketinizin veya Trkiyedeki devrimci hareketin nderliksel durumu tam byle olmasa da biraz buna yakndr. Mustafa Suphilerin grubu ok saf bir ekilde gelip kendilerini Karadenizde bodurdular. Daha sonra ortaya kanlar da Kemalist burjuvazinin burnunun dibinde siyaset yapmaya altlar ve ounlukla onun basks, oyunlar altnda yok olup gittiler. Mahirlerin klar gibi, dierlerin de klar ok grkemli olmasna ramen, lme gidileri belliydi. nderlii koruyamadlar, onlarn ardllar ise birer mrit olmaktan teye gidemediler. Mcadeleyi kr bir atmaya, intikam atmasna dntrdler. Bugn iin yola kanlar kendilerini Trkiye Devrimi iin nderliksel dzeyde ne kadar hazrlyorlar? Bunu bir hareketin nderi olma iddiasnda yola kanlara soruyorum. Yan balarnda olan bir PKK nderlii var. Bu nderliin yaamnda l bir halk bu duruma getirmesi var. Aralksz gelien bu nderlikten neler alabiliyorlar? Bu nderlik, Trkiye devrimci hareketi nderleri iin neyi ifade ediyor? A. .: Baka? B.: Trkiye solunda bizimle ilgili olarak genelde yle bir kan var: Hak etmedikleri halde kendilerine ok yklendiimizi dnyorlar. Parti nderliinin bir btn olarak eylem ve eletirilerini, kendilerinden umut kestiimiz ya da kendilerini anlayamadmz biiminde bir karlkla yorumluyorlar. Dnya tarihinde hibir ezilen ulus, ezenini ve ezenin egemenliini bu kadar derinlemesine incelememitir. Krdistan Devrimi bu adan Trkiye devrimci hareketinin hibir zaman elde edemeyecei bir imkn sunuyor. Fakat Trkiye solu kendini dzeltirken, gemiin yetersizliklerinden arnrken, gemiin baka bir kesi zerinde baka bir ekilde yenilemenin tesine gidemiyor. Sonuta o ke bir sre sonra gidiyor. Bu, Trkiye solunun bir zelliidir sanrm. Bu zellik konusunda dncelerinizi renebilir miyim? A. .: Baka? C.: Trk sol hareketi PKKnin ortaya kndan itibaren eletiri demeyeyim de, srekli bir karalama hareketine girimitir. Tm bu olup bitenler belli bir dnem birbirimizi anlamamak-

tan kaynaklanabilir. Krdistanda herhangi bir ey yoktu, belki bu yanyla mazur grlebilir. Fakat imdi devrimimizin geldii u aamada Trkiye hareketlerinden bir ksm halen gemiten pek farkl olmayan yaklamlar srdryorlar. Adeta Parti nderliimizin, partimizin tkezlemesi ve kendilerinin eskiden sylediklerinin doru kmas iin pusuda bekliyorlar. Bunun rneini hem cezaevinde, hem de darda grdk. u anda byk ihtimalle ayn eyler devam etmektedir. Parti nderliimizin, hareketimizin bunca samimi yaklam karsnda bu hareketler eer gerekten sosyalist anlaya bal kalacaklarsa, kendi gemilerini radikal bir bakla eletirmelidirler. Bu eletiri de -kiisel grme gre- yazl verilmelidir. Asl en byk zeletiri de Trk halkn bu bask cenderesinden kurtarmakla olur. Bu konudaki grlerinizi alabilir miyiz? A..: Evet. X.: Trk solu kkten budanmtr. Bu budama ilemi birka ekilde yaplmtr. Budama ileminde Trkiye devrimci hareketlerinin de etkisi olmutur. TKP-B hareketinin bu anlamda son gelimeler ve solun ulusal kurtulu mcadelesi konusundaki programn, dncelerini aklayabilir misiniz? Buna ek olarak da Trkiyenin barndan kacak olan ve an gereklerini yorumlayabilecek olan devrimci tipi izdiniz mi, onu teorik ve pratik olarak ilemeye baladnz m? T.D.: Ulusal sorun deil de, Trk halknn iinde bulunduu durum asndan... X.: Trk halknn ulusal duygular asndan. Y.: Trk sol hareketi tarihi geliim seyri iinde bir gelimeyi imdiye kadar salayamamtr. Her ne kadar belli bir mirasa sahipse de bu miras kullanlamamtr. imdiki durumu gemiten ders alarak deerlendirdiimizde, gemiten hareketle gl bir gelecee, zayftan glye varma gibi bir sonuca varmak mmkn. Bu ynl aba olmal. Bu ynl bir gelimeyi tam anlamyla salamamann nedeni, Kemalizmin etkisinden kendisini ciddi bir ekilde kurtaramamas olarak gryorum. Bunun devrimci saflara yansmas ise deiik tarzlarda olabilir. rnein eletiri ve zeletiri mekanizmasna yansy ok deiik oluyor. Kemalizm dnya halkalarn srekli hor grr ve srekli kendini stn tutar. Bu gerek sloganlarla, gerekse daha deiik tavrlar ve davranlarla kendini gstermektedir. Trk sol hareketleri evrede bulunan devrimci hareketleri beenmez, eletirir. Fakat i zeletiri konusuna gelince, kendine toz kondurmaz. Bu durum Kemalizmde de vardr. Trk sol hareketi, eletiri ve zeletiri mekanizmasna olan bu yaklamla Kemalizm arasndaki ba ne kadar kavramtr? Va.: Trkiyede snflar askeri temelde gerekleiyor. Osmanlya ordu damgasn vuruyor. Tanzimat hareketine ordu damga vuruyor veya Osmanlnn kadrolar Cumhuriyetin kadrolar oluyor. Ordu, yaam yukardan aaya doru, ekonomiden siyasete kadar hemen hemen her eyi ekillendiriyor. Byle bir resmi yaplanma, resmi bir yaam biimi, resmi bir kltr, resmi bir ideoloji ve resmi bir sanat var. Trkiyede devrimci hareket ilk kndan bu yana bu resmi yasann, ideolojinin, kltrn, sanatn ne kadar dnda oldu? Trkiye devrimci hareketinin -ilk kndan bu yana- bu resmi yasann biraz dna kmas 1980 ylna dorudur, ama 1980 ylna gelindiinde sonu pek farkl olmuyor. Yasann dna kma bu dzeydedir. klar olsa bile sonu olarak tasfiyecidir. Trk sol hareketi resmiyetin dna kmamtr. nk resmi ideolojinin karsnda gl bir ideoloji yaratamam ve bunu zor rgtlemesine kavuturamamtr. Gerekten zoru rgtleyen bir rgt ancak devrim sorununu omuzlayabilir. Trkiyede byle bir rgt oluturulamamtr. Neden resmi ideolojinin, kltrn dna klamyor? A..: Evet, baka? X.: Reel sosyalizmin yklnn nemli bir nedeni kiilik sorunudur. Trk toplumu kendi tarihinde deiik dnemlerde bir kiilik dnmne uramtr. Arkadan belirttii gibi, Trk aydnndan Trk halkna kadar her kesim gelimeyi Batllama olarak adlandryor, adlandrd. Bu aslnda bir kiilik dnmdr, yabanclamadr. imdi gerek militan tipte, gerek halkta, gerek rgtte devrimin ve yeni toplumun kendisine denk decek bir kiilik dnmn hi dndnz m? Bu konuda almanz var m veya bunsuz devrim yaplabilir mi?

Fe.: Genel olarak Trkiye devrimci hareketi bugne kadar tutarl bir askeri eylem izgisi oluturamam. Tarih incelendiinde bireysel suikast, bir takm eylemler dnda halkn devrimci enerjisini devrimci iddet dzeyine karabilecek kitlesel bir askeri izgiye gtrememitir. Bunun nedenleri nelerdir? Arkadalarn bu boluu doldurma konusunda ne gibi plan ve perspektifleri vardr? A..: Evet. Ya.: Bir halkn yaratl, yeniden var edilii sz konusudur. Bu, 1970lerle birlikte balar. Bu sre, Parti nderliimizin soylu emekleri ve abalaryla bugne kadar geldi. Yaln Kkn bir deerlendirmesi var: PKK nderlii blge apnda bir nderliktir diyor. Trkiye sol hareketinde bunun etkisi ne lde duyuldu? Bu durumdan kendileri iin ne gibi sonular kardlar? Dier bir nokta ise, 1992 ylnda partimizin zellikle alm olduu baz taktik hedefler sz konusu. Ulusal ayaklanma, ulusal ordulama ve ulusal halk meclisinin oluumu gibi. Bunlarn hayata geirilmesi iin tabii ki bata kendi z gcmz, yani Krdistan halknn iradesi sz konusudur. Belirleyici olan budur. Ancak bunun dier bir yn de birinci derecede ittifakmz olan Trkiye halk ve onun nder gcdr. Bu da gsteriyor ki, taktiklerimizi hayata geirmemizde faist Trk devletiyle zor srelerimiz olacak. Ortak dmana kar ittifak anlamnda desteklerimiz ne olabilir? Trkiye devrimci hareketin bilindii gibi iki ynl zaaf vardr. Bunlardan birincisi, sol hareket ierisindeki rmln bir gstergesi olarak bo bir tartma, gelitirici olmayan lafazanlk olaydr. Bu gerekten 12 Eyll ncesinden ok daha youn bir ekilde gndeme geldi. Bizansn rmln gstermek iin bir rnek verilir: Fatihin atllar Ayasofya kaplarna dayandnda ierdekiler meleklerin dii mi, erkek mi olduunu tartyorlarm. Bu tr tartmalar oluyor. imdi tarzlarmz bunu nasl aacak? Bu durum Trkiye solunun gndemindedir. Gerekten hangi abayla, pratikle ve eylemlerle bunu amay dnyorlar? Trkiye sol hareketinin tarihi bir gemii olmasna ramen, ne ii snfyla, ne halkla fazla bir btnleme salamtr. Yaratc taktikler gelitirememitir. Bugn Trkiye toplumuna baktmzda devrimin dinamii olabilecek gler, MHP ve MSPnin elinde bulunuyor. Bu nasl sol ve sosyalist harekettir ki, gelitirdii ve uygulad taktiklerle halk kucaklayamyor? Bu yenilgiyi giderme konusunda arkadalarn nasl bir abalar vardr? A..: Baka? Evet, buyurun. X.: Yeni bir rgtn ortaya kt eklinde bir sylenti var. Bunun da PKKli Trk arkadalarn oluturduu bir oluumu olduu syleniyor. Bu rgtn yeni izgisi nasl olacak? PKK ile ilikisi nasl olacak? A..: Baka? X.: Arkadalar Trkiyedeki sol hareketin yenilgilerini hep aydn tipi klara balyorlar. Bu zelliklerden dolay Trk sol hareketi iinde halen birok konu tartlyor ve bunlar birok ayrlklara neden oluyor. Deyim yerindeyse her gn ayrma sz konusu oluyor. Bunun nedenlerini aydn tipi zelliklere balamaktan ziyade, daha deiik nedenler de vardr. Bu nedenler aklanabilir mi? Arkada federasyon tartmalarndan bahsetti. phesiz federasyon tartmalar da her iki halkn ya da blgedeki halklarn ulusal ve snfsal mcadelelerini bastrmak amacyla oluyor. Bu konudaki dnceleri nedir? Bunda pratik ve teorik anlaylar, gelecee ynelik pratik almalar nedir? Bu konunun amlanmasn istiyorum. A..: Daha anlaml sorular sorulabilir. Konumalarda cevaplar bulunmayan ve belli bir aydnlatmaya ihtiya duyulan sorular dile getirmelisiniz. ok genel soru sormak doru deil. Aslnda aklk getirilecek hususlar var. Bunlar ok genel olamaz. ok gncel ve can alc sorular olabilir. Her bir soru zerine iki saat de durulabilir, fakat bu mmkn deil. Sorular birletirilerek cevap verilebilir. Benim bir yntemim udur: nce sorularn hepsini alrm, birletirerek genel cevap veririm. Para para genelletirerek cevap verebiliriz. yice aydnlanmak istiyorlarsa bu yntemi seeriz. Baka sorusu olan var m? X.: Krt tipini, smrgeci koullar altnda kalan bir tipi anlayabilmek mmkn olabiliyor. Fakat Trk tipini kafamda fazla canlandramyorum. Bunu anlamak istiyorum.

A..: Trk kimlii sorusuna aklk getirmemi istiyorsunuz. X.: kinci sorum da federasyon tartmalarna ynelik olacak. Federasyon konusu nasl ortaya konulabilir? A..: sterseniz ben sorular cevaplamay en sona brakaym. T.D.: Yoldalarn sorular ok, bizi yakalamken brakmak istemiyorlar. A..: Gnahn sizden karmak istiyorlar. T.D.: Gnahn bizden karmak deil de kafalarnda ne varsa onu burada netletirmek istiyorlar. Biraz da ondan kaynaklanyor. Anlatlanlar anlamalarna ramen salama almak istiyorlar. A..: Alnmayn ve kendinizi fazla skmayn. Sorulara anlaml cevaplar vermek iyi olur. T.D.: Trkiyede, cezaevlerinde ve buralarda birlikte oluyoruz, daima tartabiliriz. Tabii ki her toplantnn kendi snrlar iinde verimlilik dzeyi var. Bu adan mmkn olduu kadar zl olmakta yarar var. Yoldalarn sorularn birletirerek ksaca cevap vereyim. Sorumum cevabn anlamadm diyen arkada olursa tekrar cevap verebiliriz. Birinci konu, Trkiye devrimci hareketinin aydn nitelii, aydn dzeyine balama meselesi. Her devrimci hareket balangta ister istemez bir aydn karakteri tar. Trkiye devrimci hareketinde de bu var. Ben bunu vurgulamak istedim. Osmanl dneminde Krt halk iin yaptnz deerlendirmelerin ounluu, Osmanl dnemindeki Trk halk iin de geerli. Osmanl dneminde Trk halk, devlet tarafndan makbul grnen bir halk deil. Sarayl ynetenlerin yazmas, konumas Farsa ve Arapadr. Bugn Trkiye Cumhuriyetinin Krde kro diye hakaret etmesi gibi, o zaman da Trk demek hakaretti. Yani Trk, kyl ve ie yaramaz adam anlamna gelirdi. Aydnlarn, sarayn yaklam budur. Avrupada burjuva devrimleri gndeme gelince, Trk aydnlar bu sefer Batllayor. Yani Farsadan, Arapadan Fransz, ngiliz kltrne yneliyorlar. stanbulda birbirlerine msy, madam, moner, bonjur demeye balyorlar. Trk halkn yine hor gryorlar. Trk bu anlamda kullanlyor ve bu dnemde de yeni bir ey yok. Bu hastaln devrimci aydnlarda nasl devam ettiini anlatmaya alacam. Ekim Devriminden etkilenme elbette olmutur. Proletaryaya dayal bir gelime olmusa btn dnya etkilenmitir, Trk aydnlarnn etkilenmesi de doaldr. Dogmatik, yani bir nevi abloncu dediimiz bir tarz kullanlyor, bu bize kadar da srd. Leninin, Marxn kitaplar okunuyor, okumak gerekiyor, ama bu kitaplar kendi halkn zmlemek iin kullanlmyor. Bu olmaynca, devrimci mcadele vermeye ne kadar kararl olunursa olunsun baar elde etmek mmkn olmuyor. Trkiye devrimci hareketinin genel niteliini belirleyen biraz budur. Bizi balayan aile, din ve birok feodal yarg var. Devrimcilik yapmak iin bunlardan kopmamz gerekir. Ama bunlardan koparken -sanyorum biraz snf karakteri nedeniyle- hzl bir kopu oldu. Yani Marxn, Leninin veya bakalarnn baka yerde dediklerini aynen Trkiyede yapacamz ve Trk halkn devrime gtreceimizi zannettik. Byle yanlgl bir yaklam, bu anlamda halktan kopuk bir yaklam sergilendi. Halka belirli eyler versek de, ana grevde baarl olamadk. Halkn kalc bir devrimci rgtlenmeye kavuturulmas, kalc devrimci bir alternatifin hazrlanmas olmad; bu noktada ister silahl mcadele alannda, ister siyasi alanda olsun baarl olunamad. Onun iin o konuya vurgu yaptk. Eletiri ve zeletiri Devrimci nsann Vazgeilmez htiyacdr Bir yolda deinmiti, gerekten zeletiri konusu nemlidir. Burada devrimci hareketler hakknda bir takm olumlu olumsuz ey sylerken, eletirirken bu ayn zamanda TKP-B olarak kendimizin de zeletirisidir. zeletiri yapmak hem zor, hem kolaydr. Yani devrimci insanlar iin kural budur. Eletiri ve zeletiri, hatalar ortadan kaldrmak iin bir silahtr. Ama bununla oynanmaz. Nasl ki, acemi insanlar silahla oynaynca kendini yaralar veya ldrrlerse, eletiri ve zeletiri ile oynarsan da kendi kendini yaralarsn. Yani o silah amacna ulamam, amacna uygun olarak kullanlmam olur. Eletiri ve zeletiri devrimci insann vazgeilmez ihtiyacdr. Bu ne kadar zor olursa olsun yaplabilmesi gerekir. nk bunu yapamad srece doru bir i de yapamaz.

Bir insan, bir rgt devrimciyim diye ortaya kp da kendi hatasn ortaya karamyorsa, bunu eletiremiyorsa, zeletiri vermiyorsa zaten halka hi saygs olmaz. Yani halka faydal bir mcadele gelitiremez. Kendi amzdan, tartma dzeyinde ciddi zeletiriler yaptmz syleyebilirim. Yakndan takip eden arkadalar sanrm daha iyi bilir. Dnce baznda gemie ynelik, parti gemiine ynelik ciddi zeletiri yaptk, buna cesaret ettik. Fakat buna uygun bir pratik gelitiremedik. zellikle son drt, be yldr silahl mcadeleyi gelitirmeye abalarken, dier alanlarda yeni bir devrimci atlm yapmaya alrken, gerek bu saydmz sebeplerle, gerekse yeni mcadele koullarndaki acemilikler tam bir baar salamamann nedeni saylabilir. Baar nispi oldu, yetersiz oldu ve halen bunu amaya abalyoruz. Ama zeletiriler ve eletiriler sadece bakalarn karalamak iin veya benzer sebeplerle yaplmad. Trkiye devrimci hareketinin mevcut rgtlerinin birlemeleri bu saydmz sebeplerden dolay biraz zordur. Yani snfn, halkn mcadelelerine uygun perspektifli bir yaklam, zm getirememe, mcadeleye bir devrimci rgt gibi deil, bir ete gibi bakma vb. sebepler var. Bunlarn zerinde daha ok durabiliriz. Ortak bir eyler yapmak iin urayoruz; bildiri karyoruz, daha deiik iler yapyoruz. Ama pratik adm atmaya gelince, gereken dzeyde bir baar yok. Burada bence benzeri hastalklarn rol var. Bu noktada Trkiye devrimci hareketini zorlamak gerekir. Yani kt zerindeki birtakm tartmalar veya salon tartmalar yerine, kendi bildiini pratie uygulamaldr. Baarsn, baarszln grmeli, tartmal ki gerekten onlardan kurtulabilsin, kendisini yenileyebilsin. O zaman daha ciddi mcadele kanallar alabilir. Bu anlamda kimseye bir dmanlmz olmad. Gerek g birlii kurma anlamnda, gerekse rgtsel birleme deneyleri asndan baz abalarmz da oldu. Fakat ii snf temelinde, halk temelinde ciddi bir devrimci gelime salanmadan, rgtlerle bu tr diyaloglarla yol almak gerekten ok zor. Krdistandaki sizlerin mcadelesi zaten bunu yeteri kadar gsterdi. Baz yoldalar, PKKye yle diyorlar, byle diyorlar dediler. Onlara kalsa on be ylda kimseye anlatamazdnz, ikna edemezdiniz. Ama halk ynelimine doru, devrimci temelde gsterdiiniz gelime o insanlarn drst olanlarn vazgeirdi. Kendileri zaten iflah olmaz halk dmanysa onlarn ilac yok. Ama biraz drst, halka saygl olanlar nyarglarndan vazgeiriyor, mcadele srecinde daha da vazgeecekler. PKKyi Dman Gren Anlayn Krt Halkna ve Trkiye Devrimine Faydal Olmayacan Savunduk PKK nderliine, PKKye nasl baktmza gelince; gemite Trkiye solunun eletiri getirmesine paralel olarak, bizim de Krdistan meselesine rgtleme asndan yanl yaklamlarmz oldu. O dnemde pek de nemli engelleme sorunumuz olmad, olumlu yaklamlarmz oldu. Yalnz teorik dzeydeydi. 12 Eyll ncesi dnemde, Krdistandaki ulusal demokratik devrim, Trkiye demokratik halk devrimi sreci sz konusu oldu mu, bu iki devrim srecinin birlemesinin en byk olaslk olduunu savunduk. Ama bunlarn ayr gerekleme ihtimalinin olduunu da belirttik. nk dnya artlar, blge artlar, halkn mcadelesi gibi eyleri nceden kalplara sdrmak mmkn grlmyor. Krdistanda ayr bir devrim sreci gelitiinde, Trkiye devrimcilerinin grevi, Krdistandaki devrimci mcadeleyi desteklemek olmalyd. Bunu ilke olarak tespit ettik ve yaklamlarmz bu erevede oldu. PKKye yaklammz da bu erevede oldu. Gemite Krdistanda birtakm ulusal demokratik g birlii vb. giriimler oldu. Bu giriimlerde 1980 ncesi dnemlerinde olduu gibi, PKKyi dlamaya alan giriimler de oldu. PKKyi dman gren, dlamaya alan bir anlayn Krdistan halkna, dolaysyla Trkiye devrimine de fazla faydal olmayacan savunduk. Sanrm bu anlamda teorik olarak hatal bir tavrmz olmad. Olumlu, basit bir dzeyde de olsa, birok eylem birliimiz oldu. Bunlar bugne kadar da artarak srd. Yalnz unu da belirteyim: Trkiyeli devrimcilerin vahim bir hatas var. Bu konudaki eletirilere hak veriyorum. Bu dergilerin sayfalarnda da okuduk, halen okumaya devam ediyoruz. Dnyann dier bir ucunda biraz gelime olsa, Trkiye devrimci hareketi buna ok byk

kymet verir. O savalarn hatralarn yaynlarlar, onlar hakknda bilgiler yazarlar. Onlardan kendilerine gre ders karrlar. Bunlar olumlu eylerdir. Fakat Krdistandaki devrimci gelime karsnda renmeye kulaklar tkal veya hevesli deiller. Halbuki biz her yerden ders alrz, istesek en kolay ders almay bilen bir lkeyiz. Yani iki halk ortak dili konuabiliyor, yayn olarak her iki lkenin devrimcileri ortak imknlara sahip. Zaten birok alanda birlikte mcadele ediyoruz., gemite de ettik. En kolay, en yakn ders alabileceimiz bir devrimci hareket var, biz bundan yararlanmaya alyoruz. Trkiye devrimcileri asndan yaynlarmzda da bu konulara yer verdik. Sorun yararlanma, Krt halkna iyilik yapma sorunu da deil. Krdistandaki devrimci mcadeleye doru yaklamayan, bu mcadeleyi kabul etmeyen bir hareket, Trkiye devrimci hareketini, Trkiye Devrimini nasl baarya ulatracak? Biz devrimcilie baladmz yllardan beri halka ayaklann diyoruz. 1990-91 yllarnda Krt halk PKK nderliinde ayaklanyor. Yllardr halka devrimcilik adna kt zerinde bunlar sylemiiz. Byle bir ayaklanmann gerekletii artlarda bundan yararlanmak, Trkiye Devrimini yapmak isteyen btn devrimcilerin grevidir. Yapmazsa kendisini mahrum brakacak. Hangi anlamda dnrse dnsn, ders alma enternasyonal dayanma anlamnda dorudur. Trkiye devrimcilerinin ou henz bunu kavram deil. Meseleye halen eski llerle yaklalyor. Olumlu gelime var, ama yeterli deil. kinci bir konu, bu hususta bizim de niteliimizi belirleyecek olan mcadelenin bugnk aamasnda, yakn gelecekte birok tehlikeye parmak basyorsak, tehlikelere ramen devrimci mcadele geliebilir diyorsak ve gelitirmek istiyorsak, Trkiye devrimcilerinin en bata gelen grevi kendi lkelerindeki devrimci hareketi gelitirmedir. Bu konuda ne gibi giriimlerimizin olduu soruldu. Ksaca unu syleyebilirim: Trkiye devrimci hareketinin gemiinden, kendi gemiimizden, yani son yaptmz tartmada, eletirilerde birok ders kardk. Krdistandaki devrimci hareketler de birok ders karabilir. Trk halkyla daha yakndan ilgilenmeye, yani Trk halknn birtakm olumsuzluklarn zmleme ve onlara daha yaknlama olabilir. Trk halk tarih boyunca ayaklanm, zaman zaman Alevi isyanlarnda, baka biimlerde ayaklanm. Ama bunlar da 1920-30lardaki Krt ayaklanmalar gibi yerel dzeyde, dar kalm ve ezilmilerdir. Belirli bir evre dnda, halka hitap edebilen noktaya gelememilerdir. Bunun sonucu olarak gl devlet imaj Trk halknn kafasna yerlemitir; devlet baba deniliyor. Bu terim Trkeden baka ka dilde var? Burjuvazi Batda eskiyi, devlet babal ykmtr. iler ondan sonra iktidara gelmi tekrar ykmtr. Yani devlet baba diye bir imaj yok. Trk halknda da devlet baba imajnn yklmas gerekli. Siyasi iktidar yolunda, bu azgn kontra rgtne kar, sendikalarda sar sendikac biiminde, mahallelerde baka biimde, yine mafya-polis ibirlii biimindeki uzantlarna kar mcadele arttr. Krdistanda koruculuk veya zel tim ak rgtlendi. Trkiyede ise gizli bir koruculuk sisteminden bu anlamda bahsedebiliriz. yerinde ispiyoncu, yac, sar sendikac, yar mafya biimindedir. Yani bylesine bir ekillenme, sivil savunma birlikleri biimindedir. Bylesine bir devlet aygt karsnda, gerekten silahl mcadele yolunu amadka, Trk halkna gven vermek mmkn deildir. Bu, bizim eski yaklamlarmz da biraz terk ettiimizi, bunu atmz gsteriyor. Bunu salayamadmz srece atlm yapamayz. 1980 sonras dnemde zellikle ikenceyi, zindan, idamlar ve bunlarn sebeplerini halka anlattk. Ama bunlara kar mcadele yolunu gelitiremedik. Buna kar mcadele bilinci, rgtlenmesi yaratlmad srece, kence var, u var, bu var szleri Trk halkn bir nevi korkuttu, yani olumsuz sonuca yol at. Artk gizli veya ak devlet aygtna ynelik, balangta ehirlerde belirli bir baar kazanmas gereken, krsal alanla da uyum ve btnlk salayan silahl mcadele izgisinin tutturulmas greviyle kar karyayz. Bu dorultudaki giriimimizi yeterli grmyoruz. Bunu tamamlamak gerekiyor, bunu biz de yapabiliriz. Bunu doru bulan dier devrimci rgtler yapmaya alabilir. Gerekten baar kazand mddete onlarla her trl mcadele birlii yaparz, yapmamz da gerekiyor. Bunda herhangi bir sorun yok, ama nce yol almak gerekiyor. Yol almayanlarn yapaca birlik, kt zerinde kalmaya mahkm oluyor, bouna zaman kayb oluyor. Halka veya az sayda da olsa, devrim-

ci evreye bouna umut vermekten, zaman kaybettirmekten baka ie yaramyor. Bunlarn zerinde duracaz. Yani Kemalizmin, devlet ideolojisinin, resmi ideolojisinin dnda, ii snfnn, halkn karlarn ifade eden bir devrimci mcadele kiilii bunu yaratamazsa, bunun rgtlenmesini yaratamazsa onun bunun glgesinde kalabilir. Gemite kr bir biimde Sovyetilik, Maoculuk, Enver Hocaclk vb. eyler yapld. Bugn de kimsenin glgesinde kalnmyor, ama o da devrimci anlamda varlk demek deil, gitmek demektir. Dolaysyla Trkiye devrimci hareketi onun bunun glgesinde kalmamal, herkesle en st dzeyde dayanma, zellikle Krdistan halknn zengin mcadelesiyle en st dzeyde dayanma gerekletirmelidir. Trkiye devrimci hareketi bu politikay izlerken, esas olarak kendi halkn ayaa kaldrabilmelidir. Trkiye devrimci hareketi kendi halkn ayaa kaldrmadktan sonra, kendi halk iinde yer edinmedikten sonra baarl olamaz. Dou Avrupa lkelerinden birinde -eskiden fkra gibi anlatlrd- o mevcut rejimlerden biri yaknyor: yle yapyoruz halk uymuyor, byle yapyoruz halk uymuyor diyor. Dier lkelerin devrimcileri de Sizin parti kendisine gre halk bulamaz diyor. Yani devrimciler kendisine gre halk bulamaz, ama halk kendine gre partiler bulabilir. Oradaki devrimciler kendi halklarna doru bir yaklam gelitirip sahip kamadklar iin, bata ok gl de olsalar, ksa bir srede zlp gittiler. Bir yolda federasyon tartmalarn sordu. Yani devrimci mcadele gelitii lde reformlar yoluyla nn kesme abalar gndeme gelebilir mi biiminde soruyu anladm. Son , drt yldr ak olarak grdmz bir gerek u: Krdistandaki devrimci gelime imha edilmek, n kesilmek isteniyor. Bu sadece uak ve bombalarla deil, birtakm yalanc reform balonlaryla yaplmaya alyor. Krdistan Devriminin Trk halkna etkileri var. Bence olumlu etkileri de var. Bunlar krlmak isteniyor. Bunun Trk halkn etkilemesi, etkilerinin Trkiyede grlmesi, Trkiyede benzeri gelimelerin olmas kendilerini korkutuyor. Biroklar kimi snfsal kar, kimi emperyalist devlet kar hesabyla yeni tavrlar belirliyor. Geen yl AntiTerr Yasas ile ortaya kan, dayatlan da bu oldu. Yani devletin izdii snrlar iinde nefes alp verenler; sac, solcu, Krt, Alevici yaayabilir. Bunun dna kanlar da ezilir. Bunu yapmayan tasfiye ve imha etme planlar yaplr. Bu, askeri imha meselesi deil, dnce ve siyasi olarak imhadr. Trkiyede devletin u anda reform gibi gelimelerle ne Trkiye ii snfna, ne Trkiye emekilerine, ne de Krt halkna bir rahatlama salamas mmkndr. Reformlarn baarya ulat lkeler var: Bat Avrupa lkeleri, emperyalist lkeler gibi. Onlarn da niin belli bir baarya ulatn biliyoruz. Trkiye gibi -yeni smrgecilik deniliyor, yar smrge diyenler de vard- emperyalizme bal olan, emperyalizm tarafndan u ve bu dzeyde smrlen, kontrol edilen, ileri karakol olarak kullanlan bir lkenin Bat ekonomisiyle reformlar yapp ayakta kalmas mmkn deil. Bu ok abuk yklaca anlamna gelmez. Yani mcadele kztka dman da kendi silahlarn ortaya dkecektir. abuk yklacaktr diye kendimizi avutmayalm. Ama gerekten ykabileceimiz kadar da zayftr. Btn olumsuz ve geri zelliklerine ramen, bir halkn bylesi bir mcadele srdrebilmesi iin yeterli admlar atalm, gerekli rgtlenmeyi yaratabilelim. Krdistandaki pratiin gsterdii en olumlu ey de bu oldu. Devletin byk imknlarn yd, ordunun ve polisin en youn olduu yerde bunlar yetersiz kald. Artk geri evrilemeyecek bir srece girdi. Trkiye halknn da bu srece kendi devrimiyle katlmas iin yeterli potansiyeli vardr. Bunu aa karmak grevimizdir. Hepinize baarlar dilerim, sa olun. Trkiye Devrimci Hareketleri Doularnda Dzenden Kopmamlardr TKP-Kvlcm: Ben de sorular bir ya da iki ara balkla ksaca cevaplamak istiyorum. Genel sorular Trkiye devrimci hareketinin durumu, kendini yenileyememesi, srekli tutucu zemin zerinde kalarak kendini tekrarlamas vb. biimindeydi. 1965-68lerde pek ok kaynaktan devrimci hareket dodu. Bu hareketlerin kendi attklar sloganlardan, kendileriyle ilgili sylediklerinden teye, zleri neydi diye baktmzda, bugnk sonucu fazla artc grmyoruz. TP ile ilgili fazla bir ey sylemeye gerek yoktur; daha 12 Mart gelmeden parlamentarizm ve sendikalizmle ld. Ondan sonra TP miraslar zaten canlanamazlard. Sadece belli lde varlklarn srdrdler. MDD (Milli Demokratik Devrim)

kaynakl daha radikal grlen eilimlerin Trkiyede devrimcilie kalkmalarnn temeli neydi? Birinci konumamda da syledim, anti-emperyalizmdi. Bunu ister inden, ister Latin Amerikadan tam olsunlar, ister bizzat Trkiye gerekliinden hareket ederek bu tespiti yapm olsunlar, ama dvtkleri g emperyalizmdi. Kendilerini de ulusal kurtuluular olarak isimlendirdiler. Ama mcadele artt, gn geti, bu devrimcilerin karsnda dvecekleri emperyalizm (Amerika) Trkiyede birka s olarak var. Ondan teye Trkiyedeki gerek dman kavradka bu siyasetlerin de ufku deiti. Bu hareketler ilk karken, kimisi uzun sreli halk sava, kimisi politiklemi askeri sava dedi. Fakat ounda hedefin odaklat nokta, ABD emperyalizmine kar mcadele idi. Trkiyede dikkate, ciddiye alnacak modern rgtlenmi bir dman snf olduunu fazla kavramadlar. Ama o dmanlar da karlarnda grdkleri an liberalletiler. Bu gereklii kavramadnz taktirde bugnk sonucu srpriz olarak grebiliriz. 1968lerde Trkiye devrimci hareketi doarken, mevcut Trkiye devletinin ideolojik, politik snf yarglarndan ne kadar kopabildi? Koptuu lde yaama ans vardr, kopmad lde dzenin iinde evrimleecektir. imdi dzenin iine doru evrimleiyor. 1968lerdeki en devrimci laflar bile neticede ulusal koputan teye gemedi. Gemedii iin de esas dman olan Amerikan emperyalizmi nmzden ekildikten sonra, Trkiye finans kapitalini be yz binlik ordusuyla, modern tekilatyla, aramza szdrd ajanyla, polisleriyle 12 Eyllde daha komplike bir g olarak grdnde, o gnn radikalleri bugnn liberalleri haline geldiler. Bizim amzdan Trkiye devrimci hareketinin bugnk duruma dnmesinin nedeni, douunda dzenden kopmama zaafdr. Dzenden ancak belli lde koptu. Dzenin ancak belli noktalarna vurmay gze alabildi. Gereklikle daha derinliine yz yze geldii an ya devrimcileecekti -yle bir kesim de vard- ya da liberalleecekti. Snf temelinden dolay, dnyaya baklarndan dolay biz bu siyasetlerin gerici yanlarn o zamanlar vurgulamtk. PKKnin Trkiyedeki douuna, daha sonraki mcadelesine gsterdikleri tepki bu gerici yann bir gstergesi idi. Ancak o gn kalabalktlar. O gn onlarn sesi yksek kyordu. Dolaysyla baz bilinlileri de yanltabildiler. Fakat Trkiye finans-kapitalini yanltmak o kadar kolay deildir. Gl darbeler yedike, imdi baka taraflara doru liberallemek zorunda kalyorlar. Dier taraftan, Trkiye resmi bir topluma doru gidiyor. Trkiye solu bundan ne lde kopacak? Bunun aklamas udur: Ortadouda birok lkede burjuva devrimleri ordu klcyla yapld. Dolaysyla Trkiye halknda kabaca, ordunun bir itibar ya da bu resmi toplum yapsnn halkn bilincinde bir yansmas vardr. Bu krld lde sol hareket de, halkmz da bu yapnn iinden elbette kopacaktr. 1960lar, 1970 ve 1980ler herhalde bu konuda baz gelimeler yaratt. Ama istediimiz lde deil. Glge Tr Hareketler ve Kiiliklere Yer Vermeyiz A.: Bu konumalara karlk diyecei olan var m? Birka noktaya aklk getirmek isteyen var m? Sanrm yok. Trkiyeye mdahaleye ilikin tavrmza aklama istendi. PKK bnyesinde bir sredir faaliyette bulunan bir grup Trkiyeli yolda, Trkiye somutuna yansmaya alyor. Nasl ki Trkiye somutunda alan birok Krdistanl, Krdistanda devrimci mcadeleye katlyorsa, bizim saflarda da buna benzer az da olsa baz yoldalar, Trkiyedeki almay daha yararl buluyorlar. Bunu bir grup erevesinde gelitirmek istiyorlar. Uzun sredir ve halen de Trkiyenin irili ufakl birok yerlerinde varolan eilim, grup ve partilerden yakn tavr olanlar destekleniyordu. Yine de destekliyoruz. Fakat imdi bunu biraz daha ileri bir aamada gerekletirmek istiyoruz. Gruplarla, partilerle ilikileri birlik temelinde gelitirirken, bizim deneyimimizi Trkiyeye biraz daha iyi uyarlayabilecek ve bu anlamda birlie, direnie ve devrime katk yapabilecek bir grubun da faydal olabileceine, faydal olmaktan da teye devrime katk sunabileceine inanyoruz. Trkiyedeki dier gruplar her eyi ile yanltr, reddedilmesi gerekir ve hatta bir yoldan syledii gibi, en sert bir biimde tasfiye edilmeli diye bir tavrmz yok. Tam tersine bir yaklam sergilenmek isteniyor. Tamamen dorular aklama ve politikada da esneklii

esas alma temelinde olacak. PKK politikaya biraz byle esnek yaklat. Yaratc taktiklerle gndemi devrim lehine biraz gelitirdi. Eer iyi uyarlanrsa yararl sonular verebilir biiminde bir misyonla rol oynayabilirler. Bu tabii ki bir PKK yansmas deil, PKK glgesi altnda i yapma biiminde de anlalmamas gerekir. Zaten PKK bu tip oluumlara yer vermez. Yani kendi iimizde olduu kadar dmza yansmada da taklitilii mahkm eden bir hareketiz. Glge tr hareketlere, kiiliklere esasta yer vermeyiz. Bu konuda PKKde kiilik dnm biiminde bir sava vardr. Kiilik biz de az ok zl olmak zorundadr. Parti iinde zl olmayan kiilikler aa kartlr, tehir ve mahkm edilir. PKKdeki kiilik oluumu ok nemli bir uratr. Sahtesine ve taklitisine kesinlikle yer vermez. Bu konuda olduka ileri dzeyde bir mcadelemiz vardr. Tabii ki kendi iini byle gelitiren bir hareket darya kar da ayn tutarll gstermek zorundadr. ini temiz tutan, da yansmasn da salam yapar inancndaym. PKKnin glge taklitiliiyle, ucuz bir tekraryla ve onun glgesine snarak i yapmak mmkn deildir. Biz bu tip yaklama deer bimeyiz. Bu konuda tutarlyz. ster kendi iimize ynelimde olsun, ister dmzdaki gruplarla ilikilerde olsun kesinlikle basit, yararlanmac yaklamlar iinde olmayz. Ne menfaat sunarz, ne de menfaat isteriz. Devrimin temel ilkesine ve onun zl kiiliine sonuna kadar deer bieriz. Bu ok nemlidir. Bunun mutlaka kavranmasn isteriz. PKKnin byle bir anlaya ve tutuma sahip olduunun zenle bilinmesini isterim. Kendi iimiz iin de bu geerlidir. PKKde yaamak bunun dnda mmkn deildir. Dolaysyla bu konular yanl anlalmamal. Bu, PKK mdahalesidir, yeni bir PKK douyor biiminde de deerlendirilmemelidir. Trkiyenin somut koullarnn farkl olduu bir gerektir. Farkl koullar, farkl politik perspektif kadar, politik zmleme ve kiilik oluumunu gerektirir. Olsa olsa PKK etkileyebilir. Trkiye-Krdistan i ielii, Trk-Krt i ielii kadar bir etkilenmesi sz konusu olabilir. Aksi halde bu, ovenizm olur. Trk Krtlktr, Krt Trklktr gibi sahte bir kaynatrma yapyorlar. Bunu Trke ve Ecevit yapyor; Ortak egemenlik vardr, Trk de ayn egemenlii kullanyor diyorlar. Bunlar muazzam yalanlardr. Trk-Krt fark yapmaya gerek yok deniliyor. Bunlar byk yalanlardr. Ayn leheyi biz de kullanrsak egemenlerin tutumuna deriz ki, bu ok sakat olur. Trkiyede eskiden solda sosyal-ovenizm hakimdi. Milliyet ayrm yapmaya gerek yok, sosyalistler arasnda kardelik vardr. Bu tip farkllklar ortaya atmaya gerek yok diyorlard. imdi bunlarn Trkein, Ecevitin grleri olduu, onlarn sahiplendii ortaya kmtr. Bunlarn solun, sosyalistin veya devrimcilerin grleri olamayaca netlik kazanmtr. rnein, Rus ovenizminin yetmi yllk uygulamas Sovyetlerin zln getirmitir. Kendilerine Bamsz Devletler diyebilecek devletlerin gelimesine de imkn tand halde, saysz zerk cumhuriyet olutuu halde, yine de byk Rus ovenizminin etkileri halen byk tepki gryor ve ona kar mcadele ediliyor. zlnn dier bir sebebi de budur. ovenizmin snrls bile kocaman reel sosyalizmin zlnde etkili olabiliyor. Trkiyede daha bandan beri bir federasyonlama imkn tanma urada kalsn, kimlik tanmay bile ok gren ve sola da en kt bir tarzda yansyan Ayrlmaya gerek yok, blclk olur, ayrmclk olur, emperyalizm yararlanr gibi dnceleri halen solda savunanlar az deildir. Bunlar biraz dnyaya baksnlar, mevcut sosyalizmin de zllerine baksnlar; eer drst iseler, ne dediimizi ok iyi anlayabilirler. Yaptklarmz Trk Halknn Kendi Kimlik Arayna Doru Bir Cevaptr Bizim son derece mtevaz bir biimde gelitirdiimiz Krdistan kimliini, bugn giderek siyasi bir gelimeye yol amas iin daha da somutlatryoruz. Krdistan Ulusal Meclisi, ulusal otoritesi olmal ve hkmetlemeli, fakat bir yanyla da Trkiyeye ak olmal; Trkiye veya Trk halknn bamsz, demokratik iradesini grebilmeli ve ona yardmc olmaldr. Birlii byle bir iradeyle eletirmek esas alnmal, kendisi de birlik anlayn byle bamsz ve zgr bir temelde gelimesi gerektiine dikkat etmeli ve buna ok bal kalarak halklar birliine ulaabilmelidir. Yaptmz, bir anlamda Trk halknn da kendi kimlik arayna doru bir cevaptr.

Trk halknn, kendi egemenlerinin ideolojik, politik ve kltrel basklarndan kurtarlma gibi bir kimlik sorunu olduuna inanyoruz. Mevcut ulusuluk halkn karlarn az ilgilendiren bir ulusuluktur. Snfsz, imtiyazsz bir ktleyiz biiminde bir aldatmayla halkn karlarna ters gelen Trk ulusuluunun salam bir ulusuluk olarak halk tarafndan kabul grmemesi gerekir. Krt ve Trk halknn kimliinin byle bir ulusuluk tarafndan mulak hale getirildii, snf izgisini yitirmesine ve kendi emek deerlerine ballnn mulak hale gelmesine yol at bilinmelidir. Dolaysyla burjuva ulusuluunu terk etmesi, kendi tipini bulmas yararl olacaktr. Tabii ki bu burjuva ulusuluunun darya ne kadar bal olduunu, en Trkm diyenin bile nasl ABDye, Avrupaya, bir zamanlar Hitlere ballk gelitirmek istediinin, Orta Asya edebiyatnn bugn ABD ile nasl at ba gtrlmeye alldnn gz nne getirilmesi durumunda, bunun hi de Trk halknn emek deerlerine, ulus deerlerine salam bir karlk olmadn iyi gryoruz. Dolaysyla byle bir ulusuluk anlayndan kendini syrmak vazgeilmezdir. Tabii ulusuluun iinde kltr, Trkiyenin birlik ve btnlk meselesi de vardr. Bunlar hep burjuvazi tarafndan dile getirilir ve halklara kar kullanlr. Halklara kar kullanld lde ulusallk da ovenizm de geliir. ovenizm de halklar kr yapar. Trk halknn bugn yaad budur ve bunu aarsa kendi z kimliine kavuabilir. Ayrca halk burjuva siyasetinin etkisi altndadr. Halkn bamsz, zgr siyaseti ok zayftr. Bu adan siyasi anlamda Trk halknn kimlie ihtiyac vardr. Kendi siyasi programna, eylemine ve siyasi kiiliine ihtiyac vardr. Bu nedenle kendi kimlik arayn gerekletirmesini ilerletebilmelidir. Bu konularda Trk halknn bir sorunu olmadn sylemek, halkn bir ey anlamamas demektir. Tabii ki btn bunlar yine snf temelinde ele alnabilir. Bu belirttiim kimlie en ok ii snfnn sahip kmas gerekir. i snfnn nclk gerei vardr. Kendi ideolojik-politik bamszlk gerei vardr. Bunu ayn zamanda ulus gereine ya da tarihe uyarlayabilir. Bu belki teorik olarak zmlenmitir, fakat pratik bir ifadeyle salam zme gtrldn syleyemeyiz. Dolaysyla ii snfnn ideolojik-politik nderlii, Trk halk iin doru bir ulus anlayna, Krt halkyla eit ve zgr bir temelde birlie kadar ilerletilmelidir. Dta da emperyalizme kar olmay iermelidir. erde burjuva ulus ovenizmine kar sonuna kadar mcadele kimliine kavuabilmelidir. Politikada her trl burjuva politikacsyla olan snrlarn amaldr. Uzun sre SHP kuyrukuluu, CHP kuyrukuluu, daha dne kadar ANAP kuyrukuluu biiminde bir halkn burjuva kuyrukuluuna srklenii vardr. Tm bunlara son verebilmelidir. Bamsz eylemiyle bunu kantlayabilmelidir. Yine kendi sosyal, kltrel yaam vardr. Mevcut kltre, basn-yayna damgasn vuran tamamen burjuva ieriktir, bu da sosyal yaam tarznda burjuva taklitiliidir. Burjuva tketim toplumunu en geride ve gdleriyle yaamadr. Bunlara kar da kendi sosyal yaamn kendi snf karlarna ve kiiliine uygun hale getirebilmelidir. Btn bunlar kimlik sorunlardr, uruna daha ok aba harcamas, rgt ve eylem gelitirmesi gerekir. PKK nderliinden de tabii ki alnacak dersler vardr. Sonularndan g alma ve g verme olmaldr. Bu gereklidir. Bu ne g glgesi altnda hareket oluturmadr, ne de basit burjuva mantyla yararlanmaktr. Enternasyonalist dayanmaya inanmak, hatta alp vermeyi burjuva tccar hesabna gre yrtmemek gerekir. zl olmak ve gerektiinde en deerli varln adayarak, gerektiinde ayr hareket oluturarak katkda bulunmak gerekir. Bunlarn biimleri o kadar mhim deildir. Kald ki, biimler gncel gelimeler tarafndan belirlenir. Burada bulunan arkadalar, tartmalarnda ve temsil ettikleri hareketlerde Krdistan gereine ovenizmden uzak yaklamaya almlardr. Eylemde belki gl katlamamlar, ama grleriyle, ideolojik, siyasi mcadeleleriyle inanyorum ki Krdistan tarihesini sadece kabul etmekle kalmamlar, salkl bir mcadeleyle ilerlemesinden sevin duymulardr. te yandan sol saflarda, hatta dier muhalefetlerde sevin duyma deil, yenilseler de biraz rahatlasak, yenilseler de onlar da bizim duruma dseler dncesinin hakimiyeti az deildir. Bunu iyi grmek gerekir. Byle devrimcilerin veya sol gruplarn devrimcilikle, solculukla alakas olmayacan bilmek gerekir. Bunlar ya etedirler veya kr kk burjuva fanatik gruplardr. ok soylu bir mcadeleye kar byle beklentiler iinde olan Krdistan kkenli kk burjuvalar ve ilkel milliyetiler de vardr.

TC bir an nce bu hareketi neden ezmedi diye hayflananlarn az olmadn biliyoruz. Halen bu beklenti iinde olanlar da var. Genelkurmay Bakann beklemedii bir yenilgiyi bize layk gryorlar. Bu, snf dmanldr. Ulus dmanlndan bile biraz daha kkl olabiliyor. Her eyden nce devrimcilik yapmak isteyenler, ister ezilen ulus milliyetilii, ister reformist, isterse baka trl olsun, byle kk burjuva beklentilerden kendilerini uzak tutmaldrlar. Krdistandaki devrimci hareketin gelimesinden en byk sevinci duymayanlar, Trkiyede brakn sosyalist olmay, demokrat bile olamazlar. Hatta tutarl bir Trk halk kurtuluusu, ulusal kurtuluusu bile olamazlar. Gl bir eylemle Krdistan Devrimine kar grevlerini yerine getirememelerine veya enternasyonalizmi tam hakkyla yerine getirememelerine ramen, en ufak bir abaya bile deer biiyoruz. Bu bir grevdir. Hi phesiz karlkl desteklerle bu grevler her zamankinden daha fazla gelime gsterebilir. nmzdeki dnemde kendilerinin de iddialar ve hazrlklar sanyorum bu temelde olacaktr. Kiiler sulanamaz, hatta bu temelde rgtleri de fazla sulamak bir anlam ifade etmez. Nedenleri ok ynldr. Eletiri yaplmaldr, ama eletirinin de mevcut dneme cevap verir olmas ve alternatifi kendi barnda tamas gerekir. Bizim de yntemimiz eletiriseldir. Fiilen ve szle eletiri yaplmtr. Gl olanlar, znde devrimden vazgemeyenler mutlaka bu eletirilerden g alacaklardrlar. Biz daha bandan itibaren unu syledik: Bizim ok ynl ilikilerimiz sizi artmamal, dzenle bile ilikiye gememiz sizi yanltmamal. Yine tekrarlyorum: Trkiye burjuva temsilcileriyle yarn herhangi bir siyasi grmeye girersek, bunun kesinlikle yanl anlalmamas gerekiyor veya Uzlamaya yatlyor, devrim yerine reformizme yatlyor gibi fazla kavrayl olmayan bir yaklamn iine girilmemesine dikkat edilmelidir. Hi phesiz yine deerlendirilmeli, eletirilmelidir de, ama sonular grlmeden hemen ucuz deerlendirmelere ynelmek, politikada hata yapmaya gtrr. Grme yollar bizim gncellie sunduumuz iyi bir yntem olmakla birlikte, Trkiyedeki resmi temsilcilerin buna gelmediini iyi biliyoruz. Hatta sol olan birok devrimci muhalefet odann, grme yntemine fazla itibar etmediini gryoruz. Bu, kendilerine ne kadar gvenmediklerini gsterir. Yntemin eletirisel olmas, ama grmelere de ak olmas kendine gvenenlere g verebilir. Kendine gvenmeyenlere ise g vermez, saklanmalarna ve kamalarna yol aar. Dolaysyla burada, bu erevede de olsa tekrar bulumak bir gvenin ifadesidir, kararll dile getirir. Ben her zaman sylerim: Yanllklardan doruya geildiinde ve daha sonra srarla takip edildiinde iyi sonular doabilir. Bu anlamda iyi bir balang her zaman salam gelimelerin esas olabilir. imdi de bu tartmalar byle salam balanglara yol aabilir. Biz hibir zaman umudumuzu yitirmedik. Trkiye Devriminde de nmzdeki dnemde doruya yakn balanglar imdiden yaptrmak mmkndr. Balangtaki say ne kadar snrl olursa olsun, eer bunun deerlendirilmesi kadar hazrl da yeterince yaplmsa, atlacak mtevaz admlar nemli sonulara yol aabilir. imdi buna benzer bir yaklam vardr. Biraz daha mtevaz durumlar ortaya kyor. Gereklerin bilincinde, sbjektif yaklam bir tarafa brakan, geree yakn durum deerlendirmeleri var. Eer hazrlklar da iyi olursa, yle inanyorum ki, daha imdiden iinde olduumuz dnemde Trkiyede byk altst olular hazrlanabilir, yaanabilir. Biz artan bir tempoyla desteimizi srdreceimize inanyoruz. Hareketimiz gelitike, bunun ayn zamanda bir Trkiye Devriminin gelimesi olduu da her zamankinden daha iyi anlalacaktr. Biz balangta da bu dncedeydik. Yaptmz i ne kadar ayrlklk olarak dnlrse dnlsn, bunun aslnn eit ve zgrlk bir birlik olduunun farkndaydk. Hatta dzen imdi unu sylyor: PKKnin ayrlk bir hareket olduu biimindeki deerlendirmemizde yanldk. Temel deerlendirme oda MT unu da ekliyor: PKKyi sadece blc ve ayrlk bir hareket olarak gstermekle stratejik bir hata yaptk. MT eski eleman Mahir Kaynak, Bu ar stratejik hatadan dolay, PKKnin baars kesindir diyor. Eer byle birisi bunu itiraf ediyorsa, devrimcilerin de hi phesiz grmesi gereken eyler vardr. En anlaml birlik, doru ve halklarn gnll yaayabilecei birliktir. Bu iyi grlm ve temeli de salam atlmtr. imdi bunu daha st dzeyde hayata geirmek gerekiyor. Bu da

tabii ki akll, yaratc devrimcilerin nclne ihtiya gsteriyor. Gn yle devrimcilerin yaratlmas gndr. Bu temelde yoldalarn buraya gelmesine deer biiyoruz. Yrttkleri almalarn ve bundan sonra yapacaklar hazrlklarn baar ansnn yksek olduuna da inanyoruz. Halihazrda bulunan bu direni mevzilerini salam tutmak gerekir. Gemite devrimcilerin birok eksiklikleri olabilir. Byk bir ksm bunu hayatyla, ar ikencelerle, zindan tutsaklyla dedi. ekilen aclarn boa gitmediini imdi syleyebiliriz. Btn Trkiye sahasnda yeniden bir atlma gemek, devrimci kabarlar iine girmek isteyen kiilerin, gruplarn ve partilerdeki devrimcilerin de ok dikkatli, duyarl olarak deerlendirmelerini; kendi lehlerine, kendi baarl devrimci militan mcadelelerine nemli dersler sunabilecek almalara iyi eilmelerini, iyi sonu almalarn nemle vurgulayarak btn bunlardan yararlanmanz dilerim. Tabii biz de varz. Bundan sonra bu abalarmz daha da glendireceimize inanyoruz. Tekrar sylyorum: Gerek buraya gelen yoldalarn, gerekse burada olmayan, ama PKK ile daha anlaml ilikilere ve birlikteliklere gitme gereine inananlarn hepsine, bu ileri daha baaryla yapabileceimizden, elimizden geleni sergileyebileceimizden emin olmalarn istiyoruz. Buraya kadar gelmenize sadece teekkr etmek yetmez, bir anlamda grevdir. Biz byle anlyoruz. Belki bizden beklenilenler tam istendii gibi yerine gelmedi, fakat bize gvenmelisiniz, daha iyi iler ortaya karacaz. Eletirin, ama eletirirken daha fazla i isteyin, daha fazla baarl olmamz iin eletirin. Hatta acmasz eletirin. Byle yaparsak, daha fazla i karabiliriz. Birbirimizi bu temelde eletirirken, alnma olmasn. Yani tek bir kiiniz de karmzda olsa, o kii eletiriden sonu karmsa, onun byk bir deer olduuna inanyoruz. nk biz de az ok bu sreten geldik. Szlerimi byle bitirirken, nmzdeki gnlerde daha gl platformlarda birlikte olma inancm tekrarlyorum. Birlik almalar her ne kadar istenildii dzeyde olmasa da boa gitmemitir. imdiki platformda da birliktelik bo bir ey deildir. Size de basit gelmemelidir. Kararllk yerindeyse, devrimci deerlere ballk varsa, benim yaptm almalar sizin hizmetinizdedir, sizinkiler de bizim hizmetimizdedir. Bunu her zaman byle gryoruz. imdiye kadar birbirimizi baka trl deerlendirmedik. Eksiklikler oldu, belki yoldalar biraz daha duygusal eletiriyorlar. Ben hibir zaman bu duruma dmedim, bu hep byle olacaktr. Ksaca baaracaz ve hepimize, hepinize bu temelde baarlar diliyoruz. 10 Nisan 1992

ULUSAL KONGRE BU HALK ADINA ALIIYORUM DYEN HERKESE G VERR Bugn konuklarmz var. Parlamentoy Kurdistan ye Dervey Welat adyla gerekletirilen kurumlamamzn kendi bnyesinde oluturduu Yrtme Kurulunun Bakan Yaar Kaya,

yeleri Zbeyir Aydar, Necdet Buldan, erafettin Kaya ve Abdurrahman Drre bize ulam bulunmaktadrlar. Kendilerini selamlyoruz. Konuklarmz karlarken, aklma gelen en temel kavramlardan birisi de, bu sefer birbirimizi mutlaka daha yeterli ve doru anlamamz gerektiiydi. Konuklarmz PKKli deiller, ama PKKnin deerli dostlardrlar veya istediklerinde PKKli olabilirler. Bu onlarn bilecei itir. Krt meselesinde az ok bir abayla mrleri gemitir. eitli anlaylar iinde kalmlar, anlaylara ulamlar. Ama PKK ile dostluk kprlerini de iyi kurmaya almlar. imdi birok rgt ve kii bu temelde bize yaklayor veya bizden yaklam istiyor. Bunu saygyla karlyoruz, byk hrmetlerimiz var. Dikkat edilirse, bunda ne rica, minnet, ne kabul etmezlik, ne de kendimizi ok byk grp tenezzl etmeme var. Bunlarn hi biri de doru deil. Ulusun, halkn ileridir; ilgi duyana yksek saygl olmak iin doas gereidir. Benim bu konuda srarm udur: Ulusun, halkn ilerini doru kavrayabiliyor musunuz? Dikkat ederseniz, halkn zerinde amansz bir zel sava var. Bunun amac ulusal katliamdr. Bunu reddeden yok. kincisi, bu ulusal katliama kar bir halkn lmne direnmesi var. Buna ister PKK nclk etsin, ister bunu ben tek bama gtreyim, bu katliama kar bir direnme gerekli ve onu da yapmaya alyoruz. Btn eksikliklerine ve yanllklarna ramen bu gerekli. nk katliam sessizlikle karlanamaz. Yaplan budur. Bunlara bal olarak nemli birok husus var. Bunun ideolojik-politik izgi, rgt ve cephe sorunlar alabilir. Ben bu sorunlar karsnda ne yaptm? Aslnda bu konuma vesilesiyle size ok aka unu gstermek istedim: Bak altnda olann ncelikle bunun etkisinden kurtulmasn bilmesi gerekir. Can pazardayken, sen dier tali ilerle fazla uraamazsn. Ban ldrc darbesinin etkisinden kurtulmadan, dier almalara birinci srada yer veremezsin. Bunun da anlalmas ok nemli. Baz gler srarla anlamak istemiyorlar. Yalnz dmzda deil, iimizde de sava yanl bulanndan tutalm yanl yrtldne dair iddialara kadar dnceleri olan birok insan var. Bu da bir yaklamdr. Benim burada sergilemek istediim, eer arkadalar veya deerli dostlar benimle ilgilenmek istiyorsanz; tabiatm gerei ben kendimi bildim bileli bu temelde bir direnmeyi esas aldm. Bugn bunu neredeyse halk sava dzeyine getirdim. Bunu da ben sylemiyorum, dmann kendisi sylyor; bu bir savatr. Artk Neden byle oldu, niin byle oldu? diyemezsiniz. Bu bir vaka, bir olgudur. Oldu bir kere. yi mi, kt m olduu tartlabilir. Kimisi Sen bela atn bamza diyor, kimisi Sen bir peygambersin diyor. Ne derlerse desinler bunu yaptk. Ben buyum. Milim kadar bu zemini terk edemem. Dmann ve halkn affedip affetmemesi bir yana, bu yaam hcrelerime kadar ilemitir, beni baka trl hibir ey ayakta tutamaz. ounuzun sand gibi bunu an, eref, hret iin yapmyorum. Hepinizin belki de bir sigara dumann savurma zgrl var, bende o da yok. Rahat uyuma imknnz var, bende o da yok. Ben her gn krk yerden, krk trl tahrik edilen bir kiiyim. Bu savan doasn anlamak gerekiyor. Anlamadan, bu lkede hibir ey anlalamaz. Her trl eletiriye de am, ama ben de bir gereim. Sevmesem de kaamam. nk dikkat edin, ben kaarsam siz de kabul etmezsiniz. PKKden veya nderlikten bir eyler istiyorsunuz. Her ey sizin olsun desem ve bir keye ylsam, kabul etmeye yanamazsnz. Durun, sizin iin bir eyler syleyeyim veya yapaym desem, O da yeterli deil diyorsunuz. O zaman neyi istediinizi bilmiyorsunuz. Kendi kendinizi anlamsz klmsnz, zor duruma drmsnz. Temel realiteyi bilmeden yayorsunuz. Yaam sizin banza da bela olmu. Siyasi yaamdan, ulusal yaamdan, diplomatik yaamdan bahsediyorum, yanl anlamayn. ok gereksiz bir kii olduunuz iin deil de, Krt olayyla balantl olduu iin byledir. Sizinle ayn stat altnda olan deerli bir dostumuz bana bir rapor yazmt. Hassasiyetlerden, uluslararas gerekliklerden, yaklamlarn nasl ol-mas gerektiinden bahsetmiti. Kapsaml, epey deerli bir rapordu. Olduu gibi benimsiyorum ve gereklerini de yapyorum. Ama benim soracam u: Acaba ayn hassasiyeti kendisi gsterebilir mi? Sylediklerini emir telakki ediyorum ve yaparm. Ama kendisi bunun sonularna dayanma gcn gsterebilir mi, bunu anlayabilir mi? Pratik sonularn anlamaya alacak m? Btn bunlar ondan istesem kser mi diye d-

nyorum. Beni zora soktun derse, ben ne yapaym derim. nk sorumluluklar karlkldr. Birisine bir ey syledin mi, bunun seni de ilgilendiren bir yn vardr. Gelmisiniz, ne kadar deerli bir geli! Sorular, dolaysyla talepler var. Birtakm cevaplar versem, btn rgt snrlarn, yine kendi abalarm zorlayarak yapsam, acaba anlayabilecek misiniz? Brakalm sonularna katlanmay veya gereklerini yerine getirmeyi, anlayabilecek misiniz? Ak syledim: Ben bir ilah deilim, nasl yaadm, nasl yetitiim ortada. Halen bu temelde bu halk iin bir eyler yapmak istiyorum. Tek istediim, acaba biraz vicdanl olabilecek misiniz? Vicdan derken de, yanl anlamayn. Kapasite nedir, ne yapabiliriz, ne beklenebilir? Bunu anlayabilseniz, bu bile kendi bana ok nemli bir gelimedir. Eer platformu yanl olan bensem, mthi eletirin. mknlar doru deerlendiremeyen bensem, yine eletirin. Ama bunun iin, zellikle iyi anlayn. Zaten ben her an brakabilirim diyorum. PKK iinde ok zorunlu olmasam niye nderlik yapacam ki? Bir tanesi benim kafama gre olsa hi yapmam. Ama Sensiz bir gn yaayamayz diyorlar. Raporu yazan dostumuz da Aman salna dikkat et diyor. Balarken yle sylyor, bitirirken yle sylyor. Salma dikkat edeyim, ama niin? Sizin iin, bu genler iin yaamaya altm. Sanmyorum hibir nder benim gibi bir yaam ahmakl gsterebilsin. Yetimeleri iin, Sen bize lazmsn szn karlamak iin dayanabildim. Peki, bunun gereklerini kavrayacaklar m? Kendileri iin lazm olduumu sylyorlar. Fakat kendileri iin deerlendirecekler mi? Deerlendiremezlerse, benim salm ok anlamsz bir eydir. Niin salkl olaym ki? unu demek istiyorum: Anlama iinde doru ve yeterli olmalyz. Olaylar, olgular, ilikileri, ulusal gereklii, onun toplumsal, siyasal ve sava ynlerini anlamadan, zellikle temel kavramlar kabul etmeden, tartmalarla, ilikilerle hibir sonuca varamayacamz gibi, birbirimizi de boa karrz. Sanyorum, konuklarmzn daha ok bana ynelik olarak yapmak isteyecekleri ar, Ulusal Kongreye ilikindir. Krdistan iin Ulusal Kongre fikri oktandr hemen herkes tarafndan dile getiriliyor. Bunun iin ben de ok deerlendirme yaptm. Kimsenin tekelinde olmayan, herkesin dncesini ortaya koymas gereken bir alma plan oluyor. Birok kii ve kurulutan gr talep edeceksiniz. Bizden de talep ediyorsunuz. Can gnlden varm desem, anlalr m? Kavram itibariyle, bu kurumdan ne anlalmaldr, bunu ortaya koysam, daha deerli olur mu? Pratik olarak btn rgt imknlarmz seferber ederiz desem, bu daha anlaml bir yaklam olur mu? Biz bu ie can gnlden varz. Sanyorum ok net konuuyorum. Sizler nasl kendinizde belli bir zgr iradeyi grp ar yapyorsanz, bizim de en azndan tartma zgrlne veya yapmak istediiniz ii anlamak istediimizi sylemeye hakkmz vardr. Herkesin buna hakk vardr. Zaten ulusal kongreler arlkl olarak tartma platformlardr. Kavram olarak ulusal kongre, ister ulusal kurtulu savann adyla bu ii balatmak iin olsun, ister bugnk sre itibariyle kendini dayatan bir kurumlama abas olsun, isterse savan zaferinden sonra olsun, byle bir kurumlama prensip olarak ilkede reddedilemez. Her zaman gerekli olabilirdi. Belki imdi daha da gereklidir. Krdistan ulusal kurtulu savam, btn yurtseverleri, kii ve kurulular barnda toplayabilecek cephesel bir gelimedir. Bunu istediimiz biimde tam organize edemedik. deolojik, politik ve kiisel dalmalar fazla oldu. Bir de paralar meselesi var. Bu daha da derinletirdi. Yine smrgeci glerin, uluslararas glerin krkledii paralanmalar var. Bu, dankl daha da katmerletirdi. Paralanmalar objektif ve sbjektif anlamda sonuna kadar gelimi. Birlik ise az gelimi. Dolaysyla birlik iin yaplacak her alma deerlidir. En kk birliklerden tutalm en kapsamllarna kadar hepsine anlam veriyoruz. rgtler aras birlikler, ideolojik ve politik birlikler, eylemsel birlikler deerlidir, gereklidir. Ulusal Kongre btn bunlarn en st iradesi, birlemesi, birletirilmesi gereken bir platform dzeyi olarak da dnlmelidir. Krt ulusal direni hareketi vardr, sava dzeyine de ykselmitir. Ayrca objektif temelde olsun, sbjektif koullarda olsun, hzl deiiklikler yaanmaktadr. Yine dier bir realite olarak, danklk ileri dzeydedir. Ar paralanmlk vardr ve bu srekli g zaafna, g kaybna gtryor. Dolaysyla birlik fikri dorudur, esastr. Ayrmalarn, paralanmalarn bu

kadar derinletii bir dnemde g toparlamak genel toparlanmaya baldr. Ben bu tezimi nemle vurguluyorum ve herkes ltfen biraz anlamaldr. ddiam u: Ayrma ve paralanma ar derecededir, herkese g kaybettiriyor. deolojik farkllklar, politik yaklamlar, yine hacimleri ve gleri ne olursa olsun, her kiiye, kurulua ve partiye g vermek istiyorum. Bu da iddia ediyorum ki, tezin en nemli bir parasdr. Daha da somut konuursak, Ulusal Kongre Bu ulus adna, bu halk adna urayorum diyen herkese g verir. Eer bu da doruysa -tartmaya aktr, doru diyorsanz, ben de kantlamak isterim- kimsenin grevlerden kamamas gerekir. Kaan ya ulusallkla balants olmayandr, ya apolitik, bireysel menfaati iinde ya da dman gcn balants iinde kalmakta srarl olan bir yaklamn sahibidir veya bu ilerden hibir ey anlamamtr da diyebiliriz. Bir demagogdur. Bunlarn bu ite yer almalar dnlemez. nk ya hi anlamyor, ya ucuz demagojisini yapyor ya da d glerin, bu ii blp paralamakla uraanlarn bir maasdr. Dolaysyla bunlarn da yeri olamaz. Bymek isteyen, politika yapmak isteyen, sava vermek isteyen, diplomasi yapmak isteyen herkese bu genel birlik altnda bir i veriliyor. Bize ska Herkes sizin gibi sava veremez deniyor. Dorudur, bu sava erefle, gururla ve byk zorluklarla ancak biz veririz. Baka i yapmak isteyenler de olabilir. Zaten btn bir ulusu savaa gndermek mmkn deil. Sava ok az bir ksmn ifade ediyor. Geride kalanlar veya savan dnda kalarak i yapmak isteyenler nasl i yapacaklar? Bir ulusal anayasa veya bir ulusal siyaset, bir ulusal rgtlenme olmadan iblmn nasl yapacaz? Bunlara soruyorum. yapabilmek iin siyaset ve onun rgtlenmesi gerekir. Ne kadar elikili olduklarn gz nne getirirsek, cepheden bile daha geni bir platform olarak Ulusal Kongre aslnda ilev grebilir. Dikkat edin: Hi kimse Senin grn, gcn u, eskiden yle olumsuzluk yapmsn demiyor. Herkesin yapt yannda kalsn, gr kendisinin olsun. Gc neyse -bir kii bile olabilir, gemite zt davranm da olabilir- hepsi veri alnyor, kabul ediliyor. Ama buna ramen diyoruz ki, ulusal birlikle ilgileniyorsan, ulusal konularda bir i yapmak istiyorsan bu, birlie gelmenle mmkndr. Burada bir pazarlk meselesi yok. Tezlerimizin nemli bir yan da budur. Tam tersine, herkesin danklktan, paralanmlktan kaynaklanan ilevsizlik durumuna son verme gerei vardr. Ben Kongreye katlrm, orada iktidar savan iyi yrtrm denilebilir. Bu, u anlamda doru: Genelde hepimizin ortak bir dman var, ona kar isen bu anlamda iktidar savam yrtyorsundur. Fakat byle bir sava hi gz nne getirmeden, brokrasi oyunlaryla, demagoglarn veya burjuvalarn siyaset tarzlaryla Ben Kongre iinde hi almadan, bir bakarsn ste ktm, emeimin yz kat stnde yer igal ettim dersen, bu temelde bir iktidar savam burada olmaz, kabul edilemez. Niyeti bu olanlarn byle yaklamamalar, iin bandan itibaren ok nemlidir. Ne buna imkn, ne de gerek vardr. Karnda byk bir dmann var, teke tek yumruklarla drebilir misin? Dman tek mevziiye girmi, sen ise krk paraya blnmsn ve paralarn birbirinden haberi yok. Bylesine krk paraya blnm dank bir ordu, tek bir strateji ve taktikle savaan dmana kar doru drst bir vuru gerekletirebilir mi? Yapamaz! te bunu gidermek iin birlik diyorum. Kimisi Avrupada bir yumruk sallyor, kimisi zindanda sallyor, kimisi dada sallyor, kimisi ideolojik sallyor, kimisi politik sallyor, kimisi obandr silahla sallyor. Ama ayr, ama dank ve hatta tersine birbirini gsz brakan bir biimde... te genel ulusal birlik, bunlarn hepsini koordineli bir biimde mevzie yatrp, merkezi strateji ve taktie gre hareket eden dmana kar savatrma ii oluyor. Bunu da artk anlamamak drstlkle badamaz. Ulusal glerin, kiiliklerin byle savamas gerekir. Kavram ok ak. Bu tartlmaz bir gerektir. Niye tartlmaz? Dmana gre mevzie yatma, yani birlie gelme tartlmaz. Tartan varsa, neyi tartyorsun diye sorarlar. Birlie gelip gelmemeyi tartan, bence gitsin nce kendi kendiyle urasn, ondan sonra gelsin. Birlik kavram tartmasz kabul grmelidir. Bana gre birlik, sana gre birlik olmaz! Hepimize gre birlik olur. Ben ok ak syleyeyim: Bana amansz saldranlara da bu birlikte yer vardr. Birliin genel yasalarna uysun, istedii kadar bana yaptn da yapsn. Birliin yasalar, mevzilemesi var; onun gereklerini

yerine getirsin, bana da istediini sylesin. Hatta gn gelince bana kar savan da yrtsn. Her ey bu kadar nettir. Bu kavramlar da anlalrsa, objektif gereklik reddedilemez bir biimde bize birlii dayatyor. Birliin doru biiminin bu olacan gsteriyor. Hem ok gerekli, hem de biimi byle geni bir kongre platformu olmal. Herkesin sz syledii, herkesin gcne gre doru i yapt bir yer olmal. Temel fikir udur: Gler mevzilenmemi, mevzilendiriliyor. ekimeleri yok etmiyor, ama herkesin mcadeleye zarar vermeyecek bir biimde iin genel ileyi esaslarna bal kalmasn sylyor. Eer bu kavramlar doruysa, o zaman geriye ne kalr? Bunun bir siyasi program, genel ileyi esaslar olabilir. Bunu da herhangi kiilerden oluan bir grup hazrlayabilir. Tekrar syleyeyim: Bu btn bir lke adna, btn paralar adna, btn bu ilerle uraan kiiler adna olacaktr. Hepsinin ortak amalar var. Bir rgt olduu iin de elbette ileyi esaslar olacaktr. Karar ve yrtme organ olacaktr. Daha da aarsak, askeri, diplomatik, siyasal, hatta ekonomik ksm olacaktr. Krdistann sosyal realitesine gre paralarla ilgili seksiyonlar olacaktr. Daha da ileri gidersek, hkmetlemeye doru gidiyoruz, bu nedenle iktidarla ilgili ksmlar olacaktr. Btn bu konular o kadar kapsaml ki, isteyen yeteneine gre kesin bir yer bulabilir. Benim grubum savadr diyorsa, sava blmne gider ve yer tutar. Ben diplomasiden anlyorum diyorsa, gider orada i yapar. Ben cephe faaliyetleri, siyasal faaliyetler yrtmek istiyorum diyorsa, gider halk arasna siyasal faaliyet yrtr. Yazar izerim diyen, gazetecilik blmnde, radyo ve televizyonda ura verir. Ekonomiden anlyorum diyen, ekonomi blmn gelitirir, fabrika kurar gider orada alr. Ben felsefeciyim, almak istiyorum diyen, gitsin o blmde yer alsn. deolojik blmde katks olsun. Ben din adamym diyen, gitsin din blmnde yer alsn. Dikkat edin, en uzakm gibi grnen kiilerin bile burada yeri var. Filozofa da dadaki obana da melleye de dinsize de yer var. nk hepsi ulusla ilgilidir. Hastalkl bir eyse dzeltmeliyiz. Bu yntem olarak nasl olacak? ar yaparz. Nitekim konuklarmz bize bir ar yaptlar. Bunu herkese kadar gtrrz. Ne kadar ulaabilirsek, hepsine ularz. Yazl iletiriz, szl iletiriz. Toplantlar yaparz, iletiriz. Hepsi yntemdir. Bence hemen bildiri kaleme alnabilir, rgtler aras toplantlar gerekletirilebilir, hatta bir n genel toplant yaplabilir. Bunlar tartlsn. Ben bile bu deerlendirmemi daha geni bir toplantya yol amak iin gelitirmek istiyorum. Kiilerle youn grlr, iflah edilmeleri iin de aba harcanr. Daha da somut konuursak, bu i fazla gecikmemeli. Gerekelerimiz bol. Birlik herkesin acil talebi. Sava var, bir de uluslararas imknlar var. Uluslararas sistem iinde herkes Birleip gelin, sizi kabul edelim diyor. Halk Birlein, biz bu savaa daha fazla katkmz gsterelim diyor ve herkes almak istiyor. Ulusun aydnlar, hatta her dzeydeki militanlar birlemek istiyor. Bu kadar nemli gerekeyi bir yerde toplandnzda, mthi bir birlik ihtiyac douyor. Acil, nemli ve tarihidir. Dolaysyla hi ertelememeli. Bunlar tezlerimizin doal sonucudur. Pratie ilikin ne syleyebiliriz? Tarihini belirlemeliyiz. Aa yukar yln filan aynda bu iin ilan artk gerekletirilmelidir. lan tarihi bence nemli ve ardndan ona gre arlar ulatrmalyz. Teknik gelimi, telefon ve televizyon var, ar yaparz. Kimse ben duymadm diyemez. Eskiden alt ayda yapamadmz, imdi bir haftada yaparz. Zaten roln oynamak isteyen, Bu kadar acil taleptir diyen frlar gelir. Eer illa bir maddi destee ihtiyac varsa, onu da biz karlarz. Yani Param yoktu, gelemedim diyorsa, PKK adna biz fedkarl da gsteririz. Emniyetli ortam diyorsa, elimizden gelen duyarll ve katky gsteririz. Kald ki, ortamlar amz veya ortam aktr. Demek ki, ciddi bir engel yok. Ama baz rgtler srarla ta koyuyorlarsa, o bir engeldir. O aryla giderilmez, belki de zerine giderek giderebiliriz. Daha da somut olarak bu i bu yl gerekletirilmeli. Saysal birleimden de bahsedersek, her rgtn veya kurumun bir temsilcisi olmal; yine etkili kiilikler olmal. Tabii kurum derken, ulusal ilerle uraan kurumdan bahsediyorum. rnein, gerilla cephesi var, onlarn da temsilcisi olmal. O kadar diplomasiyle uraanlar var, onlar da yer almal. Krt halknn yz binlere varan yry var, onlarn da temsilcileri olmal. Adaletli bir temsil bence nemlidir. nk uyanan, savaan kesimin toplanaca yerdir. u hesab kimse kabul etmez ve doru

da deil: Her rgtten bir kii olmal demek eksik bir yaklamdr. Dada amansz savaan kiiyle, Avrupada neredeyse tek kiilik bir rgt ayn sayda kiiyle temsil edilir dersek, en byk yalan kendi kendimize uydurmay kabul etmi oluruz. Byle arpklklar iinde bulunmamak gerekir. Her ses olmal. Ama yllarn amansz savaa verenle hibir ey yapmam olan ayn tutmak, eitlik ad altnda bir sahtekrlktr. Sahtekrla da prim vermemeliyiz. Birleim zerinde de ksaca bu hususlar tartmaya aabiliriz. Sanyorum geriye kaba bir say belirlemesi kalr ki, bizim bunu sylememize gerek yok. Bu ereve dahilinde tartma yrtlrse, birleim de aa yukar belli olur. Tartmayla yaplmas, birok kiinin bu konudaki grlerinin ortalamasnn alnmas en dorusudur. imdiden baz ama taslaklar gelitirilebilir. Temel ama veya ilke esaslar, yine olas tzk esaslar da tartmaya alabilir. Esas amalar iin bir ulusal kurtulu sava vardr. Herkes bu konuda az ok ortak yaklama sahiptir. Smrgecilie kar ulusal savam, ulusal demokratik halklar, hatta onun gerekleme biimi, federasyon gibi baz ana kavramlarda herkes bir program dahilinde konuabilir. Zor deildir, esas ilkelerde gr birliine varma salanabilir. leyi ve tzk nemlidir. Genel kongre vardr, bir de onun yrtmesi olacaktr. Genel kongrenin ne zaman toplanacana ayrca karar verirsiniz, ama genel yrtme iki kongre aras bilinen klasik rgt anlaydr. ki kongre aras ileri yetkince gtrme olmaldr. Genel yrtmesi olur. Genel yrtmesinin blmleri olur. Bunu dzenleyecek bir tzk gelitirmek de fazla zor deildir. Tzk rgtsel esaslar belirler. Hem stten alta doru, hem de paralar vardr, yatay olarak blmleri tzk ileyebilir. Ana hatlaryla dnmekte olduumuz Ulusal Kongre hakknda bunlar belirtebiliriz. Vurguladmz hususlar, hem tartmay doru temelde gelitirmek, hem de olas baz arpk yaklamlar veya engellemeleri zamannda grp bertaraf etmek iindir. Ben ksaca grlerimi bu temelde deerli konuklarmza bu gelileri ve yaptklar ar dolaysyla zce ortaya koyabilirim. Grlerinizi ayrca dinlemek istiyorum. Varsa sorularnz, yine sonuna kadar gndemimizin birinci maddesi olarak tartabiliriz. Krt Sorununun Uluslararas Arenaya Girmesi Krtlerin dedii Bedeller Sayesinde Olmutur Yaar Kaya: Sayn Bakan ve deerli arkadalarmz! Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesinin bugn bizi getirdii bu yerde, bir Ulusal Kongreyi tartyoruz. Mcadele bu noktaya kadar gelmitir. Tabii iinizdeki yallardan biriyim. Krdistandaki mcadelenin birok yerinde, kenarnda, kesinde bulundum. Bir ouna ahit oldum. Sayn Bakann syledikleri doru, biz ayn eyleri dnyoruz. Ben biraz daha karanlk gnleri gren, bugn byk bir aydnl da kucaklayabilen insanlarmzdan bir tanesiyim. Otuz yl, otuz be yl nce hibir eyimiz yoktu. Bu bakmdan bugn genler ansl saylrlar. Gzlerini varlk iinde atlar. Krdistan zgrlk mcadelesine gnl vermi insanlarn bugn partisi, cephesi, askeri kolu, diplomasi yapan kurumlar, televizyonu, gnlk gazeteleri var. Bizim zamanmzda, dnemimizde Krdm diyebilenin devlet adeta dilini kesiyordu. Onun iin biz karanlk gnler grdk diyorum. Bugn Krt sorunu uluslararas arenada gndemin birinci maddesi olmusa, Krtlerin, Krdistanllarn dedii bedel sayesinde bu olmutur. Biz bunun bedelini ehitlerimizle, emeimizle demiizdir. Sayn Bakann ok gzel izah ettii gibi, emekle, anlamakla ve yrmekle demiizdir. Ben bir Krdistanlym, Krdistan Devriminin yryn anlamaya alyorum. Gerekten bugn Krdistanda silahl mcadele kendisini ok iyi bir ekilde yrtyor. Acaba silahl mcadelenin arka bahesindeki kltr devrimi ne durumda? Ben biraz da o bahede yer alan ve onu bilmeye alan insanlardan bir tanesiyim. Krdistan Devriminin kapsamn anlamaya alyorum. Bakann kitaplarn, yazlarn okuyorum. smail Beikinin yazlarn okuyorum. Geen yl sayn Bakanla yaptm rportajda kendisine u soruyu sordum; Sayn Beiki ve siz yazyorsunuz, acaba bu Krdistan Devriminin fakirlii deil mi? Gnl isterdi ki, elli kii yazsn. Bu benim Krdistan Devrimine olan inancmdan geliyor. Anlamaya, yrmeye alyorum. Anladm nispette dorular tespit edeceime inanyorum.

