1

Asenkron Motorlarla Tahrik Edilen Sistemlerin Devreye alnmas ve

letmede Hatalarn Bulunmas

1. Asekron Motorun yaps

Genellikle asenkron motorlar aada verilen ksm ve paralardan meydana gelmitrir.












































2
2. Asenkron motor ile tahrik edilen sistemlerin devreye alnmasndan nce yaplan
ilemler

2.1. Topraklama Balants

Makinann karkas, kablo balant terminal kutusu ve ilgili ekipmanlar makinann d
yzeyinde meydana gelebilecek herhangi bir tehlikeli potansiyel ve ya gerilimden
saknmak iin uygun kesitte iletken vastasyla topraklama sistemine balanrlar.

2.2. Yardmc Devreler

Motor stclar ve stator sargs scaklk kontrol sensrlerine balant hatlarnn doru
ve uygun olmalar kontrol edilir. Motor stclar motor devre do olduunda normal
olarak devreye girdiinden gerilim altndadr.ve bu nedenle uygun ekilde uyarma
etiketi konulmaldr.

Motorun bakm ve kontrolu esnasnda gerilim altnda olabilecek devreler ve balantlar
zerinde gerekli n tedbirlerin alnmas gerekir.

2.3. Motor zolasyon Direnci

Orta gerilim asenkron motora ilk defa veya uzun durma sresinden sonra yol vermeden
nce stator sarglarnn izolasyon direnci mutlaka kontrol edilmelidir.zolasyon
direncinin llen deeri sarg izolasyonunun nemi ve kirlilii hakknda bilgi
verir.lme sonunda izolasyon direncinin izin verilen minimum deerine ulalamazsa
motor sargs mutlaka kurutma ilemine tabi tutulmaldr. zolasyon direnci deeri
artnamelerde izin verilen seviyeye gelinceye kadar motor devreye alnmamaldr.

zolasyon direnci llrken evrede potansiyel patlayc ortamn olmadndan
kesinlikle emin olunmaldr.

zolasyon direnci lmnde kullanlan cihazlar(megger veya benzerleri) vastasyla
sarglar arasnda ve sarg ile topraklanan metalik ksmlar arasnda standardlarn
ngrd miktarda doru gerilim uygulanr.

Diren deerleri sarglara gerilim uygulandktan 1-dakika sonra okunur.Test edilmeyen
sarglar ve scaklk sensrleri topraklanr. Genellikle 3- fazl stator sarglarnn
tamamnda lme yaplr ancak bu lmler yaplrken yldz noktas alr. ller sra
ile faz-faz gerekletirilir. Gvenlik asndan izolasyon sarg direnci llen sarg
hemen topraklanmaldr.










3

Test gerilimi elde bulunan test cihazna gre normal olarak 500-2500 Volt arasndadr.
Test gerilimi deerleri iin aada belirtilen test krterleri geerlidir.

- Alak gerilim motorlarnda test geriliminin maksimum deeri 500Volttur.
- Dier gerilim deerlerinde 500-2500 Volt deerler kullanlabilir.

zolasyon direncinin izin verilen minimum deerleri

Motorun emniyetli(insan hayat) devreye alnabilmesi iin minimum izin verilen
stator sarg direnci

( ) | | O + = M U x C R
N
. 1 3 ) 20 (
0
1


U
N
(kiloVolt)motorun nominal faz-faz gerilimidir.

Yeni ve kuru sargl bir makinada beklenen stator sarg izolasyon direnci

( ) | | O + > M U x C R
N M
. 1 30 ) 20 (
0
1
olmas beklenir.

llen izolasyon deerinin karlatrlmasn salayabilmek iin 40 0C deki izolasyon
deerinin bilinmesi gerekir.Aada verilen diyaram yardmyla herhangi bir scaklkta
llen sarg izolasyon diren deeri 40 0C daki izolasyon diren deerine evrilebilir.

























Sarg scakl ve zolasyon direnci arasndaki balant erisi
4
t
R l yaplan t scaklnda izolasyon direnci deeri
40
R 40 0C de edeer izolasyon direnci
t
R k R .
40
=

rnek

O = M R 30
20
20 0C de llen sarg izolasyon direnci
k=0,25 yukardaki eriden bulunan
O = = = M x R k R 5 , 7 30 25 , 0 .
20 40
bulunur.

zolasyon direncinin 40 0C iin minimum deerleri
Sargl rotor iin O >

M R
C dak
5
0
40 10 1

Sincap kafesli motorlarda stator iin O >

M R
C dak
100
0
40 10 1
deerlerine haiz olmaldr.

Stator sarg direncinin lm

Test gerilimi 1000VDC dir. Test sresi sarg direnci belirlendikten sonra en az 1
dakikadr.
zolasyon direni l testi gerekletirilmeden nce aada belirlenen ilemler mutlaka
yaplmaldr.

