T.C.

MLL ETM BAKANLII TALM VE TERBYE KURULU BAKANLII

LKRETM VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM DERS (8. SINIF) RETM PROGRAMI

ANKARA2010

retim programnn hazrlanmasnda grev alan komisyon yeleri: Fadime Pelin ALDEMR Tarih/Sosyal Bilgiler retmeni Hseyin SEZER Felsefe Grubu retmeni Mehmet Akif STC Program Gelitirme Uzman Mehmet LGER Snf retmeni Seil Buket HARUT Tarih/Sosyal Bilgiler retmeni Dr. Sevim CAN Tarih/Sosyal Bilgiler retmeni Yusuf TOPRAK Felsefe Grubu retmeni retim programnn hazrlanmasna katk salayanlar: Betl BUDAK KORKMAZ Trk Dili ve Edebiyat retmeni Elif SEYLM lme ve Deerlendirme Uzman Himmet GVEN Felsefe Grubu retmeni evki IIKLI Felsefe Grubu retmeni

Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program, 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanununda yer alan ve aada belirtilen Trk Mill Eitiminin Amalar ve Temel lkeleri dorultusunda hazrlanmtr: TRK MLL ETMNN AMALARI I. Genel Amalar Madde 2. Trk mill eitiminin genel amac, Trk milletinin btn fertlerini; 1. Atatrk inklp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine bal; Trk milletinin mill, ahlaki, insani, manevi ve kltrel deerlerini benimseyen, koruyan ve gelitiren; ailesini, vatann, milletini seven ve daima yceltmeye alan; insan haklarna ve Anayasann balangcndaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Trkiye Cumhuriyetine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve bunlar davran hline getirmi yurttalar olarak yetitirmek, 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakmndan dengeli ve salkl ekilde gelimi bir kiilie ve karaktere, hr ve bilimsel dnme gcne, geni bir dnya grne sahip; insan haklarna saygl; kiilik ve teebbse deer veren, topluma kar sorumluluk duyan; yapc, yaratc ve verimli kiiler olarak yetitirmek, 3. lgi, istidat ve kabiliyetlerini gelitirerek gerekli bilgi, beceri, davran ve birlikte i grme alkanl kazandrmak suretiyle hayata hazrlamak ve onlarn, kendilerini mutlu klacak ve toplumun mutluluuna katkda bulunacak bir meslek sahibi olmalarn salamak; Bylece, bir yandan Trk vatandalarnn ve Trk toplumunun refah ve mutluluunu artrmak; te yandan mill birlik ve btnlk iinde iktisadi, sosyal ve kltrel kalknmay desteklemek ve hzlandrmak ve nihayet Trk milletini ada uygarln yapc, yaratc, sekin bir orta yapmaktr. VIII Demokrasi Eitimi Madde 11 (Deiik: 16/6/1983 - 2842/3 md.) Gl ve istikrarl, hr ve demokratik bir toplum dzeninin gereklemesi ve devam iin yurttalarn sahip olmalar gereken demokrasi bilincinin, yurt ynetimine ait bilgi, anlay ve davranlarla sorumluluk duygusunun ve manevi deerlere saygnn, her trl eitim almalarnda rencilere kazandrlp gelitirilmesine allr; ancak, eitim kurumlarnda Anayasada ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine aykr siyasi ve ideolojik telkinler yaplmasna ve bu nitelikteki gnlk siyasi olay ve tartmalara karlmasna hibir ekilde meydan verilmez.

GR NEDEN VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM DERS? Dnyay anlama ve anlamlandrmada eitim programlarnn srekli gelitirilmesi, gelecek nesillere daha iyi imknlar sunmak ve rencilerin bilinli vatandalar olarak yetitirilmelerini salamak asndan son derece nemlidir. letiim ve ulam olanaklarnn son derece gelitii, dnyann farkl blgelerinde gelien olaylarn bir lkede yaayan insanlar yakndan etkiledii gnmzde eitimin amac sadece lkesindeki deil dnyadaki toplumsal gelimelere ve deiime uyum salayan bireyler yetitirmek haline gelmitir. Eitimdeki son gelimelere baktmzda vatandalk eitiminin demokratik bir toplumun oluabilmesi iin rencileri gerekli bilgi, beceri ve deerlerle donatmay hedefledii grlmektedir. rencilerden konulara eletirel bakabilen, kendi dncelerini ifade edebilen, bakalarnn dncelerine saygl, bar iinde bir arada yaama kltrne sahip, topluma duyarl, toplumun iyilii iin harekete geebilen bireyler olmalar hedeflenmektedir. Bylece renciler haklarn, sorumluluklarn ve zgrlklerini renirlerken kanunlar, eitlii, adaleti, ayrmclk yapmamay, demokrasiyi de renmektedirler. Demokratik vatandalk eitimi farkl din, kltr, inan ve dn ekillerine saygy desteklemekte, bylece iinde yaad toplumun eitli deerlerini anlamay ve paylamay salamaktadr. Vatandalk eitiminin Trk eitim sisteminde planl bir biimde yer almas Tanzimat Dnemiyle balar. Devleti ve yurttalarn bir arada tutan balar glendirmek amacyla vatandalk eitimine nem vermek bu dnemde gerekletirilen eitimdeki yenileme hareketlerinin bir paras olmutur. Cumhuriyet dneminde ise yurdunu seven, vatandalk sorumluluklarn bilen bireyler yetitirmek Trk milli eitiminin genel amalar arasnda yer almtr. lkemizde insan haklar ve demokrasi eitimi daha nce Yurttalk Bilgileri, Sosyal Bilgiler, Vatandalk Bilgileri ve son olarak Vatandalk ve nsan Haklar Eitimi gibi dersler iinde verilmitir. Yirminci yzylda yaanan teknoloji ve biliim sektrndeki gelimelerin beraberinde getirdii kreselleme, bir yandan uygarl yeni bir aamaya tayacak derecede yeni imknlar sunmakta, dier yandan geleneksel olann snrlarn daraltmakta, onu etkisizletirmekte ve buna bal olarak toplumlar birey-birey, birey-toplum ve birey-devlet ilikilerinde yeni deerlerin arayna zorlamaktadr. Bu yzyldan nce birey-toplum ilikisi, toplum ve toplumsal gereksinimler etrafnda ekillenmekteydi. Bugn ise birey ve bireysel gereksinimler n plana kmaya balamtr. Birey-toplum ilikisinde bireyi nceleyen yaklam, geri kalm toplumlardan gelimi toplumlara doru gidildike bireysel nceliklerin daha nemli hle geldiini kabul eder. Yaanan gelimeler de yaadmz an, insan haklar a olduu vurgusunu glendirmektedir. yle ki insan haklarn benimsemek, korumak ve haklarn kullanlmas bilincine varmak gnmz insan iin zorunluluk hline gelmitir. nsan haklarna verdikleri nem, devletlerin gelimilik ltlerinden biri olarak grlmeye balanmtr. Demokratik sistemlerde insan yaatma ve onu mutlu klma temel ama olarak grlmektedir. nsan merkeze almayan, onu birinci ve en byk ama olarak belirlemeyen sistemlerin meruluu da sorgulanmaktadr. Demokrasi, kresel lekte baz toplumsal sorunlarn zmne gzlenebilir katklar sunmaktadr. rnein etnik atmalar, rklk, terr ve su oranlarndaki arta bal olarak ortaya kan gvenlik sorunlarnn zmnde, kresel snma ve insan eliyle meydana gelen evre sorunlarna kar toplumsal duyarlln kazanlmasnda, demokratik tutum ve yaklamlar yardmc olmaktadr. nk demokrasi bilinci, toplumsal sorunlara zm araynda herkesi srece dhil etmeyi gerektirmektedir.
4