Uzun hikye anlatmak istemiyorum. Kurduumuz DEP le Dayanma Brosundan sonra, birdenbire gzlerimizi uluslararas diplomasi arenasnda atk. Elbette ki, Krtlerin kadrolar eksikti, ok byk tecrbeleri yoktu. Ama biz bir halk adna grmelere gidiyorduk, bir halk temsil ediyorduk ve bizim arkamzda ok yakc bir ekilde Krdistan Devriminin silahl mcadelesinin gc vard. Bu g olmazsa kimse bizi uluslararas arenada hesaba katmaz. Bugn benim grebildiim kadaryla, uluslararas arenada Krt sorununun zm iin msait bir iklim var. Krdistan Srgn Parlamentosu, gerek kuruluundan nceki ay iinde ve gerekse kuruluundan sonraki ay iinde Avrupada, Amerikada, dnyann birok lkesinde grmeler yapt. Krt sorununu doru ortaya koymaya, doru anlatmaya alt. Krt halknn srgndeki kesiminin iradesi olduunu sylemeye alt. Barta ve savata, Krdistanda savaanlarla birlikte bir irade, bir taraf olabileceini sylemeye alt. yi eyler yapt. Krt halknn dmanlar kadar dnyada kymetli dostluklar da vardr. Bugn geldiimiz yerde, bilhassa Gneydeki kten, rmlkten sonra, onlar da ayn bizim sylediklerimizi sylyorlar. Krtlerin kendi topraklar zerinde birlik iinde beraber olmalarn, karde kavgasna son vermelerini, kendi topraklar zerinde bir g olmalarn grmek dnyay daha ok ilgilendiriyor. Sayn Bakan syledii iin, ben bir daha tekrarlamak istemiyorum. Bugn bizim iin birlik olmak, Krtlerin birlikteliini salamak, savaan glerin etrafnda birlemek, Krdistan ulusal birliini gerekletirmek, bizim de gndemimizin birinci maddesi haline gelmi, kendisini dayatmtr. Bu Kongreden kacak organn adna ister Konsey, ister Krdistan Ulusal Meclisi diyelim, bu biraz da dnyada bizi dosta dmana kar gl klacaktr. Bundan benim phem yok. Deerli Bakan ok gzel eyler syledi. Ben bunlar dinlemekten dolay gerekten kymetli bilgilere sahip oldum. Ksa kesiyorum, sayglar sunuyorum. Arkadalarn da syleyecekleri vardr, onlar dinliyorum. A..: Evet, Zbeyir arkadamz da baz eyleri dile getirmek isteyebilir. Buyurun. Zbeyir Aydar: Sayn Bakanm, deerli arkadalar! Byle tarihi bir dnemde, Krdistan tarihinde nemli yeri olan bir yerde halkmzn yakc sorunlarn deerli kadrolarla tartmak her zaman herkese, her Krdistanl kadroya nasip olmaz. Bu adan kendimi mutlu sayyorum. Siz konuyu atnz, genel olarak bir perspektif verdiniz ve erevesini izdiniz. Ulusal Kongre, ulusal birlik belirtildii gibi ok acil ihtiya olan ve yakc olan, hele Krdistan gibi bir lke, bu kadar blnm, zorlanm, tarih boyunca srekli paralanm olmaktan dolay bir yere varamam bir halk iin ok nemli bir olay. Biz bu adm pratik olarak atarken, nerede olduumuzu da bilmeliyiz. Krdistann kuzeyi, dousu, bats, gneyi ne durumdadr? Bunlarn hepsini ok iyi bilmeliyiz. Krdistan adna hepsini toparlayabilir miyiz, nasl toparlayabiliriz? Bunlar ok ynl tartmalarla, birleimlerle bir yola gireceiz. nmze koyduumuz hedef, bu i iin btn partilerle, gruplarla ve nemli ahsiyetlerle grp bir hazrlk komisyonunun oluturulmasdr. Yani herkesin temsilini vererek, Kongreyi toplayacak hazrlk komisyonunun bir an nce toplanmasn salamaktr. Bu konuda temastr, ardr, hazrlk komisyonunun oluturulmasn yapmaktr, onu bir araya getirmektir. Sanrm en byk problem, yine Gney Krdistanda kar. Yani btn Krdistan adna toplanabilecek bir eyde, Kuzeyli Krtlerde genelde grebildiim bir hemfikirlik var. Doulu Krtlerde de byle bir yaklam grmek mmkn, fakat Gney Krdistanda... A..: Byk Gneyde mi? Z.A.: Kk Gney iin demiyorum, Byk Gneyi kastediyorum. u anda birbirleri ile atan iki partinin d ilikileri, Trkiyeyle, ranla, Irakla olan balantlar, konumlar, programlar, Amerika ile olan ilikileri, baka evrelerle olan ilikileri bu ie ne kadar gelirler sorusunu gndeme getiriyor. Bunu greceiz. Bu netletirilir. Nasl olur veya bunlar gelmezse nasl alr? Bunlar da tartlr. Kongrenin ne zaman ve nerede olmas gerektii gndeme gelecek. Tabii bu hazrlk komisyonunun iidir, ama Kongrede btn katlacak partilerin nderlikleri bulunabilmelidir. yle bir hazrlk yapabilmelidir. Biz kendimiz de bu Kongrede olabilmeliyiz. Bu bizim amz-

dan nemli. Herkes bir araya gelip yz yze tartabilmeli, birbirimizi etkileyebilmeliyiz. Karar organ iinde de zaten en nde grnenler en nde yer alacak veya bu karar organnn iinde olacaklar. Kongre kendisi karar alacaktr. Belli yerler iin farkl yaklamlar gndeme gelecektir. Ama en nihayetinde Krdistanllar adna Krtler toplanyor, bir araya geliyor, karar veriyorlar. Dnyaya da, her tarafa da unu syleyebilmeliyiz: Tm Trkiye, ran, Suriye, hatta Irak resmi olarak Krtler iin bir araya geliyor. Biz kendimiz iin niye bir araya gelmeyelim? Bunlar aka bir araya geliyorlar, bizi nasl engelleyebileceklerini, nasl bastracaklarn tartyorlar. Biz de herhalde bir araya gelip bunu tartabilmeliyiz. Bizim de bu hakkmz var, bu ynl gecikmiiz de. Bu ynl gecikmeyi de bertaraf edebilmeliyiz. Kongre iin, benim ksaca syleyebileceklerim bunlardr. Hazrlk komitesinin acilen hemen oluturulmas gerekiyor. Bu komitenin de hemen nne koyaca tzk tasla, amalar blm hazrlanm olmal. Bunlar hemen faaliyete geebilmeli, yer ve zaman tespit edebilmeli. Bu Kongre ylda bir toplanabilir. Ama yrtme organ adna, ulusal konsey denilirse gzel olabilir. Bu tartlr tabii. Byle bir biimde iinden klr. Bu yrtme organ da bunun tzk ve amalar blmnde yetkileri, snrlar, btn paralar iin ne ngrdn ortaya koyar. Dier sahalara ilikin olarak -siz de belirttiniz- kendine gre programn yapar, yrtr. Bu teorik olarak byledir, ama pratik olarak buna ulamak iin zerimize deni yapmamz lazm. arlarmz hzlandrp, admlarmz hzl atp bir an nce sonuca gitmeliyiz. A..: Evet, buyurun. Necdet arkadamz, ksaca sizi de dinleyelim. Necdet Buldan: Sayn Bakanm, her insann yaamnda bir dnm noktas vardr. Benim de yaammda Parti nderlii sahasnda bulunmak ok nemli bir dnm noktas. zellikle burada olmann bana verdii gururu belirtmek istiyorum. Bugnk konumuz olan Ulusal Kongreye ilikin ana hatlar ile -teknik sorunlar dnda- her eyi belirttiniz, anlattnz. Bizim bunlara ilave edecek herhangi bir grmz yoktur. Bu ynyle de bugn Srgnde Krdistan Parlamentosunun bir temas grubu, gelecekte bu Kongreyi oluturacak bir hazrlk komisyonunu meydana getirmek iin almalarna balam durumdadr. Srgnde Krdistan Parlamentosu heyeti olarak sizinle grmek iin geldik, iimizde bu temas grubundan iki arkadamz var. Btn Krtler iin hayati bir nem tayan Ulusal Kongreyi sizin huzurunuzda tartmak ayr bir zevk, ayr bir grev, onu da belirtmekte yarar var. Bugn Kuzey Krdistanda bir askeri birlik salanmtr. Partiye kar olanlar, bugn dada arpan gerillamza kar olan rgtlerin ve ahsiyetlerin aileleri bile bu askeri kuruluun, yani ARGKnin iinde yerini almakla, parti saflarna katlmakla bir askeri birlik salanmtr. Biz Krtlerin en ok siyasi birlie ihtiyac vardr. Biraz nce gerek sizin, gerek arkadalarn anlatt gibi, uluslararas boyutta da karmza kan engellerin en by ulusal birlikten yoksun olmamzdr. zin verirseniz konuyu iki ynyle ele almak istiyorum: Ulusal Kongre btn Krdistana ynelik diye dnyoruz. Sizin belirlemeleriniz de byle. Ancak belirlemeleriniz dorultusunda, ana hatlaryla kurulacak Ulusal Kongrenin bir yerde yasas da olabilir. Hazrlanacak yasayla da herkesin orada uygunluu ve davranlar tespit edilebilir. Gneyli glerin iinde bulunduklar ve bizim de bildiimiz, btn dnyann bildii iki byk partinin yaplarndan tr, eer bu ulusal ve siyasi birliin iinde yer almazlarsa -kiisel grm sylyorum- mutlaka Kuzeye ynelik bir ulusal ve siyasi birliin olumas gerekir ki, son zamanlarda bununla ilgili ok olumlu gelimeler olmaktadr. Yani eer Krdistan iin siyasi birlie Byk Gneyin iki byk partisi yanamazsa, o zaman Kuzey Krdistan'n siyasi birlii, ulusal kongresi iin, demin de sylediiniz ana hatlarn geerli olmas kouluyla hayata geirmemiz gerekir diye dnyorum. Benim bu balamda syleyeceklerim bunlar. Ancak eer Byk Gneyin iki byk partisi bu oluumun iinde yer almazsa, tavrmzn ne olabilecei konusunda bizi aydnlatmanz istiyorum. A..: Bu soruya kar biraz aklama yapmak yerinde olabilir. Bu soruya karlk verebilmek iin, KDP geleneini biraz amak gerekir. Bilindii zere, kinci Dnya Savann sonla-

rndan itibaren ok ilkel bir milliyeti akm olarak, aireti-feodal yap zerinde bu hareketler ykseldi. Gerekten ulusal amalar ok snrl ve demokratik nitelikleri de yoktu. Bu anlamda ilkel milliyeti diyoruz. Birinci kn, 1958 Irak Devriminden sonra yaptlar. Irakta zl vard, bir g boluu douyordu. Ondan 1961 isyan kt. Hepsi bunlarn deildi. lerinde komnistinden tutalm eitli yurtsever glere kadar hepsi vard, ama KDP rgt buna damgasn vurdu. Ksa bir sre sonra da aireti-feodal ve yeni gelimeye kar kk burjuva elerin ayrmasna tank oldu. Balangta da gl bir rgtsel birlii yoktu ve bu her on ylda bir daha da derinleerek devam etti. 1970te ayrmalar, 1975te kopmalar iki byk rgt dediimiz KDP ile YNKnin gnmze kadar gelen varlna yol at ve devam ediyor. Bu, rana deiik yansd, Trkiyeye deiik yansd, Suriyeye deiik yansd. Irak zaten halen ilemez ve tketen bir duruma gtrd. Bu rgtn geleneinin miras, Krdistan Ulusal Kurtulu Hareketi iin byk bir yk. Olumluluk adna ok az ey , olumsuzluk adna ok ey yapt. Halen de ortaya kard olumsuzluklar temizlemek aba istiyor. Amalaryla, ilikileriyle tam bir ulusal kurtulu belas desek, abartm olmayz. Tamamen smrgeci glerin himayesi altnda varlklarn srdrmek yetmiyormu gibi, emperyalizmle de her trl ilkesiz birliklere gitmiler. eride son derece aireti-feodal yapy atma iinde brakarak, btn halk bu atmalar iinde umutsuzlua, kmaza gtrecek kadar bunalm derinletirmiler. Kendileri de k bulamyor. D gler bir gn ellerini braksalar, ikinci gn kaabilecekleri her yere kaarlar, teslim olacaklar her yere de teslim olurlar. Halkn yurtsever gcn aa karmak urada kalsn, srekli bastryor ve dlyorlar. Son derece paraya dayal bir yaam sryorlar, fedakrlk ve cesaret ruhunu ldrmler. Ama yine de bunlar bir Krt realitesi. Btn olumlu giriimlerimize ramen, birlik fikrini lafta kabul etseler de, pratikte bir trl gelmiyorlar. nk balantlar dmana dayanyor. Yine de ilerinde epey yurtseverin olmas nedeniyle, biz arlarmza devam edeceiz. Gney Krdistan biraz daha yakndan etkilemeye alyoruz. Gney Krdistann yurtsever halk adna bir cephe giriimimiz de var. Zaten bunu doabilecek olumsuzluklara kar bir alternatif olarak da dndk. Bu cephenin ilan gnlerini yayoruz. Bir de askeri gcmz de oraya dayatmz. Ksaca ya siyasal birlie gelirler, ya aarz gibi bir durum yaatlmaktadr. Eer onlar gelmezse, yeni siyasi cephe buna gelecektir. Aslnda ok nceden engeli bu dnceyle amaya altk. Umarm bazlar gelir. Biraz daha yurtsever olanlar gelmek durumunda. Gelmezlerse, Gney halkndan ok sayda kurulu ve kii var, onlarn byk bir ksm zaten kabul ediyor. Bana gre, ok az kesimi gelmeme yanls olabilir. Gelmeyenin de tecrit olma durumu hzla geliecektir. Bu noktada bunlarn srarl olmalar undan ileri geliyor: Krt halknn ulusal demokratik nderliini kabul etmiyorlar. Dar aireti feodal nderliin halen peinden kouyorlar ve dmana dayanarak bunu yapyorlar. Ulusal Kongreye gelmemenin dier bir nedeni budur. Ulusal Kongre, bir ulusal demokratik platformdur. Gelirlerse yaplaryla eliir ve menfaatleri ellerinden gider, dmanla ilikileri bozulur. Bu yzden gelmiyorlar. Baka hibir nedeni yok. Ama bu byledir diye de halkn ulusal demokratik giriimlerini gelitirmekten ekinemeyiz. Gerektiinde dayattka dayatacaz. Bunlar nasl zorla, bu atmalarla halkn yurtseverdemokratik geliimini tketiyorlarsa, biz de halkn ulusal demokratik potansiyelini cepheye veya Kongreye aktrz. Dolaysyla Gney meselesi zerinde yalnz teorik, siyasi olarak deil, askeri olarak da dnerek bir zm bulmamz lazm. Sanyorum baz gelimeler kesin olur. Oradan gelen bir yolda da var. Somut durumu biraz daha iyi biliyor. Daha yerinde bir cevab verebilir. Sa. arkada, biz Ulusal Kongreyi konuuyorduk. Arkada mevcut iki gten sz etti. Bunlarn birbirlerine kart olduklarn ve Ulusal Kongrenin baarya ulamasn istemediklerini belirtti. Aslnda bu bir engel, hem de gl bir engel. Acaba Gney Krdistanda bu engele kar kma imkn var m? Gney halknn Kongreye katlmas asndan bu bir sorun. Bunu nasl ortadan kaldrabiliriz? Ben baz cevaplar verdim. Senin de ok iyi tandna eminim, sen de baz cevaplar verebilirsin. Ulusal Kongreye ilikin grlerini de belirtebilirsin. Sa.: Gerekten de Krdistan ulusal kurtulu hareketinin u anda temel sorunlar gerek ite, gerekse de d kamuoyunda birliktelii ifade eden siyasal bir hitaptan yoksun olulardr.

Krtlerin u ana kadar ulusal bir kongreye gidememelerinin ve Krdistann drt parasnda bulunan hareketlerin ortak bir siyasal hitaba ulamamalarnn nedeni, aslnda sorunun bir tek yolla zleceine ilikin iinde bulunduklar gvensizliktir. Gerek Gney Krdistandaki nderlikler, gerekse de Kuzey Krdistanda varolan hareketlerin nderlikleri Krt sorununun tek bir at altnda zlebilecei konusunda gvensizler. rnein, Gney Krdistanda Badat rejimiyle oturmakszn Krt sorununun zlemeyeceini iddia ediyorlar veya Dou Krdistanda mutlaka Tahranla zme ulaabileceini savunuyorlar. Yani Krt sorununu para para ele alyorlar, yle deerlendiriyorlar. Aslnda sorun halkn sorunu deil; nk tm halkmz Krt sorununun para deil, btn sorunu olduunu kavramtr. Sorun, hareketlerin nderliklerinin savunduu bu para dncesidir. Gney Krdistan bu konuda rnek vermek mmkndr. Gerek KDP, gerekse de YNK u ana kadar bile sorunun sadece Badatta zlebileceine inanyorlar. Ancak u anda dnya kamuoyu, sorunun bir tek nderlik ve bir tek at altnda zlebileceine kanaat getirmitir. Benim bireysel grme gre, paralar aras varolan bu elikilerin ncelikle hareket ve rgtler dzeyinde halledilmesi lazm. Eer Ulusal Kongrenin baar getirmesini ve alaca kararlarn pratikte uygulanmasn istiyorsak byk bir aba harcamalyz. zellikle de Srgnde Krdistan Parlamentosu bu konuda byk bir rol oynayabilir. Gerek Gney Krdistanda, gerekse de Dou Krdistanda Krtler arasnda yaanan elikilerin zlmesinde bir anahtar ilevini grebilir. Eer Ulusal Kongreden sz edeceksek, tm bu hareketlerin temsilcilerini ekmemiz lazm. Tabii ki bu kolay olmayacaktr. Eer Srgnde Krdistan Parlamentosunun bu grevini yerine getirmede herhangi bir engel varsa veya kacaksa, bu Ulusal Kongrenin ertelenecei anlamna gelmez. Bugn Gney Krdistanda varolan iki temel g bu admdan yana olmayabilir, ancak onlar dnda birok rgt ve hareket var. Bylesi bir adm sonuna kadar onaylyor, Krtlerin birlikteliini savunan ortak bir hitap ve ulusal bir stratejiye ulamasndan yana tavr taknyor ve Krtlerin karna hizmet eden bir siyaseti savunuyorlar. Bundan dolay bylesi bir admn atlmasnn zamandr diyorum. A..: Orada KDP ve YNK ne kadar engel olabilir? Sz konusu atlmmzn yrrle girmesi halinde bunlar Ulusal Kongreye engel olabilirler mi? Sa.: Hayr, sanmyorum. A..: Pratik bir cevap ver, Gney halk bylesi bir adm istiyor mu? Sa.: Evet, tabii ki istiyor. A..: Hem halk istiyor, hem de birok parti istiyor. Sa.: Evet, birok parti de istiyor. rnein u an Gney Krdistanda yedi, sekiz parti Ulusal Kongrenin oluumundan yana. A..: Halk tmden istiyor mu? Sa.: Tabii ki, unu da belirtmek... A..: Baz pemergeler, birok kadro ve yeler de istiyor. Sa.: Evet, hatta KDP ve YNK ierisinde bile yurtsever bir kesim var. A..: Onlar da istiyor. Sa.: Temel sorun nderlik sorunu. Onlarn ierisinde de Kongreden yana yurtsever bir kesim ve Gney Krdistandaki kazanmlar koruyan bir kesim var. Hatta Kuzey Krdistandaki hareketlerle anlamadan yana olanlar da var. Bu anlamda tam zamandr diyorum. A..: Yani fazlasyla engel tekil edecek durumda deiller. Sa.: Hayr, engelleyemezler. A..: Eer mevcut hamlemiz gl yrrse, ulusal-demokratik birlik cephesi roln oynarsa... Sa.: Roln oynarsa sorun kalmaz. Ancak onlar TCnin, Irakn tavrn hesaplyorlar, yine Amerika, ngiltere vb. devletleri de hesaba katyorlar. A..: Krdn karar, Amerika ve TCye kar bir olmaldr. Sa.: Evet, irade olmaldr. Krt halknn Amerika vb. glerin planlarn boa karacak irade birlii olmaldr. Eer ortak bir irade olmazsa, yarn br gn ok rahat bir biimde engel

karabilirler. Hem Amerika, hem ngiltere, hem de Almanya planlarn rahatlkla uygulayabilir. A..: Bizim sorunumuz Amerika ve ngiltereyi hesaplama sorunu deil, halkn iradesini dikkate almaktr, karar gcn oluturmaktr, doru yolu gsterebilmektir. Sa.: O konuda halkn Ulusal Kongreden yana olduunu rahatlkla belirtebilirim, sorun nderlik sorunudur. Halk bu admdan yanadr. A..: Gney Krdistanda da yryor mu? Sa.: Yryor. 1992-93 ylnda olsayd engellemeleri mmknd, ancak 1995te mmkn deil. A..: Yapamazlar, gleri yok. Sa.: Gneyli halkmz KDP ile YNKyi belli oranda kavram. Gerekten verdikleri bir ey yok. Varolan da yktlar. Yine ran ve Trkiye ile yaptklar anlama ve szlemelere gerekten halkmz byk tepki gsterdi. Halkmz artk Krdistan smrgecilerini tanyor, onlarn uygulamalarn knyor. A..: nemli olan yryecek olmasdr. Sa.: Benim grme gre yrr. A..: Gl yrr m? Sa.: Baz engeller ksa da fazla sorun tekil etmez. A..: Halledilebilir mi? Sa.: Halledilebilir, nk gerek halk nezdinde, gerekse de parti ve rgtler ierisinde bu admdan yana kesimler var. Olumlu buluyorlar. Engellemeleri gemiteki kadar etkili olamaz diyorlar. KDP ve YNK Krt sorununu Trkiye ile halletmek isteyecekler; Amerika ile, Irak ile ve srekli smrgeci devletlerle zmek isteyecekler. Ama u andaki gelime dzeyleri gz nne getirildiinde, eskisi kadar engel olma durumlar sz konusu olamaz. Ulusal Kongre Halka Saygs Olanlarn rade Birliini ve zgrln fade Ediyor A..: Gayet tabii, bunlar zerine gitmek gerekir. Bunlara kalrsa bir bakanlkla bu iin stesinden gelmek isterler. Kuzey Krdistanda da var. erafettin Eli gibileri zm Ulusal Kongrede deil, TCden bir bakanlk koparmakta gryorlar. Onun iin Krtlk odur. Gney Krdistanda da bunu yapmak isterler. Fakat biz bunlar ulusal glerden saymyoruz. ok aka syleyeyim: TCnin nezaretinde Krtlk yapmak isteyenlerin yeri, bu biimiyle hainlerin yeri olabilir. TCyle, Irakla ancak demokratik bir federasyon temelinde bileilebilir. O da ayr bir federal pratii gerektirir. Bizim bugn tarttmz federal bir at deildir, Krdistan iin belki bir federasyon tartlabilir. Birlik isteyenler nce bu halkn eitlik ve zgrlk talebini saygyla karlamallar. Gerek iimizde, gerek dmzda bunu saygyla karlamayanlarn ulusal birlik konusunda konumaya haklar olamaz. Zorla dayatmak isterler, zorla dayatmaya kar biz de zorla halkmzn iradesini dayatmak zorundayz. Bu da tartmayla deil, savala olur. Bu ok nemlidir. Bu bir tartma konusu deil, bu bir halkn iradesine saygl olma, gerekirse onu eylemle dayatma sorunudur. Tartmay ak yapmalyz. Bunlar birok bahane getirebilirler. Taktik nedenlerle Koullar elverili deil diyebilirler. Btn bunlar kiiyi ibirliki olmaktan kurtaramaz veya daha ok yle biri olduunu ortaya koyar. Ulusal Kongre, halkna saygs olanlarn irade birliini, irade zgrln ifade ediyor. Baz kavramlar zedelememek gerekir. Sayg duyulmas ve hep bal kalnmas gereken bir kavram, artlar olgun deil, taktik byle istiyor deyip sulandrmak, en hafif deyimiyle oportnistliktir. Kald ki, bizde bu dpedz ihanete bir klftr. Buna kar direnenler olacaktr. Fakat halkn talebi olduka gelimitir. rgtler de bu konuda doru grlere ve baz kararlara sahiptirler. Engellere aldr etmeden veya engelleri grerek, nasl almas gerektiini de ustaca bilerek bertaraf etmek de bu iin mcadelesinin doal gereidir. ok daha fazla engel de kabilir. Ama ulusal davalarda -her zaman sylediim gibi- yalnz tartma, ikna deil, bazen de zor devreye girmek zorundadr. Tm nemli ulusal davalarda ustalar der ki, iddet hem iteki dmana hem de dtakine kar uygulan-

mak durumundadr. Ulusal parlamento, ulusal kongre, ulusal cephe isteyenler bunun nndeki engellere kar da zoru gz ard edemezler. Dolaysyla oluacak engelleri gerekirse gle amak nemlidir. Sanrm bu tartmalarda gz nne getirilmesi gereken en nemli bir husus da budur. Yalvarmakla, rica etmekle olmaz. nk dmanla birlemilerdir, sizi krk yldr nasl boa karmlarsa, halk da idare etmiler ve ulusal rezervleri tketmilerse, bundan sonra sizi daha da satarlar, tketirler. Bunun iin de diyorum ki, baz kavramlar ok iyi tanmak gerekiyor. Buyurun, konumanz yarm kalmt sanyorum. N.B.: Bu konuda soruyu sormann gerekesini de izah etmek zorundaym. Birincisi, Krdistann parasnn birletii snrlarda yetimi bir insan olmamdan dolaydr. Bylelikle KDP ile YNKyi, sizin dnyay, gelecei grdnz kadar olmasa da biraz tandm sanyorum. kincisi, son zamanlarda Dublinde bir toplant yapld. nce unun vurgulanmas gerekir: Tarih boyunca Krdistanllarla ilgili alnan hibir kararda Krtler taraf olarak muhatap alnmamlardr. Bu ok ilgin bir eydir. Bu, bizim mcadelemizin ne kadar byk olduunu bugn iin gsteriyor. Orada da bakyoruz, Krtler iki grup olarak katlyorlar, ama karlarnda Amerika ve Trkiye bir grup olarak katlyor. Bu demektir ki, bizim alacamz Ulusal Kongre kararlar veya toplanmasna alacamz Ulusal Kongre, ayn zamanda ok sesli bir uluslararas tepki de getirecektir. Benim esas sylemek istediim budur. A..: Onlarn bu zm modeli ak ki, dmanla birlikte yrttkleri bir model oluyor. Savalar da barlar da dmanladr. N.B.: Evet, Bakanm. A..: Bunlarn durumu arpc ve son derece sakncal bir durumu ifade ediyor. Halbuki bu sorunlara zm bulmak iin, bir ulusal kongre katlm olmalyd. Birincil muhatab budur, dolaysyla Krdistan halk olmalyd. N.B.: Krtlerle oturmalydlar nce. A..: Bu gler bunu yapmyor. Ben televizyonda buna etkili bir cevap verdim. Sarsc da olmutur, etkisi de byk olmutur. Devam ederlerse, biz de Ulusal Kongre silahn daha da gl bir biimde ykselterek cevap vereceiz. Dayanmak gerekir, almamsnz. Daha da bir ataklkla zerine gitmek gerekiyor. Ulusal iler byledir. Bu konuda gecikmisiniz, ama bu temelde yryn. N.B.: Benim syleyeceklerim bu kadar. A..: Tartmaya devam edeceiz zaten. Buyurun, bir ey mi eklemek istiyorsun? Sa.: Biz KDP ile YNKnin engel olup olmayacaklarndan bahsetmitik. u an her iki g kendi ilerinde att iin, YNKnin bu tarafa kayma ihtimali vardr. A..: Yani gelebilir, mmkndr. Sa.: Evet, nk YNK, dengeleri ok iyi takip ediyor. Eer yedi, sekiz rgtn geleceini grrse kendisini geri tutmaz. A..: Benim de kanm odur. Bakar, dengeyi tmyle bozuyoruz, Gney halk da ilgi gsteriyor, YNK tp tp gelip katlacaktr. O katld m, KDP ya tecrit ve tasfiye olacaktr ya da gelip katlacaktr. Gelimeleri biraz younlatrmz, btn ihtimaller gl bir katlmn Gney Krdistanda olacan gsteriyor. Abdurrahman Drre arkadaa da sz verelim. Bir arkada kadar gen olduu iin arkadamz diyoruz. Abdurrahman Drre.: Bata Sayn Bakan olmak zere, hepinizi saygyla selamlyorum. Ben isterdim ki, kendi anadilim olan Krteyle konuaym. A..: Buyurun, zgrsnz. A.D.: Teekkr ederim. Arkadalarn Bakanla konutuklar siyasi konularda benim grlerim de yzde doksan dokuz sizlerinki gibidir. Zaten arkadalar zerinde durdular, Bakan da deerlendirdi. Bunlara yeniden deinmenin gerei yok. Bu konularda arkadalarn konumlarn da iyi biliyorum. Bu nedenle, Bakann sizlerle ve arkadalarla konuurken deindii iki, noktaya dini adan deinmek istiyorum. Bakan temel nokta zerinde durdu: Bir, nefsiyle kiinin mcadelesi. Yani insann kendi iinde, kendi kiiliiyle, her eyden nce kendisiyle sava...

A..: Bu byk savatr; Cihad Ekber. A.D.: Hz. Muhammet (S.A.V)n kendisi sylemi. Darda silahl bir atmadan dnd zaman, Kk savatan dndm, byk savaa girdim; nefsimizle, kiiliimizle savamak esastr demi. Bakan da her iinde Hz. Muhammete benziyor. Bu da beni ok sevindiriyor. nk Kuran- Kerim Hz. Muhammeti rnek aln der. Oru ve namaz baz dindarlarn anladklar gibi deildir. Aslnda her ikisi de disiplini amalar. Nasl ki, sizler buraya gelip disiplini renip savaa gidiyorsanz, dinde de byledir. Bu da gereklidir. Disiplinsiz olmaz. Hedef zgrlktr. Bu konuda bir ayet okumak istiyorum ve anlalmasn da istiyorum. Hadid suresi, yirmi beinci ayette Kuran unu syler: ...biz btn peygamberleri zalimlere kar gnderdik ki, mazlumlar kurtarsnlar ve adaleti temin etsinler. Yani btn dinler, Hz. Muhammet, Hz. sa, Hz. Musa mazlum halklarn zgrlemesi iin zalimlere bakaldrmlardr. Bu bakaldrlar birka tarzda olur: Silahl savamla, kalemle, propaganda ile, mal ile, velhasl her arala olur. unu burada syleyebilirim ki, Kurann kendisi bunu emrediyor. Diyebilirim ki, Kurann emrettii ve btn Mslmanlar iin farzdr dedii cihat, imdi buradaki konumamzn, bu toplantmz bu cihadn bir parasdr. Cihat yalnzca silah kuanp daa kmak deildir. Cihat Arapa bir kelimedir, Arapay iyi anlayanlar bilirler; cihat, elinden ne geliyorsa onunla savamak anlamna gelir. A..: Deil mi, ayn slamiyetteki gibi almyor muyuz? A.D.: Tpk yle, inancm odur. A..: Bir dost, Suudilerin PKKnin Marksist-Leninist olduunu syledii konusunu dile getirmiti. Ben, krdr, gerek Mslmanlk bizimle yryor dedim. A.D.: Krk yldr, otuz yldr ben de arkadalar gibi bir Krdm, Krt hareketinde yer almm. Yreim Krdistan istemi, Krtlk iin elimden ne gelmise onu yapmm. Bugn kendi isteimle gelmiim ve iinizde yer alyorum. Ben PKKliyim demiyorum. Neden demiyorum? nk kendimi bu dereceye layk grmyorum. A..: Zordur. A.D.: nk PKK, bugn benim grdm PKKlilik Hz. Muhammete ilk inananlarn dzeyini gerektiriyor. A..: Sahabeler gibi. A.D.: PKKli olmak, sahabeler gibi malnla, cannla, ruhunla, imannla, inancnla ve her eyinle katlmay gerektiriyor. A..: Evet, PKK budur. A.D.: PKK budur. Kendimi ne kadar zorlarsam zorlayaym, bu gc kendimde bulamyorum ve ben PKKliyim diyemiyorum. Ben PKKyi seviyorum ve ona ulamaya alyorum. Bu nedenle slam Hareketi iinde yer aldm. A..: Senin bir mmin gibi olduun sylenebilir. A.D.: Bir mmin gibi, evet. A..: Sahabeler gibi deil. A.D.: Hayr, halen Sahabe olmamm. A..: Zaten buradakiler de yzde doksan mmindir, PKKli deildir. Mminler tam Sahabe olarak kabul edilemezler, bilirsin. slamiyette Sahabelik bakadr. A.D.: Zaten arkadalarla bunun zerine tarttk. Kuranda geer; ...evrende toplananlar sana biz imana geldik, Mslman olduk diyecekler; sen hayr, doru sylemiyorsunuz, siz imana gelmemisiniz; yalnzca benimle oru tutuyorsunuz, namaz klyorsunuz diyeceksin... A..: eklidir, deil mi? A.D.: eklidir, ama iman hala yreinize girmemitir. nk iman insan yreine girince nasl olur bilir misin? Hz. Muhammet oka sylemitir: Kendin iin istediini, arkadan iin ok daha iyisiyle, ok daha fazlasyla istemelisin. Biz kendimiz iin her eyi istiyoruz, ama arkadamz bir tarafa brakyoruz. rnein, biz Krtlerin baz partileri var. Diyorlar ki, Bekleyelim, Krdistan kurtulsun, biz de gidip yaayalm, oturalm. Bu mnafklktr, ikiyzllktr. A..: Mnafklar! Zaten ben de kendi sylemimde bunlara mnafk diyorum.

A.D.: Kurann tabiriyle, onlarn ad mnafktr. Bu vesileyle Bakana teekkr ediyorum, slamn birka nemli esasn dile getirmitir. Bunlardan biri de birliktir. A..: Vahdet!.. A.D.: Vahdet, byk ameldir. Yani zgrlk iin en byk sebeptir. Kuran- Kerim diyor ki: ...siz hepiniz kendinizi bir yumruk gibi tutun, bir ben gibi olun ki, bu Allahn benidir. Bu ben zgrle gtrr, bu ben, bu birlik sizi serbestlie gtrr. Bu ben sizi zafere gtrr. Yani birlik olun diyor. Biz imdi bu aamaya gelmiiz. Bakann vurgulad dier bir nokta da benim iin ok ilgi ekici ve nemliydi. Bu nokta iin yeniden teekkr etmek istiyorum. Bu birlik iinde btn Krdistani rgtler yerlerini almaldr dedi. rnein slam Hareketi, Yezidiler Hareketi, Alevi Hareketi vardr. Gerekten de bu rgtlerin Krdistan hareketi iinde yer almalar gerekir. Zaten birlik slamiyetin bizzat emrettii bir eydir. Bakan sonuta unu syledi: Dinsizler de, dindarlar da yer almaldr. Gerekten de byledir. nk Hz. Muhammet Medineye geldiinde, iki Yahudi kabilesiyle de iliki kurdu, onlar da ittifakna ald, birlie ald. Hi dini iman olmayan da Ya Muhammet, ben zayfm, seninle olmak istiyorum dedi ve Hz. Muhammet onu da birlii iine dahil etti. Bakan unu da dedi: Biz imanszlar da imana getireceiz. Bu da gerekten ok sevindirdi beni. nk iman olmadan olmaz. man inantr, inansz insan yaayamaz. nancn yanl da olabilir, farkl da olabilir. Hristiyanlarn inanlar da kendilerine gre inantr. Mslmanlarn da, Budistlerin de inanlar kendileri iin inantr. Hatta ateistler ki, hibir ey yok derler, onlarnki de bir inantr. Herkesin inanc kendinedir. Herkesin inancna hrmetli olunmaldr. slam dininin temeli de budur. Sizlere ve Bakana teekkr ediyorum. Bakann ve sizlerin huzurunda Krdistan slam Hareketi adna, biz Krt dindarlar btn gcmzle sizin yannzda Krdistan zgr oluncaya kadar mcadele edeceimize sz veriyorum. Ama sizlere ulaamayz, kusurumuzu balayn, nk sizler ok byksnz. A..: slamiyette de gerekten byledir. PKK katiyen slamiyetin cevherinden uzak deildir. Hatta diyebilirim ki, gnmzde en byk slami gerei de PKK temsil ediyor. A.D.: Benim inancm da odur. PKK Hareketi, tam Hz. Muhammetin hareketidir. nancma gre hi farklar yoktur. Yalnz Hz. Muhammet onuncu ylda Mekkeyi fethetmiti. Biz de onuncu yl getik, bizim de Krdistan fethetmemiz gerekiyor. nallah fethedeceiz. A..: Tabii, buna inann. A.D.: Teekkr ediyorum. A..: Deerli erafettin Kaya arkadamz, ok eskiden beri bu ilerle urayor. ok zorlanm biridir de. Buyurun sizi dinliyorum. erafettin Kaya: Arkadalar konutular, Sayn Bakan da konutu. Btn arkadalarn grlerine katlyorum. Ben de unu hatrlatmakta yarar gryorum: Srgnde Krdistan Parlamentosu olutuu zaman nne nemli bir program koydu. yle zannediyorum ki, bu program, verilen mcadelenin getirmi olduu sonuca bal bir programd. nk verilen Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesi, Krt halknn ulusal birliini salamay nne koymu bir mcadeleydi. Bundan dolay Parlamento, Krdistan halknn ulusal birliini salayabilmek iin bir Ulusal Kongreye veya bir Ulusal Meclise, ne adla olursa olsun yle bir birlie, bir at altnda toplanmaya ulamaya gerekli gayreti gstermek iin programna bunu ilke olarak ald. Bu ilke temelinde almalar hzlandrld. kinci toplantsnda Ulusal Kongrenin olumas iin, bir temas grubunun olumasna karar verildi. Ancak bu temas grubunun nasl bir alma yapaca ve bu ulusal birliin ilkelerinin ne olaca hususunda gerekli aklama getirilmedi. Bu, oluturulacak hazrlk komitesinin kendisine brakld. imdi temas grubunun yapaca u: Btn parti liderleri ve nderlikleriyle grecek. Ayrca Bakann dedii gibi, btn ulusal kurumlarn liderleriyle tek tek grecek. Enstitler, akademiler, hukukular birlii, aydnlar birlii, esnaflar birlii var. Bu temelde halkn rgtlenmi olduu kurumlar var. Bu kurumlarla tek tek temasa geecek. Bunlardan alaca gr udur: Ulusal birlii gerekli gryor musunuz ve bu ulusal birlik hazrl iin neler yaplmas gerekir?

A..: Gerilla konusunda ne diyorsunuz Hoca? Gerilla da bir kurum deil midir? Yeni bir fikirdir, tartmalyz. .K.: Tabii, o konuya geleceim. Biz bu kurumlarla yapacamz grmenin ardndan, oluturacamz hazrlk komitesinde, nasl bir Ulusal Kongre, bu kongre nerede toplanmal, program ne olmal, nasl bir icraat salamal konusu tartlacak ve rgtlerin getirmi olduu dnceler dorultusunda mesele biimlendirilecek. Bu balamda temas grubu, ilk nce Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesine en arlkl biimde damgasn vuran... A..: Temas grubu, hazrlk grubunun kendisi deil. .K.: Deil. A..: Onu oluturma grubudur, bu konuya aydnlk getirilmeli. .K.: Mcadeleye arln koyan ve damgasn vuran PKKnin Genel Bakanyla konumay, onun grlerini almay ncelikle ne kardk. Bu nedenle biz temas grubu olarak buradayz. Sayn Bakann bu konudaki grlerini aldk. Zannediyorum bundan sonraki sohbetlerimizde taktikler zerinde... A..: Evet bu bir giritir, bir ereve izdik... .K.: Bunun dndaki geliimler zerinde grlerinizi de alacaz. Sonuta Ulusal Kongrenin oluumu iin gerekli adm atlacak. Ben bir olaya btn arkadalarn dikkatini ektim. Biz Srgnde Krdistan Parlamentosunu olutururken, bu parlamentonun bir Ulusal Meclis statsne bu haliyle kavumas, verecei kararlarn her alanda icra klnr olmas mmkn deildi. Bunun olabilmesi iin, savaan gerilla temsilcisinin yap ierisinde bulunmas lazm. rnein, 1920 ylnda TBMMde yalnz milletin temsilcileri deil, ayrca savaan glerin temsilcileri de vard. A..: Mustafa Kemalin kendisi... .K.: Tabii, bu savaan glerin temsilcisi aslnda o parlamentoyu iler hale getirmiti. Biz byle bir Ulusal Kongreyi oluturduumuz zaman bundan dolay... A..: Gerilla da katlmal... .K.: Kesinlikle savaan glerin temsilcisi fiilen hazr bulunmal. Bunu dnyoruz. Btn almalar bu noktada deerlendiriliyor. Tabii ki bu almalar srdrrken... A..: Zaten PKK modelinde de bu var. .K.: Srgnde Krdistan Parlamentosu varlk koulunu da burada tutmutur. Diyor ki, Biz Ulusal Kongreyi oluturursak veya Ulusal Meclis karsa kendimi feshederim. Ben de bu deerlendirme iindeyim. Kesinlikle bu... A..: Biz bu Ulusal Parlamento zerine ayr bir deerlendirme yaparz, yani bu yurtdnda olan... .K.: Ulusal Kongre iin mcadele verilir. Btn rgtlerin, Gney Krdistandaki, Kuzey Krdistandaki, Dou Krdistandaki btn glerin bu yapya ekilmesi ok nemli. Fakat btnn ekmediimiz zaman, dar anlamda bir Ulusal Kongrenin de yaratlmas mmkndr. ahsi dnceme ve grme gre, Kuzey Krdistana ynelik bir Ulusal Kongrenin yaratlmas olasdr. nk mcadeleyi en arlkl verdiimiz alan burasdr. Byle bir yapnn yaratlmas uluslararas dzeyde tezghlanan oyunlarn nne gemektir. A..: Ama sanyorum bu paralar iin cepheler biiminde bir younlama olabilir. Hepsi iin bence bir kongre gerekli. Mesela Afrika ligi, Arap ligi, Gney Amerika ligi diyorlar. Krdistan ne kadar paralansa da, onun genel menfaatlerini birletiren bir lige, yani bir birlie kesin ihtiya vardr. ok gevek olabilir, ama gereklidir. .K.: Kesinkes, Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesinin Krt halknn talepleri ve zgl dorultusunda sonu alabilmesi iin, byle bir kongreye ihtiya vardr. A..: Paralar iin cepheleme, genel iin kongreleme bence isabetlidir. .K.: Kongreye varncaya kadar belli aamalar var. Bu aamalarn da yaama geirilmesinin hibir zarar yok. Bu, Ulusal Kongreyi zorlamak asndan da gereklidir. Onun iin Kuzey Krdistanda Krt rgtleri arasnda bir birlie gerekten ihtiya vardr. Yani Gney Krdistanda rgtler aras birleimi nasl deerlendiriyorsak, nasl demokratik bir cephenin yaratlmas dikkate alnyorsa, Kuzey Krdistanda da Krt rgtlerinin birlii, hatta cephe ba-

lantsnda bir araya gelmeleri, byk birlik noktasnda birlikte olmalar ok nemlidir. Mcadelenin Ulusal Kongre dzeyine ulamas iin bu gereklidir. A..: Bu konuda ksa bir aklama yapabilirim: Ulusal Kongre kesinlikle cephelerin nnde bir engel deil, tam tersine onlar hzlandran bir platform olma ansn yaratyor. Ulusal Kongreye herkes gelirse, rnein Kuzey cephesine daha kolay gelirler. Yani nce Kuzey cephesi, sonra Ulusal Kongreden ziyade; Ulusal Kongreyi ne alarak her para iin cephelemeyi derinletirmek daha gereki ve makuldr, somutta gereklemeye daha elverilidir. Benim kendi tecrbem var. Yani cephe ve kongreyi birbirleriyle elien deil, birbirlerini tamamlayan kavramlar olarak dnmek daha yerindedir. .K.: Siz de bu konuda bir deerlendirmede bulunmutunuz. Gerekten u anda Krt sorunu, sadece Krtleri deil, uluslararas alanda btn devletleri ilgilendiren bir sorun haline gelmitir. Yani Krt meselesiyle ilgili eitli devletlerin oynad oyunlar, tezghlar var. Her devlet, Krt meselesinin kendi karlar dorultusunda zmnden yana bir hesap yapyor, bir kar peindedir. Bugn Rusya da byle deerlendiriyor, Amerika da. imdi biz btn Krt rgtlerini bir araya getirerek Ulusal Kongreyi yaratmama durumu ierisine girersek, o zaman devletlerin Krtlerle oynama olay ve Krtleri attrma olay gndeme gelir. Bu, bizim halkmzn demoralize olma durumunu yaratabilir. Uluslararas dzeyde de gcmz zayflatr. Bu nedenle, KDPnin bu yap ierisine ekilmesi iin btn gayretleri gstermeliyiz, ama bunu zamana da brakabiliriz. Dediim gibi, bunu zamana brakacamz dneme kadar da baz birlikleri yaama geireceiz ki, uluslararas dzeydeki glerin oyunlarn tersine evirebilelim. A..: u arpkla bak! Mesela ABD, Irak Ulusal Kongre temsilcisini gzlemci olarak Dubline ard, iki rgt ard, Trkiyeyi ard. Krtlerin genelini temsil edecek bir gc ise, ya karsnda grmedi ya da dnmedi. Halbuki ilk bata armas gereken g, Krdistann genelini temsil eden g olmalyd. nk Irakn genelinin Krt ileriyle ne ilikisi var, Trkiyenin ne ilikisi var? Varsa, o zaman Trkiye Krdistannn da katlmas gerekir. Bu byk adaletsizlie bak! .K.: Bakanm, Ulusal Kongreyi yarattmz zaman bunu zeriz. Yaratamadmz zaman, Kuzey Krdistanda birlii yaratrsak, yine bunu zeriz. Eer oluturduumuz Srgnde Krdistan Parlamentosu btn rgtleri kucaklayan -istemi de budur- bir parlamento olsayd, bu parlamentonun byle bir toplantda hazr bulunmas iin zorlamak gerekirdi. Yani uluslararas dzeyde yle bir yaplanma yaratlm ki, mcadele veren g yrekten deil, grnrde terrist ilan edilmi. Mesela ben u gerei ifade edeyim: Almanya hibir zaman yrekten, PKKyi terrist rgt olarak kabul etmez. Fakat grnrde, uluslararas hukuk balants iinde taktik olarak terrist rgt ilan eder. Amerikann da, ngilterenin de, Fransann da tavr budur. A..: Bizi politik olarak sktrp taviz almak iin yapyorlar. .K.: u gerei de vurgulamtm: Mesela SPD Schlesswig Holstein Bakan bana, Bu parlamentonun PKK ile ilgisi nedir? diye sorduu zaman, PKK bu parlamentonun iinde yoktur desem, sen bana itibar etmeyeceksin, beni nemsemeyeceksin ve benim sylediklerimi de dikkate almayacaksn. Eer bir yapnn ierisinde PKK varsa, itibar edilecek yap da odur dedim. Bu bir gerek. Onun iin yaratlacak bu ulusal kurumlar bir eyi bize salayacak, bizim mcadelemizi uluslararas dzeyde merulatracak ve ayrca mcadelemizi veren gler zerindeki terr damgasn kaldracak. u gerei de vurgulayalm: Yalnz PKKyi terrist ilan etmek istemiyorlar, uluslararas dzeyde Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesini terrist diye anyorlar. Bunun nne geecek olan da ulusal kurumlardr. Onun iin Srgnde Krdistan Parlamentosunun nemi Trkiye devleti tarafndan bilindii iin, ciddi biimde bu parlamentoya kar tavr ve tepki iindedir. Avrupada ok geni bir rgtlenme yaratm, bu dzeyde mcadele etmenin hesabn yapyor. Ben inanyorum ki, Sayn Bakann Ulusal Kongreyle ilgili verdii grler bizim iin yeterlidir. Bunu deerlendireceiz. Dier rgt liderlerinin de grlerini alacaz. nanyorum ki, olumlu bir program, olumlu bir tzk kar. Teekkr ederim.

A..: Evet, ben de deerli konuklarmzn geliini anlaml buluyorum. Ulusal Kongre geliiminde kesinlikle ileri bir adm oluyor. Ge de olsa, telafi etmek iin bu adm daha da hzlandrmalyz. Tecrbeye dayanarak sylyorum: Eskisi kadar engelleyicilerin dayanabileceklerini sanmyoruz. Yalnz balangtaki admlarn mtevazlna aldanp da karamsarla dmeye gerek yok. Yine bu konuda tecrbelerime dayanarak syleyeyim: Biz rgtsel admlar tek bamza attk, yllarca dman karsnda hi ciddiye alnmayacak durumdaydk ve bugnk durumu yakaladk. Ulusal Kongre gerekten ok byk bir kapsamda geliiyor ve katlm da bileimi de byk. Birka g engel olmu ya da darda kalm olabilir; bu fazla engelleyici anlam ifade etmez. Kald ki, onlarn da ksa srede ya katlacaklar ya da tasfiye olacaklar grlecektir. Ayrca krk milyona varan bir ulusun iradesini birka rgtn, hatta o rgtlerin de birka tane kendini beenmi kiisinin eline vermek, onlarn bu engellemesini meru grmek veya Biraz onlar bekleyelim demek, gerekten ulusal iradeye saygszlk olur. Bu ans onlara vermemeliyiz. Uyarlarmz daha da iddetle gelitirmeliyiz. Eer dmanla birleip engellemelerini srdrrlerse, baz zorlayc etkenleri de biz devreye sokmalyz. Ulusal meseleler salt barl yollarla halledilmiyor. Bazen de savalarla hallediliyor. 1992 Gney savana ilikin de bir deerlendirmem vard. Dman, blnme, paralanma geliti diye ok umutlanyordu. Bu sava, birliin olumasna hizmet edecektir dedim. imdi neredeyse o gerekleiyor, hem de ksa bir sre iinde. Belki de bir yl sonra bakacaz ki, hayal bile edilmeyecek bir ulusal birlik Gney Krdistana hakim olmu. Ama bu gerekten iddetli bir ideolojik, siyasi ve gerekirse silahl savama baldr. Kllar bilenmitir, dnceler netlemitir. Ulusun lehine olan ok aktr. Bu byk gelime karsnda engelleyicilerin fazla dayanacan sanmyorum. Ksaca, bu iin baars bize bal. Ben bu konumamda biraz kavrama derinliinden, yine biraz kavramlara ballk temelinde i yapmaktan bahsettim. Kendini doru anlamayla birlikte pratie balamann nemini vurguladm. Buna inanmann, bunu ciddiye almann nemini vurguladm. Bu iin ya da yok. Ulusal ilerde hepimiz birer ocuk gibiyiz. Mtevaz da olmalyz dedim ayn zamanda. Gerektiinde de ok kati bir iradeyi temsil etmek durumunda olduumuzu, gereklerini yerine getirmekten de hibir koul altnda ekinmememiz gerektiini vurguluyorum. Ben de grdnz gibi bu koullarda politika yaptm ve Ortadouda politika yapyoruz. Bu gelimeyi burada gsterebildik. ou bize unu sylyordu: Acaba smrgeci iradenin esiri deil mi? Hatta beni bir tutsa gibi de grdler. Gzlerinizle gryorsunuz ki, burada istediiniz gibi Krdistan meselesini tartabilirsiniz. stediiniz kadar da bamsz karar alabilirsiniz. Dilinize en kk bir engel koyan yoktur. Benim burada kalmn anlam da budur. Diplomasi byle yaplr, dostluklar da byle gerekletirilir. Zorluklar yok demiyorum, var. Belki ileride daha da olumsuz durumlar doabilir. Ama biz irademizi balam deiliz. lkemizin bamszl ve halkmzn zgrlnde iddial olduumuzu, btn admlar da bu temelde attmz herkes biliyor. Dost olmak isteyen de, dman olmak isteyen de biliyor. Dost olmak isteyen daha iyi anlayacak, dman olmak isteyen de bizi daha haince vurmaya alacaktr. Bir imkndr size sunduklarmz, bunu kesinlikle kmsemeyin. Bata gerillaya sylyorum: O zgrlk dalarna ulamak ok byk bir olaydr. Tecrbeli insanlarmz nitekim grlerini sylyorlar. Kelime dzeyinde bile Krtlkten sz etmek dilin kesilmesiydi. Dolaysyla zgrlk dalarndaki o byk birlik, byk sava silahlarna sahip olma her eyden nce esiz bir gelimedir. Yine siyasal birlik iin de byk bir gelime imkn var. Btn paralarn rgtlerini buluturuyoruz. Yurt dnda ok byk buluturmalar salyoruz. lkenin iine gidiyorsunuz, darya gidiyorsunuz. Birka on yl nce bunlar hayal bile edilmezdi. Yine devletler muhatap kabul ediyor. Daha nceki ilkel milliyeti dnemde bu hayal bile edilemezdi. imdi btn bunlar ak birer olgu haline geldi. Biz bununla da tatmin olmuyoruz. Doru grlerimize dayanarak daha fazla bamszlk ve zgrlk diyoruz. Dolaysyla Krdistan iindeki gler iin olduu kadar blgedeki halklarn gleri iin de daha eit ve zgr temelde birlik diyoruz. Bunda srarlyz. imdiye kadar da bundan taviz vermedik, gelime esas oldu. nanyorum ki, bu konuda srar, gittike daha derinlikli anlama

ve gereklerini yapma bizi daha fazla baarlara gtrecei gibi, gemi tarihimizde bize dayatlan komplolarn ve yine gafil yakalanmalarn sonunu da getirecektir. imdiye kadar ki pratiimiz bunu gsteriyor. Bundan sonra da eer elimize geirdiimiz mcadele silahlarn byk kullanrsak, iyi diplomasi yaparsak, dost ve dman kavramlarnn gereklerine uygun alma yrtrsek, bu makus talihimizi kesin yenmi olacaz. Fazla umut datmak istemiyorum. Ama eskisi gibi kendini karamsar, gsz, bitik grmenin de hibir anlam yoktur. Gelime yn esastr ve ulusal ilerde, ulusal zgrlk yaamnda ou glerimizin hayal bile etmedii gelime vardr. Yine iliklerine kadar yaadklar yenilgi psikolojisi yklmtr. Bunu cesaretle grmelerini bekliyorum. Ben bunlar belirtirken, ucuz umut datmak istemiyorum. Ar cesaret de vermek istemiyorum. Zorluklaryla birlikte, yine nelerin nasl yaplmas gerektiini vurgulayarak umutlu olunacan vurguluyorum ve baar kesindir diyorum. 24 Austos 1995

NDERLKTE GEREKLEEN KRT ULUSAL KL ve KURUMLAMASIDIR Abdullah calan: ncelikle, ho geldin diyorum Sira. Ben Ankaradayken, o zaman Krt-Krdistan kelimeleri yoktu. Bir bakyorum, Kurtulu Parkna yakn bir yerde sanyorum, iinde miydi bilemiyorum, birileri avaz kt kadar baryor. Yanlmyorsam bu baranlardan birisi de Sira Bilgin dostumuzdu, arkadamzd. Herhalde o konumay yapanlardan biriydiniz. Sira Bilgin.: Miting bakanydm. A..: yle mi? Halen aklmda, o dnem iin tabii ki bu cesur bir kt. O zaman Dou halk, Dou Anadolu halk diyorlard. Bu bizim iin Krt halk anlamna geliyordu. Dou mitingleri bir dalgayd ve beni de biraz etkiledi. Dou halk kavram zerinde dnmeye

zorlad. Tabii giderek ilerlemeyi de bildik. Gruplama abalarmzdan birincisi, 1966-67-68 miydi? S.B.: 1967. A..: Evet, bundan tam otuz yl nce oluyor. Ondan sonra gruplama abalarmz olduunda, evlerine de gitmitim. Yediim yemei bile hatrlyorum: Cier yemeiydi, hatta sanyorum dalak da vard. Sen hatrlyor musun? Tarttk, sizlerin baz deerlendirmeleriniz vard. ok tehlikeli ve snfsal yaklayordunuz. Birka cmlenizi deerlendirmelerimde tekrarlyorum. Son srelerde deerlendirmelerinizi olduka iledim. Bana gre Krt aydnlar iinde -ki, buna siyasi aydnlar da diyebiliriz- olgulara saygy bilenlerden birisiniz. Ben sizi bugn iin ksaca deerlendirmek istesem byle deerlendiriyorum. Aratrmanz, hem de Avrupa gibi bir alanda byle yapmanz olumlu, nemli gryorum. Oraya giden Krt aydn bana gre ok kt oynuyor. Maalesef lkede zindan da yaadnz. Geldiiniz aile koullarn da biliyorum. Yani Krtle fazla yabanc deiller, zorluklar da grmlerdir. Sizin yetitiiniz evrede PKKye muarzlk ok ileri dzeydeydi. Son dnemlerde gelimeleri kendi kendinize deerlendirdiinizi sanyorum. Ben bunu PKK propagandas veya ucuz bir dostluk olarak grmyorum. Sizi, Krt ulusal kurtuluunun sorunlarn iyi bilen, ezasn ve cefasn iyi eken ve bylece minnet borcunu demek isteyen bir kii olarak deerlendiriyor ve selamlyorum. Bu temelde ho geldin diyorum. Buyurun, tartmamz biraz gelitireceiz. Byk bir tarihi sre yaadk. Dnn, ben ok yeni bir sempatizan olarak o ka anlam verdim. imdi bugne bakn. Siz de sanrm ayn heyecan duyuyorsunuz. Ulusal kurtuluun, gerillann zellikle deerini zmekte, anlamakta gsterdiiniz tutumlar bana gre nemli. S.B.: unu syleyeceim: 1984te ilk atlmdan sonra, bu atlm lke iinde destekleyen bir avu insandan biriyim. Bu bakmdan, KDP ile ters dmtm. A..: yle mi? Bilmiyordum. S.B.: 1984te benim bir arkadam vard. Dr. Hasan Kayann abisi, Bu harekete iki kii gnlden destek veriyor: Birisi sensin, biri Feqi Hseyin diyordu. A..: Feqi Hseyin. S.B.: Evet, ailemizin hareketlere olan yaknln arkadalar belki bilmezler. 1985te bizim Sddk Bilgin bana geldiinde, ben o zaman hapisten yeni kmtm. Arkadalar, dadakiler bizden yardm istiyorlar, ne diyorsun? demiti. Bizim ailemiz hibir zaman hain damgas yemedi demitim. Sddkn gzleri parlad, zaten kararn vermiti. Gitti, onunla son grmemizdi. A..: Zaten Sddka uygulanan ikence, salt bir kiiye uygulanan ikence deildir. Ailenin direnii gereine ok bilinli yneltilmi ve Yaklarsanz byle vahice ldrlrsnz mesaj verilmek istenmitir. Sddk, direni yiitliini gsterdi bence. nemle anmak gerekiyor ve bir birey olarak deil, genel bir mirasn deeri olarak anmak gerekiyor. Onun ansna da ok bal olmak gerekiyor. S.B.: Tarihte bizim ky defa yakld. Sonuncusu 1985 ylnda yapld. A..: Yakld tamamyla, yle mi? S.B.: Yok edildi. A..: Bizzat sizin kynz, ismi neydi? S.B.: Kelaxse. A..: Tarihi bir deeri de var, deil mi? Eski bir ky. S.B.: Hareketin ilk balang yeri. Benim babamn amcas, hareketin tek komutanyd. eyh Sait hareketinin askeri komutanyd. smi eyh erif idi. A..: eyh erif mi? S.B.: eyh erif alay kurmu, sivil alay komutanl yapm. Osmanlya hizmetkrlk yapm. 1925te Genci, yani Darahiniyi, Bingl, Elaz, Paluyu ve Xarputu zaptedebilmi. Fakat askeri olarak eitilmemi bir insan olduu iin, ehri yamadan kurtaramam. Bir ehrin komutan, Malatyada da isyana hazrlanmt. Ama teslim oldu, sonra da idam edildi. Babam 1925ten 1932 ylna kadar dada direndi.

A..: yle mi? S.B.: Evet, annem iki sene babamla birlikte dada direndi. A..: lgin! Bunlar yeni reniyorum. S.B.: Fransann ynetimindeki Suriyenin kuzeyine drt yz kilometrelik bir uzun yry yaptlar. A..: Geldiler, ulatlar. S.B.: Drt yz kilometrelik bir yry, alt yz kiilik bir kafile var. Uak drdler, drt-be tane sava yaptlar. Suriyede babam on sekiz sene yasakl dolat, hep kaak dolat. Franszlara kaakt. Suriye hkmetine kar kaakt. Parti kuruyorlard, alma yapyorlard, bunu iin dayak yiyorlard. A..: Hangi tarihlerde oluyor? S.B.:1932-50 yllar aras. A..: Bu da gerekten son derece nemli bir tarih. S.B.: Oradaki btn partilerin nvelerinin olumasnda emei var. A..: Ben ismini de reneyim. S.B.: Abdlhamit Bilgin. A..: Vefat nerede oluyor? S.B.: Binglde. A..: yle mi? S.B.: Trkiyeye geldi, asker kaayd. Hep o korkuyla yaad ve ld. 1987ye kadar btn gcmle KDPyi dzeltmeye altm. KDPnin PKKye kar bir bildirisi vard, bunu lanetledim. Bu da ikinci bir blnme belirtisi oldu. A..: Tarih ne zaman? S.B.: Yine 1984-87 yllar aras. 1985te bir ikinci ikiye blnme yaand. Molla madettin, ofr Nazmi filan. Byle bir grup dier gruba kar vaziyet ald. 1987deki km da... A..: O zaman sorun yine PKK miydi? S.B.: Evet, 1987-88deki kmda bu harekete paralel bir hareket oluturma abas vard. Krt milliyetilerinin tmn katma dncesiyle 1988de buraya geldim. Avrupa sahasnn bir eyler yaadn sanyordum. Byk olaanst abalara girdim. Hatta bazlar kabul etmek zorunda kalyordu. 1989da bunlarn aslnda yrmek istemediklerini anladm. A..: Bunlar hangi evreler oluyor? S.B.: KDPnin, KUKun evreleri ve toparladmz dier baz evreler idi. A..: Sanrm KDP gruplar da bundan farksz deil. S.B.: Deil. Ben 1989da son umutla Mesut Barzani ile grtm. ok ilgin bir grmeydi. Yanmda bir KDPli de vard. Onlarn KDPsi... A..: Nerede gerekleiyor? S.B.: Stockholmde. Ben unu syledim: Biz paralel bir hareket oluturmak, organize etmek istiyoruz. Ne diyorsunuz? Bize ne yardmnz dokunabilir? Bana, Size 150-250 kalanikoftan baka bir eyi veremeyiz dedi. Saha olarak nereye yerleebiliriz dedim. rana yerlemeyin, nk elinizi verirseniz, kolunuzu kaptrrsnz dediler. Bu hakl bir tespitti. Ne yapabiliriz dedim. Yanmdaki Trkiye KDPsinden olan kii bana unu syledi: Hibir ey yapamayz. En sonunda Mesut Barzaninin bana syledii u oldu: PKKye kar savar msnz? Ne kadar savaabilirsiniz? Cevabm u oldu: Siz 1966dan beri Talabani grubuna cehn t e diyorsunuz, imdi siz bize cehn nod mu dedirtmeye alyorsunuz? Biz dmana kar silah skacaz. A..: Hayret! S.B.: Evet, o i orada yatt. Bir sr hazrlk yapmtk. Baz eliliklere gitmitik. Ben byk bir umut besliyordum, fakat srerim srerim gitmez kadana var ya, aynen yleydi. A..: Anlyorum. S.B.: Az nce arkadalara yneticilik sahasnda be zeri bir veririm demitiniz. Bu arkadalar KDPye ynetici olsalar be zeri yedi veririm. A..: Olabilir.

S.B.: Yani bu kadar lakalama, bu kadar gerilik var, bu kadar Benim rahatm, ben Krdistana gidip de pirelerle birlikte yaayamam diyebilecek durumdalar. A..: Hayret! Bunu siz daha erken tespit edebildiniz. S.B.: Tespit ettim ve 1990da ayrldm. Bunlar olduu gibi braktm. 1989un sonlarnda bunlar cereyan etti. 20 Ocak 1990da da ben bunlardan ayrldm ve bilimsel almaya arlk verdim. A..: yle mi? Daha ok bilimsel bir alma... S.B.: Tmyle Krt mitolojisine balandm. Baz toplantlara gidiyordum. ki grubun da toplantlarna gidiyordum. Yani Krtlerin genel bir grubu var, doksan kii Fransada bir araya geldi, bunlarn toplantlarna katlyordum. Ama ikincisine gitmiyordum. nk insan lakal gryor. Yani adamda ruh yok, Ben yapacam diyen ruh yok. A..: Kendinizi gerekten byle yrtm olmanz olduka anlaml buluyorum. Bu stili anlyorum. Dedim ya, ilgin gelen yn de buydu. ok nemli bir sre. Yalnz aile gemiini bu kadar detayl bilmiyordum. Sddk Bilginin gereini 1925lerden beri duyuyorduk. Dolaysyla onunla balantl olmanz dnmedim deil. Yine deerli bir dost olarak grdm Melik Frat, -onca o burjuva politikaszlnda, o partilerde kald halde- kendi ulusal gerekliine byle adeta toz kondurmam bir biimde bal olanlar da yine byk bir anlayla karladm. Sanrm smet mset, calan soyad nereden gelme diye bir aratrma yapm. Dedemi 1925lerde astklar iin bu soyad aldmz sylyor. Acaba doru mu, deil mi diye dnyorum. Bizim ailede byle bir eyin olacan tahmin etmiyorum. Tarihte de Oc diye bir lakabmz var. unu demeye getiriyorum: ster intikam ad altnda olsun, ister 1925in kendisi olsun, birbirini tamamlyor ve bunu nemli buluyorum. Tekrar syleyeyim: eyh Saitin tercih ettii kadar dini, ailesel, airetsel motiflerle de olsa bir direnme biimidir. Tabii bana gre ok yetersiz. Dnm kesinlikle gerekli, ama saygl olmak da benim iin ok nemli ve hatta onu mutlaka ayklayp iinden alnmas gerekenleri almak ok nemli. Yine bildiiniz bu ereveyle byle deerlendirmek bana gre olumlu. KDP deneyimlerinizi izledim, bana gre biraz hayaliydi. 1990larda bunu byle fark etmeniz de olumludur. Ama bana gre bu ok nceden belliydi. Dorudur, lkesi sz konusu olduunda, onlar yzn buruturacak kadar zavallydlar. Benim iin bunlar hi sorun deildi. Yine bir cah yaptrma nerisinde bulunmay da aknlkla karlamyorum. oktan o sreci yayorlard; bunu size rahatlkla yaktrp uygulayabilecekleri konusunda yanlyorlard. Bu da iyi olmutur. Tarih almas, bilim almas da o dnemde yapabileceiniz tek eydi. O alternatif, -alternatif demeyelim, paralel diyorsunuz- olsayd ok iyi olurdu. Baya bize g verebilirdi. nemli bir almaym, ona frsat vermemeyi de ibirlikilikle balantl olarak deerlendirebilirim. 1924te Azad Cemiyeti, rgtt vard, ama roln fazla oynayamad. eyh Saitin kendisi ise isyan sorumluluunu stlendi. Bizi Azad rgt yerine koyarsanz, sizin gelenek geride kalr. Biraz byle ok ilgin bir karlama... Tabii onun da sosyal nedenleri var. Toplumsal durum deimi, rgtmzn tarihi var. Ama yine de bu greve byle bir anlam vermenizi deerli buluyorum. Bize gerekli olan; tarihimizi fazla arptmadan, iini boaltmadan anlayabilme ve anlatabilmedir. ster bir parti bakan olsun, ister daha ileri dzeyde etkili yetkili bir kii olsun, ister bir aydn olsun, artk ulusal olgular bilimsel deerlendirme yeteneini gstermeliyiz. Bugn ok ciddi bir ulusal kurtulu sreci yaanyor. Buna pratik, siyasi, askeri alanda katlm olamyorsa bile, inceleme drstl gsterilmeli diye dnyorum. Maalesef bazlar bu yetenei gstermek urada kalsn, arptmak iin ne lazmsa onu yapyorlar. S.B.: Misal verebilir misiniz? A..: sim deil de anlay olarak verebilirim. nk son derece alnganlar. Ben konuuyorum, sizler slubunuza biraz daha dikkat edin diyorsunuz. Bu adan mzrak uvala smazsa bile adn sylemeyeceim. Anlay ok tehlikeli. Dnyann bir kesinde bir gerilla iin iir yazarlar, nemli siyasi deerlendirme yazarlar. rnein Zeynep Knac olay bence dnya tarihinde eine ender rastlanlan bir direni abidesidir. Ama bu aydnlar, siyasetiler, airler onun adn azna almaya cesaret edemiyor. Bu bana ok tehlikeli geliyor.