- Akm transformatorlarnn sekonder sarg balantlar kontrol edilecek eer
varsa yedek sarg ular ksa devre edilecektir.
- Test edilmeyen stator sarg ular ve motor gvdesinin toprakland kontrol
edilecek
- Sarg scakl ilerek kontrol edilecek
- Tm scaklk detektrlerinin toprakland kontrol edilecek

Sarg izolasyon direnci balant kutusundan yaplmaldr. Test genellikle tm faz
sarglar bir grup olarak yaplr.zolasyon direnci belirli bir deereden aa olursa
Herbir sarg iin ayr ayr sarg izolasyon direnci llr.

Yeni tesis edilen motor tahrik sistemi ve buna ait kontrol sistemi en az yk altnda
1-saat altrlarak test edilmelidir. Bu srede motorda ve motor devrelerinde her hangi
bir olaan d akm ,gerilim ,grlt ve snmann olup olmad gzlenmelidir. letme
akmlar ve gerilimleri motor plakasnda yazan nominal deerler esas alnarak kontrol
edilmeli ve motorun devir ynnn istenilen ynde olup olmad kontrol edilerek
devir hz llmelidir. Ayrca faz- ntr gerilimleri ve faz gerilimleri llerek gerilim
dengesizlii olup olmad kontrol edilmelidir.

Uygun olmayan nakliye veya depolama sonucu stator sarglarnn izolasyon direnci
insan hayat emniyeti asndan izin verilen deerlerin altna der ve bu durumdaki
orta gerilim motorlarnn kurutulmas gerekir.





5

2.4. Polarizasyon Indexi PI

Polarizasyon indeksi ; izolasyon direnci iin gerekli gerilim 15 saniye-1 dak (veya 1dak-
10 dak)sre ile uygulandktan sonra llr.Polarizasyon indexi uygulanan dirence
bal olarak izolasyon direncinden daha dk deerlere sahiptir. Sarg scakl 50
0
C
den daha dk deerlere sahip olduunda polarizasyon indexinimn scaklktan
bamsz olduu kabul edilebilir. Bu nedenle polarizasyon testi 50
0
C den dk sarg
scaklklarnda gerekletirilir.

Toplanan toz, kir ve nem miktarna gre sarg izolasyon direnci ve polarizasyon indexi
der. Motorun emniyetli bir ekilde altrlmasnda endk kabul edilebilir PI
polarizasyon index deerinin belirlenebilmesi iin aada verilen krterler gz nne
alnmaldr.

- PI deerleri 1 ile 4 arasnda deiir.
- llen ve belirlenen PI deeri 1 civarnda ise sarg nemli ve kirlidir. Motor
altrlmaz sarglar temizlenir ve kurutma ilemine tabi tutulur.
- F izolasyon snf sarglarda PI deeri 2 denbyk olmaldr.
- Sarg izolasyon direnci deerleri bir ka bin Megaohm civarnda ise PI
deerlerinin belirlenmesine gerek yoktur.
- Polarizasyon indexini veren ifade
dakika
dakika
saniye
dakika
R
R
PI
R
R
PI
1
10
15
1
= =

2.4. Sarglar arasna sokulan Scaklk Alglayclar

Diren scaklk alglayclar olarak Pt-100 tipi scaklk alglayclar kullanlr.Scaklk
alglayclar motor faz sarglar arasna birisi alarm dieri ise motorun kesicisine
atrma kumandas verdirmek zere iki adet yerletirilir.

Scaklk alglayclar ile gerekletirilen koruma sisteminin ayar deerleri motorun
izolasyn snf gz nne alnarak maksimum ortam scaklnda ve maksimum srekli
nominal ykte iletme scaklnn 10
0
C zeridir.

Eer motor frekans konvertr zerinden altrlyorsa scaklk ayar snrlar 15
0
C
daha azaltlr.

2.5. Elektriksel Balantlar

Motor besleme kablolar ilgili standardlarda belirtilen Elektro Magnetik Uyumluluk
prensiplerine uyacak ekilde tesis edilirler.

Ekranlar koruma topraklamasna balanan ekranl kablo kullanlmas tavsiye
edilir.zellikle frekans konvertr veya inverter zerinden beslenen motor balantlar
iin bu husus ok nemlidir. Kablolarn motor teminallerine girii uygun boyutlarda
kablo rakorlar ile yaplmaldr.


6
Motor stclar, scaklk alglayclar veya ilave soutma fan gibi yardmc elemanlarn
baglantlar iin en emin yol ayr bir yardmc balant terminal kutusu ile donatmaktr.
Balantlarn tamam ayn kutu iinde yaplacaksa iki terminal aras ayrc ekranlayc
para ile donatlmaldr.