Demokrasi, genellikle insan hak ve zgrlklerinin en etkili bir biimde kullanld, korunduu ve gelitirildii bir ounluk ynetimi olarak tanmlanmaktadr. Demokrasinin merkezine yerletirilen hak ve zgrlk kavramlarndan, birlikte yaamak iin gerekli olan dier kavramlar tretilmektedir. Haklarn tannmas, korunmas ve kullanlmas, modern demokrasi anlaynda temel argmandr. Demokratik toplumlarda hak, zgrlk, eitlik, grev ve sorumluk gibi demokrasinin temel kavramlarn iselletirmi, dnen, sorgulayan, toplumsal yaama etkin ve sorumlu bir ekilde katlan birey amalanmaktadr. Bu birey, demokratik devlet rgtlenmesine ulam bir toplum iinde tanmlandnda demokratik vatanda olarak adlandrlmaktadr. Bununla birlikte vatandalk, demokrasi ve insan haklar kavramlar, vatandalk ve demokrasi eitiminde birbirinden ayr dnlemez, bu anlamda bu kavramlarn birbiriyle i ie gemi kavramlar olduu sylenebilir. Bir hakkn, hak olarak varlnn ortaya konulmas, hakkn kullanlmas ile mmkndr. Hak, tahakkuk etmedii srece, bir ideal olarak kalr. Bireyler, hak ve zgrlklerini kullandklar sorumluluklarn yerine getirdikleri lde verilen demokrasi eitimi amacna ulam olur. Haklarn kullanlmas iin hak sahibi olan birey, etkin bir vatanda olarak kendini ortaya koymaldr. Demokratik vatandalk eitiminin temelinde var olan bak as da budur: Talep eden, etkin ve sorumlu vatanda. Bireylerin srf insan olmalar nedeniyle sahip olduklar haklarnn farknda olmalar, onlar kullanma ve korumay itenlikle istemeleri, bu haklarn neden korunmas gerektiinin bilincine varmalar, neyi, niin, nasl koruyabileceklerini bilmeleri, ancak eitim ve retim srelerine etkin olarak katlacaklar bir eitimle gerekleebilir. Bu adan bakldnda insan haklar eitimi de demokrasi eitimi iinde yer almaktadr. Bu dersin eitim ve retiminde; rencilere vatandalk, demokrasi ve insan haklaryla ilgili baz temel kavramlarn tantlmasnn yan sra insan haklarnn korunup uygulanmasyla ilgili farkndalk, duyarllk, bilin, dnce, tutum ve davran kazandrma amalanmaktadr. Bu balamda retim programnda vatandalk ve demokrasi eitimi, demokratik vatandalk balamnda ele alnmtr. TEMALAR Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program tematik yaklamla hazrlanmtr. Programda drt tema yer almaktadr. Her nsan Deerlidir adl birinci temada, insan haklaryla ilgili uluslar aras belgelerde yer alan insann deeri ve onurunun korunmas, insani deerlerin korunmas ve gelitirilmesi, bireysel farkllklar ve bu farkllklarn birlikte yaamak iin gerekliliine yer verilmektedir. Bu kavramlar, birlikte yaama dncesinin temelinde insann olduunu vurgular. nsan, tm kltrel etkinliklerin kkenidir, balang kouludur. Bununla birlikte insann evresiyle bir btn olduu anlayyla ekolojik adan dier canllarla birlikte yaama zorunluluu ele alnmtr. Demokrasi Kltr temasnda, demokrasi ve demokratik tutumlar vurgulanmaktadr. Demokrasinin insana yapt vurgunun yan sra demokratik vatandaln gerekleri, her trl ayrmcln fark edilmesi ve ayrmclkla mcadele, diyalog ve etkili iletiimin birlikte yaama iin gereklilii, farkllklarn toplumsal zenginlik olduu, nyargnn olumsuzluu, toplumsal cinsiyet eitliinin salanmasnda rol alma, ibirlii ve i blm gibi beceriler n plana karlmtr. Bylece demokrasi bilincinin oluturulmas, demokratik tutum gelitirilmesi, demokrasinin bir yaam biimi olarak benimsenmesi hedeflenmektedir. Hak ve zgrlklerimiz temasnda, insan hak ve zgrlkleri vurgulanmaktadr. Hak ve zgrlkleri koruma ve gelitirme, bu konuda sivil toplum kurulularnn rol ve nemi kavrama,
5

demokrasi ile hak ve zgrlklerin kullanlmas arasndaki ilikiyi fark edebilme, demokratik hak arama yollarn kullanma, hak ve zgrlklerin ihlallerinde demokratik zm nerileri getirme gibi beceriler hedeflenmitir. Grev ve Sorumluluklarmz adl son temada ise birlikte yaam alanlarnn demokratiklemesinde bireylere den grev ve sorumluluklar n plana karlmtr. Belirtilen grev ve sorumluluklarla, insan yaam ve onuruna sayg duyulmas ile lkenin birlik ve btnlnn korunup gelitirilmesi hedeflenmitir. rencilerin karar verme srelerine katlm, devlete, topluma ve bireylerin birbirlerine kar sorumluluklarnn farkna varma, kamu mallarn bilinli kullanma, toplumsal yaam dzenleyen kurallara uyma, adaleti ve eitliki uygulamalar destekleme gibi becerileri gelitirerek ulalabilecei varsaylmaktadr. GENEL AMALAR Bu program ile rencilerin; zgr, bamsz, hogrl, bartan yana ve kendine gvenen bir birey olarak demokratik ve adaletli bir toplumun olumasna katk salamalar, Paylalan ortak deerlerin korunmas ve gelitirilmesinin nemini benimsemeleri, Trkiye Cumhuriyeti vatanda olarak temel hak ve zgrlklerini kullanarak sorumluluklarn yerine getirmeleri, Etkin, sorumlu ve demokratik bir vatanda olarak toplumsal yaamn gelitirilmesi ve glenmesinde rol almalar, Demokratik katlmn ve demokratik yaamn nemine inanarak kiisel ve toplumsal sorunlarn zmne katk sunmalar, Demokrasi bilincine sahip bir birey olarak, demokratik tutum ve davranlar gelitirerek demokrasiyi bir yaam biimi olarak benimsemeleri, Atatrk ilke ve inklplarnn nemini kavrayarak demokratik bir Trkiye Cumhuriyeti Devletinin olumasna katk salamalar, nsanln bir paras olduu bilinci ile lkesini ve dnyay ilgilendiren konularda duyarllk gstermeleri amalanmaktadr.

PROGRAMIN TEMEL YAKLAIMI Bu dersin eitim ve retiminde; rencilere vatandalk, demokrasi ve insan haklaryla ilgili baz temel kavramlarn yan sra insan haklarnn korunup uygulanmasyla ilgili farkndalk, duyarllk, bilin, dnce, tutum ve davran kazandrmak amalanmaktadr. Bu balamda retim programnda vatandalk ve demokrasi eitimi, demokratik vatandalk balamnda ele alnmtr. Kalknma planlar ve mill eitim ralarnda sklkla rencilerin bilgiye ulama yollarn renmelerine, sorun zme ve karar verme becerilerini gelitirmelerine olanak salayacak ekilde retim programlarnn yeniden dzenlenmesine ihtiya duyulduu dile getirilmektedir. Tm bu ihtiyalar dorultusunda dnyada yaanan gelimelere paralel olarak retim programlarnda yeni yaklamlar dikkat eker duruma gelmitir. Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program, bilginin tad deeri ve bireyin var olan deneyimlerini dikkate alan bir yaklamla hazrlanmtr. Bylelikle etkinlik merkezli, rencinin kendi yaantsn ve bireysel farkllklarn dikkate alan, evresiyle etkileimine olanak salayan bir anlay yaama geirilmeye allmaktadr.

Bu anlay dorultusunda Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program yapsal olarak; 1. rencilerin bilgi, beceri ve deerlerinin gelimesini salayarak renmeyi renmenin gereklemesini n planda tutar. 2. rencileri gzlem, inceleme ve aratrma yapmaya zendirir. 3. rencilerin fiziksel ve duygusal adan salkl ve mutlu bireyler olarak yetimelerini amalar. 4. rencilerin sahip olduklar haklar ve kltrel zenginlii grmelerini hedefler. 5. rencilerin renme srecinde deneyimlerini kullanmalarna ve evreleriyle etkileim kurmalarna imkn tanr. 6. Her renciye ulaabilmek iin renme, retme yntem ve tekniklerindeki eitlilii dikkate alr. PROGRAMIN YAPISI Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program renci merkezli, etkinlik temelli ve oklu zek kuramn da iine alan bir yaklamla hazrlanmtr. Dorudan bilgi aktarmak yerine rencinin bilgiyi bizzat kendisinin yaplandrd bu yaklam ayn zamanda rencinin, uzak ya da yakn gemite bilgiye dntrd verilerle bu derste edindiklerini ilikilendirmesine ve bylelikle yeni beceri ve deerlere ulamasna da katk salayacaktr. Programda, genel amalar ve kazanmlarn yan sra eitli temel beceri ve deerlerin verilmesi, rencilerin kazanmlar ve etkinlikler yoluyla bu beceri ve deerleri elde etmeleri amalanmtr. Program, ilkretim dzeyindeki dier derslerde rencilere kazandrlmas tasarlanan 8 becerinin yannda, kendine zg baz becerileri de kazandrmay amalamaktadr. Bu becerileri yle sralayabiliriz: 1. Aratrma 2. Eletirel dnme 3. Yaratc dnme 4. letiim 5. Problem zme 6. Bilgi teknolojilerini kullanma 7. Giriimcilik 8. Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanma 9. Gzlem yapma 10. Deiim ve sreklilii alglama becerisi 11. Sosyal ve kltrel katlm becerisi 12. Empati 13. zynetim 14. Kaynaklar etkili kullanma 15. Sosyal uyum 16. Ayrmcla duyarllk 17. Birlikte yaama

Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program ile rencilere kazandrlmak istenen deerler unlardr: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Dayanma Hogr Sorumluluk Sevgi Sayg Yardmseverlik Dierkmlk Bar Onur Adil olma zsayg Paylama Vatanseverlik zgrlk Uzlama Eitlik Farkllklara sayg duyma Kltrel miras yaatmaya duyarllk 19. Mill, manevi ve evrensel deerlere duyarl olma 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM DERS RETM PROGRAMINDA KULLANILAN SEMBOLLER Bu sembol, ilgili etkinliklerin (alma kd doldurma, film izleme, grsel materyal okuma, grup almas, mektup yazma, sanal alan gezisi, yaratc drama vb.) snf iinde yaplacan gsterir. Bu sembol, ilgili etkinliklerin tmnn, bir ksmnn ya da baz aamalarnn ev, ktphane, konuyla ilgili kurum ve kurulularda yaplabileceini, kaynak kiilerle yaplacak grmeleri ifade eder. Bu sembol, ilgili temada verilecek beceri ve deer ifadelerini, ilenecek konularn snrlarn, kullanlmas nerilen ara ve gerelerle dikkat edilmesi gereken noktalar ifade eder. Bu sembol, ilgili temayla ilikilendirilebilecek dier temalarn adn, ilgili kazanmlarn ve konularn gsterir. Bu sembol, ilgili temayla ilikilendirilebilecek dier dersleri gsterir.