Zeynep Knac Sradan Ele Alnamaz, Ansna Es Geilemez S.B.: Sayn Bakan, Zeynep Knac olayndan sonra yle bir ey demitim: Zeynep Knac benim iin bir nder durumuna geldi. A..: Bizzat bunu kendi iinizde duydunuz deil mi? S.B.: Zeynep Knacnn gzel bir fotorafn yapmm. altm masada tam benim gzme gelecek ekilde asmm. Zeynep Knacya baktm zaman, iimde ne zaman rahatszlk duymayacam diyorum. A..: Anlyorum. S.B.: Her sabah Zeynep Knac ile karlatmda utanmadan acaba oturabilecek miyim? A..: Byk bir yarglama gc olmu. S.B.: Evet, imdi bu konuda, yani bu adan baktnzda ne diyeceksiniz? A..: Ben yazdnz birka yazy okudum. Zeynep Knacya azize diyorsunuz, ben tanra gibi bir kavramla da deerlendirmek istedim. Zeynep Knac kii olarak, aslnda hareketimize katl birka yllktr. Malatyal yar yoksul bir aileden geliyor. Krtlk deerleriyle fazla tantn sanmyorum. Tarihi kkeni de yine fazla gelikin deil. ok nemli olan yn; PKK gerillasna herhangi biri gibi katlyor. Bu konuda dierlerinden pek ciddi bir fark da yok. Yzlerce kadn ve erkek katlyor, o da bunlardan bir tanesi. Balangta etkilenmi, ukurovada kitle iinde tutarl baz iler yapmak istiyor. Fakat emeli bir an nce dalara ve gerillaya ulamaktr. Ulayor ve bir seneye yakn kalyor. Dersim ilinde gerillayla buluuyor ve oray zmsyor sanyorum. Bizim baz deerlendirmelerimizi okuyor. Zaten niversite mezunu, kavraynda bir gelikinlik grmek mmkn. Bunu mektuplarna, vasiyet mektuplarna dayanarak rahatlkla belirtebiliriz. Burada da fazla bir arpclk yok. Herhangi birisi de benzer duygulanmalar yaayabilir. Buray da abartmann gereini duymuyorum. Esas dikkate alnmas gereken yn, bu eylem kararllnn olutuunda zaman ve zemini mthi deerlendirmesidir. Ben de gnlk olarak aynen sizin sylediiniz gibi, resmini karma almasam da, anlam olarak her gn deerlendirmelerimde en ok kullandm bir olgudur, olaydr, kimliktir. zme iini derinletirmeye alyorum. Tabii orada dile gelen gerekten bir kii deil; zaten gerilla ncesi ideolojik-politik izgimizin dnda. O anlamda hibir zelliinden bahsedemeyiz. Ama ulusal ve toplumsal kurtulu izgisini esas aldktan sonra, onun gerilla ifadesini yaadktan sonra i ok ciddileiyor. Benim ska zerinde durmamn nedeni bu. Her gn ciddiyetinden, anlam derinliinden, ifade tarzndan bahsediyoruz. Yeni kimlikten, yeni yaam tarzndan bahsediyoruz. Btn bunlar benim iin ideal bir rnek. Hatta emredici, olaanst bir ifade tarz oluyor. Ve bu konuda gittike derinleme ihtiyac duyuyorum. Zeynep Knacnn mektuplarnda yle bir cmlesi var: Yaptm eylemin anlamn en iyi bilecek olan Parti nderliidir diyor. PKK gerilla rn olmakla birlikte, eylemi balatrken benimle ilgili yn de var. Bu benim iin ok daha nemlidir. ok uzakta olduunuz halde bu kadar etkileniyorsunuz, benim ok daha arpc etkilenmem doal. Bir nevi grev brakyor bize. Her eye belki saygszlk edilebilir, es geilebilir, sradan ele alnabilir, ama byle bir eylemin sahibinin ansna es geilemez. Eer es geersek bizden aalk yok demektir. Bunun gibi olaylar her gn yaanyor. Ama buna ramen, rnek deeri, sembol deeri kesindir. Sizin cmlenizi de anlaml buluyorum: Bir gn uyanp da resme baktmda, acaba kendimi ne kadar bir sulu gibi, bir gnahkr gibi grmeyeceim? diyorsunuz. Bunu btn bir ulus iin, btn bir halk iin, btn savalar iin syleyebilirsiniz. Olduka yerinde bir deerlendirme. Bu rnee bakp da acaba ne zaman utan duymayacam? sz erevelenmesi gereken bir sz. Eer es geerse, bence o halk bir sr olarak deerlendirilmeye mstahaktr. Hele o aydnlar, yoldalar sz konusu olduunda, onlar da srden teye deerlendirilmeye layktrlar. nk bu olay emredicidir. Hibir biimde ne es geilebilir, ne altndan, ne stnden atlanabilir. Sizin yaptnz ciddi buluyorum. Zeynep Knacnn resmini karna alacaksn ve kendini sorgulayacaksn. Bu ok iyi, ok yerinde bir davrantr. Bu da yetmez tabii, sabah akam hesap vereceksin. Vermezsen olay affetmez. O fani olmu, gitmi diyen, ulusal hafzasn

kaybeder. Bunu syleyen, ulusal kimlik talebinden, baz byk deerlere ballktan tamamen kopuktur. Bunlarn da zaten bana gre herhangi bir deeri olamayacaktr. Bu adan hassasiyet ok nemli ve bu hassasiyet ulusal zdr diye dnyorum. Ama bu yetmiyor tabii. nemli olan sululuk psikolojisinden kendimizi nasl kurtaracamzdr? Ondan da daha nemli olan, bu eylemi nasl yorumlayacamzdr. nk ulus olarak bu sululuk psikolojiden kurtulabilmek, bununla balantl. Kendisi eyleme giderken, sonsuz bir haz ierisinde. lgintir, o deerlendirmeler bizzat okunursa, bu eylemi byk bir ans olarak gryor. Bu, ok yetkin birisi olduunu gsteriyor. Byk bir frsat, yaamn en byk anlaml admlarndan birisi olarak da tespit ediyor. Tarihin bu srecini, bu eylemle nasl alkalandracan biraz biliyor. Ayrca bizi de biraz anlyor. Bunun yannda bilgilenmesi var, bunlar hepsi yerinde etkiliyor. Eyleme kou ekli, dediim gibi byk bir ans ve biliyorsunuz otuz kilo dinamitle eylem yerine gidiyor. Geriye bir ayakkab paras, bir sa teli kalyor. Kl bile olmuyor, zerrelerine kadar dalyor. Buna ramen en ufack bir korku, endie yok. Bunu nasl yorumlayacaz? O dnemde, biliyorsunuz, dmann bayraklaryla donatmad tek bir cadde ve yrmedii bir gn yoktu. Tm Trkiye ovenizm dalgasna kaplm, yry halindeydi. O dnemdeki mesajlarmz alyor, gelimeleri deerlendiriyor. Dmann bu vahiliine, insanlk d uygulamalarna, barbarlna, son derece lgn ve ovenist bir histeriye kaplmasna, ulusal apta cevap olmak istiyor. Bu hem siyasi, hem askeri bir karardr ve kesinlikle plansz yapmyor. yle macerac bir anlay hi mi hi yok. Dneme denk gelen bir militann olduka mkemmel bir karardr. Ben buna ilk ve son karar diye bir anlam da vermek istedim. Demek ki, bu byk eylem bir defa bu byk ovenist histeriye kar oluyor. Hatta smrgecilik, faizm, yetmi yllk cumhuriyetin lanetli gerei, emperyalizm ve i gericilik var. Btn bunlara kar bir bomba oluyor. Tabii yalnz bu da deil, bir Krt savas, bir kadn zgrlk savas kendi lanetli gemiiyle nasl hesaplaacak? Bunun ok iyi bilincinde, hem de arpc bir biimde. Ayrca dman yenecek gc nasl ortaya karacann tamamen bilincinde ve cesaretinde. Bunun tarz, temposu, slubu, ifadesi nasl olmal? Bunun da mkemmel farknda. Tabii cesaret burada ok ok nemli. Uygulama tarz ok arpc, alan ok arpc, hepsi birleiyor ve bu byk olay ortaya karyor. Bunlar yine tespit edilmesi gereken bilimsel hususlardr. Buna edebiyatn gcyle biraz karlk vermek gerekecek. S.B.: Ona gelecektim. Krt aydnlarnn bir ksm aresizlik iinde, dndn ifade edemiyor. Bir ksm ise melun dnyor, fakat ifade ettii ekli ile kitleleri biraz pasifize etmeye alyor. Krt Aydnn Zeynep Knac Olayn Deerlendirmemesini Aydn Hastal Olarak Deerlendiriyorum A..: Bana gre bu olay aydn oke etmitir. Dediimiz gibi, birisi gerekleri ok iyi biliyor, ama melunca bir yaklam iindedir. Bir ksm ise aresizdir, yrei bakmaya yetmiyor, gafil avlanmtr. Ben yapmz iin de zaman zaman bu deyimleri kullanyorum. Zaten tarihte bu tip olaylar da biraz byle anlam bulur. Herkes uykudayken, gafilken bu byk olaylar patlak verir. Olayn trajik olan dier yan ise u: Biz bunu bir sembol olmaktan karmak istiyoruz. Zaten Krt olaynda, Krt masalnda, Krt tipinde, Krt destannda yeniye ilikin sylenen sembol dzeyinde kalrsa ihanete urar. Bu nedenle onu gncelletirmek ok nemli. Krt olaynda sembol gncelletirmeye g getiremezsen bir ey baaramazsn. Ykn arl da buradan kaynaklanyor. Eer Krt bir masala, bir destana kavumak istiyorsa, onu ada anlamyla birletirmesi gerekiyor. imdi aydn bunu yapamyor. Onun iin gafil ve acnacak bir durumda yakalanyorlar. Melun, melundur yani. Kendimizi devrimci nder yerine koyuyoruz. Mesela Zeynep Knac bana vasiyet ediyor ve sonuna kadar gveniyor. Ama acaba benim ne kadar gcm var? Bu vasiyeti yerine getirecek ok insanmz da var; ama ben karlk vermesem, sradan politik malzeme olarak kullansam byk yara alacam. Buna dayanarak insan mkemmel

politik speklasyon da yaratabilir. rgt iinde bunu mkemmel kullanabilirim. Ama bu kendime yapabileceim en byk ktlk olur. Kesinlikle buna frsat vermemek gerektiinin farkndaym. Bir aydn olarak da bir PKKli olarak da byle dnyorum. nk bu olay ulusal boyutlu, hatta insani boyutludur. Toplumsal zgrlk boyutu da ok derindir. Bir kadn, mthi kadn zgrlnden yana, snrsz bir eitlik, zgrlk yaklam var. Bunun da anlamn gz ard etmek imknsz. imdi bunun gereklerini yerine getirme sz konusu olunca, btn bu ar grevler beni mi bulacak diyorum. Verdiim karlk, PKKnin btn gcn buna gre dntreceim kararll oluyor. Bana gre parola, emir bellidir: Btn gc bu temelde savatracam. En ncelikli yaptm ey bu. Partide karnza kadn m kyor, erkek mi kyor, Zeynepe bakacaksnz. Karnzda byle bir kiilik var. Benim iin partiyi dntrme, savatrma anlamnda Zeynepi esas alma hem ok zorlu, hem ok kolay bir grevdir. Neye mal olursa olsun, bu sava yrteceim. Buna ulamayan kadn bana gre alan tekidir ve ona yaam yolu kapaldr. Erkek bu konuda yetenek gstermezse, onun erkeklii de be para etmez. Karmzda byle bir olay var. Bunun ideolojik, siyasi, hatta askeri boyutu var. Sen bunu esas almazsan nereye gidebilirsin? Ben PKK komutanym diyene; PKKnin sradan bir savasnn durumuna bak, komutanln ona gre yap derim. Bunlar benim iin mkemmel ller. Byk yaamak istiyorum diyene, bu eyleme bak diyorum. Sayg, sevgi byle gelitirilmek durumunda. Bunu talep eden buna bakmal derim. Eylemle, savala balantsn gr, rgte ve ideolojiye balln gr diyorum. Bunlarn hepsi l. Grevimiz rgt buna gre altrmak, halk buna yava yava altrmak olacak. Aydnlar sz konusu olduunda bir duyarszlk var. Yermek iin sylemiyorum. Cgerxwn, Heval Robson diye bir iir yazar; Nazm Hikmet, Benerji Niin Kendini ldrd diye destan yazar. Onlar bana gre sradan devrimciler. Bizde baz airler de vardr, Ahmet Arif, Otuz Kurunu yazd. Sayn Kemal Burkay, bu anlamda birok uluslararas ahsiyeti de dillendirmitir. Tarihte mnckla Krt direniisi aryorlar, bulurlarsa onu aa karmaya alyorlar. Ben bunlarn hepsini deerli buluyorum. Eletirmek iin sylemiyorum. Ama bu kadar tarihi ve gncel bir olay deerlendirmemeyi byk bir kafa hastal, aydn hastal olarak gryorum. Bunun kesinlikle PKKyle ilgisi filan yok. Franszlarn Jeanne dArc var, aslnda kendisinin yaklp yaklmad bile belli deil. Ama bir Fransz semboldr. Sanrm Fransz zgrlk tarihinin, ulusallnn temel kilometre, hatta balang tadr. imdi bizde yzlercesi var. Haydi, bu sembol deerlendirelim diyelim. Ka kii anlam verme gcnde? Eylem ortada, tarihi rnekler ortada, olay ortada. Sen bu konuda bir anlay derinliine ulaamyorsan, ben seni aydn yerine koymam. Sende bir vicdan, bir anlay ycelmesi olmuyorsa ulusallk yapamazsn. Ulusal olmazsan senin airliin bitti, bitti senin tarihiliin, bitti senin sanatln ve edebiyatln. Yapamazsn! nk en nemli ulusal olay grmyorsun, deerlendirmiyorsun. Parti iinde unu sylyorum: Bu gerekleri grmezseniz komutan olamazsnz, sava da olamazsnz. Ortada l var, ulusal l var. Buna benzer binlerce deer var. Amed Zindannda katledilenler de birer byk kahramandrlar. Yani ben birisini deerlendirmeye alrken, onlarn da kimliini zmlyorum. rnein televizyonda zindanda katledilenlerden birini gsterdiler. Her taraf mosmordu, gzleri, kafatas param para olmutu. Dierleri acaba hangi durumdayd? Bunlarn hepsi kahramandr. Birisi kendisini kaynar suda yakt, o da Samalclarda ehit dt. O da byk bir kahramandr. Dada her gn byle olaylar yaanyor ve daha nce drt gen kzn kendisini yakmas var. Bunlarn her birisi de bir Jeanne dArcdr. Ferhat Kurtayn nclk ettii drtl kendini yakt. Bunlar da ok byk kahramanlar. PKK iinde kahramanlar sayszdr. Bu hareketin bir szcs olduum iin deil de, bu kahramanlara saygl olmak iin belirtiyorum. Bunlar ulusa mal olmu deerlerdir. Bu kiiler benim babamn mal mlk iin bu eylemleri ortaya koymadlar. Hatta bu karanlk tarihe kar, -her ey PKKlilik iin olsun demedik- bir ulus adna bu eylemi koyduk. Aydnlarn sosyalistliine, demokratlklarna fazla dokunmama gerek yok. Aydn sradan bir ulusalcysa nerede yrei? Bu en byk olaylarn her bir tanesi bir romandr, bir iirdir, bir trkdr, bir resimdir. Nerede senin kalemin, saz telin? Nerede senin o hnerli elin, dilin?

Neden susuyorsun? Neden kzgn suda iradesiyle kendini yakan, benzin dkp kendini cayr cayr yakmaya cesaret gstereni anlatmaya cesaret gstermiyorsun? Bu elikiyi anlamalar lazm. Anlamazlarsa, o Krtlk nasl Krtlktr, biliyor musunuz? Karnca Krtl m, cce Krtl m, gafil Krtl m deriz? Lanetliler grubunda m deriz? Ne dersen de! Hepsinde gerek pay vardr. Bunlar greceksiniz, aydnlar bunlar grmek, dillendirmek, edebiyatlatrmak zorundadr. Yazlacak roman, eer doru yazlrsa, belki de Nobele aday olabilir! S.B.: Evet, Krt Nobeli olsun yeter. A..: Evet, Krt Nobeli olsun yeter, dierlerini kastetmiyorum. Edebiyatn kayna diyorlar, sadan soldan en olmadk eylerle edebiyat yaplmaya allyor. Bu byk bir kaynak, edebiyatn temel kayna... S.B.: Yaam... A..: Zap suyu kadar grl grl akan kaynan iine gir, yedi defa ykan, btn kirlerini temizlettir. Ruhunu bununla aydnlatacaksn, bunlarla ayaklandracaksn. Bilinci bununla parlatacaksn. Maalesef uzak durmalar kendileri adna byk bir anszlktr. S.B.: Sayn Bakan, burada bir soru aklma geliyor. imdi Trk devleti ksa sreli askerlik ilan ediyor, dardakiler on bin Mark vererek bu askerlii yapyorlar. Bu ksa sreli askerlik fikrini bizim aydnlara da uygulayarak, acaba bu mtevaz Krt dalarnda iki aylk, bir aylk askerlik davetiyesi gnderebilir misiniz? A..: Kesinlikle karlnda para istemiyoruz. On bin Mark deil, gelirlerse tm masraflarn biz karlarz. Bunlar kendi lkelerinin gzel bir parasnda turist gibi tutmaya da sz veriyoruz. O dalarn temiz havasn solusunlar. S.B.: Ve yazsnlar. A..: Yazsnlar, evet. Bir Alman turist kadar gzlemlerini yazsnlar. Kesin fazla bir ey istemiyorum. Bu gzelim havay solusunlar, o arpc manzaralar biraz hissederek yaasnlar. Ve salimen geldikleri yere de gnderme sz veriyorum. Bunu da anlamazlktan gelirlerse, o zaman kendilerine baka isim taksnlar. Nasl oluyor da on bin Mark verip o orduya gidiyorsunuz? Avrupadasnz, Gelin, Krt ordusuna asker olun diye zorlayan bir irade var m? S.B.: Pasaport alacak, denize girmek iin 40-45 bin Kron rvet verecek, Yunanistanda deniz yokmu gibi. A..: Btn Yunan denizleri bize ak. Ayrca talyada, spanyada, hatta Suriyede... S.B.: Zapta yzdrelim. A..: Evet, en temiz su orada. Bunlar patolojik olaylar, sadece znt ve nefretle karlyorum. Bir an nce bunu terk etmeleri gerekir. Ben buna kendi efendisine sonuna kadar gnll uaklk derim. Para veriyor, en zor olan meslei, yani askerlii seiyor. nanlmaz bir ey! Hani efendisine ok bal olan serfler veya kleler var ya, onlar gibi. Bu durum bana gre ondan daha irkin. nk aann belki gnlk hakimiyeti, basks var; serf fazla zgrlk imknna sahip deil. Ama Avrupada hi kimse seni zorla zincirleyecek durumda deil. Kendi eliyle en byk dmanna, hem de askerliine komas byk bir alaklktr, lanetli bir durumdur. Bunun izah olamaz. Hele Avrupa kaynakl olursa bu byk bir alaklktr, derinlemi bir gaflet durumudur. Belki elde etmek istedikleri bir pasaporttur veya Trkiyeye, zaman zaman uraya, buraya gitmedir. Bu frsat da artk bulamazlar, o konu da artk almtr. Trkiye de onlara cehennem olmutur, artk yaanacak bir yer olmaktan kmtr. O ordusu da onlara koruma grevi bile yapamaz. Krt ordusu daha da arpc geliiyor, Krdistan daha da yaanlacak bir lke haline geliyor. Bir an nce slah olmaldrlar. Kendi Halkna hanet Edenin Baka Bir Halka Yarar Olmaz S.B.: Allah slah etsin! imdi bu noktada bir sorum daha var. Benim anladm kadaryla Krt hareketlerinin ve aydnlarnn bir ksm bir kede, herhangi bir astsubayn Gel grelim de Krt meselesini halledelim demesini bekliyorlar. Ondan sonra bu subay Aferin olum diyecek.

Hukukta bir savunma terimi var, hukukular savunmaya balarken varsayalm ki der. Varsayalm ki, PKK yok oldu, yenildi, bu durumda Krdistann durumu ne olur ve bu gel olumcularn ald o haklar ne olur? A..: Yine ilgin sorulardan birisi bu oluyor. Bu bir kenarda, bir kede duran grubun yaklam deil, szm ona politika yapan geni bir evrenin beklentisidir. Deifre edilmemilerdir ve hem safa, hem de ok gafilce, Eer PKK devre d kalrsa, politika yapma dneminin n alr diyorlar. Bu gaflettir. Dmann hi tanmama bu kadar m olur? Siyasi bilinten yoksunluk bu kadar m olur? Hatta ok ykndkleri diplomasiden anlamamak bu kadar m olur? nsann beyninde, dnce tarznda hastalk olur, ama bundan da teye bir ey var. Ben bir anlk bilimsel dnmelerini istiyorum, fazla bir ey istemiyorum. Gnmzde moda olan diplomatik bir deyim var: Gcn kadar konuursun. Bu herkesin bildii, syledii bir ey. Diplomasi, temsil ettiin devletin, ordunun veya savamn bir uzantsdr. Btn politika reten okullarda, diplomasi derslerinde, siyasi derslerde ilk retilen kavram budur. ok ak, fazla amama gerek yok. imdi Krtlerin siyasi ve askeri gcn biz temsil ediyoruz. Zaten dmann kendisi, nasl blc olduumuzu, Krt olduumuzu her gn dile getiriyor; gnlk olarak amansz zel savamn dayatt bir g oluyoruz. Osmanl dnemini, ncesini bir tarafa brakn, son Cumhuriyet dnemini gz nne getirin, kendi ailelerinizi gz nne getirin. Bilmem nerenin Trk diye insanlar getirilip kyler kurulmutu. Binglde, Krdistanda, onun dnda... S.B.: Kovanclar diye bir ile var. A..: yle deil mi? ok ilgin! Bugn de Kazakistandan Trkleri getirelim diyorlar. Moldavyada bilmem ne Trkleridir? S.B.: Gk Ouzlar. A..: Evet. Bulgaristandaki, Yunanistandaki btn Trk o gruplar hazrlanyor. Yarn, br gn Gneyde Trkmen kua yaratalm denilecek. PKK yerine ilk elden yerletirilecek olan bunlardr. Bunu da belgelendirmeye gerek yok. Tarihe biraz baktmzda, Trk devletinin neler yaptn grrz. Sanrm buna kimsenin de, kendilerinin de kar bir tez ileri sremeyecei aktr. PKKyi yok ederek, Bar dnemi ald, gel bar yapalm denilemez. Hayr! Oradaki tarih de mehurdur, isyanlar dneminde Kemalistlerle ibirlii edenlerin sonlarnn ne olduklar biliniyor. Biri vard, ismi neydi? S.B.: Cemil eto. A..: Cemil eto, Paa, biz isyan bu kadar krdk, yardmmz oldu, bize nasl yardmc olacaksnz? diyor. M. Kemal de Alak! Ulusuna bu kadar ihanet edenin benim ulusuma hibir yarar olmaz der. M. Kemal burada gerekidir, ulusalcdr. Ulusuna bu kadar ihanet eden birinin kendisine yardmc olmayacan bilir ve atar. S.B.: dam ettirir. A..: yle mi? S.B.: dam edilirken unu der: Bana Cemil eto demeyin, ji ker ra keto deyin. A..: imdi bunlarn durumu Cemil ker ketodan daha kt. S.B.: Olay biliyor, ama dersini almyor. Daha kt bir durum. A..: Evet, Cemil eto bir airet reisiydi, yine de akllyd ve kald ki, sonradan sanrm itiraf ediyor: Benim durumum btn Krtlere ibret olsun ve bir daha bu duruma dmeyin diyor. imdi bunlar cahil ve gafil deiller, dediiniz gibi biliyorlar. Onlar M. Kemalle grtler. Peki, bunlar kiminle grecekler, bir astsubayla m? Her eylerini verseler, acaba astsubaydan bir aferin alrlar m? Sanmyorum. nk rnekleri ortada, ama halen de inandrlyorlar. Bazlar PKK bara engeldir, siyasi zm yoluna PKK engeldir, PKK giderse bizim grlerimiz de dorulanm olur diyor. Birilerinin de yle hazrlandn esefle grdm vurgulayaym: Biz eskiden de bu iler ne TCnin terryle, ne PKKnin terr ile olur diyorduk. Bu i barla olur. Grdnz m? diyorlar. Bizim grlerimiz, bizim parti izgileri nasl da doruland diyenler az sayda deil. Bazlar bunu yanstyor, karar haline de getiriyor. imdi buna fkeyle mi karlk vereyim, bilemiyorum, bu konuda zorlanyorum. Ama kendi adlarna yine zlyorum. Bizim enkazmz yzyl gese bile bu anlay yerle bir etmeye yeterlidir. Bunu da halen anlamamakta

srar edenler var. Artk bunu bir gafletle deerlendirmek de zor, ok nemli bir hastalk tabii. Bunlarn durumunu, tarihten ders almayann, gncel politikann tanmnn bir tekine deer vermeyenin, ileri dzeyde kendisini lmcl bir politika hastalna mahkm edenin gereklii olarak deerlendiriyorum. Biraz szden anlayan varsa, hazin bir sonla yaamlarn noktalamak istemiyorlarsa bu sylediklerimize biraz anlam verirler. Krtlerde Dman zmseyerek Byme Sz Konusu S.B.: Baz rgtler, baz kiiler PKK terryle de olamaz, devlet terryle de olmaz, bizim tezimizle olur dediler. Size bir soru soraym. A..: Buyurun. S.B.: Krt rgtleri arasnda silahl mcadeleyi gemite programlatrmam bir rgt tanyor musunuz? Bu rgtlerin silahl mcadele yaratmak iin teebbs ettiklerini de biliyorsunuz. A..: Evet, hepsi silahl mcadeleyi dnmtr. S.B.: Bir Halfetili buna muvaffak oldu ve gelitirdi. Bu acaba onlarn duygusunda, bilin altlarnda bir rol oynamad m? A..: Oynad. Daha nce de yazld. Ben de zaman zaman kendime soruyorum. Aslnda asaleti anlamayan bir kii de deilim. Asaletin neye bal olduunu da anlyorum. Sizlere ne kadar deer verdiimi bata da belirttim; dnemin asaleti biraz adszlktan kaynaklanacaa benziyor. Derin bir tarih bilinci olan bunu tespit eder. Benim iin, Soyu sopu fazla belli deil diyorlard. Soy sop fazla belli olursa -gnmzdeki eleri ok iyi biliyorsunuz- en ktsn oynayacaklar. Krt olaynda dnem biraz da soyu sopu fazla olmayann devreye giriiyle... S.B.: Tamamlanr. A..: Evet, halk zaten odur. Krt olaynn tarihinin ok ilgin bir diyalektii vardr. Kabile, airet ve ona dayal asalet maalesef kendi elinde olmayan nedenlerle iradeleri d ters bir rol oynamtr. Asl neden bunlarn i ihanetilikleri falan deil, Krdistann bilinen malum durumu, yabanc igalin iddet dzeyi bizde bu st tabaka asalet kurumunun arlkl blmn ibirliine itmitir. Zrriyetleri, ocuklar iliklerine kadar bununla bytlmtr. ok az bir kesim kendini bundan alkoyabilmitir ve bir Krt asaleti, prensi gibi tarihte kalabilmitir. Byk bir ksm iliklerine kadar igalci gibi dnr. dris-i Bitlisiden beri bu ok naml bir zelliimizdir. Kendinize bir beylerbeyi bulamaz msnz? denilir; Bizim bu yeteneimiz yoktur, birbirimize ok karyz, siz bize bir tane beylerbeyi tayin edin der. Krdistan beyler beyinin geli hikyesi budur ve bu bir ulusal zelliimizdir. Kendi beyimizi bile, konfederasyon beyimizi bile, koullar ok olgun olduu halde elinin tersiyle itiyor. Krt asaletinin -en grkemli dnemdir o dnem- kendisini deerlendirii byledir. Biraz tarihten anlayan bu asalet gereimizin, prens gereimizin tahlilini doru yapar. Umarm ilerde bu tarih konusunda almalarnz da gelitirirsiniz. Ben ok ksa bir deerlendirmeyle yetinmek istiyorum. Bizim de Arap melikleri gibi meliklerimiz, ran ehzadeleri gibi ehzadelerimiz, hatta Trk ehzadeleri gibi ehzadelerimiz olsun isterdim. Olmam! Yanndan bile gememiler. Ahmed Xan, Keke bizim de bir sultanmz, emirimiz olsayd da bizi birletirseydi. Araba, Aceme, Ruma kar bizi savunsayd diyor. Ahmed Xan de byk ikyet ediyor. O dnemde olmam. Peki, bu dnemde nasl olacak? Bundan karlacak bir sonu, Krt olaynda biraz da -Demirci Kawa rneinde olduu gibi- halktan, iiden, soyu sopu fazla belirgin olmayandan bir k gerekir. Olmazsa, Krt olmaz. S.B.: Yetenek meselesi. A..: Dieri gitmi, yzyllardan beri igalci tarafndan anm, smrgeci tarafndan iliklerine kadar smrlm, kraldan daha kralc hkme kendisini balam. Osmanl dneminde Hamidiye airet mantnn ne kadar zmsetildiini grelim. Trkiyede ilkokuldan itibaren bu zmsetilir. Trk olaynda asalet budur. Yani dmandan daha fazla dman zmseyerek byme durumu sz konusu. Ben bunu zellikle zmlemelerde daha iyi anlyorum, dile getiriyorum. Dman beyninize, yreinize ok ierilmi ve bunu da bir kltr haline, bir kurum haline getirmi. Kendi ahsmda bunun farkn yakalamak, hi yle olmamak gerekti-

ini anladm. Aileden itibaren bunu balattm. Varolan ailemi inkr etmem gerektiini anam, babam ktlemek iin deil, ailecilik kurumu anlamnda sylyorum- grdm. Bu asalettir, bu kurumu da giderek karma almam gerektiini biliyorum. Bundan da asalet sahibi olan insanlar ktlemek gibi bir ey aklmdan gemez. S.B.: imdi daha byk bir aile var. A..: Gayet tabii, byk Krt ailesine, Krt halkna ulamak iin bu gerekliydi. Varolan soyumu sopumu da inkr ettim. Kyller benim iin, pini kopartm, anasna, babasna da en hayrsz evlat olmu kii diyorlard. Bu tanmla yaklayorlard. Sonu yle ortaya kt. Ben diyalektiin dier ucunu, yani en tersini esas aldm. O utan imdi byk gelimeyi ortaya kardm. Hikye ayn, fazla uzatmayacam. Onlarn Krt tarihini incelemelerini istiyorum. ok sosyalistlik yapyorlar, diyalektik metot falan diyorlar. Dikkatle bunu biraz uygulasnlar. Felsefe, tarih okumu olanlara bunlar sylyorum. Bazlar da zellikle geldiiniz alanlarda dolayl olarak bana ynelik baz eletirilerde bulunuyor. Machiavellinin Hkmdar kitabna, yine Nizamlmlkn Siyasetnamesine zaman zaman atf yapyorum. Gya bunlar politikann en kt tarzdan rnekleriymi. Bu rneklerden hibir ey anlamyorlar. Netzscheden faist Hitler kar, Machiavelliden hi kural tanmaz diktatr kar diyorlar. Buna gre anlam vermek istiyorlar. Kald ki kendilerini tarihi, felsefeci sayyorlar. Ben onlar iin tartmay bile seviyesiz buluyorum. Tarihiliklerine, felsefi kavraylarna gveniyorlarsa, Krd anlayabilmek iin mukayese olarak bu kitaplar okumalar lazm. Siyasetname feodal dnemin mkemmel bir siyasal kitabdr. Meliklere, prenslere hitap eden bir kitaptr. Hkmdar, prenslerin nasl iktidar olacan gsteren mkemmel bir kitaptr. Nietzsche, Alman filozoflarnn ve Alman milliyetiliinin babasdr. Bunlar aynen taklit edelim demiyorum, ama saysz ders karalm diyorum. Byle incelemiyorlar, sanki PKK nderlii byle olmak istiyor gibi bir hava yaratyorlar. Machiavellinin hkmdar, Nizamlmlkn sultan ve Nietzschenin de Hitleri olmak istiyormuum gibi anlam karyorlar. Bu ok yanl ve tehlikelidir. S.B.: Diyebilir miyiz ki, PKK nderlii kalplardan ayrlm bir kafa yapsna sahiptir? Bu milleti nasl harekete geirebileceinin ipularn yakalamann peindedir ve yakalamtr? A..: Benim kendimi adlandrmam fazlasyla hem dikkat ekiyor, hem de kendimi metheder gibi bir biimde yorumlanyor. Ondan da ekindiim yok, kendimi bir kii olarak da zaten deerlendirecek durumda deilim. Herkesin verdii benim iin bir kurumsal ifadedir. lerde bunu sizler iyi incelersiniz. Sorunuz tam olarak hangi zelliime ynelikti? S.B.: Yani kalplardan arnm, zgr bir beyinle Krt gerekliini yakalayp Krd harekete geirme sanat... Yeterince Anlaldm Sanmyorum A..: ncelemenize gerekten byk deer veriyorum. Bu tanma, bu soruya bile yine byk deer veriyorum. Krdn byle ayaa kaldrlp yrtlnn ipular ok ok nemli. Mutlaka incelemeniz gerektiini sylyorum. Bu incelemeyi yapamayanlar, dnem Krtlnden, ada Krtlkten hibir ey anlamazlar. Benim onu nasl tespit ettiim bal bana bir inceleme konusu. Partinin iinde de halen yeterince anlaldm sanmyorum. Her gn benim iliki tarzm neden anlamyorsunuz, ben gznzn nndeyim, neden incelemiyorsunuz diyorum. Bir insan ele al tarzm, dokunu tarzm var. Buna bazen ylan deliinden karma yntemi diyorum. Bazen sradan bir kylyle, hatta bir ocukla konuurum. Bu olaanst bir diyalog biimidir. Siz bunu nasl grmyorsunuz diyorum. Biliyorsunuz, Krt ilikiden ok korkar ve ilikiden anlad da ya ok bencil, kirli bir hesaptr, ya evlilikle birbirine balanmadr. imdi bile bir ilikiyi tersine evirmek olaanst yetenek ister. Krtler zerine yazyorsunuz. Krt olay zerinde tarih bilincini, ulusal bilinci, onun iin gerekli olan bilimsel temeli yakalamaya alyorsunuz. Bu da ok nemli. Buna devrimci bir deer veriyorum. Krtlerde gerek ilikilerin arpkl, gerekse ilikide yoksunluk ileri derecededir. rnein, ki Yahudi bir araya gelir, bir rgt kurar denilir. Ben de unu sylyorum: ki Krt bir araya gelir, kavga karr, baka hibir ey ellerinden gelmez. Sanrm biz bu

Krd dntrdk. imdi milyonlarca Krt sz dinler duruma gelmitir. Bu bal bana byk bir gelimedir. On binlercesi, yz binlercesi tek yrek, tek yumruk olarak havaya kalkyor. Bunu da grdnz. Hem de Avrupa gibi datcln mthi gelitii bir yerde bu gerekletirilmitir. En amansz ikencelerde en byk dayanma gc ortaya karlmken, bunlar yle benim icat ettiim eyler deil, tarihi gelimelerdir. Ben bunun sanatn buldum. Bu da ok nemli. Beni inceleme, tarzm inceleme bana gre olaanstdr ve incelerseniz glenme nedenlerini anlarsnz. Krtleri, insanlar anlarsnz. Ben bununla onur duyuyorum. Kendimi mthi bir srrn sahibi olarak da deerlendirip gtrebilirim. Ama bu sr sizlerle de balantldr. Birletiren Krt, savatran Krt ok etkileyici bir olaydr. Bu olaylar yaayan bir insansnz. Bunlar Krt tarihinin en byk devrimsel dnemeleridir. Tabii halen kendimi de tanmaya alyorum. Tarzmn yle fazla teorik olduunu syleyemem; fakat bakalarnn yaad anlamda ok pratik olduumu da syleyemem. Benim yaptm ey iki ynldr ve yle anlalmal: Herkesin yaamak istedii yaam tarzna ve kolay kolay yaanlmamas gereken yaam tarzna kar kukuluyum. Bu kukuculuk ok mthitir ve bende tam bir anlay halindedir. Halen de srp gidiyor. Sosyal, siyasal, ekonomik ve duygusal yaklamda nemli oranda kukuluyum. Ama konuya bilimsel boyutu da ekleyebilirsiniz. Teoriye yaklamda ilgisiz deilim, teorik referanslarm olamazsa hareket etmem. Ama bunu birok ulusun ele ald gibi ele almyorum. Markstan, Engelsten, Leninden, Stalinden, Maodan tutalm, dier birok rgte yn veren burjuva teorisyenlerin tarzna kesinlikle yaklaamyorum; yapmak istesem de yapamyorum. Fazla teorik olmam hayat kartrr, hayat boar. Fazla pratik olsam, o da kesin anlaysz klar; teori altn deerinde olsa, vazgeilmez de olsa yaklamaz, yaklasa da ok dogmatik yaklar. Teori pratii kartrr, pratik teoriyi kartrr. Doru olmayan pratik yaklam teorinin roln sfra indirger. Teoriyi alagelmi tarzyla pratie uygulamak istesen, mthi bir dogmatizm olur. Krt gerei bununla hibir i yapmaz. Krt olaynda bu tarzda teorisyenlik felakettir, zaten rneklerinin de ne kadar demagojik olduu ortaya kmtr. Pratik tarz, savalk tarz var. Kan dker, ama siyasi ve teorik ifadesi yoktur. Ben bu iki tehlikeyi -usta bir tarz m desem, artk hayat m beni mecbur etti- atm. Burada kendimi bir dahi gibi grmyorum, ok iyi bir incelemeci olarak da grmyorum, hatta ok iyi bir pratii yaayan birisi olarak da grmyorum. Ama yaam tutkusundan vazgememe, bununla balantl olarak ruhunu satmama sz konusu. Ne toplumsal alkanlklara, ne dogmatizme kapldm. Tabii bu tarz yaamsal klmak iin dman doru tanmak gerekir. Bu yaam tutkusunun hayata geirilmesi iin hassas olmak gerekir. Bundan dolay hem duygusal anlamda ok tedirgin, korkuyla dolu dolu yaklarm, hem de bunu mmkn klabilmek iin bilime, teoriye yn vermeyi dnmek zorundaym. Demek ki, teori benim yaam tutkularma katkda bulunduu oranda deerlidir ve vardr. Pratik yaam olanaklar da benim bu yaam araylarma hizmet ettii oranda vardr. Bunun dnda dorultu falan tanmam. Yaam arzumun ierii nemlidir. Olduka zl olacak. Sonuna kadar zgr irade diyorum. Yani byle bir boyutta bir ierie sahiptir. yle olup olmamam nemli deil. Hayal, ulalmak istenilen kavram byle bir anlam buluyor. Buna snrsz bir zgrlk de diyebiliriz. Hz. Muhammet buna cennet der, Marks komnizm der, dierleri kapitalizm, liberalizm der. Benim de ucu buca belli olmayan bir zgrlk dnyam var. Yaln bir ifadeyle buna ulamann sanat bende ok arpcdr. Benim bir tarzm var; kendimi dervi gibi vermem, mmin gibi namaz klmam. deolojinin, teorinin gerekleri var. Sonuna kadar kendini katacaksn, onu yapacaksn. Teorinin ihanete uratlmamas, pratik tarzn bulmas ok nemli. Halen yakalanmayan, bir trl byle birlikte olunamayan benim tarzm oldu. Anlayamadklar bu tarz, kendini yaamda retme, tarz sahibi klma bana gre mutlaka anlalmaldr. zellikle Krtler, hatta tm insanlar iin bunu syleyebilirim. Btn elikilerden kurtulmann yolu olarak da bu grlmeli. Bana gre bu, bir mminin adeta tanrsna yalvarr gibi bir yaklamla balantldr; bir komnistin, hatta bir tanrtanmazn yaklamlaryla ilintilidir. Tabii birok felsefi ekolle de benzerlik kurulabilir.

Ama benim tarzmn biraz fark vardr. Krt olaynda da bana gre fazla felsefi okul geliemez. Bir mminlikle Krt fazla sonu almaz. Kald ki, en byk mminler Krtlerde vardr. Orada da baka trl yanlg vardr. Geriye acaba bir ey kalyor mu dersen, orada beni grmen gerekiyor. Bu biim ok zordur, nasl yapyorsun? diyorlar. Dayanma gc, sabr gerekir, ki bunlar da benim iin nemli deil. Bunun salt cesaretle de alakas yok. Bu, kendini gerekletirme tarz oluyor. Kendini gerekletiren ben, kendini gerekletiren halkm oluyor; benim iin Krt, bir yerde kendini gerekletiren benim. smail Beiki, ok bencillik olmuyor mu? Benden ok bahsediyor, ok yeni ve ok ulusal olmasna ramen, bu onu yanl anlalmasna gtrr diyor. Aslnda tabii ki, benden ok nefret ediyorum. Benim kadar kendini hiletiren, benliini paralayan kii yok. Sanyorum, benle neyi kastettiimi anlamyor. Ben burada bir halk dzeyinde ele alnyor. Aslnda klasik veya allagelen anlamda beni istememe sz konusu. Yani ben, ben deilim. Bunun iin uzun sreden beri onu yenme savan verdim ve yendim. Bu bana gre olaanst yceltici bir zelliktir. Bencillii, benlii yeneceksin. Ben onu yendim, ama ben kelimesini ok kullanyorum. Ben derken -ounlukla biz de diyorum- hi yanl anlalmasn, orada bir halkn iradesi, gerekleen biimi vardr. Bunun fark ile, kural olan ile PKKde istediin kadar ben diye haykr. ABD, PKKye evet, APO hayr; Krt sorununa evet, PKKye hayr dedi. Bunun mmkn olmad imdi anlalmad m? PKKsiz Krt, APOsuz PKK mmkn deil. Her zaman PKKnin byk kahramanlar oldu. Ama benim tarzm farkl. Sihir mi yaptn diyeceksin. Hayr. Bir eyler yaptm, onu inceleyin. Bunun soy sopla da alakas yok. Kendi kendimi gerekletirdim. PKKliler bensiz olsun; eer yirmi drt saat dayanabiliyorlarsa ne mutlu onlara! Krtler de bensiz oluyorlarsa, beni byk ykten kurtarm olurlar. Ama her gn Aman, ndere bir ey olursa diyorlar. Herkesin yreinde bu var. Benim yaam elikim bu anlamda bensizlii gelitirmektir ve onu da gerekletiriyorum. Bunun da gereklemesi Krt kurumlamasdr, Krt siyasetidir, Krt ulusal kiiliidir, Krdn askeri ve kltr yndr. Bunu herkesten daha fazla dnyorum ve adm adm biraz gerekletiriyorum. in bu ynn de pek incelemiyorlar. Kendileri iin bu byk eksikliktir. Onu vurgulamalym. imdi btn bunlarla biraz kantlamaya altm. Bu halkn son dnemlerde younlam ifadesini, ehitlerin younlam ifadesini, bu savan younlam ifadesini tanmla dersen, benim ahsmda onu dile getir veya bir kurum olarak dile getir dersen, insanda mthi moral grlr. Bu anlamda beni tanmlamak istiyorsan, bir sultandan daha etkiliyim, yar tanrsal g de diyebilirsin. Ama klasik anlamda ben deilim. Bu, bir halkn iradesiyle gereklemi inancdr, imandr, iradesidir, ordusudur, savadr. Bunu da burada belirtmeliyim. Halka unu sylyorum: Varsa iyi bir temsilciniz baa gesin. Beni zorlamayn, mmknse bir an nce nderinizi, kurumunuzu, kuruluunuzu sein, kendinizi niye bu kadar bana muhta hissediyorsunuz diyorum. Yapmza da sylyorum: Sizler iin yllardr alyorum, sizin iin inanlmaz baz emek rnlerini sundum. Eskiden bir tabanca bulamazdnz, hepinizi silahlandrdm; iki kelimeyi bir araya getiremezdiniz, u anda hepiniz mthi teorisyensiniz. Mevziler ok nemli, bunlar basit ele almayn, mthi bir abann rndr, deerlendiremezseniz durumunuz kesinlikle affedilmez diyorum. ldrmeyin, ihanet etmeyin, her ey sizin olsun. Geri Toplumsal Yapmz ve Airetsel Paralanmlk Bizde Milliyetiliin Bat Tarznda Gelimesine Frsat Vermiyor S.B.: Trk solu eskiden beri ulusalclk adna Uluda gazozu ier, M. Kemalin ulusal kurtulu savan yrttn syler. Fakat bu Trk solu sizin bir sznz abartarak, Krtler arasnda bir g bile olsa blnme yaratmaya alr. lkel milliyetilii tm Krt milliyetiliini kapsayan bir terim olarak m kullanyorsunuz? Yani bunu kullanan Trk soluna ne diyeceksiniz? lerici Krt milliyetilii var m? A..: Bu kavram u anlamda deerlendirdim: Geri toplumsal yapmz ve onun airetsel paralanmlk gerei, bizde milliyetiliin Bat tarznda gelimesine frsat vermiyor. Bat

tarz milliyetiliin dayand snf, sosyal zemin, pazar, kltr, siyasal parti net ortaya kyor. S.B.: Krt milliyetilii tmyle mi byle? A..: Krt olayn, bunun gereklemesini byle grmyoruz. Bir model anlamnda snflar devrimci tarzda hi gelimiyor. Normal bir tarzda da gelimiyor. Hatta ibirlikilik tarzndan ok airetilik var. Gney nderliklerin o ahsi, evre, aile, kabile zellikleri maalesef devlet olma sanatnn bile inenmesine gtrd. Bunu hangi Krt inkr edebilir? lkel milliyetilik etkisiyle bu biraz izah edilmek istenildiinde kimse yanl anlamasn. Batl anlamda milliyetilik yapsalar birleirler, en azndan siyasal bir yap olutururlar. Ondan sonra varsa snf farkllklar birbiriyle atrlar. Ama bunu yapamyorlar. Yani modern anlamda da milliyetilik olsayd... S.B.: Benim kastm o deil. Trkler Kuzey Krdistan zorluyorlar. rnein Sait Krmztoprak, Sait Eli, Faik Bucak milliyetiliini de bu kapsamda gstermeye alyorlar. A..: lkel milliyetilikten ziyade, ben onlarn konumunu iyi niyetli aydnlar olarak deerlendirebilirim. Sait Krmztoprak okudum, Sait Eliyi de az ok anlayabiliyorum. Onlarn eilimi ilkel milliyetilikle balantl deildi; onlarn sosyalizme, yurtseverlie hevesleri vard. yle fazla milliyeti olarak deerlendirilmemeleri lazm. Ama Krt airet gereini, zellikle Barzani kimlii ve kiilii de dahil, anlaml deerlendirememenin kurban oldular gibime geliyor. Barzaniyi burada kmsyor deilim. Barzani Krt tarihinde mevcut toplumsal yapya edeerli olarak ortaya kan bir deerdir. Krtlk adna ortaya kabilecek nemli bir deerdir. Ama buna ramen, mevcut eliki dzeyi Barzaniyi hazin bir sonuca gtrmekten kurtaramazd ve bunu kiinin u veya bu zellii ile de izah etmiyorum. Dayand maddi zemin baka trl olmasna frsat vermezdi. Aydnlarmzn gremedii bu yan vard. Sizlere de zaman zaman yaptm eletirinin bununla biraz balantsn grmelisiniz. Dr. ivan, Barzaniyi Ho Chi Minhin yerine koydu. Ama nasl ldn, nasl komploya getirildiini fark etmedi. Faik Bucak, Sait Eli oraya gittiler. Koruyoruz dediler, ama MTe fena yakalanmaktan ve daha orada izlenmekten kurtulamadlar. Bunlar da deerli insanlard. Bana gre de dnem iin olduka fedakr ve cesur insanlar, fakat ayak bastklar zemini fazla tanmyorlar, ok safa inanyorlar. Oralara yle bir ember izilmi ki, seni iine alp bouyor. Hemen hemen hibir miras brakmadan byle gidiyorlar. Onlar adna zlyorum. Benim bunlara yapabileceim, eletirisel yaklamaktr. Bunlarn deeri ancak byle ortaya kabilir. Bunu gerekletirdim. Bunu yanl deerlendirmelerine hi gerek yok. Szm ona kendimden baka kii tanmyormuum; oysa mesele bu deildir. Bu ie balarken kendimi en zavalllarndan birisi olarak gryordum. Ama daha sonraki sreleri, frsatlar deerlendirmede benim durumum olaanstdr. Politika yapma tarzm, yurtseverlik olayn ilemem ok ok nemlidir. Nitekim bununla ben buraya kadar gelebildim. u anda varolan dzeyi kestirmeniz lazm Bugn Amerika beni ilkel milliyeti olarak deerlendirmiyor. Geen gnlerde yaynlanan bir gazetelerinde 20. yzyln Selahaddini olabilir mi? diye bir soru ortaya atm. Saddamdan daha fazla blge dengelerini zorluyor. Maoizmle slam dinini birletirirse, 20. yzyln Selahaddini olabilir. Devrimin sosyal ynn derinletiriyor, klasik Krt nderliini oktan amtr diyor ve isim de veriyor. Buna benzer byle ok anlaml baz deerlendirmeleri yapyor. Benim byle olup olmamam da nemli deil. Birletirici etken olursa, bu anlamda Batnn en gelimi fzeleri de bu gelimeyi nleyemez diyor. Bu benim iin ileri dzeyde bir abartma belki, ama misyonu anlamaya alyoruz. Uratm eylerin dikkate alnmas gerektiini nemle vurguluyor. Bizimle Amerika amansz savayor, beni bir yerde en nemli terrist olarak deerlendiriyor. Daha dne kadar PKKye kar, Trk devletine en byk yardm biz veriyoruz diyordu. Bunun ne anlama geldii bilinmeli. Dnya apnda bir ABDli bu deerlendirmeyi yapyor ve savayorsa, bu bir durum ve bir olay var, hafife alnamaz demektir. Bu deerlendirmeyi yapmamalarn bir talihsizlik olarak deerlendiriyorum. Beni yerden yere vurabilirler. Ben lmekten, ucuz yenilmekten ekinen bir adam deilim. vglerden rahatsz olurum, kesinlikle sevmem. Kendi kendimi tatmin etmem ok daha nemli. Dtaki etkilemeleri saygyla karlarm, ama amiyane tabirle sinek

kadar kendim iin belirleyici grmem. Tatmin dzeyim kesinlikle isel bir olaydr. Kimsenin dayatmasyla politika yapmam mmkn deil. Ne yaptm herkes ok iyi bilir. Ama bunu ramen kendi i dzenimi kurmam ok nemli. karar dzeyim, i muhasebem, i gzellik anlaym ok ok nemlidir. Budur beni bu kadar sivrilten, bu amanszla doru gtren. Mutlaka anlamak istiyorlarsa, bu ynlere biraz dikkat etmeleri gerektiini vurguluyorum. Anlamsz deerlendirmeler kendilerine zarar veriyor, bana zarar vermiyor. En ok eletirilen kiiyim, ama u anda en byk vglere de konu olduum belli. TCnin kendisi beni Atatrkle mukayese ediyor, byle deer veriyor. Aydnlarda bu konuda bir arpklk var. Beni en mtevaz insan gibi niye ele almyorlar? Sradan bir vatanda gibi niye ele almyorlar? Bir diyaloga gesek kyamet mi kopar, neden ekiniyorlar? S.B.: Ksa sreli askerlik aslnda. A..: O daha m nemli yani? S.B.: Yani bu aydnlar buradaki ksa sreli askerlie gelseler olmaz m? A..: stedikleri gibi yaayabilirler de bir misafir olarak da gelsinler. Hepsine arm vardr. Ama bana gre... S.B.: Bu bir diyalog olur. A..: Bana gre bu, Krt halkna deer verilmeme durumuyla izah edilebilir. Trk aydn da hi deer vermek istemiyor. nk onun bak asnda Krt hi deerli deil. Ben bir ilah da olsam, Krt kavram ok basit olduu iin beni grmeyecekler. Bu bir yanlg olduu iin de arplacaklar. Aydnda yaanan durum budur. Trajik bir olay. Dediim gibi kii olarak byle sandnz gibi olsam, ykseltilen irade olaanst byk. Diktatrdr, Stalini de geti diyorlar. Birileri yazyordu: Hitler solda kalr, Sezar falan hepsini diline dolamlar. Bu neden yle? Krt o kadar m glyd? Nasl oluyor da Krt olaynda en deme aa bir maadan teye gidemiyor? Ben nasl dnyaya bu kadar kafa tutabiliyorum? Nasl Hitlerle, Sezarla karlatrlabiliyorum? Bu gc nereden elde ettim? Ben de bu corafyada domadm m? Ben soyu sopu belli olmayanlardan deil miydim? G kendiliinden ortaya kar m? Bu dnyada, dnyann u anki halinde, Amerikann byk takibinde g olma kolay mdr? Ortadounun bu labirentlerinde g olmak kolay mdr? Bu adan kendilerini aklselim olmaya aryorum. Baz olaylar, olgular ltfen bilimsel olarak incelesinler, kendileri iin bu iyi olur. Diyaloga da geerlerse bu daha da iyi olabilir. Kendileri iin, gerek bilimsel alanda, gerek edebi alanda birtakm admlar atabileceimize dair olduka katkda bulunabileceimize inanyorum. Maddi, en nemlisi de manevi olarak bunun imknlarnn fazlasyla olduuna inanyorum. Eskiden bize kfredenler de dahil, hi bu konuda endielenmesinler, bunlara da sonuna kadar yer vardr. Alacaklar ok eyler vardr, yoksun kalmasnlar diye de bu arm ska yineliyorum. 10 Ekim 1996

BALATTIIMIZ RNESANSTA KRT AYDINLARINA BYK GREVLER DYOR Abdullah calan: Ayn tempo bitmeyen bir trk gibi srp gidiyor. Sira Bilgin: Dn galiba bir zafer kazandnz. Trk ordusu geri ekildi. A..: yle arptma bir haber vard: 250ye akn PKKli ldrld deniliyordu. Oysa tersi doru. Bizim eldeki bilgilere gre sekiz ehidimiz var, bir arkada da yaral. Onlarn ise, yalnz o blgede 180 civarnda kayplar vard. S.B.: Yalnz... A..: Evet, buna dier blgeleri de eklersek, syledii rakam byk ihtimalle kendi kayplarnn rakamlardr. S.B.: Son zamanlarda byle bir ey gzleniyor halk arasnda, yani onlarn ldrlen asker saysn... A..: zel sava haberlerinin bu biimde verildiini ok iyi biliyoruz. Dolaysyla bu haber metotlarnda onu anlamak gerekiyor. Halkmz da ilgili evrelerin sylediklerinin tersini anlamaldr. S.B.: Bu hususa getikten sonra biraz rahatladk, biraz... A..: Ama gerilla konusunda kesinlikle hibir endien olmamal. Bunu ileride daha kapsaml ele almaya alrz. Btn Krdistan corafyasnda gerilla oturmutur. Buna Gney de dahildir. Ksmen Dou ve dier Krdistan paralarnda siyasi olarak tamamen cephe gerisi konumundadr. Gerilla Krdistanda oturtulmas gereken btn cephe hatlarna yer amtr. Cephe gerileri ok salamdr. Krdistann dier paralar da bir cephe gerisi rol konumundadr. Dolaysyla gerilla says hi artmasa bile, mevcut konumuyla ve saysyla 2000 yllarn da rahatlkla bulur ve aar. Hi kimse gerillann ezileceini dnmesin. Tam tersine, eer siyasi zm yntemi devreye girmezse, gerillayla derinliine yneleceiz ve askeri sonu alma ihtimali ilk defa ciddi olarak srece damgasn vuracaktr. Artk askeri zmden bahsedeceiz. Askeri zmn bizim zm yolumuz olduunu ska syleyeceiz ve bunu duyduunuzda armamalsnz. S.B.: Umarm Trk Genelkurmay da bu szleri duyar. A..: Kendi tercihlerdir. Biz her zaman syledik: Bara da savaa da sonuna kadar varz. S.B.: Bugn sizinle devrim srecinde Krdistanda edebiyat, zellikle roman tartmak istiyorum. Bilindii gibi Rusyada, Gney Krdistanda, Avrupada roman olarak km bir dizi eser var. Biz bu devrim srecini, bu muazzam hareketlilii gz nnde bulundurursak, Krt roman bu srece cevap veriyor mu? Krt roman nasl olmal Sayn Bakan? A..: Genelde edebiyat ve gnmzde onun ok nemli bir kolu olan roman sorunu gndeme geldiinde, zellikle gnmz iin phesiz nemli baz deerlendirmeleri yapmak gerektiine inanyoruz. zmlemelerimizde bu konuda epey younlayorum. S.B.: zmleme szn normal halkn anlamayacan sanyorum. A..: Ne? S.B.: zmleme.

A..: Bu zmlemeleri Krt edebiyatnn temel klasikleri olarak deerlendirmeniz gerektii kansndaym. zmleme yntemi, aslnda salt siyasi ve askeri boyutuyla deil, sosyal boyutuyla da giderek nem kazanmaktadr. Roman iin en nemli kaynak olarak bunlar gstermek durumundaym. Toplumlar gereinde edebiyat her zaman bir yer bulmutur. Edepsiz toplumlar, edebiyatsz toplumlar olamaz. Bir toplumun, dolaysyla bir halkn toplumsal gereklii mutlaka edebini de art klar. Ad stnde, yani edebiyatla terbiye edilmesi anlamna geliyor. Dman Krdistan tarihi boyunca siyasetsiz, ekonomisiz, tarihsiz brakt gibi, edebiyatsz da brakmak istemitir. Edebiyat, irfan, estetii olmad biiminde ok sistemli bir tahrip edii de eksik etmemitir. Gnmzde edebiyat smrgecilii de ok ileri bir noktadadr. Bu da ok ilgin bir konum. Acaba Krt edebiyat gereklii zerinde smrgeci tahribat nedir? Bir de ok ilgin bir tr ortaya kmtr. Krt kkenli olup da genelde sanatta, zelde edebiyatta ok nemli roller oynayan Krt tiplerinin durumunu nasl ele almak gerekecek? Bunlar Trk edebiyatna m veya dier smrgeci edebiyatlara m girer? S.B.: Bunu bir baka soruda... A..: Ben giri asndan belirtme gerei duyuyorum. Bunlar da Krt edebiyat ierisinde nasl bir kategoriye sokacaz? Ben hemen rnekler de verebilirim. Arap edebiyatnn en byk airi Krttr. Sanrm ad Ahmet evki idi. Trk edebiyatnda da Ahmet Arif, sinemada Ylmaz Gney, romanda Yaar Kemal ve adn hatrlayamadm, gerek de duymadm birok isim var. Krt kkenli olmasna ramen, kendi hakim uluslarnn en gzde edebiyatlardr. Smrgecilik, edebiyat zerine de byk sz sahibidir. Asimilasyonisttir ve son derece arptcdr. Aydnlatmak gerekecek. Bundan da daha nemlisi, bu kadar yaklm yklm Krdistanda acaba edebiyattan ne haber, rol ne olabilir? Bu soruya verilecek karl mukayeseyle grmek gerekir. Fransz Devrimini, Rus Devrimini douran en temel etmenlerden birisi de edebiyattr. Fransz Devriminin hazrlan, bir edebiyat hazrlandr. Felsefesine Aydnlk felsefesi derler, o mthi romans sre devrimin adeta temel talardr. Rus Devrimi iin de ayn eyler sylemek mmkndr. Tolstoy, Dostoyevski, Gorki, hatta Pukin olmadan, Rus Devrimini dnmek adeta imknszdr. Ortadouda da bunu benzer gelimeler var. Kendi slubunca bir edebiyatlar vardr. Bugn slam Devriminde hitabet ok gldr. Daha nceki Arap edebiyatlarnn, hatta Kurann dili de edebiyat dilidir, hem de iir dilidir. Acaba Kuran ve edebiyat diye bir tartma asak, Kurann edebi deeri iin ne syleyeceiz? Bunun zerinde fazla durmadm. Ama ilk elde sylenecek olan, Kurann mkemmel bir edebi yapt olduudur. Roman gibidir, iir kitab gibidir. Belgatn, yani ok ak konumann en gl bir dilidir. Kuran bal bana bir edebiyat olaydr. slamn btn klasikleri ba edebi yapt olarak da dnlebilir. slamiyet ve edebiyat arasnda mkemmel bir iliki vardr. Bunu aydnlatmak gerekiyor. Ortaa boyunca slam edebiyatna, ilim irfan sahiplerince gelitirilen yaptlara, bir de gnmzn ada lleriyle yaklamakta byk bir yarar vardr. Binbir Gece Masallarndan tutalm Siyasetnameye, Firdevsinin ahnamesinden tutalm Mevlanann Mesnevisine kadar, bunlar bana gre yar romans ve ok grkemli yaptlardr. Maalesef genelde Avrupa d aydnlar aalk kompleksinde olduklar iin kendi tarihi gereklerini bu ynl inceleyememilerdir. Ortadoudaki halklarn aydnlar asndan da byledir. Bana gre ok zengin bir mitolojileri, efsaneleri, klasikleri vardr. Krt edebiyatn fazla inceleme imknm olmad, ama tespitli olanlar vardr. rnein Feqi Teyrann iirleri var, Ahmed Xannin manzum diliyle yazm olduu Mem Zin bir romandr aslnda. S.B.: Opera gibi. A..: Evet, yani bunlarn bir de arka cephesi var. Dnemin toplumsal yapsyla, siyasi geliimleriyle iliki kurulmal. Krt halknn ekillenmesi iindeki yeri konulmal. Bunlar ilerde yaplmas gereken tarih, edebiyat tartmalardr. Burada vurgulamak istediim, bu halklar kksz, edebiyatsz deiller. Krt halk da Ortadou halklarnn en eskilerin eskilerinden biri olmakla birlikte, ok kkl bir edebi gelenee sahiptir. Ben Trk halkn kmsemek iin sylemiyorum; ama mutlaka

edebiyatsz bir halktan bahsedeceksek, belki de Krt halkndan daha edebiyatsz olan halk, Trk halkdr. Tarihi ekillenme itibariyle Krtler edebi olarak daha iyi ekillenmi bir halktr. Bunun aratrlmas edebiyatlara der. Krt halknn edebi ekillenmesi ne zaman balar ve acaba bugne kadar nasl gelmitir? Bu apayr bir inceleme konusudur. Ama ilk tespitlerime gre, toplumun ekillenmesinde Krt edebi bal bana byk bir rol oynuyor. Belki szldr, belki folkloriktir, ama ok ok nemlidir. Trk halkndan, hatta Arap halkndan da daha fazla baz ynleri ile terbiye edilmi bir halktr. Siyasi olarak mahvedilmitir, tarih bilinci yok edilmitir. Ama Krt halk gerekliinin baz zelliklerine baktmzda, gl bir edebiyatn sahibi olduklarn rahatlkla belirtmem mmkndr. Bu konular fazla amak istemiyorum, uzman da deilim. Acaba Krt halknn edebiyat gereklii nedir, alar boyunca nasl ekillenmitir, varsa bir edepsizlik kimler buna yol amtr? Baz Krt aydnlar, tarih ve edebiyat konusunda almalar olanlar varsa, toplumsal ve siyasal gereklik iinde bilimsel olarak bunu inceleyip baz nemli saptamalara, dolaysyla deerlendirmelere ularlar. Devrim srecine giren Krdistanda edep, edebiyat ve onun en moda ifadesi olan roman konusunda neler sylenebilir? Sanrm aydnlar arasnda, Krt edebiyat mmkn mdr, zellikle Krt roman nasl yazlmal konular tartlyor. S.B.: Dnyada btn aydnlar modern olmakta, lkesinin yaad srece uygun davranmaktadr. Halknn bir adm nnde olan aydn byle tabir edersek, roman asndan bakldnda bugn verilen eserleri de gz nne getirdiimizde, acaba Krt aydnlar bu davrana uygun bir yry iinde midirler? Gerillayla ilgili basit baz romanlar grdm. Bunlar Trke yazlm eserlerdir. Eski szel edebiyat skse eden baz eserler grdm. Bu ereve iinde baktmzda, Krt edebiyat acaba srece cevap veriyor mu? Krt Aydn Krdistandaki Devrimci Srece ok Hazrlksz Yakaland A..: Maalesef, Krt aydn Krdistandaki devrimci srece ok hazrlksz yakaland. Hatta biraz da kskn ve fkelidir. Bu aydn aslnda ilkel milliyetilik srecine gre ekillenmi. Bylesine byk bir devinmeye kafa yaps itibariyle hazr deildi. Krdistann direnebileceine, zellikle u son sreteki byk kurtulu savamna girebileceine ve baarabileceine dair en ufack bir umudu yok. Kendileri bunu artk itiraf etmelidir, baka trl kafa sramas, yrek sramas yaplamaz. Ak itiraf etmeliyim ki, biz de baarl olacamz fazla tahmin edemiyorduk. Bu hareketi ilk ortaya kardmz da adna modern Krdistan ulusal kurtulu hareketi diyorduk, ama sadece kk bir gruptuk. Byyp byyemeyecei kukuluydu. Bir tohumdur, yeerir diyorduk. Deerlendirmelerimiz bu ynlyd. Ama daha sonraki frsatlar deerlendirmemiz, bizim yklenmemiz, bu tarihi sreci byle gslememiz bir gerek oldu. u anda her ne kadar kabul etmesek de, grmek istemesek de Krdistan byk bir altst olu srecine girmitir. Gneyi, kuzeyi, dousu ve batsyla tarihine kadar uzanan ve gelecei de olduka iyi planlayan, programlayan bir srecin iindedir. Hani derler ya, oldu bir kere; istesek de istemesek de bir vaka, bir olgudur. Aydnlara ilk syleyeceim, bu konuda artk samimi bir itirafa ynelmeleridir. ster ok sevinsinler, ister ok yersinler, ama bir olay, bir olgu var. imdi dnya apnda tartlyor. Harold Pinter, Diyarbakr Zindann ziyaret etti, hemen uluslararas apta da nemi olan bir tiyatro yapt ortaya kard. Demek ki, ok nemli bir altst olu var. Pinter gibi n olan bir yazar gnn bir kitapla deerlendirdi. Demek ki, kaynak ciddi. Hibir aydnmz abartma yaptm diye beni sulamasn. Beni ciddiye almazlar, ama Pinteri ciddiye alrlar sanrm. O gnlktr ve bizi de fazla tanmaz. Ama duyarl bir sanat olduu iin ksa sre ierisinde gzlemlere dayanarak o yapt verebildi. Bir rnek daha verirsek, sanrm daha iyi aydnlatc olur. Tolstoyun Sava ve Bar yazarken bir yntemi vardr. Olay 1800lerde, o dnemin Rusyasnda geiyor. O roman ben okumadm, okuyanlar anlatt. Savan verildii yerlere gidiyor, iliklerine kadar zmseyerek yayor. Karlkl atmalar hangi vadide geliti diye ktphanelere kapanyor, bununla ilgili ne varsa inceliyor. Dnemin birok ahsiyeti ile konuuyor ve dnya apnda nl olan klasii ortaya karyor. Rus tarihinde savalar oktur. O yalnzca birka gn sren bir sava anlat-

yor. Gnmzde Krdistandaki sava, bu kapsamda ilk ve son savatr; lm kalm savadr, her eyin kaderini belirleyecek olan savatr. Birok belirti imdiden bu savan byle tanmlanabileceini gsteriyor. zel sava incelemenizi tavsiye ederim. 12 Eylln btn plan ve programlarn, daha sonra gelitirilen zel sava uygulamalarn umarm ilerde deerlendirirsiniz. Ermeni tehcirinden ileri dzeyde Krt tehciri ile kar karyayz. Bu sistemlidir, Genelkurmayn en st dzeyde planna dayanyor ve uygulamalar da ok acmaszdr. Ermenileri biraz korkutma, ardndan srgn etme yaanmtr. Bu da birka ay srmemitir. Dman 1982-83te sreci gelitireceimizi anlyor ve buna gre plann yapyor. O gnden bu gne kadar Krt tehciri olay srmtr. Bu, tarihteki btn tehcirlerden daha acmasz olmutur. ok planldr, politik amaldr. Umarm yazarlarmz bu sreci incelerler. Yalnz edebi adan deil, tarih ve siyasi yorumlardan bile yola karsanz inanlmaz tablolarla kar karya kalrsnz. Krt gertilmesi deyip gemeyin. Bu, Ermeni katliamn, Yahudi katliamn kat be kat geride brakr. nde yer alarak hareket etmesi gereken aydnlarn a da demeyeceim, tam bir kr gibi davranmalarnn izah mmkn deildir. Ben bunlar abartmyorum. An zel savan tarihini, son on be ylda halknz iin ne dnldn ve ne yapldn ok iyi grrsnz. Mesela bini akn kyn tahrip edilmesi ve boaltlmas sz konusu. Bazlar salt kontrgerilla ii dedi. Bazlar Trk ynetiminin de stnde ulusal konsenss, topyekn sava dedi. Btn siyasi partiler, hatta askeri klik el eledir. ok planldr. Amac Krtleri bu topraklardan tamamen atmaktr. Krtlerin yerine, Kazakistandaki Ahska Trklerinden tutalm Bulgar gmenlerine kadar ok sayda gmen Trkn yerletirmek istiyorlar ve bunu adm adm da uygulamaya almlardr. Btn stratejik blgelere admlar atmtr. Bu halen devam ediyor. Buna kar bizim de gerekten mutlaka deerlendirilmesi gereken byk bir direniimiz var. Zindan boyutu, da boyutu, serhildan boyutu ve yurtd boyutu inanlmaz bir direni zelliine sahiptir. Her bir boyutun bal bana incelenmesi gerekir. Siyasal adan incelemelerini ncellikle tavsiye ederim. Bu yaplmadan Krd, Krdistan anlamak kesinlikle mmkn deil; aydn olmak bir yana, sradan bir yurtsever olmak bile mmkn deil. unun iin bu hususlar aklama gerei duyuyorum: Eer aydn, rolne denk gelen bir yaklam iinde olmak istiyorsa, en azndan olup biteni grmek zorunda. Tolstoy, sava tarihinin en iyi incelemesini yapyor. O dnemin Rusya toplumunun mthi bir sosyal analizini yapyor, tiplerini ortaya karyor. Yeni tip, eski tip inanlmaz boyutlarda incelenmitir. S.B.: Gorkinin Anas... A..: Evet, Gorkinin Anas, Dostoyevskinin mthi tiplemeleri byk ilgi ekiyor. Peki, bizdeki bu yllar kim anlatacak? Krdistan tamamen unutulmularn lkesiydi, ad olmayan lkeydi. Daha da yerle bir edildi. Herkesin kamak iin sraya girdii bir lke konumuna getirildi. Krt gebeliinin bu konuda ilgin zellii de vardr: Bir yandan Mara katliamnda olduu gibi lmn ucunu gsteriyor, dier yandan basit kapitalist yaam nemalarn sunuyor. nce bir aileyi yurtdna gnderiyor, Burada yaam mthi diyor. Ardndan pasaportun yolunu ardna kadar ayor, zel pasaport ebekelerini polis ile balantl olarak oluturuyor ve yetmilik ninelere, dedelere kadar hepsini yolluyor. Bir de byle gnll boaltlm kyler var; bini eer zorla boaltmsa, birka bini de gnll boaltlmtr. Hepsi zel savan eseridir. Bunlar gz nne getirmeyen bir aydna brak aydn demeyi, sradan lkesiyle, halkyla ilgili bir insan bile diyemem. Hele bir bilim adam hi denilmez. Zindanlarda mr geen Sayn smail Beikiyi hatrlamalyz. O fazla gereimizle ili dl deildi. Bir bilim adam namusuyla ilgilendi ve yazma gerei duyduka seve seve zindanlara da katland, halen de cesur sylemini srdryor. Krt aydnlarnn ondan renmeleri gereken ok nemli zellikler var. Ekonomiyle, tarihle, sosyolojiyle, edebiyatla uraan insanlarmz ok. Ama kendi lkelerinin yakm ykm srecinde hibir ey grmedikleri gibi, halen PKKnn kusurlar, hatalar nedir? diye kafa yoruyorlar. Dman grmek istemiyorlar. Bin yldr kendi lkelerini talan eden dman zmek istemiyorlar. Bu, kafa yapsnn smrgecilik tarafndan igal edilmesiyle izah edilebilir.