2.6. Motor Yataklar

2.6.1. Rulmanl yataklar

Motorlar montaj edilmeden uzun bir sre depolanacaksa fabrika tesliminden nce
rulmanl yataklar lityum sabunlu gres ile doldurulur. Motorlar montaja alnaca
zaman rulmanl yatan yerletirildii kapak sklerek mevcut gres ve ya artklar
karlarak yatak temizlenir ve sonra uygun tipte taze gres baslr ve yatak kapa
kapatlr.

Yatak scaklklarnn izlenmesi

Yatak scaklklar motor yataklarna yerletirilen biri alarm dieri ise tehlikeli scaklk
ykselmelerine kar motor yataklarn korumak iin koruma cihazna ama kumandas
verecek iki adet scaklk sensr ile donatlr.

Sensrlerin maksimum ayar deerleri ortam scaklnn maksimum 40
0
C olabilecei
kabul edilerek yan normal iletme scakl iin

- Alarm ayar deeri 90
0
C
- Atrma ayar deeri 100
0
C olarak belirlenir.
- Daha yksek scaklk deerlerine uygun gres kullanlrsa 10
0
C daha yksek
deerlere ayarlanabilir.
-
2.6.2. Kaymal Yataklar

Kaymal yatakl motorlarn fabrika teslimi yataklar yasz olarak yaplr.Motorun
montaj yapldktan sonra Kendi kendine devri daim yalama sistemi bulunmayan
kaymal yataklarn yalamas ya halkalar vastasyla yaplr.

Motorlar uzun sre altrlmamsa yatak kabuu ile ana mil dingili arasndaki ya
rotorun arlndan dolay basn altnda kalacandan bu aradak ya azalacak ve
zamanla kuruyacaktr.Bu nedenle motor devreye alnmadan ncelikle motor elle
dnderilerek en az 100-200 cm3 ya baslr.Bu ise yatan zerinde bulunan hava filtresi
veya vidal tapa kaldrlarak ve bu boluga huni yerletirilmek sretiyle gerekletirilir.

Yatak yalamas yaplrken sadece ya gstergesinin orta seviyesine kadar ya
doldurulur.Daha yksek ya seviyesi iletme esnasnda szdrmazlk contalarndan ya
kaana neden olaca iin tavsiye edilmez.

Aksiyal fanlar tarafndan soutulan yataklar hava k tpleri ile donatlrlar.
Yatak scaklnn izlenmesi ve ar snmaya kar yatan korunmas rulmanl
yataklarda olduu gibi gerekletirilir.


7

2.6.3. Ayr Soutma Sistemine sahip Kaymal Yataklar.

Motor yataklar ; motor almaya balamadan hemen nce devreye giren ve motor
devrede kald srece yalama ilemi yapan ve bu srede devridaim sistemi ile yan
soutulmasn gerekletiren ve motor devreden ktnda duran bir yalama sistemine
balanr. Bu sistemde maksimum ya giri scakl 65
0
C olmaldr.

2.7. Motorun milin ve kaplini ile tahrik edilen makinann mili ve kaplininin hizalanmas
(Alimanlama)

Motorun ve tahrik ettii makinann uzun mrl olmasn ve emniyetli bir ekilde
almasn salamak iin birbirleri ile standardlarn n grd ekilde alimanlanmas
gerekir. Alimanlama moroun ve tahrik ettii makinann 2-mili arasndaki radyal ve
asal sapmalarn standardlarn n grd kabul edilebilir snrlarierisinde iki
makna arasndaki balantnn gerekletirilmesidir. Alimanlama hatalar milde ve
yataklarda ciddi hasarlara yol aacandan ok byk dikkat ve itina gerektiren bir
ilemdir.

Alimanlamaya balamadan nce motora ve tahrik edilen makinaya ait kaplin
yarlarnn monte edilmesi gerekir. Motorun ve tahrik ettii kaplin yarmlar
balangta ; alimanlama srasnda birbirlerine gre serbestce hareket ettirilmelerini
salamak amacyla balant cvatalar sklmaz.

Kaba Seviyeleme

Alimanlamay kolaylatrmak ve bu ilem iin gerekli ayar saclarnn kolayca
yerletirilmesini salamak amacyla kaldrma ve sabitleme civatalar ekilde grld
gibi makina yaklarna yerletirilir.

















Makina ayann dey pozisyonlandrlmas

Makina kaldrma civatalar ile sabitlenir.

8

Alimanlama aada verilen ilem srasna gre gerekletirilir.

- Makina kaldrma civatalar vastasyla sabitlenir.
- Makinann rotoru dndrlr. Ve kaplindeki ve aksiyal utaki oynamalar
kontrol edilir.Kaymal yataa haiz makinalar dndrlmeden nce yataklar
mutlaka ya ile doldurulmaldr.
- Aadaki ekilde grlen kadranl l cihaz hassas alimanlama iin byk
kolaylk salayacaktr.
