Snf-okul ii etkinlik

Okul d etkinlik

[!] Uyar

Ders ii ilikilendirme

Dier derslerle ilikilendirme

PROGRAMIN UYGULANMASI LE LGL AIKLAMALAR Vatandalk ve Demokrasi Eitimi Dersi retim Program 8. snflarda haftada 1 (bir) ders saati olmak zere toplam 36 saatlik bir sre ngrlerek hazrlanmtr. 1. Vatandalk ve demokrasi eitimi kuramsal, yani sadece bilgi dzeyinde gerekleememektedir. nk bu eitim, dorudan yaam pratii ile ilgilidir ve oklu zek yaklamn gerektirir. Bu nedenle yaama daha fazla nfuz eden renci merkezli, yaplandrmac yntem ve teknikler kullanlmaldr. Soru-cevap, tartma, rnek olay incelemesi, grup etkinlikleri, rol yapma, beyin frtnas, mnazara, alt apkal dnme, turnuva/istasyon, afi hazrlama, drama gibi retim yntem ve teknikleri kullanlabilir. 2. Dersin retmeninin bizzat kendisinin, insan hak ve zgrlklerine duyarl biri olmas, kazanmlarn gerekletirilmesinde hayati nemdedir. Bu nedenle retmen, sorunlarn barl zmne ynelik kararllk gsterme, eletirilere katlanabilme, etkili iletiim, ynetiim, ihtilafl konularda soukkanllk ve yanszlk gibi demokratik tutumlar konusunda azam dikkat gstermelidir. 3. Eitim retim srecinin her aamasnda nyargszlk, hogr, tolerans, dierkmlk, eletirilere ak olma, baary takdir edebilme gibi duygu ve tutumlar ne karlmaldr. 4. Vatandalk; grev ve sorumluluklar olarak deil, hak ve zgrlkler balamnda ele alnmaldr. 5. Kii hak ve zgrlkleri, hukuk kurallarnn okunarak veya anlatlarak retilmesi eklinde deil kazanma uygun olarak kurgulanm etkinliklerle kazandrlmaldr. 6. Demokratik tutumlar, bir sosyalleme biimi olarak grlmeli ve ortak demokratik deerler bilincinin oluturulmasna dikkat edilmelidir.

7. 8. 9. 10. 11.

12. 13.

Etkinlikler tasarlanrken okulun bulunduu yerleim biriminin sosyo-ekonomik ve sosyokltrel zelliklerinin yan sra dersin genel amalar ve kazanmlaryla farkl zek trlerine sahip rencilerin renme stilleri, ilgi ve ihtiyalar da gz nne alnmaldr. Etkinliklerin tasarlanmas ve uygulanmasnda pedagojik esaslar ve rencilerin geliim dzeyleri gz ard edilmemeli, retmen bu konuda gerekli hassasiyeti gstermelidir. rencilerin gzlem, inceleme ve aratrma yapmalarna, bulgular arasnda anlam ilikisi kurmalarna yardmc olunmaldr. Programdaki deerler, temaya konu olan insan haklar, zgrlkleri, vatandalk hak ve sorumluluklar ile demokrasi kltrnn konu alan iinde ortaya kan uygulamalardan hareketle verilmelidir. Dersin ileniinde fotoraf, film, CD-ROM, benzeim (simlasyon) programlar, oklu ortam (multimedia) aralar, telekomnikasyon hizmetleri (internet vb.) dersin bir paras olarak kabul edilmeli ve imknlar lsnde uygulanmal; gezi dzenlenemeyen meknlara, sanal alan gezileri dzenlenmelidir. Dersin retiminde kullanlacak ders kitaplarnn lleri aadadr: a. Ders kitab:19,5x27,5 llerinde ve 4-6 forma b. renci alma kitab: 19,5x27,5 llerinde ve 9-11 forma Deerlendirme, renmenin ayrlmaz bir parasdr. retmen tarafndan temann yapsna uygun olan deerlendirme ara ve yntemleri seilmeli; seilen ara ve yntemler, sadece renme rnn deil, renme srecini de deerlendirmelidir.
RETM PROGRAMININ TEMALARINA AT KAZANIM SAYILARI VE ORAN NTELER Her nsan Deerlidir Demokrasi Kltr Hak ve zgrlklerimiz Grev ve Sorumluluklarmz Toplam KAZANIM SAYILARI 6 10 10 12 38 ORANI (%) 15 27 27 31 100 SRE DERS SAAT 6 9 9 12 36

TEMA VE KAZANIMLAR
NOT:
Kazanm tablolarnda verilen rnek etkinlikler, neri niteliindedir. Dersin retmeni verilen etkinlikleri aynen kullanabilecei gibi okulun donanm, fiziki durumu, rencilerin ve evrenin zelliklerine gre ilgili, kazanm gerekletirmek kouluyla farkl etkinlikler de dzenleyip uygulayabilir.

VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM TEMA KAZANIMLAR Bu temann sonunda renciler; 1. Her insann deerli ve onurlu olduunu kabul eder.

8. SINIF RNEK ETKNLKLER

BEN NSANIM: rnek metinlerden yola karak metin analizi yntemiyle insann deerli ve onurlu olmas ile ilgili kendi yaantsndan rneklerin de yer ald sunum hazrlanr.

AIKLAMALAR
[!] Kendi varlndan hareketle insan olmann deeri vurgulanr. [!] nsan onurunun, insan haklarnn zndeki temel deer olduu vurgulanr. [!] nsannn ok boyutlu bir varlk olduu aklanr. [!] nsanla birlikte, insann evresini oluturan dier canl ve cansz varlklarn da deerli olduu dolaysyla onlara kar da duyarl olunmas gerektii vurgulanr. [!] rencilerin, kendi zelliklerini fark etmelerinin nemi zerinde durulur. [!] Kendisinin ve dier insanlarn farkl zelliklere sahip olmasnn doal olduu ve bu farkllklara sayg duyulmas gerektii vurgulanr. [!] Kiisel zelliklerin ve farkllklarn insanlarn birbirini tamamlamalarna ve birlikte yaamalarna yardmc olduu vurgulanr.

1. TEMA HER NSAN DEERLDR.

2. Her bireyin kendine has zelliklerinin olduunu kabul eder.

HER BREY ZELDR: Her renci kendini fiziksel ve duygusal zellikleri asndan anlatan bir sunu hazrlar.

3. Kendi bireysel farklarnn topluma neler katabileceine ilikin karmlarda bulunur.

.FARKLILIKLARIMIZLA ZELZ: rencilerin kendilerine has zelliklerini ve topluma yapabilecekleri katklar drama tekniini kullanarak ifade etmeleri salanr.

4. Kendisine ve evresindeki kiilere deer verir.

ARKADAIM DEERLDR: renciler ikierli gruplara ayrlr. rencilerden grup arkadann olumlu zelliklerini listelemeleri ve snfla paylamalar istenir. DEERLER KARTI: zgrlk, eitlik, kardelik, sevgi, sayg, hogr, dostluk, dayanma kavramlar iin birer kart oluturulur. Her renci kendi kartndaki kavram farkl yntemler (drama, resim, afi vb. ) kullanarak anlatr.

[!] nyarg, dlama, aalama gibi davranlarn olumsuzluklar ve insan haklarnn zndeki deerlerle badamad konusu, rnekler verilerek vurgulanr. [!] nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 1.maddesine atf yaplarak zgrlk, eitlik, kardelik, adalet, sevgi, sayg, hogr, dostluk, dayanma kavramlarna ve insan olmann bu deerlere sahip olmay onlar iselletirmeyi ve onlar iin aba gstermeyi gerektirdiine deinilir.

1. TEMA HER NSAN DEERLDR.

5. nsanln/toplumun insan deerler ve insann abalar ile korunup gelitirileceini kabul eder.

[!] nsan haklarnn nemi vurgulanr. (nsann kiiliini ve onurunu korumay ve gelitirmeyi amalad, evrensel yn, ayrm gzetmeksizin tm insanln ortak deerleri olmas vb.) [!]Atatrkn insan hak ve zgrlklerine verdii nemi zerinde durulur. [!] Bu temada verilecek temel beceriler: Gzlem, aratrma, yaratc dnme, empati, iletiim, eletirel dnme, ayrmcla duyarllk, bilgi teknolojilerini kullanma, giriimcilik, Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanma, sosyal ve kltrel katlm, sosyal uyum. [!] Bu temada verilecek temel deerler: Sayg, sevgi, eitlik, zsayg, bar, onur, farkllklara sayg.

6. nsann varlnn ve onurunun korunmasnda insan haklarnn roln fark eder.

ZAMAN NDE NSAN HAKLARI: nsan haklarnn insan varlnn ve onurunun korunmas asndan nasl bir geliim izlediine ilikin zaman eridi hazrlanr.

VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM TEMA KAZANIM Bu temann sonunda renciler; RNEK ETKNLK
DEMOKRASY TANIMLA: Beyin frtnas yntemi ile her rencinin demokrasiyi tanmlayan bir kelime sylemesi istenir. Bunlar tahtaya yazlr, birletirilir ve ortak bir tanma ulalr.

8. SINIF AIKLAMALAR
[!] Demokratik ynetimlerin hukuk devleti olma, insan haklarna saygl olma, eitlikilik, zgrlklk, katlmclk, sosyal adaletilik, sivil toplum rgtlenmesini destekleyicilik, oulculuk, uzlamaclk vb. zelliklerine deinilir.

1.Farkl tanmlarndan yola karak demokrasinin temel zelliklerini kavrar. 2. Demokrasinin insana ve insan CUMHURYET FAZLETTR.: Bir iradesine verdii nemi fark eder. ynetim biimi olarak cumhuriyet, milli

[!] Demokrasinin, insan onuruna yakan ve bu zellii nedeniyle dier ynetim biimlerinden ayrlan bir ynetim ve yaam biimi olduuna vurgu yaplr. egemenlik ve demokrasi arasndaki ilikiye [!] Milli egemenliin anlam ve nemi konusunda ynelik kompozisyon yazlr. Atatrkn szlerinden rnekler verilir. [!] Konu; ailede, okulda ve toplumsal evrede demokratik 3. Demokrasiyi bir yaam biimi OKUL RENC MECLSLER: ve insan haklarnn zndeki deerlere uygun davranlar olarak benimser. renciler, Okul renci Meclisi faaliyetlerine sergilenmesi erevesinde ele alnr. aktif olarak katlrlar ve gzlemlerini not ederek snfa aktarrlar. SEM VAR: Demokratik bir seimin btn srelerini gsteren rnek uygulama yaplr. [!] Demokratik bir vatandan, etkin ve sorumlu; eitliki, 4. Demokratik bir vatanda DEMOKRASNN NCLER: sosyal adaleti, hak ve zgrlklere saygl, katlmc, olmann gereklerini rneklerle Demokratik ortamlarn olumas ve yerlemesi demokratik davran biimini iselletirmi vb. zellikleri aklar. amacyla eitli faaliyetlerde bulunan bireylerle vurgulanr. ilgili biyografi almas yaplr. [!] Toplumdaki farkllklarn doal olduunun kabulne 5. Farkl gr, dnce, inan, BZM SINIFIMIZ: Snf gruplara ayrlr. ve bunun korunmasnn nemine dikkat ekilir. anlay ve kltrel deerlerin Her grubun snf tanmlayan resim yapmalar [!] Farkllklarn toplumun birlik ve beraberliine katk toplumsal yaam zenginletirdiini istenir. Resimler birletirilerek btnnde salamas gerektiinin nemi vurgulanr. kavrar. kullanlan renk, desen, figr kapsayacak bir [!] Farkllklara saygnn dnya barna da katkda hikye yazmalar istenir. bulunduuna deinilir. [!] nyargl davranmann bireyler arasndaki ilikilere olumsuz etki ettii zerinde nemle durulur.

2. TEMA DEMOKRAS KLTR

6. Toplumsal cinsiyet eitliinin glendirilmesinde kendi konumuna uygun sorumluluklar stlenir.

ETLK GLENDRR: Kadn ve erkekleri fiziksel ve duygusal vb. zellikleri asndan tanmlamalar istenir. Bu zellikler cinsiyeti bak ve kalplam roller asndan tartlr. HAYD, KIZLAR OKULA: Eitim, salk ve benzeri alanlarda cinsiyete dayal ayrmcln nlenmesi iin dzenlenecek bir kampanyada kullanlmak zere konuma, afi ve bror hazrlanr.

[!] Toplumsal cinsiyet eitsizliklerinin insan haklarna aykr olduu zerinde durulur. [!] Atatrkn kadn haklarna verdii nemi belirten rnekler verilir.

2. TEMA DEMOKRAS KLTR

NASIL BAARDILAR: Yakn evredeki meslek sahibi baarl kadnlarla eitimleri, meslee balamalar, i ve ev hayatnda yaadklar zorluklar, baar hikyeleri vb. konular kapsayan szl tarih almas yaplr.

7. Ayrmcln eitli biimlerini sorgulayarak ayrmclk yapmama konusunda duyarllk gsterir.

8. Karlat sorunlarn zmnde demokratik tutum ve davranlar benimseyerek bu konudaki eletirel yaklamlar olgunlukla karlar.

[!] Irk, din, dil, milliyet, mezhep, blge, cinsiyet, sosyal snf/tabaka vb. unsurlara dayal ayrmclk ve toplumsal dlama kresel boyutta ele alnr. [!] Her tr ayrmcln, tm insan haklarndan eitlik koullar iinde yararlanlmasn engelledii, bu nedenle tm insan haklar belgelerinde yasakland vurgulanr. [!] Ayrmcl nlemenin hukuksal dzenleme ve nlemlerin yannda bireysel abalar da gerektirdii vurgulanr. [!] Edinilen bilgilerin farkl bak alar da kullanlarak NERYORUM: rencilerin evrelerinde analiz edilmesinin nemi aklanr. yaanan bir sorunla ilgili demokratik zm [!] Sorunlarn zmnde kuvvet ve iddete bavurmay nerileri gelitirmeleri, bu nerilerini snf ve hukuk d yollar reddeden yntemlerin gereine ve ortamnda paylaarak tartmalar ve ilgili nemine vurgu yaplr. yerlere sunmalar veya gndermeleri salanr. ARATIR-YORUMLA: Ayrmclkla ilgili duyarllk gelitiren yazl ve grsel materyaller incelenerek, konuyla ilgili rapor hazrlanr.

9. Birlikte yaama kltr iin diyalog ve etkili iletiimin nemini fark eder.

BRLKTE YAAM N DYALOG: Mevlana, Yunus Emre, H. Bektai Veli vb. kiilerden konuyla ilgili zl szler snf ortamnda birlikte yaama asndan deerlendirilir. KONUUYORUZ: rencilerin aratrmalar sonucu elde ettikleri olumlu/olumsuz iletiim rnekleri snf ortamnda drama yntemi ile canlandrlr.

[!] Herkesin fikirlerini ifade etmesine olanak salamann nemi vurgulanr.

[!] amzda toplumlarn kar karya bulunduu sorunlarn, her dzeyde iblm ve ibirliini zorunlu kld vurgulanr. [!] Paylama, yardmseverlik, ibirlii vb. kavramlara EER STERSEN: Birlikte alma srelerinde vurgu yaplr. karlatklar sorunlar nasl zdklerini sorgulamalar salanr. [!] Bu temada verilecek temel beceriler: Gzlem yapma, aratrma, eletirel dnme, problem zme, yaratc dnme, giriimcilik, iletiim, ayrmcla duyarllk, birlikte yaama, empati, kaynaklar etkili kullanma, Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanma [!] Bu temada verilecek temel deerler: Sayg, sevgi, dayanma, paylama, hogr, sorumluluk, eitlik, dierkmlk, farkllklara sayg, adil olma, hogr,

10. blm ve ibirliinin, demokratik toplum yaam iin tad nemi rneklerle aklar.

EL ELE BERABERCE: Deprem, sel, yangn, salgn hastalk vb. olaylarda toplumlarn birlikte hareket etmelerine ilikin kampanya hazrlanr.

VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM TEMA KAZANIMLAR Bu temann sonunda renciler; 1. Hak, zgrlk ve sorumluluk arasndaki ilikiyi fark eder. 2. Kendisinin, ailesinin ya da evresinin yaantsndan hareketle hak ve zgrlklere rnekler verir. 3. nsan haklarnn ve zgrlklerinin herkes iin doutan ve vazgeilmez olduunu kavrar.

8. SINIF RNEK ETKNLKLER

HAKLARIM, ZGRLKLERM VE SORUMLULUKLARIM: rencilerden bir gn ierisinde hangi hak, zgrlklerini kullanabildiklerini ve hangi sorumluluklarn yerine getirdiklerini; hangi hak ve zgrlklerini kullanamadklarn, hangi sorumluluklarn yerine getiremediklerini listelemeleri ve bunlar birbirleriyle ilikilendirmeleri istenir (1 ve 2. kazanm) BENCE OCUK HAKLARI: ocuk Haklar Szlemesinin maddeleri filere yazlarak rencilere datlr. rencilerden bu haklar farkl yntemlerle (resim, afi, fotoraf, drama vb.) anlatmalar istenir.

AIKLAMALAR
[!] rencilerin kendi haklarn ve zgrlklerini rneklendirmeleri ve bu dorultudaki sorumluluklar ile ilikilendirmeleri salanr.

3. TEMA HAK VE ZGRLKLERM Z

[!] Kiinin hak ve zgrlklerini kullanrken bakalarnn hak ve zgrlklerine sayg duymas gerektii vurgulanacaktr.

4. Sahip olduu haklarn korunup gelitirilmesinde demokratik hak arama yollarn kullanr.

HAKLAR PANOSU: Bir pano oluturulur. Bu panoya rencilerin haklaryla ilgili sorunlarn ve nerilerini yazmalar istenir.