Krt Aydnlarnn Yrei Henz Kendi Halk in arpmyor Aydnlarn yrekleri ellerinden alnmtr. Asl problem imdi buradadr. O aydn diye tabir ettiklerinizin -sizi buna dahil etmek istemiyorum- kafalar ve yrek igalleri ok nemli oranda gereklemitir. nemli bir kavram da kafa ve yrek igalidir. Ruhun, beynin ok ilgin ve zgr bir tarzda Trk smrgecilii tarafndan satn alnmas sz konusu. Dierleri de bunun basit bir taklitiliidir. Arap da, Acem de sonradan gelir. Asl bir byk igali, acmaszl Trkler kafada ve yrekte yapmtr. Bu yzden kendi gereklerine yaklamyorlar. nk yaklaabilmek iin beyin ve yrek gerekiyor. Eer o da elinden alnrsa korkar, yapmaz. imdi aydn iin bu tespit edilebilir. Ama yine de bu olguya dne dolaa yaklam gstermeliyiz. Bu lkede yaplan acmaszlk deerlendirilmek zorunda. Baka trl bu lkenin, bu halkn aydn olunamaz. Varsa yreinde bir haykr, bunu iir halinde dile getir. Bilim adamysan inceleme yap. Daha ok derinlemek istiyorsan romann yaz. Ama imdi bunlar yok. Dmann tasvir eden bir edebiyat var. Dman, lkede kyleri tahrip ederken, u insanlar yle ldrd diyerek, bunun kapsaml bir deerlendirmesine bile girmiyorlar. Yrekleri henz kendi halk iin almyor. Afrikal siyahlarn da mcadelesini kmsemiyorum. Onlar iin duygulanyorlar, ama kendi halk iin duygulanmay bilmiyorlar. Avrupa iin duygulanyor, ama kendi lkeleri iin herhangi bir duygulanmalar yok. Birok gzelliin olabileceini akllarna getiremiyorlar. imdi byle aydn, estetiki olunamaz. Bunu anlamalar gerekir. kide bir Apo diktatrdr, bize saldryor deyip, kstahlk yapmalarna hi gerek yok. Ben kendilerine sayglym ve kendilerini btn ada ustalarn, aydnlarn, edebiyatlarn yapt ie davet ediyorum. Neden fke duyuyorlar? Sorularm ok nettir. Kamaya hi gerek yok. Ciddi edebiyatlar dnemi balatmak istiyoruz, maddi ve manevi tm desteimizi karlkl sunmak istiyoruz. Yapmalar gereken ey PKKyi incelemektir. Ama onlar asla PKK propagandacs olmak istemezler. Mesela burada da PKK propagandacs... S.B.: PKKyi incelemek, PKK propagandas... A..: Hayr! u anda btn dnyann nemli yazarlar tarafndan incelenmeye alndmz sana syledim. Amerika, Fransa, ngiltere, Almanya adna birok aydn, yazar bizi grmek istiyor. Bunlara, vaktim yok dedim. Biraz kitap yazmak istiyoruz diyorlar. Bu kadar ilgili bir durum ortaya kmtr. Ama onlar halen PKK gnahtr, dokunmamalyz biiminde tam bir safsata tarzyla -maalesef ac da olsa sylemek zorundaym- yaklam gsteriyorlar. imdi insanlarn bu kadar gndemine girmiiz. Son dnemlerde beenmediim Araplar bile ilgi duymaya baladlar. Bizimkiler halen uyanmad. Mesela, bizim hakkmzdaki ilk kitaplar, ne kadar eksiklikleri ve yanllklar olursa olsun Trkler yazyor. Ama bizim aydn Bir tabudur, yaklamayn diyor. Bu, kendilerini daha da zayflatr. S.B.: Maddi adan falan da dnyorlar m acaba? A..: Eer dnseler kendi kanunlarn da mkemmel duyurabilirler. Apo primi diye bir tabir var, ondan da paylarn ileri dzeyde alabilirler. Srf karn doyurma ii iin bile mkemmel bir kaynak. PKK olaynda ve onun yol at bu byk gelimelerde edebiyat adna tam bir hazine var desem, bu mbalaa saylmamaldr. S.B.: Hepsi bir romandr. zmleme Dzeyimiz Mthi Bir Edebi alma Olarak Deerlendirilebilir A..: Gayet tabii, Zeynep Knac olay belki de gnmzde adna roman yazlacak en byk olgudur. Ferhat Kurtaylar, yine lm orucundaki olay kesinlikle bir edebiyat konusudur. Ayn zamanda gerilla birliklerinin ok arpc direnileri var. Her dada inanlmaz boyutlarda direniilikler vardr. Yreini ancak elinle bastrrsan durdurabilirsin. Bu kadar heyecan vericidir. lmle burun buruna o kadar olay var ki, istediin kadar hikye yaz, bitirmezsin. Varsa sende bir yetenek, istediin kadar romanlatrabilirsin. kincisi, PKK iinde bizim zmleme dzeyimiz bile mthi bir edebi alma olarak deerlendirilebilir. zmlemeler ilkel roman trdr ve roman tasla olarak grlmelidir. Son dnemlerin zmlemeleri inanlmaz lde beni edebiyata doru srklyor. Krt tiplemesine neredeyse ulayorum. Kendiliinden buraya gelmedim, savan mthi acmaszl iin-

de yer alyorum. Bu insan nasl zeyim dediim dnemler oldu. nk lmekten baka elinde bir ey gelmiyor, yapabildii tek ey ucuzundan lmek. Bu mthi etkiliyor tabii. Benim yaam tutkularmla bu gereklik mthi bir eliki arz ediyor. Burada bu lm tipi nasl ortaya kt? Ben buna sadece lm tipi de demiyorum; yenilgi tipi, umutsuz tip, gvensiz tip diyorum. Bu dnce beni klasik Krt tipinin incelemesine gtrd. Bu tam bir edebi zmlemedir. Karmdaki tiple tam bir sinir savam yrtyorum. Ne askeri sanata, ne siyasi sanata, ne de diplomatik sanata gredir. En temel iliki biimlerinden biri aile, kadn-erkek ilikisidir. Onda da artk bitmi, tkenmitir. Bu dehet beni bir psikolog gibi incelemeye, aratrmaya gtrd. Bu halen devam ediyor. Yine kendini vmeye balad falan diyecekler. Hayr! Edebiyatn ncesini grmek durumunda kaldm. Aslnda giderek abam devrimci edebiyatn nclne oynamak gibi oluyor. Dilim hem romana doru gidiyor, hem iirselleiyor. Hitabm ok gl, etkileyici. Devrimin kendisi bunu arzuluyor. Aslnda bunu arzu eden ben deilim, byle bir yeteneim de yoktur. Ama olgular gelitike kendimi tutamyorum. Yaamak iin are olmalym ve bu sarmalayp duruyor, kartopu gibi byyp gidiyor. Eer edebiyat ve roman asndan bu durumu deerlendirirsek, edebiyat ve roman almas mthi ilerler. Krtlerde yetenekleri tamamen aa kartabilir. Aydn, edebiyat asndan mthi bir kaynak sunar. iir, roman, hikye, rportaj, sinema, tiyatro iin mthi bir kaynaktr. Hatta folklorun, trknn, mziin mthi bir motifi, hareketlendirici konumu sz konusu. imdi bunu smrgeciler bile deerlendiriyor. Bizimkilerin halen buna cesaret edemeyilerinin bir nedeni, kafa ve yrek igali ile balantldr. Bu konuda beklemedikleri bir olay bomba gibi gkten balarna dmtr, henz onun okunu yayorlar ve gzleri ok kreltilmitir; aydnlanmay bilemiyorlar. Aydn, aydnlanmadr. Maalesef ben bunlara krlemi kiiler demek zorundaym. Herhalde bu ok etkisinden sonra gzler belki alabilir, dolaysyla bu yeni dnemin edebiyat gelime salayabilir. Roman iin de baz admlar atlabilir. rneklerle yeni dnemin edebileri iinde mkemmel bir kaynak oldu bu. Aydnlarmzn bunu mutlaka deerlendirmeleri gerektii ortadadr. Bunun dnda ne Krt edebiyat, ne Krt bilimi yaplabilir. Roman sz konusu olduunda da, imdiye kadar o bahsettiimiz bazlar yazlmtr. Onlar klasik llerdedir. Toplumun beklentilerine, dnemin temel sorunlarna cevap vermedikleri iin de -ister Trke, ister Krte yazsnlar- fazla alc bulamazlar. Kesinlikle bununla balantldr. Yoksa halk sulamann hibir anlam yok. Bizi anlamayanlar ki, bir dnem szcklerin sralanmalarna benziyor. Byle deerlendirmelerine gerek yok. Benim dediim ok iddialdr, ok bilimseldir. nanlmaz lde herkes okuyabiliyor. Gnlk yaynda okuyabiliyor. Televizyonda herkes mkemmel dinleyebiliyor. Krte fazla gelimedii halde milyonlar dinliyor. Demek ki, sorunun zne dokunursan, dinleyicisi de seyircisi de oktur. Bunu deerlendirmeleri gerekiyor. Ben bu vesileyle gerek anlamda aydnlanmann da byle olmas gerektiini srarla vurguluyorum. ok sayda eletiri yapyorlar, soru sormak istiyorlar. Giri anlamnda byle cevap verdim, umarm anlarlar. S.B.: Atatrkn dedii gibi, insanlarmz fikri hr, vicdan hr, irfan hr bir seviyeye erimemiler. Anladm kadaryla, devrim byk bir alana -Avrupaya, Trkiyeye, Krdistana yaylm. Fakat devrimin dili yok. Edebiyat devrimin dili olarak ele alrsak, dilsiz bir devrim srecini yayoruz. Bu dilsizlik, devrim srecini biraz arlatrabilir mi? Veya dilsizlii zmeleri gerektiine... Devrimin Yrei Olunamyor A..: Evet, ben buna devrimin yrei demek isterim. Devrimin dili, ifade tarz derken, Trke veya Krte olup olmadn anlatmak istemiyoruz. Daha kapsaml yaklayoruz. Krt edebiyatnn sorunu nedir denildiinde buna ksaca deinebilirim. Ama burada dil ve ifade tarznda anlatmak istediim, devrimin yrei olunamyor. Devrimin kesin bir yrek tarz olmak durumunda. Bu bizim iin de geerli. Savata arkadalarmz yrek derinliine ulaamyor. Tabii yrekler ok orak; yrek biraz kltrle, edebiyatla, iirle, trkyle, geleneklerle beslenir. Dnem genlii bunlarn hepsinden kopuk. Mthi bir smrgeci katliam yaamlar. Bu ynyle sulamak iin belirtmiyorum. Byk bir yrek katliam yaanmtr. Dillerine

pelesenk ettikleri iir, yalann iiridir. Okuduklar roman sadece kafa karkl gelitirmek iindir veya kltr dzeyleri kafa karkln gelitirmekten teye bir ey yapmaz. Yreklenileri tam bir hain gibidir. nk onlara yrek diye verilen bir haininkinden farkszdr. Krt insann nasl bir yree kavuturacaz? Yrek derinlii, yrek hassasiyeti nasl ortaya karlacak? Bu bal bana bir konudur. Buna seyir kabiliyeti, iyi duyma eklenebilir. Bunlar sanatn ve edebiyatn konulardr. Ama ncellikle duygularmz bileyecek yrek gerekiyor. Sk sk unu sorarm: Siz bu muhteem dalar dolarken, hatta onun zerinde yryen btn varlklar grrken neden heyecanlanmyorsunuz? rnein, Diyarbakr surlar, Diyarbakrllarn grdnden baka trl de grlebilir. O kayalardan kimler geldi, kimler geti... Ayrca o muhteem corafya bal bana srekli bir romans serpinti sunar ruhun zerine. Duyamyorlar bunlar. ok ilgin! lkemden derinden etkileniyorum diyen birisi yok. Hatta kamaya alyorlar. Dmann o ka psikolojisi halen ok egemen. Mesela, beni zincirle de balasalar Avrupada rahatlayamam. Burada amacma byk alma imkn bulduum iin rahat kalabiliyorum. Baka trl ldryorum. Aydnlarmz Avrupada nasl rahat kalyorlar diye soru soruyorum. Fiziki olarak kalnmaz demiyorum, sz konusu olan bu deil. Katliama urayacanza, srgn aydn olarak da kalnabilir ve ok deerli almalar da yaplabilir. Benim burada sylediim daha da farkldr. Yreiniz, syleminiz nasl lkesiz kalabiliyor? Byle rahat bir yrekle nasl yaayabiliyorsunuz? Ben bunu halkmza da sylyorum. Ekonomik zorluklarla ve katliam tehdidi ile gertilmelerini anlyorum. Ama yreini giderek satma, pazarlama, yrekten kendini alkoyma bana ok daha tehlikeli geliyor. Sizi oraya gtren bir katliamcdan hesap sorma durumunuz yoksa, yine lkenizin asl yaam yuvanz olduunu oktan unutmusanz, sizin insanlnzdan kuku duyarm. ster bilim adam ol, ister Avrupada sper birisi ol, benim iin metelik deeri olmaz. Bir bu ynyle deerlendiriyorum. Yani brakalm vicdan hr, akl hr olmasn, birka yerden zincirlenmiler. Bu da tabii onlar olduka verimsiz klyor. Yrein ve vicdann hr olmad m, hibir yetenein gelimez. Bunu nasl gidereyim diye kendime ska sorarm. Bu devrim zaten bunun en arpc cevabdr. Direniler bal bana bir yrek hareketidir. Daha da gelitirmek istediim ilgin eyler var. Kendim nasl etkili olacam? Bu halkn yreini ve beynini sarsmak iin hangi komisyonlara girmeliyim diye, baya artistik -kelimeyi sanat anlamnda sylyorum- hareketler yapma gerei duyuyorum. Son dnemde hareketlerimdeki artistik yn giderek ne kmaktadr. nsanlarn bir tiyatroyu, bir sinemay seyretmesi gibi beni seyretmesini bu zellikle de izah edebilirsiniz. Byk fke duyduum bu yreksizlie bir cevap olmak istiyorum. Bir tip olarak kendimi yle ayarlamm ki, u anda zaten dman da dahil, herkes Bu kimdir, nedir, nasl yayor? diyor. Ben de her gn sorunlar karmak hale getirerek, sarsc klarak, zgn klarak bu ie devam etmek istiyorum. u anda bu ite baya ilerlemiim, daha da ilerleyeceim. Hem amalarm, hem umutlarm, hem de fkelerim var. Bunlara k yolu bulmak zorundaym. Son gelimelerim edebi anlamdadr. Bu deindiim hususla, bu ynyle bir gelimeyi yalnz yazm dilinde deil, iir dilinde, yaam dilinde, hareket dilinde ok daha iyi yapyorum. Dier devrimleri biliyorsunuz, belki de onlarca yl edebiyatla beslendiler. Mesela Fransz Devrimi elli yl nce hazrlanmtr, Rus Devrimi otuz yl nce hazrlanmtr. Krtte bu olay olamaz. Krde bir ey yazdrdn m, sanki belini skm gibi ceza veriyorsun. Dolaysyla hem teorisini, hem pratiini birlikte yapman gerekiyor. Hem yrei olacaksn, hem atei olacaksn. Hepsi birlikte olacak. Bu, Krt devriminin bir zelliidir. Anlamayanlar inceleme yaparsa ne demek istediimi daha iyi anlarlar. Yani nce Krt edebiyat yapalm da sonra devrim olsun denilemez. nk smrgeci sana tek bir sylemi syletmeyecek tarzda organize olmutur. Ltfen bunu anlamanz istiyorum. Krte iki kelime konumann karl idam cezasdr. Ha bir fiek skmsn, ha Krte bir kelime sylemisin; bu ayn ceza ile karlk bulur. Dolaysyla Krtler iin ifade tarzn birlikte yapacaz. Bunun anlalmayacak hibir yn yok. Bunu biraz uygulamaya alyorum ve olduka arpc sonulara ulayorum. Ahmede Xannin Mem Zini yaznn yznc yldnm dolaysyla neler yapabiliriz diye dndm ve zmlemelerde buna biraz arlk verdim. Yaptm tespitler bana

unu sylettirdi: Eer ok gereki, bilimsel olarak deerlendirilirse, o dnem dnya genelinde uluslamann ilk kprtlarnn olduu, yine feodal deer yarglarna kar da fkelerin gelitii bir dnemdir. Ulusal manzumelerin yazld ve epik dediimiz destan trnn yava yava ortaya kt bir dnemdir. Ahmede Xannin de bir aydn olmas nedeniyle, Krt ulusal ekillenmesinde bunun duyulmamas mmkn deildir. Kald ki, Araplarda, Acemlerde, Trklerde birletiren krallklar, sultanlklar ok gl. Krtlerde bu olay yok. Krallk rejimi uluslamada ok nemli bir yere sahiptir. Krallar prensliklere kar halk, ulusu birletirici bir etken oluyorlar. Tam da bu yllarda Avrupada krallk dnemi var, yine ran krallar var. Krtlerde bu yok. Ahmede Xan, feodal beyliin toplumsal yapmzdaki tahribatlarn anlatyor; gnlleri nasl paraladn, nasl birletirmediini anlatyor. Siz oradaki gnl, ulusal gnl olarak ele almalsnz, tema odur. Mem Zin ahsnda dile gelmi de olsa, bir birletirici e, bir gnl esi var. Ama feodal irkef bunu asla mmkn klmyor. Byk aclar iinde kalyorlar. Bu akn gelimeyiini Krt birliinin, Krt yreinin gelimeyii olarak deerlendiriyor. O dnemin bir iki egemen gc onlar ayrmaya giriiyor. Ama feodal de zindanda yklp kalyor. Bundan karacanz sonu, Krt yrei yz yl nce bile oluamyor. Smrgecilik imdiki kadar acmasz deil. Krte de yazyor ve Botan Emirlii tam bir Krt emirliidir. Ama buna ramen ulusal birlik ve ulusal yrek nnde engel var. Mem Zinde bu mkemmel dile gelmitir. Orada edebiyat var, o dnemin gelimesini mkemmel anlatyor. Halkn szlarn, aclarn mkemmel dile getiriyor. Ama bunun incelenmesi, deerlendirilmesi bana gre gereki yaplmyor. yz yl sonra acaba durum nedir diye dndm. lk bulduum tespit, bizimkilerin de Mem Zinden hibir fark yok. Ortada Ahmede Xanler yok. Dada sadece ucuz ucuz lyorlar. yz yl nce onlarn yrek duyular daha grkemlidir. Yaamn savan baya veriyorlar. Feodal llerde de olsa direnileri hayli nemli. Bizimki bir hi uruna lme doru kouyor. Yrekler ok orak ve neden byle oluyor diye halen sormuyor. imdi corafyadaki duyular bile neden hi dile gelmiyor? yz yl getikten sonra yrek zerindeki yok edici aba belki de sfra doru gelmitir. Sonu almyor. Kendi vicdanm da hr kldm ve satmadm. Bu benim iin nemli bir kelime ve beni ok heyecanl klyor. Toprak kokusuyla, yamur ykl bulutlarla, imeklerle, gkkuayla, ku sesleriyle heyecanlanrm. Ik renklerinde, bilmem... Yrei Byk Olmayann Aydnlanmas da Olmaz S.B.: Sizin kularnz teker teker tanyormusunuz. A..: Fazla ilgilenmeye vakit bulamyorum, ama kularla urarm. Bunlarn hepsi ilham kaynadr. Ama bakyorum, hi kimsenin bundan sonu kard yok. Yalnz lke kavramna ilikin sylyorum. Bir de insan zelliklerimiz ok daha arpcdr. Bir yal anann babann yzndeki hzn, ondaki zavalllk, aresizlik, okunacak bir romandan farkszdr. Mesela bir Krt ocuunu incele. Eer biraz yrek varsa zor ayakta kalrsn. Bu konuda yine devrime balang kararlarm verirken, ok nemli grdm bir saptamam dile getirmeden geemeyeceim. Aslnda bir yazar nitelemiti, sanrm sizin oraldr. Ahmet Kahraman myd? Byle bir roman yazmt. Ama herhalde yaynlama cesareti bulamad. Nereden kt bu ilk isyan diye ben de dndm. Sonra baktm ki, doru tespit etmiler. Hem de on-on be ya arasnda buna benzer km vard. Onu esas alm. imdi onu anlatmayacam. ocuk psikolojisinden dem vuruyorum. nk bunlarn hepsi ok nemli. Ben sk sk analara babalara unu da sylyorum: Siz ocuklarn zerine ok dyorsunuz ve ikide bir sevgi gsterisinde bulunuyorsunuz. Ben burada ikiyzllk gryorum. nk onlarn gelecei o kadar karanlk ki, o kadar onlara bir ey vermeyecek durumdasnz ki, ikide bir ocuu kucanza alp ucuz sevgi gsterisinden, bir put gibi tapnmaktan baka bir ey elinizden gelmiyor. Avrupallar byle yapmaz. Avrupallarn byle sevme tarzlar yoktur. Onlar ocuklar iin daha deiik eyler yapmlardr ve sevgileri de rasyoneldir. Maddi temelde onlara bir eyler

hazrladklar iin yle ucuz gsteriye gerek duymazlar. Bizde ise ok arpcdr. Kucandan ocuu eksik etmezler. Bunu yapacaklarna ocuu gzel yrtseler daha iyi yaparlar. Brak ocuk bir ormann iinde kendi ayaklar zerinde yrmeyi rensin. Bu kadar zavallcadr. Bunu anam bana uygulamak istediinde ben iddetli bir kavgaya girdim. Sen benim zerimde ne hak iddia ediyorsun? Kald ki, beni hi de yaatamayacan bir dnyaya getirmekle su iledin dedim. Tavuk, civcivleriyle nmden geiyordu. Nasl o rnei gsterdim, ayorum. Tavuun, civcivleriyle ilikisi ile senin bana yaklamn arasnda pek fark yok, zerimde hak hukuk iddia etme, sen beni ok byk bir zorlukla kar karya brakyorsun dedim. Byle bir zgrlk tercihi yaptm. Anam bana, Tamam, tamam sen akln bulmusun diyordu. Anamn beni ele al tarz, iyi biliyorum ki, ocuun pek hayrna olmayacak; bir ey verecek durumda deil. Btn analarn ocuklarna bir yaklam tarz var. Benimkinin deiik bir yaklam tarz vard. ou arkada bilmez, klasik tarzda seveceini sanr. Olmaz! ocuklarn bytme ekillerine bakyorum, byk sevgisizlik ve saygszlk gryorum. Eer ocuk bakma anlaynz doru ise, bunu dnyann neresine gtryorum, bunun gelecei ne olacak diye dnmeniz gerekiyor. Hibir ey yok deil mi? Kendin beladasn, ona nasl yer bulacaksn? Eer gerekten seviyorsanz, gerekten ana baba yreiniz, vicdannz varsa, ne olacak bu ocuun hali demelisiniz. Dilleri gidiyor, hibir maddi teminatlar yok. O halleriyle hangi ulusa hizmet edecekler? nk tm uluslar gelimitir, kendilerine fazla i veremezler. Bir i bulabilmek iin krk defa boyun eecekler. Bu mthi bitirici, yrein varsa yrek dalaycdr. Hibir yazarmz onu dnmek istemez. Ama ben dnyorum ve savayorum da. Bunun gibi ok eyi dillendirebilirim. imdi dla uramyorum, bu savaan insanlarla urayorum. Yani sava yreksiz olmaz, yrei byk olmayann eylemi de byk olmaz diyorum. Ayn eyi aydnlarmz iin de sylemek durumundaym. Dili, yrei byk olmayann kesinlikle aydnlanmas da olmaz. Dnya klasiklerinin aydnlarna bakn; mthi yrekleri, dilleri vardr. Mesela, Zeki Mrenin eletirilecek ok yan olsa da, ilgin bir zellii mthi duygusal olmasdr. Duygu diliyle yaama o kadar bakyor ki, hayret ediyorum. Onu ses dzeyinde da vurmasna gerekten sayg duymak gerekir. En son zel sava onu da ele ald. Onu lme gtren de zel savan hilesiydi. Mehmetik Vakf yardm iin oraya getirdi, yz milyar filan ald. Adam da annda ld zaten. zel sava onu yle gtrd. Olduka duygulu ve duygularn sanat ile derlemede byk bir ustayd. imdi bizimkilerin duygular ne dzeyde? Burada duygu kesinlikle ciddi bir sorun olarak ilenmelidir ve bunu yle sradan ele almayn. Baz uluslarn gereine taklm gzellikleri tespit ettim. Kendi lkenin toprann dili olmas... S.B.: MED TV aldnda alanlarnn hibiri kamera nedir bilmiyorlard, sonra ksa srede profesyonelletiler. Bu adan Krt aydnlarnn durumunu, birikimi olmayan bir ulusun aydnlarnn bocalamas olarak da ele alamaz myz? A..: Gayet tabii. S.B.: stne bina edecekleri bir gemileri yok. A..: Ama yine de yaplmas gerekenler var. Ben size bunun yntemlerini ve kaynan vermeye alyorum. S.B.: Ulusal hareket... Ak, Edebiyatn Temel Kavramlarndan Birisi Olarak Dnlmeli A..: u anda kendimi ba edebiyat olarak deerlendirsem, ne yapyorum? Anamla hikyemi anlattm. Krt insan ile temaslarm anlattm. Krt topra ile temaslarm anlattm. Yani doayla alverii en gl olan bir insanm. Krt insan ile olaanst ilgilenmeseydim zaten bu rgt, bu sava ortaya karamazdk. Mmkn myd bir fiek patlatasn? Bu kadar gen kz, delikanl var, bu anlamda en tehlikeli konumu yaarlar. Bunun dnda tutmak bal bana bir yetenek ister. Onlar terbiye etmek, edep sahibi klmak ok nemli bir abadr. Edebiyatn anlam bulabilmesinde bunu nemli bir aba olarak deerlendirmek gerekiyor.

Ak kavram zerinde de alyorum. Bu da edebiyatn en temel kavramlarndan birisi olarak dnlmelidir. Bu konuda Mem Zini de aydnlatmak gerekir. Aka sylemeliyim: Mevcut duygulanmalar oldum olas benim nefretimi ekti. rnein, halkmzn en devrimcileen bir kesimi ierisinde kadro biraz para ele geiriyor ve bir bayan buluyor, ilk yapt i ka rgtleme oluyor. Bu beni neden etkiliyor? O paray kendi yolda iin de iyi harcayabilirdi. O kadnla saflarmz iinde gzel sevgi yollarn deyebilirdi. Hi bunlar gz nne getirmeden, ihanet neden akllarna geliyor? Nereye gidecek? Gidecek fazla bir yer de yok. Polisin kucana gidecekler, o kaba cinsellii birka gn yaayacaklar. Ondan sonra dvlrler, atlrlar. fkelendiim husus bu. Sevme yetenei yok. Keke sevebilseydiniz, sonuna kadar ona hizmet etseydim. imdi Krt gerei biraz budur. Ak yok, yrei yok. Elinden gelen tek ey, imknlar ihanet temelinde kullanmadr. imdi bunu zmemiz lazm. Bu bir rnektir, ama ulusal gerekliimizin yzde doksan byledir. Burada dili olan kadnlar gelitiriliyor. Her bakmdan ayaklar zerinde yryen kadnlar gelitiriliyor. Kle ile dillenme olmaz. Klenin dili ve yrei olmaz. Dzene kskvrak balanm birinin dili olmaz. Onu alsa ka para eder? Kaba cinsellikten ne kar? Bu kadar ak sylyorum. Halen anlamaya yanamama var. Krt olaynda iliki klasik anlamdadr. Edebiyatnn bunun zerinde durmas gerekir. pucu verme gerei duyuyorum. Edebiyat gelitirirken yalnz devrimin altst olu srecinde deil, ondan nce karanlk tipi, zmsz tipi, yrekten zincirlenmi tipi, ok kez yrei yok edilmi tipi aa karmalyz. Dier sanat etkinliklerinde de, romanda da arlkl olarak bu ilenir. Romanda bitik Krd nasl tarif edeceiz? Krt nasl bitirildi? Eer birka ciltlik roman olacaksa, bir cilt buna hasredilmeli. Biten Krt, bu kadar den Krt, yenilen Krt, aalk hale gelen Krt, kaan Krt, topran bu kadar ucuz brakan Krt, ilikiyi bu kadar irkinletiren Krt kimdir? Nasl bu hale geldi? Birinci husus budur. kicisi, direni mmkn m? Bunu sevgiye, savaa armak mmkn m? Yenilgiden yengiye, yreksizlikten yreklilie, irkinlikten gzellie kaldr imkn var m? Nasl kaldracaksn? Onu bu duruma getiren dmana bakacaksn. Bu kavgan dmana kar yrteceksin. Krt halknn dmann gr diyeceksin. nce bir gre ar yapacaksn. Ardndan direnme imknn varsa diren. Direnmek yaamaktr sz bouna sylenmemitir. Bu arttr! Yaamak direnmektir, direnmek yaamaktr. Bu ok nemlidir ve byk sayg gstermek gerekir. Sadece direnmek de yetmez, baarya doru giden saldr da nemlidir. Her cepheden saldrya geiriyorum. Bu kii baarya doru gitmezse, yedii yemek de haramdr. Bunu yedirip iirmeyeceksin, yatrmayacaksn, hep diken zerinde tutacaksn. Yeni Krd yaratrken, hak kazanabilmek iin baz baarlara ihtiyacn var diyeceksin. Benim yntemlerim bu temeldedir. nk baka yolu yok. Bunu en ok kendime uyguluyorum. rgtle, eylemle hazrla, uzun vadeli yaat ve birok nemli baarya yol a. Bunlar yaptn zaman rahat olabilirsin. Bu art! Bu Krd yaratmadan her ey haram, her ey alakadr. Krt Sevgisini Gelitirmek Krt Edebiyatnn Grevidir Krt sevgisini, Krt yaam tarzn gelitirmek Krt edebiyatnn ba grevleridir. Yaam ok ekici, ok estetik, ok yrekli, ok beenilir klmak resmin de, iirin de, mziin de grevidir. Bunun doruk noktas aktr, tabii eer gerekletirebilirsek. Ben aka kar deilim. Tam tersine, onun byk yaratc gc olarak kendimi deerlendiriyorum. Nasl diyeceksin? Nasl bu savala az ok cevaplandrlmtr. Bu halk da bu topraklar da kolay brakmak istemiyorum. Bunun iin dmana kar mthi bir sava gerekiyor. Benim de mthi arzularm vard; arzularm nereye kap aldysa baktm hep dman engelliyor. Savam buna dayandrarak gelitirdim. Beni bir Krt ocuu olarak incelemenizi isterim. En basit arzularmn nnde anam, babam, ky toplumu ve sonra devlet engel oluturuyordu. Krt insan szde byrken, ben buna byrken demeyeceim, bymeden bitmitir. Yetmiine gelmeden raitizm hastalna tutulmutur, dolaysyla bymeyen bir ocuk gibidir. Ben burada direndim. Bence sava budur. Hibir eye gcm yetmiyordu. Ne olacak bu ocuun hali diye aylarca, yllarca dndm. Okula gidiyorum, ok zor reniyorum. Ekmek almak istiyorum, ok zor elim ulayor.

Hatta kana kana su imek istiyorum, ona bile imknm yok. Bunlar benim iin hep sorundu. Diyebilirim ki, o ilkokul srecini ilerseniz mthi bir romandr. nk komu kye bir saatte gidiyordum, bir saatte geliyordum. Her sabah kalkmdan, her akam dnm byk bir olay. O talarn zerinde zplyordum. Birka yoku vard, inerdim, kardm. Her biri benim iin Ar Da gibiydi. Yemek dediin nedir? Bir yumurta, bir dar ekmei alrdk, beze sarp cebimize koyardk. Bir de utanrdk, komu kyn zeytinliklerinin iinde yerdik. Hepsinde bir zorluluk vard. Tabii her bir snf atladmda bana gre bir dnya kazanyordum. Hele okulu bitiri gnleri geldiinde, benim iin neredeyse byk zafer sz konusuydu. Benim de yaam kesitlerim bugne kadar geldiinde birbirine ok zincirleme baldr. Ben bu bytl eklini, zgrlk yolunda bir ocuun yaamas gereken yllar olarak deerlendirebilirim. Aslnda imknm olsayd da anlarm canlandrabilseydim! retmenin beni ilk ele al, ilk harfleri skm, birincilii ele geiriim ok nemlidir. O komu ky halen beni ok sever ve o kyden yedi arkada ehit oldu. Trke konuan eski Ermeniler gibiler ve byk bir ksm bizim taraftarlarmzd. Benim ocukluk dnemimin sempatizandrlar. nanlmaz byle etkilenmelere yol ayor. Kendi iimde bir oluumun btn ipularn veriyorum. retmenim beni evine ald, kendi masasnda ilk bana yemei yedirdi. imdi bunlar unun iin sylyorum: Bugne geli ve yrekli olmaya ulamak kesinlikle ok nemli. Bir Krdn gidiini anlayabilmek ok nemli. Ben her zaman sylyorum: Kendimi ciddi bir adam yerine de koymuyorum. Baz faaliyetlerim var, u anda kendimi byk bir olay haline getirmiim. Dnya apnda baz eylere kafa tutuyorum. Sonu nasl olacak diye ben de byk bir heyecanla bekleyip duruyorum. Fakat kesin durmayacam. Yani yle lme ucuz durmak, basit bir sonla kendimi sonlandrmak mmkn deil. Benim de byk korkularm vard. Onlara kar kendimi rgtlyorum. nsan bir ulusu da bu yzden kurban eder mi, diyeceksin. Ben kurban ediyorum. Tabii bunu siz yle anlayacaksnz: Kendimi de bir ulusa nasl kurban ettiimi karacaksnz. Zaten bilimsel olmazsa, siyasal olmazsa yapamam. Herkes aa olmam ister. Herkes bizde sper bir uak olur. En glsnn de ne durumda olduunu biliyorsunuz. Ama ben hemen vicdanm satmyorum. Byle birisi olmak iin korkun kendimi younlatrdm. imdi biraz hrm diyebilirim. Hrl nasl ele alyorum? u anda kendi halk gerekliimi benden daha iyi tanyan yok. rgt iinde ve dnda kendi ulusal amalarm benim kadar haykran yoktur. Sava benim kadar gtren yoktur. Dmanna benim kadar zarar veren yoktur. Kendi gereklii konusunda benim kadar iddial olan yoktur. S.B.: Ben derken biz demek istiyorsunuz? A..: Tabii bunu yanl anlamayn. Ben derken burada halk gereklii... S.B.: smail Beiki Hocamz duyabilir de... A..: Yani ben derken, burada artk o fukara kyl ocuu yok. Burada gerekleen bir halk var. Halk, Sen bize ok lazmsn diyor. Biraz da ben kendimin olaym diyorum, ama mmkn deil. Yani ben tamamen kiilik kazanm Krt halk oluyorum. Eksiklerim ok, ama bir gerekleme biimi var. yle bir deerlendirmeyi daha eklemeliyim: Keke birisi bunu tamamlasa veya benim elimden kapp alsa diyorum. Bunu yapsalard iyi olurdu. Ama gerekten bunu yapacak kimseyi gremiyorum. Bu nedenle kendimde yeniden inanlmaz bir genlik yar balatyorum. imdi burada diktatrlk kavramlarna hi yer yok. ok yalanm, ama alt yandaki ocuktan daha fazla bymemi bir halk gereklii ile kar karyayz. Bu halk bytmek gerekiyor. Dnyann en eski halk, ama bir kar boyunda, alt yandaki ocuk gibi. Ben bunu deerlendirmek zorundaym. O ya snrlln normal bir yaama dntrmeliyim. Bunu da yapabilmek gerekten bir hner istiyor. Aslnda bu halkn ad yoktur; dnya adn koymam, hak sahibi saymam. Hibir g bu halkn ulusal halklar olacak, yaam halklar olacak, hatta insan haklar olacak demiyor. imdi bunlar ciddidir. Aydn bunlar grmezse, halkyla balantsn kuramam demektir. Bu ekliyle hibir yapt veremez, edebiyat yapamaz. Bunu size vurgulamak iin aklama gerei duyuyorum. Ben biraz kabul etmeye alyorum. Bu ocuk byyor. Beni siz ciddiye

almazsanz da bu halk bir eyler yapabilir. Kendini rgtlemi, kolay lmez, sizinle uraabilir, dikkate aln. Mesajdr bu. Aydna da bunu sylyorum: Bu ocukta bir gelime imkn var, bir byme imkn var. Bir noktaya kadar geldim. Yaama arzular gereklemeye doru gidebiliyor. ocuk benim gibi byyebiliyor; ok ilkel olabilir, donanmsz olabilir, herkes beenmeyebilir, ama yine de bence bir gerekleme biimidir. Kald ki, kimseye kendimizi dayatmyoruz. Ben imdiye kadar kimseyi ricayla yanma armadm. Mesela hibir devlet gcne de kesinlikle rica temelinde bir yaklamm olmamtr. Bu benim bir kuralmdr. Bu gelen genlerden en ufack bir ricam yoktur. Kendime gre bir yaam tarzm vardr ve imdi bunu dinletebiliyorum. Bu anlalmadan dirilen Krd anlayamazsnz. Dirilen Krt anlamnda, uyanan Krt anlamnda savaan ve bir eyler yapmaya alan Krt tanmdr bu. Byle bir durum sz konusu. Tabii ben de u anlamda varm: Bunun hizmetinde olan birisi olarak varm. Bunun byk hizmetkr, ok amansz aba sahibi birisi olarak varm. yi bir siyaseti, iyi bir askeri ynlendirici olarak halen iin bandaym. Ama byyen bir ocuk olarak da yaam renmeye alyorum. Ak da gelitirmeye alyorum. Bu konuda da ok objektif olmalyz. nk ak edebiyatn bir hedefidir. Onu yakalamadan edebiyat olunamaz. Bu kavram da anlalm deil. Krt ak bal bana edebiyatn bir kavramdr. Nasl olacak bu ak? Yrek bir ak amacna bal olursa geliebilir. Ak nasl tanmlayacaz? En deme adamlarmz en byk alakl, hareketi ya da... S.B.: On bin Dolar uruna... Zeynep Knac Ak arsdr A..: Birisi dierine Sana yirmi bin Dolar vereyim, etrafnda en gzelinden kadnlar var, onlarla biraz yz gz ol, biraz anlamaya al bu daha iyi olmaz m? diyor. Krt byle tehlikeli ve bunu zmemiz lazm. Bunu baka yoldan retmek gerekiyor. Bunun iin biraz sabredin diyorum. Kular bile gvenilir bir yer olmad m yuva yapmazlar. Rahat sevebileceiniz, yreklenebileceimiz bir alan yaratalm. Biraz paramz olsun, a kalmayalm. Biraz byle blgeler yaratalm ki, salkl dnebilesiniz. Onu da anlamazlar. Yaam adna gdler kalm; alk gds, cinsel gd, igd ya da insanlamada fazla rol olmayan baz zellikleri bizde brakm. Alk gdsn gidermek iin krk takla atar. Cinsel gd iin on beine, yirmisine ulamadan kendini bitirir. imdi bu da byk bir handikap, byk bir oyun. Ne yapacaksn? Burada yrei yaratacaksn, estetii biraz devreye koyacaksn. Alk gdsn tatmin etmek iin byk bir aba iine gireceksin. nk a olan her eyi satar. Cinsel gd iddetli bir gddr. Onu dizginlemeden, onu dntrmeden kii kesinlikle biter. Bunu ben sylemiyorum. Freudu inceleyin, dier ok nemli yazarlar inceleyin bunu grrsnz. Bizimkileri bunlar incelemeye aryorum. Bizde de mthi rnekleri var. Mutlaka incelemeleri gerekir ki, edebi sre balayabilsin. Ben sadece edebiyatn yapmayacam, bir de fiiliyatn, siyasetini ve biraz da yaam gerekletirmek istiyorum. Tedbir alyorum. nk almasam, bizim ordumuz elden gidecek. hanet beni arkadan, nden, yandan vuracak. Bunu durdurmam gerekiyor, inat olmam gerekiyor. Ahmede Xan gibi yazar da olmak yetmiyor. Onun arzulad kral gibi olmak, hatta bazen o da yetmez diyorum. Bir yandan Memi, bir yandan Zini yaratmak gerekiyor. Zaman zaman kendim byle olmak durumundaym. Baka trl are bulamazsn. Krt olayn, Krt akn, Krt edebiyatn yaratmak kesinlikle bu sorulara cevap vermekle balantldr. imdi kolay edebiyat olunamaz; nasl kolay bir sava olunamayacaksa, kolay edep sahibi de olunamaz. Edep ok ciddi bir olaydr. Edebin olabilmesi iin Krt ilikisini zmeniz gerekiyor. Krt kadnn, Krt erkeini, Krt yiidini zmeniz gerekiyor. Btn arkadalara sylyorum: Sizlerle beraber alm birisini nasl grmyorsunuz? Bu halkn umutlarna, savamna hi mi saygnz olmayacak? Frsat buldu mu hemen ka planlamak bana gre ciddi bir meseledir. Benim sahamda kimse kamyor. Kskvrak gelen haini de balyorum, yrei be paralk olmu olan da yreklendiriyorum. ok byk rgtym. Gerektiinde olmayan yrei de veriyorum ve mekanizmalarmla yaratmaya alyo-

rum. Kimse bana bu kadar imkn neden deerlendirmedin diyemez. Trnakla skp karlarnza sunuyorum. Ama halen kendimi bile bu konuda ok zavall gryorum. Krt olaynda emekleyen, sz syleme hakk, yreklenme hakk olan birisi gibi deerlendiriyorum. Ama ortada byk ak yok. Zeynep Knacy bu anlamda deerlendirmek istedim. O bir ak arsdr. Halen yorumlamaya alyorum. O bir tanradr. Gittii yolda mmknse onun gibi olmalyz. imdi bunun yaama geirilmesi nasl olacak? Dnn, yle eylemci olacaksn, yle cesaretin olacak, yle bir plann olacak. Ben burada g getiremiyorum. Git o smrgeci toplumun iine zrh gibi her taraf rlm- gir ve kendini patlat! O da yetmiyor, bir de yaam yaratmak gerekiyor. Belki atomu zmek bunun yannda ok zayf kalr. Olay hi basite alnamaz. O kzcaz o haliyle bunu ortaya koydu. Peki, byk edebiyat ne yapacak? Byk edebiyat ulus adna bunu gremezse, neyin edebiyats olacak? Sen bu byk olay grmezsen, birazck yrei olmu kzcaz grmezsen, sende yrek var m, sende haysiyet var m, sende ulusal onur var m? Bu sorular mutlaka cevap ister. Aksi halde edebiyat kelimesini bile aznza almayacaksnz. Bunun gibi yzlercesi var. Bunlar da fazla ne almayalm. Peki, byk sevmeyi nasl salayacaz? Sevmek bal bana byk sava ii ve savatan daha zor bir ura. Bu konuda yine anam dillendirme gerei duyuyorum. Bizim bu olan kz bulamaz, kimse kz ona vermez diyordu. Bu konuda da beni umutsuz gryordu. Anlyorum, bu szn de bir anlam var. Ne birileri beni kolay kolay alabilir, ne benim yle bir yeteneim var, ne de gelien ben bunu kabul eder. imdi halen yleyim. Hi kimse baka trl yorumlamasn. Bana gre halen bu yetenei yakalam deiliz. Byk hayranlk sahibi birisiyim ve kimseyi de kmsemek iin sylemiyorum. Ben kzlar iin de byk deer yarglarna sahibim, ama beenme ve ilikiler konusunda zorlanyorum, yani beni drebilir diye endieliyim. Tabii ben derken, ulusal aptaki organizeyi, btn genleri dnmek gerekiyor. Aka sylemek gerekiyor: Benim kadar hareketli bir tip yok, benim kadar kzlarla uraan bir kii yok. Belki de size bal eleriniz vard, ama bizim kzlar yaptm her trl yaam arsna inanlmaz bir rahatlkla gelirler. Buna ramen yaplmas gereken, dikkat edilmesi gereken ok i var. En nemlisi de kendimi ok iyi terbiye etmem gerekiyor. pucu olarak size sylyorum: Kendinizi terbiye etmeyi hi basite almayn. Tekrar syleyeyim: Ben diye bir olay yok, bir Krt tipi yaratlyor. Bu kadar millet beni alklyor, ben buna ihanet edemem. Bu kadar kadn ayaa kalkyor, ben onlara ihanet edemem. Bir tutkum uruna, kr bir duygum uruna tehlikeli bir biimde cevap olamam. Terbiyesiz bir biimde, zellikle edepsiz bir biimde cevap olamam. Bu kadar ayaa kalkan insanlara saygl olmam gerekiyor. Hepsinin yreine cevap olmam gerekiyor. Ve btn bunlar Krt edebiyatnn can damardr. S.B.: Burada biraz konu dna kalm. Trk kontrgerillasnn ve zel Harp Dairesinin gelitirdii bir eye deinmek istiyorum. ddia edildii kadaryla kadn gerilla adaylarna ok ahlak d olan davranlarda bulunuyormusunuz. Sevilecek Kadn Yaratmak nemli Bir tir A..: yi ki sordunuz, zaten birka kitaba da konu olmu. En nemli ilerimden birisi de gerekten bu kadnlarla, gen kzlarla uramadr. Sanrm bundan sonra daha iyi uraabilmek ve dmana kahredici cevab da verebilmek iin alacam. Zeynepler nedir? Yani yzlercesi benim ulatm kzlar ve onlar da en ldrc cevab verdiler. Tabii bu da yetmez. Ben eylemci yapmak iin kzlarla ilgilenmiyorum, belki de bu iin yzde beidir. imdi en nemli bir alma olarak deerlendirmem gerekiyor. Klasik namus anlayyla bam oktan koparmm. Urama tarzm bir Avrupaly, bir Amerikaly aabilir. Btn bunlarn da nedenini una balamalsnz: likiler ok haince, ok basit, kadnca veya erkeke. En gvendiim kadn veya erkek yaamak istedii bir ilikiyle en kutsal amalar tekmeleyebiliyor. Bunu gryorum. Bir iliki uruna en kutsal rgtlenmeyi ve baz sava sorunlarn grmezlikten gelebiliyor. likiye duyduu ilgi kadar bu kutsal ie ilgi duysayd, kiiyi kurtarabilecektik. Ama kz da erkek de bunu yapmyor.

Benim karmda kalkp konusunlar. Ben de bir Krt delikanlsym ve zgrm. Hem fiili olarak, hem de resmi olarak zgrm. Moral adan da olduka iyi durumdaym. Benimle sylei ok iyi gelitirilebilir, ama buna gelmiyorlar. Erkekte de, kadnda da ierii olmayan ok geri biimler sz konusu olduundan sabahlara kadar dedikodu yaparlar. Ama bu bende tabii ki byk fke yaratyor. Ben diyorum ki, kalk byk ak syleisini yap. O Benim erkeim, benim kadnm diyor. Bunlarla nereye gideceksin? Senin syleinin ierii neydi? Senin sylein rgtlemeden, temel birok grevden alkoyuyor. Aslnda keke birbirlerini bytebilseler. Tamamen ondan da alkoyuyor. Tabii buna benim fkem byk olacak. Bu bir iliki olamaz diyorum. Ben bu ilikilere kar byk isyan halindeyim. Daha ocukken erkeklerin ve kzlarn halini grdmde isyan ettim. O zaman fazla deerlendirme gcm, kabiliyetim de yoktu. Ama kzlarn yle alnp satlmalarna ne anlam verdim, ne de kabul ettim. Kzlar byle gitmemeli diyordum, ama gidiyorlard. niversite sralarnda, ortaokullarda, liselerde siluetleri halen aklmda olan kzlar ve erkekler var. Byle olmamalyd diye kendime byk mesele yaptm. Tek kelime de konumamtm. Tek kelime konumadm gibi, kymzn hocasna Ey hoca, dnde govend tutmu kadnlara bakmak gnah m, deil mi diye sordum. Hoca Bir ey olmaz, bakabilirsin dedi. Yani byle bir terbiyenin de sahibiyim. Tabii btn bunlar byk bir sorun yumayd. PKKdeki kadn ilikisini de rnek verdim. Bal bana bir roman olay, buna fazla girmek istemiyorum. Benim iin bu bir siyaset olaydr, bir intikam hareketidir, bir birlik hareketidir, bir ruh hareketidir, bir zm hareketidir vb. anlam hayli kapsaml olan bir ilikidir. Byle bir denemem var. Bu da benim iin o kadar nemli deil. Daha sonraki tm iliki srelerimi kendi iinde sraya dizdiimde mutlaka bir gn cevabn vermem gerekti diyeceim. Dolaysyla normal biimlerle kendi kendimi bytmedim. Yirmisine gelinir kz alnr, kz verilir; erkek evlenir, evlendirilir. Bu kavramlarla fazla ilikim olmad ve ruhumu fazla yaklatrmadm. imdi Krdistan Devrimi belli bir aamaya doru yol alyor. ler byd, toplumsal altst olu ilerledi. PKK iinde bir baka aile yaratlyor: PKK ailesi, Krdistan ailesi. Tabii kadnla ilgilenmezsek yaam gelimez, Krt zm olmaz. Bu aamaya geldiinde, tabii hain erkei ve ok zavall kadn grmemek mmkn deil. Eer rgt ve onun savan bytmek istiyorsam are bulmam lazm. Hem de edebiyatnn, psikologun, sosyologun yapamayacan yapacak kadar gzlemi, siyaseti oluturarak yapmam gerekiyor. nk ayn zamanda siyasetiyim. Tm bu birikimlerle birlikte erkei ele aldm gibi kadn da ele almak zorundaym. Bunun anlalmayacak hibir yan yok. Toplum yar yarya kadn ve erkekle olur. Krt uluslamasnda bu ok daha nemli. nk zel savan en ok kulland iliki, aile ve kadn ilikisidir. Mutlak zm gerekiyor. lk ele aldm ilikide TCyi zdm. Szde evlenmiiz; kadn Dadaki obanla ok rahatlkla u veya bu biimde ilikiye girebilirim, konuabilirim, ama bu adamla olamaz diyor. Bu ok nemli bir saptamadr. Ben onun bilinli ajan olup olmadn da sylemek durumunda deilim, kendine gre yapabilir de. Ama bir tarz olarak ok mthi bir rneklendirme. Ben ilkede neyim, ne deilim? Onu da anlamanz iin bunlar sylyorum. Kontrgerillann da ne olduunu anlamanz iin sylyorum. Bu kadn, kontrgerilla kltrnn kadnyd, byk bir ihtimalle de bilinliydi. Aile krk yl Krtlere kar savam bir aile. ocuklar beikten itibaren yetitirilmi. Geli tarzlar da, eer Krdistan biz oluturacaksak, halk zgrletireceksek, onu elimizden alp peke ekmek iindi. Bunu tespit etmek herkesin rahatlkla yapabilecei bir i. Tam burada zalim iliki dayatyor. O da Krt erkeinin bilinen zaafdr. Kadn istiyorsan lkenden, halkndan vazgeeceksin. Benimle yle bir iliki istiyorsan partinden vazgeeceksin; erkeklik onurun, halkna, partine balln varsa, bunu yava yava brakacaksn diyor. Tam on yl byk sabr gsterdim. Cuma arkadala Kemal Pir onu bir gn gryorlar, aralarnda ldrelim diye bir karar karyorlar. Mesela, sen evli bir adamsn. Sizin eve de gelmitim. mknlarnz ok azd, ama ein gzel yemek yapt. Bizim bu kadn, ho geldin demek urada kalsn, glmsemezdi bile. Partinin nderisin, yoldalarn var, rahat bir yzle bir gn geirteyim demedi. Sabrettim tabii. Bir zelliimdir; bir ilikiyi tam anlamadan pei-

ni brakmam. Tabii ayn zamanda politikacym. Olaanst politik ve rgtsel yaklayorum. Btn gdlerimi hakimiyetime aldm. Btn Krt erkeklik zelliklerimi hakimiyetime alyorum, dizginliyorum, kendimi ayarlyorum. nanlmaz bir sabrla tahamml gcn ortaya koyuyorum. Sonuta zdm olay geliyor. lk defa bana gre bir Krt yenilmedi. lk defa bu konuda byk devrimi gerekletirdik. O zamanki halimin bir edebiyat gzyle incelenmesini isterdim. Arkadalara da bir gn bile yanstmadm. rgt konusunda yetersizim, tkanmm demedim. Tam tersine, mthi bir tempoyla altm. Bu rgt yaataym dedim. rgt an anna ldrmek istiyordu, benim ise an ann yaatmam gerekiyordu. Ben byk trmana bunun iin baladm. Yanmdakileri apr apr dklyordu. imdi yeni anlyorum ki, bunu devlete kar yapmm. nanlmaz lde beni politikac, rgt, sabrl yapt. Beni eitti ve terbiye etti. Tansu iller cepheden nasl saldryor? O ise iimize gizli girmi ve beni zmeye alyor. ok somuttur bu. Byk sonular karmam gerekiyordu, kardm da. Neden bu zaaf gstermedim? Az kalsn bu zaaf bir ulusun hayatna mal olacakt. Bunun iin kendini iddetle terbiye edeceksin. Kadn da piyasada yoktu, olmazd da. Kemalist llerdeki kadn bu mthi olay ortaya kard. Bu, beni daha kapsaml kadna yneltti, yani ulus iin kadna yneltti. Byk tedbir almam gerektiini sonu olarak kardm; hazr kadn felakettir sonucunu karttm. Ailede olsun, dzende olsun, kadn bal bana bitirici bir e olabilir. Bu sonucu kardm. Tabii kadn tmden dlama bana gre doru deil. Dlanm bir kadn, devrimin baarszl olacakt. Bunu grmem zor deildi. Kadn zerine yllarca younlama gerei duydum. Bu ilikiden 1986nn sonlarnda kurtuldum. 1987 Martnda ilk zmlemeye yneldim. Onuncu ylna giriyoruz. ok kapsaml bir zmlemedir, ama benim iin yetersizdi. Daha sonra kadn ordulamasna yneldim, ok kapsaml ele aldm. Bir kadn kahramanlatrmak kolay deil. Sanrm bunu anlayabilecek durumdasnz. Belki ad unutulmu Krt halknn daha fazla unutulmu Krt kadnndan, dnyann ender rastlayaca bir kahramanla yol amak byk bir hnerdir ve ok byk bir edeptir. Her eyden nce ok byk bir yrek, cesaret olaydr. Aslnda bu nemli oranda edebiyatn iidir. Bunu gerekletirebildik. Sadece kahraman kadn deil, savaan kadn, yaamsal kadn da ortaya karmak benim iin nemli. Tabii bunlar sylersem, kontrgerilla da yle anlar. Kadn etrafma almak zorundaym. Ben olmazsam bunlarn ordusunu kim oluturacak? En iyi adamlarmz baylyorlar, dyorlar, ihanete gidiyorlar. Ak syleyeyim: Birisi Bu grevi ver, ben gtreyim desin, eer en byk teekkr ona sunmazsam bana ne derseniz deyin. Kzlarn keke beyleri, efendileri olsa da salkl bir biimde, kendilerine de ihanet etmeden, kimliklerine, zgrlklerine ve eitliklerine biraz saygl olsalar. Biraz kendilerini mcadele edecek dzeyde tutsunlar. Bu kzlar, erkekler birbirlerine ne yapyorlarsa yapsnlar, ben buna kar deilim. Ama ihaneti kabul edemiyorum. imdeki duygular sylesem herhalde daha arpc olur. Bu kadn yznden ihanet eden, savamayan, ulusal amac tepen, basit tatmin uruna gzelim lkeyi bu hale getirmeye gz yuman erkein elinden en bata kadnlar almam lazm. Tabii kadna da fkem bir baka trl. Sen bu olaylar nereden rendin, bu basit kadnl nasl yayorsun, seni hi beenmiyorum diyorum. lgin bir zellik! Bunun da hikyesi ok uzundur. Yani anamla uramaktan tutalm baclarmla, daha sonra bu kzlarla uramaya kadar sryor. Ben kadn beenmek istiyorum, beenmek istediim kadn da ortaya karmak zorundaym. Baka uluslardan arasam mkemmel bulabilirim, ama istemiyorum. Bu devrim sreci iindeki kadn yaratmamz gerekiyor. ok ilgin bir zelliktir bu. Mesela her eyden nce kendimi iyi bir iliki aday olarak gelitirmek istiyorum. rnek bir Krt tipolojisini izmem gerekiyor. Btn kadnlar etkileyen bir tip olmal. liklerine kadar etkilenmeleri lazm ki, yrekleri olsun, biraz sarslsnlar, beyinleri alsn. Yoksa kadn bela olur. Kadn kesinlikle kmsemiyorum. Kadn konusunda heyecanlanma, duygulanma bana gre en doal ve olduka deer verilmesi gereken bir yrek ii. Kadn sevmek gzel bir i, belki de savatan daha deerli bir i. Bizde sorgulamalk durumlar var, felaket tahrip ediyorlar. Bin bir emekle hazrladmz kadn bir rpda bitiriyorlar. Tabii bu iliki deil, bunlar

yaatmak mmkn deil. Hele yaratmz kadn byle kullanmak, anam kullanmak gibi bir eydir. Buna frsat vermem imknsz. Sevmek ok heyecan verici bir olay, gzellii gelitirmek ok heyecan verici bir olay. Ve bu, Krtler iin de ok nemlidir. Edebiyatn tam can alc noktalarndan birisine doru geliyorum. Sevilecek kadn yaratmak, sanatn aksine sava kadar nemlidir ve edebiyatnn da en nemli ilerinden birisidir. Krt gzelliini ortaya karrz, bu niye ayp olsun? Dnya apnda edebiyatlarn, romanclarn, ressamlarn, mzisyenlerin yapt bu deil midir? Hepsinin ierii de kadnda somutlaan bir gzellii ortaya karmak iindir. Kadnla uramamn erevesi budur. Birlikte yatlabilecek kadndan tutalm sylei yaplabilecek kadna kadar, iir yazabilecek kadndan tutalm trk syleyebilecek kadna kadar gelitirmem gerekiyor. Bunun hi aypla ilgisi yok! Bu kadn ortaya karmak gerekiyor, keke yapabilseydiniz. Ama alp kaarak, bir odaya kapatarak deil, gne gibi gz kamatrc, btn ulusun bravo diyebilecei bir arpcla ulatrarak yapmak gerekiyor. Bunda benim yle fazla zel amalarm yok. Benlik anlamnda benim ihtiraslarm daha ok ulusal boyutlu oluyor. Mesela gelitirdiim kadn imdiden belli olmutur, btn ulusu etkiliyor. Geen yl buraya Bulgaristandan altm yetmi yanda eski bir sosyalist gelmiti. Oralarda biliyorsunuz kadnlar epey gelimitir. u szc syledi: Sizde en sevilecek kadnlar yaratlyor. Demek istediim, yaplan ii biraz hissediyor. Her kadn fazla sevilmez. Sevilecek kadn yaratmak bal bana nemli bir itir. Bunu kontrgerilla APO yle yayor diye yanstyor. Keke yaayabilsem. Beni srkleyecek, kendisiyle ok ileri dzeyde yaama ekebilecek kadn olsa alklarm. Byk bir yar olsun, bu gzel bir ey olur, ok tarihi ve ada olur. Hatta btn ulusa da bir eyler verebilir. Balk parasyla, ynetim gcyle, para gcyle bir fukara kadn bulmada veya airet usulyle kadn bir odaya kapatmada asl irkinlii grdm. Bu olmamas gereken bir durumdur. Krt iin de bu artk byle kalmasn. Sizi denemeye alyorum, ayp deil. Kzlarla sylemeliyiz. Sevgi zerine byk tartmalar, byk yaam savalar olmal. Hi kimse bunu yanl anlamasn. Bizim iimizde de bazlar km, nderlik de byle sevmek istemiyor mu? diyor. Hayr! Benim nasl sevmek istediimi incele, bulursan bravo derim sana. Komutansa ben alklarm. En sevdiim kadn bile birisi bu anlamda daha da glendiriyorsa yine alklarm. Kskanlm yok. Ama eer geri bir namusluluktan bahsedecekse, geriletecekse, senin karn da olsa elinden alrm. APO ne demek istiyorsun, benim helalim olan bir kadn da m brakmak istemiyorsun diyemezsin. Ben zgrlk konusunda batan karcym. Kabul etmiyorum ve sana ya erkek gcne, ya para gcne ya da dzene, kurala, gelenee dayanarak kadn kullandn, kandrdn diyorum. Bunu sylerken aklma kymzn kz geliyor. Adamn biraz mlk vard, gzel olan o kz ald. O kz benimle yrseydi, byk bir abidesel deer olurdu. Demek ki, bu karlama ii kt. Bu, ulusal gerekliimizdir, bundan intikam almalydk ve aldk. Duygular biraz byle ilenmeli ve btn Krtlerin gizli duygularn bulabilmek zorundayz. Edebiyat yapabilmek iin bu tehlikeli btn ilikileri aa karmak zorundayz. Korkmayn, kendi duygularnz da aa karn. Ben kadn bulamadm diye alayacak mym? Hayr! Akn peindeyim. Bu ok grkemli bir olay! Ortaya kzlar km, gryorsunuz, ne kadar cesur ve yiitler. Niye devam etmeyelim, yrek iini niye bytmeliyim? Gzellii gelitirmeden sevgiyi nasl gelitireceiz? Ulusal nderim diye abartmyorum kendimi. Sanyorum her tarafta byk yrek iine yol amm. Btn kzlar komak istiyorlar. Ben niye onlara kendimi amayaym? Raporlarnda yazyorlar: Hayatta en nemli istemlerinin benimle grmek, beni dinlemek olduunu sylyorlar. Btn lkenin gen kzlar bunu istiyorsa, benim kendimi alaka kapatmamam gerekir. Onlarn baz zlemleri var, onlara cevap olmam gerekiyor. Burada namus, cevap olmann imknlarn kendinde oaltmaktr. Kzm, ben halim selim bir Krt nderiyim, karm ve ocuklarm var, bana yaklama desem, Krt akna ihanet etmi olacam. Bunu ilk defa size sylyorum, ileride gelitiririm. Aka ihanet kt bir eydir. Krt akn adm adm gelitirirken, byk bir usta gibi hareket edeceksin. Krt kz geliyor, bu ciddi bir

olay. Birok ortam hazrlayacaksn, birok nderlik zemini hazrlayacaksn, birok yreklendirici ve duygulandrc areler tespit edeceksin ve kzn zlemlerine biraz cevap olacaksn. Siz erkeklere her gn soruyorum: Yan banzdaki bu kzlar iin ne yapyorsunuz? Hangi areleriniz var? Btn yaptnz kandrmaktr. Yan banzdaki adam bu iin zerinde byk duruyor. Bu gerekmiyor mu? Gerekiyor. nk bu kzlarn ciddi bir partneri yok. Onunla syleecek kimse, onu yceltecek hibir ey yok. En deme adammza bir kz versek, -bu kavram yanltr, amiyane tabirle sylyorumbir hafta sonra kz da, adam da gider. Ak yrtecek yetenei yok. Hep benim olsun da ne olursa olsun diyor. Krt kadn, ulusun olsun diyoruz. Zeynep olay burada byk bir ardr ve kzlar yle kalkp geliyorlar. Erkeklerden daha fedakrca, cesurca geliyorlar. Ona saygl olmam gerekiyor. Saygl olabilmem iin de cevap olmam gerekiyor. Bunu nasl anlayamadnz? Benim hakkmda halen bazlar yaz yazyor. Biraz da bu ynl varsa bir yrekleri incelemesini bilsinler, yazsnlar. Szm ona onlarn kzlar var, kadnlar var. Yzleri kzarmadan bakacaklarsa, biraz bizi incelemeye alsnlar. Krt kzn byle kapatmak ok alaka bir durum. Onlarn ok byk sevmeleri iin ortam aacaksn, lke yaratacaksn. Tek kelimeyle, lkeyi yaratmadan kadnla iliki olmaz! Bu byk bir kural diyeceksin. Onu yaratmak, art buna balamak ok zor, ama ben buna cesaret etmek zorundaym. Bir ulusa ihanet etmek olmaz. Militanlara da bunu dayatmak zorundaym. Bu gerekidir. kiyzl olamayz. Kadnn dili, yrei yoksa neyle birleeceksin? Kaba cinsellikle birlemek ok irkindir. Bunun iin bile aba gerekecek. Tekrar sylemeliyim: Bunu syleyenler dorusunu gerekletirebilirlerse ben ok memnun olurum. Sizler kzlarnz ok iyi yetitirseniz ben memnun olurum. Kadnlarnz yetitirmenizden yine memnun olurum. Size bal olacak kadar alsanz bile benim iin ok deerlidir. Ak dzeyinde de bu salansa, zaten Aponun kzlar yanna ekmesi mmkn deil. Bu delikanllar da alsn. Ben kimseyi zorlamyorum. Kzlar ortada, ben kimseye zincir takm deilim. Kald ki, her gn glendiriyorum. Delikanllar da burada, hepsi i ieler. Neden hepsi APOya bal olma gerei duyuyor? Neden bize geliyorlar? Militanlarmz, erkeklerimiz biraz bunu zsn. Demek ki, ben onlar iin bir ey yapyorum. Sayg kurallarm var, onlarn ok nemli bulduklar durumlar var, hepsi iin baz almalarm var. Onlar da yapsn ki, onlara da bal olsunlar. Tam bir yar var. Btn bu nde gelen arkadalarmza grev olarak sylyorum, onlar da sevsinler. Geen gn bir arkadamz unu syledi: Kadnlar iin fazla almadm ve baarlarm da az olduu iin fazla sevilemiyorum. Samimi ve yerinde bir itiraft. Ama ben biraz almm. Benim kadn hainlerim de, kadn sevenlerim de ok. Bunlar grkemli gelimelerdir. Neden yaptn deil de, daha fazla nasl yapmalsn diye bana dayatmalarnz olmal. Beni cesaretlendirmelisiniz. Mmknse kzlar da beni cesaretlendirmeli. unu itiraf etmekten ekinmiyorum: Bir kadnn zlemlerine cevap verecek gc tam kendimde gremiyorum. ok alyorum, dikkat ederlerse belki de hayatta en yaknlarnn dahi veremeyecei hizmeti de vermek istiyorum. Ama gerekten onlar tatmin edecek durumda deilim, bunu ok iyi biliyorum. Bu, ulusal gereklikle ilgili bir olay. Bir gen kz, sevdiim bir kz ben de allayp pullayabilirim, u andaki prestijime dayanarak ulusa da kabul ettirebilirim; ama bunu uygun bulmuyorum, tehlikeli buluyorum. Dier arkadalarmz iin de iler aleyhte sonu verebilir. Bu adan biraz sabr diyorum. Yzyllarn kapatlm, arptlm, hatta yok edilmi ilikileri, yrekleri yeniden serpitirerek, nemalandrarak, filizlendirerek yaratamaz myz diye dnyorum. Krdn bu konudaki byk darbe yiyiini, acaba baarl bir kla diriltmeli miyim diye dnyorum. Gelimeler var. Aydnlara da, bu dedikoduyu gelitirenlere de aka sylemeliyim ki, bundan sonra daha iyi uraacam. Kadn ordusundan gurur duyuyorum. Kzlarn gzelliiyle de uramalym. Gerektii kadar benimle olabilirler, onlar ne kadar istiyorsa o kadar olabilirler. Dikkat et, ben ne kadar istiyorsam demiyorum. Onlar ne kadar istiyorsa, onlara gcm lsnde doru cevaplar verebilmeliyim. Bu, aktan tutalm onlarn fiziki esenliklerine, cinsi olarak yenilenmelerine, gzelliklerine kadar olacaktr. Aka syleyeyim: Fiziki olarak da

kadn gelitirmek benim iin nemlidir, ruhsal derinlik olarak da, dnce glerini arttrmak ok heyecan vericidir. Onlarla youn yaamak ok deerlidir. Khnemi bir koca gibi yaamaktansa, byle byk bir ak tutkunu olarak yaamak bana gre daha deerlidir. Byk bir sava yoldalar, byk bir yaam yoldalar olarak birlikte olmak da ok nemlidir. Yalnz tekrar syleyeyim: Bu konuyu iyi anlayarak konumalar gerekir. Ben kzlarmzla dmanma byk cevaplar vermiim. Kontrgerilla, sava daha da gelitirebilir. Kadn ordusu onlar da yenecektir. Fazla zerime gelirlerse, iddialym ksaca... Trk Edebiyatnda Melez Karakter ok Belirgindir S.B.: Tekrar edebiyata dnersek; biliyorsunuz, baz yazarlarmz Trke, Farsa, Arapa eserler meydana getiriyorlar. Bunlar arasnda Kuzey Krdistanda Yaar Kemal, Ahmet Arif, Kemal Burkay gibileri saylabilir. Biz bu eserleri Krt edebiyatnn kr hanesine yazabilir miyiz? Trke, Farsa, Arapa veya Rusa yazldklar iin soruyorum. A..: Tali de olsa, bu sorun sanrm tartma konusudur. rnek kabilinden Yaar Kemal zmlemesi, Ylmaz Gney zmlemesi de yapmak isterim. Hatta Ahmed Arifi de bir air olduu iin deerlendirmek isterim. Yaar Yaar yapan, onun Vandan skldr, bir de ukurovaya konumlandr. Orada da Krt emeinin younlamas var, bunun sosyal ieriini belirliyor. Van ayrl, airet zl de onu nce Memed sevdals yapyor. Kken bana gre bu kadar arpc ve hi fazla tanma girmeden tarif edicidir. Ama Yaar Kemal kendini bir Trk edebiyats sayd, yeni yeni Krt kkenliyim diyor. Edebiyattaki smrgeci katliamn bir rn, ama tmyle bu deil. O acy gryor, katliamn etkilerini tam olmasa da edebiyata yanstyor. Bir melez edebiyattan bahsedebiliriz. Tmyle Krt d grmek ne kadar sakncalysa, tamamen Trk ii olarak grmek de o kadar sakncaldr. Ayrtrlmas gereken bir edebiyattr. Bunu Ylmaz Gneyde daha iyi rneklendirebiliriz. Uzun sre kendini Trk sinemasnda grd. lmne doru Ben Krt sinemacsym dedi ve bunu ak syledi. Bir ayrmayd aslnda. Yaasayd Ylmazda bu ayrmay ok net grecektik. Mkemmel bir Krt sinemacs olacakt. Bunun btn ipularn sunmutu. Ahmed Arif, yreiyle tamamen Krd, Diyarbakr duyuyor. Fakat ekil itibariyle tamamen gelikin bir Trk. Tamamen karma, melez olduklar ayracak konumda olduklarn gsterir. Anlamak gerekir ki, bunlar smrgeciliin en dehetengiz katliam dnemlerinin romancs, airi ve sinemacsdrlar. Birey olarak sulamamak gerekiyor. Ama bir karmaay yayorlar. Bir geii, bir ara durumu, ayrtrlacak bir ikilii yayorlar. Bunlarn durumunu tartacaksak bu gereklii tespit etmek gerekiyor. Edebiyatta, mzikte, sinemada en faal olan bu anlamda Krtlerdir. Amerikada da zenciler vardr. Buna benzer rnekleri daha da oaltabiliriz. Trk edebiyatnda melez karakter ok belirgindir, mziinde de bu byledir. Roman arlkl olarak biraz byle oluyor. Bunlar Krt d saymadan ayrtrlmalar gerekir biiminde bir yaklam sahibi olmak ve bunlarn Trk diline kazandrdklarn ktlememek gerekiyor. Ama kendi ulusal orijinlerini inkr etmeleri de kesinlikle olumsuzdur. Ulusal orijine ve ayrmaya artk yava yava kendilerini tabi klmalar gerekir. Bu ynl bir grevleri var. Bu devrim srecinde imkn ortaya kt halde yapmazlarsa, artk onlara edebiyat demek yerine, kendi ulusal orijinlerine cevap olamadklarndan ar bir sulamay edebi adan da gelitirmek gerekir. Krt Dili Bir Katliam Yayor S.B.: Burada ok nemli olan sorun u: Krt dilinin tadn, o romann yaayan lezzetini biz baka bir dilde bu halka sunduumuzda, onu baka dille dnmeye, baka dille konumaya itmi olmuyor muyuz? A..: Dil sorunu phesiz ok tartlacak bir konu. Edebiyat tamamen Krt diliyle olmal diyenler var; bir de Hi nemli deil, her dilden olabilir yaklam gsterenler var. Benimki biraz orta yolu esas alyor. Bence Krt edebiyat uzun bir sre hakim ulus arlkl dillerle yrtlecektir. Kurtulu salandka, ilerledike yava yava Krt dili devreye girecektir. Bu artk istemesek de mevcut smrgeci oluumun gerekletirdii bir objektivitedir. Objektif

bir realitedir. stesek de baka trl yapamayz. Trk diliyle, Arap diliyle, Fars diliyle yazmaya almlar. Baka bir konular yok. Tmyle karmza almak oyuna gelmek olur, doru da deil. Ama onlara Hemen Krte yaz diye dayatmada bulunmak da mmkn deil. nk yazacak konumda deiller. Kald ki, Krt dili henz gl bir edebiyat dili haline gelmemitir. Ak syleyeyim: Krt diline en hakim bir yazar kendini ne kadar zorlarsa zorlasn, ne kadar yazarsa yazsn, fazla okuyucu bulamaz. nk Krt dilinin kendisi bir katliam yayor. Krt dilinin kendisi edebiyat dili haline getirilememi, ulusal bir zemini gelitirememi, benimsenememi. Yzde elliden fazla herkes hakim ulus diliyle konuuyor. Bu bir realite. Krtenin kendisi ulusal dil durumuna henz gelememi, bu da bir realite. Kurmanci lehesiyle yazsak, Zaza ve Soran olan anlamaz; Soranca yazsak Kurmanc anlamaz. Dolaysyla ulusal dil zerinde younlamak gerekiyor. Ulusal dili oluturmak da bir sre iidir. rnein Trk dili bile Cumhuriyet tarihi boyunca ancak imdi edebiyat dili haline geliyor. Anadolu Trk dilini bir Trkmen, bir zbek hi anlamaz. Belki bir Zaza, Sorancada yaknlk bulabilir; ama onlarda o da yoktur. Demek ki, dier uluslar iinde de bu sorun vardr. Farslarda da, Araplarda da bu sorun var. Bir Suriye Arab Fas Arabn anlamayacak kadar farkl konuur. Bunu acayip karlamamak gerekiyor. Bizde smrgecilik bu ii daha da tahripkr klmtr. Ulusal dil almalarna evet derim, niversitelerde bu blm almal. S.B.: Televizyon... A..: Tabii, televizyonda da bu konuya arlk verilmeli. Yine ilkokullarda yava yava Krte eitimine geilmeli. Ama bu olmad diye de kendimizi perian gstermemeliyiz. Tarihimiz byleydi. Bugn Hindistan bile Hint dilini hala konumuyor, ngilizce konuanlar arlktadr. Cezayirliler en ok Franszcayla i yrtyorlar. Biz de uzun sre belki Trkeyle ilerimizi yrteceiz. Ama Krtenin uluslamas ve ocuklardan tutalm herkese kadar yava yava halkna hakim olacak bir dil haline gelebilmesi iin sabrla, inatla almamz yrteceiz. Dolaysyla bu dnemin dil sorununa byle yaklalmal. Mmknse Krte diliyle artk yava yava edebi eserler verilmeli. Yalnz sz konusu olan yazm ileri deil. Mesela mkemmel Krte sinema filmleri, televizyon dizileri ekilebilir, belgeseller yaplabilir. Bunlarn hepsi Krte olmal. Krtenin etkinlik alan giderek gelitirilebilir. Ama ulusal dil iin, ulusal edebiyat iin daha yapacak ok i vardr. Bu byle olmad diye de kendi kendimize sorunu bytmemeliyiz ve ok sahte bir tartmay da gelitirmemeliyiz. Tartma bu erevede olabilmeli. Ulusal dil almalar nasl olmal? Bu konuda yetenekli Krt varsa, sonuna kadar urasn. Kurumlara kavuturmalyz, Krte okullar amalyz, tartma bu ynl olmal. Ama Trke mi yazacaz, Krte mi yazacaz trnden yapay bir tartmay gelitirmelerini salkl bulmuyorum. Birbirine kar baz sulamalar gelitirmelerini zararl buluyorum. Ben u anda Trkeyle Krtler adna en byk eylemi yrtyorum. Bu eylem Krt dilini de nemli oranda glendirdi, Krt ruhunu nemli oranda bytt. Baka bir dili bir halk iin kullanmak nemli oranda devrime de gtrmtr. Birok rnek de verebilirim. Dolaysyla yapay tartmalar gelitirmemek nemlidir. Trkeyi de bir silah olarak dmann yok edici tarzna kar kullanabiliriz. Bugn Trke yaptmz eitimler bizim militanlarmz mthi savatryor. Ama bu yeterli deil. Krtemizin gzellii de, doall da vardr. nanyorum ki, ileride ok gl bir Ortadou edebiyat, dili de olacaktr. Krteyle edebiyat yapmak, iir ve trk okumak mkemmeldir. Aslnda zamana ve byk abalara ihtiya var. S.B.: Szel Krt halk edebiyat yeteri kadar ileniyor mu, yazl hale getiriliyor mu? Szel Krt edebiyatnn Medyadan alnarak bugne kadar getirilmesi... A..: Bununla kastettiiniz sanrm grsel olarak, szel olarak yaanan olaylarn... S.B.: Masallar, hikyeler, iirsel hikyeler, efsaneler... A..: Zaten benim Krt edebiyatndan kastettiim de budur. Krt miti, Krt masal, Krt hikyesi bana gre edebiyatn en nemli konusudur ve canlln halen koruyor. Tarihin en eski dnemlerinden ok gl bir edebi ierie sahip olduklar kansndaym. Gnmzde de korkun smrgeci katliama ramen varlklarn srdrmeleri nemlidir. zellikle stranlar, dengbjler ve irok anlatanlar tamamen edebiyat konusuna girer. Onlarn adalatrlma

sorunlar vardr. Bir de teknik imknlarla biimlendirme sorunlar vardr. Mesela televizyon u anda ok nemlidir. Hikye anlatana, masal anlatana, iir okuyana, trk syleyene yer vermeliyiz. Krtlerde bu ok gldr. Bunlar iin inceleme kurumlar da oluturmalyz. Bu gerek edebiyat almalarnn kapsamndadr. Bu klasik biimlere kesin deer vermek gerekiyor. Aslnda Krt devrimci kabarmasyla, altst oluuyla balantsn kurmak gerekiyor. Kesinlikle eski model ak olmaz, eski model klasik trk okuma, hikye anlatma da olmaz. Bunlar artk gncel ifadelerini bu klasik ifadeyle birletirmelidir. Her ulus bunu yapmtr, biz de artk yapmaya cesaret etmeliyiz. erii de yenilemeliyiz. erii muazzam bir dnm yayor. Eski klasik biimi de bu ierikle birletirmeliyiz. Bu ok nemli bir grevdir ve edebiyatlarn nnde baarlmak iin durmaktadr, hi yan izmeye gerek yok. Klasik biimleri kesinlikle terk etmeliyiz, ama yeni ierii de kesinlikle gz ard etmemeliyiz. Yeni ierik yrekse, eski biim sylem dilidir. kisi birletirilmeden tamamlama olmaz. Sylemi giderek yeni muhtevayla birletirebilirsek, sanrm bu bir edebiyat Rnesans da olur. Btn bu anlattklarmz aslnda ok gecikmi bir Krt Rnesans anlamna geliyor. Bunu btn Avrupallar yaad. rnein, Kemalistler bile Trkiyede Anadolu Rnesans diyorlar. Biz ge de olsa, 1970lerden itibaren bu Rnesans, Krt diriliini balattk. Bence grkemli bir biimde devam ediyor. Aydnlara bu Rnesans iinde byk i dyor. Nasl Avrupal aydnlarda bu grkemli bir ifadeye kavumusa, Krtlerde de bugn gelmitir artk. Hem bunu bir ans olarak grmeleri, hem de ok nemli baarlmas gereken grev olarak zerinde durmalar gerekiyor. Benim arm, aydnlarmzn mevcut olup biteni anlayla deerlendirmeleridir. Ben kendi hizmetlerinde olacam. En ok bize kfreden de dahil, hepsine kar uygar bir dili esas alacam. Gelsinler, televizyonu kullansnlar, gazetelerimizi kullansnlar. Gerillamzn ahane kurtarlm blgeleri var, oralara gelsinler. Anadoluya bedel karlnda asker olmaya gidiyorlar, hi o bedelleri demelerine gerek yok. Bizde gzellii grmeye gelsinler, gerilla arasnda bulsunlar. Kurtarlm blgeler ok grkemlidir, bunu yava yava zmsemeye alsnlar. Yine savan kendisi ok heyecan vericidir, en az baka uluslardan aydnlar kadar deerlendirsinler. Bize kar nyarglar artk anlamyoruz. Kald ki, bunu fazla mesele yapmamza da gerek yok. rnein, size belki abartl deerlendirmeler, eletiriler yaptm. Ama son dnemdeki deerlendirmenize, gerekten bravo dedim. Hatta o zaman bize gelmeniz gndemde deildi de. Otuz yldr bu ilerle uraan, nasl ulusal olguyu gl deerlendiriyor dedim. O kadar aleyhimizde yazld, izildi; hatta sizin uzun sre iinde kaldnz hareketle atmalarmz oldu. Ama bu deerlendirme kabiliyetinizi sekin bir aydn rnei olarak deerlendirmekten kendimi alkoyamadm. arm u ki, otuz yldr birbirimizle urayoruz, ama imdi ulusal dzeyde mkemmel bir diyalog gelitiriyoruz. Siz kendiniz, Birok almada gcm lsnde yer alaym diyorsunuz. Bu deerli bir yaklamdr. Ben de yleyim. Aslnda grdnz gibi baz hizmetler iin bir kpr rolndeyim. Cesaretle basp daha ileri bir aamaya geebilirsiniz. Benim aydnlara da syleyeceim budur. Cesaret etsinler, ok nemli aamalar kaydetmek iin bir kpr olarak bizi grsnler. Maddi ve manevi olarak kesinlikle bu geilerinde yardmc olacam. Gvenmek kadar baarmaya dair de inanlar hep yksek olsun. S.B.: Teekkrler Sayn calan. A. .: Ortadounun bir kesinde yaptmz bu syleinin, Krdistann tm kelerinde, Trkiyede ve Avrupada yank bulacan umut ediyoruz. Sakn ekinmeyin, gelin, burada malzemelerinizi toplayn ve gidin, dilediiniz gibi roman, hikyeyi, iiri yazn. iir gibi bir mcadeleyi seyredin, grn, yaayn. Krdistan dalar sizi bekliyor. Belki ruhsal bir hastalk sizi evrelemi ve sizi aktiviteden alkoymu olabilir. Siz o dalarda tedavi olacaksnz. Bu umutla hepinizi saygyla selamlarm ve bekliyorum. 11 Ekim 1996

BENMLE ARKADA OLMANIN KURALLARI VARDIR Abdullah calan: Sanrm gelen grubun iinde deerli bir Alman yazar var. En Alttakiler diye bir kitap yazmt, Gnther Wallraf. Benim gerekliimle, PKK gerekliiyle ilgili renmek istedikleri var. Sanrm bir yanlg iinde. Sanki benim bir dediimi iki etmeyecek kadar akllsnz veya beni mkemmel uygulayanlarsnz diye dnyor. Halbuki biz sizlerle yllardr younca savayoruz. Sava ite yayoruz. Aslnda bu, her gn anlattm bir konu. Gnther burada olduu iin deil, genel olarak sava bitirmek iin anlatmaya devam ediyoruz. Bence TC ile sava biter, ama sizinle sava bitmez. Belki daha da iddetlenir. Bunun da anlam udur: Sosyal gerilik, elikilerin krdm yzyllardan beri ilmik ilmik rlm. Nitekim TCyi zyoruz, gn be gn zlyor, ama sizi zmek belki de mmkn olmayacaktr. Gerekten sizi tanmakta zorluk ekiyorum. Acaba bu arkadalarla anlaabilecek miyiz diye son gnlerde kendimi yokluyorum. Artk moralim ve sinirlerim bile dayanmada olduka zorlanyor. Sylediim bir sz var: Krtleri birletirmek atomu birletirmekten daha zordur. Sanrm birisi atomu paralayarak atom bombas gerekletirir, birisi de birletirerek atom bombas gerekletirir. Krtleri toplum olarak birletirmek, atomu birletirmekten daha zor ve kii olarak da paralamak, atomu paralamaktan daha zordur. Birisi hidrojen bombas oluyor, birisi de anlattmz anlamda atom bombas oluyor. Sorun bu kadar tehlikeli, karmak, bu kadar zor. Bizde sorun diktatrce idare edilmekten deil, birbirini anlayamamadan, ortak dncede ve tavrda younlaamamadan kaynaklanyor. Asl sorunumuz bu. Karmzdaki TCyi belki zeriz, ama birbirimizi zp yeni bir sentezi salayamayz. Ben bundan korkuyorum. Neden Krt byle? Gnther bu konular inceliyor, buna memnun kaldm. En alttakileri inceliyor. Dnyada en alttakilerin de altndaki Krtlerdir. Acaba bunu grebilecek mi? Bu konuda bir eyler yazabilecek mi? Bu gerekten ok nemli. Tam kendisine zg bir konudur. Korkarm yazamaz. nk kltr mentalitesi, onun formasyonu Krd anlamaya imkn vermez. Onun iin biraz beni zmesi, benimle arkada olmay gze almas gerekir. Ama bir Alman olarak buna ne kadar gc var, ne kadar tenezzl edebilir? Kalplar var, o kalplar ne kadar ykarak yaklaabilir? Bu sorulmaya deer. Buraya kadar geldii iin kendisine teekkr ediyorum. Gnther Wallraf: Alman olarak gelmedim, dnya vatanda olarak geldim. A..: ok gzel! Ama Alman kalplarn krabilmi misin? Sylediin cmle olarak iyi de, zerinde etkisi gl olabilir mi? Acaba benimle arkada olmaya cesaretin var m? Selim rkkaya ile konumusun. Keke onu buraya getirseydin. Onu kurtarmaya alyorsun. G.W.: u anda Selim rkkaya arkadam, ama sizin de arkadanz olabilirim. Yeter ki, onun hakknda lm emri olmasn. A..: Kurtardn nesne, Krtlere fazla hayrl bir nesne deil. Bize ok zararl, ok tehlikeli olduu iin bunu sylemiyorum. Dnyaya fazla yarar olmayaca iin zlyorum. Yine de

onunla arkadalna saygm var. Bir lm karar varsa, bizim Salman Rtmz de odur. Onu da affettik. Ben ranllar kadar kat deilim, affediyorum. G.W.: Size inanyorum. A..: Selim affedilmitir diye hemen bir fetva karyorum. Halledildi, Selim meselesi zld. ok basit, hem de bir saniyede. G.W.: Gazetelerde kacak m bu? A..: Tabii, Med Televizyonuna gelsin, btn halka ak ilan edelim. G.W.: O zaman ziyaretimiz dedi. Ziyaretimizin baka ynleri de var. A..: Ama maalesef abanz ok ieriksiz bir nesne iin sz konusu oluyor. Belki kendisi iin yararl bir ey olursa, ben de memnun olurum. Fakat sorun o deil. Eer yle olursa, Gnther ok kk ilerle urayor derim. Ben isterdim ki... G.W.: Dnyay kurtaracam derken, belki kendimizi de kurtarm oluruz. A..: Selim benim iin kitap yazd. Okudunuz, deil mi? Biraz o gerei anlatmak iin ayorum. Sen de o kitab okumusundur. En tehlikeli bulduun bir zelliimi syle, onu burada zeceim. Belki de memnun olursun. G.W.: Birka tane var. Ama kiisel bir gle tartmasz bir lider olarak ortaya kma ve bu ekilde muhalif olabilecek insanlarn hakknda da lm kalm meselesi... A..: Dnyada muhalifi benden daha ok olan insan var m? PKKlilerin hepsi kendilerini muhalif ilan ediyorlar. Biz Bakanla sava nasl durduracaz? diye tartyorlar. Alman mantna saygm var, ama benim de kendimi savunmaya hakkm vardr. O Almanyadadr, rahat yerindedir, benim hakkmda o kadar kitap yazd. Ama byk bir moral suu ilemi. Bu yzden manen rahat deil. Fiziki olarak tehlikeyi kaldracaz. G.W.: Alman makamlarla konumaya gayret etmi, onun iin de yardm alamam Almanyada. A..: Televizyonlarda kp aleyhimizde bol bol ifade veriyor. Drst deil. G.W.: Halen Krt devletini savunuyor. Trk devletini ok eletiriyor ve Krtlerin bamszlk mcadelesinden yana. A..: Ben ona bir ey demiyorum. G.W.: Demokratik bir liderlik olmas lazm, tek bir kii deil. A..: Bunu bana sylemek hakarettir. Demokrasiyi bana anlatmak ok ilgin bir ey. Ben Krt halknn azn, yreini am bir insanm. Bunu kantlamama gerek var m? Selimi kim yetitirdi? Selimi ve yanndaki o hanm be on yl srtnda kim tad? Selimi Diyarbakr zindanndan kim kurtard? G.W.: On bir yl sonra tahliye olmular. A..: Ama kim onu kard, hangi mcadele, hangi eylem, hangi emek? damlar kim durdurdu, hangi eylem durdurdu? Bunu hi biliyor musun? G.W.: Kendisi alk grevlerine girmi, lm orularna katlm. A..: Hayr! lecekti, baz arkadalar da ehit dtler. lm kararlarnn durdurulmas, 15 Austos 1984 Atlmndan sonra olmutur. Biz sava balattk, idamlar durdu. Yoksa Selim idam edilecekti. Onlar idamdan kurtaran bizim eylemimizdir. Benim dediklerimi anla, biraz dinlemeye al. eytan dinlediin kadar melekleri de dinle. G.W.: Ben kendi grlerimi sylyorum. A..: Selim iin sz veriyorum diyorsun, deil mi? aralm, bir uak bileti... G.W.: Bir kitab var, bu kitap iin lm karar kartlrsa, ben ona sahip karm. A..: Hayr! Kesinlikle lm karar yok. Glyorum ben ona. Hatta o kitap benim iin ok gzel bir... G.W.: Dergilerde, gazetelerde de yer ald. A..: O kitab Trk MTi de yaynlad. Benim iin ok iyi oldu. nk ben o kitapla glendim biraz. O da nemli deil. Szde ben onun muhalifliine almamm veya onun muhalifliinden korkuyormuum. nanlmaz bir ey! kardei benim militanmdr. Birisi Amedde, birisi de Dersimde. Onun kardeleri ve yayorlar. Kardeleri buraya gelsin, onlar da getirelim. Bizde kimi demokrat buluyorlarsa...