Kadranl hzalama l cihaz

- st ,alt, sol ve sa olmak zere 4 fakl ynde okunan paralel asal ve aksiyal
yndeki hatal hizalama deerleri llerek kaydedilir.


Yatay Makinalar

Radyal hatal hizalama(Tablo 1) ve radyal asal hizalama (Tablo2) elektrik
makinalarnn ayaklarnn altlarna ince ayar saclar yerletrlerek dzeltilir.Yanal
radyal hatal hizalama(Tablo1) ve yanal asal hizalama (Tablo 2) makinay yanal
hareket ettirilerek dzeltilir.

Dey Makinalar

Radyal hatal hizalama (Tablo 1 dey=yanal) makinalarn tamam hareket ettirilerek
elektrik makinalar zerinde dzeltilir.

Eer kaplin flanlar muylu ile donatlmsa dzeltme geme flanlarn her ikisinde
birden ayarlanarak yaplr.

Eer kaplin flanlar muylu ile donatlmamsa izin verilen aklklar dahilinde tm
makinay radyal olarak kaplin flanlar iinde skma civatalar delikler arasnda hareket
ettirerek dzeltme yaplr.

9
Asal hatal hizalama (Tablo 2 dey=yanal) flanlar arasna ayar saclar sokarak
yaplr.
















































10









































Bilindii zere metalik maddelerin lineer aplar scaklkla deiir. Bundan dolay
ortam scaklnda hizalama yaplrken , iletme scaklnda dnme merkezinin
pozisyonunun deerlendirilmesi ,muhtemel iletme scaklnda sfr hatal hizalama gibi
ideal art salamak amacyla souk makinada ne kadar miktarda radyal yer
deitirmenin olacana karar vermek gerekir.

Motor karkas gibi elik yaplar iin motor milinin dnme merkezinin yksekliinin
deimesi aadaki ifade yardmyla hesaplanabilir.

11
( ) ( ) ( ) C t mm H mm h
0 5
. . 10 A = A


Burada
( ) mm H motorun bykl (Motor ayandan mil eksenine kadar olan ykseklik)
( ) C t
0
A hizalamann yapld ortam scakl ile motorun iletme scakl arasndaki
fark

Kaplin yarlarnn birbiriyle tam olarak hizalanmas ve millerin ya tam yatay veya tam
dey olmas ve kaplin yzeyleri birbiri ile tamamen paralel olmas gerekir.Kaymal
yatakl motorlarda motor mili belirli snrlar dahilinde aksiyal hareket
yapabilmelidir.Zira tahrik edilen maknann neden olduu bir aksiyal kuvvete elektrik
motoru dayanamaz.Tm aksiyal kuvvetler tahrik edilen makina tarafndan
karlanmaldr.Motorlar 6mm aksiyal kaymalara gre dizayn edilirler.

- Hizalama tekrar llerek kontrol edilir. Gerekiyorsa yukardaki ilemler tekrar
edilir.
- Gelecekte bakm srasnda yaplacak kontrollar iin llen deerler kayt edilir.
- Civata somunlar tekrar sklr ve herhangi bir gevemeyi nlemek maksadyla ya
nokta kayna yapmak suretiyle veya uygun birekilde vurarak noktalama
suretiyle civata somunlar kilitlenir.


3. Asenkron motorlarn devreye alnmas ve iletmenin izlenmesi

Asenkron motorlar imalat sertifikalarinda belirtilen minimum ve maksimum ortam
scaklklarnda iletilirler.Bu iletme ortam scaklk snrlar genelde -20
0
C ile +40
0
C
arasndadr. malat sertifikasnda belirtilen maksimum ortam scaklklarnn stnde
motor altrlmak istenirse ya daha byk gte motor seilir. Veya motor zel
soutma sistemi ile donatlr.

Motorun imalat sertifikasnda belirtilen minimum scaklk seviyesinin altnda
altrlmas gerekiyorsa motoru devreye almadan nce minimum scaklk derecesine
ulancaya kadar stlmas gerekir.Istmann nedenleri

- Motor yatak yalar ve rulmanl yataklardaki gres minimum scaklk
derecesinin altnda donar ve bu durumda motor altrlrsa motor yataklar
ya tahrip olur veya zarar grr.
- Motorun iindeki havann iindeki nem souk havalarda younlaarak motorun
hareketli bolmleri arasnda donma meydana getirir ve bu paralarn
skmasna neden olur.
- Malzeme cinsine ve boyutlarna bal olarak motor paralarnn farkl ksalmas
ve daralmas sonucunda motorda skma meydana gelebilir.

Bu durumlar gz nne alnarak tesis daha projelendirme ve montaj safhasnda iken
motorun alaca ortam artlar detayl olarak motor imalatcsna verilmeli ve motor
imalatcsnn sz konusu anormal ortam artlar iin alaca ve tavsiye edecei
konstrktif tedbirler incelenmelidir.