[!] Kii dokunulmazl/zgrl ve gvenlii, dnce, inan ve ifade zgrl, yaama, rgtlenme, alma, salk, eitim, dileke, zel hayatn gizlilii, konut dokunulmazl, seme ve seilme hakk vb. haklar zerinde durulur. [!] Hak kavram ilenirken nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, ocuk Haklar Szlemesi, BM Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Uluslararas Szlemesi metinlerinden rnekler verilir. [!] Temel haklarn Anayasamzla gvence altna alndna vurgu yaplr. [!] Demokratik ve barl hak arama yollarna deinilir. [!] Adalete kolay ve hzl eriim ve koruyucu hukuk uygulamalarna deinilir. [!] Kamuoyu oluturma, dileke hakkn kullanma, kolluk kuvvetleri, idari ve yarg mercilerine bavurma konular renci dzeyine uygun olarak verilir.

5. Hak ve zgrlklerin demokratik bir ortamda gerekleebileceini fark eder.

MNAZARA: rencilere belirlenen bir konuda mnazara yaptrlr. Mnazara srasnda rencilerin demokratik bir ortamda fikirlerini zgrce ifade etmeleri salanr. ZGRLN OLDUU YERDE ZGRSN: rencilere demokratik olan ve olmayan iki ortamn karlatrld drama/ske almas yaptrlr.

[!] Dncenin retilmesinde ve zgrce ifade

edilmesinde demokratik ortamn nemi zerinde durulur. [!] Demokratik ortamn zgr ve bamsz kararlar alabilen birey olma asndan nemi vurgulanr.

3. TEMA HAK VE ZGRLKLERM Z

6. Hak ve zgrlklerin ihlal edildii durumlara ilikin demokratik zm nerileri gelitirir.

ZM NEDR? Medyadan hak ve zgrlklerin ihlal edildii rnek bir olay snf ortamnda tartlr. zm nerileri gelitirilir. En baarl zm nerisi demokratik usullerle seilerek snf panosunda sergilenir. SZ OLSAYDINIZ: ocuklarn, yaam ve onurunu tehdit eden sorunlardan zellikle dlanma, ayrmclk, iddete maruz kalma, ocuk iilii, eitim hakkndan yoksun braklma gibi sorunlar ele alnr. Snf ortamnda tartlr. Bu konuda bireye, topluma ve devlete den grevler ile ilgili ayr bror hazrlanr.

[!] zm araylarnda hukuk ve insan haklarn temel alan demokratik zm yollarnn gelitirilmesinin gerektiine vurgu yaplr. [!] Hak ve zgrlklerin ihlal edildii durumlara rnek olarak yaanm bir olay, haber, karikatr, fotoraf, film vb. rnekler verilebilir. rneklerin seiminde pedagojik esaslar ve rencinin geliim dzeyi dikkate alnmaldr.

7. Hak ve zgrlklerin korunup gelitirilmesinde sivil toplum kurulularnn nemini kavrar.

HABER YAPIYORUM: rencilerin ocuk haklaryla ilgili almalar yapan STKlar aratrarak bunlarla ilgili grsel ve yazl haberleri snfta paylamalar istenir.

8. nsan haklar ile ilgili gelimeleri takip etmeye istekli olur.

NE VAR NE YOK? rencilerin insan haklar ile ilgili gelimelerle hakknda gazete, dergi, internet, TV. vb. haberler bularak snfta paylamalar istenir. KM NE YAPAR? rencilerin insan haklar konusunda alma yapan kurum ve kurululara ait bilgi toplamalar ve snfta paylamalar istenir.

3. TEMA HAK VE ZGRLKLERM Z

[!] nsan haklar ile ilgili almalara gnll katlmann nemi vurgulanr. [!] nsan haklarna ilikin gelimelere rnekler verilir. [!] nsan haklar ile ilgili gelimeleri izlemede kitle iletiim aralarnn rolleri farkl boyutlaryla deerlendirilir. [!] Bireylerin hak ve zgrlklerini gvence altna almann hukuk devletinin bir grevi olduu vurgulanr. [!] Toplumda demokrasinin, adaletin ve gven duygusunun tesisi iin hukukun stnlne ve yarg bamszlnn nemine vurgu yaplr.

9. Hukukun stnln kabul eder.

KURAL KOYUYORUM: renciler snflar iin kendi demokratik kurallarn oluturur ve uygular.

[!] Eitim, salk, evre, kadn ve ocuk haklar vb. konularda faaliyet gsteren STKlara vurgu yaplr. 7. kazanm [!] Bu temada verilecek temel beceriler: Gzlem yapma, aratrma, eletirel dnme, giriimcilik, iletiim, sosyal ve kltrel katlm, problem zme, yaratc dnme, deiim ve sreklilii alglama, bilgi teknolojilerini kullanma, aratrma, Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanma, [!] Bu temada verilecek temel deerler: zgrlk, adil olma, sorumluluk, dayanma, uzlama, kltrel miras yaatmaya duyarllk, milli, manevi ve evrensel deerlere duyarl olma STK OLUTURUYORUZ: rencilere kendilerinin belirleyecei bir konuda faaliyet gsteren Sivil Toplum Kuruluu kurdurulur.

10. Demokratik ynetimlerde sivil toplum kurulularnn ilevini ve sivil toplum kurululara katlmn nemini kavrar.

VATANDALIK VE DEMOKRAS ETM TEMA KAZANIMLAR Bu temann sonunda renciler; 1. Kendisinin ve bakalarnn yaamna ve onuruna sayg duyar.

8. SINIF RNEK ETKNLKLER

EMPAT: rencilerden, kitle iletiim aralarndan okuduklar ya da izledikleri ve insan yaamna ve onuruna aykr olduu tartlmaz bir olayn kahramannn kendileri olmalar durumunda neler hissedeceklerini yazmalar istenir.

AIKLAMALAR
[!] nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, ocuk Haklar Szlemesi gibi uluslar aras belgelerin yan sra; [!] Veda Hutbesi, Mesnevi, Makalat vb. metinlerden dzeye uygun ve konuyu destekleyen rnekler verilir. [!] zsayg ve onurlu davran kavramlar kiisel sorumluluk asndan ele alnr. [!]nsancl eylem kavramna deinilir. [!]Atatrkn lkemizin her alanda kalknp gelimesi iin yapt almalara rnekler verilir. [!] Sorumluluk stlenmenin insan bir davran olduu ve sorunlarn zmne katk salad vurgulanr.

4. TEMA GREV VE SORUMLULUKLARIMIZ

2. Kendisinin ve toplumun yaam kalitesinin ykseltilmesi iin sorumluluk stlenmenin nemini fark eder. 3. Demokratik ve insan haklarna saygl bir evrenin olumasnda grev ve sorumluluklarn bilinle yerine getirir. 4. inde yaad topluma ve tm insanla kar sorumluluklarnn bulunduunun bilincine varr ve bunlar yerine getirmek iin aba harcar.

TOPLAM KALTE YNETM: renciler okullarnda eitim kalitesinin artrlmas iin TKY grubu olutururlar. Yaplacak almalar demokratik bir ekilde planlanr ve bu dorultuda gerekletirilir. KATILIMCI DEMOKRAS GRUBU: renciler kendilerini ilgilendiren konularda grlerinin alnmas ve payda olarak kabul edilmeleri iin bir grup olutururlar. neriler gelitirir, nerilerini ilgili yerlere sunarlar.

[!] almak, retmek, yardmlamak, YARDIMLAIYORUZ: rencilerin daha toplumun ve insanln refah, bar ve kk snflardaki rencilere ders altrma ya da huzurunu salamak, toplumsal eitlii engelli ve ihtiya sahibi arkadalarna yardm etme vb. gerekletirmek konularna deinilir. konularda grev almalar salanr. [!] Ailesine, okuluna ve evresine kar grev ve sorumluluklar ve bunlarn nemi rneklendirilir. [!] Atatrkn yurtta ve dnyada bara verdii neme rnekler verilir.

4. TEMA GREV VE SORUMLULUKLARIMIZ

5. Toplum yaamn dzenleyen kurallara uymann sorumluluunu stlenir. 6. Karar verme srelerine katlmann nemini bilir ve kendi konumuna uygun sorumluluklar stlenir. 7. Devletin vatandalarna kar grev ve sorumluluklarna rnekler verir.

KURALLAR OLMASAYDI: Snf gruplara ayrlr, her grup toplum yaamn dzenleyen bir kuraln gerekelerini farkl tekniklerle sunar. (Drama, hikye yazma, afi, film vb.) BEN DE VARIM: Aile, okul, arkada grubu ierisinde alnan karar verme srelerinde etkin ve sorumlu olmann nemine ilikin rnekler snfta paylalr/tartlr. VATANDA BLTEN: Devletin grevlerinden, ailenin korunmas, iddetin nlenmesi, konut dokunulmazl, zel hayatn gizlilii gibi konularla ilgili blten hazrlanr.

[!] Toplum yaamn dzenleyen (hukuk, ahlak, rf ve adetler vb).kurallara rnekler verilir. [!]rnekler gnlk hayattan (trafik kurallar, okul kurallar, iyeri kurallar vb.) seilir. [!]Ailede, okulda, evrede ve toplumda karar verme srelerine katlm rneklendirilir. [!] Katlmclk ve etkin vatandalk vb. kavramlar ilikilendirilir. [!] Anayasamzn 2. maddesinde sralanan devletin nitelikleri ile devletin grev ve sorumluluklar arasnda nedensellik ilikisi kurulur. [!] Devletin hak ve zgrlkleri korumak, insan haklarna saygl olmak ve vatandalara kar sorumluluklarn yerine getirmek vb. ykmllkleri belirtilir.