Mam.: Ben Selim rkkaya ile ilk konutuumda, Der Spiegel dergisinden bir ariv kardm, kendisine yolladm. Selim rkkayann siyasi unvan varsa, olaylar siyasi olarak izah etsin. Ama o bir yazarn tarzyla yaklamyor. Bunu kabul etmek ok zordur. A..: Benim iin yapt iftiralarn en kts, kzlarla yaadm sylemesidir. Sadece Krt kadnnn zgrl deil, dnya kadnlarnn zgrl konusunda da benim kadar alma yapan varsa sylesin. O kitapta bunlar var. Ben kadnlar iin en byk sava yrten biriyim. G.W.: Siz konuuyorsunuz ben konuamyorum. Asl eletirmek istediim; Selim rkkaya bir insan, evlilik ilikisini srdrememesinin veya srdrd zaman cezalandrlmasnn... A..: Biz srdr diyoruz, bu konuda da yalan sylyor. Gnther, sen edebiyatsn. O kutsal izdivac nasl gerekletirdiimi anlataym, dinle. Birisi Zaza Snnidir, birisi de Dersimli Alevidir. Bunlar dnyada en zt iki kltrdr. Bu ikisini o zamanki ideolojik eitimimiz birletirdi. Yoksa dnyada Dersimli bir kzla, Bingl Zazas bir araya gelmez. Bu bir Krt gerei! Biz bunu birletirdik. Bu kzla erkek izdiva diyordu, biz de izin verdik. imdi Birlemekten bizi alkoyuyor diyor, onu dedii iin cevap veriyorum. G.W.: Ama ocuk deil, o zaman yetikin... A..: Tamam! Ama hangi temelde oluyor? Sezarn hakkn Sezara vermek lazm. O ilikilerin temeli bizim almamzla direkt balantldr. Ben Bingle de Dersime de gittim, ikisini kazandm. Sonra anlamlar ve evlenmiler. Ben onlar sakladm. Birisini on be yl dalarda omzumda tadm. Dieri de cezaevinden kt, onu da getirdik, burada birletirdik. kisini tekrar Avrupaya karttk, buluturduk. Birletirmek iin daha ne yapaym? Bu anlamda diyorum ki, dnce yetenei dahi kelime kelime bizim tarafmzdan sunulmutur. Kendisine has bir ey olamaz. O kadar ki yaam bize bal. Bay muhalif diye bir ey kard. Zindandayken mutlaka muhalefet edecek bir ey aryor. Ben mutlaka bir eye muhalefet olacam dedi. Bir gn, sen ok sigara iiyorsun, bu sigaran iin para lazm, para iin de birlik lazm dedim. Hayr dedi. i gc muhaliflikti. Bu rgt iinde onun ii gc bozmakt. Onu Krt Parlamentosuna verdik, bu sefer onu bozmak istedi. Onun muhaliflik meselesinin eletiriyle alakas yok. Ben buna da bir ey demiyorum. Gitsin, kardeleriyle birlesin, saflarda tane kardei var. G.W.: Sorun biraz hafife alnyor. Sizin anlattklarnzla, kitapta yaplan eletiriler arasnda epey fark var. Aslnda benim teklifim u: Kitab buraya getireceim, herkes okusun ondan sonra tartrz. A..: Kitab okuttuk, kitap serbest. G.W.: Kim okudu burada? A..: Kitab okuyanlar kalksn. Bak, ite okuyorlar. G.W.: Ama az, kitab getirmek gerekir. A..: Ben zorla m bu arkadalara okutaym? lgi duyarlarsa kitap burada. Ben nerdim arkadalara, okuyun dedim. G.W.: Kitab tekrar getirmem mmkn m? A..: Gayet tabii, getir. Sakine Cansz tanyor musun? Zindanda arkadadr, Diyarbakrda ismini duydun mu? G.W.: sim tandk geliyor, evet. A..: te gryorsun, rica ediyor, konumak istiyor. Diyarbakr Zindannda en ok kalan bayan arkadamzdr. Sakine Cansz: Selimi Dersim retmen Okulundan tanyorum. 1977lerden beraber altk. Ei ile de beraber altm ve beraber zindanda kaldm. Sorun, Selimin kiiliidir. erde olduumuz ve darda beraber altmz sre ierisinde de tipik bir zellii vard; gerekten hep muhalifti. Bir rgt ierisinde yanllar eletirmek, kabul etmemek, doru alternatif getirmek her kadronun, her partilinin grevidir, hakkdr. Fakat Selimin yaklam gerekten rgt bozmadr, rgte gelmemedir. rgtn belli hiyerarik yaps, alma tarz, siyasal ahlak vardr. Selimin ise siyasi ahlak yoktur. Ben bunu sulamak iin sylemiyorum. Biz zindanda beraber direnie de girdik. O srete beraberdik. Ben srf byle bir konumu

yaad diye karalamak ya da sulamak istemiyorum. Ama bir gereklik var ki, Selimin kiilii rgt kiilii deil, devrimci kiilik deildir. Kendine gre kiilii, rgt vardr. rgtn verdii deeri, nemi laykyla yerine getirmedi. Ona karlk vermedi. Dar kt sreci de biliyorum. Akademide ayn dnemde kaldk, o dnemde Zindan Direni Konferansnda beraberdik. Parti nderlii bata olmak zere, tm yoldalar bizi mcadele ile doru tarzda btnletirmek, katmak iin ellerinden gelen her eyi yaptlar, emek sarf ettiler. Fakat Selimin tutarszl vard. rgt adam olmak istemedi. Gl olmak, g kazanmak, g katmak istemedi. Kendine gre yaam vard ve kat. Bu bir gerektir, rgtten ka yaad. Hepimiz birbirimizi eletiriyoruz, hem de en acmasz bir ekilde birbirimizi eletiriyoruz. Bu konuda gerekten PKK kadar birbirini eletiren hibir hareket yoktur. Dnya tarihini de inceledik, hibir parti bu kadar ak deildir. Hibir nderlik, almasn bu kadar ak yrtmyor. Gerek halka kar, gerek yoldalara kar bizim btn platformlarmz da zmlemelerimiz de aktr. G.W.: Baka partileri tanmadan bu nasl sylenebilir ki? Bana gre de Yeiller Partisi kadar birbirini eletiren baka parti yoktur. S.C.: Krt kiilii farkldr. Bizde snf mcadelesi karmaktr. Bizdeki snf zellikleri ok arpktr. Kemiklemi birok snf zellikleri vardr. Bu anlamda snf mcadelesi ok sancldr. Ben dier partiler birbirini eletirmiyor veya snf mcadelesi yoktur demiyorum, ama bizdeki gibi deil. Selimin kiilii bu anlamda tartlacak bir kiilik deil. Ben arkadan ilgilenmesine bir ey demiyorum, sayg da duyuyorum, ama Selim yle gndemletirilecek biri deil. Bence daha temel sorunlar vardr. Krdistanda, Trkiyede, dnyada gelimeler var; bunlarla ilgilenilse ok daha nemli sonular elde edilir. Selim bizim iin sradan bir bireydir. Eer yrseydi biz deer verirdik, bizim yoldamzd. Ama o yoldalk yapmad. Bunu anlamak lazm. Ben on, on bir yl beraber zindanda kaldm, yoldaln deerini bilecek bir insanm. Fakat o ierde de yleydi. Hem bizimle beraberdi, hem de muhalifti. Avrupaya gnderildi, en st dzeyde grevlendirildi. A..: En byk iyilikleri ben ona yaptm. S.C.: Bu kadar gelimeden, bu kadar deerden sonra kendisinin gsterdii tavr hi kabul edilemez. Parti nderlii kabul etse bile, biz kabul etmiyoruz. Ben ak syleyeyim ki, onu bir yolda olarak kabul etmiyorum. Onunla yoldalk yaptk, fakat o layk olmad. Yoksa sorun eletiriler deil. Onunki tamamen sulamadr, karalamadr. Parti nderlii bizim iin byk deerdir. Selim, Krdistan Devrimine ve halkna dil uzatyor. Bunu grmek gerekiyor. Sorun, Parti nderliinin yanllarn, eksiklerini ortaya koyma deil. Ona gc de yoktur. Fakat o bizim emeimize, Parti nderliinin emeine dil uzatyor. Bunu bilmek lazm. Bu konuda Avrupa insan biraz hmanisttir. Gerekten PKKnin yanstlmas olay farkldr. Biraz farkl yanstlyor. Bizim gerekliimizi kendileri renirlerse -buradasnz, misafir kaldnz sre ierisinde de renirsiniz- ben inanyorum ki, bir gn, bir saat bile Parti nderliinin yannda kalmak ok ey kazandracaktr. Bizim platformlarmz aktr. Bu konuda parti ortamyla en ok elien biri de bendim. Yllarca zindanda kaldm. Dardaki koullar farklyd, uzun sre mcadeleden uzak kaldm. Mesela grup aamasnda partiyi deerlendirme biimim vard ve ben gemi ilikileri, mcadele dzeyini bekliyordum. Fakat geldiim dnemde dzey ve katlm gelimiti. Benim anlayamadm, yanlgl yaklatm birok nokta oldu. Fakat bu konuda ben de eletirdim, parti de beni eletirdi. Ben bugn yryorum, onun yolunu semedim. Buna tenezzl etmem de. Fakat Selim ona tenezzl etti ve o yaam seti. Bence bu nemlidir. Sorularnz varsa cevap verebilirim. G.W.: Sizin mcadelenize benim saygm vardr. Aslnda bu konular tartabilmek iin kendisinin burada olmas lazmd. Benim genel olarak eksik grdm birok konu var. Burada daha ok monologlar biiminde konuuluyor. Gerekten diyaloglar eklinde konumalar yaplmyor. Ek olarak sorular da sorulmuyor. Hep hazr cevaplar veriliyor. Biz cevaplardan ok, sorularla buraya geldik. Bir bamszlk mcadelesinde yol araynn olmas lazm. Yani

hazr yol zerinde yrmektense, acaba doru yol zerinde miyiz diye kendi kendimize sormak gerekir. S.C.: Parti nderlii bizim diyalogumuzdan, eletirmemizden yanadr. Bakan srekli soru soruyor ve Beni eletirin diyor. Bir de bizdeki kiilik zellikleri aslnda kendimizle doru savaacak dzeyde deil. Bunu ben kendimizi kmsediimiz iin demiyorum. Bizde yle her ey kr krne yaplmyor. PKKnin yaratc zellii vardr. PKKde mthi ve ok geni tartma zellii vardr. PKK bir sava rgtdr ve zor bir olaydr. Bu anlamda buna herkes gz kapal girmiyor. Bunu bilmek lazm. Biz sadece dinleyen, sadece syleneni onaylayan insanlar deiliz. Eer yaratclk yoksa, bu bizim kiilik zelliklerimizden kaynaklanyor. Mevcut kiilik zelliklerimizi Parti nderlii de kabul etmiyor. Susan, savamayan, diyalog kuramayan kiilik yaps kabul edilmiyor. A..: Bir Alman kz var, o da PKKnin demokrasisi konusunda konuacak. Bu kz Almanyaya gndermek istiyoruz, gitmiyor. ok zor bir yaam ierisinde. Geen gn seni gndereceiz dedim, alad, Ben kesinlikle kalacam diyor. Gerekten dada, tata yatyor, yle hibir ey vermiyoruz. Bir Alman, sanyorum kendisini tantabilir. PKKde insanlk nasl, demokrasi nasl, bu anlamda iyi bir rnek olabilir. Drt yldr dalardadr, dadan geliyor. Gnther soru sormalsn, nk bu da en alttakilerden birisidir. Belki st bir Alman deil, ama alttaki bir Almandr. Demokrasinin olup olmadn renebilirsin, sonra kendisiyle de konuabilirsin. Sanrm ondan daha iyi bir tank olamaz. Selimi deil, onu dinlemen lazm. G.W.: ... A..: Ben bunlar nemli grmyorum, aslnda vaktimizi de biraz boa harcyoruz. Gnther baz nemli eylerle uramalsn. lgin bir ey! Kocaman katliam bir tarafta duruyor, korkun bir jenosit var. Krtleri deil, Selimi kurtarmaya alyorlar. S.C.: Onu gndemletirmeleri iyi deil. G.W.: Kitap nemli, kitap kendi kendine bir dnyadr. A..: Hangi kitap nemli? G.W.: Yani her kitabn hatalar var. A..: Sen sanyorsun ki, mthi dnceleri var. Bizdeki dnce gcn... G.W.: Belki onun sylemek istediini biz dinliyoruz. A..: Peki, syle, konu, soru sor. Ka.: Drt yldr buradaym, Avrupadan katldm. PKKyi orada tandm. Alman mant ile PKK felsefesi biraz farkldr. Ben, rkkaya olayn fazla nemli grmyorum. Kendi ahsn daha nemli grm, halkn unutmu, vicdann ve zgrlk ihtiyacn unutmu, Avrupada rahat bir yaam yayor. Bizim dostlarmz da, gcmz de oktur. Bize lazm deil. Gelmek istiyorsa gelebilir, gelmek istemiyorsa da bo ver. A..: Alman yazar ok nemli gryor, sen bo ver diyorsun. G.W.: Benim sormak istediim soru u: Siz hangi sebeple rgte geldiniz? A..: Seni PKKde tutan nedir? diyorsun. G.W.: Kendisini biraz tantsn. Ka.: Gerek bir zgrlk iin katldm. Avrupada zgrlk sahtedir, gereki deil. A..: Deil mi? Almanyada zgrlk yok diyor. ok ilgin! G.W.: eklen zgrlk var, ama sahte. A..: Ben de bir soru soruyorum: Bizdeki yaam gerekten seviyor musun? Yani bir Alman bu yaam ikence gibi bulur, onun iin soruyorum. Ka.: kence deil. A..: Dayanamazlar, sen nasl dayanyorsun? Bu ok ilgin! Ka.: Sadece eski ve gerici yaam buraya tarma bizi zorluyor. A..: Sizi gericilik zorluyor. Yoksa en doal yaam yeri buras. Yani Avrupadaki gericilik bizi biraz zorluyor, yoksa yaam ok doal. Biz de maddi ynden hibir ey vermiyoruz. Bu kzn yatacak yeri de yok. Gnther, Ben Hz. saya balym diyorsun, onu yaayan budur ite! G.W.: Bir tecrbe var m, buraya katlmak iin.

Ka.: Gen olan bir insanm, yaama anlam vermeye alyorum. Avrupada ben bunu grmedim ve halen de grmyorum. A..: Avrupada yaam anlaml grmyor, burada bir anlam aryor. G.W.: Silahl mcadele eklini mi grdnz? Yoksa baka ekiller de dnebildiniz mi? Ka.: Silahl sava benim iin bir aratr, daha dorusu bir mecburiyettir. Sanyorum, hibir insan bunu gnll semiyor, mecburi seiyor. nk kar taraf baka bir dilden anlamyor. Kendini kurtarmak iin silah kullanmaya mecbursun. Bizim aslnda ihtiyacmz yoktur, biz istemiyoruz. G.W.: Yolunuz aydn olsun. A..: Bize dayanamazsn, bizim koullar ok zor dedim, alad. Biz de onun iin kal dedik. Tabii zmek lazm. Demek istediim, neden aramzda kalyor? Gerekten drt yldr aramzdadr. Selime bu kadar hizmet ediyoruz, Selim kalmyor? kisini kar karya getirmeli; Biri Krt, biri Almandr. G.W.: Ona gre, uygulamaya alnmt ve daha nceki ihanetilerde olduu gibi ldrlmemek iin kam. A..: ldrmek isteseydik onu bir rpda ldrrdk. Biz onu gelitirmek istedik, halen de onu gelitirmek istiyoruz. Biraz da Alman iinde yaatarak onu slah etmek istiyoruz. Alman ve Krt yardmlamasyla Selim kurtarlabilir. Yardmlarna da teekkr ediyorum, onu kurtarmak iin aba gsteriyorsun. Yaknda buraya getirebilirsin, hi sorun deil. Televizyona getir, orada da ilan edelim. Gazeteye yaz da yazsn. Bundan daha iyi demokratlk m olur? Ne yapalm baka, ne yapaym ben? G.W.: Yeni bir dnem varsa, bunu ok nemle selamlyorum. A..: Hayr! Kesin byle. Yeter ki, gelsin Ben konumak istiyorum, yazmak istiyorum, sizlerle birlikte olmak istiyorum desin. Bu arkada nasl ki geldi, bizimle birlikte olduysa, o da yle gelsin. Baka bir insanlk biimi var m? Bundan daha makul, insani olan ey var m? G.W.: Kendisine mutlaka bunu ileteceim. O hep Saddam Hseyinin yaknlarna olanlar gibi bir ey olabilir endiesindedir. A..: Glerim buna! Bir imaj yaratmlar Saddam, APO, Stalin, Hitler... Mam.: Ben Almanyada, Selime kar hibir ey olmadn Gnthere syledim. A..: Baka bir sefer her ikisini getir. Mam.: Ben Avrupada ona, yle bir ey yoktur dedim. O kendisi yapyor. Ben gazeteye de syledim. Eer Krtler iin iyi bir ey yapmay istiyorsa, yaz yazsn yaynlayalm. Ama o toplantlarda polemik yapyor, iyi eyler sylemiyor. Avrupada Gnthere syledim. A..: Siyasi eletiri yap. Mam.: Ben de onun dmanlk yaptn syledim. A..: Krtlere anlatacak baz eyler var. Selim konusunu bitiriyoruz. Syleyin, bize yakn gelsin, kendisini farelerin deliine sokmasn. Demokrasi aydnlktr, demokrasi konumaktr, demokrasi tartmaktr. Gazetede, televizyonda, toplantlarda yrr, tilkinin deliinde yrmez. Baka eylere gelelim. Krtlerle, yani dnyann en alttakileri ile nasl uraacaz? Eer bu konuda bir eyler yapmak istiyorsan, ben yardmc olacam. Mesela beni niye gelip grmek istedin? Dnyann, bir anlamda Almann en az ilgilenmesi gereken bir kiisiyim. Niye geldin, bir ey var m? Bir ey yapabilir miyiz? G.W.: Keskin birisiniz. A..: Sakine Cansza sorun var m? Benim hakkmda sorabilirsin, diktatrlm anlatacak. S.C.: Onlar bu noktada eletireceim Bakanm. A..: Hayr, eletirme. Biz birbirimizle nasl savayoruz? Bu gerei olduu gibi anlatmakta yarar vardr. G.W.: Genel anlamda, herkes biraz konuabilir. Bu ekilde de Almanyadaki Krtler hakknda szler varsa, bize de soru sorulabilir. Sorulan sorulara cevap vermek istiyorum. Ben yarg deilim. Ayrca gerekler benim elimde deil, beni eletirmek isteyen eletirebilir. Mam.: Krtlere ilikin ne yaptklarn burada sylesin.

A..: Tabii l gelitirmiler. Byle en ufak bir ey syledim mi, hemen diktatrlk, sertlik yapyor diyor. Ben sana konunun zn bulalm diyorum, Gnther. zle uraalm, ok anlaml olanla uraalm. Ben aptal bir Krt deilim, biraz akllandm. Onun iin soruyorum: Sen en alttakilerden bir tanesini Krtler iin gelitirmeyi dnyor musun? Ben sana katliamdan geirilen bir halktan bahsediyorum. Kl pay kurtardk. Niye bunu yazmayalm? Halen Selim konusunda her eyini kabul ediyorum, baka taleplerini de kabul ediyorum. Ama korkun aclar iinde boulan on binleri yaz. Diyarbakr Zindannda beyinler nasl paraland? zgr Politikada onu grdn m? Kafalar yere vuruyorlar, onlar yazalm diyorum. G.W.: Ben Trklerin zindanlarna gittim. Diyarbakra, Eskiehire, Aydna gittim. A..: yi, ama yazmak lazm. nk Almanlar Krtleri terrist, Trkleri de dost buluyor. G.W.: Ben o dnemde cezaevindeki tutsaklarla grebilmek iin, dnemin Adalet Bakanna antaj yaptm. ayet gstermezse, Yunanistandaki eylemi anlatacam syledim. A..: Hi gerek yok. Paralanm cesetleri gr, yeter. Hepsi gazetede, istiyorsan getirelim. O da mhim deil, onlar da kabul ediyorum. Glkonakta insanlar diri diri yaktlar, hepsi kavruldu. O resimleri, o kavrulmu insanlar grdn m? G.W.: Maalesef bu tr eylerden haberim var. A..: Hepsini reneceksin. Daha iyi anlayabilmen iin sylyorum: Hitler dneminde Yahudiler o kamplarda yakldlar, deil mi? Gaz odalarnda yaanan duruma benzer bir Krt katliamyla kar karyayz. Hitler aa kt, cezalandrld. Dnya bunun hesabn sordu, aklanmadk tek bir yanlar kalmad, binlerce kitap yazld. Fakat Krdn katliam yazlmyor. Krtler bir katliam altnda, hatta Yahudilerin yaad katliamdan daha tehlikeli. Ben bunu kantlyorum. G.W.: Hayr, hayr! A..: Tabii ki hayr! nk daha alaka! Ben iddia ediyorum, daha tehlikeli bir katliam. G.W.: Krtlere yaplan hakszlklar, katliam ve sular elbette ok nemli ve grmezlikten gelmemek gerekir. Yalnz insanlk tarihinde en nemli bir su olan, hi dnmeden, teknolojiyle alt milyon insann hibir duygu hissedilmeden yaklmas olay ile kyaslamak doru deildir. Bunlar birbirinden ayr sular tekil eder. Krtler hakknda yaplan katliamlar da mutlaka dile getirmek lazm. Ama kyaslamak bence doru deil. Bunu tarihte Krtleri kmsemek anlamnda sylemiyorum. A..: Maalesef! G.W.: Farkldr, ama ayn ekilde korkun ve hunharca. A..: Tamam ite! Korkun ve hunharca olan ksmn aa karalm. Aynen Yahudiler gibidir demiyorum. Ama korkun ve hunharcadr. Onu aklamalyz. Yetenekli bir yazarsnz, ben de yardmc olacam, aa karalm. Bu da bir katliam. Hem de Almanlar yakndan ilgilendiriyor. Hatta bana gre birinci nemde bir paya sahip. Bu ok nemli. Eer burada vicdani bir ayaklanma yapmazsak ok yazk olur. Benim devlet adamlarndan fazla umudum yok, ama Gnther farkl bir Alman olduu iin belki umudum olur. Krtlerin be yz bine yakn ocuklar var orada. Onlarn kaderi ne olacak? Halen dilleriyle yaz yazamyorlar. Bir televizyonlar vard, onu da ne hale soktular, biliyorsunuz. Orada doru drst alamyoruz. Almanyada doru drst bir eitim bile yapamyoruz. Bize en ufak bir yardmlar olmuyor. Yalnz bu boyutu bile bizim ne kadar uramamz gerektiini ortaya koyuyor. O ocuklarn hibirisinin gelecei yok, memleketleri yok, dilleri yok. Bunlar az m nemli? Gelelim Krdistann Ortadoudaki durumuna: Bir, Krtler dnyada dman en ok olan halktr. ki, dnyada kendisine en ok ihanet eden halktr. , dnyada kendisinden en ok umudunu kesen halktr. Drt, dnyada kendisinden en ok utanan halktr. Be, dnyada kendisinden en ok kaan halktr. Ortada bir cenaze gibi duruyor. Bu adan diyorum: Yahudiler yakld, kl edildiler, ama Krtlerin cenazesi her gn dnyaya koku salyor. Yerin dibine gmlseydi, unutulurdu artk. Yar l, komalk halimiz de elimizde bela. Bu bir gerektir, abartmyorum. Cenazeyle gece gndz ben urayorum. Yaayamyorum, inanr msnz? Arkadalara her gn, beni ayp grmeyin diyorum. Siz yaamak istiyorsunuz. Kimi Almanyadan yaam tutkularyla gelmi, kimi Trkiyede bym,

kimi dier uluslarda bym. Baz yaam zellikleri var, o uluslarn zelliklerinden tr. Ama ben kendimi biraz zdm iin, kendime gre yarattm iin, zgrce yaanmas gereken Krt gibi zor yayorum. Sen proleterleri incelemisin belki, onlarn yaamlarnn zorluklarn biliyorsun, beni bilsen dehete dersin. Ben nasl yaayacam? Bu yama gelmiim, her gn Hz. sa gibi konumaktan ve doru yollar zerine dersler vermekten baka bir ey yapmyorum. man varsa, buna anlam verelim diyorum. Ben kendisini tehdit etmiyorum. yle sylendii gibi byk bir despot olarak deil, kendisine deer tehdidini yapyorum. Birazck moral varsa, onun adna tehdit ediyorum. Ne olacak bunlar? Vicdan tamamen yok mu olmal? Alman hesabna gre hepsi hesaba balanmtr. Ben bir defa gelsem orada bir adr asam, kendime gre yaamam mmkn m dedim. Hayr, her yer kar kar llmtr, kendine bir kar kadar yer bile bulamazsn dediler. Korktum tabii. Dnya o kadar kat matematik hesabyla llm. Bu hesab, bu gc bize kar kullanmak, mthi bir moraliteyi inemektir. Gnther bir Alman deil, bir dnya vatanda olduun iin konuuyorum. Biraz ciddiye almalsn. Bizde yaam lks olmayabilir, normal olmayabilir, ama ortada insanlar var. Mezara koyalm, sen de gel benimle trbe kaz. Bizim btn lelerimiz ukurlara atlyor, trbeye bile atlmyor. Krtler iin bu da ok normal diyeceksin. Zaten yle grnyor. yle grnmeseydi, bir Alman yetkilisi Trklere, Nedir bu yaptnz? derdi. Selime bir tokat bile atmamm, gelip benden hesap soruyorsun. Ama bir ulus katlediliyor, bir Alman yetkilisi dur demiyor. G.W.: Bu tam doru deil. A..: Hayr! Bu, Alman grdr de. PKK adam ldryor diyor. Bana terr uyguladm sylyorlar. Zaten terrist ilan edilmiiz, yasaklanmz. Peki, Trklerin yapt ne? Trklere kim para yardm yapyor? Her konuda bu kadar yardm var. Bunun vicdan nerede? G.W.: Birok Alman bunu tasvip etmiyor ve biz de buna dahiliz. A..: O hi nemli deil. Tasvip etmiyor, ama vicdanl biri de kp Bu ikenceyi durduralm demiyor. O tasvip etmeyenlerin -en iddiasz ve hibir uygulama deeri olmayan duygu da demeyeceim- hepsi tavrsz kalyor. Almanlar gldr, zulmn durdurulmasnda rol oynayabilirlerdi. Bunu inkr etmeyelim. Gnther bile isteseydi, Krtler iin mkemmel bir i yapabilirdi. En alttakilerden etkilenmisin. Alman kamuoyu Krtler iin herhangi bir eye pek yanamyor. G.W.: Bir balang olabilir aslnda. A..: Olmas gerekiyor. Ya hi gelmemen gerekirdi yanma, ya benden kolay kolay kurtulamazsn. Bu diktatrlk deil, bu bir vicdan muhasebesidir, bu bir gerekliktir. Eer kendini dnya vatanda olarak kabul ediyorsan, dinlemek zorundasn. Benim Almanlara gcm yetmez, Almanlara resmi anlamda da syleyecek hibir eyim yok. Ama kendini dnya vatanda olarak kabul ediyorsan, mutlaka bir eyler yapmak zorundasn. Yal bal olman da benim iin o kadar nemli deil, ismin de nemli deil. Ortada bir olay var, onu yorumlamamz ve anlatmamz gerekiyor. Hatta bir cesetse bunu birlikte topraa gmmemiz gerekiyor. Gnther, bu konuda roln oynamalsn. Tabii her trl doruyu bana dayatmalsn. Bu konuda kalbinden ne geiyorsa, bamn stnde yeri vardr. Eer yerine getirmezsem, beni arkada yerine koyma. Benim arkadalk anlaym budur. Ama madem beni grmeye, benimle arkada olmaya gelmisin, o zaman beni biraz dinlemelisin. Almanlar yle byktr, byle byktr dememelisin, ortada mtevazca yerine getirilmesi gereken iler vardr. Almanyada benim halkmdan yarm milyona yakn Krt vardr. Bunlar Krdistana tekrar tamalyz. Bunlar tamak iin yardmc olmalsn. Almanyada kalacaklarsa, Almanlar uygar bir ulus, Almanlar ocuklarn okulsuz, dilsiz brakrlar m? Ama Krt dilsiz ve okulsuz. Bunlara are bulmamz lazm. Bunlar yalnz benim grevim deil. Baka bin bir sorun daha vardr. Btn Krt airetleri Almanyaya tarlm, nk zulmden katlar. Btn Krdistan boaltld, bilinli olarak Almanyaya tarld. Btn Almanlar iin, bir zeletiri vereyim. Bizim halkmzn gerilikleri yznden, gelimi Alman lkesi, Alman toplumu biraz kirleniyor. Ben bundan mthi znt duyuyorum, bunu doru bulmuyorum. Ama kirletenler Trk hakimleridir, Trk hkmetidir

ve onlarla ibirlii eden Alman hkmetidir. Almanyaya bu ktlk yaplmamalyd. Bu kadar insan, topraklar byle harabeye evrilerek Almanyaya kaak yoldan gnderilmemeliydi. Bu da bir sutur. Bunlar varolara doldurulmular, bu yzden yeniden rklk geliiyor. Ben saclar da hakl buluyorum. Ak syleyeyim: Ben burada sadece sosyal demokratlar gibi dnmyorum. Saclar da hakl, nk gelimelerde dengesizlik vardr. Almanya bozuluyor, orada sorunlar artyor. Onun iin bunun kaynan bulmamz gerekiyor. Bunun kaynan aratrmyorlar, bunun yerine PKK uyuturucu kaaksdr, PKK terristtir diyorlar. Bunlar kesinlikle saptrmadr, asl suluyu gizlemedir. Aslnda ok heyecanl bir kiiyim, bir de insan severim. Gntheri de PKKden bir arkada gibi aldm karma, skmak istemiyorum. G.W.: Kesinlikle sklmyorum. ok ak bir ortam ve bu ekilde ak konuabildiim iin ok memnun oldum. Bu benim iin bir srprizdi. Der Spiegel ile yaplan syleide, hata yaptm diyen bireylerden birisiyim demeniz ok houma gitti. Ben ok etkilendim. En kt insan bile belli bir yaa geldikten sonra, kendisine siz hayatta doru mu yaptnz? diye sorulsa, ben hepsini bir daha yaparm diye cevap verebilir. Byle kiiler iyi insanlar deildir. Yanllardan bahsedilirken, tek tek hatalar tespit etmek olabilir. Ama bugn bunu yapmamza gerek yok. Yeiller Partisi Temsilcisi: Bizim geliimiz yanl bir intiba uyandrmasn. Sadece bir kii, bir olayla ilgili gelmedik. Buradaki ortam nedir, bunlar nasl yayor diye renmeye, ayrca sizinle tanmak iin geldik. Yine Krtlere yaplan hakszlklar bildiimiz iin, bu konuda almamz devam edecektir. Hayret ettiim bir durum da u: Burada erkekli kzl ok gen arkada var. Bana nceden anlatld gibi deil. Diktatr Stalin tipi gibi bir nderlik deniyordu. Fakat bakyorum, burada pek yle deil. A..: Evet, biliyorum. Alman Yeillerin de gr o. Yeiller Partisi Temsilcisi: Hayr, Yeillerin gr bu deil. Bana gre hkmet ile Yeiller farkl. zellikle bu grnz protesto ediyorum. Ama burada grdm ortam, gerekten ok farkl bir ortam. Herkes konumuyor olsa da, ok canl bir ortam var. Demokratik ortamda herkes canl olarak olaylara katld iin, ben memnun oldum. Dar, Paralayc, Milliyeti Bir Hareket Deiliz ...: Verilen demelerde Artk bamsz bir Krdistan, kesin ayr bir devlet ekline gitmeye gerek yok demitiniz. Daha ok, federatif bir sistem nermitiniz. A..: Krdistan paralanm bir lkedir. Ortadouda uluslar ok fazla birbirinin iine gemitir, dinler birbirleriyle i ie gemitir. Ayrca tarihte tek merkezi devlet altnda yaamlardr. Bu devletlerin ou, geni otonomilere dayanmtr. Bir bu. Bir de kat milliyeti rejimler var. Eer biz ok kat, dar milliyetilikle mcadele yrtmek istersek, ok kt ve kanl bir sre kar ortaya. Bir de ayr bir devletin gereklemesi olduka zordur. Dolaysyla geni bir federal yaklam nemlidir. Krtler paralanm durumunda, Ortadounun ok kltrl, dinli ve uluslarn i ie gemi, hatta corafyalarn da ayrlmay deil birliktelii zorlad tarihi, corafi, ulusal ve kltrel nedenlerle oulcu bir federalist anlay sorunlarn zm iin ideal grlmektedir. Kald ki, Avrupada da benzer gelimeler var. Hemen her yerde ortak diller vardr. Birlikler her gn douyor. Dolaysyla bizim paralanmay gelitirmemiz, dnyann bu genel gidiatyla badamyor. Benim yle bir dncem var: Krtlerin bu paralanmlk durumunu anszlktan ansa, bir dezavantajdan bir avantaja dntrmek ve bunu da federalist anlayla gerekletirmek gerekiyor. Sanrm bu yava yava geliiyor. ...: Somut olarak bu nasl gerekleebilir? PKK ile TC hkmeti arasnda olan eliki, Filistin ile srail arasndaki elikiden ok daha derindir. Siyasal diyalog sreci nasl olabilir? A..: Aslnda Almanya nemli bir rol oynayabilirdi. Hatta Norve, sve gibi lkelerden bekliyorduk. Bugn ran ve Suriye gibi lkeler bile bu konuda rol oynamak isteyebilirler. Btn bunlarla birlikte, bir de Trkiyenin iinde bar yanls gelimeler vardr. Askeri yolla sonu alnamayacana dair inan gn getike gelimektedir. Politik zm yolunun en geerli

yol olaca gndemdedir. Dolaysyla Krt sorununda zm ans, 1997de biraz daha geliebilir. Avrupa bu konuda biraz daha rol oynamal. Ama lafla deil, biraz gcn, demokratik gcn ortaya koyarak yapmal. Bu ok nemli. Byle yaparsa 1997de bu sorun zme gidebilir. Bu, Avrupa iin de son derece iyi olur. Dini radikal grler fazla tehlikeli olmaz, fazla gelimez. Aksi halde daha da tehlikeli olabilir. Aslnda Avrupa Parlamentosundan benim beklentim biraz buydu. Bu vesileyle Almanya hkmetinden... ...: Bir sveli olarak size unu sormak istiyorum: Kuzey lkeleri arabulucu olabilirler mi? A..: Tabii, ben Kuzey lkelerini tercih ediyorum ve durumlar da uygundur. Trkiyeye fazla bal deiller. Benim zel bir temennimdir, talebimdir de. sve, Norve, Finlandiya, Danimarka bu inisiyatifi balatmaldrlar. Bu bence svein geleneine de uygundur. zellikle Sayn Palmenin ansna da uygundur. Eer Palmeye bir saygmz varsa, o da Krt meselesinde svein diyalog rolnde nclk etmesidir. nk Palme Krt izinden kaynaklanan bir komplo sonucu gitti, o bir Krt dostuydu. Ona balln bir gerei olarak, bence artk sve arln ortaya koymal ve PKK ile yeniden anlaml bir diyaloga bavurmaldr. nk hakszla uradk. Kesin sylyorum: svein hukuki, demokratik nizamna saygl olacaz. Bu konuda kolaylk salayacaz. Ama svein de barl rolne uygun bir adm atmasnn artk tam zamandr. Oradaki dostlara unu sylemek istiyorum: PKKnin imaj yanl tantld. Bu deitirilmelidir. ...: majn dzeltilmesi iin, bugne kadar varolan baka bir alglama biimini dzeltmek gerekiyor. PKK ayr bir devlet kurmak istiyor diye bir imaj var. A..: Deil. ...: Dier halklar da kucaklayan federatif bir dncenizin olduunu, kamuoyuna duyurmak gerekiyor. A..: Kesinlikle nemle vurguluyorum. Yalnz dier halklardan deil, blgede tane temel din vardr, bunlar iin de PKKde en uygun zm gelitiriyoruz. Ortadouda hibir parti, PKK kadar laik deil veya dinlerin hogrsne, dinlerin kardeliine sahip deildir. nk iimizde her dinden olan insanlar sonsuz bir zgnlk iindedir. Her mezhepten, yine her milliyetten arkadalar var. Burada Mslman arkadalar da, Hristiyan arkadalar da vardr. Kadnlar, erkekler eittir. sve bunlar bilmiyor. Ortadouda demokrasi geliecekse bu, PKK ile balantldr. Ben unu nemle vurguluyorum: Dar, paralayc, milliyeti bir hareket deiliz. Kald ki, bu konuda biz neredeyse her almamz Trke yrtyoruz. En ufak bir Trk dmanl yok. Onun iin, bu imaj haksz bir imajdr, atlmal diyorum. ster resmi, ister gayri resmi olsun, sve yetkililerine arm yineliyorum. Krtler iin aslnda sve ok hizmette bulundu, ok maddi destek verdi. Bunun iin teekkr ediyoruz. Ama bu yerini bulmal, Krt halknn sorunlarna zm gc olabilmeli. Bu nemli. Dolaysyla svein de imaj geliir ve eski onurlu roln oynar. ...: Bu gelimenin bir iareti de esir askerlerin serbest braklmasnda, nsan Haklar Dernei vb. bu konuda kendi tehlikelerini, risklerini bilerek gelip rol oynamalar da iyi bir balang saylr. A..: Fetullah Erba bir milletvekilidir. Onlar bizim arkadalarn kafasn paralarken, bizde esir askerler konutu. Askerler, Bize tek bir fiske vurmadlar dediler. ...: Bu konuyu kamuoyuna srekli duyurmak gerekiyor. Bundan sonra esir den olursa, onlara yaplan muameleyi bir an nce kamuoyuna duyurmak gerekir. nk byle bir imaj da nemlidir. A..: Mesela baz korucular var, onlar da brakabiliriz. sve Hkmetinden bazlar devreye girsin, biz onlar teslim edelim onlara. Aslnda dediim gibi, PKK hakknda ok yanl deerlendirmeler geliiyor. Ben artk bunun alacana inanyorum. lk defa sve bu politikann kurban oldu. Bundan da kurtulan ilk lke olmaldr. Sayn Palme de bu komplonun kurban oldu. O adan sve grkemli bir adm atmaldr. ...: TCnin ald tedbirler karsnda, partinizin sanki 1990na kadar bamsz ve kk bir devlet kurmak amacyla birtakm giriimlerde bulunduu gzlemleri vardr. Bu gzlem dardan bakan biri iin doru mudur?

A..: Daha ok ideolojik bir yaklamdr, imdi ise daha ok siyasi yaklalyor. Biliyorsunuz, ideolojide katlk sz konusudur. Ama politika esneklii ngrr. Kald ki, benim sylediim sistemde de bamsz olunabilir. Bugn federal sistem altnda da halklarn ve uluslarn bamsz olduklarn biliyoruz. Hatta Avrupada byle birok sistem vardr. Bu adan yadrgamamak gerekir. Yani bamszlk iin ortak modeller dnyoruz. Bu daha gereki, faydal bir yaklamdr. Bunun byle anlalmasn istiyorum. Yoksa taktik icab, APO dn yapt denilmesi doru deil. Daha politik, daha gereki, daha zmleyici olmak gerekir. Ayrca kendimizi de biraz derinletirdik, byle anlalmaldr. Bu konuda sonuna kadar paralamak istiyorlar deseler de, bunun doru olmadn, bunu kendi karmza da uygun bulmadmz syleyebiliriz. Kald ki, Trkiye de bu ii artk byle ele almyor. Byk bir hamle balatmz. zellikle 1997de PKKnin Trkiye Partisi olacan ilan ettik. Trkler de bu konuda youn ilgi duyuyorlar. Televizyon, basn alm durumda. Gelimeler olacak. Kuzey lkeleri de buna nclk etsin. Yine Almanya, bir btn olarak Avrupa Parlamentosu bu aclar bir an nce durdursun. Geldiiniz iin ok teekkr ediyorum. Yaknda umarm bir kez daha gelirsiniz. G.W.: Biz de ok teekkr ediyoruz. Bizleri kabul ettiiniz ve byle ak konutuunuz iin ok memnun olduk. 23 Aralk 1996

YAPTIIM NDERLK, LMSZ BR NDERLKTR VE NSANLIK VAR OLDUKA YAAYACAKTIR Abdullah calan: Rusyadan gelen dostlarmzn verdii ders byk tecrbelerle doludur. Sovyet deneyiminden sonra Krtlerin durumu ne oldu? Sovyetlerden geriye ne kald? Ksaca bunun zerinde duracaz. Ne kadar yrek, inan, beyin ve bilgi sahibi olmanz gerektiini defalarca tekrar ettik. Eer drstseniz ve gerekten bu dava sizin davanzsa, verdiimiz derslerden yzde yz sonu karrsnz. Eer sert kafallnz ve bela olan kiiliinizi eskisi gibi devam ettirirseniz, deil PKKde gerilla ve komutan olmak, yaam hakknz bile olmaz. imdiye kadar sizi idare etmi-

sek, bu aresizliinizden, fukaralnzdandr. Yoksa askerliiniz, militanlnz iin deildir. Bu kiiliklerle devrimcilik olmaz, sava olmaz. Zaten sizin gibi olanlarn bir ou ya ehit dt, ya kat, ya da dp gitti. Kalanlar iin byk dersler veriyoruz. Eer partiyi, parti savamn anlayabilirlerse belki yryebilirler. Ama anlamazlarsa yryemezler. Eer alayp szlayarak feryat ederseniz yine sizi kabul edemeyiz. PKKde bir kii esas olan, dmanna kar ideolojik sava, gerilla savan doru yrtemiyorsa, kendisini ldrmeden ve etrafna zarara vermeden, nce kendisine baka bir yer aramasdr. Bunu btn arkadalar iin sylyorum. imdiye kadar size kar gsterdiim sabr ve tahamml yeterlidir. Byk bir sabrla bymenizi isterim. Gensiniz, ocuksunuz, anlamyorsunuz. Dmann etkisi altnda kalmsnz, yznz gznz paralanm, iinizde ruh kalmam. Sizin iin byk bir sabr gerekli gryorum. Ama siz bu sabrdan da bir ey anlamyorsunuz. Baarlacak eyleri de bilmiyorsunuz. Gcnz yok, kendinizde g yaratamyorsunuz. Bu da bizi baz kararlar almaya mecbur klyor. Yiitlik olmadan, yiit olunmadan savalamaz. Ben kendimi ahmak bir Krt gibi yapamam. Krtln ahmak olann ne savata, ne yaamda kabul ederim. Bu noktay yzde yz anlayacaksnz. Dmann karsnda duramayanlarla bir adm atamam. renmek iin tahamml ederim, nk yoktan bu imknlar yaratyorum. Ama renmeyen, kendini dntremeyen Krde ne bir ey sorarm, ne de onunla bir adm atarm. Bunu kulanza kpe yapn. Derdinizi ekmeye mecbur deilim. ok kk, amasz, srekli alayan yaamnza kendimi ortak etmeye, ara haline getirmeye de mecbur deilim. Devrim yiitlik ister. Gcnz, yiitliiniz yoksa ben ne yapaym? Tek bama devrimi yapyorum. ounluu bama yk oluyor. Yk oluunuz nedir? abuk lyorsunuz, almay karmakark yapyorsunuz. Kendinizde byk devrimcilii yaratamyorsunuz. Dman sizin zerinizde gleniyor. Bunlarn hepsi aa kt. Bunun iin sylyorum: Keke anneniz ve babanz sizi dnyaya getirmeseydi! Yanl dnyaya getirmiler, yanl bytmler. Kendim iin de bu eyleri syledim. Anneme, sen beni dnyaya getirmekle byk bir su ilemisin dedim. Bir ocua bir ey veremiyorsan, drst yetitiremiyorsan, mal veremiyorsan, bunun iyi geliimini salayamyorsan, neden benim karmda anne olarak duruyorsun dedim. Onu karma alp, daha ocukluumda tek bama yaam kararn verdim, ama byk bir savala salanlan yaamn kararn verdim. Ben buyum, nderlik budur. Siz bu eyleri unutuyorsunuz. Annenizin koynundaki aa paa ocuu gibi yaam ok rahat ve keyfi gryorsunuz. Hi unutmayn, en byk aanz Barzani gibileri bile dmann kucandalar. Yaptklar ihanet dmannkinden daha ardr, daha ktdr. Fakat sizin aalnz, beyliiniz size ne verecektir? Siz iflas etmi insanlarsnz. Savamasn da bilmiyorsunuz, savala kendinizi yaratmyorsunuz. Dman karsnda bir lokmasnz, bir kuzu gibisiniz, dman sizi yiyecek. Bu halinizle dmann karsnda savamay bir yana brakn, dman sizi yer ve kendisini glendirir. Zaten TC, PKK savalar karsnda aldmz tecrbelerle kendimizi ve ordumuzu glendirdik diyor. Sizin gerillaclnz zerinde dman kendisini glendiriyor. Bunlar inkr edemezsiniz. Ya kendinizi dntreceksiniz ya da yerinize oturacaksnz. Partinin iine ok yanl gelmisiniz, yanl bytlmsnz, ocuklar bile yanllklarnz anlamyorlar. Mmkn m bu byle? Siz aalnzn, beyliinizin tarzn zerimizde bytmek istiyorsunuz. Siz kendi ahsnzda slalenizi parti zerine hakim klmak istiyorsunuz. Kendinizi yetitirmiyorsunuz, okumaktan kayorsunuz. Mesela ynetimde olan arkadamz bir kitap bile okumuyor. Sekiz, dokuz yllk sava bir kitap bile okumaya gerek grmyor. Bu kii PKK ile nasl yryecek? Tabii babas muhtardr, muhtarlkla bytlm olduundan byle olur. imdi yeni yeni piman olmu, byk bir zorluun altna girdi. Bundan sonra ne okuyabilir, ne askeri yaama kendisini katabilir. imizde Krt aalar, Krt muhtarlar iflas etmitir. Fakirler nasl iflas etmise, aalar da yle iflas etmitir. Dzende iflas eden aal PKKde yaatmak istiyorsunuz. Brak aalk yapmay, ailecilii kknden kaldryorum. Kabul edeceim Krtlk ancak bu ekildedir.

Hocamz Profesr Hseyin Musayev, Krtler mutlaka okusun diyor. Gece gndz bunlarn zerinde duruyoruz. Sen bir kitaptan bahsettin, Drt defa okudum dedin. Tercme bir kitab drt defa okumu, bizim arkadalar okumaktan kayorlar. Bizdeki g ve konumalarmz da eskisi gibi deildir. 1982de kiilik zerine yazdm kitap ok kapsaml bir kitap deildi. Bugn yazdm kitaplarn hepsi de kapsamldr, fakat okumuyorlar. Profesr bizden ok uzak olmasna ramen, merak etmi, Kiilik Sorunu kitabn drt defa okumu. Baka milletlerin profesrlerine de verdik, hepsi ard kald, nk byk bir dncedir diyor. Sen profesrsn, belki baz imknlar bulup beynini doyurmusundur. Ama Krtlerimizin hepsinin beyni hastadr, ok okuyamyorlar. Bu yenileri yava yava yetitiriyoruz. Krdn durumu kanser gibi bir hastalktr, humma hastal gibi ok ac ektiren bir hastalk gibidir, gn be gn eriten verem hastal gibidir. Byk bir doktor gibi size hayat veriyoruz. Durum byledir. lmler, kurumular, rmler. Benim gibi birisi olmazsa, kimse bunlarla bir gn bile uramaz. Bu doktorluu nasl kabul ettim? Kimseleri yoktu bunlarn, bende de yrek vard. Yrekli bir insanm, sizin gibi vicdansz deilim. Krt insan iin vicdanm altraym dedim. Onlarn dertleriyle ilgilendim. Biliyorsunuz, bilim, okumak insan beyni iin ilatr. Bu yaptmz almalar bizim iin de bir aktr. Bunlar o kadar dmler ki, ila bile kabul etmiyorlar. zerlerine ne kadar gitsem de reddediyorlar. Biz oktan lmz, zerimize gelmeyin, biz gemi lleriz diyorlar. Eskiden de kyllerin zerine gittiimde, Biz kurumuuz, bizi yeertemezsin diyorlard. Elimizde kalan Krtlk buydu. Biz kayadan su karacamz syledik. Nasl kardk? ne ile kazp bir iki avu su kardk. Gerek budur. Wekil Mustafa Hoca, senin Krtlerin byledir. Wekil Mustafa: Dorudur Bakanm. A..: Eski Sovyetlerden kalan bir komutandr. Size ders de vermitir. O yllarda dnyadaki en disiplinli ordu Kzl Orduydu. Sen de o ordunun subayydn deil mi? W.M.: Biz ok inanyorduk da. A..: nanyordun da, moralin de yksekti. Deil mi? W.M.: Dorudur Bakanm. A..: Ordunuz dnyada birinci idi. Altyaps ok glyd, ideolojisi o kadar glyd. Yine de ykld. Neden ve nasl ykldnn dersini vermi olman gerekiyor. Ordu ayaktr, eldir, insann vcududur. Esas olan beyindir, beyin rd m her ey elden gider. Parti liderleri ayaksz kald, ihanet etti. deolojileri, politikalar ve ordular gitti. Daha sonra el ayak birbirini tutamaz oldu. Sovyet ordusunun dzen ve disiplininin nasl bozulduunu gryorsunuz. Babam srekli bana Yerden kalkp yatmaya gcn yoksa, bu ii nasl yapacaksn? diye sorard. Krt gerei budur. Halen de iyi eyleri istiyorsun; disiplin, moral, inan... Bu zavalllarn hepsi ise szlyorlar. Bir ameliyattalar; barp armaktan baka bir ey ellerinden gelmiyor. Ben ne yapaym? Sen iyi bir askersin, haydi ilerine gir, iki gerilla hazrla. Ya onlar seni vurur ya da sen kaar gidersin, deil mi? W.M.: nan hepimizde vardr Bakanm. Byk Dnceler Olmazsa Byk alma Olmaz A..: Brak bu inanc, buna karasevda denilir. Onun iin gerisi nemlidir. Bundan ihanet de kar. Fazla inanmamak gerekir. Ne diyorsun Profesr Hseyin? ok aryorsun, konumalarm byledir, kusura bakmayn ilgin sorular soruyorum. Ama biliyorsun, doktor ine yaparken Bu ine actr demiyor. Mecburen iini salam yapmas gerekiyor. Byle yapmazsa hasta elinden gider. Sizin gibilerini ok sorumlu grmyorum. nk ok uzakta kalm Krtlersiniz. Keke sizlere de yer yapabilmi olsaydk. Madenler zerine olan profesrln, Krdistann yeralt ve yerst zenginlikleri iin kullanm olurdun, bir bakan gibi alm olabilirdin. Bir gn bu da olacaktr. Wekil Mustafa, keke Krdistan ordusunun bir subay olsayd. Sen de bir gn gelirsin umarm. Ben de sam aarttm. neyle kuyu kazarak bunlar ortaya karyorum. Dman bize sadece cenazeleri, kuru insanlar brakmt. Bayanlar da ok fakirdir. Bir kitab bile okuyamyorlar, bu kadar kitap olmasna ramen. Byledirler, beyinleri kaldrmyor. Ama yine de byk bir sabrla bu ii yapyorum. Buraya gelen Krtler de isiz kalm olanlardr.

Yani elinde bir ey kalmayanlar gelmiler, yaam da bir sigaraya satyorlar. Eskiden smrgeciler afyonla insanlarn doasn bozuyorlard, bizimkiler ondan da daha kt. Afyonun kymeti vardr, bizimkiler sigaraya balanmlar. Gzel eyleri yemesini bilmiyorlar. Nedir gzel eyler? Byk dncelerdir. Her ey byk dncelerden oluur. Sen profesrsn, bilirsin; byk dnceler olmazsa, byk alma da olmaz. Byk konseptin, byk plann olmazsa, Krdistan ykseltip ortaya karamazsn. Bunlar da bundan kayorlar. Fikirlerine saygm vardr. Bana yazdn mektup, hazrladn rapor ok iyiydi. Kendini byk dncelere ulatrman ok iyi bir durumdur. Bunu btn Krtlerden istiyorsun, biraz objektif yaklaman gerekir. Sen de disiplin diyorsun. Bunlar nasl disiplinli olacaklar? Disiplin, baarmak iin kendin hazr tutmaktr, kendini elikten hazrlamadr. Bunu yapamyorlar; ya uyuyorlar, ya kendilerini yere atyorlar, ya da gzn bir sigaraya dikiyorlar; dman da gelip vuruyor. Krtlerin hikyesi budur. Disiplinli olarak ayakta duramyorlar. Dman vurmak iin gzn dmanda olacak. Ya sen onu vuracaksn ya da o seni vuracak. Plan kur, taktik gelitir. Yapmyor, dman geldiinde Silah patlatacam diyor. Patlamak derken rasgele vurmak oluyor. Krtlerin ii byledir. Dman zerimize planlar yapyor, gafilletirip hepsini vuruyor. Hepsi byle olmu. Disiplini kabul etmiyor. Byle yaparsan savata ancak bir ey yapabilirsin. lerinde hibiri bunu kabul etmiyor. nsan umutlu olmal, zlemleri ve inanlar krlmamal. Sizlerin moralini krmak istemiyorum. Ama bir eyi anlamak iin derinliine inmek esastr. Mesela bir doktor hastal tehis etmezse, sen iyisin deyip geerse o hasta lebilir. Ne hastal varsa, yerinde tespit edip ona gre ila vereceksin. W.M.: Dorudur, yledir. A..: nsan Krtleri iyi tanmaldr. Varsa vicdannz, Krt insanndan kamayn. W.M.: Biz seninleyiz Bakanm. A..: Sadece benimle deil. Ben bir Krdm, benimle olan, Krtlerin hepsiyle olmak zorundadr. W.M.: yledir. A..: Kamayn onlardan. Benden kamyorsunuz, Krtlerden de kamayn, tanyn bu Krtleri. Bir dahaki sefer sizi grdmde, sizlere soracam: Ne kadar Krtlerle olabildiniz? Yreiniz, vicdannz Krt gereiyle midir veya deil midir? Acaba ine ucu kadar bir ey yapabilir misiniz, yapamaz msnz? Kuvvetiniz var, ama esir gibi baka devletlerin elindesiniz. Bu tehlike de var. Krdistanda size yer yapmak istiyoruz, ama dmann atei yamur gibi iniyor. Kendimizi koruyamyoruz. Yannda olduunuz devlet de insan kendine balamak istiyor. Bu da sizin iiniz. Ama size syleyeceim ey u: Moralinizi ykseltin, inancnz glensin. W.M.: nanyoruz Bakanm. A..: Krdistana zleminiz olsun. Bunu sylerken sadece size deil, tm arkadalarmza sylyorum. Bir sigara kadar deeri olmayan bir Krdistan ben ne yapacam diyorlar. Byle olmu, mesele budur. Byle olanlar namussuzdur, sen namussuzlara bakma. Byk bir raporla geldin, Krdistan topra zengindir dedin. Altn var dedin. Baka ne vard? Prof. Hseyin Musayev.: Altn, gm... A..: Baka? Prof. H.M.: Alminyum. A..: Alminyum, petrol, ounluu maden suyu dedin. Prof. H.M.: Her ey var. A..: Yeralt zenginlikleri profesrsn. Dnyadaki tm madenlerin bulunduu bir lkedir diyorsun. Prof. H.M.: Btn madenler var. A..: Bunlar var, baka eyler de vardr. Prof. H.M.: Altn ve daha ne istersen...

A..: Hepsi byle. Bu lkeyi bir sigaraya satyorlar. Gel de deli olma. Kusura bakma, tahmin edersem sen de Sovyet ordusunda iyi bir subaydn, ama Krt ordusunda yirmi drt saat bile nefes alamazsn. Bu da ya senin ya da biz Krtlerin kusurudur. Ben ne yapaym. Sen Krt deil misin? W.M.: Bilinsizliimizdendir, az okuyoruz Bakanm. A..: Sovyet ordusu iin iyisin, ama Krtlk iin dersek hemen yere dersin. Kendisi iin asker olamyor, ama dman iin her biri paa oluyor. Krtler iin bir adm atabilir misin? diyorum, ban eip yere bakarak kayor. Hepsi byledir. Bu bir lkedir, lkesiz yaam olmaz. Bu, Krdistann birliidir; birlik olmadan direni olmaz, yaam olmaz. Bunlar yanma ne iin geliyorlar? aresizdirler de onun iin. Eer tam zgrlk savalar olsalard, bunlardan ok byk komutanlar kard. Ben imdi niye tek bama kalmm? Her eyi zerime atmlar. On sekiz yldr bu sahadaym, belki otuz binden fazla asker yetitirdim. Fakat ou ehit dt, kendilerini bile koruyamadlar. Sen lkeden ok uzak olmana ramen, Krdistan byle gzeldir, ok zengindir diyorsun. Sende inan, moral, disiplin var. Ben krk yldr nefes nefese bunun iin alyorum. Krdistan kabul edecek birisi yok. Krdistan iin birlikler oluturalm, ordular kuralm diyen kimse yok. Bunlarn hepsi komutan da oldular. rnein, bu arkada tabur komutan yaptk, taburunu datp geldi. dam hak etmiti, ama yine de Krttr, bilinsizdir, zerinde duralm dedik. En iyisi belki de budur. Bunu ne yapacam? Bir taburu vard, ne eitebildi, ne disiplin verebildi, ne de onunla savaabildi. Bana bela edip karar vererek buraya geldi. Anlaynda byk amalara, byk disipline, byk komutanla balanma yoktur. Ayn ocuk gibi. Kyl insandr; bir sigara, bir kadn ona lmne kadar yeterlidir. yle altrm kendini, byk eyleri sevemiyor. Wekil Hoca bu yana ramen, bir asker gibi duruyor. nderliin karsnda nasl durmas gerektiini biliyor. Kendimi tam nder saymyorum, kimse nderlik yapmyor, herkes bama atm onun iin yapyorum, baka bir ey iin deil. W.M.: Hayr, Bakanm, siz bizim nderimizsiniz. A..: Halk Geici olarak idare et diyor. Kimse yok, birileri oluncaya kadar bu nderlii geici olarak idare edeceim. 60 yandasn, yine de disipline geliyorsun. Byle olmas gerekir, ama bu kz yapamyor, kendini ok dzenli tutamyor. yle de idare ediyorum. Sen olsan, bir Sovyet subay olsa, dakikada elik gibi ayaa kalkar. Ben bir soru soramyorum, sorsam alayacak. Asker byle olur mu? Ne yapacaksn, vursan da olmuyor. Sosyalizmde vurmak yoktur, deil mi? ocuk gibi zerime atlyorlar. Bunun iin are nedir? Mesele ardr. Profesr, durum budur, yine de inancn gl olmal. Krt meselesinde sabret. nderlik olmazsa ne yaparsn? Prof. H.M.: Tarih affetmez. A..: nderlik olmazsa, kendinizi ne yaparsnz? Prof. H.M.: lmdr. A..: Baka ne yapaym, benden ne isteyeceksiniz? Sylediklerinizi yoktan yarattk. Prof. H.M.: Yoktan yaratklarnz var, ondan daha gzel bir yaam olamaz Bakanm. A..: Hoca arkadalara da bakabilirsiniz, arkadalar da anlasnlar. Prof. H.M.: Bilinte birou bu dzeye ulaamamtr. A..: Diyelim bunlar anlamyor, bu nderlik ne anlama geliyor? nderlik olmazsa durumumuz ne olacak? Prof. H.M.: lmdr. A..: almalarm nasl gryorsun? Beni biraz anladn m? Sen bilimi bilen biri olarak benden raz msn, deil misin? almalarm anlyor musun, anlamyor musun? Prof. H.M.: Eer raz olmasaydm, bir kitabnz drt kez okumazdm. Bir arkada okudu, Bundan hibir ey anlamyorum diyordu. Anlamayanlarn drt kez okumalar gerekir. A..: Bravo! Prof. H.M.: Ben drt sefer okudum. Bu kitap benim iin tarihseldir. Bunun iin her okuduumda nemli noktalarn altn iziyorum, houma gidenlerin hepsini iziyorum. Burada ilk houma giden neydi? Btn Krdistan bugn yaklp kz haline getirilmi deyiinizdi.

A..: Biz buna ate diyoruz. Prof. H.M.: Bu ateten insan yapld. Bu atele insan geliiyor. Dorusunu syleyeyim, bunlar okuduumda ok duygulandm. Ne kadar byk bir dncedir dedim. Gerekten de lmtk, ama bugn yine yaama dnyoruz. Yaam da yalnz nderlik karabilir, bu syledikleriniz bilimseldir. A..: Bu sylediklerimiz bilimseldir. Prof. H.M.: nderliksiz hi kimse bir ey yapamaz. stersen kendini ldr, daraacna as, ne yaparsan yap. nderlik byk bir eydir, onun iinde bugn... A..: Syledikleriniz ok yerindedir aslnda. Sen bir kitaptan anlamsn; bunlara gnde bu kadar ders veriyorum anlamyorlar. Sen olsan vurup para para edersin. En byk silahlar gaflettir, bilinsizliktir. Sen de arp kalyorsun, Krt niye byle kalyor diyorsun. Dua edin ki, bunlar yava yava da olsa bu hale getirdik. Okumuyorlar; gereklikten, kendilerinden kayorlar, Krtlerin ilginlii byledir. Kendini dzenli, disiplinli klamyor. Beyin disiplinini de yapamyor. nderlik ideolojisi zerine hepsi bilinsizdir. mknlar da fazla yok. lk kez bu imknlar ellerine geiyor, okumaktan kayorlar. Prof. H.M.: Bakanm, yine baka bir ey daha houma gitti. Krte ad neydi? Yamur yadnda ortaya kyor, Onunla btn Krtleri grmek istiyorum diyorsunuz, kitapta yle yazyor. Yani Krtleri byle bir birlik iinde grmek istediinizi belirtiyorsunuz. A..: Gkkua. Yani kendini bayrana ulatrsn. Yalnz nderliin gc, imkn nedir, ne deildir? Bunu anlyorsan, lke iin de sylediin eyler dorudur. lke ok zengindir. Fakat lkeyi isteyen biri lkesini fazla sevmiyorsa, bamsz bir inanc da pek yoktur. Mesela kendimizi yoktan yarattk, ama bunlar kendilerine gvenemiyorlar, srekli gzleri dardadr, srekli Biri bizi kaldrsn diyorlar. Halbuki biri seni kaldrdnda senin deerin olmaz. Kendi kendini kaldrman gerekiyor. Prof. H.M.: Aynen yledir. Krtlk in Yaptklarmz Byk Gtr A..: Mesela, bu arkadalarmzn hemen hepsi byle. Amcam, daym, senin glgen altnda kendimi bytmek istiyorum diyorlar. Bu yanltr. Yunan gazetecisi bana bir soru sordu: Senin retmenin var m, yok mu? Sen kimden rendin? Okuduun son kitap kimindi? dedi. Eer bir hocam olsayd, imdi lmtm, yanl yolda olacaktm dedim. nk imdiye kadar hocalar Krtler iin herhangi bir doruyu sylememiler. Bu byk bir sorudur. imdiye kadar btn hocalar bize yanl sylemiler, dieri de btn hocalar dmandr. evremizdeki diller bizim iin deil, bu hocalar bizim iin bir ey yapamaz. yi ki, benim hocam yoktur. Hocam olsayd, beni yanl yola saptracakt, ben de lecektim. Ben kendi kendimin retmeniyim dedim. Hatta bir ey daha syledim: Yukarda tanr olsayd, beni yine yanl yola sevk edecekti. Allah da Krtler iin deildir, Krtleri artyor. Krtlerin Allah da onlar yanl yola sevk ediyor. Bunun iin ben kendi kendimin tanrsym. Sen nasl bu ii yapyorsun? dedi. Biz bir halkz, bin yldr nderliksiz kalmz, dman bizi byle vuruyor, yle korkmuuz ki dedim. Benden baz eyler renmek istiyordu. Grekler tarihi bir halktr ve byk bir devletleri vardr. imdi de bizden yardm istiyorlar. Bunlar nasl byle yaptn? dedi. Kendim byle yaptm dedim. Krtlk iin yaptklarmz byk bir gtr. Dnyann, dmann bizden rendikleri kadar arkadalarmz bizden renemiyorlar. nk yanl bytlmler; anne baba yanl bytyor, lkedeki retmenler yanl bytyor. Belki vicdann vardr, Krdistan zerinde birka ey syleyebilirsin. Grdn btn retmenler Krtler hakknda bugne kadar doru bir ey yapmlar m? Hayr! Prof. H.M.: Hayr, hatta Krt yoktur diyorlar. Yazdmzda da karalyorlar. A..: Deil mi? retmenlerin hepsi byle. Baz Ermeni olanlar var, onlar da Ermenistan iindedirler, bizi kendileri iin altrmak istiyorlar. Kendi karlar iin bunlar yapyorlar. Doru temelde Krdistan budur, Krt budur diyen yok. Sorunlarmz ok ardr. Gryorsun, Krtlere saygmz ok byktr, almalarmz da byktr. Btn arkadalar iin sy-

lemiyorum, drst olanlar da var, almak isteyenler de oktur; fakat sonuta kendilerini ok bytemiyorlar. Bize gerekli olan Krtl temsil edemiyorlar. Senin istediin gibi de Krtlk yok. Konsept diyorsun, bu ok byk bir Krt gerektiriyor. nderlik olmazsa bu konsept olmaz diyorsun. Dorudur, tek bama nasl yapyorum? Bu kadar yl yaptm. ki kiinin de kmas gerekiyor ki, ykm biraz hafifletsinler. Prof. H.M.: Siz olmadan olmuyor. A..: Bensiz olmuyor, ama her eyi benden istemek de olmuyor. Prof. H.M.: Olmuyor, hepsinin toplanp sizin de onlara nderlik etmeniz gerekiyor. A..: Yakn arkadalarmzn hepsi bama yk olmular. Size sylyorum: Bir Krde maa ver, kendini gnde on kat satar. Halbuki polislik, jandarmalk senin lmn iindir, airet reisi hainlik iindir, baban seni artr, dayn da seni kendi adam yapmak ister. Bundan fazla sana bir ey veremezler. Bunlar da hepsinden beter, aresizdirler. Mutlaka Birileri beni bytsn diyorlar. Kimse kimseyi bytmez. nsan ancak kendileri iin bytyorlar, o zaman da onlarn adam olursun. Senden herhangi bir hayr gelmez artk. Byle olmazsa, ayaklarm zerinde duramam, leceim diyor, sonra da gidip lyor. zgrlk ve bamszlk senin iin esas olsun dediim zaman, Ben ldm diyor. Sylediin plan yrtmeyi brak, bakamazlar bile, gleri yok. Ben inat bir Krt, bir insan olarak zerinde dursam olabilir, ki durdum; fakat sadece benimle de olmaz, bakalarnn da almas gerekiyor. Prof. H.M.: Dorudur. A..: Krtlk ile Krdistan sadece benim deil, hepinizindir. Ulusallndan, lkesinden kaan en byk haindir. Kendini inkr edersen, o zaman sana Rus askeri denilecek, sana da Kazakistan retmeni denilecek, Krtlerin deildir diyeceiz, eer Krtlnden ve lkenden kaarsan. Deil mi? Prof. H.M.: Dorudur. A..: Bunun iin Krtlk hepimize gereklidir. Krtlk olmasayd birlik olacak mydk, bu insanlar bir olur muydu? Hayr! lkesiz yaam da olmaz. Dnyada lkesiz olan var m? Yalnz bizim lkemiz yok. Halbuki lkemiz dnyann en gzel lkesidir. Ama dnyada tek lkesiz kalan biziz. En ar hastalk budur. Yine de yoktan baz eyleri yarattk, razsnz bunlardan, deil mi? Prof. H.M.: Razyz bunlardan. A..: Fazla bir ey istemeyin benden, versem de yiyemezsiniz. Hazrladm sofra, Halil brahim sofras gibidir. Sofra nedir? Yani zerinde yemek yediimiz... Prof. H.M.: Biz stol diyoruz. A..: Halil brahim sofras gibi ok zengindir, yani ne yersen ye bitmiyor, srekli hazrdr. Ben de PKK ierisinde byle zenginlik yaratmm; yani ne kadar yersen daha da vardr, bitmiyor. Fakat arkadalarn midesi, beyinleri hastadr, yiyemiyorlar. Ben ne yapaym? Beyinleriniz kaldramyor. PKK bilimi, ideolojisi byk deil midir? ok byktr, grdn. deoloji, maddiyat kadar deerli deil midir? Prof. H.M.: Daha kymetlidir. A..: Kymetlidir, deil mi? Prof. H.M.: Paha biilmezdir. A..: Altndan daha deerlidir, deil mi? Prof. H.M.: deolojinin deeri llmez. A..: Paha biilmezdir diyorsun. deolojinin deeri, zellikle PKK ideolojisi paha biilmezdir, deil mi? Prof. H.M.: Kimse lemez. A..: Profesrleri dinleyin, PKK ideolojisini biraz tanm, Altndan daha deerlidir, paha biilmezdir diyor. Okumaya bile tenezzl etmiyor arkadalarmz. te Profesr sylyor, ben sylemiyorum. Sana bask yapmyorum, okudun, deil mi? deolojiyi biraz tandn. Benim zorumla m geldin? Sana kendini PKKye sattn dediler, sen kendini PKKye mi sattn? Yok! Prof. H.M.: Sen kendini PKKye sattn diyorlar.

A..: Hayr! Sana para vermi miyim imdiye kadar? Prof. H.M.: krler olsun ki, hi yle bir ey yoktur. A..: Sen kendin yola kp geldin, deil mi? Prof. H.M.: Dorudur Bakanm. A..: Aknla, inancnla buraya geldin, deil mi? Prof. H.M.: nancmla, beynimle... A..: Kendin tanyorsun, ideolojinin ne olup olmadn biliyorsun. deolojinin deeri nedir, ne deildir, Profesrsn, biraz deerini biliyorsun. Maalesef bu Krtlerimiz deil bir kitap, binlerce kitap hazrlamm, okumuyorlar. Her biri dierinden daha gldr, beyinlerine koyamyorlar. Sen bir tanesini okudun, kendini bu kadar glendirdin. Bizimkiler bir tanesini bile beyinlerinde halledemiyorlar. Baka imknlar da vardr. Yalnz ideoloji deil, bizde politika da ok gldr. Prof. H.M.: Birincisini okuduumda, Abdullah calann ileri grll balkl yaz yazdm. Raporlamtm, bir fotokopisini de size gndereceim. A..: Gnder, gazetede de yaynlayacaz. Prof. H.M.: Drt yldr kartmm, fakat kimse bilmiyor. A..: Derhal yetitir. Prof. H.M.: Okuduumda o akam uykum gelmedi. nsann iinde ey olmazsa... A..: Ak. Prof. H.M.: Ak ve ikincisi de nasl syleyeyim? A..: Merak m ettin? Prof. H.M.: inde gayret olmazsa... A..: Gayret. Prof. H.M.: nsann iinde gayret olmazsa o insan deildir. A..: Dorudur, hayvandr. Prof. H.M.: Hayvanlardan beterdir, hayvann eti yenilir, insann eti yenilmez. A..: Hayvandan daha beterdir, lmtr. Prof. H.M.: lmtr. A..: Tamam. Prof. H.M.: Size yaamm anlataym. Yaamm ok kt geiyor. Profesrm diye yaammn iyi getiini mi sanyorsunuz? Hayr, ok zorludur. A..: Zahmettir tabii. Prof. H.M.: Sekiz kii iki kk odada yatyoruz. A..: Sadece o kadar m byk? Prof. H.M.: Yaam ok zordur. Zannediyorsunuz ki, durumum iyidir. Hayr! Akam yataa girerken yine kitab ap okudum. Baktm ki, arkadalar kendilerini yakmlar. Bu insanlar kendilerini Krdistan iin yakmlar. Bunlar Krtlerin ruhu ve yaamdrlar. nderlik de zerlerine yazm, eer ben de bunlarn zerine konuup yazmazsam... A..: Ben insan deilim. Prof. H.M.: Ben insan deilim. A..: Bravo! Mesela o kzlar on yedi, on sekiz yalarnda kendini yakmlar ve onlar anlamaya tenezzl etmiyorsan, o zaman sen insan deilsin. Btn arkadalara sylyorum: Binlerce kendini yakan ehitlerimiz var. Eer bu insanlar anlamyorsanz siz insan deilsiniz. Prof. H.M.: nsan deildirler. A..: Sen bir tanesini okumusun, o da ehitlerimizin kim, nasl olduunu daha grmemisin. Bu insanlarn zerinde bir ey yazmazsam ben insan deilim dedin. Prof. H.M.: Size gndereceim. Bir dier konu da az konuup ok yapmak gerekiyor. Ben yle anlyorum. A..: Bilip yapmazsan insan deilsin. Vicdann varsa yapacaksn. Prof. H.M.: Bilip yapmayan insann ls, dirisinden iyidir. A..: Tabii lm dirisinden iyidir. Prof. H.M.: O bilgin deildir. A..: Bravo, anlayp yapmamak namussuzluktur.

Prof. H.M.: Rahmetli Qanat Kurdo sylyordu. A..: Ne sylyordu? Prof. H.M.: Yol bilip arkadana gstermeyenin ls dirisinden daha iyidir diyordu. Bugn insanlar sana niye nder diyorlar? Sizi vmek istemiyorum... A..: Hayr, zaten ihtiyacm yok. Prof. H.M.: Birok nder grdm, akademilerini grdm, evlerine gittim. Herkes yiyor. A..: Ben bundan nefret ediyorum. Prof. H.M.: Bcekler gibi iine girip yiyorlar. ster padiah olsun, ister vezir olsun, ne olurlarsa olsunlar sadece... A..: Cmert deiller, vermiyorlar yiyorlar. Prof. H.M.: Yiyorlar, sonra datyorlar maln datan insanlar gibi. Sonra da alyorlar. A..: Tamam. Prof. H.M.: Bunun iin sizinki bugn yoktan varoluu yaratmak... A..: Bunun deerini bilmiyorlar. Prof. H.M.: Rusyadaki arkadalara, komnistlere sylediimizde, onlar size de dier arkadalara da Bunlar yaamn adamlar diyorlard. A..: Yeterli de deildir. Mesela Zeynep Knac Sizin bitmez tkenmez emek ve abalarnza karlk canmz bile versek yeterli deildir. Keke canmzdan baka verecek eylerimiz olsayd diyor. Yani cann veriyor, ama yeterli grmyor. Prof. H.M.: Partili bir arkadan evine gittim, annesini grdm. Oradan ayrldmda ok etkilendim. Bu insanlar ne kadar yldr parti saflarndadrlar, cann veriyorlar, maln veriyorlar... A..: Daha da yeterli deil. Prof. H.M.: Demek istediim toplum oturmu, herkes oturmu, hepimiz borluyuz. Ruslara anlattmda akllar balarndan gidiyor; Bunlar nasl insanlardr, kendilerini nasl yaatyorlar? diyorlar. ocukluumdan Beri Sosyalistim A..: Bu ii yaparken bedelini de istiyorum. Bulgur pilav ve bir bardak ayran bunun maadr. Bunun bedeli olarak PKKden bir ey istemiyorum. Bu ekmei de yaamak iin istiyorum. nderlik burada hibir eye tenezzl etmez. Yolda, rica ediyorum, bana bir ey ver, benim iin kendini yle yap demek doru deil. Ben, insana mthi veriyorum. ocukluumda da byleydim. Mesela tuzak kurup ku yakalyordum, cebimi kula dolduruyordum, etrafmda ocuklar toplanyordu, kular drt paraya blp her parasn bir ocua veriyordum. Bir ocuk, bir kuu dakikada yutabilir, ama ben yalnz yemiyordum. drt ocua veriyordum. Sosyalizm budur. Ben ocukluumdan beri sosyalistim. ocukluumdan imdiye kadar da veriyorum. Ama ilgin bir noktadr, bunlar yemesini bilmiyorlar. Ceplerine para dolduruyorum, bakyorsun, paralar dmana teslim etmiler. Blge bilanolarna bakyorum; iki yz, yz bin mermiyi, binlerce mayn ve her trden silahlar dmana teslim etmiler. Paralarn koruyamyorlar, silahlarn koruyamyorlar. Kahraman insanlarn tmn g yapmz, Haydi, disiplininizi gl yrtn diyoruz. Dman gibi birbirlerinin karsndalar. Yolda, dman karsnda gl olun, para bize ok gereklidir, ilk kez Krtlerin eline silah geiyor, deerini bilin diyoruz; onlar ise dmana teslim ediyorlar. Krtlerin durumu ite budur. Cebindeki paray da koruyamyor. Halbuki yoktan var etmiim ve halen Trk devletinin borlusuyum. Ankarada yl MT parasyla, onlarn korumasyla partiyi yaattm. Bu sahaya ilk geldiimde ne bir dostum, ne de bir kuru param vard. Gelenlerin hepsi ller gibiydi, kimse ben Krdm diyemiyordu, hepsini profesrler gibi yaptk. Hepsini donatlm bir ekilde dalara ulatrdk. Oralarda kendilerini koruyamadlar. Halen bir eyler istiyorlar. Heval, ne istiyorsun? diyorum. Yaam diyor. zgr yaam istediklerini sylyorlar. zgr yaam iin de birbirlerine ihtiyalar var. Dman gibi birbirlerine bakyorlar, deer vermiyorlar. Bir kz iin kendini on defa satyordun, zgr kzlar yannzdadr, niye deer vermiyorsunuz? diye soruyorum. Yaamay bilmiyorlar.