Elektrik motorlar ok dk ortam scaklklar iin aada aklanan stclarla
donatlrlar.
12

- Antikondansasyon stclar yani motor devrede olmad zamanlarda devreye
giren motor sarglarn neme kar korumak iin motora yerletirilen stclar.
Motorun devrede olmad zaman srekli olarak devrede kalrlar.Motor devreye
girdiinde devreden karlar.
- Motoru devreye almadan nce zellikle ok dk ortam scaklklarnda
motorun scakln tehlikesiz alabilecei dereceye kadar karmak iin motora
yerletirilen stclardr. Motor devreye alnnca devreden karlrlar ve motoru
devreye almadan nce ortam scaklna gre gerektiinde motoru stmak iin
devreye alnrlar.
- Motor teminal kutusu iine belirli bir minimum scaklk derecesi istenen zel
elemanlar yerletirildiinde motor terminal kutusu iine yerletirilen ve ortam
ss belirlenen minimum scaklk derecesinin altna dtnde bir termostat
vastasyla devreye giren ve minimum scaklk aldda yine ayn termostat
vastasyla devreden kartlan stclar.

3.1. Yeni tesis edilen asenkron motorun ilk defa devreye alnmas

Motorun ilk defa devreye alnmas montaj ve alimanlama ilemlerinin tamamlanmasndan
tm mekanik ve elektriksel balantlarn yaplmasndan ve sistem koruma cihazlarnn
tamamnn aktif duruma getirilmesinden sonra yaplr.

Devreye almadan nce makina ve ekipmanlar gzle kontrol edilir.Btn gerekli ilemlerin
ayarlarn ve kontrollarn yapldna dair formlarn tamamlanmasndan sonra

- Kablolarn baralarn balant diyagramlarna uygun olup olmad tekrar kontrol
edilir.
- Topraklama balantlar kontrol edilir.
- Yol verme ,kontrol ,koruma ,kumanda ve alarm rle ve cihazlarnn aktif olup
olmad her bir cihaz ve ekipman iin kontrol edilir.
- Sarg ve dier ekipmanlarn izolasyon direnci kontrol edilir.
- Kaymal yatakl sistemlerde yataklarn rezervuarlar yalama sistemi imalatc firmann
tavsiyelerine gre gerekli seviyede ya ile doldurulur ve yalama sistemi devreye alnr.
- Rulmanl yatakl sistemlerde yeniden taze gres baslr ve rotor elle dnderilir.
- Motor su soutmal ise soutma suyu sistemi devreye alnr.Soutma nitesi ve soutma
devresinin flanlarnn skl kontrol edilir.
- Makina kapaklar monte edilirve mil szdrmazl kontrol edilir.
- Maknann ve evrenin temiz olduu kontrol edilir.

Ortam scaklnn -20
0
C ve daha a olduu durumlarda motor altrlmadan nce
motor stcs devreye alnarak motorun i scakl en az -20
0
C nin zerine kncaya
kadar motor stlr. Motor scakl tatmin edici seviyenin zerine knca stc devre
d edilerek motora yol verilir. 1saniye ve biraz daha fazla motor altrlr ve motor
devre d edilir. Bu arada motorun devir yn ve dnen blmlerin sabit blmlere
srtp srtmedii kontrol edilir.




13
Devir yn ters ise motorun terminal kutusundan iki fazn balant yerleri deitirilerek
motorun devir yn deitirilir. Motorun dn yn istenilen ve motorun fan
kapanda gsterilen ynde ise balantlar dorudur. Her iki ynn tersine dnyorsa
iki faz balants aralarnda deitirilerek istenilen devir yn elde edilir. Motorun devir
yn istenilen ynde fakat fan kapanda gsterilen ynn tersi ise veya motorun devir
yn ile fan kapanda gsterilen ynn ikiside ters ynde ise motor devir yn
asndan yanl spari edilmitir.Bu ekilde motor altrlrsa yetersiz hava akndan
dolay dk yklerde dahi ar snma meydana gelir ve bir mddet sonra motor ar
snmadan dolay tahrip olur. malatc firmadan istenilen devir ynne uygun fan
alnarak deitirilir ve iki fazn yeri deitirilerek motorun istenilen devir ynnde
almas salanr.

Gerekli dzeltmeler ve dzenlemeler yapldktan sonra sistem tekrar devreye alnr ve
sistem uzun sre altrlr. Sarg scaklklar ve yatak yalamasnn dzenli olduu ,
yatak scaklklar kontrol edilir. Motor kaymal yatakl ise ek olarak ya seviyesi ve ya
basnc kontrol edilir. Eer iletme deerleri normal ise motor yk altnda altrmaya
balanr.

3.2. Yol verme says

Motorun standard dizaynna gre souk artlar altnda arka arkaya 3-yol vermeye ve
scak artlar altnda arka arkaya 2-yol vermeye izin verilir.