8. Vatandalk grevlerinin lkenin ve toplumun birlik ve beraberlii asndan nemini kavrar.

9. Toplumun birlik ve beraberliini salayan deerleri tanr ve bunlar koruma/gelitirme konusunda sorumluluk stlenir.

10. Kamu mallarnn ve ortak yaam alanlarnn korunmasnda sorumluluk stlenir. 11. Engelli, yal vb. kiilerin toplumla uyumlu ve mutlu bir yaam srdrebilmeleri iin gerekli koullarn salanmas konusunda nerilerde bulunur.

[!] Vatanda olarak sorumluluklarmza rnekler verilir.(Askerlik, vergi vermek, oy kullanma vb.) [!] Toplumun bir arada bar ve huzur iinde yaayabilmesi ve lkemizin daha da geliebilmesi iin vatanseverliin ve birlik-beraberliin nemi zerinde durulur. [!] Cumhuriyetten sonra vatandalk hak ve grevlerinde meydana gelen baz gelimelere Atatrkn szlerinden ve ya uygulamalarndan rnekler verilir. [!] Toplumsal birlikteliimizi salayan gelere DLL YARIMA: Toplumsal deerlere ilikin rnekler verilir.(Bir milletin/toplumun birlik ve hikye, resim, afi, film vb. konularda dll bir yarma btnln salayan, dil, din, tarih, ahlaki dzenlenir. deerler vb. vurgulanabilir.) GRME: Toplumun birlik ve beraberliine dnk [!] Mill, ahlk, insan, manev ve kltrel deerlere hakknda ailesinden, yakn evresinden, ilgili deerleri korumann ve gelitirmenin nemi kurum kurululardan kiilerle grmeler yaplr. vurgulanr. [!] Dayanmann, milli birlik ve beraberlie etkisini zerinde durularak Atatrkn bu konudaki szlerinden rnekler verilir. [!] Kamu mallarnn ve ortak yaam alanlarnn OKULUMU GZELLETRYORUM: (okullar, parklar, toplu tam aralar, sosyal rencilere okullarn/evrelerini gzelletirecek, tesisler vb.) dikkatli kullanlmas ve bunlara kendileri iin daha yararl hale getirebilecek bir zarar vermekten kanlmasnn gereklilii proje/etkinlik almas yaptrlr. zerinde durulur. TRKYE N HEP BRLKTE: Birlik ve beraberlik ve bir arada yaamann nemine ilikin rneklerle ilgili sunu hazrlanr. SZ OLSAYDINIZ? Snf gruplara ayrlarak, her grup engelli, yal, kimsesiz ocuklar vb. kiilerin hayatn kolaylatracak almalar planlanr ve snfta sunulur. BYOGRAF ALIMASI Toplum yararna almalarda rol alm kiilerle ilgili biyografi almas yaplr.

4. TEMA GREV VE SORUMLULUKLARIMIZ

[!] Alk, yoksulluk, trafik, isizlik, g, evre kirlii, israf, kresel snma, insanl tehdit eden hastalklar, lleme, kaynaklarn azalmas vb. sorunlara deinilir. [!] Birey olarak sorumluluk almann sorunlarn zmne katkda bulunduu vurgulanr. [!] Bu temada verilecek temel beceriler: Gzlem yapma, aratrma, eletirel dnme, giriimcilik, empati, sosyal ve kltrel katlm, problem zme, yaratc dnme, bilgi teknolojilerini kullanma, kaynaklar etkili kullanma, deiim ve sreklilii alglama, zynetim, sosyal uyum, birlikte yaama [!] Bu temada verilecek temel deerler: Adil olma, eitlik, mill, manev ve evrensel deerlere duyarl olma, dayanma, hogr, farkllklara sayg duyma, sorumluluk, yardmseverlik, zsayg, onur, kltrel miras yaatmaya duyarllk, bar, sevgi, vatanseverlik

12. Toplumsal sorunlarn zmnde konumuna uygun zm nerileri gelitirir.

ZM PANOSU: Belirlenen bir sorun ile ilgili zm panosu oluturulur.

LME VE DEERLENDRME lme ve deerlendirme; renme, retme srecinde rencilerin baarlarn saptamak, eksikliklerini belirlemek, sre ierisindeki geliimine ilikin geri bildirim salamak amacyla yaplr. Bu programda deerlendirme, renme srecine nem vererek rencinin geliimini izlemeyi amalar. Vatandalk ve Demokrasi Eitimi dersi, ilkretim okullar haftalk ders izelgesinde 8. snflarda haftada bir saat okutulacak semeli dersler arasnda yer almtr. 2010-2011 retim ylnda ders notla deerlendirilmeyecek, karnede rencinin bu dersi ald belirtilecektir. 20112012 ylndan itibaren ise zorunlu ders olarak okutulacaktr. Vatandalk ve Demokrasi Eitimi retim Programnn temalar, kazanmlar ve kendine zg beceri ve deerleri nedeniyle lme ve deerlendirmesinin de kendine zg bir yap tamas gerekmektedir. retim programlarnn rencilere kazandrlmasn ngrd st dzey bilgi, beceri ve tutumlarn sadece geleneksel lme ve deerlendirme ara veya yntemleri olarak bilinen oktan semeli, doru yanl, eletirme, boluk doldurma, uzun veya ksa cevapl sorulardan oluan yazl snavlar ya da testler kullanlarak llmesi mmkn ve yeterli deildir. renmede bireysel farkllklar dikkate alan, bireyin kendine zg zelliklerini n plana kararak herkesin sahip olduu bilgilerle yeni ald bilgileri kendine zg biimde yaplandrdn kabul eden ve bu nedenle de retim yntem ve tekniklerinin mmkn olduunca eitlendirilmesi gerektiini vurgulayan renme yaklamlarna gre lme ve deerlendirmede de rencilere bilgi, beceri ve tutumlarn sergileyebilecekleri oklu deerlendirme frsatlar sunulmaldr. rencilerin kazand bilgi, beceri ve tutumlara ilikin dorudan veri toplayabilmek iin alternatif lme deerlendirme ara veya yntemlerinin kullanlmas gerekmektedir. Ancak, alternatif lme deerlendirme ara veya yntemlerinin kullanlmas geleneksel lme deerlendirme ara veya yntemlerinin kullanlmayaca anlamna gelmemektedir. Her iki lme ve deerlendirme ara veya yntemlerinin birlikte ve dengeli bir ekilde kullanlmas nerilmektedir. Aada Vatandalk ve Demokrasi Eitimi dersinde kullanlabilecek baz lme aralar ve yntemleri ile ilgili ksa bilgiler verilmitir: Ksa Cevapl Sorular: Bir kelime, bir sembol ya da en ok birka kelime ile cevaplanabilen soru trdr. Ksa cevapl sorular; soru cmlesi ve eksik cmle olmak zere iki trldr. Ak Ulu Sorular: Bu tip sorularda cevabn ierii, nitelii ve uzunluu asndan cevaplayc serbest braklr. Yaratc dnme, eletirel dnme, problem zme, karar verme, analiz sentez ve deerlendirme becerilerinin llmesinde kullanlabilir. oktan Semeli Sorular: Daha ok bilgi, zihinsel beceri ve yeteneklerin llmesinde kullanlr. Bir soru, soru cmlesi ve seeneklerden oluur. Soru cmlesi, kazanmn ifade edildii veya sorunun sorulduu ksmdr. Seenekler de rencinin nne konulan muhtemel cevaplardr. Grup Deerlendirme: rencilerin, arkadalarnn hazrlad devler, aratrmalar, projeler, raporlar vb. almalarn deerlendirmesidir. renciler, gruplarn almalarndaki yeterlik dzeylerini deerlendirirken kendilerinin eletirel dnme becerileri geliir. Grup deerlendirme, retmene rencilerin geliim ve yeterlik dzeyleri hakknda geri bildirim salar. Grup deerlendirmede, rencilerin yanl davranlarn nlemek iin ltlerin rencilere verilmesi yararl olur.