Silah ereftir, silah insann glenmesidir. Hepsi Silahlar kayboldu diyor. Yemekte de yle, on bin uval erzak dmana teslim ettiler, imdi de hepsi a kalmlar. O dalarda o kadar erzak emirlerindeydi. Bir kylden bir tavuk, bir koyun alsan seninle savar. Eski Sovyet nasl ykld? Deerini bilmiyorlard. Bu ben satacam dedi; o ben satacam dedi. Beyinden balad, ideolojiden balad, imdi de hepsi talan oluyor. Eski Sovyet nasl ykldysa, PKKde de herkes bunun peinde. nderlik olmasa, bu yaptm eyleri de yirmi drt saat ierisinde boa karacaklar. Krtlerde ihanet byktr. Sovyetlerde yurtseverlik glyd. kinci Dnya Savanda yirmi milyon ehit verdiler, imdi de ok ilgin satyorlar. Bu Krtler dne kadar kendileri iin en byk haindiler. Tarihte deniliyor ki, en ok haini olan bir halk Krtlerdi. Bu dorudur. nderliim olmasayd, bir rpda hepsini dmana teslim edeceklerdi. Bunun iin nderlik nemlidir. Sovyet Rusyas nasl elinizden gitti? Prof. H.M.: nderliksiz kald. A..: Krtlere nderlii yine yapacam. imi yrtyorum. nderlik yapabilirim, ama sadece benimle olur mu? Tarih deiti, ama yine de insan tam baarmal diyorum. Yaptm nderlik, lmsz bir nderliktir ve insanlk varoluncaya dek yaayacaktr. Bunun iin insan ok byk renmelidir diyorum. Bin yldr Krtlere bir nder kmamt, ilk defa kyor. Bunu yazlarnda belirtmitin. Dier nderleri, Barzaniyi, Talabaniyi nasl deerlendiriyorsun? Prof. H.M.: nder saymyorum. A..: Onlar nder deil, paralamann nderleridirler. Prof. H.M.: Krdistan tarihinde bugne kadar sizden baka hibir nder Krtlerin birliini kuralm dememitir. A..: Dillerin ucuna bile getirmiyorlar. Prof. H.M.: Tek bir gn bile sylememiler, zaten hastalmz da budur. Hangi kitab ap bakarsan bak, bunu dile getiren yok. A..: Sylememitir, tarihte de yoktur. Prof. H.M.: Irak Krdistan, ran Krdistan kuralm demiler. A..: Hayr, o da deil, onu da yapmyorlar. Ailem, benim airetim... Prof. H.M.: Dorudur, kandrmacadr. A..: Airetleri adna... Prof. H.M.: Bo, kandrma... A..: Kendi airetini besledi. Prof. H.M.: Rus bilginleri... A..: Krt nderlerini sylyorum. Barzaninin dncesinde kesinlikle Krdistan yoktur. Prof. H.M.: Bakanm, onlar Barzaniyi kandryorlard. Barzani okumam, ne yapabilir, ne edecekti? A..: Ama kendini nder sayyor. Prof. H.M.: Barzani iki sayfa yazmam, onu nasl nder yapacaz? A..: O, siz Krtlerin nderidir. Eski Sovyet de o kadar yardm etmiti. Prof. H.M.: Hayr Bakanm, Krtlerin nderi deil. A..: Belki imdi Bizim nderimiz deil diyorsun. Prof. H.M.: O zaman syledim, nderimiz deil, 1990dan sonra da her zaman nderimiz deil diyoruz. A..: 1990dan sonra deil, 1990dan nce... W.M.: Dorudur, 1990 ncesi onlar nder sayyorduk. A..: Onlar neyin nderiydiler? Airet reisiydiler, kadnn reisiydiler. Prof. H.M.: Tamam. A..: Kadnlarn reisi Krtlerin iinde yok muydu? Kadnlara gl reisliini yapmyorlar myd? Ben bunu sana sylyorum. Prof. H.M.: Grme gre, yeni eyler olmu. A..: Tabii yeni eyler olacak. Prof. H.M.: Bir tiyatro oyunu vard: Bir baln solunum sistemini bir adama takyorlar, bu adam deniz altna brakyorlar, dolayor, yzyor. Ona Balklar seni yiyecek diyorlar; o da

Hibir ey beni yiyemez diyor. Deniz kenarna ktnda, ona leceksin diyorlar. lmem, balklar gibi olmuum diyor. A..: Yani ne deniz altnda, ne de deniz stnde lmyor diyorsun. Prof. H.M.: lmyor. Bugn parti bu ekilde olumu. A..: Bu benim iimdir, bunun zerinde duruyorum, nmzdeki srete daha da zerinde duracam. Eer ben kendimi lmsz klmazsam tatmin olmam. O almay, alma olarak kabul etmem. Bu da bir doallmdr. Bu sylediklerin dorudur, biraz anlamsnz. Prof. H.M.: Dnyorum. A..: Akllsn. Prof. H.M.: Dn akam da uyumadm. A..: Bravo! Anlamsn. Bundan byle derin ve geni olacaksn. Yani o sylediin denizin altndaki, stndeki balk adam gibi olmazsa, ben yaam kabul etmiyorum, adam kabul etmiyorum. Bu benim adetimdir, tabiatmdr. Fakat yine de sylyorum; baka Krtler de yaratmak gerekiyor. Kendinizi yaratn. Gelip bizi ziyaret ettiniz, ok memnun oldum, umarm siz de memnun kalrsnz. Ben dierleri gibi ziyafetlerle ve maddi eylerle insan doyurmam. Dediin gibi en deerli ey de budur. En byk dnce paha biilmezdir. Ben insanlara akl veriyorum, bamsz siyasi bir kiilii veriyorum, insanlara bomba gibi gl bir kiilii vermek istiyorum. Bunlarn hepsi deerli deil mi? Prof. H.M.: yledir. En Byk G deolojidir A..: nsann erefi nedir? Bu deerli eylere ne kadar balsn? Arkadana ne veriyorsun? Biz bu ii yapyoruz. nsanlarmz baz eylere raz etmiler; sigara veriyorlar, iyidir diyorlar. Ucuz bir merhaba veriyor; Naslsn, iyi misin diyor, bu da tamamdiyor. Bir para ekmek, yemek veriyor, cmerttir diyor. Bir kahve veriyor; Vallahi iyi bir dosttur diyor. Krtlerin tabiat byledir. Bir maa veriyorlar; lme kadar sana minnettarm diyor. Minnettar olmak nedir? Sana borluyum anlamnda bunu sylyor. Ona bir kadn veriyorlar; Yaam budur diyor. Bunlarn hepsini bilimsel olarak tespit ettim. Ne sigara vereceim, ne selam vereceim, ne kadna erkek, ne erkee kadn vereceim, ne yemek vereceim. Btn bu eyleri reddediyorum. Krtler bunlarla kendilerini kltmler, kendilerini satmlar, deil mi? Bu Krtlerin psikolojisidir, bu Krtlerin sosyolojisidir. En byk bilimselliim buradadr. Btn bunlar yaktm. Merhabayla, sigarayla, bir yemekle, bir kadnla, bir erkekle, bir maala yaam olmaz. lk bata bunlar tespit etmitim. Ben kendim de renciydim, faklte bitirmitim, ama byle yaam olmaz dedim. Bir kadnla yaam olmaz, haramdr dedim. Maala da olmaz dedim, maa da braktm. Bir ideoloji gerekiyor dedim. Bir ideoloji iin on yl altm. En byk g ideolojidir dedim, onu yakaladm. deolojiden sonra kurum, kurulu lazmdr. Btn ilikileri ideolojik temelde, btn arkadalarmla ideolojik temelde iliki kuruyorum. deoloji olmadan bir sz bile syleyemedim. deolojisiz, hi bir arkadaa tek bir ey veremem. deolojisiz, sana naslsn dedim mi? lk sorum ideoloji zerineydi. Krtlere bu lazmdr dedim. Naslsn Profesr, gel sana iyi bir ziyafet vereyim, seni keyiflendireyim dedim mi? Kendini ideolojinin iine kat dedim, deil mi? Krtlere bu gereklidir deil mi? Sana yemek verseydim, ne kymeti olacakt? Prof. H.M.: Deeri yoktu. A..: Yoktu. Merhaba Profesr, naslsn deyip, seninle ahbap avuluk yapsaydm, bunun da fazla deeri olmazd. Prof. H. M.: Ucuzdur. A..: Ucuzdur, hem de ok ucuzdur. Bunu btn Krtler iin sylyorum. Kendilerini daraltyorlar. nderlik niye bir sigara vermiyor diye hepsi alyor. Kadn erkekle, erkek kadnla kamak istiyorum diyor. Keyfi bir yaam istiyorum diyorlar. Bunlar zehirdir, yersen leceksin, zaten bunun iin lmsn, kendini ldrmsn. Sana verdiim eyler nemlidir,

senin bin yllk derdinin ilacdr. Bu dorudur da, haydi ye diyorum. O zaman btn Krdistan onlarn oluyor. Krdistann yeralt zenginlii tmyle altndr. Eskiden kendini bir maa iin satyordun, Krdistann hepsi altndr ve senin nndedir. zgr erkek, zgr kadn her biri bir yaam gibidir. Haydi onu kabul et diyorum. Korkuyor, Yok, bunu kabul etmiyorum diyor. Ya partinin dorularn syleyeceksin ya da haram yaamdan uzaklaacaksn. Bu, nderliin kanunudur. Dnyada Krtleri insan sayan kimse yoktur, lkelerini kabul eden kimse yoktur. Byle bir Krtlk en byk ayptr. Ben de insanm, elbise giymiim, yzm insan yz gibi, kulaklarm teki insanlarnki gibi, ellerim teki insanlarnkinden diyebilirsiniz, ama maymunlardan betersiniz, sahtekrlk yapyorsunuz. nsanm diyen birisi lkesini bu kadar inkr edip kaamaz, halkn bu kadar rgtsz ve siyasetsiz brakamaz; insanm diyen birisi kendini ideolojisiz brakamaz. Senin sylediin gibi, yeme imeden nce ideoloji gelir. Prof. H.M.: Bu ideoloji dnda... A..: deoloji dnda ben insanm diyemez. En byk srarm budur, doru olan da budur. flas etmi bir yaam, dmann hizmetinde olan bir yaam, bir sigaraya, bir maaa, bir kadna bal yaam ben nasl kabul edeceim? Yine de fakirdirler, maa da sigara da yoktur. lkesiz kalsan, zgrlksz kalsan nereden maa alacaksn? imdi Krtlerin yzde sekseni isizdir. Maalesef yaam balarna bela olmu. Kendini ideolojisiz brakanlar hayvan gibidir, hatta daha da beterdir. Kusura bakma Profesr, derdimiz budur, ama iyileeceini sanyorum. Prof. H.M.: yileecektir, Bakanm. A..: Baz imknlar var, gven de var. Sen de Hoca, asker gibi ayakta duruyorsun, iyidir. Kzlar alyor, erkekler de alyor, ama Profesr iyi anlyor. Heyecanl msn? Bu seni byk bir yaama srklyor, deil mi? Doru olan da budur. Bu g byk bir almaya dnr. Bu bizim ilacmzdr; bu ilac iersen ideolojiye, yani salna kavuursun. Baka are bu dnyada var m? Krtlere ila var mdr? Hayr! Parti ideolojisi dnda Krtleri slah, iflah edecek, salna kavuturacak bir ey var m? Yok! Profesrn kendisi biliyor, yoktur. Prof. H.M.: Yoktur. Btn bilimler fanteziden oluuyor. Sizin fanteziniz gldr. A..: Bilim fanteziye baldr. Fantezi, heyecan, azim, irade... Prof. H. M.: Sende olmasayd bunlar yapmazdn. A..: Ak. Prof. H.M.: Ak gryor musunuz? A..: Tabii lke ak, insan ak, bilim ak yoksa bir adm bile atlamaz, parayla olmuyor. Prof. H.M.: Parayla olmaz, onlar bir hitir. A..: Bunun iin arkadalarmza sylyorum: Yeme imeyle, parayla, yetkiyle, Ben komutan olsam, memur olsam iyi olacam demekle devrim olmaz. Krt bunlarla insan olamaz. Kendinizi gaflete yatrmayn. Bunlar iyi anlayn. lkene, savamna, insaniyetine byk akn olmazsa insan olamazsn. nderliin ak, her eyden nce ideolojidir. Dnyadan anlamazsam dnyaya bakamam. Bakm anlamaktr, kime bakyorsam onu okurum. Gazeteciler, Hangi kitab okudun diye sordular. imdi hibir kitap okumuyorum, kime bakarsam onu okuyorum; yere, ge bakp okuyorum, dnyann hepsi benim iin bir kitaptr, gzmn nne gelen her eyi bir kitap gibi okuyorum dedim. Bu ok nemli bir noktadr. Attm her adm, gittiim her yeri kendime kitap yapyorum. Yaamn kendisi en byk kitaptr. Prof. H.M.: Bravo! Bu ok nemlidir. Krt tarihinde ilk defa bir nder yazyor. Ne kadar Krt nderi kmsa airetlerini amam, hibirisi zerre kadar yazmam. A..: Korkuyorum ki, beni tanmayacaksn. Prof. H.M.: Nasl tanmayacam, senin zerine yazyorum. A..: Sen bilirsin. Prof. H.M.: Benim grm budur. A..: Ben vgden nefret ediyorum. Eer anlama gcn varsa, ok iyidir. nsann kafas sersemleiyor, insan ok fazla anlayamyor. Eer anlarsan iyidir. Anlamak insana g verir. Krdistan ve Krtlk iin kendimi glendirmek istiyorum diyen birisi, benden binlerce kez g alabilir. Gc ve inanc varsa, ok daha fazla glenebilir, snrsz glenebilir. Bunun iin

mmknse yaz ki, oradaki Krtler de glensin. Rus diliyle yazarsan ok iyi olur. Zayf olduunuz iin glenmeniz gerekiyor. Prof. H.M.: Rusa yazacam. A..: Rusa yaz ki, orada bir milyon Krt vardr. Baka dostlarmz da vardr. Ruslardan birok dost da vardr, deil mi? Prof. H.M.: Dorudur. A..: Onlar da bizi tansnlar. Biliyorsunuz, biz sosyalistiz, ideolojimiz btn insanlk iindir, yalnz Krtler iin deildir. Dier insanlar da bu ideolojiye muhtatr. Tabii ideolojimiz enternasyonaldir, dar milliyeti deildir. Yazarsan yalnz Krtler iin deil, dier milletler iin de faydas vardr. Geliiniz iyi oldu, baka benden ne istiyorsunuz? Yeterli midir? Prof. H.M.: Baka ne isteyebilirim ki? Yeterlidir. A..: Bu toplanty senin iin dzenledik. Senin yaamna da, Eski Sovyet Krtlerine de bir g olacaktr. Prof. H.M.: Dorudur, Bakanm. A..: Bize lazm olan da budur. Belki dier nderlikler gibi insann zerinde duramam. Fakat siz buraya geldiniz, olumluluum da budur, saygm da bu temeldedir, baka trl insanlara sayg duyamyorum. Byk sayg, byk dnceyle balantldr. En byk sayg, en byk dnceyi birbirimize verdik mi sayg budur, baka bir ey deildir. Sahte eylere de fazla yaklamamak gerekir. Birbirimize byk dnceleri verdik. Getirdiin mektuba byk deer biiyoruz, iinde byk dnceler var. Bunun zerine sen de kendini glendir; ok yaz yaz, bizim gazeteler iin de yaz. Sen de kendini glendir, mtevaz ol, kendini fazla yal da grme. Bundan sonraki yan lkenin yoluna ada. Geldiiniz kyn ad neydi? Prof. H.M.: Kakaba. A..: Onlarn hepsine selamlarm syle. Onlarn hepsini de benim kuvvetimle glendir. Belki bize en uzak olan Krtlerdir, ama bir gn Krdistana geleceklerdir. Sizin araclnzla onlara selammz budur. Kendilerini bir gn Krdistana ulatrmalar iin belirtiyoruz. lke evimizdir, lke din ve imanmzdr, onsuz yaam olmaz. lke sadece bunlar da deildir; tarihtir, kltrdr, geleceimizdir, aydnlmzdr ve o olmazsa yaanlamaz. Bunun iin aydnln imkn, ak imkndr; bununla insan kendini glendirebilir, bytebilir. Doru olan da budur. Bundan daha doru olan var mdr? Bu temelde sana da baarlar dilerim, Hoca sen de bir ey sylyor musun? W.M.: mrmde grmediimi grdm, duymadm duydum. A..: Arkadalara iyi ders verdin mi? W.M.: Bilemiyorum, Bakanm. A..: Size syledii en nemli nokta hangisiydi? Sen ne anladn onlardan? Muh.: Rusya ordu sistemi, zellikle disiplin yan, istihbarat yan ve emir-talimat sistemi zerine ders verdi. Emir-talimat ile ordu balantsn geni aklad. Sonuta arkadalar baz eyler aldlar. A..: Yararlandnz m biraz? Muh.: Dorudur, Bakanm. A..: Ordularnn niye daldn anladnz m? Muh.: Bakanm, bu konuda bir tartma oldu, aklama da oldu. Esas olarak beyinde bozuldu. A..: Tamam, onu biz syledik. Muh.: deoloji bozuldu, eitimsizlikten ok bahsedildi. A..: Hepsi nderliktendir, nderlik gittikten sonra sistem altst olur, ayaklar da gider. Bundan sonra ne yapacaksn? lke akn var mdr? lkeyle misin, Krtlerle misin? W.M.: Evet, Bakanm. ocukluumdan beri Krtlerleyim. Ama yol bilmiyordum, ideoloji ve nderlik yoktu. A..: Dorudur, ben bunlar atm. W.M.: Halk yoktu. A..: Size glyorlard o zaman.

W.M.: Biz gcmz halktan alyorduk, savayorduk. Halkn ocuklarn alyorduk, byk bir zulmd. Yar yarya amacmza ulatk. Dnyada yapmadm bir ey kalmad; sadece tek bir ey kalm, o da silah alp lkemin dalarnda savamak. Bunun iin de savatm, birok halkla da savatm. A..: Savatn m? W.M.: Dorudur, Bakanm. Tek amacm lkem iin savamak. Bugn krler olsun ki, nderlik var, ideoloji var, her ey vardr. Sadece sava kalm. A..: Savalarn yetitirilmesi kalm diyorsun. W.M.: Evet, savalarn da kendilerini deil, dman ldrmeleri gerekiyor. A..: Savan bir kanunu da seni ldrmek isteyen dmann seni vurmadan nce, senin onu vurmandr. Yani sava bilimi lmek iin deil, ldrmek iindir. Bizim arkadalar Zaten biz kendimizi lme hazrlyoruz diyorlar. Bu, savaa ihanettir. W.M.: Niye bir Krt lp gitsin? Dman lsn. A..: Ne kadar ok dman ldrrsen, o kadar byk bir askersin. Askerlik bilimini baka nasl tarif edebiliriz? W.M.: Bilim gereklidir. Bir kitab okumazsan, zerinde almazsan dman tanyamazsn. A..: Dmann tanmazsan, nasl dmann vuracaksn? W.M.: yle olursa arkadan katledersin. A..: Bu gerillalarmzn bir usul vardr: Biz teoriyi sevmiyoruz, pratii seviyoruz diyorlar. Teoriyi bilmeyen birisi pratik yapar m? deolojiden kayorlar, Biz pratikiyiz diyorlar. W.M.: Olmaz. Rus generali Suvarov (Trklerle savaan general) diyordu. A..: Ad neydi? W.M.: Aleksandr Suvarov, Ben eitilmi bir ordumu, eitimsiz yz orduyla deitirmem diyordu. A..: Arkadalar neden renmeden kayorsunuz? Biz pratikiyiz diyorsunuz. Olur mu? Maalesef burada da kendilerini kandrmlar. renme disiplini yaratyor tabii. O ordu da asla dmez. Yani eitimli yz elli gerillan olsa, on bin dman askerine bedeldir. Derinlii ve disiplini ne kadar olsa da bundan kayorlar. Yanma gelmiler; Ben tabur komutanym diyorlar. Yapmayn arkadalar, bu byk bir ayptr. Askeri bilimden uzak bir kii olursa bu rezalettir. Byle yapmayn. Hatrnz krmak istemiyoruz, ama tecrbeler, askeri tecrbeler byktr. renmeden alma olmaz. Baka ne sylenebilir? W.M.: Disiplinsiz, nderliksiz... A..: nderliksiz... W.M.: man. A..: nanszlk. W.M.: nderliimize ve ideolojimize inancmz var. A..: Cesaret lazmdr, cesaret de var. W.M.: Var. A..: Fedakrlk var, o da lazmdr. W.M.: Yiitlik de var. Krt halkndan daha yiit bir halk dnyada yoktur. A..: Feda olma da vardr. W.M.: Her ey var. A..: Ne yoktur? W.M.: Okuma. A..: Okuma ve disiplin. W.M.: almalar gerekiyor, gece gndz okumalar gerekiyor. A..: Sadece okuma demeyelim. Dnme yoktur. Mesela sen yarn bir sava yapmak istiyorsan, biliyorsun, Rus generalleri sabaha kadar deil, tahmin ediyorum bazlar yllarca bir fikir zerinde durdular. Napolyona, Hitlere kar olduklar zaman da mthi dndler. yle deil mi?

W.M.: Gece gndz yatmyorlard. Daha nceden de planlar hazrd. Bugn mesela bir devletle sava olsa, nereden gideceklerini, nereden vuracaklarn, ka yerden vuracaklarn nceden planlyorlar, sonra komutana sunuyorlar. A..: Yani yapaca bir eyin zerinde daha nce bin defa duruyor. W.M.: Dmann her gayesini dnyor. A..: Tabii, komutann ii budur. Bu arkadalarmz yok diyor. Ben buna Donkiot tarz diyorum. Donkiot, yel deirmenine kar kl ekip saldryor. Bunu dman sanyor. W.M.: Deirmenle dvyor. A..: Onu grp hcum ediyor. Arkadalara gerilla usulnz budur diyorum. Dman karakolu budur, hcum edeyim diyor. Karakol yeraltnda yer yapm, etrafna tank koymu, mevzi etrafna da kum torbalar ve mayn brakm, etraf maynlarla evrilmi. Sen nasl gidip o karakolu zaptedeceksin? Donkiot usulyle kendini zerine atyor. Gerilla byle olur mu? imdiye kadar byle sava verdiler. W.M.: Bu cinayettir. A..: Onun iin bunlarn hepsi suludur diyorum. Ben on sekiz yldr bu mevzideyim, bam yerinde uygunsuz bir ekilde kaldrmadm, yerinde olmayan bir sz sylemedim. Ben korkuyor muyum? Hayr! Hepsi bama yiit kesildi. Ben sizi yiit yapyorum, ama siz beni ldryorsunuz. Arkadalarmz anlamyorlar. Teorisiz, nderliksiz savaacaklarn sanyorlar. Savaamazlar, hepsi lyorlar ve etrafn da ldryorlar. Bu byk bir sutur. Krttrler, almamlar. renmeleri iin ok byk bir sava veriyoruz, yava yava reniyorlar. Eski Sovyet askerleri gibi deiller, ama... W.M.: Dnya, gerilla sava karsnda arm durumda. Dnyann partimizle diyalog kurma ynnde ilgileri artmtr. A..: Eer bunlar anlasalard, Trk ordusunun belini krmtk. Eer verdiim derslerden tek dersi doru anlasalard, drst anlasalard, Trk ordusu imdi yklmt. Trk subaylar verdiim dersleri her gn okuyorlar, generalleri bile okuyorlar. Mesela dn televizyonda grdm: Generaller Krt ocuklarn dizlerinin zerine koyup yemek veriyorlar, eker veriyorlar, halk kendilerine yaklatrmak iin hepsi byle yapyor. Bizimkiler btn halk karttlar, kendilerine dman yaptlar. Dman subaylar da ocuklar her gn kucana alyorlar. Generalleri gnlk olarak askerlerinin iine giriyorlar, subaylar zaten asker iindedirler. Bizim sahte komutanlarmz askerlerini tanmyorlar; askerleri ehit dm, onlar zerine bir rapor yazmamlar, kalplerinde onlara bir yer yok. Krtler bu ekildedirler. Yine de slah olmalar iin bunlar kabul ediyorum. Yzde bir gzel bir zellii varsa, onu o noktadan glendirmek gerekiyor. W.M.: yi eyler oktur. A..: yi eyleri hakim klmak gerekiyor. Krt usulyle ldrmek olmaz. Fakat anlasnlar ki, onlar bu zellikleriyle kabul etmeyeceiz. Sen de borlusun. nk lkeyi inkr ettin, lke elinizden gitti. Sen de yapmazsan, seni niye kabul edeyim? lkesiz kalmsnz, lke iin alman yok. W.M.: Namussuz olurum. A..: Borlusun, borcunu deyeceksin. Yurtseverlik borcumuz yok mu? Var. W.M.: Borcum oksa neden kendimi adam sayyorum? Dman gelip malm alyor. A..: lkene geliyor; Ben her eyin sahibiyim, sen benim askerimsin, benim adammsn, suyun benim suyumdur, tarihin benimdir, sen yoksun diyor. Hatta sana bir i bile vermiyor. Senin lkende sana bir su iirtmiyor. Bunu grmezsen, buna kar savamazsan, seni neden namuslu bir insan sayaym? Ben yalandm, sam beyazlanm demeyeceksin. lkenin yolunda olman gerekiyor, bu benim iin nemlidir. aban bu ynl olacak deil mi Wekil Mustafa? Wekil Mustafa lkenin yolunda olmazsa, bu sahtekrdr diyeceim. Sonuna kadar lkenin yolunda yrmezsen, seni kabul etmiyorum. W.M.: Be yz, alt yz yl nce Timurlenkin torunu ok akll birinin yanna gidiyor. O da ona Halknn fikrini yannda tamayan insan, insan deildir diyor. A..: Bunlar yiitlik meseleleridir. Yiitlik meselelerinde byle olmaya mecburuz.

erefimiz Yiitliimizdir. W.M.: Dorudur. A..: Asker de yle deil mi? Asker nedir? Her eyden nce lkesi iin... W.M.: lkesi iin, halk iin, namusu iin... A..: lkesinin zgrl, bamszl ve halk iindir. Asker, sava budur, bundan baka bir ey deildir. Size tek bir cmle syleyeyim: Asker ve sava nefes nefesedir. lkesinin, halknn bamszl iin byleysen savasn, namussuz deilsin. lkenin zgrl ve bamszl iin bilim gereklidir, disiplin gereklidir, silah gereklidir. Bunlar eline ulamsa, nefes nefese zerinde duracaksn. Askeri yaam bu deil mi? Askeri yaamn erevesi budur. Disiplin, bu ereve zerinde nefes nefese ayann zerinde durmandr. Eer eref istiyorsan, eref budur. Ben hastaym, ben byleyim denilmemeli. Fiziki hastalk bakadr, uygun yer bulunur, ama sen salamsn. Bu dersleri anlamazsanz, bu dersler zerinde kendinizi yapmazsanz katiyen bizden af istemeyin. Size ak sylyorum: Sizi zorla devrimci, asker, sava yapmyoruz. Savalk, her eyden nce ereftir. Savalk lke deeridir, savalk halkn zgrldr, savalk insanlmzn oluumudur, savalk bilinliliktir. Bilin olmadan savalk olmaz. Sava taktiktir. Taktik; yirmi drt saat nasl dnr, nasl yaar, nasl savar diye dnmektir. Doru dnme, doru yaama, doru savama... Kim byle yaparsa o askerdir. Bunun iin, bir eli giderse Bir elim yeterlidir der; bir aya giderse Bir ayam yeterlidir der. Gerek savalk budur. Sava ok itendir. Tek bana da kalsa, Sonuna kadar direneceim der. ok dncelidir. Nasl dmanna vuracan dnr. Dmanna vuramayan sava, sava deil, sahtekrdr. Savalk lmek iin deil, vurmak iindir, dmann ldrmek iindir. Bunun dndaki tm savaln tanm yanltr. Ama zerine bu kadar askeri dersler aldnz. Hem teori, hem pratik dersten sonu alan, PKK ve Krdistan savas olur. Byle savalar bir grup da olsa, elli kii de olsa bir lke iin yeterlidir. Tarihin tecrbesi de budur, nderliin tecrbesi de budur. Bu meseleyi birbirine kartrmayn, bu meseleyle imdiye kadar yaptnz gibi oynamayn. Bir kez daha bizi byle uratrmayn ki, zerinizde byle sert durmayalm. Doru olan dorudur. Anlaml erevesiyle tarif ettiimiz biimde kendinizi yapacaksnz. Bu ereve dnda yaamanz haramdr, savanz da haramdr. Doru olan bu ereve zerinde ne kadar bilinlendiysen, ne kadar ruhunu yaptysan, ne kadar hazrln yaptysan, o kadar yaama layksn, o kadar savaa layksn, o kadar baarya layksn demektir. Bunun sonucu da zafer ve mutlaka zaferdir! 10 ubat 1998

KEND TARHN Y BLMEYENLER GELECEE DE ANLAM VEREMEZLER Abdullah calan: Trkiye panik iinde. Kendini uluslararas kuatmada hissediyor. te de gnlk istikrarszlk telalandryor. Gelimeler hzlanabilir. Trkiye iin iyi bir tarihi gndemi, iyi bir dnemi byk oranda yarattk. Koullar da giderek daha elverili hale geliyor. Yine arkadalarn dersi de nderlik gerei; sanrm daha ok sorular buna ynelik olacak. Gerek ykseltilen devrimci ulusal nderlik, gerek bunun uluslararas etkileri u anda ok tartlyor. Birinci elden beni sorgularsanz iyi olur. in dedikodu ynn aan deerlendirmeler epey katk sunabilir. Sayn Hasretyan, tabii herhalde konu ile ok daha yakndan ilgili. Bugn sizlerle derinliine sorgulayacamz sre nemli. Yakn dnem tarihisi olarak klasik Krt nderliklerini biraz incelediiniz kansndaym. Fakat bizim durumumuz ok farkl. Deerlendirmek iin byle yz yze kapsaml bir grme zarurettir, arttr. Ben hibir soruya cevap vermekten kanmam. En mahrem denilebilecek tm hususlara aklk getirebilirim. Buna ihtiya da var. zellikle aydnlar olsun, uluslararas ilgili evreler asndan olsun, en ok sorguladklar bir dnem oluyor. Umarm sorularnz buna yant oluturabilir. Yant konusunda sizi aydnlatabilirim. Sayn Kayann da tabii yakn dnemle ilgili ok derin ve deerli gzlemleri var. Yakn dnemi deerlendirmeleriniz gereki, ama onu zellikle bu son srete kyaslamal bir biimde deerlendirmekte yarar var diye dnyorum. Yaar Kaya: Haklsnz, Bakanm. A..: Tarihi bugnle biraz mukayese etsek kamuoyunun hayli ilgisini eker. Anlatm biraz daha tamamlanp yetkinleebilir. Bu adan sizin sorularnz ve bizim de karlatrmal yapabileceimiz bir zmleme k tutar ve birok yeni dnceye, yeni tartmaya yol aabilir. Y.K.: Bu sylediiniz tabii doru. Ben byle bir dnemde tekrardan sizi ziyaret etme imkn bulabildiim iin, misafirlerimle birlikte gerekten byk mutluluk duyuyorum. Uzun zamandr yaz yazyorum, fakat bugne kadar hep unu yaptm: ncellikle sizi ve Krdistan Devrimini her gn biraz daha iyi renmeye alyorum. Bu gerektir. Okumadm kitaplarnz var, onlar okuyorum. A..: renmenin ya da yoktur. Y.K.: Yoktur. Onu yapmaya alyorum. Yaz hayatm sresince de unu yaptm: ncelikle Krtlere biraz Kemalist ekirdei tantmaya altm. Bizim buna ihtiyacmz vard. ok ak itiraf edeyim ki, Trk devletini, dman elli yamdan sonra biraz daha iyi tandm. Bunda sizi ziyaretlerimin de byk pay oldu. Krtlerin, Kemalist ekirdei ve bu takm tanmaya ok ihtiyalar vard. Biz bunu belki mr boyu derinletireceiz. Gen arkadalarmzn bunlarn stnde dnmeleri, tanmalar ok gerekli. kinci yaptm ey, Kuzey Krdistandaki ihaneti biraz tehir etmeye almakt. Elimden gelen imknlar nispetinde bunu yapmaya altm. Bunun iin de mutluyum. yi bir ey yaptm da dnyorum. Bugne kadar sizinle ilgili, PKK ile ilgili bir ey yazmadm. Bundan sonra byle mukayeseli bir tarih anlay iinde bunu yazmaya hazrlanyordum. Mesela, M. Can Yce severek okuduum bir yazardr. Cezaevindedir, ideolojik yazlar yazyor. Onun ideolojik yazlarn ok severek okuyorum. Doudan Ykselen Gne isimli bir kitap yazd. O kitab okudum ve kendisine bir mektup yazmay dnyorum. nk kitapta mthi yanllklar tespit ettim. Bakann biyografisini yazmak size dmez diyeceim. Bakann yannda yirmi yl kalm arkadalarmzn bunu yazmas lazm. Hepimiz Krdistan Devriminin dorularn korumak, sylemek zorundayz. Bizi glendiren, bize g verecek olan da budur. Gndem Gazetesini kardmz zaman arkadalar bana dedi ki, Abi, biz senin de yaz yazman istiyoruz. Sadece gazete sahibi olmak, idareci olmak, her gn burada bulunmak kfi deil. Ben nasl yazlar yazmalym diye dndm. Rahmetli Musa Anter derdi ya, Benimkisi biraz bulvar tiyatrosu. Gerekten byk bir mizah yazaryd, byk bir tarihiydi. Krdistann byk dervilerinden biriydi. Ben onun bu yanlarn oka yazdm. Krtler arasnda ideolojik yaz yazmay seven ok insan var. Genliimden beri ideolojik mnakaalar ve ideolojik yazlar gryorum. O zaman ben baka bir ey yapmalym diye dndm. Kendime gre bir yol, bir stil bulmalym ve bunlar yazmalym dedim. Bugn ok

ak bir ekilde syleyeyim: Halkmz bu ii sevdi. Benim yazlarm okuyorlar. Bir eve gidiyorum, ev kadn, Sabahki yaznzda bu vard diyor. Tabii bu beni mutlu ediyor; bana verilecek en byk hediyelerden bir tanesi bu. Buna devam edeceim. Biraz konutuum gibi yazyorum, biraz sade yazyorum, biraz insanlarmzn holanabilecei eyler yazyorum. Hepsi bu. Bakanma, hak veriyorum ve sz veriyorum. Bundan sonra o ekilde devam edeceim. A..: Bu yaadmz srete eski ve yeni devrimci kuan ilgin bir bulumas var. Siz bunlara ender tank olanlardan, ulaanlardan birisiniz. Y.K.: Sa olun. A..: Deil mi? Y.K.: Evet, evet. A..: Mukayeseli anlatm hayli ilgi ekebilir. Eletirisel olsun. Burada ne ucuz yergilere, ne ucuz vglere ihtiyacmz var. Fakat olup biteni deerlendirmek aydn sorumluluunun gereidir. Kald ki, ok nemli bir politik misyon iinde bulunuyorsunuz. Bunlar hayli ilgi eker, umarm halk okur. nk olduka kendisini ilgilendirir. Hem de en hayati konular kendi gereini ilgilendiriyor. nceleme dzeyiniz fena deil. Epey bir birikimle birlikte, bu kadar younlama gereini duymanz doru ve gereklidir. Gerekten gnmzde yzyllarn makus talihi yeniliyor. Tarihi yenilenme var. Bu hem heyecan veriyor, hem ihtiya gsteriyor. Bundan uzak durmak, yaamdan uzak durmaktr. Dnk heyecan duymamak insan zne de ters der. Krt olaynda, Krt gereinde byk bir demagoji var. in acsn bilmeden, herkeste byk bir ucuz kahramanlk var. Bu son derece sakncal. Dikkat ekmek istediiniz u hususlar iyi anlyorum: Onlarca yl zindan pratiiniz olmayabilir. Fakat her ey ancak kendi dneminde anlam bulabilir. Yaadnz dnemlerde Kemalizme kar sylenecek bir iki sz, bugnn byk bir eyleminden az nemli deildir. O zaman geirilen birka haftalk zindan pratii, imdiki birka yldan az nemli deildir. Yani dnemin kulaklar sar eden, nefes aldrmayan zellii dikkate alnrsa, ne yaplmak istendii, anlamnn ne olduu daha iyi anlalabilir. Bu fazla takdir edilemiyor, nk her ey bugne gre deerlendiriliyor. Krtlk iin bir iki ey sylemisin, ok mu nemli? imdi herkes sylyor, herkes teorisini yapyor. u anda bizi bile beenmeyen, iimizde bile bizi beenmeyen kyor. Nasl iyi komutan olduunu, gerekleri nasl daha iyi dile getirdiini sylyor. Fakat gaflet urada: Bunun tarihini bilmeyenler kesinlikle becerikli olamazlar, bir eyler baaramazlar. Syledikleri demagojiden teye gitmez. Szm ona syledikleri yneticiliin de, komutanln da kesinlikle bir deeri yok. nk onun temel znden haberleri yok. Kendi tarihini, onun geliim diyalektiini iyi bilmeyenler zaten gelecee de anlam veremezler, gnmz de deerlendiremezler. Hata stne hata yaparlar ve bu tipler en tehlikesidir. Bir de buna ne oldum delisini eklersek, bir sr erken iktidar hastal kar. Sradan bir gelimenin bile bizim iin bayram olduu dnemler vard, ama imdikiler beenmiyor. imdi btn bunlar derin bir gafletle ancak izah edilebilir ve buna frsat vermemek gerekiyor. Herkes gerei tam olduu gibi alglayabilmeli. Aclaryla, zntleriyle, mutluluuyla, sevinciyle ne ise onu anlayabilmeli. Drst olmal, terbiyeli olmal ve bugn iin yapabilecei bir katk varsa, onu gerekten laykyla gsterebilmeli. Yani unu sylemek istiyorum: Biraz tarihten anlyoruz, hata yapmamaya alyoruz. Gnmz de byk lde devindiriyoruz, hareketlendiriyoruz. Herkese hakkn vermek benim iin esastr. Bu konuda bir adaletsizlik, abartl bir yaklam iinde olduumu sanmyorum. Gnmz bu adan biraz da final srecine benziyor. Btn gelimeler -ciddi bir hata yapmazsak, bir talihsizlik olmazsa- 2000li yllara daha yrekli, daha inanl ve daha baarl yaklaabileceimizi gsteriyor. Takdir edersiniz ki, yllarca her ey neredeyse yreinde sakl kalm, btn umutlar boa gitmi, ne yaplmak istenmise baa byk bela olmu. Bir olgunun kendini zme doru gtrmesi heyecan vericidir. Bunu ok iyi anlatmak gerekir. Sayn Hasretyan da sanrm ayn yaklamlara sahiptir. Bizim aclarmz biliyor. Kald ki, kendi halknn acsn da ok iyi biliyor. M. A. Hasretyan.: Biliyoruz, fakat hakkndan gelemiyoruz. A..: Gn grm kiilerdensiniz. Birok devrim grdnz, bizzat atein iinde de yetitiniz. Ermeni halknn soykrmn sizden daha iyi bilemeyiz. Herhalde onlarn aclar sizin y-

rekte de vardr. Bizim halkmzn zerine de en deerli kitaplar yazanlardansnz. Sizin sanrm bu gnleri biraz daha derin grme ihtiyacnz olabilir. Biz size sonuna kadar zerimize deni gstererek katkda bulunmaya hazrz. Yenilii grmek gerekiyor. Klasik llerle yaklamak, bu gn tam anlamada yetersiz olabilir. Bunun iin bu geziniz nemli. Sizlerle bulumamz olduka nemli buluyorum. Hatta sizin buraya gelme isteminizi duymadan nce acaba gelebilir mi diye dndm. Bulumamzn gereklemesi de anlaml. Yani tarihi incelemeler deerlidir. Ama yz yze bulumalar daha deerlidir. Tahmin ediyorum siz de Eiriyanlardansnz. Eiryanlar Ermenilerdir deil mi? eref Airyan.: Bakanm, eiri... A..: Ermeniler sanrm Eiryan diyor, ama fark etmez. .A.: Dorudur, fark etmez. A..: Siz de orada bydnz diye sylyorum. Siz de tarihi konular zerinde duruyorsunuz deil mi? Uranz bu muydu? .A.: Evet. Krt ve Krdistan tarihi zerine Gney Krdistanda 1961 ylndan 1988 ylna kadar bu ile uratm. A..: Doktoralnz m var? .A.: Evet. 1988den bu yana arkadalar arasndaym. A..: Yani politikac oldunuz. .A.: Evet, politika ileri... A..: Bizim iimizin iisi oldunuz demek. .A.: Evet, Bakanm. lke iin, lke dna ktm. A..: Tabii yerinde bir i. Bir profesr iin de, bir oban iin de lke gerekli. oban buna ne kadar ihtiya duyarsa, sizin de buna ihtiyacnz var. Profesr lkesiz, halksz olmaz. .A.: Halkmz bamsz olmazsa, bakalarna hizmet ederse, profesr de evinde oturursa, bu doru ve kabul edilebilir bir ey deildir. A..: Bu en byk ayptr. .A.: Evet, en byk ayp buradadr. A..: Ancak sizin birok adan nclk etmeniz nemli. .A.: Evet. A..: Belki fiziki durumunuz imkn salamaz, ama elinizden geldiince yapacaksnz. Kald ki, bu i insan yceletir ve yeniler. Bunun iin sizin de bir heyecannz var. Doktoralnz varsa ok iyi. Bunu da devam ettirebilirsiniz. 1990dan bu yana zellikle neden Gney Krdistan bu hale geldi? Bunun zerinde durmasanz byk bir yetmezlik olur. imdi Gney kendisini faizme yaknlatrd ve bir oldu. Orada byk ve ar bir sava var. Bir devrim iinde biz yeni bir devrim yaptk. Gneyde yeni bir devrimin admlar henz atlyor. Bu seni de ilgilendiriyor sanrm. Bunun zerinde de durulabilir. Birka sorunuza cevap verebiliriz. Mahmut Baksi de sorular sormutu. O da bir aydndr. Biraz daralmt, biraz rahatszlklar da var, ama gnlden devrimimiz zerinde durmak istiyor. Biz hatrn krmadk. Hatta nasl istiyorsa biz emrine hazrz dedik. Eski aydnlarmz, yurtseverlerimiz ne isterlerse emirlerine hazrz. Yeter ki, istesinler. Bu giriten sonra isterseniz sorulara balayalm. Sanrm vaktimiz bunu gerektiriyor. Hasretyan, isterseniz sizinle balayalm. Uygun mudur? Y.K.: Uygundur. A..: Daha sonra hepinizi srayla cevaplandralm. M. A. Hasretyan.: Maalesef Trkem zayf olduu iin sorular Rusa yazdm, fakat ksaca Trke sorabilirim. A..: Anlarm. M. A. Hasretyan.: Sayn Bakan, birinci sorum yle olacak: 15 Austos 1984 ylndan sonraki dnem yeni bir dnem, yeni bir aama saylabilir mi? Hareketimiz Krdistan Paralarn Ruhsal Btnle Kavuturdu A..: Her eyden nce, deerli dostumuz Hasretyanla bulumay nemli buluyorum. Yakn dnem tarihisi olmasndan cesaret aldmz belirtebilirim.

Sorduunuz soru, 15 Austos Atlmn her ynyle deerlendirmeyi gerektiriyor. Bu, sizi de sanrm yakndan ilgilendiriyor. Biz bu dnem savamnn 14. yln da dolduruyoruz. Byk ihtimalle 15. ylna da byk bir sava hzyla gireceiz. 15. yl da en kapsaml ve scak bir yl olarak geebilir. Tabii 30. yla da girebilir, yakn bir dnemde sona da erebilir. Kesin bir ey demiyorum. Ama geriye dnp on drt ylda yaananlara baktmzda, sylenecek ey ok var. Tarihiler, aydnlar, siyasetiler bu dnem karsnda fazlasyla suskunlar. Bunun baz nemli nedenleri var. Hi biri buna hazrlkl deildi. Yani sanki gkten bir ta dt, sarst, bir zelzeleye yol at. Halk da hazr deildi. Bu admn sonunun byle gelieceini ben de kestiremezdim. Bana gre devrimci anlay, devrimci planlarmza gre ok daha tertipli ve az hata yaparak geliebilirdi. On drt yl abalarm bu kadar sergiledikten sonra sonucun ok daha byk olmas gerektiini her zaman sylerim. Krt kiiliinden kaynaklanan ok ciddi yetersizlikler ortaya kt. phesiz baz gl yanlarda ortaya kmtr, fakat askeri sanat olarak, onun da nkoulu olan siyasi temelde verileni derinliine zmseyerek, bu sava istediimiz gibi yrtemedik. Bunu her eyden nce belirtmeliyim. Aslnda bunun dev gibi imknlarn hep hazr tuttum. lk adm atldndan, ilk kurun patlatldndan tutalm u ana kadar hazrlk ok kapsamldr. Belki dnyann hibir ulusal kurtulu savamnda olmayacak kadar hazrlklarn bizzat ok byk bir dirayetle gerekletirdim. Sanmyorum tarihte baka bir misali olsun. zellikle bu hareketin, hamlenin sreklilii ve ykseltilmesi asndan bu olumlu oldu. Fakat ii biraz doldurulsayd, militan ve komuta dzeyinde de deerlendirilseydi, tarih bambaka geliebilirdi. Ama buna ramen, bu adm esasta roln oynamtr. Kukusuz bir tarih yaratlmtr. lkalardan tutalm ortaaa, yaknaa kadar olsun, ada, gncel Krt hareketleri asndan olsun, kendine zg en kapsaml ve ilk olma zelliini gsteren bir harekettir, bir dnemdir. zerinde giderek daha kapsaml durulaca kansndaym. Daha imdiden bu adm, bu dnem btn Krdistan ve diasporadaki Krtleri de sarmtr. Bu admn ilk kazanmlarn yle belirtebiliriz: Bir, Krt sorunu bununla uluslararaslamtr. ki, Krt sorunu Kemalistler tarafndan bile artk itiraf edilecek bir noktaya getirilmitir. , Krtlerin kendileri kapsaml bir biimde kendi sorunlar ile tantrlmtr. Drt, btn Krt isyanlarnn bana gelen ksa bir srede yenilme ve ardndan ok daha kt yklma, byk umutsuzluk ve inanszlk ierisine girme kaderine son verilmitir. Bu dnem yenilmez bir karakterde gerekletirilmitir. Ki, bu ilktir. ok isyan olmutur, ama isyanlarn hemen hepsi yenilmitir ve yenildiklerinden sonra da bir enkaz ortaya karmtr. Ki, o enkaz Krtlerin daha da boulmalarna, nefessiz kalmalarna yol amtr. Biraz bunlarn bilinciyle bu sreci ynlendirmeye ve ynetmeye altm. Enkaz olmamak, yenilmemek, yenginin, baarnn mthi tarzn ve tekniini ortaya karmak, btn isyanlarn bana gelen talihsizlii bunun da bana getirmemek iin olaanst ve biraz da kendime zg bir tarzla ynetmeye altm. imdi benim karmda Trkiye Cumhurbakan Sleyman Demirel var. Bizim atmz adma 29. isyan ismini takt. Sleyman Demirel baa geldiinde, Btn isyanlar yenmiiz der. Trkiye iinde de byk ihanetlerle, komplolarla bu yeni dneme balad. Bize kar faist komploculuu dayatarak, hibir hukuk ve insani gerekeyi gz nne getirmeden en kirli savalarndan birisinin sorumluluunu stlenerek gelen Demirel, Bu isyannda sonunu getiririm amacyla geldi. Bu demektir ki, btn Trkiye egemenleri bu anlay temelinde zerimize ekilmeye alld ve gerekten halen yenilme durumu yok. Kendilerini kandrdlar. Son srelerde Hakkaride kitleyi bastrdlar. Mustafa Kemalin, Trk Ulusal Kurtulu Sava iin, zmirde yapt konuma gibi, bu da douda Biz ikinci byk ulusal kurtuluu saladk diye konuma yapyor. Kendilerine gre adeta bir senaryo oluturdular, onu seslendirmeye altlar. Tabii onlar eski Krde, eski isyanlara bakarak hep kendilerini kandrdlar. Btn sylemleri, btn senaryolar eski Krt klasiine gredir. Krt bakaldrr, biz ezeriz, gerisini de istediimiz gibi tamamlarz dncesine sahipler. Aynsn bizim bamza da getirmek istediler. Tabii burada yine benim ahsi almalarmn fark vard. Bu i tamamen Krt gereinin derin zmlenmesi ile yrtlmektedir. Yani olduka bilimsel bir temelde yryor. Bunu

kendileri kestiremiyorlar, halen zebilmi deiller. Bu iin sr ne, nasl yrtlmektedir? Bunu aklamaya alyorum. Her zaman kendime sylediim bir sz var: Yaamm sresince yenilginin olmayacana dair eminim. Bu, iki kere iki drt eder gibi bir eydir. Benim bu konuda hem byk tecrbem var, hem de inanlmaz lde kendimi koullara gre yrtmekteyim. Yani yaptm ite binde bir gerileme imknna bile geit vermeme biiminde kendimi rgtlemi, kendimi gerekletirmi bulunmaktaym. Bu erevede bu dneme bakarsak, phesiz birok ulusal kurtulu hareketi iin, bir zafer iin belki bu kadar aba yeterliydi. Ama Krt sorununun kendine zg ynleri nedeniyle yetmedii ak. Halen bastrlma tehlikesi de vardr. zellikle benim adm etrafnda gelitirilen komplolar, suikastlar, boa karmalar ok yaygn. Bu konuda tehlike olabilir. Tehlike derken tmyle yenilir, boa gider demiyorum. Tereddt uyandryor. Krtler her an kendi kendilerini mahvedebilecek zelliklere de sahipler. Ak belirtmeliyim ki, Krtlerin halen dirayetli, ne yaptn bilen gl simalar olumu deil. Hepsine u szleri sylyorum: Yeter ki, bir halkn gelecei iin bir hizmet olsun. Sadece birlik iin bana emir verin, yerine getireyim. Bunu bile yapmyorlar. Sayn Barzani, sen Krtler iin benden bir talepte, hayrl bir talepte bulun, ben senin emrindeyim diyorum. Kuzey Krdistanl glere, ahsiyetlere sylyorum: Birlik iin bir modeliniz varsa, ben size beyaz kt imzalayaym, iini siz doldurun, yeter ki birlik olsun ve ihanete gtrmesin. Yine ses yok. Burada ac bir gerek olan, Krtlerdeki nderliin ok tehlikeli bir konumda oluudur. Kendini yabanc iradeye oktan direkt veya dolayl balamtr. Tehlike bandan byk, onun iin insan kesin konuamyor. Kendi iimizde de bunun rnekleri ok. Her an ahsi bir meseleden dolay, hatta kafas bozulan ikinci gn soluu dmanda alyor. Krdn karakterinde bunlar var. M. A. Hasretyan.: Vardr. A..: Vardr, var olmaya da devam edecektir. Bu nasl nlenebilir diye srekli byk bir aba sz konusu. imdi bu kaytlar da dtkten sonra, bu hamle sreci herhalde Krt tarihinde, hatta devrimler tarihinde, Ortadouda etkileri giderek byyen ok nemli bir gelimeye adaydr ve srecee de benziyor. Blge iin, uluslararas alan iin etkisi nedir? Buna fazla deinmeye gerek duymuyoruz. Ama yalnz Krtler iin sylersek, zaten halkn u andaki cokusu gz nne getirildiinde, umudu da baar hrs da en fazla olan bir dnem yaanyor. Halk, hatta sradan savaanlar benden daha fazla baarya kendilerini inandrm durumdalar. Ben gerekten hi birisi kadar heyecanl deilim. Baary da kolay grmyorum. Ama herkes ha bugn, ha yarn zafer gndr diyor. Byle inanmlar. Bu nedensiz de deil. lk defa bu kapsamda bir gelimenin gereklemesi, tarihte ei grlmemi btn bu operasyonlarn sonusuz braklmas, inanc srekli gelitiriyor. in en nemli yan bunu bilmeleriydi. Bilerek sorumluluklarn yerine getirselerdi daha iyi olurdu. Tehlike burada zaten. Biraz da bunun btn yk halen bana ylm durumda. Ama buna ramen, ahsmla da bu sre devam ederse kesin baarya inanyorum. nancm balangta hakllktayd, doruluktayd, ama imdi bizzat pratiin kendisi de baarl olunabileceini gsteriyor. Yakn dnem katliamlar var. Dier rneklere fazla deinmeye gerek duymuyorum. Helenler Anadolunun en eski halklarndand. Bir iki isyan da etmediler, tasfiye oldular. Asurilerde, Sryanilerde isyan bile diyemeyeceimiz baz kprtlar olduunda, onlar da tasfiye edildiler. En bilinlileri Ermenilerdi. Ermeni ulusal hareketi 19. yzyl sonralarnda gelitirilmeye alldnda, 1915te katliamla adeta tarih sahnesinden yok edildiler. Ermeni halknn yaad yerler asndan sylyorum. Krtler de aslnda byle bir katliam sreciyle belki de en kt bir biimde kar karya idiler. Ermeniler zerindeki yakn dnem katliamlar, Yahudiler zerindeki katliamdan daha az tehlikeli deildir. Hatta daha acl, daha soysuz, daha rtc bir biimde olmutur. Ermeniler neden hzl katledildiler? nk Ermeni bilinci, ya zgr olmak, ya olmamak ikilemi biimindedir. Krtlere dayatlan, Seni ezer yenerim, ama seni iyi Trkletiririm de biimindedir. Ermenilerin Trkletirilmesi kolay deil. Bunda dini etkenler de var. Kendilerini daha derli toplu rgtlendirdiklerini de biliyoruz. Krtlerle Trkler arasnda ortak din ve kltr yaknln var, corafya olarak da i ielik gelitirilmi. ok derin bir Krt ibirlikilii tarihten beri sre geli-

yor. Dolaysyla Trkler fiziki imha yerine Krtlerin ruhi, kltrel yutulmasn daha uygun buldular. imdi fiziki imha da var, ama daha kt olan ruhi ve kltrel imhadr. Krtlerin ayr sosyal ve siyasal varlna tahamml etmek urada kalsn, onu daha da yuttular. Yeni dnem Krt sosyallemesi, siyasallamas yzde yz Trk egemen ulusunun ve snfnn iinde erime biimindedir. Trk egemenliinden daha fazla, yani kraldan daha fazla kralc bir Krt ibirlikilii sz konusudur. Asimilasyondan geerler, ama ezici bir biimde kendilerini en iyi Trk sayarlar. Gerisi de oban bir halk durumundayd. Gerekten Krtlk diyebileceimiz kesim, dnceden kesilmi, hatta karnn bile doyuramayan oban bir Krtt. imdi bu Krdn devrim yapmas imknszdr. Bu Krt zozanlara, dalarn kovuklarna sktrlmt. Drt bin yl ncesini yayor. lkel komnal toplumun kurallaryla yayor. Bunlar da dada hayvanclk yapsnlar, Trk ekonomisine katkda bulunsunlar diye brakmlardr. Bunlar zor ileri yaparlar. Bol bol sr beslerler, biraz tarmclk yaparlar. Trk kapitalizmi iin de bunlar faydaldr, o yzden oban Krtler brakld. Dierleri eritildi. imdi bizim hareketimiz bunlar deerlendirerek ortaya kan bir harekettir. Bu anlamda istisnaidir, mucizevidir. Beklenmedik bir olaydr. nk bylesine ulusal ve toplumsal koullarda aslnda doallnda bir hareketin olumamas gerekirdi. Bu nemli, benim misyonumu anlamak asnda ok nemli. Byle bir Krde bakarak, kimse hareket dzenleyemez. Ermeni hareketi oldu, ama Ermeniler kapital bakmndan ok ileriydiler. Bilin yn ile ok gelikindiler. M. A. Hasretyan.: Fakat onlar da korumadlar. A..: Bana bela oldu diyelim. Erken bilinlenme, erken isyan Ermeniyi mahvetti. Fakat Krt olaynda bilincin krnts da yok. Varolan hzla asimilasyonla eritiliyor ve birka tanesi kyorsa kellesini kesiyorlar. Yani binde bir ihtimal yok. Bu nasl oldu diyeceksiniz. Ben 15 Austos ncesini daha nemli bulurum. Ankaradaki k, Diyarbakrdan k, Krdistan dolama benim iin her birisi bal bana bir tarihtir. Ama 15 Austos Atlm resmi bir sava ilan olduu iin, u anda herkes PKK eittir, 15 Austos Atlm diyor. Bir anlamda doru da olabilir. Fakat benim amdan, 15 Austos ncesi ok daha nemli ve zordur. Tarihte belki ilk defa airet temeline dayanmayan, isyan niteliini aan, baarl diyebileceimiz bir taktik temelde yrtlen, ideolojik ve siyasi olarak son derece zor da olsa bir izgiye sahip olan bir hareket var. Yani bilinci ve ideolojisi var. Ayrca inanlmaz bir biimde kendini kitleselletirdi. Btn Krdistan paralarn manevi, ruhi btnle kavuturdu. Yani gerek bir ulusal hareket sz konusu. O ok blnp paralanm Krdistan gereini aabildi. Muazzam bireyci, kk amal Krdn her ii bozma hastaln nledi. Bu ok nemli. En azndan bizim iimizde bu gerekletirildi. Tabii imdi bu btn Krdistan apnda gerekletiriliyor. Krt hareketlerinin tarih boyunca kaderidir; esas itibariyle darbeyi hainlerinden yer. Biz gl olan ihaneti nemli oranda snrlandrdk. Krt olaynda ok dengesiz bir durum var. Trk egemenleri kendi tarihlerinin en gl mttefikleri ile zerimize geldiler. 12 Eyll darbesi ABD ve Avrupa tarafndan desteklenmitir. Hatta Sovyetlerdeki zlten sonra bu devlet tarafndan da desteklenmitir. 15 Austos Atlm asndan geirdiimiz sre en talihsiz bir dnemdi. Bunlar nemlidir, ileride daha iyi deerlendireceiz. Almanya ok acmasz bir biimde destekledi. Halen her devlet, Trklerden istedii pay alma temelinde, 15 Austos Atlmna kar Trkiye Cumhuriyetinin d politikasn sonuna kadar destekliyor. Bu d politikann da temeli, bu isyan veya bu sava yenmek iin Trkiyeyi tmyle peke ekmek oldu. Ekonomisinden tutalm kltrne kadar, denizlerinden tutalm dalarna kadar, madenlerinden tutalm stratejik nemine kadar hepsini peke ektiler. Bu isyan desteklemeyin, tecrit edin, kar durun, en ok kar kana en ok imkn sunarm denildi. Bu ok acmasz bir politikadr. Dier Krt hareketleri de bizim hareketimize ilgi gstermediler. Hatta uzun sre kuku ile baktlar. Ha bugn, ha yarn yenilecekler, aylk mrleri vardr diyorlard. Hep byle yaptlar. Hatta iimizdekiler, Canmz veririz, ama fazla inancmz yok diyorlard. O psikolojiyle bu savaa katldlar. imdi hepsi boa kt. imizdeki inanszlar, hainler, btn dnya devletlerinin kar politikalar bana gre bu geldiimiz gn-

lerde byk oranda darbe yemitir, almtr. Ksaca en zor sre geride braklmtr. Tersine gelimeler vardr. u anda Trkiye Cumhuriyeti kuatma altna alnmtr. hanet kuatma altna alnmtr. nanszlk, kk amal yaama kuatma altna alnmtr. Bunun yannda, halkta birlik ileri dzeyde geliim gsteriyor. Dostlarda ileri dzeyde geliim ortaya kyor. Bunu Amerikaya kadar dayandrabiliriz. O, politikasn gzden geirmeye hazrlanyor. Ortadou lkeleri, klasik smrgeci devletler politikalarn gzden geiriyorlar. Hatta Kemalist Trklerde bile bu gzden geirme ii var. Byle nemli bir duruma gelmi bulunuyoruz. Btn bunlar birletirdiimizde sanrm 15 Austos Atlmnn sadece tarihi nemde deil, Krtler iin en nemli bir ilk olduu anlalr. Her ey baarlm deil, ortada byk sorunlar var. Fakat zm ans yksek olan bir hareket olduu, devrimin sadece ulusal deil, byk bir sosyal ve kltrel deerinin olduu artk iliklerine kadar zmsenmitir. Byk bir diplomatik ilki de gerekletirdiini belirtmemiz gerekiyor. Btn bunlar byle alt alta sraladmzda, herhalde Krtlerin kendilerini bulmasnda, uluslararas kamuoyuyla tanmasnda, hatta kendilerini kendi dmanlaryla tarttrmada ilktir. Hatta kendilerini kendilerine kabul ettirmede bir ilktir. Belki ok zordur. nanlmaz gibi gzkr, ama bir kere sylediim gibi olmutur. Dost da, dman da, hatta bizim partililerimiz de Bir kere oldu meselesini doru kavramak durumundadrlar. Kavramasanz ne olur? Ayp olur. yi bir tarihi olamazsnz. yi aydn olamazsnz. yi nder, iyi sava olamazsnz. Bu ii buraya kadar gelitirdikten sonra, Neden byle oldu? diye bende kusur mu bulacaksnz? yi olmutur derim. Dman zorlanyorsa zorlansn. nk o dmandr, ok hakszdr. Hibir biimde savunulamayacak kadar bir dmanlk yrtmektedir. Krt halk zorlanyorsa zorlansn. En soylu vatan davasna, zgrlk davasna bu kadar yabanclk olmaz. Bana bin defa daha zorluk gelse de yeridir. Dostlarmz da vicdanl olsunlar. Burada ne de olsa bir halk var. nsanlkla ilikiler sz konusu ise bunun tannmas gerekir. Btn bunlar bizim hakl olduumuzu, dman tarafndan bile kabul edilmesi gerektiini ortaya koyuyor. Ama daha iddial olanlar, ileri dostlar varsa, onlarn ok daha yksek ilgi ile eilmeleri gerekir. Militanlarn ok daha zl bu savaa katlmalar gerekiyor. nk ilk kez tarih yaratlyor. Bunsuz yaam olmaz. Dolaysyla bu byk on drt yllk sava sreci ar soru iaretleri ile yrtlmektedir. Ama cevaplar ok yetkincedir. ok ciddi bir talihsizlik, anormallik olmazsa, baarya en yakn bir Krt direnmesidir ve Krt ahsnda da bir Ortadou devrimidir. Hatta genelde devrim srelerinin byk darbe yemi olmalar asndan da gnmzn en iddial uluslararas devrimidir. M. A. Hasretyan.: Teekkr ederim, Sayn Bakanm. Birok sualimin cevabn verdiniz. A..: Daha ayrntl olabilir, cevaplandrabilirim. Krt-Ermeni likileri M. A. Hasretyan.: Sayn Bakanm, syleyebilir misiniz? ki gn evvel Beyrutta bir konferans gerekleti. Bu konferans Krt ve Ermeni ilikilerinin gelitirmesi iin yardmc olabilir mi? A..: Krt-Ermeni ilikilerinin hem tarih iinde, hem de -ok talihsiz bir dnemde de olsagnmzde bir kez daha deerlendirilmesine ihtiya vardr. Derin bir tarihi hemen unu tespit eder: Hem tarih asndan, hem de kaderlerin ortakl asndan belki de en i ie yaayan iki halk, Krtler ve Ermenilerdir. Ben kk bir anm da dile getirsem, sanrm daha iyi bir anlatm iin hizmet etmi olurum. Babamn baz ileri iin hep gittii eski bir Ermeni ky vard. Ky katliamla birlikte tamamen Trklemiti, ama baz Ermeni kalntlar vard. Benim babamn gittii evler, Ermeni kalntlarnn olduu evlerdi. Kilim dokurlard. Babam da kilim yapmak iin yn oraya gtrrd. Yani bizim evin kilimlerini Ermeniler yapard. Yine ilk defa dkkn olay ile ben orada tantm. Gidip onlarn dkkannda eya alrdm. Yani Ermeniler sanatta da, ticarette de ileriydiler. Benim babam da iyi bir Mslmand, be vakit namaz hibir zaman eksik etmedi. Ama bir gn bile Ermeniler Hristiyandr, olum onlardan uzak dur demedi. Tam tersine,

en ufack din fark gzetmeksizin, onlarn en iyi dostuydu. Benim dikkatimi ekiyordu. Neden bunun iyi bir Mslman dostu yok, bir Hristiyan Ermeni dostu var, diyordum. Sanyorum bu unu gsteriyor: Eskiden iyi bir dostluk varm, din bunda kesinlikle olumsuz bir rol oynayamam. Yine milliyet fark olumsuz bir rol oynayamam. imdi herhalde bu biraz tarihi de aydnlatyor. Talihsizlik tarihte nasl balad? Kapitalizm ve bunun emperyalist aamas, Ortadou zerinde ngilizlerin bl-ynet politikalar -buna daha sonra Franszlar, Almanlar eklenip, gnmzde de Amerikann, ksmen Rusyann el atmalar- Ortadouyu smrgeletirmede kilit ilikilere ihtiya gsterir. Bir de sermaye Ortadouya yneldi ve bu da milliyetilii gelitirdi. Trklerde milliyetilik oven, giderek faist karakterdeydi. Avrupaya yaknlklar nedeniyle, milliyetilik Balkanlardaki halklar -Grekleri, Bulgarlar, Srplar, Romenleri- erkenden kurtulua gtrebilirdi. Ama corafi uzakl, slam lkeleriyle kuatlml ve ok kritik bir yerde Trklerle Ruslarn savan gz nne getirirsek, Ermenilerin Krtler ve Ruslar arasnda bulunmas, buna Birinci Dnya Savann ok talihsiz bir konumu arz etmesi, en temelde de erken bir Ermeni milliyetilii, kendilerine ciddi destek sunamayacak Batl devletlerle ilikileri erken bir isyana yol at. Erken isyann Anadoluda olmas Trklerin, Trk milliyetilerinin iddetli bir korkusuna yol at. Bu, katliam kararna, jenoside gtrd. Bu byk bir talihsizliktir. Ermeniler, milliyetilikleri nedeniyle bir hata daha yaptlar. Onlarn Ortadouda, zellikle Krtlerle paylatklar corafyada olmazsa olmaz koullarndan birisi, bu kader birliini mutlaka yeni koullarda da srdrmeleriydi. Bunu yapmadlar. Onlardaki dar milliyetilik, onlar tek bana daha ok da Batl devletlere gvenerek sivrilmelerine yol at. Sultan Abdlhamit, Hamidiye Okullar ile Krtleri stanbula ekti. Bunu Ermeni isyanna, Ermeni milli hareketine kar yapt. Biraz slamist, biraz da Krt airetiliini birletirerek o bildiimiz iren politikay baar ile uyguluyor. Krt egemen snflarnn desteiyle bu yaplyor. Burada Krt halkna suu bulatrmak hatadr. Krt halknn kendisi de bunlar tarafndan acmaszca ezilecektir. Hatta tarih unu da iyi tespit ediyor: Hamidiye Alaylarnn tekilinde iki ama gzetilmitir: Birinci ama, Ermeni soykrmna Krt egemen ibirlikilerini alet etmekti. Bu baarlmtr. kinci ama, -Ermenilerinkinden daha nemlidir- ada Krt ulusal uyann Hamidiye Alaylar temelinde boa karmakt. Kuzey Krdistandaki ibirlikilie baktmzda, u anda yetmi bine yakn korucusu var. Bunlarn hepsi Hamidiye politikalarnn gncel biimleridir. Yani Hamidiye Alaylar, esasta modern Krt ulusal kurtuluuluunun bastrlma yntemidir. Ermeniler burada byk bir yanllk yapyorlar; Bizi Krtler de katletti diyorlar. Hayr! Bu oluturulan ibirlikilik gnmze kadar da devam ediyor. Ermenilerden daha fazla, Krtleri en tehlikeli bir soykrmn iine itmitir. Bunu byle takdir etmek gerekir. Siz tarihilerin bu konuda mutlaka nemli bir yapt, eseri ortaya karmanz lazm. Bu, dzeltilmesi gereken bir yanltr. Yani Krtler de bizi katlettiler denilen Krtler, esasta Krt halkn katletmiler. u anda bu Krtler olmasayd, biz zafer salardk. M. A. Hasretyan.: Bu yolda alyoruz. A..: En byk Krt hainlerinin byk ounun Ermeni katliamnda parma vardr, bunu kabul ediyorum. Ama u anda Ermenilerden daha fazla Krtleri katlediyorlar. Dolaysyla Ermeniler kendilerinin talihsizlii, dar milliyetilikten kaynaklanan erken hareketlenmeleri ve Krtlerle salkl kuramadklar, baaramadklar ittifaklar veya ittifakszlklar nedeniyle belki de en byk katliam ilk yaayan halklardan birisidir. Ardndan da Krtler ayn sreci yayor, bu halen devam ediyor. Bu erevede, Beyrutta yaplan konferansa baktmzda, zayf bir umut da olsa bana gre anlam urada yatyor: Tarihin hatalarn tekrarlamamak, tarihte yaplamayan imdi yapmak konusunda ok nemlidir. Ermenilerin ok dikkat etmesi gerekiyor. Ermenilerin halen kendilerini fazla beenmilikleri var. Biz Krtler obanz, fazla medeni deiliz, siyasette de toyuz diyelim. Ama benim dediklerime dikkat etmeleri lazm. Hi olmazsa beni iyi tanmalar gerekiyor. Akl snrlarndan geri olmadm syleyebilirim. Onlarn tm hareketlerini cmleyle izah edebilirim. imdi yine saygm var. Ermeni partilerinin ounu tanyorum. Fakat ok

gizledikleri bir i dnyalar var. Sr gibi saklyorlar. O tarihi asnlar, zsnler, hatalarn bir tarafa atsnlar. Dorularn, kimlerle nasl birletireceklerini akllca tartsnlar. Sanrm Beyrutta yaplan konferansta bu biraz aa kt. Korkmalarna, Krtleri fazla sulamalarna gerek yok. Kendilerini ok gizlemelerine de gerek yok. Byk bir ak yreklilikle yakn tarihi tartmaya aalm. Dostane, kardee ayn corafyay neden paylaamadk sorusuna yant kadar, nasl paylaabiliriz sorusuna da doru yant versinler. Deerli Ozan Aram, Ermeniler halen snr peinde, snr konusunda siz ne diyorsunuz? dedi. Dedim ki, ben birok yer dolatm, aa yukar be Krt kynn olduu yerde birka tane de Ermeni ky var. Elimi gsterdim ve dedim ki, bu elimi buradan kessek, buras Ermenistan, buras Krdistan desek ne olur? Yani el ikimize de yaramaz. Ben ulusal kimlii inkr etmiyorum. Tam tersine, bu kimliklerle -ben buna Trkleri, Sryanileri, Arap, erkezi dahil ederim- yaarm. Benim iin sorun yok. Deiim Doann ve Diyalektiin Vazgeilmez Gereidir Kendi dnya grm ksaca dile getireyim: Ben her eyi bir renk yapmaktan nefret ediyorum. Bu, doaya da aykr. Grdnz gibi, burada her iek bir renktedir. Bir sr de ton fark var. Bu doann kendisidir. Deiim, deiiklik doann ve diyalektiin vazgeilmez bir gereidir. Dieri faistliktir. Faizm aslnda doaya aykrlktr. Ben tek renk yaratacam, tek soy yaratacam, tek dil yaratacam, tek kltr yaratacam demek faizmdir ve bunun sonu yoktur. Dolaysyla doal dnya grmz, her rengin, insan toplumuna uygulannda da her toplumun, her kltrn kendini yaamas ve bu zenginliini deerleriyle paylamasdr. Tarih her zaman byle olmutur. Bu anlamda faizm aslnda tarihi arptmadr. arptma olduu Avrupada da ortaya kmtr. Kemalizm de btn halklarn tarihinin, Anadolu uygarlklarnn arptlmasdr. u anda Trkiyede sorunlarn z de tek renk, tek ulus, tek dil, tek kltr vb. oluturuyor. Hepimize zrh gibi bir deli gmlei giydirilmi, bunu yaa deniliyor. Ben de aa yukar krk yldr, kendini tanyan bir insan olarak yaamak istiyorum. Kendime bir deli gmlei giydirilmi gibi hissediyorum. Halen smsk bir zrh gibi gerekten her tarafm sarlm. Benim yaptm hareket bu deli gmleini yrtmak, bu zrh paralamaktr. nk nefes aldrmyor. Bir dili konuamyoruz, sosyal yaayamyoruz, tarihe uzanamyoruz. Burada tarih yok zaten. Gelecek umut edilemiyor. nk gerek karartlm, gelecek diye bir ey yok. Her ey deli gmleinin iindedir. imdi grm byle zetledikten sonra, bence eski milliyetilikleri yava yava brakalm. Ben yurtseverlie, ulusal kimlie sonuna kadar tutkunum. Hatta bu anlamda airetlere bile deer veririm. Airet de kendi orijinalitesi ierisinde olsun, zorla uluslatralm diye bir derdimiz yok. Sovyet deneyiminin zln, ykln biliyorsunuz. Onun da nedeni uydu: Erken bir komnizm hastalna tutuldu. Komnizmi kuralm derken, pis bir kapitalizm ortaya kt. Orada da dogmatizm var. Doru deil. M. A. Hasretyan.: Onun birka etkeni de vardr. A..: ok etkeni var, ama bir nedeni de budur. Mesela balangta ulusallk iyidir, ama onun oven biimi tehlikelidir. Sosyalizm iyidir, ama sosyal ovenizm ktdr. Arlk tm ideolojilerde bela getirmitir. Bu konuda hata yapmamak kaydyla, ulusal kimlikleri ve kltrleri ok iyi birletirebiliriz. imdi bu corafyaya Ermenistan denmesine kar deilim, Asuristan, hatta Trkiye denilmesine de kar deilim. O ne kadar Trkiye diyorsa, ben de Krdistan diyeyim, Ermeni de Ermenistan desin. Yani bu kavramlar artk kabul etmemiz gerekir. Kabul etmezsek korkun cinayetleri, katliamlar nasl nleyeceiz? Olanlar nasl izah edeceiz? Trkiye devletini ynetenler, Krtlere bir akl ta bile veremeyiz der. Bir Krt kelimesi bile onlar iin korkun bir sutur. Bu en byk yalan, en byk dogmatizmdir; ortaadaki engizisyon olayna benziyor. Bunlar artk sanrm herkes brakmak durumunda. Bu partiler bu anlamda zlmek zorunda. nsanlara bu deli gmleini, bu zrh srekli tatamazlar. Amerikann, Siyonizmin byk yardm ile belki biraz daha tatrlar, ama onlarn da bence sonu geliyor. nk o merkezler de bunun byle olmayacan biliyorlar.

Bunu da byle belirttikten sonra, Ermeni ve Krt ilikilerinin gelimesi iin zayf da olsa bir umut var. Buna Ermenistandaki Sayn Koeryann baa geliini de bir olumluluk olarak eklemeliyim. Trk-srail ittifakna benzer -arkasnda Amerika var- bir ittifak, son on yl iinde anti-tarih biiminde, Amerikann akl hocal temelinde Trkiye ve Ermenistan ittifakna gtrmek istediler. Petrosyan, maalesef buna alet oldu. Son on yl bana gre ok ktyd. Bana gre hi yakmayand ve Petrosyann iki defa Alparslan Trkele gizli grme yaptn gazeteler yazd. ok sayda byle toplantlar yapm. Ar Trk faistleri ile bunu yapt. Bunun Ermenilere ne yarar getireceini halen dnyorum, ama yant bulamyorum. in iinde Ermeni halkna kar bir komplonun olduu, Sayn Koeryann baarsnda ortaya kmtr. O karanlk dnem sanrm aydnla dnyor. Bu da olumlu bir gelime. Demek ki, baz tarihi yanlglar, yanl anlaylar aarsak, yine Ermenistan daha olumlu admlar atarsa, -atar umudundaym, sanrm bunlar konferansa da yansd- herhalde zayf da olsa Krt-Ermeni ilikilerinde yeni bir sayfa almtr denilebilir. Bunun iini doldurmalyz. Sizler de konferansa katlmsnz, sizi tebrik ederim. Size umutlu olun derim. Baz kararlar almsnz. Bu kararlar bana gre tavsiye niteliinde de olsa deerlidir. zellikle Sayn Yaar Kaya -Srgnde Krdistan Parlamentosunun Bakandr- al konumasnda da belirtmi ve davet etmi; Ermeni parlamenterlerin Srgnde Krdistan Parlamentosunda sembolik de olsa yer almalar nerisi bana gre olumludur, ilk admdr. Kltrel ortaklklar, diplomatik ilikileri hzla gelitirmeliyiz. Artk korkmadan birliktelie doru yol almalyz. Bu konularda umutlarm dile getiriyorum ve sanyorum bu adm daha da geliecektir. M. A. Hasretyan.: Sa olun, Sayn Bakanm. Bugnk koullarda Bat lkelerinde, farkl rgtlerde, partilerde, baka tekilatlarda Krt sorununun tartlmasn nasl deerlendiriyorsunuz? Byle bir durum Krt sorununun zmnde yardmc olabilir mi? A..: Avrupa Parlamentosunda buna ynelik bir karar da gelitirildi. Sanyorum uluslararas bir Krt konferansna kadar gidilmek isteniliyor. Zaten gayri resmi nitelikte birok Krt konferans yapld. Birok Krt kurumu, Srgnde Krdistan Parlamentosu buna benzer birok resmi toplant da gerekletirdi. En son Kahirede de Krt-Arap diyalog konferans clz da olsa yapld. Bu tip abalar geliecee benziyor. Fakat burada Trklerin bir kompleksi var, ona deinmeden geemeyeceim. Birdaln Vurulmas Trk Halknda Geliebilecek Demokratik Akma Darbedir Kemalist sylem ska Bizi paralamaya alyorlar diyor. imdi burada yine byk bir demagoji var. Kim kimi paralyor? Sen insanmz ailelere kadar paraladn, birok halklar tarihten sildin. in ac yan, bunlar da bugn en ok sulad, emperyalist dedii devletlere, ngilizlere dayanarak Kemalist demagojiyi yap, imdi de Amerikaya dayanarak yap, Ermeni katliamn Franszlarla anlaarak yap, Almanlarla neredeyse yz eli yldr ittifakn srekli gelitirerek yap; ekonomik, siyasi, askeri gcn bu devletlerden alarak halklar yok et! Bu lkelerin snrl insan haklarna dayal -insan haklar da deil, baz haklar- bir konferans dzenlemelerini byk bir utanmazlkla Blmeye alyorlar diye deerlendiriyorlar. Sen her eyini bu devletlere borlusun, hem de en gerici, en faist bir biimde. Bu, halklar blp paralama olmuyor da, insan haklarna dayal baz uluslararas kurulular yardmyla almak neden Trkiyeyi blp paralamak olsun? Devlet bundan duyduu korkuyla, Trkiyedeki nsan Haklar Dernei Bakan Akn Birdala saldr dzenledi. Bu ok nemli bir cinayet giriimidir. Bu cinayet giriimini en st dzeyde Sleyman Demirelin kendisi, zel Sava Dairesinin kendisi planlad. Krt parlamenterlerine, Krt aydnlarna ynelik komplolarndan birisini Sayn Akn Birdala kar gelitirdiler. Bunun nedeni udur: Uluslararas camia, devletler, tekilatlar Trkiye iin insan haklar projesi oluturmular, daha da oluturacaklar. Onun uygulama gc Sayn Akn Birdal olacakt. imdi kimse halen bunu zmemitir. Ben bu vesileyle daha yetkin aklyorum. Trk burjuvasnn byle hastalklar vardr. Bir korku geliti mi, o korkuya neden olan sembolik kiilikleri hemen katleder. Sayn Akn Birdaln insan haklar projesine nclk edip, bunu Trkiyede yaygnlatrabileceini bildii iin, kirli zel sava etesi ok hunharca bir biimde onu katletmeye alt.