Sk sk ve ok sayda yol verme morun sarglar gibi aktif blmlerin abuk
ypranmasna ve sarg izolasyonu zerine olan olumsuz etkilerden dolaymotor
mrnn azalmasna sebeb olur. zellikle ok sayda yol verme yksek scaklklara ve
motorun aktif blmlerinin tehlikeli zorlamalar altnda kalmasna neden olur.

3.3. lk yol verme esnasnda izleme ve bakm

Motorun yk, dzenli ve yeterli soutma ve titreim seviyesi motor iin izlenmesi
gereken nemli faktrlerdir ve dzenli olarak kontrol edilmesi gerekir.letmenin ilk
peryodunda (24 saat) izleme youn olmal sz konusu faktrlere ait deerler her saat
kaydedilmelidir.

Sarg ve yatak scaklklar bunlara yerletirilen sensrler vastasyla okunur.ebekeden
ekilen akm motor plakasnda verilen akmla karlatrlarak makinann yklenme
durumu kontrol edilmelidir.

3.4. Rulmanl yatakl motorlar.

Motorun ilk defa devreye alnmas durumunda veya uzun zanan paryodu iinde
almayan motorlara yol verildikten hemen sonra acilen gres basmal ve yatak yuvas
altnda alan tapadan eski gresin ve yeni baslan ar gresin boaldndan emin
olunmaldr.

Yataklarn scakl balangta ar gresten dolay artacak ve birka saat sonra ar
gresin boalmasndan dolay tekrar yatak scaklklar normal deerlerine dnecektir.


14

3.5. Kaymal yatakl yatay montajl motorlar

Motora yol verildikten sonra sabit ve dnen paralar arasnda temasn ve motordan
gelen anormal grltlerin olmadndan emin olunmaldr.

Yatak yuvasnn stndeki kontrol penceresinden yalama bileziinin dn kontrol
edilir. Motorun almasnn ilk saatlerinde sk sk ya seviyesi ve scakl kontrol edilir.

D ya besleme ve soutma sistemi ile yatak yalamasn saland durumunlarda ya
ak miktar ve ya basnc kontrol edilir.

3.6. Titreim

Titreim ya motor yataklarna yerletirilen sabit tip titreim sensrleri ile veya uygun
tanabilir titreim l cihaz ile titreim seviyesi llr. Titreim probu yatak
yuvasna sabitlanir ve l alnr.

llen titreim deerleri ile geerli standardlarda n grlen deerler karlatrlr.
Bir phe veya problem halinde titreim frekans spektrum cihaz kullanlr.

ISO 10816 standard esas alnarak aada belirtilen krterler dahilinde sabit tip
titreim sensrleri ile donatlarak kontrolu yaplan sistemlere ait alarm ve atrma
deerleri

- Makinann kendisinden kaynaklanan titreimler
- Makinann rjt temele monte edilmesi (ISO 10816 ya gre rijit temelde sistemin
tabi frekans hz frekansndan daha yksektir) iin geerli olup
- Pstonlu kompresr tahrik eden srcler
- Dk tabi frekensa haiz temeller(En dk tabi sistem frekans=0,25x Hz
frekans) iin geerli olmayp
- Motor yataklar iin Alarm deeri V
rms
=4,5 mm/saniye
- Motor yataklar iin Atrma deeri V
rms
=7,1 mm/saniyedir
- Motor mili iin Alarm deeri V
rms
=7,1 mm/saniye
- Motor mili iin Atrma deeri V
rms
=11,2 mm/saniye

V
rms
titreim hznn S titreim byklne evrilmesi

evirme ilemi iin

f
V
f
V
x
V
S
rms rms rms
. 225 , 0 .
2
2 . 2
~ = =
t e

Burada

f Dnme hznn frekans (devir/saniye)

V
eff
Titreim hz (mm/saniye)

S Titreim bykl tepe deeri (mm)
15

4. letmenin izlenmesi

Makina iletme personeli tarafndan sk sk izlenmelidir. Maknay altrmadan nce
makinay devre d edbilecek herhangi bir nedenin olmadndan emin olunmaldr.

alma esnasnda yaplacak kontrol ve izlemeler

4.1. Yataklarda

- Yatak scakl
- Yataklardaki grlt
- Ya ak ve ya seviyesi ve basnc
- Ya kaa
- Titreim

4.2. Soutma sisteminde

- Stator sarg scaklklar
- Soutma havas ak yn ve miktar
- Soutma havasnn temizlii
- Yzey scaklklar

4.3. Dier

- Grlt
- Titreim seviyesi
- Hata ve alarm gstergeleridir





















16


















































17

5. Asenkron motorlarla tahrik edilen sistemlerde meydana gelen problemlerin balca
nedenleri

- Kullanlan motor iin uygun olmayan gerilim
- Kullanlan motorun tahrik momentinin gerek yolalma esnasnda gerekse srekli
alma iin yeterli olmamas
- Motorun yol alma sresinin ok uzun olmas
- Ar yklenmeden dolay veya ani olarak devreden kmas
- Tam ykte srekli alma halinde ar yk rleleri tarafndan devre d
edilmeleri
- Tehlikeli boyutlarda titreim
- Motor veya tahrik makinasnn yatak problemleri

5.1. Gerilim Deiimleri

Tahrik sistemlerinin almalalarn etkileyen birok problemlerin banda

- Yksek ve dk gerilim
- Dengesiz gerilim
- Ntr yaltlmi sistemlerde izolasyon hatas sonucunda oluan gerilim darbeleri
gelir.