23

Gzlem: renci performanslarnn grlebildii baz alanlarda bu yntem kullanlabilir. Uygulamada hz ve zaman nemlidir. Gzlem, renciler hakknda doru ve abuk bilgi salar. retmen; rencilerin: Soru ve nerilere verdikleri cevaplar, Snf ii tartmalara katlmlarn, Grup almalarna ve tartmalarna katlmlarn, Kontrol Listesi: Kontrol listeleri, gzlenmesi istenen bilgi, beceri ve tutumlarn listesidir. Bunlar rencinin hedeflenen dzeye gelip gelmediini belirlemek iin kullanlr. Kontrol listelerinin dersin ilenii ya da ilgili etkinliin gerekletirilmesi srasnda doldurulmas daha yararl olacaktr. Listeler sklkla kullanlabilecek ekilde tasarlanmaldr. Kontrol listeleri gzlemlerin kayd iin kullanlmal, not verme amal kullanlmamaldr. Proje: rencilerin grup hlinde veya bireysel olarak, istedikleri bir alanda/konuda inceleme, aratrma ve yorum yapma, gr gelitirme, yeni bilgilere ulama, zgn dnce retme ve karmlarda bulunma amacyla ders retmeni rehberliinde yapacaklar almalardr. Proje konular zmre retmenleri tarafndan belirlenebilecei gibi renciler de kendi ilgi duyduklar alanlara gre bireysel ya da grup hlinde proje konusu belirleyebilirler. Verilen proje konular rencilerin dzeyine uygun ve yerel imknlara gre yaplabilecek nitelikte olmaldr. Grme (Mlakat): rencilerle yaplan grmeler, rencilerin almalar hakknda ve konular nasl anladklar konusunda anlama dzeylerinin daha iyi deerlendirilmesine yardm eder. Aada baz rnek grme sorular verilmitir: _ Bir olay (konuyu, yntemi, fikri) deiik yolla aklayabilir misin? _ Bu etkinlii tekrar yapsaydn ayn sonular bulur muydun? _ Bu etkinlii daha kolay yapmann baka bir yolu var m? _ Bu konuyla ilgili gerek yaamndan bir rnek verebilir misin? Szl Sunum: Szl sunum, konumsa, dil eitimi, dil sanatlar gibi birok alanda kullanlabilir. rencilerin eletirel dnme becerileri hakknda iyi bilgi salarlar. Kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtar ya da akran deerlendirme lekleri ile deerlendirme yaplabilir. Szl sunumlar rencilerin hatrlama, kavrama ve hitap dzeyleri hakknda bilgi toplamak iin uygun aralardr. Ayn zamanda problem zme becerileri de bu yntemle llebilir. z Deerlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini deerlendirmesine z deerlendirme denir. z deerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin kefetmelerine yardmc bir yaklamdr. z deerlendirme rencilerin okulda yaptklar almalar, nasl dndn ve nasl yaptn deerlendirmelerini gerektirir. Kendini deerlendirme, rencilerin kendi gl ve zayf ynlerini tanmalarna yardm eder. Performansnn dzeyi hakknda karar vermek iin kiisel ya da kiiler aras kstas koymada ve rencinin motivasyonunun ykselmesinde rencilere frsat verir. rencilerin deiik durumlarda davranlarn kontrol altna almalarn salar. Kendini deerlendirme ile renci surecin bir paras olduunu hisseder. Kendilerine dardan bakma yetisi geliir. Bu tur deerlendirmenin olumsuz ynleri de vardr. Genellikle kendi performanslarn deerlendirirken yanlln varl gz ard edilmemelidir. Balangta kendini deerlendirme, rencilerin deneyimsizlii nedeniyle yanlglara neden olabilir. Yine de renciler daha fazla deneyim kazandka aldklar kararlar daha doru olacaktr.
24

Dereceli Puanlama Anahtar (Rubric): Dereceli puanlama anahtar, performans tanmlayan ltleri ieren puanlama rehberidir. Herhangi bir almann puanlanmas iin gelitirilmi ltleri ieren bir aratr. En faydal dereceli puanlama anahtar, kendi yaptklarnzdr. renci Urun Dosyas (Portfolyo): renci urun dosyas, rencilerin bir ya da birka alandaki almalarn, harcad abay, geirdii evreleri gsteren baarlarnn koleksiyonudur. rencinin geliimini, velisinin ve retmenlerinin izleyebilmesine olanak salayan bir almadr. Snf ii etkinliklerin rencinin secimi sonucunda bir araya getirilip, yanstlmasyla oluan renci urun dosyas, ayn zamanda hem retmen hem de renci iin bir deerlendirme yntemidir. Performans Deerlendirme: Performans deerlendirme, rencilerin, renme trleri gibi bireysel zellikleri dikkate alnarak, bunlar eyleme dntrmelerini salayacak durum ve devler olarak tanmlanabilir. Performans deerlendirme, rencinin gnlk yaamndaki problemleri nasl zeceini ve problem zmek iin sahip olduu bilgi ve becerileri nasl kullanacan gstermesini ister. Performans deerlendirme sre iine yaylmtr, zamana bal deildir. Gzlenebilen bir performans veya somut bir rnle sonulanmaktadr. Performans deerlendirmeyle renciler, snav saatleriyle snrlandrlmakszn geni bir zaman diliminde alma ve tekrar yapma, oluturulan ltlere gre yeterlik derecelerini ortaya koyma olanaklarna sahip olurlar. Performans deerlendirme, rencinin yeni bilgiyi yaplandrmasn gerektirir. Performans devlerinde, tek bir cevap yoktur. devi tamamlamak iin deiik yollar bulunmaktadr. Bu nedenle iyi tanmlanm bir ltle deerlendirmelidir. Baarl bir deerlendirme yapmak iin her bir performans devi bir dereceli puanlama anahtar (rubric) ile esletirilmelidir. renciler performans deviyle dereceli puanlama anahtarnn bir rneini alrlar. Bylece deerlendirme surecinde, renciler kendilerinden ne beklendiini bilerek almalarn ona gre ynlendirirler. Dereceli puanlama anahtar, rencinin baars iin bir yol haritasna dnr. Belirtilen ok sayda lme deerlendirme ara veya yntemlerinin uygun ve etkili bir ekilde kullanlmas sayesinde retmenlerimiz; rencilerinin renme eksikliklerini zamannda ve yerinde tespit edebilecekler ve bu sayede snf ii retim uygulamalaryla ilgili planlama yaparken renme eksikliklerinin oluumuna yol aan etkenleri belirleyerek bunlarn giderilmesi iin gerekli nlemleri alabilecekler, rencilerinin renme dzeylerini arttrabilecekler, retim yntem ve tekniklerinin ne derece etkili olduunu deerlendirebilecekler, rencilerinin sahip olduklar yeterlik alanlarn belirleyerek onlar zellikle mesleki, eitsel ve kiisel ynden daha iyi ynlendirebilecekler, rencilerine baarlarnn karl olarak daha gvenilir notlar verebileceklerdir. lme ve deerlendirme uygulamalarnn eitim sistemi ierisindeki kullanl amalarnn geni bak as iinde ele alnmas bu uygulamalardan elde edilecek faydann en st dzeye kmasn salayacaktr. Bu noktada sorumluluun ok byk ksm uygulamalardan birinci derecede sorumlu olan retmenlerdir.

25

LME VE DEERLENDRME FORM RNEKLER

26

RENC GZLEM FORMU Tema ad: Ad ve soyad : Nu. : Snf : AIKLAMA: Bu form, etkinlik sresince rencilerin, yaplan almalara katlma dzeylerini gzlemeniz amacyla hazrlanmtr. Hibir zaman 1 DERECELER Nadiren Bazen Sklkla 2 3 4 Her zaman 5

BECERLER

I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarna nasl ulaacan bilir. 2. Ulat kaynaklardan etkin bir biimde yararlanr. 3. Derse deiik yardmc kaynaklarla gelir. 4. Derse hazrlkl gelir. Toplam II. ETKNLKLERE KATILMA 2. Gr sorulduunda syler. 3. Yeni ve zgn sorular sorar. 4. Belirttii grler ve verdii rnekler zgndr. 5. Dersi iyi dinledii izlenimi veren sorular sorar. Toplam III. NCELEME, ARATIRMA, GZLEM 1. Bilgi toplamak iin eitli kaynaklara bavurur. 2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip baka kaynaklar aratrr. 3. nceleme ve aratrma devlerini zenerek yapar. 4. Gzlemlerini dikkatli bir ekilde yapar. 5. Gzlemleri sonucunda mantksal karmlarda bulunur. 6. Aratrma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar. Toplam GENEL TOPLAM

27

PROJE ALIMASI Seilebilecek konular 1. 2. Not: Bu konular dnda ilgi duyduunuz bir konuyu da belirleyebilirsiniz.

Sre: ki ay alma ieriinde yer almas gereken konu balklar 1. Projenin ad (115 szck aras olmaldr.) 2. Projenin konusu (Konu ak ve net bir biimde ifade edilmi olmaldr.) 3. Proje almas iinde belirlenen durumun ya da sorunun ayrntl biimde tanmlanmas (Bu ksmda projenin amac belirtilmekle birlikte durum ya da sorun net biimde aklanmal ve aklama 2, 3 sayfay gememelidir.) 4. Gelitirme srecinin aklanmas (Bu aamada toplanan bilgilerden yola klarak bir rn ortaya koymaya ynelik ya da neriler gelitirmeye dnk yaplanlar 2, 3 sayfay gemeyecek ekilde anlatlmaldr.) 5. Sonu ve neriler 6. Kaynaka Proje hazrlanrken izlenecek basamaklar 1. basamak: Bu aamada, semeyi dndnz konuyu aratrp aratramayacanza, konuyla ilgili kaynaklara ne dzeyde ulaacanza ilikin inceleme yaparak konu seimine hazrlk yapnz. retmeniniz ile aratrmay dndnz konuyu paylaarak konu belirlemede ondan yardm alnz. 2. basamak: Bir nceki basamakta yaptnz incelemeler sonucunda belirlediiniz konunun nemini, neden bu konuyu setiinizi, hazrlayacanz proje sonucunda neye ulamak istediinizi belirleyiniz. 3. basamak: Setiiniz konu ile ilgili yeterli bilgiye ulamak amacyla gerekli kaynaklara ulanz. Bu kaynaklar; ktphane, internet, TV, radyo ve konuyla ilgili kaynak kiiler olabilir. 4. basamak: Bir nceki basamakta ulatnz tm kaynaklardan elde ettiiniz bilgilerden faydalanarak oluturduunuz bilgileri metne dntrnz (Oluturacanz metin 2, 3 sayfay gemeyecek biimde olmaldr.). 5. basamak: Ulatnz kaynaklardan elde ettiiniz bilgileri deerlendirerek zm nerileri retiniz. Bu zm nerilerini belirleme nedenlerinizi ortaya koyunuz. 6. basamak: almalarnz rapor hline dntrnz. 7. basamak: Raporu resim, gazete haberi, tablo, grafik, istatistik ve izimlerinizle destekleyerek poster hline dntrnz. 8. basamak: almalarnzn sunumunu yapnz.