Bu, esasta Trk halknda geliebilecek demokratik akm katletmedir. Birok Trk bunu anlamyor, anlamada da zorluk ekiyor. Akn Birdaln vurulmas, Trklerdeki demokratiklemeye lmcl bir katliam darbesidir. Neden? Trk halk da artk rahatsz, deli gmleini tamak istemiyor. Vatan, millet, Sakarya adna nutuklar yeter; ar ekonomik sorunlarm, ar insan haklar sorunlarm, ar moral sorunlarm var diyor. Trkiye u anda dnyada bunalm dzeyi asndan birinci srada yer alan bir lke konumunda. Demokrasi akm geliebilir. Uluslararas alan da yeter diyor. Srf srailin, Siyonizmin kar iin bu rejim artk desteklenmez diyor. Amerika da bu noktaya gelmi; Reform yap, bu iin altndan kalm diyor. Sanrm srail de giderek buna dahil olacaktr. Bu noktada, Krt aydnlarndaki uluslamay yok etme gibi bir olay Trk aydnlarna da dayatt. ok ciddi bir durumla kar karya. Ama kanaatim o ki, demokrasiye ynelik komplo herhalde fazla baarl olamayacak. nk uluslararas kamuoyunda, Trkiyede byk bir dalgalanma var. Krt ulusal hareketi de byk bir demokrasi hareketidir. unu vurgulamtm: Sayn Akn Birdaln mucizevi bir biimde kurtuluu, Trkiyede demokrasinin mucizevi kurtuluuna gtrebilir. Bu eilim hzlanacaktr. Fransz Parlamentosunun ald Ermeni soykrmn knama karar ok nemlidir. Sanrm uluslararas etkisi byk olacaktr. Tahmin ediyorum onun bir ucu Amerikaya kadar gider. Almanlar zaten politika deiikliini dayatyorlar. Ortadouda da konferanslar var. Sonu ok gecikmi de olsa, snrl insan haklarna dayal temelde de olsa, demokrasi akm ite ve dta bu elverili koullarn dayatmasyla birleebilir. Tabii bizim hareketimiz de bu konuda motor rol oynuyor. Sonuca gitme ihtimali yksektir. Fakat Kemalist demagojiyi unutmamak gerekir. Trkiyeyi blp paralayan, btn halklarn birliini soykrmda gren, farkl grleri yani oulcu demokrasiyi yok sayan, uluslararas karanlk evrelere en ok alet olan bu rejimin kendisidir. Bu demagojiyi boa karrsak, son derece insan haklarna, demokrasiye ve oulculua dayal projelerimizi gelitirirsek, uluslararas alandaki konferanslar ve Trkiyedeki demokratik tm giriimler de olumludur, bunlarn sonu vereceine de inanyorum. M. A. Hasretyan.: Sa olun, teekkr ederim. Sayn Bakan, Trkiyede hangi partiler, hangi sosyal rgtler Krt ulusal savamna yardmc olabilir? A..: Trklerde... M. A. Hasretyan.: Evet, Trkiyede. Trkiyede Koullar Krt Sorununa Demokratik zm Dayatyor A..: imdi Trkiyede Krtlere yardmc olabilecek fazla tekilat yok. Fazla aklamaya gerek duymadan unu zetle belirteyim ki, mevcut zel sava rejimi btn ordu iinde, sivil siyasi kurumlarda, hatta spor ve sanat kurumlarnda, tm ekonomik tekilatlarda dizginleri eline almtr ve hukuk d bir yntemle devleti ynetmektedir. Bu, zel sava ynetimine byk bir avantaj salamakla birlikte, byk dezavantajlar da getirmektedir. Toplumu son derece ar bir bunalm iine itiyor. Krdistandaki savam uzadka bu bunalm daha da derinleiyor, ete devleti giderek aa kyor ve buna tepki duyan yeni yaklamlar geliiyor. Bunlardan birisi, insan haklar projesidir. Faist partilerden tutalm sosyal demokrat partilere kadar, hepsi yeni deiikliklerden, demokratik katlmdan bahsediyorlar. Trkiyenin demokrasisiz yryemeyeceini herkes sylyor. Ama bu sylem dzeyindedir. Henz pratie inmemi. Birok sivil kurumda, hatta ordunun kendi iinde de demokrasi projeleri oluturuluyor. Her ne kadar demagojik olsa da, Trkiyede koullar objektif olarak Krt sorununa demokratik bir zm dayatyor. Kirli sava btn ipleri elinde tutmasna, hukuk d ve antidemokratik temelde muazzam bir basky, sava en kirli yntemlerle srdrmesine kar, bylesine byk bir demokrasi aray, demokrasiye alm paketi sz konusu. Bugn en gl parti diye gzken Refah-Fazilet partisi bile nsan haklar ve demokrasi bizim birinci talebimizdir diyor. ok ilgintir, Erbakan geenlerde bir deme verdi: Tek madde, insan haklar ve demokrasi diyor. imdi bu btn ortam etkilemi bulunuyor. Umarm bu, demagojik ve sylem dzeyinden iner, pratiklemeye doru gider. Bu ynl gelimeler hzldr. Mevcut Mesut

Ylmaz Hkmeti de seimlere nisan aynda gidecek. CHP bile geni bir demokrasi paketi ayor. Bu, Krt kimliini kabul etmeye kadar varyor. Demagojiktir, ama artk zorunluluktur. Krt cephesinde de byk bir ulusal uyan ve demokratik aray var. Bunlarn hepsi birletiinde, sanyorum Trkiyenin bu oven kalplar krlr. Savan etkisiyle olduu kadar bar akm da sanrm gl bir biimde devreye giriyor. Bunlarn hepsinin birleik ifadesi umutlarmz artryor. Trklerdeki demokrasi ve bar aray kesinlikle gereklidir. nk Trk halknn, hatta Trk devletinin baka trl kendini toparlanmas mmkn deil. Mutlaka bir deiiklik olacak. Onlar bu deiiklii bize kadar da yansttlar. unu demek istiyorlard: Belli bir ibirlikilii kabul edin, biz Krt haklarnda bir alm yapacaz. Yani Krt iradesinin krlmas temelinde bu yaplmak isteniyordu. Biz, hayr, irade krlamaz dedik. zgrlk iradesini kabul etmeniz temelinde, Trkiyenin btnl dahilinde her trl zme varz. Hatta bu konuda generallere de bir mektup yazdm. Mektubum epey tartmaya da yol at. tane husus belirtmitim. Birinci husus, Trkiye devletinin snrlar dahilinde bir zm aryoruz, kesinlikle Trkiyeyi paralama diye bir yaklammz yok. kinci husus, Trkiye ar bir bunalmdan geiyor, devlet mutlaka kendini yeniden yaplandrmak zorundadr. Yeniden yaplanma da oulcu demokratik temelde, yani her tr kltre, kimlie yant veren, kesin demokratik uzlamaya yant olabilen bir anayasa gerekiyor. Bu, oulculuk ve her evrenin katlmyla olur. yle tepeden inme yntemlerle olmaz. Bu savan da karlkl bir atekesle sonulandrlmas gerekir. Bu anlamda bir mektuptu ve yank yapt. Eer Trkiyeye k yaptrlmak isteniliyorsa bu temelde olacaktr. yle inanyorum ki, ok kat bir Kemalist rejim, yeni bir faist darbe, yeni bir ordu darbesi bu gidiat durduramaz. ou denendi, denenmeyen darbe kalmad, denenmeyen bask yntemi kalmad. Tek yntem, barl demokratik zmdr. Zor da olsa bunun geliecei ve baarlaca kansndaym. M. A. Hasretyan.: Teekkr ederim. Bu yl Kasm aynda Krdistan i Partisinin kuruluunun 20. yl ile ilgili tren ve kutlama olacak m? Olursa, ne gibi etkinlikler yapacaksnz? Baarl Bir Sava Zaferin Kendisidir A..: deolojik olarak balatrsak, aslnda PKKnin 25. yln geirmi bulunuyoruz. nk ideolojik temeli 1973 ylnn baharnda atld. Ama resmi ilan 20. ylna giriyor. Sava tarihi olarak ele alrsak, o da 15. ylna girecek. Bir parti iin yirmi be yl, resmi ilan iin yirmi yl, sava iin de on be yl az bir sre deil. Sylenebilecek olan; Krt tarihinin en nemli ayaa kalk, uyan, savaa girii ve yenilmemesidir. Kutlamann z budur. Zaten Krtler her gn bayram havasnda geiriyor. Hava o havadr, yry o temeldedir. Ben onun iin ayrca Newrozun kutlanmasn, partinin kurulu yldnmnn kutlanmasn, 15 Austosun kutlanmasn fazla ciddiye almyorum. Zaten ustalar, Marksn kendisi de devrimler halklarn bayramdr der. Krt halknn da bu yllar, bir anlamda bayram yllardr. Her gn bir Newrozdur. Ama sembolik olarak da 20. yl iyi bir tartmaya, kendini kkl gzden geirmeye vesile tekil edecektir. Ben bu konuda deerlendirmeler yaptm. 20. yl PKKsinin gerei nasl anlalmal? Kendini yenileme anlamnda birok ey vurguland. Kendi iindeki gerilikler, deiim ve dnm gstermeyen zellikler, eler bir bir sorgulanyor. Onun sonucunda aa kanlar var. emdin Sakk olaynda olduu gibi, teslim olan, tasfiye olan var. ok byk bir netlemenin yaand sylenebilir. Bu anlamda PKK 1973ten 1978e, yani resmi ilana kadar ideolojik dou hareketidir; 1978den 15 Austos Atlmna kadar da bir isyan hareketi diyebiliriz. 15 Austosa gelmeden nce bu isyan 12 Eyllle bastrlmak istendi. Trk devletinin bastrdm dedii dnem, aslnda 1978-1982 yllar arasdr. Biz bu dnemde PKKyi yeniden organize ettik ve 15 Austosla yeni bir sre balattk. Hem de byk bir savala. Dolaysyla onun da zerinden on be yl geiyor. Birincisi, ideolojik kalkma hamlesi baarldr. kincisi, politik kalkma, isyan da baarldr. ncs, askeri direnme, askeri sava da baarldr. Yirmi, yirmi be yla byle tarihi sreler sdrlmtr. 20. yl bu anlamda kutlanmaya deerdir. Krt toplumu gibi bir toplumun iinde byle bir partinin yksek performans gstermesi, hatta inanlmaz gerekletirmesi kutlanmaya deer. Sadece bir parti deil, bir halk yeniden yaratld diyebili-

riz. zgrlk anlamnda, zgr halk kimlii anlamnda bir halk yaratld. Hem de savala, ki savala yaratlan halklar, byk halklar olur. Byle bir yaratlma ii var. Bir de en devrimci bir ideolojiyle yaratlyor. Btn bunlar phesiz kutlanmaya deerdir. Tam zafer yllar olsun isterdik, ama olmamtr diye de fazla zlmyoruz. nk bizim iin savan kendisi, bayramla edeerdedir. Ben her zaman savan kapsaml gemesini, dier baar gnlerinden az nemli saymam. Baarl bir sava, aslnda zaferin ta kendisidir. Ne kadar uzun srse, o kadar deerlidir. Buna da kapasite var. Ama biterse de iyi olur. Siyasi olarak bir srece girilse, umarm Trkiye ynetimi bu konuda anlayl olur. nk dieri, Trkiyeyi felakete ve bitie gtryor. Eer bu hatal gidiatlarn durdururlarsa, 20. ylda bir siyasal diyalog sreci olabilir. Bu da tercih edilir. nk kanl devrim, kanl sava, kanl mcadele gerekten ok zordur. Siyasi olan daha uygarcadr. Eer anlay geliirse, onu da tercih edebiliriz. Dolaysyla 20. yl siyasal diyalog, siyasal zm umudunu ihtiva ediyor. Ama bu olmasa bile, savan boyutlanmas da bize hayli umut veriyor, devrimimizi daha da derinletiriyor, daha da byk almlara, dostluklara ve ittifaklara gtryor. Trkiye ittifaklarnda zlrken, biz ittifaklarmzda geliiyoruz. Trkiye kendi halkndan tecrit olurken, biz tm halklarla ve ilerici tm glerle birleiyoruz. Bu adan da kutlanmaya deer buluyorum. Biz 20. yl ister siyasal-demokratik bir kanalla, isterse daha da gelitirilmi bir savala karlayalm, gelimeler umut veriyor. Dostlarmz da sonuna kadar umutlu olabilirler. Bu anlamda kendimize olduumuz kadar deerli dostlarmza da imdiden kutlu olsun diyorum. M. A. Hasretyan.: Sa olun, teekkr ediyorum. Son sorumu sormak istiyorum. Krt sorununu zmek iin ne gibi engeller ve ne gibi zm yollar var? Krt sorununu zmek iin ne gibi usuller yardm eder? Krt Sorununun zmnde En Byk Engel Krtlerin Kendileridir A..: En byk engel Krtlerin kendileridir. Yani direkt savatm dman politikalarn yzde on engel olarak grrsem, yzde doksan da Krtlerin kendi iinde engel var. Sadece dmzdaki hain, ibirliki glerden de bahsetmiyorum. Kendi iimizdeki dar ve bencil Krt kiilii inanlmaz bir engel olmutur. Son yllardaki faaliyetlerime dayanarak syleyebilirim ki, ben TCyi, ran, Irak, Suriyeyi unuttum. Kald ki, bunlar bana yarar salyor. Suriye objektif olarak, giderek dostlua zemin tekil eden bir lke. ok hunhar diye Krtlerin tand Saddam rejimi, u anda Krtlerin hayrna bir konuma gelmi gzkyor. Yani Krt sorununun zmnde engel deil. lgintir, ama bu bir gelimedir, dikkat ekicidir ve deerlendirilmeye deerdir. rann kendisi de byledir. randa da fazla skntmz yok. Hem randaki Krtler iin, hem de genel Krtler iin ran politikalarnda gelimek iin ciddi bir engel yok. En azndan gncel taktik gelimeler iin ciddi engel yok. Trkiyenin u andaki rejimi de az ok beslendiimiz bir rejimdir. Ne kadar srse, bu rejimden o kadar besleneceiz. Neden? nk tecrit olan bir rejimdir. Evet, kirli sava ve eteler var. Ama onlar her gn Trkiyeyi batrrken, bizim hakllmz ve meruiyetimizi de ulusal ve uluslararas alana taryor. En nemli sknt nedir? diyeceksin. En nemli sknt, bu anlamda Krtlerin kendisidir. Gneydeki ihanet, ibirlikilik olmasa, Krtler bir devlettir; hem de askeri ve siyasi olarak en gl bir biimde devlettir. Kuzeydeki Krt korucular olmasa, askeri olarak biz oktan baarmtk. Yani en byk engel Krtlerin kendileridir. imizde en son kan teslim olma, ihanet rnekleri var. Bunlara kalsa, bu partiyi bitirirler. Bu ciddi bir tehlike. Tarihte de buna benzer rnekler yaanmtr. Mesela, Bedirhan Beyi Yezdan er bitirdi. eyh Saiti Binba Kasm bitirdi. Seyit Rzay Rayberler bitirdi. PKK iinde, ulusal kurtulu savanda da bu olabilir. Ama bu engelleri, i engelleri byk oranda kontrol altna aldmz syleyebilirim. zellikle Krt kiiliini kontrol altna aldm syleyebilirim. O ok bencil, kafas kzdnda en byk deerleri bile inemekten ve paralamaktan vazgemeyen btn Krt beynini kontrole aldm. Bu konuda benim kendime has baz yntemlerim var. M. A. Hasretyan.: htiya var.

A..: Yntemlerim var. htiya var, yapyorum. Yani psikolojik olarak da Krd zdm ve kontrol altna aldm. Dolaysyla ihanete giden btn yollar kesildi. Kk yaamaya giden btn yollar da kesildi. Eski Krt bu anlamda ldracak. Dmandan daha fazla, darbeyi bu Krde vuruyorum ve yeni gelimeler ortaya kyor. Sizin zm dediiniz olay, yeni Krt tipi, yeni Krt yaam tarzndadr. Sayn Beiki Hoca sosyolog olduu iin, bunlar daha iyi inceliyor. Umarm siz de incelersiniz. Sayn Beiki Hoca sreci harikulade buluyor ve bu dorudur. Yeni bir sosyal gelime yaratlyor. Yeni bir sosyal yaam sz konusu. Bu ciddi bir zmdr. Siyasi olarak da sanrm birlie doru hzla gidiliyor. Milyonlar zaten birlemi. ki de bir, birlik deniliyor. Ezici bir biimde birlik gerekletirilmitir. Uyanan Krtlerin yzde doksann biz birletirmiiz. Birka aydn var. Ad olan, kendisi olmayan birka kk parti var. Onlara da ben her trl hizmeti gtrrm. Yani onlara da benim yaptm hizmet karlkszdr. Byle toleransl yaklayorum. Kalan eksiklikleri de sanrm bu yaklam giderir. Bu, zm daha da hzlandrabilir. Dediim gibi, ok lml, uzlac davranacam. Hatta hainlere bile bir gn vuruyorum, ikinci gn gelin dostluk kuralm diyorum. O kadarki uzlac bir yaklam var. M. A. Hasretyan.: Diyalektiktir. A..: Evet, bunu da gz nne getiriyorum. imizdeki ve dmzdaki btn Krt engellerini byle zdkten sonra, da da insan haklarna dayal projenizi ben karlksz, tek tarafl, temiz kda imza atar gibi bir biimde kabul ediyorum diyorum. Avrupallara, Avrupa Parlamentosuna ayn eyi sylyorum. Ortadou lkelerine de ayn eyi sylyorum. Dolaysyla artk o ynl de zm yollar srekli ak tutulmaya allyor. Btn bunlar birletirildiinde engeller hzla alrken, zm yollar da derinleiyor. nanlmaz bir younlukta, hzda ve tempoda geliiyor. Bunu daha da kapsaml gtrmeyi isterdim. mrmz yettike bunu yapacaz. Bu derinlii, bu miras biraz namusluca, gerekten hakkn vererek, -artk bir Krt deil, binlerce militan da var- birileri byle yreklice gtrmek isterse bu i salam gider. Ciddi bir engel yok. zm yolu da ardna kadar almtr. nderlik deerlerine ve amalara, savamn kendi kurallarna, diyalektiine ters dlmezse, bu anlamda Krtler aslnda kurumlam bir nderlie de sahiptirler. O yola girilmitir. Yeter ki temsil drst yaplsn. Eskisi gibi kk amalarla birbirine girmesinler. Birbirlerini blp paralamasnlar. Biraz saygl olsunlar. Geree kar duyarl olsunlar. zmn tam baarya gitmesi, biraz zaman iidir. Btn olanaklar ortadadr. Mesela bir bitkiyi gzn ekersen ancak baharda yeerir, yazn da rn verir. Bizim iin de bylesine bir zamanlama ii sz konusudur, bu doaldr. Dolaysyla doada her ey zorla, biraz da aclar iinde doar ve byr. Bizim de yaadmz budur. Yine ok byk bir talihsizlik olmazsa, bu sefer baar kesindir. Bu temelde eer syleyeceiniz baka soru yoksa... M. A. Hasretyan.: Sa olun, teekkr ederim. A..: Ben de geldiiniz iin size teekkr ediyorum. Halklarmzn birlik ve btnlnde bir ses olabileceine dair umutlu olduumu da belirtiyorum. Size de bol salk diliyorum. imdi size geelim. Sanrm sorularnz vardr, ok mudur? Y.K.: Az Bakanm. A..: Sizin sorularnza cevap verelim, daha sonra Sayn Airiyana geleceiz. Devrimler Yeni Kltr Dourmak Zorundadr Y.K.: Bakanm, grebildiim kadaryla Krdistan Devrimi askeri ve ideolojik olarak ok nemli bir noktaya geldi. Ama devrimin arka bahesi diye adlandrdmz kltrel alannda, devrimci kltr birikimi alannda bir eksiklik var m, yok mu? A..: Krdistan Devriminin kltrel sorunlar diye bir balk atarsak, phesiz tartlmas gereken ok husus var. Bu kavramla kastedilmesi gereken, aslnda yeni yaamdr. Kltr, kabul edilebilir bir yaamn arlkl olarak sanat ve edebiyatla dile getirilmesi, gerekletirilmesidir. phesiz devrim, nihayetinde bir kltr olaydr. Balarken bir kltrel zemine dayanr. Sonulanrken de yeni bir kltr dourmak zorundadr. Bu temelde eski kltrn almas ve yeni kltrn gerekletirilmesinde, eski kiiliin almas ve yeni kiiliin yaratlmasnda, eski yaam tarznn almas ve yeni yaam tarznn

gerekletirilmesinde ciddi sorunlar yaanmaktadr, altst olular sz konusudur. Aydnlarmzn bu sahay deerlendirmeleri gerektii kansndaym. Maalesef bu konuda byk bir yetersizlik var. En ok kltr cephesinde boy atabilirler, yeteneklerini bu temelde kullanabilirler. Aydnlar derken, bunun iinde sanatlar da, bilim adamlar da vardr. Hepsinin bu devrimin hangi kltr yktn, Krdn hangi yaam tarzn yktn grmelerine iddetle ihtiyalar var. Bunu beceremiyorlar, dolaysyla verimsiz kalyorlar. Yeni bir yaam tarz ekilleniyor, bunu ben ekillendiriyorum. phesiz tanr deiliz, ama devrimlerin tanrsal bir zellii de vardr ve o da yaratma zelliidir. Yeni kltr ve yeni yaam tarz yaratlyor. Bunu grmyorlar. Dolaysyla skntlar var. Ama bir tartma balamtr. Eski kalplar byk oranda krlyor. Tarihte, kltrmzde korunmas gereken zler var. Onlar byk bir zgnlk ve zgrlk iinde korunmaya alnrken, yeni yaam tarzlar ieriliyor, veriliyor. Onun rgtlenmeleri olacak, baz rgtlenmeler de var ve daha da geliebilir. phesiz kurallar da olacak. Nedir kurallar? Ulusallk ilkesi, zgrlk ilkesi, hmanist ilkesi, estetik ilkesi, duygu terbiyesi, mefkresi, dncesi olacak. Btn bunlar byk heyecan veren bir almadr. Clz da olsa bir balang vardr. Aydnlarmz kendilerini lmcl, rtc bir yaam iinde bitireceklerine, bu heyecan veren yeni yaam douuna ilgi gstersinler. Selamlasnlar ve yeteneklerini birletirip bu yenilii kendi ortamlarnda da, kendi faaliyet alanlarnda da gelitirsinler. Ulusal kurtulu savamnn ihtiya duyduu bir boluun giderilmesi kadar, kendilerinin de ihtiya duyduu ruhlarndaki ve dncelerindeki boluu ve soyutluu aabilirler. Somutluk, ruhta da bir derinlik kazandrabilir. Bu gerekten en az sava kadar heyecan verici bir almadr. Atlan admlar giderek geliecektir. Biz onu kesinlikle dnyoruz, planlyoruz ve pratik ara gerelerine de yant olmaya alyoruz. in edebi, kltrel ve sanatsal ynn dnemeyenler dnr, duyamayanlar duyar. Gereken yaratcl, yeni yaamn terbiye edilmesini, duygularn ve dncelerin lke, yurtseverlik, gelikin sosyal yaam boyutunda deerlendirilmesini gelitirir. O ok bencil, kck amalar iin boulup gitmeye frsat vermezler. Olduka da ok irkin bir yaama artk tenezzl etmezler. Bu da bir kltrel devrimdir. Siyasal ve askeri sahadaki devrim kadar, kltrel devrim de byk mesafeler aacaktr, ruh boluumuzu giderecektir. Yine irkinliimizi atracaktr. Yaama duyulan ilgisizlii byk bir arzuya dntrecektir. Bunlar da byk bir sosyal canlla, byk bir siyasal retkenlie, hatta askeri ynde de gl kiiliklere kar bir etkide bulunacaktr. Bu ynl gelimeler vardr ve sanrm daha da gelitirilecektir. Yksek ilgi duymak, yksek katlm gstermek iin tam zamandr. Y.K.: Teekkr ediyorum. Bakanm, Krtler yzyla yakn bir zamandr lkelerinden g edilmeye, srgn edilmeye mecbur edilmilerdir. Onun iin Krtler birok ulusal kurumlarn yurtdnda kurmak zorunda kalmlardr. Bugn bir at kurumu diye adlandrabileceimiz Srgnde Krdistan Parlamentosu, MED TV, gnlk gazete ve daha birok kurum ve kurulu Avrupadadr. Bu kurum ve kurulular hakknda grnz almak istiyorum. Ulusal ekillenmeyi nemli Oranda Srgndeki Kurumlar Salayacaktr A..: Krtler sadece fiziki olarak bir diasporaya, bir srgne tabi tutulmamlar. Ruhlarnda ve dncelerinde de byk bir ka yayorlar. Bunun yaadklar iddetli soykrmla balants var. Gizli bir soykrm dayatld iin ka ok derinden, ok gizli ve ok acmaszdr. Onun ok daha somut ifadesi, Avrupaya gertilen Krt kitleleri oluyor. Bunlar her ne kadar eritilmek amacyla, soykrm gleri tarafndan oraya atldlarsa da, imdi bu aksi bir etki yaratt. Bana gre diaspora Krtleri aslnda Krdistanda kalan obandan daha nemli bir rol oynayabilirler. u anda krsaldaki Krt, devrimle kar devrim, gerillayla korucu arasnda blnmken, diasporadaki Krt bu sylediiniz kurumlarda byk oranda kendisini yeniden yaratyor. Srgnde Krdistan Parlamentosu, gazeteler, dergiler, dernekler, televizyon, sanatn dier birok kurumu gerekten bir Rnesans kadar etkide bulunuyor. Bunlarn phesiz daha iyi kurumlamaya, kurallara balanmaya ve yetkin temsile ihtiyalar vardr. ok daha kapsaml rgtlenmeleri gelitirmeleri gerekiyor. lere daha ok inanla sarlmaya ihtiya vardr. Kesinlikle kmsememek gerekir.

Hatta yle diyebilirim: Yeniden ulusal ekillenmeyi nemli oranda bu diasporadaki kurumlar, yani srgndeki kurumlar salayacaktr. Yeni yaam arlkl olarak burada ekillenecektir. Hatta siyasal kurumlama byk oranda bu kurumlarda geliim gsterecektir. Dolaysyla ulusal yaam, siyasal ve sosyal yaam, hatta devlet konusunda model olmalar sz konusu. O adan anlam byktr. Burada baarlacak olan, yarn olduu gibi lkeye monte edilecektir. En az lkedeki kurumlar, lkedeki gerilla kadar burann etkisini dnmek gerekiyor. Zaten birleik bir halde geliiyorlar. Birbirini iddetli etkiliyorlar. Avrupadaki halkmzn bu kurumlar ve onlar iin sunduu maddi destekler olmasayd, herhalde gerilla bu kadar olmazd. Tabii ki gerilla da olmasayd, bu kurumlar bu inanla bu kadar beslenmeyeceklerdi. yi bir koordinasyon kurulmutur. yi bir iblm yaplmtr. Dman dadakini dada bitirmek, yurtdna karttklarn da orada eritmek istedi. Biz ikisini de ok iyi cevaplandrdk. Dada ne kadar kalnrsa, o kadar iyi gerilla olunur dedik. Darya ne kadar kartlrsa, onlar da o kadar modern bir ulusal ve siyasal kurumlamaya giderler dedik. Snrl olsa da, ikisi gerekletirildi. Sanrm bundan sonraki birliktelik daha hzl ve arpc geliecektir. Ne artk gmenliin rtc etkisi altnda eriyip gidecektir, ne de ierdeki eskisi gibi boulup kalacaktr. ada teknolojinin yardmyla -bu bizim iin artk bir teknik devrimdir- onu iyi birletirdik. O da nemli bir baardr. Daha da gelitirir ve bu kurumlar kullanrsak, zellikle klasik smrgeciliin tarih boyunca yapt kendi iindekini bomasna, darya karttn da umutsuz brakp bitirmesine artk bir daha asla frsat vermeyecek biimde boa kartrz. Bunu ayn zamanda kar bir kuvvete de dntryoruz ve bu kuvvet imdi alyor. Sanrm zafer de bu temelde geliecektir. Yani iki alandaki Krt kurumlamalar arpc bir biimde teknii de ok iyi kullanarak, ondan alacaklar hzla bu sefer kurtuluu yakalayacaklardr. Y.K.: Teekkr ediyorum. Eskiden PKK Krdistanda savaan bir siyasi partiydi ve dnyann dier lkelerinde de rgtlenen bir partiydi. Bu sadece benim deil, Batllarn, yabanclarn da gzlemidir. PKK, Krt ulusal hareketinin motor gcyd, lokomotif olarak onu srkledi. Bu vagonlarda bugn artk iiler, kyller, burjuvazi, hatta zengin yurtseverler var. PKK, Krt ulusal hareketini kucaklad, bir noktaya getirdi. Ulusal hareketin dnda kalm, hatta ulusal harekete yllardr dmanlk yapan aydnlar bu at altna armakla neyi hedeflediniz? Aydnlar Adaletli ve Vicdanl Davransnlar A..: Son dnemlerde bir yandan i ihaneti ve ibirlikilii alabildiine daraltrken, dier yandan daha geni bir ulusal ereveyi gelitirmeye zen gsteriyoruz. kisi de gerekli ve anlamldr. Birbirleriyle de balantldr. hanet ve ibirlikilik kavraym ilkede ne kadar keskinse, hzla o bataktan ekilenleri, bilerek veya bilmeyerek o batakla denleri ulusal saflarda btnletirme abalarm da o kadar kapsamldr. Birbiriyle elikili gibi gzkse de aslnda btnleyicidir. Bu ok nemli bir yaklamdr. Herkesin dikkat etmesi gerektiini sylyorum. hanete, ibirlikilie birinci srada alet olan bile Ben elimi ektim dese, ona, senin kurtulu saflarnda yerin var derim. Politik olarak, bu kadar esnek yaklayoruz. Aydnlar biraz ksknleri temsil ediyorlar. Artk buna gerek yok. Balangta vurguladm gibi, byle bir hareketi beklemiyorlard, hazr deillerdi. Baarsna dair umutlar yoktu, ama artk kabul etmeleri gerekir. Olan bir kez oldu. Sleyman Demirel kadar da olsa realiteyi, Krt savan aydnlarmzn kabul etmesi gerekiyor. yi incelesinler, bununla hemen gelip taraftarlk etsinler demiyorum. Objektif deerlendirsinler; olup bitenin kendileri iin ne anlam ifade ettiini deerlendirsinler. Hatta bunlar ounun zlemlerine bir yanttr. Ryalarnda gremediklerini imdi gerekletirerek nlerine koyuyoruz. Biraz adaletli ve vicdanl davransnlar, kompleks yapmasnlar. Yani gurur meselesi yapmasnlar. Biraz mtevazca gzel bir i olmutur deyip ilgi gstersinler. Bunu yapmakla gerekten kendi zlerine de dnm olacaklar, g kazanacaklar. Bir de yetenekleri var, onlar ileteceklerdir ve bu da onlar iin gerekten kurtulu anlamna gelecektir Bu anlamda arm hep yineliyorum. Bu vesile ile en ihaneti, en ibirliki duruma denlere, srar etmeyin, vazgein diyorum. Gelin, ulusal kurtulu saflarnda bulualm. Baka -

kar yolumuz kalmamtr. lgisiz duran evrelere, aydnlara zellikle unu diyorum: Belki anlalr nedenlerle uzun sre bu durumu yaadnz, ama artk bunun gerei yok; devam ederseniz gerekten rrsnz. Bu da size yakmyor. Dolaysyla alabildiine emirlerinde olduumuzu sylemeliyim. Anlamazlklarm var, tehlikeli demelerine gerek yok. Huzurunuzda belirtiyorum ki, maddi ve manevi olarak ne istiyorlarsa ben emirlerindeyim. Birlik iin, ulusallk iin, zgrlk iin, demokrasi iin veya kendilerinin ok syledikleri kavramlar ve ilkeler iin sadece emirlerini bana bildirsinler, ben gereklerini yerine getireyim. Y.K.: Evet, teekkr ederim. Mahmut Baksiyi kabul ettikten sonra, srada olan Krt aydnlar var m? Byle bir programnz var m? Bunu renmek istiyorum. A..: Sayn Mahmut Baksiye u nedenle ilgiyi olduka duyarl bir biimde gstermeye altm: Sayn Baksi, Olof Palmenin iyi bir dostuydu. Benim de o zaman, aslnda pek de istemediim bir iltica sorunu vard. Biliyorsunuz, o dnemde btn Krtlere sve iltica veriyordu. Biz de iltica yapalm dedik. Trk istihbarat sanrm zellikle bunu nemli bulmu. imizde baz kukulu tiplerin ve kendi yerletirdii elemanlarnn svei kullanmas sz konusu. Tabii Mahmut Baksi benim iin de, Sizin iin iltica sorunu diye bir ey yok, kabul edilmitir diyordu. Tam bu srete aray bozmak isteyenler bize geliyorlar, Sayn Baksi yle tehlikeli bir ibirlikidir diyorlar. Ona gidiyorlar, Bu yle bir diktatrdr diyorlar ve aray bozuyorlar. Palmenin Katliyle likimiz Olmad Gibi, ldrlmesinden Derin znt Duyuyoruz Hseyin Yldrm diye bir avukat vard. Sonradan anlald ki, Diyarbakr zindanlarndaki o katliam ve ikenceyi ynlendirenlerden biri de budur. Tam teslim olana geit gsteriyor, tpk ahin Dnmez gibi. Mazlum Doan, Kemal Pir, M. Hayri Durmu gibi onlara da lm yolunu gsteriyor. Bunun da Diyarbakrda soykrm kamplarndaki rol budur. Avrupada da buna benzer bir bozgunculuk yapyor, Palmeyi ldreceiz diyor. Biz de ciddiye almadk. nk o zaman PKKlilerin kafas kzgnd. unu ldrrz, bunu ldrrz derken, bu da arada byle bir sz sylyor. Balangta benim dikkatimi ekmemiti. Sonra dndk ki, bu, nemli bir komploya hazrlk yapyor. Daha sonra Palme katledildiinde, bizim admza sahiplenmek isteyenler vard. Ben ince bir duyarllk gstererek, o akam acilen unu sylemitim: Hemen bir bildiri yazacaksnz. Palme deerli bir Krt dostudur. Palmenin katliyle hibir ilikimiz olmad gibi, ldrlmesinden derin bir znt duyuyoruz. Krtlerin Avrupadaki en gl dostu olan birisini kim katletmise lanetliyoruz dedim. Bu ierikte bir deerlendirmeyle karlk verdim. Palme komplosunda PKK izi, Krt izi diye bir tartma kt. Biraz aratrlrsa uluslararas bir komplo olduu ortaya kacaktr. Trk MTinin bunda etkin bir rol var. Sebebi de udur: O zaman sve NATO dnda olan bir lkeydi. Ulusal kurtulu hareketlerine hep destek olmu bir lke ve Palme de onun ok popler bir lideri. Yine o dnem de Reagan ve Thatcher rzgr var. Sovyetlerde zl balyor. Btn bunlar byk bir dalgakran olarak Palmeyi gryorlar. Trk MTi de Krtlere en iyi zemin olabilecek svei ve Palmeyi byk bir tehlike olarak gryor. Komplo bu gereklere dayanyor. Yalnz ok daha kt olan, PKKyi de bu ie bulatrp bir tala iki ku vurma misaliyle sonu almak istediler. Bylece btn demokrat kamuoyu bize tepki duyacakt. Hem NATO kurtuluyor, hem Trk MTi kurtuluyor, hem de biz alacamz destekleri kaybediyoruz. Byle bir eyin iine giren tipler de var. te bunlarn hepsinin etkisiyle, Krt izi teorisiyle bu aydnlar PKKden uzak drldler. sve de Krt aydnlarnn en ok yuvalandklar yerdir. Y.K.: Biliyorum. A..: Krt izi hepsini rktt. Sayn Baksinin, Lamia Baksi adnda doktor bir kardei vard. Y.K.: ehit oldu. A..: Drtl ete dediimiz baz kiilikler vard. Szm ona kyller iktidar ele ald, aydnlar ezildi ad altnda, ne kadar aydn, siyasal bilinci olan kii varsa hepsini komploya ge-

tirdiler. Kr Cemal, Lamia Baksiyi yarglyor. Aslnda bir nevi komplo yaplyor. Btn bunlarn etkisi ile bir ksknlk dodu. Y.K.: Evet. A..: Palme cinayeti ve parti iinde etelerin yaptklar Krtlere ve PKKye mal edildi. Bunun sonucunda btn aydnlar bize byk bir tepki duydular. MT bunlar rgtledi. Bazlarna avantaj verdi. rnein, brahim Glye Urfada fabrika kurduruyorlar. Bu, szm ona nl teorisyendi. Yani kt kullandlar. Tabii Avrupa kamuoyu da Palme olaydan sonra daha da aleyhimize alt ve halen PKK yasan tam kaldrabilmi deiliz. Bu olayn altnda bu gelimeler var. Sayn Baksi, eski nl Krtler zerine ok konuuyordu. Bir ara en yksekte seslendirenlerden birisiydi. Ne oldu diye sordum. Ar bir durumu var dediler. Tabii zldm, bir dnemin ilk ilticaclarndand. Avrupaya gitmiti, ama belli bir Krtlk bilinci de vard. yle olmamal dedim. Nerede bulunuyorsa bir telefonlaalm dedik. O da bunu ok olumlu bulmu. Telefonda konutum ve bu yeni aydn hareketine katlmasn nerdim. Bir de bu oyunu bozalm, sen bu oyunu benden daha iyi biliyorsun dedim. Gerekten de biliyor. Kitab da var. Palme cinayetine ilikin deerlendirmeleri var. Gereki buldum. Yine bu aydnlarn bu duruu iyi deil. Kendisi de sanrm bunu en iyi bilenlerden. Dolaysyla her iki konuda da adm att. Bu adan gerek salk durumlarna gsterdiimiz hassasiyet, gerek kendisinin de bu ileli yllardaki abalarn gz nne getirerek byle yeni bir balang yapmay olumlu bulduk. Nasl ki, konferanslarla Arap-Krt diyalogu, ErmeniKrt diyalogu bir balangsa, sveteki aydnlarla da bir diyalog balattk. Sayn Baksi ile olmas da en gzelidir. Sanrm daha da anlaml geliir ve bu aydnlarn hem ksknl, hem ulusal harekete -PKKye demiyorum- gecikmeli katlm gl bir biimde gerekleir. Hepsinin hem arzusu, hem zlerine dn de olacaktr. Y.K.: Sayn Bakan, Baksi ile yaptnz televizyon program ok deerliydi. Herkesin ok dikkatini ekti. A..: Deil mi? Orada biraz edebi dokunmak istemitim. Sayn Baksi eyi istiyordu. Y.K.: Vasiyetini yazm. A..: lmeden nce Krdistan dalarna gideyim, bir ay ieyim; ondan sonra lrsem, bir da banda gerillann eliyle topraa verilmeyi isterim diyordu. Bu hepimiz iin tercih edilir ve doru bir eydir. Yani aydnn toprayla bulumas demektir ve gzel bir ey aslnda. O yaban ellerde rmek yerine, gnlnden lkeye dn, lke ve gerillayla btnleni deerlidir ve sanrm gerekleecektir de. Aydnlarmza benim syleyeceim, son derece umutlu olsunlar. lke kutsal bir kavramdr. Btn dinlerde, btn felsefelerde bu vardr. Sanrm temiz gmlebilmek de iyi bir istek. Bir hatram daha anlataym: Byle basit aile kavgalarnda lmek yerine, byk bir dava adna lm gerekletireceim dedim. nanr msnz, benim o zaman en ok talep ettiim buydu. Brak kurtuluu, brak byle uzun vadeli bir sava, tek hedefim, Bu bou bouna gitmedi, ok nemli bir davann yolcusuydu; Krdistan davas, toplumsal devrim davas iin ld denilmesiydi. Benim, uzun sre hedeflediim buydu. Buna ahane bir lm tarz denilebilir. imdi ahane bir lm deil, ahane bir kurtulu, ahane bir yaam da gndemdedir. Bu ok byk heyecan veriyor. Herkesin bunun kymetini bilmesi gerekiyor. Sayn Baksinin de byle anlaml bir lm byk bir nimet olarak grmesi deerlidir. Hele bir de anlaml bir zgrlk yaam ok daha deerlidir. Bu iyi takdir edilemiyor. Ben buna fkeliyim. Buradaki erefli lm de, onurlu yaam da ok deerlidir. Gecikmi de olsa size syleyeceim, ar bir ameliyat geirdiniz, ilgisiz deildim. ok sordum, hep sordum. Ben, yle klasik gemi olsun deme taraftar deilim. Benim yantm biraz daha deiiktir. leri biraz daha gzel gtrmek... Y.K.: Bakanm, sa olun. Telefonunuzu bana ulatrdlar. A..: Yani her gn telefon da edebilirim. Belki rahatsz olur dedim. Ondan da teye, ben birok kiiye selam gndermem. O sanr ki, ben unutuyorum. Oysa yle deil. Sayn Bakside olduu gibi, yle bir selam gnderme tarzm var ki, en gzeli olur. Sizin iin de bu temelde gemi olsun diyorum.

Y.K.: Teekkr ederim. A..: Evet, Sayn Airyan sra size geldi, kusura bakmayn. .A.: Hayr, Sayn Bakan. Bir kez daha nderlik sahasna gelmem benim iin byk bir ereftir. Bize byk bir ans sunuldu. nderlie sormak zere birka soru hazrladm. A..: Tabii. Ulusal Kongre Sorunu Kitlesel Bir Sorundur .A.: Konumalarnz arasnda baz sorularmn yant verildi. Ben tekrarlamak istemiyorum. Birinci sorum Ulusal Kongreye ilikindir. Ulusal Kongrede Krdistann ulusal sorunu, sosyal sorunlarn ieren bir toplant gerekleecek. Birok parti birlie gelmedi. Grmze gre Ulusal Kongrenin ilannn zaman gelmitir. nk btn partiler... A..: Evet, anlald. uana dek gerekletirilen toplantlar yerindeydi. Baz partiler gelmedi. radelerini ynetmeyen, hatta iradelerini dmana teslim eden partilerden beklentilerin olursa, onlar seni iflasa gtrr, gelmezler. Fakat Ulusal Kongre sorunu, kitlesel bir sorundur. Milyonlarca insanmz ayaa kalkm, savamz da byyerek sryor. Gerek lke iinde olsun, gerekse lke dnda olsun binlerce Krt aydnmz, siyasetle uraanlarmz hepsi birlik kurmu durumdadr. Ulusal Kongre iin her ey vardr. Diplomasi imknlar, lkeye girip kma imknlar her gn oluyor. Sava zemini de var. Her eyin sorumluluunu stlenen bir parti de var. Yine her parada herkes birbirini grebiliyor. Bazlar hazr olmayabilir. Kendi iradeleriyle hareket etmiyor da olabilirler. Bunlara fazla umut balamamak gerekir. nk zararl olabilirler, sizin iin de zararl olabilirler. Bu hazr imknlar ok gl bir biimde uzun bir zamana yayarak deil, gerektii zaman Ulusal Kongre iin toplantlar yaplabilir. Bu toplantlar hazrlktan ziyade, kongrenin ilan toplantlar olmaldr. Ben bunu yerinde bir yaklam olarak deerlendiriyorum. Ben hazrm, ben varm diyenler yeterlidir. Hatta belki de fazladrlar, az deil doyurucudurlar. Bu da sizin gibiler iin tam da yerinde bir i, bir grevdir. Biz daha nce de belirttik: Ulusal Kongre Krtler iin bar ve birlik roln daha iyi oynayabilecektir, oynuyor ve daha da iyi oynayabilecektir. Diplomasi asndan da roln iyi oynayacaktr, oynuyor da. Aydnlatma ilevini gryor. Bunu da gelitirerek srdrecektir. Bunlar da az gelimeler deildir. ok paralanmlk, yalnzlk ve suskunluk herkese zarar veriyor. Aydnlar da Ulusal Kongrede rollerini iyi oynamak istiyorlarsa, zaman erken deil, hatta geiyor bile. Baz partiler askeri adan bir eyler yapamyorlarsa da, siyasi adan Ulusal Kongrede rollerini iyi oynayabilirler. Herkes iin en ok gerekli olan budur. Ben diyorum ki, sayyla, amalaryla, pratikleriyle, almalaryla Ulusal Kongre ilan edilebilir. Bunun iin imdiye kadar yaptmz yardmlardan daha fazlasn yapma abas iinde olacaz. Ulusal Kongre mutlaka PKKnin bir paras olsun demiyoruz, zaten olmaz da. Bu gerekli olmad gibi, doru da deil. Neden Ulusal Kongre adn verdik? Birok gr farkll var, para var, byk ve kk partiler var. Bunlarn hepsine birlik, Ulusal Kongre diyoruz. Ulusal Kongre iinde Gney cephesi olur, Kuzey cephesi olur, Dou cephesi olur, ierdeki Krtler olur, dardaki Krtler olur, bir btnn hepsini temsil edebilir. Bunun iin zaman da uygun gryorum, hazrlklar da az deil, dnya durumu da u an ok msait. Mevcut durumda herkes Krt sesini duymak istiyor. Hem byk bir hazrlk var, hem de bunu bekliyorlar. Dnya kamuoyu da bizden bunu istiyor. Milyonlarca Krt halk da yle. Birka kii istemiyorsa, bu birka kiinin ne durumda olduunu grmek gerekiyor. Bunu ok sorun yapmamak gerekir. Bunun iin bu adm baaryla yerine getirebileceinize inanyorum ve imdiden bunun beklentisi ierisindeyiz, bu temelde sizleri kutlarm. .A.: Sorumu yantladnz iin ok teekkr ederim. A..: Biz teekkr ederiz. Krdistan Devriminin Araplara Zarar Vermeyeceini Anlatmak stiyoruz .A.: Beyrut Konferansnda baz kararlar alnd. Krtler ve Araplar tarihte hep birbirlerine yakn olmular. Osmanl devletinin egemenlii altnda ayn acy yaamlar. Benim grme gre, Arap lkeleri iindeki almalarmz devrime gre yryecek. Blge halklaryla daha

derin dostluklar kurmak, derinletirmek nemli. Bunun iin nasl bir zemin zerinde, blge halklaryla ilikiler kurabileceiz? A..: Dorudur aslnda. Belki imdi Osmanl devletinin varl sz konusu deil. Ancak yeni Osmanllar var. .A.: Yeni Osmanllar var. A..: Bu yeni Osmanllar, srail ve ABDnin desteini alma peinde. Byle bir durum Arap lkeleri iin de byk bir tehlikedir. Sadece Araplar iin deil, Farslar iin de hakeza yle. Siyonizm ve faizmin birlii kurulmu. Bu nedenle blgede yaayan halklar byk bir zarar grecekler. Bunu Araplar grmyor deil, gryorlar. Ama Araplar da byk bir sorun iinde. Araplar iinde hem dini gr ovenizm temelinde geliirken, hem de dar milliyetilik gelimi. Gney Krdistanda Krt devrimi olunca, Araplar bundan korktu. nk bunda srailin parmann olduunu dnyorlard. Bu korkudan dolay Araplar, Krtlerden uzaktr. ok byk bir inanla zerinde durmuyorlar. Uzun bir zamandr Arap sahasndaym. Biraz inan yaratld denilebilir. Bu gerekletirilen diyaloglar da bizim almalarmzla ilintilidir. Belki biz, Arap diyalog toplantsna katlmadk, ancak bu esasta bizim almalarmzn bir sonucudur. Bu aranlar da yaknlamak istiyorlar. PKKnin ehemmiyeti iin deil, fakat her ey PKK izgisi dorultusundadr. Bu temelde yryor ve yryecek de. Ancak bunlarn tereddtleri de pheleri de var. Biz daha ok bu adan gven de vermek istiyoruz. Krdistan Devriminin gereklemesinin onlar asndan zarar olmadn, daha dorusu yarar getirebileceini, bundan da korkulmamas gerektiini gstermek istiyoruz. Bunu anlatmaya alyoruz. Bazlar anlamaya baladlar ve daha da anlalr klnmas, salam temellere oturtulmas gerekir. Bir de Trklerden, yeni Osmanllardan korkuyorlar. Byk adm atmay onlar da istemiyor deil, fakat korkuyorlar. Dar milliyeti yanlar var. Acaba bizi de paralayacaklar m diye ekinmeleri sz konusu. Hem paralanmadan, hem de yeni Osmanllardan duyduklar korkuyu kaldrmalyz. Bunlara nasl destek olacaz? Selahaddin srecinden bu yana Krtlerin rol Araplar iin ne kadar olumludur? Araplarn kuzeyinde onlar iin nasl bir emsiye rol oynuyor? Bu emsiye olmazsa kendi gvenliklerini salayamazlar. Yine su sorunu var. Krdistann Ortadouda merkez oluu, onlar asndan gerekli oluu noktalarnda ikna edersek, atlacak admlarn gl olacana inanyorum. Uzun bir zamandr bu korkuyu yayorlar, ama yava yava bu alyor. Ben yle tahmin ediyorum ki, atlan admlar bundan sonras iin ok gl olacak. Krtler zerinde her devletin hesab var. Bu hesaba dikkat etmek gerekir. Eskisi gibi bunlar kendimize ok uzak grmemeli ve kendimize yaklatrmalyz. Dnem i yapma dnemidir. Bunda ok umutluyum. Zaten ok iyi eyler yaptk. Bundan sonra Krtler ve Araplarn diyaloglar zerinden, hatta yeni ittifaklar zerinden baz admlar atlabilir. Bu imkn grebiliyorum. Ancak ok dikkat de etmek gerekiyor. Kendimizi kandrmamalyz. .A.: Sayn Bakan, ok teekkr ederim. Bir sorum daha var. TCnin byk bir kmaz yaad biliniyor. Ekonomik, siyasi, en ok da ideolojik ynden bu byle. Gc yok, bir ey yapamaz. Ama yine de yava yava adm atmak istiyor. Mecliste gmenlerle ilgilenecek olan komisyonun oluturulmas ne kadar roln oynayacak? TC meclisi hakknda grleriniz nelerdir? Trk Parlamentosu Krtleri nkr Ederek Kendini Etkisizletirdi A..: Ne yazk ki, Trk Meclisinde ok yanl olan bir gr hakim. Gemiten gnmze kadar bu byledir. Krt kelimesinden nefret ediyorlar. Leyla Zana tek bir Krte kelime syledi, on be yl hkm yedi. Byle de devam ediyor. Krt ad yava yava parlamentoda sylenmeye baland. Yine ileri Bakan, Sylediiniz szden sonra banza neyin geleceini hesaplamak zorundasnz diyordu. Yani tehdit ediyor. HADEP ve DEP iin de bu tehdit oldu. Mehmet Sincar katlettiler. Kimine 15 yl ceza verdiler, dierlerini de srgn ettiler. Bu noktaya dikkat etmek lazm. Trk parlamentosu bu ekliyle kendisini yrtemez. Trk parlamentosu Krtlerin inkr temelinde kendi kendisini yok etti. imdi Trk parlamentosunun bir cemiyet, bir dernek kadar gc kalmamtr. nk Krtlere kar o kadar alt ki, her eyi o kadar kabul etti ki,

askerler de Be para etmez dediler. Bu nedenle Trk parlamentosu kayd, dt. Yeni bir parlamento olacak m acaba? Olursa demokrasi temelinde olur. te o zaman Krtlerden bahsedilecek. Krt sorunu, Trk parlamentosu iin esastr. Krt sorununu kabul etmezse parlamento ld, ederse yeni parlamento olacak demektir. Yeni seimlerde demokratik bir hava olaca, bu parlamento ierisinde de biraz Krt meselesinin tartlaca inancndaym. Tabii ki, tam deil. Esasta biz kendi parlamentomuzda bu meseleyi tartacaz. Krt parlamentosu oluacak. Bu soru iin de bu cevab verebilirim. Srgnde Krdistan Parlamentosu var. Ama nmzdeki ksa bir srede lkede bu gerekleecek. Srgn deil, Krdistan Parlamentosu olacak. Trkiyede federasyon olsa da olmasa da, birlik olunsa da olunmasa da parlamento olacaktr. Mahalli bir parlamento, Krdistani bir parlamento olacak. Almanyada nasl ki her eyaletin hkmet ve parlamentosu varsa, nasl ki Rusyada o kadar otonomi var, bunlarn hepsinin parlamentosu ve hkmetleri varsa, nasl ki ABDde bu kadar eyaletin kendi parlamentosu ve nderi varsa, Trkiyede de bunlar zorunlu olacaktr. Trkler bu ii bu ekliyle fazla uzatamaz. Krdistan Federal Parlamentosu ite de olacak. Eer onlar federal bir parlamento istiyorlarsa, Krtler de parlamentosuna girebilecek, seslerini ykseltebilecek. Her ikisine de biz varz diyorum. Plan ve projelerimiz de vardr. Trkler de kendilerini buna mecbur hissedecekler. Parlamento kelime anlamyla, konuma, sorunlar syleme yeridir. TCnin balangcnda kurulan parlamentoda Krtler vard. Onlarn adlar zerine parlamento kurulmutu. Bunu inkr ettiler. Sonuta kendilerini de inkr ettiler. Dolaysyla eer Trk parlamentosu klasik bir parlamento olmak istiyorsa, Krtlerin sesini kabullenmek zorundadr. Krt insan kendi ad ve amacyla parlamento da yerini alacaktr. Byle bir oluum, bir federal parlamento olur. Trkiyede mahalli parlamentolar oluacak, Krdistanda da hakeza yle. u an Trkiyede bu gndem temelinde bir tartma yaplyor. Hatta yasa tasarsna hazrlanyor. Mahalli parlamento kanunlar deniliyor. Bu kanun henz karlmad, ancak buna mecburlar. Bu noktada eer Trkiye ar bunalmn kaldrmak istiyorsa, parlamento asndan da szn tutar. Trkiyenin bu yk kalkarsa, eer yeni bir faist diktatrlk olmazsa, parlamento olursa, mecburen biraz demokrasiyi uygulamak zorunda kalr. Krtler de yerel parlamentolarn kuracaklar ve bunda yerlerini alacaklardr. stemeseler de, lke dndaki parlamentomuz, Krdistani bir parlamento olacaktr. Yani Afrika ve Filistin gibi, Ulusal Kongreyle ilerini baaryla gerekletirecektir. .A.: Son syleyeceim neri kabilindedir. Sayn Bakan, aydnlarmzn ou beraber yryor. PKDWde siyasetilerden oluan bir kurumun oluturulmas, bunlarn da birok adan aratrma ve incelemelerini derinletirip hem uluslararas apta, hem de blge apnda devletlerin siyasetlerini zmeye almas, bunun da bir birikim biiminde hazrlanmas, herhangi bir durum karsnda gerektiinde oluturulacak yeni hkmetinizin bu ereveye bakp yol almas iin ne gerekli? Bununla ilgilenecek bir komisyon oluturulsa nasl olur? A..: Gayet tabii. Parlamento biliyorsun ki, birok komisyondan oluuyor. Sanyorum ok ilevli olmasa da baz komisyonlar var. Sizin belirttiiniz ekilde, bilinli insanlar yeni kararlar karmak iin, ilerini derinletirmek iin bilimsel bir temelde analizlerini yapmal. Bunun sonucunda ise yeni kararlar oluturmal. Ardndan da bunu parlamentoya sunmal. Bu haliyle alma daha iyidir. Diplomasi iin hazrlk yapabilirler. Tarih, hukuk, teknoloji, bilim, kltr zerinde de bu tr hazrlklar olabilir. Sizin belirttiiniz komisyon da zel bir ey. Herkes ilgi ve bilgi dzeyine gre yerini alabilir, hazrlk yapabilir. Hatta benim iin de bu daha iyi olur. .A.: Teekkrler Bakanm. A..: Evet, siz de eski Sovyet Krtlerindensiniz. Sovyet Krtleri de -ou Kuzey Krdistanllar- lkelerinden uzak kalmlar, diasporadalar, srgn ve gmendirler. Ama onlar da imdi devrim yoluyla byk ulusal yola girmi durumdalar. Siz de byle bir ses ve isimsiniz. Ben de sizden bir ey istiyorum: Sizin de kendi konferansnz yapmanz gerekiyor. Eski Sovyet Krtlerinin konferans kmsenemez. Birok aydn, bilim adam vardr. Eski Sovyetlerin imknlar da az deildir. Bundan byle atlacak admlarn daha gl olacana inanyorum. PKDWde de yerinizi alabilirsiniz. Zaten iimizde birok genci var. Sava ierisinde de yerinizi alabilirsiniz, kendinizi daha da glendirebilirsiniz. Bu temelde biz eski Sovyet Krtlerinden

umutluyuz. Dostluklarndan da g aldk, bundan daha fazlasnn olacana da inanyoruz. Bir kez daha buraya geliinizi selamlyorum, bu temelde size baarlar diliyorum. .A.: ok teekkr ederim. A..: Sayn Hasretyan, yeterli midir? imdilik yeter sanrm. M. A. Hasretyan.: Nasl isterseniz. A..: Daha baka sorular da olabilir. Ama imdilik yeterli. Gerekirse ve baz sorular olursa, son randevumuzda onlar da yantlayabilirim. Daha ok zel sorular da olabilir. Sorduunuz sorular kapsamlyd. Olduka gnceldi. Yalnz bize ilikin deil, dier halklar iin de yant olabilecek ok ey var. Aydnlar iin ok ey var. Bu anlamda bir kez daha sizin geliiniz bana gre yerinde oldu. Bu vesile ile unu belirteyim: Her ne kadar ok yakn, gncel diyalog iinde olmasam da, grdnz gibi hepinizle gerekten yakndan ilgiliyim. Sayn bilim adamlaryla, aydnlarla, siyasetilerle ok yakndan ilgiliyiz. Bunlarn bizi yle uzak, anlaytan yoksun deil, ok yakn, ok hayati bir alma iinde olduumuzu, kendilerine hizmet etmenin en deerli biimleriyle uratmz; ihmal etmek urada kalsn, gerek hizmetin temellerini attmz bilmelerini istiyorum. Btn bilim evrelerine, rnein Sovyetlerdeki btn bilim evrelerine, Avrupadaki aydnlara belki tek tek mektup yollayamyorum, diyalog kuramyorum. Bu pek uygun da deil, gerekli de deildir. Ama hepsine olduka nemli hizmetlerde bulunuyorum. Yaamlar iin paha biilmez almalarda bulunuyorum. Umarm bundan sonraki ilikilerimiz daha somut olur. Hatta teke tek de olur, bunu da bekliyorum. Bir kez daha, bu ileri yanza ramen, buraya geldiiniz iin sizlere ok ok teekkr ediyorum. Salk ve baarlar diliyorum. 4 Haziran 1998

PKK HALKIMIZIN DEMOKRATK RADESNN SARSILMAZ ARACIDIR Abdullah calan: Partimizin Merkez Okulu ve onun uzun yllardan beri Mahsum Korkmaz Akademisi ad altndaki almalar byk bir derinlikle, younlamayla savammzn en ar ykn kaldrma gcn ortaya koymu ve phesiz tm ulusal kurumlara ulamaya byk katklarda bulunmutur. ok zor da olsa, gerek bir irade ve beyin roln birinci derecede oynama gcn ve sorumluluunu yerine getirmeye almtr. Krdistan halk asndan, bu okulun phesiz daha da yerine getirecei grevleri vardr. ok ciddi bir devrim okuludur ve akademik karakterdedir. Trkiye Genelkurmaynn askeri akademileri, birok sosyal akademileri de vardr. Halk asndan da onlar kadar bir akademi roln oynamaya almaktadr. Belki cafcafl meknlarda ve rtbelerle yrtlmemitir, ama z onlarnkinden daha gldr. Halklara epey retmitir ve daha da retmeye devam edecektir. Bu temelde ok eitli halklardan, sosyal ve siyasal glerden ve ahsiyetlerden birok ziyaret gereklemitir. Bu ziyaretler phesiz hem g alm, hem de g vermilerdir. Srgnde Krdistan Parlamentosu Bakan deerli dostumuz Yaar Kaya, aslnda yakn tarihin en salam tanklarndan birisidir. Yakn dnem Krt tarihinin ackl hikyesini bilmek kadar, gnmzn PKK nderliinin uluslamasn ve dnemin zellikle ulusal nderlik ger-

ekliindeki anlamn da en iyi takdir eder bir konumdadr. ok nemli bir blmnn diaspora srgnn yaamas, bir temsil kurumunun gereini ortaya karmtr. Zorlu da olsa bu almalarn iinde uzun sreden beri yer almaktadr. nanyoruz, bu kurumumuz bundan sonra da roln daha iyi oynayacaktr. zellikle bu nmzdeki yeni seim dneminde, halkmzn siyasal birliinde, tm paralar asndan oynad rol daha genileterek ve derinletirerek oynayacaktr. Biz phesiz partiyi de halkmzn ulusal ve siyasal iradesinin bir arac olarak gryoruz. Onu st bir bask arac gibi deil, bu iradenin en militan bir arac olarak deerlendiriyoruz. PKK ile halkmzn geni siyasal kurumlar arasnda baz elikiler yaratlmak isteniyor. Bunlar bilinli ve kastldr. Yine Parlamento PKKnin bir aracdr deniliyor. Bu da bir saptrmadr. PKK, halkmzn derin yurtseverlik ve demokratik iradesinin sarslmaz ve en ok fedakrlkla direnen kprs, arac konumundadr. Gnl isterdi ki, halkmzn iradesini her dzeyde temsil eden kurumlar ok daha salam olsun, iradeli olsun, partinin oynad rol daha iyi anlasn, ondan g alsn ve ona g versin. Dmann bu noktadaki tertiplerini phesiz gryoruz. PKKnin btn yapt, ulusal kurumlara g vermektir. Bu da karlksz ve olduka ykl bir biimde yaplmaya allmtr. Tabii nihayetinde, PKK de ara olarak ulusal kurtulu iradesinin, onun sosyal devriminin emrindedir. Parlamento da halkmzn iradesinin emrindedir. Parlamento halka ramen, halkn stnde bir olay deildir. Osmanl padiahlk zihniyeti kendini halktan, halklardan stn sayar ve halklar sr gibi grr. Biz bunun tersini sylyoruz. Temelde halkn politik kar, vazgeilmez kar btn kurumlar belirler ve ancak kurumlar hizmet ettii lde deerlidir. Bunun dnda baka bir deer lmz olamaz. Bunlar ok aka vurgulamamz gerekir. Halk adna yozlap, her trl dolandrcl bu kurumlarda yrtmek, halka yaplabilecek en byk saygszlktr. Trk Parlamentosunun en gayri ciddi messese olduu, bizzat Trkiye halk tarafndan grlmektedir. Biz bir parlamentoyu gelitirirken buna da dikkat edeceiz. Halkn karlarnn salam bir ifadesi olmas iin -biz de bir halk rgtyz- gereken zeni gstereceiz. Bunu istismar etmek isteyenlere, bireysel karlar iin kullanmak isteyenlere geit veremeyiz. Bunu byk bir yozlama ve arptma olarak grrz. Devrimle ayaa kalkan halkmzn da bunu kabul etmesi mmkn deildir. Dolaysyla halkmzn iradesini aa karacak kurumlara sahip olabilmek heyecan vericidir. Gerek Ulusal Kongre ve gerekse yerel parlamento ve onun hkmeti Gneyde geliiyor, Kuzeyde de geliecek. Bu anlamda nmzdeki srete halkmzn siyasi gcn karar dzeyinde ve uygulamada temsil edecek kurumlar geliecektir. Bu kuramlara daha imdiden hazr olmalyz. Sanyorum Srgnde Krdistan Parlamentosu bu konuda zayf da olsa yrtt bir balangc lke iine tararak ve yurtdnda da halkmzn iradesinin birleiminde rol oynayarak stne deni daha iyi yapacaktr. Bata da vurguladm gibi, Krdistandaki gelimeleri, zellikle TC tarihini, yine Krt ilkel milliyetiliinin Gneydeki encamn aclar ve sevinleriyle ok yakndan bilenlerdensiniz. PKKnin gerekletirdii, sizin de hayal ettiiniz gelimelere snrl da olsa bir cevaptr. Eski kuak aydnlarmzn, hatta siyasilerimizin, PKKyi sanki byle bir engelmi gibi grmek yerine, bir ryann gerekletirilmesi olarak grmeleri gerekir. Bu konuda aydnlar da tam anlamama ve balangtaki eitli rgtlerle iine dtkleri arptmalar amaldrlar. Onu aamamann skntsn yayorlar. Deerli profesr, aydn dostlarmzla birlikte buraya son geliiniz, aydnlarla kpr, umarm gemi kuak ile yeni kuak arasnda iyi bir kpr anlam bulur. Sizler bunu ok iyi idrak edebilecek ve eski-yeni kuak arasndaki mukayeseyi gl, olduka cokulu yapabilecek durumdasnz. Bu konuda ok anslsnz. Bir kez daha bu temelde selamlyorum ve kutluyorum sizi. Buyurun. Bakan APO ve PKK Benim Ryalarm Gerekletirdi Yaar Kaya: Teekkr ediyorum Bakanm. Deerli Bakan, deerli gerillalar, deerli gerilla adaylar! Krt zgrlk mcadelesinin ulusal onuru olan bu okulda Bakan ziyaret etmek ve sizlerle bir arada bulunmaktan mthi mutlu olduumu sylemeliyim. Bakann buyurduu gibi, biz

ok karanlk gnler yaam bir kuan insanyz. Ben krk yl nce cezaevindeydim. Bizim hibir eyimiz yoktu; ne partimiz, ne nderimiz, ne bir kurumumuz vard. Ne olacamz belli deildi. Ne yapacamz da belli deildi. Hatta baz aileler kendi ocuklarn ziyaret etmekten bile ekiniyorlard. Ben biraz da yle bir yerden geliyorum. Ne olursa olsun biz Krt insannn ve Krdistanllarn da ulusal onuru var. Biz kendi lkemizin topraklar zerinde, insan onuruna yakr bir ekilde zgr olarak yaamak istiyoruz. Bu bizim en doal hakkmzdr. Ama gelin grn ki, dmann, dmanlarn bize dayatt lm kalm savadr. Dman, Krdistanda yz yl akn bir zamandr bir zelzeleyi dile getirdi, nmze koydu. Onun iin Krdistan tarihinde son yz yl madalyonun bir yz kan ve irindir. Biz buna ihanet diyoruz. br yz de direni ve bakaldrdr. Bu da kahramanlktr. Elbette bugnk nderlii, partiyi, Krt mcadelesine gnl veren insanlarmz biraz sonra deerlendireceim. Krdistan bir kapsyla Kafkasyaya, bir kapsyla rana, bir kapsyla Arap lkelerine, bir kapsyla da Anadoluya alan stratejik konumuyla, ok nemli yeralt ve yerst zenginlikleriyle gerekten nemli bir lke. Ben buna Ortadounun kalbinde kzl bir haner gibi duran Krdistan diyorum. Bunda da hakl olduumu sanyorum. imdiye kadar belki bizden nce bakalar bu konumun, bu kymetin farkna varmtr. Biz bunu dnyaya ok iyi anlatamamzdr. Ta ki PKK Hareketi, ulusal hareket ortaya kncaya kadar. Trkler bunun tam tersini iliyorlar. Trkiyenin stratejik konumu var diyorlar ve bundan da uluslararas arenada uzun zaman istifade ettiler. Bugn geldiimiz noktada sizlere ok mutlu olduumu sylemeliyim. Krtlerin sevimliletirdii tabirle Bakan APO ve PKK benim ryalarm gerekletirdi. Bu ryalar grebilmeyi ok isteyen bir Krt insanydm, bir Krdistanlydm. Benim birok ryam gerekleti, onun iin de mutlu yaadm. Dnyaya bir daha gelirsem, yine kendi hayatm yaamak isterim. Btn cezaevlerine ramen, btn ikenceye ramen, btn atma ve arpmalara ramen bunu isterdim. nk iyi bir mcadele verdik. Kendi konumumuzda, kendi dalmzda ulusalcl elden brakmadan, dmana teslim olmadan, hibir mevziden ekilmeden baz eyler yaptk. Bir dnemi kapattk ve namuslu bir Krt olarak da lmek istiyorum. Zannediyorum ki, bu da benim hakkmdr. Tabii bir yalnz olarak size syleyeceim baz eyler var. Tabii bu, Yaar Kaya hep nasihat veriyor anlamnda anlalmamaldr. Biz Krt halk olarak, Krt insan olarak bir ate ve barut tnelinden geerek buraya geldik. Dmann ve onu destekleyenlerin bize nasl saldrd bellidir. Krtlerde mthi bir tarih bilinci olmaldr. Eer tarih bilinci olmazsa, bizim ok byk mcadele gcmz olmaz. Tarihin derinliklerine girmek istemiyorum. Krdistan ilk kez 1689da Kasr- irin Antlamasyla, Osmanllar ve ranllar arasnda ikiye blnmtr. 1923te Lozan Antlamasyla drde ayrlmtr. Sayn smail Beikinin dedii gibi, rann bir Krdistan var, Irakn bir Krdistan var, Suriyenin bir Krdistan var, ama Krtlerin bir Krdistan yok. Dman belki bizden becerikli, devlet gelenei bizden ok eski. 600 yllk Osmanl mparatorluunun miras var. Sonra ttihat Komitacl ve onun rn olan Kemalizm var. MOSSAD var, CIAs var, Amerikas var. Yani var da var. Bizim neyimiz var, onu bilmemiz gerekli. Krdistanda u son yzyl iinde bakaldrlar oldu. Tekrarlamaya gerek yok. Bu bakaldrlarn ok byk bir blmnde, hemen hemen hepsinde hareketin lideri aalar, beyler, mirler ve eyhlerdir. Krdistan corafyasnda ok yaygn olan Nakibendi tarikatnn eyhleri gibi. Bugn geldiimiz noktada PKKyi ulusal hareketimizin lokomotifi olarak gryoruz. Belki herhangi bir Krdistanlya be sene, on sene nce sorduumuz zaman PKK Hareketi derdi. Biz bugn Ulusal Hareket diyoruz. Bugn PKK Hareketi lokomotif roln oynamakla birlikte, Krdistandaki btn snf ve tabakalar kucaklad. Hepimizi bir araya getirdi. Ve bu, hareketi ulusal hareket haline getirdi. Bundan dolay ryalarmz gerekleti diyoruz. Tabii bugn iyi anlamak lazm. Krdistan Devrimini, Bakan APOyu bata olmak zere her gn biraz daha okuyarak, her gn biraz daha takip ederek anlamaya alyorum. Neden? nk benim varlk sebebimdir. Ben hibir zaman varlk sebebimin zayflamasn istemem. Bugnler tarihi gnlerdir, bu aylar tarihi aylardr, bu aylar Krdistan Ulusal Hareketinin Trk ordusunu birok cephede bozguna uratt gnlerdir. Bundan sonra yeni bir dneme askeri olarak- girilecei elbette ki aktr. Ama biz hibir zaman hayalperest olmadan, Krdis-

tan Devrimini zgrle kadar gtrecek grevlerimizi bilmeliyiz. Bizim baka aremiz yoktur. Kimse Krdistan savasz bize vermez. nk bizim lkemiz askeri olarak igal edildi, blnd, paraland. Sadece Lozanla kalmadlar, 1950li yllardan sonra Krdistan blen lkeler bir araya gelip bu blm takdir ettiler. Mesela Badat Pakt budur, CENTO budur. Btn bu anlamalarn metinlerine baktmz zaman yledir: Birimizin lkesindeki Krtler silahl ayaklanmaya kalkrlarsa, biz dier lkeler o lkeye yardm etmek zorundayz. Yani bizi yok sayacaklar, yok saymakla bu i olmazsa, zamana yaydrlm bir soykrmla ldrecekler. Bu olmazsa srgn edecekler. Bizi canmza, kanmza, vatanmza, topramza, insanmza, kltrmze koyu dman edecekler. Krtler belki ok ge bunun farkna vardlar. Ortadouda ve dnyada mthi bir Krt dmanl var. Gerekten ben elli yamdan sonra Trk devletini biraz daha iyi anlamaya altm. Bakan APOyu ziyaret ettikten sonra, Trk devleti hakkndaki fikirlerimi gelitirdim. Bir insann kendisini ilgilendiren konularda dorular sylemesi kadar byk fazileti olamaz. Her gn biraz daha reniyorum ve ulusal hareketinin bir kesinden tutmu, nbetimi namuslu gtrmeye alyorum. Kimseden bir beklentim yok. lkenin zgrl herkes gibi benim de en byk zlemim. Krtlerin ii ok zor. Ben bir lise rencisiydim, Cezayir mcadelesini gn gnne takip ediyordum. imdi nasl ki her sabah kalkp zgr Politika ne yazyor, ne oldu diyorsak, biz de her sabah kalkp Dnya gazetesinden Cezayirde ne olduunu okurduk. Ben Cezayiri gn gnne yaadm. Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesi, ne Cezayire, ne Filistine, ne Angolaya, ne Vietnama benziyor. Niye benzemiyor? Bizim kendimize zgn artlarmz var. Biz dnyann en byk ykn omuzlarmza almz. Konumumuz yle, kaderimiz yle. Geen gn iki ocuuma nasihatte bulundum. Dedim ki, ben aa yukar krk yl nce hapisteydim ve ulusal hareketin ne zaman ciddi bir ii olduysa ben de ceketimi aldm, gittim; arkadam, ben de size yardm etmek istiyorum, bu ulusal hareketin krk yldr yannda, yresinde, iinde, eitli yerlerinde bulundum. Hibir zaman pimanlk aklma gelmedi. Biz niye bu ie bulatk, keke balamasaydk demedim. yi ki, ben bu ie baladm dedim. Benim size brakacam en namuslu miras da bu olmaldr dedim. Tabii Krdistan devrimi ne kadar zor, ne kadar etrefilli. Sayn Bakann dedii gibi, Krt krdm ne kadar enteresan ise, bizim de o kadar byk grevlerimiz var. Biz bu ykn altndan kalkmak iin ahdetmi ve demiiz ki, biz tarihimizi ve talihimizi deitireceiz. Yanl bir dnceye saplandmz sanmyorum. Bugn tarihimizi de, talihimizi de byk apta deitirmi ve bir yere getirmi durumdayz. Ben cezaevinden ktktan sonra, Che Guevarann Gerilla Harbi kitabn Fransadan getirttim, tercme ettim ve okudum. Acaba daa kmak nasl bir ey? Acaba biz bununla nasl mcadele edeceiz? Dndm, sama soluma baktm. Rahmetli Dr. Sait Krmztoprak doktorluu bitirmi ve Ispartada doktorluk yapyordu. Bir baktm ki, ben yalnz kalmm. Ben, bugn bunu ok nceden kefettim anlamnda sylemiyorum. Bu duygularn sahibi bir insan olarak ok rahatlkla syleyebilirim, ben yirmi yamda ne isem, bugn de oyum. Heyecanlarmdan, mcadelemden, mcadele ruhumdan bir ey kaybetmedim. Beni biraz yaatan, bana salk veren bu mcadele ruhudur. Tabii Krtler bunu bilmek zorundalar. Biz dman ok iyi tanmak zorundayz. Trk devleti nedir? Bu organizasyon nedir? Bu devlet gelenei nedir? Derin devlet nedir? MT nedir? Ordu nedir? JTEM nedir? Hepiniz gazete okuyorsunuz ve televizyondan takip ediyorsunuz. Trk devletinin btn organlar rmtr. Bugn parlamentonun hibir iradesi yoktur. Siyasi partiler artk smail Dmbllnn Bulvar Tiyatrosu haline gelmilerdir. Hibir iradeleri yoktur. Ama ordusu, Genelkurmay tek ayakta kalabilen, tek mcadele edebilen kurum durumundadr. Ben birka yerde syledim: Bakan APOnun ok nemli iki karar var. Bu benim yorumumdur, doru olmayabilir. Birincisi, 12 Eyllde ordu bizim stmze geliyor, bizim de ordulamamz lazm karardr. kincisi de, Avrupaya gitmemek, Krdistann burnunun dibinde, Krdistann bir karesinde konumlanmak karardr. ok ak sylyorum: Bakan APO da Avrupaya gitseydi, bugn hepimiz bu kurtulutan mahrum kalacaktk. nk uzaktan kumanda

ile bu i olmuyor. Kendisinin ok isabetli iki kararnn olduunu anlyorum, biliyorum ve sylyorum. Bizi bugnlere getiren elbette ki gerilladr. Onun iin hep diyorum ki, gerilla bizim ulusal kurumlarmzn ve hepimizin varlk sebebidir. Eer Krdistan dalarndaki zgrlk savalar olmazsa, bizim halimiz yamandr. Kimse bize be kuru kymet vermez. Ben daha cezaevindeyken Sleyman Demirelin bir beyan vard. Ben DEPlileri kabul etmeyeceim. DEPliler blclk yapyor diyordu. Ben bir yaz yazdm. Dedim ki, Sayn Cumhurbakan, siz bunu syleyemezsiniz. Cumhurbakan tarafsz bir makam igal eden bir kiidir. DEPliler blclk yapyorsa mahkemeler vardr. Hakimler, savclar bunu syleyebilir, ama siz syleyemezsiniz. O yaznn da onu ok etkilediini, kamuoyunu etkilediini sanyorum. Elbette ki, biz Krtler askeri alanda mcadele etmek zorundaydk. Bugn gelinen yerde ayr bir konuma geldiimiz anlalyor. Trk devleti ikinci ordusuyla, nc ordusuyla, toplaryla, tfekleriyle, uaklaryla, stratejisiyle says drt yz civarnda olan gerilla grubuna saldryor. Ama gerilla gc, bu korkun askeri ve tekniksel saldry pskrtyor. Bizim bu bilinte olmamz gerekli. Bu ok nemli. Belki de yarn, br gn bu tarihi yazacak olanlar Murat Operasyonunu, Gneye son girilerini tarihimizin bir dnm noktas olarak deerlendireceklerdir. Uzatmak istemiyorum. Arkadalarn sualleri var m? Bilemiyorum. A..: Sorular daha sonra alabiliriz. Sayn Hasretyan, buyurun, ksa bir hitap verin. Bir tarihi gzyle bizi nasl gryorsunuz? Siz niversite hocasydnz deil mi? M. A. Hasretyan: Profesrm. A..: Biz de renciyiz. Krdistan zerine birka eser de yazdnz ve son eseriniz de sanrm gncel savatr. Onu da biz byle yayoruz. Bu engin tarih incelenmesinden, aratrmasndan yola karak acaba ne denilebilir? una nem veriyorum: Yakna tarihi ok nemli. Bizim aratrmalarmz snrl. Sanrm sizin biraz daha kapsamldr. Daha sakin bir ortamda bu tarihi, bu atei deerlendirmek byk nem tayor. Bizim kafalarmz ate iinde olduka fke, duygu ykl olabilir, bu gelimeleri abartabilir veya kltebiliriz. Ama bir tarih yazar olarak sizler kubakyla olup biteni gnmzle, bu savamla birletirerek bize syleyebilirsiniz. Memnuniyetle dinleyeceiz sizi. Ayrca varsa bize baz tavsiyeleriniz buna yksek deer bieceiz. Dinliyorum. M. A. Hasretyan: Benim Trkem zayftr. Btn sylediklerinizi anladm. Ancak konumada, ifade etmede zorlanyorum. A..: Tercme de olabilir, Krte de olabilir. M. A. Hasretyan: Onlarca kez Krt ve Krdistan meselesine ilikin almalarm yaynland. Gemite Krt sorununa ilikin aratrma, inceleme yapmak yasakt. Ancak son yllarda ve gnmzde imknmz artm durumdadr. Hatta daha derinden bylesine almalar srdrmek iin imknlar domutur. Moskova Enstitsnde bir grup vard, buna bir anlamda sektr de denebilir. Bu kesimin Krt ve Krdistan zerine aratrmalar vardr. Biz bu almalarmz gittike ilerletiyoruz. Ben zellikle Kuzey Krdistann zgrl konusu zerine zel olarak duruyor ve okuyorum. u sonuca ulatm: Eskiden Krt serhldanlar, Krt aa ve eyhleri nderliinde yaplyordu. Ancak gnmzde, politik bir organizasyon olan bir parti ve nderlii ile bu sre farkl bir sre olmutur. PKK tm Krdistann askeri ve siyasi gcdr. Ben size bir sr amak istiyorum. Ben eskiden beri buraya gelmek istiyordum. Bu isteimin, hayal ve dncelerimin bu kadar abuk gereklemesi aslnda beni artt. Bu akademinin rencilerine, Trk rejimine kar Krt halknn verdii zgrlk mcadelesine ilikin unu belirtmek istiyorum: Bamsz ve zgr Krdistan greceiz. Krk milyonluk bir ulusun halen zgrlememesi, yasaya ve terbiyeye kart bir durumdur. Bu yaanan hakszlklar gerekten de kertilecektir. Ben Krt halkna ve Bakan APOya zellikle bu etin ve kapsaml zgrletirme almalarnda ok byk baarlar dilerim. ok daha uzun ve kapsaml konuabiliriz. Ancak benim grme gre buna gerek yoktur. nk ben bugn ilk defa buradaym ve konuuyorum. Teekkr ederim. A..: Evet, siz de buyurun eref Airyan. Sanrm siz de tarihle ilgileniyorsunuz.

eref Airyan: Evet, doru. Genelde tm tarih, zelde kinci Dnya Sava sonras 20. yzylda Krdistan gerei zerinde... A..: Sanrm her ynyle... .A.: Evet, yledir. A..: Uzun bir zamandan beridir aramzda bulunuyorsunuz, grlerinizi sunuyorsunuz. Eski Sovyetlerde Krtler var. Onlara da mesaj verebilirsiniz. Sanrm sizin anzdan da bu byk bir adm, kutsal bir admdr. Eski Sovyetlerdeki Krtlerin ounluu Kuzeyden gertilen halk kesimidir. Onlarn da umudunun lke olduuna inanyorum. Bu vesileyle bizler onlar iin umut niteliini tayoruz. Onlar bizim bir paramzdr. Tabii birou da aramzdadr. imdi bizim ayaklanmamz onlar asndan da zgr bir yaamla balantldr. Bunu iyi bir biimde gryorsunuz. Yine bu vesileyle eski Sovyetlerde yaayan halkmzdan ulusal ve siyasi nitelikli admlar atmasn istiyoruz. Cesaretli bir biimde bir araya gelebilirler. Zaten adm atlm. Eski Sovyet devletleri arasnda imdi dalm durumdalar. Onlar arasnda da i yapabilirler. Kald ki, lkeden ok uzakta da deiller. Tek bir aile bile olsa, onlar arasnda alma yrtlmeli ve birletirilmelidir. nsan bu srete lkesiz, zgr olmayan bir tarzda yaayamyor. Eskiden imansz, dinsiz yaanamaz deniliyordu; bu srete de lke, kurtulu, zgr bir yaam olmazsa yaanlamaz. Bunlar sadece umut deil yaamdr. Bu yaamn dnda irade sahibi, beyin sahibi olunamyor. Bu nedenle sizin iin yapabileceimiz u: Devrimin, Krdistann sesini ykseltmek. Grlyor ki, bu ses u anda size ulamtr. Siz de byk bir moral ve cokuyla aramza girdiniz. Bir delikanl kadar gen grnyorsunuz. Sayn Kayann belirttii gibi, yirmi yandaki heyecan naslsa imdi de byledir. Hayal ve arzular gerekleince, yallk yerine delikanllk geliiyor. Bunu sizde de grdk. Bu nedenle biz sizi selamlyor ve kutluyoruz. Buyurun. Tek Hayalimiz zgrlmz ve lkemizi Grebilmektir .A.: Sayn Bakan, Krdistan halknn kahramanlarnn benim iin anlam byk ve tarihidir. Bugn aranzda olduum ve sizinle konutuum iin ok bahtiyarm. yle ki, neredeyse kanatlanp uacak kadar bahtiyarlm artyor. Ulusal nderin yanndaym ve bize nasihat veriyor. Bu nedenle ok mutlu ve bahtiyarm. Krt ve Krdistan hakknda birok kitap okumutum. Birok insandan da duymutum. Ancak benim tek hayal ve istemim, lkeye gidip lkeyi grmek ve bylesine bir grupla, sizlerle oturup konumakt. Bu benim iin anlalmas g bir sevintir. Bugn Krdistan tarihine baktmzda uzun bir tarihle karlaacaz. Bu konu zerinde durmaya zamanmz yok. Bu nedenle bu husus zerinde o kadar ok durmaya gerek duymuyorum. Yalnzca unu syleyebilirim: PKK ve PKK nderliinin nderlik ettii uluslararas bir alma byyerek sryor. Bugn Krdistan Devrimi sadece Krt halknn zgrlk mcadelesi deildir. Ayn zamanda tm halklar iindir. Bu adan misyonu byk. Bunu ne sadece Sovyetlerin bilim adamlar, ne de yalnzca Krt halknn bilim adamlar ve aydnlar sylyor. Bunu baka halklardan da kiilerden de duydum. nk bugn PKK devriminin rol ve pratii ok byktr. Gnmzde PKK devriminin arl, nemi udur: Hem Ortadouya doru gitmesi, hem de kuzeyde Rusyaya, Rusyada da yeni oluan lkelere doru gitmesi byk nem tar. Mesela Trkiye, Sovyet sosyalizminin yklmasndan sonra kurulan Bamsz Devletlerle dayanma ierisine giriyor. Nitekim bu aznlklarn dillerinin kkeni Trkedir. Nasl ki, Sovyetleri yktlarsa, imdi de Rusyay yenmek ve datmak istiyorlar. Krmdan balayarak Ural Dalarna kadar Pantrkizmi yrtyorlar. PKK devriminin bugn Trkiyenin elini kolunu baladn, Rus devlet politikaclar da, yeni devletlerin politikaclar ve nde gelenleri de biliyor. Trkiyenin eli kolu balanm durumdadr. Bu da Krdistan Devrimi sayesindedir. Trkiye istedii gibi giremiyor. Osmanl devletinde olduu gibi oyunlarn yaptramyor. PKK ve Bakan APOnun nderliinde yrtlen mcadele sayesinde bu olmutur. Bunu ben ok iyi biliyorum.