5.1.1 . Dk gerilim

Srekli alma halnde oluan dk gerilim motorun ebekeden ar akm ekmesine
neden olur. Motorun npminal akmndan daha yksek akm ektiinde ar akm
rleleri ayarlanan akm stnde motoru devre d edeceinden dk gerilim motorun
snmasnn ana nedeni deildir.

Dk gerilimde motor nominal k gcn reteyecektir. Motor kaymas , gerilim
azalmasnn karesiyle doru orantl olduundan artacak ve buna bal olrak motorun
devir hz deceinden proses umulan salayamayacaktr.

Dk gerilim yol alma esnasnda ilave problemler meydana getirecektir. Motor
seilirken yol alma srasnda motor terminallerinde uygulanacak gerilimin gerek
deerinin belirlenmesi gerekir.

Yol verme srasnda motoru besleme sistemine balayan kabloda yol alma akmnn
yksek olmasndan dolay srekli almada olan gerilim dmlerinden ok fazla
gerilim dm meydana gelir.

Sz konusu gerilim dm nedeniyle motor terminallerine uygulanan gerilim ve motor
momenti ok decektir. Yol alma esnasnda motorda oluan moment yk momentinden
yol almay istenilen sre iinde salayacak deerde olmaldr.





18


5.1.2. Ar Gerilim

Motor klemenslerine uygulanan gerilim nominal gerilimin %10 undan fazla olmas
durumunda motorun devir says artacaindan soutma fannn hzl almasndan
dolay iyi soutma olmasna ramen ; motorun ektii akm %10 artacandan sz
konusu gerilimde motor %10 ar yklenir.Ayrca sz konusu ar gerilimden dolay
stator ve gvdelerinde kayplar %20-30 orannda artar ve bu nedenle motor ar snr.

5.1.3. Ntr Yaltlm G sistemleri

Genellikle petrol tesislerinde ve maden ocaklarnda bir toprak hatasnda geni gerilim
gradyantlarnn meydana gelmemesi iin zellikle byk elektrik motorlarn besleyen
orta gerilim ebekelerinde kullanlr.

Toprak hatas halinde sistemin toplam toprak kapasitansnn meydana getirecei
toplam toprak kapasitif kaak akm 10 A deerinden az ise sistemde sadece faz-toprak
gerilimleri faz aras deere ykselir ve hata yerindeki ark kendiliinden sner Toprak
kaak kapasitif akm sz konusu deerden fazla ise hata yerinde belirli aralklarla
yanp snen arklar oluur, ve faz-toprak geriliminin faz aras gerilime ykselmesi ile
birlikte yksek frekans yksek gerilim darbeleri meydana gelir.

Bu olaylar motor izolasyonun erkenden eskimesine ve motorun abuk elden kmasna
neden olur.

Bu uygulama zorunluluu ortaya karsa imalatc motoru alt sistemin gerektirdii
izolasyon ve dayanm artlarna gre imal etmelidir.

5.1.4. Dengesiz Gerilim

Dengesiz gerilim negatif bileen akmlar retir ve bu akm stator sarglarnda, rotor
kafes ubuklarnda ar snmaya neden olmakla beraber motorun k gcnn
azalmasna neden olurlar.














ekil 1: Dengesiz gerilimde motor gc azaltma faktr

19



Gerilimler arasndaki dengesizlik deeri %1 e kadar ise motorun performansnda
herhangi bir azalma olmaz . Ancak dengesizlik%1 den fazla ise ekil 1 de gsterilen
eriye gre belirlenen

Azalma faktr kadar motor k gc azalr. Eer motorun tahrik ettii yk deeri
motor nominal gcnn azaltma faktryle arplmasndan sonra bulunan deerinden
fazla ise motorda ar snma grlr.

5.2. Hatal moment-hz karakteristikli motor seilmesi

Yol almann baarsz olmasnn en genel ortak sebebi motorun ve tahrik ettii
makinann baarl bir ekilde yol almasn salayacak deerde ve karakteristikte
momente sahip motorun seilememesidir..