28

Z DEERLENDRME FORMU Ad ve soyad: Nu. : Snf : AIKLAMA: Aadaki tabloda almalarnz en iyi ekilde ifade eden seenein altna (X) iareti koyunuz. DERECELER DEERLENDRLECEK TUTUM VE DAVRANILAR 1. Planl almaya zen gsterdim. 2. almalarm srasnda planma uygun hareket ettim. 3. Aratrmada eitli kaynaklardan yararlandm. 4. retmenimin nerilerini dinledim. 5. almalarm srasnda deiik materyallerden yararlandm. 6. Sorumluluklarm tam anlamyla yerine getirdim. Her zaman Bazen Hibir zaman

Bu etkinlik srasnda en iyi yaptm eyler ve yorumlarm: . ..

29

GRUP DEERLENDRME FORMU AIKLAMA: Aadaki form, gruptaki her bir rencinin deerlendirilmesi iindir. Grupta, birlikte altnz her bir arkadanz iin ifadeleri okuyarak deerlendirme yapnz. Eer grup arkadanz okuduunuz ifadedeki davran gerekletirdi ise o ifadenin altna (X) iareti koyunuz.

Grlerini gerekeleri ile ortaya koyma

Farkl grlere sayg duyma Grev almaya istekli olu Zaman verimli k llanma devleri tamamlama

almaya hazr olu

Sorumluluklar paylama Grup arkadalarn destekleme Tartmalara katlma

Bakalarn dinleme

RENCNN Nu. Ad ve soyad

YORUMLAR

devlerini saklama
30

RETM PROGRAMININ HAZIRLANMASINDA YARARLANILAN VE DERSN UYGULANMASINDA YARARLANILABLECEK KAYNAKLAR Ataman, Hakan, Eitim Hakk ve nsan Haklar Eitimi, nsan Haklar Gndemi Dernei, zmir 2008. Beetham David, Demokrasi ve nsan Haklar (ev: Bilal CANATAN), Liberte Yaynlar, Ankara, 2007. Behn Robert D., Demokratik Hesap Verme Sorumluluu( ev: Paradigma Tercme Ltd. ti), Ar Yaynlar, stanbul, Tarihsiz. Bilgen Nihat, ada ve Demokratik Eitim, Milli Eitim Basmevi, Ankara1993 Bykkaragz, Sava, Demokrasi Eitimi, Trk Demokrasi Yaynlar, Ankara 1990. Ccelolu, Doan, Kekesiz Bir Yaam in letiim, Remzi Kitabevi, stanbul 2002. ., nsan nsana, Remzi Kitabevi, stanbul 1991. een, Anl, nsan Haklar, Gndoan, stanbul 1995. ifti, Ahmet, Vatandalk Bilgisi, Demokrasi ve nsan Haklar, Gndz Eitim ve Yaynclk, Ankara 2006. Da, hsan ve Polat Necati, Herkes in Demokrasi ve nsan Haklar, Liberte Yaynlar, Ankara 2004. Doan, smail, Modern Toplumda Vatandalk, Demokrasi ve nsan Haklar, PEGEM, Ankara 2007. Eitim Hakk ve Eitimde Haklar Uluslararas nsan Haklar Belgeleri Inda Ulusal Mevzuatn Deerlendirilmesi, ERG, stanbul 2009. Erdoan Mustafa, nsan Haklar Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara, 2007. Etienne Balibar, Dersimiz Yurttalk, Kesit Yaynclk, stanbul 1998. Freeman Michael, Human Rights An Interdisciplinary Approach, Polity Pres UK, 2008. Giritli smet ve Gngr Hasan Atilla, Gnmzde nsan Haklar, Der Yaynlar, stanbul, 2002. Gollob Rolf ve Peter Krapf (Ed.), Exploring Children Rights, Council of Europe Publishing, Volume V, Council of Europe 2007. Gollob Rolf ve Peter Krapf (Ed.), Living in Democracy, Council of Europe Publishing, Volume III, Council of Europe 2008. Gollob Rolf ve Peter Krapf (Ed.), Teaching Democracy, Council of Europe Publishing, Volume VI, Council of Europe 2008. Glmez, Mesut, nsan Haklar ve Demokrasi Eitimi, Egemenlik nsanndr, TODAE Yayn, No 303, Ankara 2001. , Tm nsanlar... nsan Haklar Eitimi in Elkitab, Trkiye nsan Haklar Kurumu Vakf Yayn, Ankara 2000. Gndoan Glsun ve Gnay Mustafa, nsan Haklar ve Eitimi, lya Yaynevi, zmir, 2004. Habermas, Jurgen, teki Olmak teki ile Yaamak, ev. lknur Aka, YKY, stanbul 2010 Heater, Derek, Yurttaln Ksa Tarihi, mge, Ankara 2007. Human Rights Education in the School System of Europe, Central Asia and North America: A Compendium of Good Practice, Council of Europe, OSCE/ODIHR, UNESCO, OHCHR 2009. Kabapnar, Ycel, Sosyal Empati, Yaadka Eitim Dergisi, Say 76, stanbul 2002. Kartal, Filiz, Yuttalk Tartmalar: Yeni Yaklamlar, TODAE, Ankara 2010. Kepeneki, Yasemin, Eitimciler in nsan Haklar ve Vatandalk, Ekinoks Yaynevi, Ankara 2008. Kncal, Remzi, Vatandalk Bilgisi, Nobel, Ankara 2007. Korkut, Levent, Ayrmclk Kart Hukuk, nsan Haklar Gndemi Dernei, Ankara 2009.
31

Kuuradi, onna- Peker, Blent, Elli Yllk Deneyimlerim Inda Trkiyede ve Dnyada nsan Haklar, Hacettepe . nsan Haklar ve Felsefesi Uygulama ve Aratrma Merkezi, Ankara 1999. nsan Haklarnn Geliimi, Trkiye Bilimler Akademisi, Tbitak, Ankara 1999. .., nsan Haklar Kavramlar Sorunlar, Trkiye Felsefe Kurumu, Ankara 2007. Mengolu, Takiyettin, nsan Felsefesi, Remzi Kitabevi, stanbul 1988. zpolat, Vahap, Demokratik Vatandalk, HEGEM, Ankara 2009. Pogge Thomas, Kresel Yoksulluk ve nsan Haklar, ev.G.Kmrcler, Bilgi niversitesi Y. Ankara 2006. Pusula, Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzu, Bilgi niversitesi Yaynlar, Ankara 2001. Pusulack, ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzu, Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul 2010. Raif Kamil B. ve Mollaolu B. Julide, TDV/DHEP Demokrasi Dosyas, Trk Demokrasi Vakf, Ankara 2000. Raif Kamil B., Trkiyede nsan Haklar, TDV Demokrasi ve nsan Haklar Serisi, Ankara, 1998. Solak, Adem, Bilge Ky Olay, HEGEM Mardin Raporu, Ankara 2009. Snmez, Veysel, retmen El Kitab, An, Ankara 2009. Tezgel, Recep, Demokrasi Eitimi ve Okul Meclisleri, TBMM Yaynlar Ankara 2006. Tezgel, Recep, Yeni lkretim Programlarnda nsan Haklar, Vatandalk ve Kentlilik Eitimi. Trk, Hikmet Sami, Trkiyede ve Dnyada nsan Haklar, nsan Haklar Koordinatr st Kurulu Yaynlar, Ankara 1999. Tzn, Grel, Ders Kitaplarnda nsan Haklar II Tarama Sonular, Tarih Vakf, stanbul 2009. Uluslararas Demokrasi Eitimi Sempozyumu Bildiriler, 18 Mart niversitesi, anakkale 2004. Uygun Oktay, Trkiyede Demokrasi ve nsan Haklar, TODAE nsan Haklar Aratrma ve Derleme Merkezi, Ankara, 1996. stel, Fsun, Makbul Vatandan Peinde, letiim, stanbul 2004. stel, Fsun, Yurttalk ve Demokrasi, Dost Kitabevi, Ankara 1999. Yeil, Rt, Okul ve Ailede nsan Haklar ve Demokrasi Eitimi, Nobel Ankara 2002. Yeil, Rt-Aydn, Davut, Demokratik Deerlerin Eitiminde Yntem ve Zamanlama, TSA / Yl: 11, S: 2, Austos 2007. Yurtta Olmak in Eitici El Kitab, Umut Vakf Yaynlar, stanbul 1998.

32