Bugn verilen savam sadece Krt zgrlk sava deil, uluslararas bir savatr. Ycelii ve arl da budur. Dnya dzeyinde ele alnan bir almadr. Ben bu konuya ok fazla deinmeye gerek duymuyorum. Bugn TC devleti bir kriz yayor. Bu kriz derinleiyor, geliiyor. Bu da Krdistan Devrimiyle gerekleiyor. Demek ki, devrimimizin, bunu yrten partimizin ve nderliinin deerini bilmeliyiz. te yandan, eski Sovyetlerde yaayan Krt halk hakknda unlar sylenebilir: Gerekten biz ok eskiden lkemizden koptuk. lkemizden kopu ticaret yapmak, kendini yaatmak iin deildir. Osmanl devletinin byk despotizmi ve zorbalndan kurtulmak iin lkeden koptuk. Nitekim ok ezildik, perian hale getirildik. Atalarmz, dedelerimiz bunu sylerler ve biz de tarihimizi okuduk. Acmz, zlemimiz ve inlememiz lkemiz iindir. Yani Krdistanadr, ana baba yurdunadr. Gzmz bundadr. Sovyetler kuruldu, halklara bamszlklarn tand. En ok hakkn elinde tutan ve bu haklarna sahip kan biz Krtler biraz gzlerimizi atk. Ancak Sovyetlerin zlnden sonra baktk ki, gmen olduk. Yine antamz srtmzda, boynu bkk, yetim, dank, gsz bir hale geldik. Nereye gideceimizi bilmiyorduk. lkemiz bask ve ate altnda youn aclar yayor, biz ne yapacamz bilemez olmutuk. Birok Krt, partinin varlndan haberdar deildi. Arkadalar oraya gelinceye kadar bu bilinmiyordu. Ancak bir by, keramet gerekleti ki, halkn gzleri ald. Halk uyand adeta ve devrim yoluna girdi. Bugn hi kimse bylesine ac ekmemitir. Onlar Krdistann kurtulacan biliyorlar. O gn yakndr, uzak deildir. O gn grlecektir. Bu nedenle Sovyetlerdeki Krtler Bakan APOyu ve partiyi evlerinden izliyorlar. nderliin resimlerini gryorlar ve onunla balyorlar gne, akam ona danyorlar, dua ediyorlar. O gc artk kendilerinde gryorlar. Yz elli yl nce lkelerinden kopan bu insanlar zgrlklerine kavuabileceklerini biliyorlar. Biz bundan kvan duyuyoruz ve bahtiyarz. Halkmz uyanmtr. Elbette Sovyet sosyalizminin yklmasyla birlikte orada yaayan halkmz perian oldu. Ancak partimizin orada yaayan halk kesimi ierisinde tannmas, halkn umutlarna byk bir g ve destek oldu. Krtler yaylm ve dalm durumdaydlar. Bugn hemen hemen btn Sovyet cumhuriyetlerinde Krtler yayor. Yani on be Rusya devletinden on ikisinde Krtler vardr. Her yerde komitelerimiz var. Nerede bir Krt evi varsa, PKK sayesinde biz o eve girdik. O Krt burann evi olduunu biliyor. Kendisini o evin sahibi gibi gryor. Evinde yatnca kimse bir ey yapamyor. nk onun yannda parti vardr, nderlik vardr. Sovyet Krtleri de bundan memnun ve buna scak bakyorlar. Ulusal nder Bakan APOnun dedii gibi, Sovyetlerde yaayan Krtler canla bala Krdistan Devrimi, bamszl, halkn kurtuluu iin savarsa ve halkn kltrn gelitirirse zgr lkesine kavuarak yaayacak. Bizim kaybettiimiz, zlemini ektiimiz ahsi bir yaammz da yok. Her ey gelip gitti, biz bir ey gremedik. Ancak bizim tek hayalimiz, zlemimiz zgrlmz ve lkemizi grebilmektir. Biz burada paymz gryoruz. Bu halkn, Krdistann bir parasyz. Bu halka kar byk bir borcumuz var. Biz size bu adan gven de vermek istiyoruz. Ulusal nderimize de Krt halkna da gven verebiliriz. Tek bir damla kanmz bile kalsa, biz Sovyet Krtleri olarak kesinlikle bu ie emek vereceiz. Deil ki partiyi sevmediklerinden dolay aramza gelemiyorlar, yzde doksan bir kesimin sorunu partiyi tanmamadr. Parti tam olarak aralarna girmi deildir. Hatta bizi tanmyorlar. Amacmz devrimi bunlara da tantmaktr. Bamszlmz ve zgrlmz bu yolda gryoruz. Biliyorsunuz, onlardan birok kii aranzda, saflarda yer alyor. Sovyet Krtlerinden aranzdan olup da dmana kar savaan ve ehit denler de var: Cemo Avdal gibi. Biz onunla gurur duyuyoruz. Kanmz Krt halknn kanyla karmtr ve biz sonuna kadar sizlerle olacaz. Ulusal nder Bakan APO bize sahip kyor. Artk bir nder, bir parti, bir ordu, bir g sahibi olan halkz. ok mutluyum. Bugn vesilesiyle sizinle yine konuuyorum. Ulusal nder iin Kurmanclarn yle bir sz var: Sizin eliniz bamza glge olsun, hi eksilmesin. Krt halknn sizin etin savamnza ve kahramanlnza gvenleri vardr. Sovyet Krtleri iin unu da syleyebilirim: Bugn Krdistan Devrimine kar duran hainleri, hainlikleri Sovyet halk olarak knyoruz, gnahkr olarak sayyoruz. Bize engel olan hainleri aramzda kabul

etmiyoruz ve nlerinde amansz duracaz. Bu engellerin abuk krlacana inanyoruz. Hibir ey saylar krk milyon olan Krt halk nnde duramaz. ok yaasn Ulusal nder, ok yaasn PKK, ok yaasn Krdistan Devrimi, ok yaasn Krt halk! Sizlere esenlik, salk dilerim. Arkanzda ve yannzdayz. Ruhumuz, yreimiz sizinledir. ok teekkr ederim. A..: Sorusu olan var m? Fer.: Egemen snflarn tarih tekerrrden ibarettir diye anlay vardr. Halklarn tarihinde ise bilimsel tarih anlay vardr. nderliin, PKKnin yaratm olduu tarihi, dier tarihlerin neresine koyabiliriz? Bu tarihin nemi nedir? A..: Anladnz m Sayn Kaya? Buyurun. Y.K.: Ben arkadalarn bana soru sormalarn istiyorum. Sormazlarsa ben soracam. A..: Aniden kaldr. Y.K.: imdi ksa bir konumada birok eyin stnde bilimsel olarak, politik olarak, askeri olarak, ideolojik olarak durmak mmkn deil. Esasnda sorularla baz eyleri amak lazm. imdi bildiiniz gibi Krdistan bir alt smrgedir. Yani tam smrge bile deil. Bu, Sayn Beikinin belirlemesidir ve dorudur da. rnein, Kongo bir smrgedir. Kongonun snrlar vardr, idaresi vardr. Ama 1960l yllara kadar Belikann smrgesi idi. Krdistann ise zel bir durumu var. Krdistan 1879daki Fransz Devriminden sonra dnyaya yaylan milliyetilik hareketlerinden, milliyetilik ideolojisinden ok uzakta kald. Ben bazen sylyorum: Keke biz de milliyeti olsaydk, milliyetilii renseydik; ulusallmzn altyaps ok gl olurdu. Sorunuza geliyorum. Krdistanda feodalizmin hakimiyeti, airetilik var. Krdistanda Nehri eyhlerinden sonra ynetim liderliinin mirlerden, aalardan, beylerden eyhlere getii sretir. Biz byle bir lkenin sahibiyiz. Dier Krt hareketlerinin hepsi halka inmeyen, gerei yanstmayan ve ilkel milliyetilik ideolojisiyle hareket eden hareketlerdir. PKK hareketi elbette ki Krdistanda ok yeni bir harekettir. Bunu grmek lazm. Bizim gazete geenlerde brahim Ahmet ile rportaj yapmt. Genler Hocam, siz niye PKKye bu kadar gnlden balsnz, sempatiniz var? diyorlar. O da PKK Krt hareketlerinde reform yapt diyor. ok dorudur. PKK Hareketi, Krdistan hareketlerinde mthi bir reform yapt. Snfsal temeli yok mu? Var. Ulusal temeli yok mu? Var. Askeri ngrs yok mu? Var. Hepsi mkemmel, hepsi ada. Bazen arkadalardan ricalarm oluyor: Diyorum ki, biz muhakkak surette bu ada hareketi bytmeliyiz. Aydnn grevi devrime renk ve desen katmaktr. imdi siz benim srtma on kiloluk bir anta verir, beni bir yere gtrrseniz, ben yolda derim. nk kalbim rahatsz, ama benim yapabileceim eyler vardr. Onun iin Krt aydnlar gerekten devrime renk ve desen katmak zorundalar. Dediim gibi, PKK btn snf ve katmanlar kucaklayan bir ulusal hareket. Elbette ki, PKK Hareketinde emek esastr. Emek esas olduu iin de biz devrimciler diyoruz ki, emek en yce deerdir. Madem ki en yce deerdir, biz emeimizi hem katmalyz, hem bakalarnn emeine sayg duymalyz. Byle bir hareketin stne de sylenecek olanlar bunlardr. PKK hareketini, dnya devrimci hareketlerinin enteresan bir modeli olarak alglayalm. Buyurun. A..: Baka? Y.K.: Ben sorularnz bekliyorum. Yoksa ben tek tek soracam. Buyurun. A. Amed.: Sayn Yaar Kaya Parlamento Bakan olduu iin, ben parlamentoyla ilgili bir ey soracam. Y.K.: Affedersiniz, bana zel hayatm dahil her eyi sorabilirsiniz. Ben emrinizdeyim, am. Buyurun. A. Amed.: 1998de kurulu toplantsnda orada bulundum. Gelen misafirlere Belika tarihi, Belika kltr tantlyordu. Oysa bu sava, bu sorun Krdistan sorunudur. Krdistan ile ilgili, Krtlerle ilgili, savala ilgili bir dia gsterisi bile yaplmad. Belika tarihini grmeye bizim ihtiyacmz vard. Ama dier parlamenterlerin buna fazla ihtiyalar yoktu. Neden Krdistan ile ilgili bir hazrlk yaplmad? kincisi, Krt insanlarmz ve Krt parlamenterlerimizin

dnda parlamento binamzda Krtl ve Krdistan anlatacak herhangi bir ey yok. Bu neden giderilemiyor? Y.K.: Ben her eyi kabullerinim, ama hakareti kabullenmem. Sebebi u: Srgnde Krdistan Parlamentosu, bir Krt kurumudur. Bunu kimse inkr edemez. Ben de onun bekilerinden birisiyim. Srgnde Krdistan Parlamentosunun resmi dili Krtedir. Grmeler, kanun teklifleri, mzakereler Krte yaplr. Yani btn bunlar bizim grevimizdir. Yalnz arkadalarn bir eyi ok iyi alglamas lazm. Arkadalar bilmeliler ki, biz bir dernek deiliz, bir cemiyet deiliz. Parlamentoda dia gsterisi olmaz. Yabanclara kendinizi tantmak istiyorsanz, kltrel bir Krt kurumunda tantrsnz. rnein, Moskovada toplant yapyorduk. Bir gn leden sonra Sovyet milletvekilleri geldiler. Bizim arkadan tercmesiyle toplantmz izlediler. Parlamento toplants ok mkellef, ok temiz, ok gzel bir salonda yaplyordu. Akam parlamento daldktan sonra bana, Yaar Bey biz hayret ettik dediler. Neye hayret ettiniz dedim. Dedi ki, Biz dnyann birok parlamentolarn grdk. Bu parlamentoda bir defa t kmyor, ok ciddi grmeler yaplyor ve ok rafine eyler konuuluyor. Moskovadaki toplantda biz, Krdistan ehitleri ve gazileri kanununu mzakere ettik. Bir buuk, iki gn srd ve kanunlatrdk. Tabii Krtlerin eskiye dayanan bir parlamento gelenei yok. Mahabad dman ezdi, yerle bir etti. Kendisini muhafaza edemedi. Biz btn mirasna sahip ktk. Srgnde Krdistan Parlamentosu hibir iddiann sahibi deildi. yle deildi: Trk faizminin kudurganl bize lkede yaayabilme, konuabilme, seilebilme imkn vermedi. Bildiiniz gibi legal partilerimiz kapatld. Biz Brksele geldik. DEPin sesini ve Krt halknn sesini dnyaya nasl duyurabiliriz diyorduk. Bir bro kurduk. Belika Parlamentosu byle bir bahede bizim iin tren yapt. Alt tane bo sandalye koydular, tren yaptlar. Trk parlamentosunda yeriniz yoksa bu parlamentoda yeriniz var dediler. Bu nemli bir olayd. Kck bir Avrupa lkesinden dnyann her yerine sekiz ay DEP ile ilgili almalar yaptk. Geldik, grtk, konutuk, arkadalarla tarttk. Madem ki Trkler bu parlamentoda bize tahamml edemiyorlar, biz o zaman kendi parlamentomuzu kurmalyz dedik. Bu parlamento byle meydana geldi. Size ok ak bir biimde sylyorum, malumatnz olsun. Parlamento seimlerini ay iinde yenileme karar verdik. Ben son kapan konumamda bir dnem bitiyor dedim. Hepinize sylyorum: ehit kanlar, Krt halk ve tarih bizi beraat ettirmelidir. Ben hep beraat etmek istedim. Mahkemede, Ankarada krk be dakikalk bir savunmam var. Hakime dedim ki, tarih bizi beraat ettirecek. Bu, tarih sizi mahkm edecek demektir. Srgnde Krdistan Parlamentosu, bu artlar altnda kurulmu bir parlamentodur. Size bir ey daha syleyeyim, orada otuz drt tane tablo var. Hi merak edip sordunuz mu bu tablolar hangi ressamn diye? Syleyebilir misiniz bana? Syleyemezsiniz. Kanserden len bir Krt ressamnn PKKye balad bin tane tablosu var. urada, burada ryor. Krdistan Ressamlar Birlii ile birlikte otuz drt tanesini setim, erevelettim, getirdim ve imdi Srgnde Krdistan Parlamentosunun duvarlarn sslyor. Bizim yapacamz eyler bu kadardr. Burada Krdistan toplumuyla, Krtlkle ilgili eyler yok demek doru deil. Avrupa parlamentosu 255 oyla Krtlerin lehine karar kyor. Biliyor musunuz, sabah erkenden arkadalarmz o parlamentonun btn milletvekillerine ait kutulara mektup brakyorlar. Biz her eyi deerlendireceiz. Her eyin mesul benim, altna imzam atyorum. Tartrken de, tenkit ederken de insafl olmalyz. Krtler ok insafl deiller. Ben onu bilenlerden bir tanesiyim. Dorular tespit etmemiz lazm. Bilmem sorunuza cevap verebildim mi? A. Amed.: Tamam, ikisinin de cevabn aldm. Ressam tanyordum, biliyordum. Y.K.: Arkadalar da renmi oldu. Evet buyurun. A..: Evet, baka soru soran var m? Ma.: Sayn Yaar Kayaya bir sorum var. Sizlerin de bildii gibi, Krdistan Devrimi PKK nderlii ile somutlat. Fakat emperyalist devletler Krt halknn sorununu Parti nderliinden koparmak istiyorlar. Bunun Srgnde Krdistan Parlamentosunun grevleriyle balants nedir?

Y.K.: Emperyalist devletler halklarn dostu deillerdir. Bu mmkn de deildir. Halklarn dostu olsalard, yzyldr yerstnde, yeraltnda ne kadar zenginlikleri varsa alp gtrmezlerdi. Onlar da kleletirmezlerdi. Bizim iin de yle dnrler. Krdistanda bizler ilk defa zgrle doru gidiyoruz. lk defa bu kadar glendik. lke defa topramz zerinde byk bir kuvvet olduk. Biz Ortadouda su yolundayz, petrol yolundayz, ipek yolundayz. Bu yzden lkemiz stratejik adan nemlidir. Kimin menfaati varsa bizimle muhatap olmaya ve bizimle diyalog gelitirmeye mecburdur. Baka are kalmamtr. Tabii ki, emperyalistler Ortadouda sosyalist bir Krdistan istemiyorlar. Bu yzden Biz PKKsiz, Bakan APOsuz bir zm bulmalyz diyorlar. Ben birok Avrupal, Amerikal tarihilerle tartyorum. Onlarn parlamenterleri bizleri grmeye geliyorlar. Bugn dnya, Bakan APOsuz, PKKsiz bu sorun zlemez tespitine varm. Biz Yaar Kayayla bar yapacaz diyorlar. Peki, kim sava durduracak? Onlar bunu ok iyi biliyorlar. PKKnin siyasi bir statye ulamasn istiyorlar. Bugn btn dnyada yle bir hazrlk var. Biz ne yapyoruz, parlamentonun ii nedir? Baz arkadalarmz, Belikadaki binamzda uyuduumuzu sanyorlar. Hayr, parlamentonun almalar vardr. Bir gn gelir, tm parlamenter arkadalarla bunlar yazacaz. Parlamento hem siyasi alma yrtyor, hem de bir aya gerillann iinde. imdiye kadar nderlikle aramzda eliki yaanmad. Bu ok nemlidir. Huzurunuzda bir gereklii vurgulamak istiyorum: Bakan APO, bugne kadar bu ii iyi yapmadnz, bu aklamanz iyi yaplmam, u doru deil demedi. nk hepimiz ayn ereveden olaylara bakyoruz ve dncelerimiz ayn. Bu milli bir meseledir. Hepimiz Krdistan Devriminin birer parasyz. Parlamento ne yapyor? Bir aya savan iinde, bir aya kltrel almalar iindedir. Birok arkadamz da diplomasi faaliyetlerinde yer alyor. Baz arkadalarmz akam Londrada trene biniyor, sabah Brkselde grp ayn gn Yunanistana geiyor. Bunlar almalarmzdr. DEPin kapatlmasyla ve bizim srgn olmamzla Avrupada yeni bir alma balatld. Siyasetimiz glendi. Her eyi bizim yaptmz iddia etmiyorum. Bazen arkadalarmzla akalatmzda, Biz Krtlerin iini Allah yrtyor diyorum. nk biz haklyz. Krdistan Devrimi, gerilla olmasayd, kimse Krtlere deer vermezdi. Ulusal Kongre iin toplantlar yaptmzda ben bu gerei dile getiriyor ve Krtler birlemedii srece kimsenin onlar iin byk hesaplar yapmayacan vurguluyorum. Krdistanda byk bir ihanet vardr. Mesela KDPnin bu yaptklar ihanet deil de nedir? hanet Krdistanda bir kanser hastalna dnmtr. Ancak biz inanyoruz, her geen gn bu ihanetin kanatlar krlacaktr. Bu benim grmdr. Baz arkadalar belki ayn grte deiller, o da onlarn grdr. Onlarn grne sayg duyuyorum. Baw.: Sayn Yaar Kayaya sormak istiyorum. Bakan APO hzl bir alma tarzna sahiptir ve devrim almalarn yrtyor. ok ar bir almay yrtyor. Bylesi bir akademide imdiye kadar otuz bin militan eitildi. Parti nderlii aratrma yapyor, kitap karyor, sava ynetiyor. Krdistan tarihinde imdiye kadar hibir ahs bylesi bir aratrma iine girmemitir. nderlik tarzna ulamak iin siz ne yapmay planlyorsunuz? Nasl yaklayorsunuz? Y.K.: ok iyi bir soru sordunuz, sa olun. Birincisi, biz Krtlerin on tane Bakan APOsu yok. kincisi, askeri alma, diplomasi ve kltr almalarndan farkldr. nderliin, devrimi nasl ynettiini yakndan takip ediyoruz. Neden bakalarnn yannda deil, Bakan APOnun, PKKnin, ERNKnin ve ARGKnin yannda yer alyoruz? imdiye kadar zgrlk bizim iin mmkn olmam. Bugn nmzde aydn bir yol alm. Bu ulusal hareketin bizi zgrle tayacana inancmz vardr. Ancak parlamento baka eydir. Parlamento kuruldu, ondan sonra biz mzakereye baladk. Baktm ki, bu iler yrmyor; Ortadoudan gelen arkadalar bir ey sylyor, Rusya Federasyonundan gelenler baka eyler sylyor, Avrupadan gelenler baka eyler sylyor. Biz on dakika ara verdik ve dar ktk. Daha sonra yava yava toparlanmaya altk. Krtlerin usuln, tasarnn, teklifin, kanunun ve mzakerenin ne olduunu bilmediklerini bilmiyor musunuz? Arkadalarmz almalara da ok acemiydiler. Bir arkada kalkyor, Usul hakknda konuacam diyordu. Bu ne anlama gelir, biliyor musunuz? Bakanm, siz

i tzn dna karak mzakereleri yanl temelde yapyorsunuz, ben bunu dzelteceim diyorsunuz. Parlamento bakan bylesi bir durumda, herkesin szn keserek sz hakkn ona vermek zorundadr. Sz alan arkada, smet erif Vanl, neden Azerilere ilikin konutu dedi. Bu, usul olamaz. Bir ey daha syleyeyim: Tzmz be, alt sayfadan oluuyor. ok sayda parlamenterimiz imdiye kadar bu tz okumam. Biliyor musun, Krtler iin kolay olan hibir ey yoktur. Ama umudumuz odur ki, Srgnde Krdistan Parlamentosu tm Krtler iin bir okul olur ve baka bir zamanda kurulacak olan Ulusal Krt Parlamentosu iin ii bilen kadro yetitirir. Zel.: Ben sayn Hasretyana soru sormak istiyorum. Partimizde kadn ordulamas var. Belki de ilk defa burada bayan sava, bayan asker gryordur. Bunun hakknda ne dnyor veya bu, Sayn Hasretyanda bir izlenim braktk m? Yine bu oluum tarihte nasl bir sayfa aacak? M. A. Hasretyan.: Savalar, devrimciler arasnda ilk defa kadn gryor deilim. kinci Dnya Sava dneminde bizde krk be kadn vard. Biz onlarla Viyana snrna kadar gittik. Bu yzden olay bana yabanc deildir. Bu oluum bana garip ve yabanc gelmiyor. Bir yerde halk zgrlk ayaklanmas gerekleince, kadn da bunun dnda kalamaz. Ancak baz zgnlkler de vardr. Sizler tarafndan bunun hesaba katld inancndaym. A..: Sanrm Sayn Yaar Kayann bu konuda gl gzlemleri var. Y.K.: imdi deerli arkadalar, ben askeri darbeyi de yaadm. Uzun bir mddettir Krt ulusal hareketini izleyenlerden bir tanesiyim. Bizim tarihimizde bu kadar kadnn silahland, daa kt, dnt, mcadele insan haline geldii sre ilk kezdir. Krtler kadna mthi sayg duyarlar. Mesela ben hibir bayann nnde yryemem. Ona kapy aarm, yol gsteririm vs. Bu bazen arkadalarn tuhafna gider. Krtlerde bir laf var: Jn hurmeye. Krt sosyolojisinin, Krt sosyalitesinin byle enteresan bir yan vardr. Feodalizmde de byledir. Baka sosyal kesitte de byledir. Krdistanda kadna mthi sayg duyulmutur. Tarih incelenirse bu grlr. Bu konuda svete Rohat Alakomun Krt kadn zerine yaynlanm bir kitab var. Ama bu ulusal hareketin yaratt kadn tipi baka bir ey. Bunu bizim iyi alglamamz gerekiyor. Buraya eitli snf ve katmanlardan gelen arkadalarmz var. Avrupadan, niversiteden gelen arkadalarmz var; kynde kalkp buraya gelmi arkadalarmz var. Btn bunlar eitmek ok kolay bir ey deil. Ebette ki Sayn calann o bakmdan yk ok ar. Tabii bugn YAJKn yaratt, devrimin yaratt bir kadn tipi var. Bir kadn fenomeni var. Kadn broda bizimle alyor. Yeri yurdu var, odas var, bilgisayar kullanyor, mektup yazyor, savaa gidiyor, gerilla oluyor. Erkek gerillalardan hibir yan eksik olmakszn savayor. Bunun yannda kltr faaliyetlerine katlyor, televizyonda alyor. Yani demek istediim, devrim Krt kadnn yeniden yaratt. Yeniden sosyal hayata kazandrd. Krt kadn artk evde yemek piirmekten, tarlada almaktan kurtuldu. Sosyal hayatn btn katmanlarnn iinde yer ald. Bu elbette ki sevindirici bir eydir. Mustafa Kemalin ve smet nnnn yaratt kadn tipleri var. Bu konuda byk aba sarf etmilerdir. Mesela Sabiha Gken, Dersimi bombalamaya gittii zaman, Mustafa Kemal kendisine altn kabzal bir tabanca hediye ediyor. Krtler senin uan drrse bununla intihar edeceksin diyor. Onun iin Zilan arkadan Dersimdeki eylemi buna verilmi bir cevaptr diye dnyorum. Biz belki ilk defa bu ekilde dengeyi saladk. Bundan daha iyi cevap olamaz. Zilann eylemi, Sabiha Gkene verilmi en gzel cevaptr. Bayan arkadalarn emeini, mcadelesini, eitlik konusunda hayatn her safhasndaki yerlerini almalarn sayg ile karlyorum. Arkadalar baka sorularnz var m? Buyurun. Ed.: Ben Sayn Yaar Kayaya soru soracaktm. Parlamentoda dier Krt gruplarnn kendini temsil etme durumu nasldr ve zellikle buna kar bizim gcmz ne olabilir? Y.K.: Parlamento ok sesli olmaldr, srrealist olmaldr. Parlamentoda Krtler kendilerini temsil etmelidirler. Bizim ulusal hareket bakmndan hibir endiemiz yoktur ve kalmamtr. Bugn gnl isterdi ki, kendisine Kuzey Krdistanl partiyim diyenler, parlamentoya gelip bizi tenkit etsinler, yanllarmz sylesinler. Biz bunu beklerdik. imdi bu son harekette Trk

ordusu 250 km ieriye girdi, Erbile kadar geldi. Tabii bu, Krt yurdunun igalidir, inenmesidir. Eer siz bunun iin evinizden kmamsanz, bir ey sylememiseniz, bizim artk sizi Krt partisi saymamz mmkn deil. Bugn onlarn artk Krt partililii kalmamtr. Keke parlamentoda olsalar. Keke bize kar tenkitlerini yapsalar. Biz memnun oluruz. Ama byle bir gleri yor. Syledikleri ey u: Biz Ulusal Kongreye, parlamentoya girersek eririz. Hibir yere varmadan kar gibi eridiler. Biz Ulusal Kongre iin abalar sarf ettik, gayret ettik. Bundan da mutluyuz, gururluyuz. Brkselde tane byk toplant yaptk. Krdistanl birok ahsiyet, parti, grup gelmiti. Parlamento byle bir alma yapt. u anda parlamento iinde Hevgrtn Welatparez, Krdistan Komnist Partisi var. Glerinin az ok olmas mesele deildir. Ama Srgnde Krdistan Parlamentosu yrmeyecek, bu i yrmez diyenlerin tarihe kar sorumluluu var. Bu parlamento yrd. Bu parlamentonun bugn Yunanistan, talya, Kbrs parlamentosuyla dostluk grubu var. Bu parlamentonun bugn Moskova ierisinde grup odas var. Bu parlamentonun svete, Norvete, Danimarkada Krt Konseyleri var. Biz geen sene onlar birletirdik, skandinav Konseyi yaptk. Bu bakmdan almalar da iyidir. Onlarn iinde yer alp almamalar bizi hi etkilemedi. Biz yrdk. Denilebilir ki biz kazandk, onlar kaybettiler. Onlarn artk bir kedisi bile yok. Buyurun, sorusu olan yoksa ben soru soracam. Biz her gn burada deiliz. A..: Evet, tabii sor. Yargla, aniden birisini kaldr. Y.K.: Bilhassa bayan arkadalar sorular sorsunlar. Ji.: Sovyetler neden ykld? .A.: Rusyann ykl nedenleri oktur. Bir tanesi eskiye dayanr. 1917-1918 yllar iyiydi. O zaman mcadele de iyiydi. Yani kltrel, ekonomik ve siyasi gidiat iyiydi. Bu gelimeler dorultusunda kendini yenilemeyen hangi sistem olursa olsun yklr veya zlr. Yani 1920lerde mevcut olan eyleri bugn de uygulamaya koyarsanz bu yrmez, yklr. Dogmatizm vard, bu uygulanyordu. Tarih ve felsefe bu olgulara bakmaz, dinlemez. Yani eskiyi ve yeniyi iyi hesaplamak gerekir ki, insan veya toplum ilerleyebilsin. kincisi, insan haklar nemi olmal. Bir de demokrat olmak lazm. Sosyalizmin veya demokrasinin dar deil, olduka geni olmas gerekir. Yani bu sistem istenilen dzeyde yrtlmedi. ok dar kald, dar tutuldu. ncs, d dman (emperyalizm) gleriydi. Hemen hemen her konuda devrimin dmanlar vard. Yani ekonomik ambargo emberine alnd. 1945 ncesi, Rusyay kertmeye altlar. Ama baaramadlar. Sonra kinci Dnya Sava kt. Bununla da yklmad. Bu kez iten ykmaya altlar. Bunun iin birok casus gnderdiler. Bu benim kiisel dncem. A..: sterseniz bir iki tane siz sorun. Daha iyi olur. Y.K.: Uzun zamandr nderlik sahasnda ve gerillada bulundunuz. Bize bu konuda ne syleyebilirsiniz? nk dan bu yzn insanlarmza, halkmza gtrmek istiyoruz. R.: Uzun yllardr PKK ierisindeyim. ok deiik alanlarda da kaldm. Yani grup aamasndaki ilikileri de tandm, cezaevinde de kaldm. Yine legal alanda da faaliyet yrttm. nderlik sahasna ikinci geliim oluyor. Burada her ey en younlam biimde yeniden yaanyor ve hibir an, hibir anna benzemiyor. Bu anlamda birinci sefer geldiimde karlatm durumla imdiki durum ok ok farkl. Biraz nce aklmdan yle bir ey geti: Altm yl nce ayn topraklarda bir Nuri Dersimi de yaad, ama zmszlk ve aresizlik ierisindeydi. Belki de bize kalan tek eyi, intikam yeminidir. imdi bu sahada her an zm retiliyor. Yeni yaam, yeni insan burada ekillendikten sonra dnyann her tarafna gidiyor ve o yaam orada temsil etmeye alyor, oraya yerletirmeye alyor. Tarihin bir sayfasnda kalm zmszlkten insanln gelecei asndan en ciddi zm reten bir alanna, bir kurumuna gelmek, Parti nderliimizin yaratm olduu deerleri grmek bizi mutlu ediyor. Kukusuz biz kendimizi gelinen bu seviyeye uygun olarak gelitiremedik. Ama dalarn zgrlk havasnda yaayabilme imknmz oldu. Bu anlamda Krdistan dalarndaki zgrlk tutkusunu yaayan herkesin ilk istei sanyorum oraya geri dntr. O dalarda zgrle bir kez daha yakn olmaktr. Oray biraz daha yaayabilmek, onu temsil edebil-

mektir. Bence Krdistan dnda yaayan herkes, Krdistan dalarna ulama isteini ve arzusunu her zaman canl tutulabilmeli. Bu, belki Ortadou halklarnn da ortak zlemidir. Ermenilerin Ararata ulama zlemleri belki de onlarn kltrel olarak, ulusal olarak halen yaaylarnn en nemli zelliklerinden bir tanesidir. Belki u anda sraillilerin egemen kesimleri hakszl temsil ediyorlar, ama Siyona ulama zlemleri, onlarn yaaylarnn en temel elerinden biri olmutur. Yine Yunan halk iin, Olimpos ayn zelliktedir. Trkiyeli devrimciler asndan Orta Anadolu hazin bir durumdadr. nk onlarn yapmas gerekeni Trkiyeli faistler Erciyesi kendileri iin bir simge haline getirmeye alarak yaptlar. Biz Krtler de Zagroslar byle bir simge haline getirebilirsek, dalara ulama zlemi srekli ve canl tutulabilirse, bu bizim iin bir yaam temeli veya bizi yaama balayan bir g olabilir. Y.K.: Size teekkr ederim. Bayan arkadalara soru sormak istiyorum. Bu okulda kadn sorunu, aile sorunu, sosyoloji, insan psikolojisi ile ilgili o kadar youn bir eitim var ki, dnyann hibir fakltesinde bu konularda, bu kadar kapsaml dersler yaplmamtr. Siz bu konuda ne dnyorsunuz? Bana ne syleyebilirsiniz? Ilg.: Ben PKKnin znn bu noktada yattn dnyorum. nsanln kadnda yitirildii gerei, Engels ve dier aratrmaclar tarafndan da bu eklide tespit ediliyor. PKK de bu tespiti en kkeninden ele alarak, gerek zgrln ancak en byk elikinin ortaya kt ya da dmlendii noktadan itibaren ele alnmas ve zlmesi gerektiini tespit ediyor. nderlik gerei bunun en somut ifadesi. Yani bu elikiyi zme noktasndaki bilgeliin en yce ifadesi. Bu noktada bizim kendi durumumuzu grme veya kendi sorunumuzu zme noktasnda belki de bugne kadar yakalanan dzeyden ok daha fazlasn yakalamamz gerektii ortada. nk PKKnin z bu. nsanlk ancak bu noktadan tutularak yakalanabilecek. nsanln en yce deerlerinin kadnda yaadnn ifadesi olabilmek asndan, bu younlamann ok daha st dzeyde tamamlanmas gerektii ak. Yine zellikle kadndaki kardelik, eitlik duygularnn halklarn ruhunu, kardelik duygularn birletirme noktasnda da nemli bir bileim olduunu dnyorum. Bu noktada bir yaratnn olduunu dnyorum. Yine erkekle zgr yaayabilmek veya gelecein insann yaratabilmek, bu noktada erkek arkadalarla zgr ve bilimsel bir tartmay gelitirebilmekle mmkn olacak. Bu anlamda ok yce bir faaliyet olarak gryorum ve bu noktay yakalamadan da zgrln gelitirilebileceini ok fazla dnemiyorum. Y.K.: Peki, teekkr ederim. A..: Yoruldunuz, biraz oturun. Y.K.: Evet, arkadalarn sorular varsa... Her ey Emperyalizmin Hakimiyetinde Olmal Demek, nsanlktan Vazgemek Demektir A..: Korkun bir sorgulama srecini yaatyoruz. Sorulara toplam cevap olarak u hususu aa kavuturmak nemli: Bilinlendiimiz oranda, kendi z kimliimize baktmzda anlalmas gereken, hayal edilmesi gereken Krt tipini deerlendirmek, gerekten en ok sorguladmz ve sonu almaya altmz problemimiz oluyor. Bunu tm abalarmza ramen, yeterli bir anlay gcne, bir z kimlie kavuturduumuzu sylemiyoruz. Hele dmzdakiler iin bu ok daha snrl. Sadece Krt insannda deil, evrensel olarak da insanlkta bir bunalm var. Reel sosyalizm bunu ok erken gsterdi. Kapitalist sistem iinde insan bunalm ok daha derin. Krtlk yaayacak m, yaamayacak m? lmse ne zamandan beri lm? Can ekiiyorsa ne kadar can kalm? Daha bu sorulara yant vermeden, kendimizi genel insanlk problemiyle kar karya bulduk. Dolaysyla zgr Krt tipinde, yine Krdistan Devrim yaamnda, zellikle kadnda yaam nasl sorgulanr, nasl yaratlabilir? Sorun ok derin ele alnyor. Bu anlamda ulusal olduu kadar enternasyonal, snfsal olduu kadar hmanist ve eylemci, iradeli olduu kadar ruhsal ve dnsel boyutlarn srekli derinletirmek durumunda kalyoruz. Benim de bir huyum var: Bir huy mudur, byle bir iin peine taklan kiide gelimesi gereken bir zorunluluk mudur, bilemiyorum. Ama lgnca diyebileceimiz bir biimde takip etme gerei duyuyorum. Eski alarda, ortaalardaki savalarda da ok hrsl, ihtirasl komu-

tanlar, nderler vard. Askerlikten sanata kadar bunlar vard. imdi bizim durumumuz biraz deiik. Gnmzde klasik trden bir askeri hareket snrl yaplabilir. nk mevcut teknoloji, Napolyondan beri veya zellikle bu yaadmz gnlerde ilerlemeye pek frsat vermiyor. Benim bu enerjim ortaada olsayd, kesin bir imparatorluu yaratabilirdi. Ama kendimi teknolojinin snrlar dahilinde hapsedilmi olarak da grmyorum. Ki, baka trl ilerleme kaydedilebilir. Bu yaptmz, bizi zgrlk imparatorluu gibi bir eye gtryor. Teknik, emperyalizmin tekelinde. Politikada genelde insan kuatm. Kaba bask aralarnda her eyi yapabilecek durumda. Bu noktada her ey hakimiyetlerinde olmaldr ve bize de den teslimiyettir demek, insanlktan vazgemek demektir; insan zgr hareketlilik gereinden koparmak demektir. Bu noktada sanrm biz nemli bir i iindeyiz. Gelinen teknik aama, klasik anlamda sava mantn durdurmutur. Reel sosyalizmin knde bu da nemli bir etkendir. Kaba anlamda snf savalar da fazla ilgi ekmiyor. Emperyalizm bu konuda belli bir stnle sahiptir. Hatta sosyal savamlarda da belli llerde stnl var. Kltrde de, sporda da stnl tartlmazdr. Ama buna ramen, ben kendi faaliyetimde, savammda grdm ve ska yorumladm bir deyim var: nsan en byk tekniktir. nsan, doann harikulade yaratcl ve kendisinin de yaratandr. Bu varlk zerinde ne kadar durulursa -hemen hemen her ada da byle olmutur-, byk baarlara ulalr. Hz. sa sadece bir propaganda ile Roma mparatorluunun uzun sreli zln salamsa, Hz. Muhammet Sasani-Bizans mparatorluunu zmse, bu esasta insan varlna bitikleri anlamla balantldr. Her ne kadar ok byk bir hayal gibi gzkse de, harekete geen insan varl eer statkoya taklmazsa, gncelle boulmazsa, ama derinliine ve byklne ularsa, bunu da byk bir irade ve inatla yrtrse, bu insan deil ulusal kurtuluuluu, evrensel baz lleri bile yakalayabilir. Bunu unun iin sylyorum: Baktmda, bu insanlar hep orak gryorum. Hatta bizim dmzdaki ulusal yapdaki insanlar, eski dnemlerden hi de az olmayan bir biimde bugn tekniin klesi haline gelmilerdir. Teknik gerekten sadece toplumu deil, tm doay imhaya gtryor. Dnyay bir felakete gtryor. una inanyorum: Bu teknik canavarn tahribat durdurulmadan yaamak olmaz. Buna kar, yeil evre hareketi, insan haklar hareketi gibi admlar atlmtr. Ama bunlar fazla iddial, gl admlar deil. Bunun iin bir devrim gerekecektir. nk gerekten yle sanld gibi dnyann sonu gelmemitir. Emperyalizmin en son smrc, baskc sistem olarak biraz sonu gelmitir. Marksistler srekli bunu sylediler. mr u kadardr, bu kadardr diyerek, toplumlar bilimine uygun olmayacak bir biimde baz kaba dncelerle mr bimeye altlar. Bunun doru olmad ortaya kt. Fakat sosyalistlerin u gr de halen doruluunu koruyor: Gerekten de kapitalizm bir tehdittir. Hatta bir canavardr. u anda zellikle onu teknik yntemle veya teknik alanda insanlk zerinde kurduu mekanizmalarla snrsz boyutlara tarmak istiyor. En kts de doa elden gidiyor. Her ne kadar kontrol ediyorum dese de, kontrol deil byk bir kontrolszlk var. yle sanyorum ki, insanlk soyu imdi en ciddi tehlikeyle kar karya. Son dnem politikalarna baktmzda, hepsinde bir tkeni var. Btn lkelerde klasik devlet politikaclar byk bir bunalm iinde. Bunu btn devletler iin sylemek gerekiyor. Klasik devlet politikaclaryla bu i bu kadar. Gerekten bunalmn en ok kendisini gsterdii yer de burasdr. Yerine henz ne getirileceine dair iaretler pek az. Bizim devrim aslnda snrl olarak buna da bir yant bulmaya alyor. Gerekten ok radikal olma durumunda kalyor. Krdistan corafyas her ne kadar insanln en eski beiiyse, afak vaktiyse de u anda kldr, mezardr. Krdistanda insanlk beikten mezaradr. Ayrca afaktan alacakaranla gelinmitir. Ama ok paradoksal bir biimde de yeniden bir beik ve afak olma gibi bir durumla kar karya. Bizim devrimimiz hem bunu hazrlad, hem bunu buldu. Bu ada yeni bir ans olarak kendini yeniden mezardan beie, karanlktan byk bir aydnla doru gtryor. Hatta daha byk ura verirsek, yeni insan ekillenebilir.

Benim Savalm lgintir Mevcut metropollerdeki yaam bana hi ekici gelmiyor. Yani ben de yaamaya olaanst balanan birisiyim. Yaama gsterdiim hayranlk, yaam konusundaki araym sanmyorum baka bir kiilikte bu kadar hassasiyetlerle temsil edilsin. Buna ramen ne zeniyorum, ne beeniyorum. Dnya gzeli iyi bir mekn sunsalar bile, beni hi ekmiyor. lgimi eken fazla bir kiilik de yok. nsanlara, bir eyler syleyene ok balym. Ulalmas gereken birileri, benim iin birinci srada ele alnmas gereken hedeftir. Ama buna ramen daha ok kendime yneliyorum. Kendimle uramak daha ok ilgimi ekiyor. Bu ok nemli bir durum. Yani son dnem younlamalarmzn uluslararas alan da biraz zorlamas herhalde bu nedenledir. Giderek herkesin garibine gidiyor. Sen nasl vuruuyorsun, sen nasl yaayacaksn, sen nasl bir insansn? Sanyorum bu soru ilerde daha ok sorulacak ve byk bir hesaplama sorusuna da dnecektir. Benden da, dtan bana doru. Bu, sylediim yeni sava tarzn da belirleyecektir. nsan varlnda kaybettirilene bir hcum tarz oluyor. Onun iin herkes biraz dikkatli olmal, anlayabilmeli. Benim savalm ilgintir ve dikkat etmeyenler bu harekete yaklamamal. Bu hareket iinde bulunmamal; bulunmak istiyorlarsa da mmknse tmden anlayabilmeliler. zellikle benimle ilgili olmak isteyenlerin, ister kar bir faaliyet olarak kendilerini dayatsnlar, isterse sempatik bir yaklam iinde olsunlar, kesin ok dikkat etmeleri gereken hususlar var. Kadn-erkek, genihtiyar hi fark etmiyor. nanlmaz ocuksu yaklamdan tutalm bir yaly ok iyi kapsama, bir erkei yeniden zme tabi tutmaktan tutalm oktan yitirilmi bir kadn nedir veya nasl yaanlacak sorusunu korkun yneltiyorum. Bunu ayn biimde siyasal olgulara, toplumsal biimlenilere de gtrmekten hi geri durmuyorum. Bunlarn hepsi nemlidir. Bir de u anda milyonlar, admza sloganlar atar hale gelmitir. stesem de bundan kaamam, brakmam. Brakrm desem belki eksik kalr. Kaarm desem daha kt anlalmaya yol aar. Dolaysyla yalnz Krt olay asndan deil, en bata Trklk asndan imdi ok ciddi bir sorun haline gelmiiz. zellikle Trk egemenlik sistemi iin u anda korkun bir durumu yayoruz ve emperyalizm olgusu iin de bu ok net ortaya kyor. Amerika iin ok temel bir ura konusu olmuuz. Bu i ok ciddi. Bunun byle olduunu benim sylememe hi gerek yok. Sanrm herkes az ok bunu gryor. Yapmzn gc varsa, olup bitene anlam vermek zorunda. imdi burada bu anlamda ok byk bir sava yrttmz bilmek zorundayz. ounuzun sorduu sorularn, ald yantlarn ne olduuna dair ciddi etkilenme gcn gstermediinizi veya bunun snrl kaldn gryorum. Aslnda eskiye ynelik bir yaamnz var m, alkanlklar ne kadar etkili demeye gerek yok. Sizin gerekten kaybedeceiniz ne bir zinciriniz, ne bir halkanz, ne bir ryanz var. Bunu ok iyi grmek gerekir. Sanyorum kaybetmekten korktuunuz ceset gibi bir eyiniz var. imdi bunlar kesinlikle brakmak gerekiyor. Fosille, cesetle uramak, yaam reddetmek demektir. una beni inandramazsnz: Bu dar, yzeysel, yaam tutkusu, zayf insan normaldir. Hayr! ldrsanz da, patlasanz da beni byle bir noktaya ekmek imknszdr. Kendinizle ne kadar uratrmak isterseniz isteyin, benim bu oyuna dmem imknszdr. Tercih ettiiniz, darack snrlar dahilinde yaamn da, savan da benim iin kabul imknszdr. inde hibir ans, hibir anlam gremiyorum. Ama halen bu snrlarda kendinizi fena kaptrmsnz. Zorlanacaksnz. Beni de zorluyorsunuz. Ama bu biraz vicdani zorlanmadr. Yenilgi anlamnda etkili olabilmeniz mmkn deildir. zntm, ansnzn doru kullanlmamas temelindedir. Ama sk bir denetim altnda olmanz yine de ansnz arttryor. Ve en ktsnden bir sava bile, bu ans iin yine bir olanaktr. Bir zgr da umudu herhalde ideoloji haline getirilmelidir. Bir arkadamzn da vurgulad gibi, Siyon tepesi Siyonizmin ideolojisi oldu. Faizmin Erciyesi de bir ideoloji olmutur. Her ulusta byle bir alanla balantl hale gelmi ideolojileri var. Bir l ideolojisi de var, bir Afrika ideolojisi de vardr. Bizde hi phesiz bu ok zayftr. Halbuki burada yerelleme anlamnda bir ideolojikleme grkemliydi. deolojinin dalamas veya dan ideolojiklemesi Krt olaynda ok arpcyd ve tm abalarmza ramen gerilla buna yant olamad. ok trajik, ac bir durum. Her zaman vurguladm gibi, gerillann dala ideolojiklemesi gerekiyordu. Aslnda Krtlerde eski nesil dala daha iyi birlemiti. Halen o

dalardaki yaam kalntlar heyecan veriyor. Bu dalar bir yaam ideolojisine son derece yakn. rnein, Dersimde bir ideolojik, ruhsal rperti hemen geliir. Ayn ey herhalde Zagrosta daha grkemli geliirdi. Bu heyecan, bu ruhsal ve ideolojiksel balanmay ifade edebiliyor. Fakat ok koparlm insan, halen buradaki ideolojiyi yaratamad. Daa gre ideolojikleme benim kati inancmdr. Belki bunun iinde siyaset var, zgr insan var, askerlik, gerilla var. Hatta taktik anlamda bile bir yn var. Hepsi birletirilmeden yaam ansn kazanmanz, yaamn imknn elde etmeniz mmkn deil. Hayalleriniz, topyalarnz buraya fazla balanmam veya balanmas laf dzeyindedir. nk ounuzu yolladk, ulatrdk ama hepiniz perian bir biimde, sanki dada kanatlarnz krplm bir biimde indiniz. Evcil hayvanlar gibi, ova kylerine yneldiniz. Ben bunu ok byk bir tehlike olarak grdm. Evcilleme eer salam, kendini savunmaya alan bir toplum temelinde olmazsa felaket getirir ve getirmitir de. Son zamanlarda kularn yavrularna bakmak ilgimi ekiyor. Burada bu gvercinler arasnda ok ilgin bir kanun grdm. Bir yavru vard, bu yavruya gelen vuruyor, giden vuruyordu. Hem de kursana, beynine vuruyorlar, cierine doru vuruyorlar. Neden byle oluyor diye hayret ettim. karabildiim sonu, kanatlanmadan, kendini besleyebilecek, yaatabilecek duruma getirmeden yuvandan karsan seni mahvederler. Bu acmasz kanunu uyguluyorlarm. Bu houma gitti, ilgimi de ekti. Bizimkiler halen bu kanuna -oysa ok genel bir kanun- ileme gc verememiler. Bu kanunu kendi ahslarnda uygulama gc gsteremiyorlar. yle kanatlar yeni bitmi yavrular gibi yuvalarndan kp dolayorlar. Tabii afetler ok, kara ahinler, a kurtlar felaket. Kafalarna, cierlerine vurup kyor. Bu bana biraz anormal geliyor. Son zamanlarda zellikle komuta yapsna fkeleniyorum. nk dada ahinleme kesinlikle yoktur. Burada bu imkn hemen hemen hepsinin eline verildi. Ama onlar biraz ty balam civcivler gibi hemen ova kesimine doru kouyorlar. Oras ise avlanma yeri, feci vurulur ve vuruluyor. Bir trl de vazgeiremiyoruz. Gdleriyle hareket ediyorlar. Bu tehlikeyi gryorum. Da ideolojisi u anlama geliyor: Seni zgrce yaatabilecek gc verme anlamnda bir ideolojidir. Yoksa ilkelleme, yeni ty balam civcivin durumuna dme gibi bir ey deildir. Bunu henz amam. Son zamanlarda bunu amaya alyorum. Hem de ok byk bir fkeyle. Sizin bu tarznz kendime bir hakaret olarak gryorum. Gerilla iin bunlar belirtebilirim. aba derinletirilecektir ve da ideolojisine gre zgr yaam gerekletirilecektir. Nasl ki Musann On Emri varsa ve On Emirle Yahudiler buraya geliyorsa, bizim iin de Zerdtn herhalde byle emirleri olabilir diyorum. Bilemiyorum, bizim eylem eski tarihe ne kadar benziyor? Zagrosla ilgili, inile ilgili herhalde ok reti var. Onlar yeniden gnmzle birletirerek bir yant olacaz. Yani bu i ciddi. Dzen sizi altrm olabilir, ke yapm olabilir. Metropol, ova kesimi, ky tehlikelidir. Ruhumu Bir Mekna Veya Bir likiye Hibir Zaman Tutsak Etmedim Dier nemli bir zelliimi de anlatma gerei duyuyorum. Tehlikeli bulduum meknlar, tehlikeli bulduum ilikiler var. Hibir zaman ruhumu bir mekna veya bir ilikiye tutsak etmedim. imdi bu genlerin ou kendilerini bir sigaraya tutsak ediyorlar. Bir kadnla kesinlikle kendini kaybedebilirler veya bir kle kadn braksam, varl yokluu belli olmadan gider. imdi Zilan diyorsunuz. Byle byk olaylar, iradeler en azndan sempati dzeyinde ekilleniyor. Fakat bunu yaamsallatrmak gerekiyor. etin bir sorun, bin yllarn kaybettirilen yaamn yeniden bulma sorunudur. lgi duymalar gerekir. Yani bundan sonra Ben bunu yaamsallatracam deyin. Ben halen hatrlyorum: On kuruu babamdan koparabilmek iin byk bir sava vermitim. Yine dada yenilecek bir ey bulmak iin, kendimize gre epey sava verebiliyorduk. zgrl kazanmak iin en azndan on sekiz, on dokuz yldr bu sahadaym. Sizin uyuduunuz uykuyu ben bir gn bile almadm. Hatta sradan yediiniz yemek kadar bir lezzeti de alamyorum. unun iin sylyorum: nemli bir zgrle yol aabilmek iin kendimi kandrmam herhalde yapabileceim en byk ihanettir. Gerilla adm dorudur, vazgeilmezdir. Tehlikelerle kar karyadr. Ama sonuca da bu temelde gidilecektir. Yani da ideolojisinin

gerekleri kesin yerine getirilecektir. Sadece Krtler deil, her insan zellikle Ortadou buna iddetle muhtatr. Tarihte olduu gibi. Krt aydn savala, iddetle balanmamtr. Ama deiik bir yaam, sava durumunu yaayanlar iin ak belirtmeliyim ki, o yaam bombo gryorum. Bu kiiliklerin ne topyalar, ne de kendilerini bytme, zenginletirme anlamnda bir durumlar sz konusu. Sanyorum benim insan sevgimi hi tartmaya gerek yok. Ama halinize baktka hep zlyorum. Heyecanlarnza deer veriyorum; on be, yirmi ya heyecanlarnz var. Bunu belirtmekte hibir saknca grmyorum. Fakat siz u anda ok scak bir biimde bu yaamn samimi bir taraftar, hatta mmkn olsayd da daha biimli rnekleri olsaydnz ok daha geni olan dier kesimlere bakn: Takldklar, balandklar hayalleri hi yok. Yanl anlalmasn, daha iyi anlalabilmesi iin sylyorum. Mesela zibillerde bokbcei boku yuvarlar tar. O bunu zenginlik sanr. Amasz ve yeterince bir abas olmadan kendine gre bir eyler yaptn sananlar, bana hep bu rnei hatrlatrlar. Bir eyler yuvarlyorlar, ama bouna. Bunlar vazgeirtebilseydik ok iyi olurdu. Zenginlik bu deil. Yani byle bir top olsa da, sadece pislik byr. hanetin bir tarifi de budur. Neyi bytyor, sermayeyi mi bytyor, o kanla bundan daha iren bir bytme olabilir mi? emdin deimeyen ve dnmeyen eski Krd temsil ediyor. Ben televizyonda izledim: ehit analar Bunu jiletle dorayalm diyor. Yaralanan askerler, Onu bize teslim etsinler, biz ona ne yapacamz gsteririz diyorlar. Buna benzer en vahi cezalar dnlyor. O szm ona generallere, Krd nasl imha edersiniz ve sorundan en iyi nasl kurtulursunuz diye yol gsteriyor. Burada insanlara kar saygl durma bir yana, hep zorbalk yapt, hep hain hain bakt, hep irkin irkin bakt. Ama orada faist bir komando karsnda esas durua geiyor, mkemmel konuuyor, grevlerine mkemmel sahip kyor. imdi sanyorum halen i yaptn zannediyor. imdi byle Krt var. Korkun bir ey. Belki semboliktir, fakat geneldir. Hain, itiraf, nemelazmc budur. Bombotur, kendi soykrmcsdr. Aydn bunlar grmyor. Grmek urada kalsn, kendini gizliyor. Geree bir adm atmak istemiyor. ok fakirdir, inanlmaz llerde fakir. Kendini ekli bir insan olarak aleme yutturmaya alyor. Bunlar ac. Kendi adma zlmyorum, onlar adna zlyorum. Mesela Siyonistleri ok eletiriyoruz, ama Siyon tepesine ballklar korkuntur. Dnyann hangi kesinde olurlarsa olsunlar baldrlar. ki bin yldr biz oradan ktk derler. Tamamen hakszlar, ama insan onlarn bu tarzna bakyor, bizimkinin tam tersi olduunu gryor. Krdistanda insann duygularn okayan, ruhunu ycelten ok ey var. Tarih yine yle. Fakat insanmz bunu be metelie satyor. Dan grkemliliine hi anlam veremiyor. Deil bir tepe, her yeri kutsaldr; Araratndan Cudisine, Zagrosundan Munzuruna kadar ok ekici, grkemlidir. Ama adamn gnl gz kr olmu. Burada bir insanlk beii var. Gel gr, burada insanlk nasldr. Hi ilgi bile duymuyor. Avrupa yaam diyorsunuz, kendinizi nasl oraya uyarlyorsunuz. Oradaki yaam nasl hounuza gidiyor? Benim bu konularda skntlarm yok. Buralarda da, saraylar gibi yerlerde yaamak benim iin hi sorun deil. Fakat yaayamyorum. Bir odada yirmi kii o kadar rahat uyuyabiliyor ki, ben burada saraylarda neredeyse ldracam. Gerekten burada bir dam vard, orada ok rahattm. Krdistanda bir maaram olsa, beni olduka rahat ettirecek bir ortam olur diyorum. Vebadan kaar gibi buradan kalyor. Avrupallar kendi yaamndan nefret ediyor, hi holarna gitmiyor. Ama bizimki gidiyor, sonuna kadar ona burun srtyor ve birisi kp bunu eletirmiyor. zellikle aydn, lkesi iin bir kalem oynatmyor. Doasna, tarihine insan nasl byle yabanclar, nasl hainleebilir? Bizim geleneklerimizde, eski toplum yapmzda u anda gerekleen yaama bakyorsun, dehet verici. Benim ocukluumdan beri kabullenilemez dediklerimden birisi de ne byle ana olunabilir, ne byle kadnla bu biimiyle yaayabilirim dedim. Hep dehet veriyor. Bana gre hepinizin yapt -size bal deil tabii- kesin toplum geleneinin hakimiyeti altnda olmutur. Yani burada kiileri kmsemiyorum, mesele o da deil, mesele bir gelenein ezici arldr. Sizin iine srklendiiniz bu ilikiler, zellikle kadnl erkekli ilikiler, evlilikler, zaaflarn ve geleneklerin dayatmalaryla ykl ilikiler yzde doksan sizi yutup gtrm,

ama farknda bile deilsiniz. Kadnla veya kadnn erkekle yaam byle olmaz. Byk bir gnah var. Geri Adem ile Havva hikyesinde de var. Sanrm Hz. sada da var. Ama bu bende ok daha kapsaml, bilimsel bir ifadeye kavumutur. Bu ilikilere byk bir gnah diyelim. Genler neden evlenmiyor, kzlarn yalar getii halde neden koca bulamyorlar deniliyor. Bizim bu konuda neler dndmz bilmiyorlar. Ben byk bir gnahtan, byk bir yaamn yitiriliinden bahsediyorum. Aln ak, llere gre kabul edilebilir bir yaam kadnl erkekli gerekleseydi, bu da herhalde zgr yaamn kendisi olurdu. Devlet bile bu kadar nemli deil, bunu da size syleyeyim. Bu anlamda bir sosyal yaam ifadesi, bunun styaps, siyaseti olumludur, sava da olmadan olmaz. phesiz bir kltr, bir terbiyesi, bir edebi ok gerekliydi. Evet, olsayd, ben en byk zafer budur diyebilirdim. imdi Skmz, gdlerimiz bizi fazla bastryor deniliyor. Eer gdlerin emrine girersek bu, hayvanlamay onayladk anlamna gelecektir. imdi bu noktada burada bir devrim yapmak gerekiyor. Gdleriniz sizi ne kadar bastryorsa, mmknse onu ruh veya beyin gcne dntrn. Baka areniz yok. Mesela ocuklar ok severim. Onlar iin gerekten byk bir sava da gze aldk. Fakat ocua deil de bu ilikiye ireniyorum. Yzde doksan dokuzun beyni var m yok mu, hatta ruhu var m yok mu, tartlr. Gdleriyle Bu ocuk her eyimdir diyor. Benim yeni icatlarmdan biri de uydu: Anamla aramdaki mesafeyi hep korudum. lk gnlerden beri onun oul kelimesinden hep rahatszlk duydum. Ona da ana deme gerei fazla duymam. Bu, ok ilgin bir durum. Onun oul dememesi veya benim fazla ana, ana kuca dememem sanyorum benim yaratl tarzmn zn ifade ediyor. En erkenden ikisine de geit vermedim. Sanrm buna sezaryen psikolojisi diyorlar; sezaryenle erkenden gbek ban kesmek oluyor. Sezar ismi de herhalde oradan geliyor. Erkenden gbek ban koparmak ilgin bir ey. Bende bu var. Belki o anlamda deil, ama erkenden ana kucandan, ana deerlerinden kopma var. Beni seviyorsun, sevmeye altn sylyorsun, ama geleceimi hi dnmyorsun, sevgin beni tatmin etmiyor dedim. Ben o yalarda bu tavr koydum. Kyl kadnn ve babann ocuuna verecei hibir ey yoktur. ocuuna kar byle olduu gibi, kadnn kocasna, kocann da karsna verebilecei nesi var? Belasndan baka, probleminden baka bir eyi yoktur. PKKde bir diyalektik de budur. imdi erkeklerin de kadn karsnda kaba cinsellikten baka verebilecekleri fazla bir eyleri yok. Sevgi denilen olay da g ister. Sevgiyi bulabilmek, sevgiyi yaratabilmek g ister. Kadn zaten beterin beteri bir durumda. Tarihte ok iyi incelenmi ve bilimsel bir ifadeye kavuturulmutur: Gd dnemezse, hayvanlamann snrndan klamam demektir. imdi gd dnm Bat toplumlarnn en var edici kuraldr. Mesela, Rnesans anda muazzam bir dnm var. Freud iyi incelemitir. Tmyle belki doru sylemez, ama doruluk pay ok. nl askerlerin, nl siyasetilerin hepsi gdsel dnm yapm kiilerdir. Bizim Krt kendini sradan dntrme gerei duymuyor. En byk hak, en byk saplant bu konuda yaanyor. Hatta buna bir de namus kulpu takm. Yzde yz karm diyor. imdi yzde yz karm dedin mi, vatana bir ey kalmaz. Yzde yz buysa, yzde bir vatan iin, siyaset iin, rgt iin kalmamtr. Tam tersine vatan, rgt, siyaset, eylem, sava hepsi iin olmal. Barzaniler, Btn Krtler bizim slalenin ayakkabsnn tozunu silmek iin birer aputtur diyorlar. Ailecilik ideolojisinin vard sonu budur. Yzde yz namusum, karm, kocam, slalem, ailem diyenler de buna aklyorlar. imdi bunu amak iin, bu arkadalar gece gndz iddetli bir terbiyeden geirme ihtiyac duyuyorum. Bu kavramlar tersine evirmemiz gerekiyor ve ihtiyatlym. Mesela yzde yz vatan, yzde yz siyaset, yzde yz rgt, yzde yz yoldalk balar geliti mi, tarihin o tersine gidiat doruya evrilir. Dada neden gl bir gerilla olamadnz? Neden ordu kuramadnz? Neden yaamda byk bir sosyal patlama gerekletiremediniz? Bu moralle senin yaamnn baka seenei yok ki. Senin yaamn bitirilmi. Dnya sana isim dzeyinde bile bir ad takmyor. Hak senin iin hikye. Bunlar nemli.

Da ideolojisi, yeni yaam ideolojisi diyorsak, bunlar bouna sylenmiyor. Aydn ok uzak, gerilla belki byk yaratcln gsteremiyor, ama baka areleri de yok. Trklerdeki o duygular hi ho karlamyorum. Naslndan tutalm fkesine kadar hepsini irkin buluyorum. Sevgi tarz ok irkin. Muazzam bir terbiyeye, bunun iin araya ihtiyac var. Gen-yal, kadn-erkek ayrm hi nemli deil, hepsinin iddetle ihtiyac var. En azndan samimi bir aray, yine ok snrl da olsa bir zgrlk imkn kesinlikle deerlidir. Bu kadar sert eletirilere ramen, beni zgrlk arayan insanlarla birliktelie zorlayan da budur. Heyecan veriyor bana. Dar amalar iin deil de byk amalar iin buluma sz konusu. Kusurlar yzde doksan dokuz da olsa, yzde bir olumlu yan grsem ilgi duyuyorum. ok ciddiyim bu konuda. Tabii kar taraf da ciddiyete ekerim. Bu, iin doas gereidir. Hi kimse bana Kendi dar amalarm iin geldim, biraz ahbap avuluk yapalm diyemez. Biz bynzz, eski yarenlik, dostluk deerlerimiz var denilebilir. imdi bunlar da anlamyor deilim, aslnda onlara da ok dikkat ediyorum. Ama hepinizin en ok ihtiya duyduunuz bu sylediim olaydadr. Herkesi siyasetin iine almak dorudur. Herkesi vatan ve da kavramyla btnletirmek dorudur. rgtlenme balaryla birletirmek nemlidir. Kk sevgilerden, -sevgi de demiyorum- kck tatminlerden sizi uzaklatrmak nemlidir. Daha byk heyecanlara, arzulara doru sizi tarmak gereklidir. Gelimi bir gzellik anlayna sizi gtrmek gereklidir. imdi zellikle genler bu konuda bizden daha iyi bir ansa sahiptirler. nemli bir miras ellerindedir, nlerindedir. Bundan daha baka biz birbirimize bir ey sunabilir miyiz? Sanmyorum. Aslnda insanlar klasik yntemlerle arlamasn ok iyi biliriz. Dalardan geliyorlar, belki beklentileri biraz daha deiik olabilir. Ben bazlarna, ho geldin bile demem, daha deiik bir ho geldin slubum var. Sizler iin de syledim. ok mthi bir ameliyat geirdiniz, hemen gemi olsun demekten ziyade, burada yine sizin heyecannz grdm. Size gerekli olan da buydu. Yani sizin kalbinizi biraz daha uzun mrl yaatacak kadar iin zn biliyorum. Ben grnte anama, babama fazla bir ey sunmadm. Ama anamn Ankaraya gidip Musa Anter ile zafer iaretini vermesiyle, anama da uygun i yaptm grdm. Anam da memnun olmutur. En azndan son nefesinde, Olum iyi bir i yapt demitir. Y.K.: Ben yaknndaydm. Yzndeki o ifadeyi, memnuniyeti grdm. A..: yle deil mi? ok sert savatm birisiydi, ama sonuta mezarna biraz daha gururlu gitti. Ayn ey babam iin de geerli. Yani btn yallarmz, analarmz iin, zorluklara ramen u anda onlar onurlu, gururlu tutacak eyler verilmitir. Hepiniz iin de verilmitir. Takdir ediyorum tabii. Benim sayg anlaym ok gl. Genler iin de yle, aslnda onlar farknda deiller. Hi phesiz burada kendimi abartmak istemiyorum, ama yaam konusunda ok srarlyz. Hata yapmayacaz, byk sayg duyacaz. zerinde byk kavga da vereceiz. Kavgay iimizde, dmzda gerektii kadar vereceiz. Dmann habire paralad vatan ve zgrlk kavramlarn yerli yerine oturtup yaamsallatracaz. Halklarn arasnda mahvettii kardelii yaratacaz. Halklarn birbirleri iin bir zenginlik olduunu kantlayacaz. nsanlarmz arasnda kurulan btn sahte balar paralayacaz, zl balar kesin yaratacaz. Bu, byk bir yenileme, bayramlamadr. Halkmzn, btn aclara ramen her gn bir bayram gibi karlamalar nedensiz deildir. nsan istiyor ki, bunun tam zaferini de grsn. Doksan dokuz yandaki Melle Abdurrahman vard. Allaha dua ediyor, Beni iki yl daha yaatsan da zaferi grsem diyordu. mr tam yz yana dayanyordu. Mesela bir daa k vard, en azndan on be yandaki delikanl gibi evik kt ve son ana kadar benim ok sevdiim bir ihtiyard. O ihtiyar kadar sevdiim bir ihtiyar olduunu sanmyorum. Kesinlikle ruhunu temiz korumu, TCnin kirlerine bulamad gibi, slamn da kirletilen deerlerine bulamam ok gzel bir insand. Bunun gibi daha ok gzel insanlar da var. Biz bunlarn ansna da balyz. Yani o da bir melledir, ok deerlidir. Keke hepsi o temelde gelise. Eski nesil Krt yurtseverlerini gryorsunuz; iwanlar, Eliler bizden nceydiler, biz onlar takip de ediyorduk. Zamannda bir tek kelime renmek en ok zen gsterdiimiz hususlard. Kt kaybettiler veya kaybettirildiler. Tarihimiz byle ok korkun aclar, kayplar

tarihidir. Her gn genler yle kaybettiriyorlar; onlar daha ok benden kaybettiriyorlar diyorum. Bir kayp tabii bir paray ezer, ama onu retmeye alyoruz. Sayn Mahmut Baksi, Hep lmcl darbeden sonra neden bu byk glenme? diye soruyordu. Bu, yaamn kuraldr. imdi buraya vursan hcreler kendini yenilemezse lr. Ulusal adan ne kadar darbe vurulmak istense de, muazzam bir yenilenme bu bymenin srrdr. Bu da byk rgtsel retkenlikle, byk eylemsel veya ideolojik retkenlikle mmkndr. Bunlar esas aldmzda en byk aclar, darbeler byk gce dnebilir. Yeter ki, sen yaamak iste. Her tr haksz saldrlara ve irkinliklere kar yaam isteminin, hatta bir savan delemeyecei bir zrh, aamayaca bir engel yoktur. Bizim yaammz biraz bunu kantlad. Ben de herhalde krk dokuz yamdaym; u yaam arayna bak, bunun iin savaa bak. Yanz daha gemedi, siz ie yeni balyorsunuz. Siz de hakeza yle, yaam ok seviyorsunuz. Bu houma gidiyor. Yaam ok sevmeyenlerin mcadele edeceine inanmyorum. Ama bir ey daha nemli: Biraz daha bunun estetiini, biraz daha bunun gzelliini gelitirmek gerekir. Bunu da alyorsunuz. Bu da iyi bir eydir. Sizin iin de yle. Sayn Airyan da yle istiyor. Bunlarn hepsini gzel buluyorum. Bir ocuk kadar heyecanl olmanz, yaamn halen peinde olmanz gerekten gzel bir ey. Bana gre doksan dokuzundaki yal mellemiz de ok deerliydi ve vatan istiyordu. Ben yalym demedi. Bunlar doru araylardr. Genler de aryor, her halde baka aremiz de yoktur. Baka eye tenezzl de etmeyiz. Bu gzel bir bulumadr, bence bu anlamda bir kusuru yok. Eksikleri varsa da, onlar mtevazca amalyz. Ben senin bir kusurunu sylersem, bunu can gnlden bir destek olarak grmelisin. Eski klasik lleri atalm. Benimle dnya dalga geiyor, nemli deil, biz kendimizi yeniden yaratyoruz. Alnganla, ksknle gerek yok. Ama duyarl olmaya sonuna kadar dikkat ediyoruz. Geldiniz, sanrm ok g de aldnz. Belki ilerde kalbiniz durabilir, ama bence bu kalp bundan sonra iyi alaca iin bir mre de bedeldir. Yani imdiye kadar yaptklarnzdan fazlasn bundan sonra yapabilirsiniz. Dostlarmz da hakeza yle. lm de her zaman vardr. lmsz iler, bu ilerdir. Ben bu adan zntlerimizin eskisi kadar ldrc olmayaca kansndaym. Din, felsefe, siyaset hep bunu biraz gerekletirmek iindir. Gelenlerimize de bu temelde sayglyz. Grld gibi deer veriyoruz. Ama ok ak ki, bunun gereklerine balanmak arttr. Biz kendimizi nasl bir asker gibi mecbur grp bir eyler yapmalyz diyorsak -bu kck bir i iin de olabilir-, siz de baz iler yapmalsnz. Belki sizlerinki daha da zor olabilir. Ama bunu yapmaya mecburuz. Ben kendimi iddetle burada buna balam durumdaym. Bu gerekli bir i iindir ve benim baka her hangi bir ikyetim de yok. ikyetim, daha iyi sonu alalm ve daha baarl olalm ynndedir. Hi burada sklyorum demedim. Buradaki i az nemli, ok nemli demiyorum. in by k yok. Bir kurumun ismi bile, parlamento ismi bile nemlidir. Ama iini doldurmak, btn kurumlarn iini doldurmak hemen hemen herkesi bekleyen bir grevdir. Umutla, her zamankinden fazla kendine inanla ve emekle ii de doldurulacaktr, fazlasyla da baarlacaktr. Bu temelde okulumuz adna bir kez daha sizi selamlyorum. Salklar, baarlar diliyorum. 8 Haziran 1998