Uygulamalarn ounluunda (krclar , deirmenler ,yk kaldrclar, hari) ok ilk
kalk annda tahrik edilen makina iin dk yol alma momentine ihtiya
duyulur.Fanlar, pompalar, birok kompresrler iin balangta ekil 2 de grld
gibi sfra yakn kalk momentine sahiptir. Bu maknalarn yk momenti devir hz
arttkca ,devirhznn karesi ile doru orantl olarak artar.

Baarl br yol alma salamak iin motor momentinin deeri ve karakteristii , yol
verme srasnda motor momentinde gerilim dmnden dolay olan azalmalarda gz
nne alnarak yk makinasnn moment karakteristiine uygun seilmelidir.




















ekil 2: Yk moment-hz erileri

Yol alma olay ve yol alma akmnn sresi sistemin devir hz motorun nominal devir
hznn %70-80 deerine ulancaya kadar devam eder.
20


Kullannc ile motor imalatcs arasndaki iletiim eksiklii motor gc ve gerilim
deerleri ve devir hz ayn olduu halde uygun olmayan motr-devir hz
karakteristiine sahp olmayan motorun kullanlmasnn en nemli nedenlerinden
birisidir.

Kullanc motor imalatcsna aadaki bilgileri mutlaka iletmelidir.

- Yol alma ve srekli alma durumlarnada gerilim dm sonucunda motor
terminallerine uygulanabilecek gerek iletme gerilim deerleri

- Motorun tahrik edecei yk makinasnn srekli almadaki yk momenti
deeri ve yk maknasnn momet-devir hz karakteristik erileri


- Motor ve motorun tahrik makinasndan oluan tahrik sisteminin toplam atalet
momenti

Motor imalatcsna verilen en yetersiz bilgi iletme esnasnda motor terminallerine
uygulanacak gerilimin deeridir. Bilindii zere direkt yol vermelerde meydana
gelebilecek gerilim dm , yol alma akmnn nominal akmn 6-7 kat mertebesinde
olmasndan dolay motorun srekli alma durumunda meydana gelecek gerilim
dmnn aa yukar 6-7 katdr.

Motorun moment-hz karakteristik erisi motor teminallerine uygulanan gerilimin
motor nominal gerilime orannn karesi ile orantl olarak deitiinden ekil 3 de
grld gibi yol almada motor momenti ve dolaysyla hzlandrma momenti
terminallerine uygulanan gerilime gre azalacak ve yol alma sresi motor iin tehlikeli
olacak miktara kacaktr.














ekil 3: Motor teminallerine uygulanan gerilimin yzdesi olarak
Motorun moment-devir hz karakteristiinin deiimi




21

Baz durumlarda motor teminallerindeki iletme gerilimindeki azalmamalardan dolay
moment-hz karakteristii tahrik edilen makinann momet-hz karakteristii ile ekil 4a
ve 4b de grld gibi kesiir veya akr.













a) Kesime b) akma

ekil 4: Motor terminallerine uygulanan gerilime bal olarak motor tahrik
momentinin azalmas durumunda yk moment-devir hz karakteristii ile
motor moment-devir hz karakteristiinin kesimesi veya akmas

Kesime durumunda sisteminhz kesime noktasyla belirlenen bir devir saysnda
taklr. Bu gibi durumlarda yol alma akmnn deeri dmeyeceinden motor, belirli
bir sre sonunda ar yk rleleri ,veya yol alma sresinin uzamas ile motorun ss
tehlikeli deerlere ulaacandan motor sarglarna yerletirilen ar scaklk rleleri
tarafndan devre d edilir.

akma durumunda ya motor eer yk bir an azalrsa sistem bu devir hzn geerek
hzlanmasna devam edecek veya ekil 4a da grld gibi devir hznn %80 cvarnda
taklma olursa bu hz deerinde yol alma akm bu noktaya tekabul eden normal alma
deerine decek ve ar yklenme durumu olmadndan ar yk rleleri tarafndan
devre d edilmeyeceinden bu devir hznda belirli bir sre almaya devam edecektir.

Ancak devir hz dk olduundan motorun sogutma fan yeterli soutma
yapamayacak ve belirli bir sre sonunda ar snmadan dolay motor sarglarna
yerletirilen ar scaklk rleleri tarafndan devre d edilecektir.

Bu nedenle yol vermede oto transformator veya yumuak yol vericiler kullanlacaksa
motor ve yk maknasna ait moment-devir hz karakteristikleri gz nne alnarak yol
verme analizi sonucunca en uygun motor-devir hz karakteristiine sahip motor
kullanlmaldr.







22


5.3. Motorun Yol alma Sresininin ok uzun olmas

Yol alma sresini belirleyen nemli iki, faktr vardr .

- ekil 3 de gsterilen ivmelendirme momenti. vmelendirme momenti ne kadar
artarsa yol alma sresi o oranda azalr
- Motor tarafndan tahrik edilen yk makinasnn atalet momenti. Yk
makinasnn atalet momenti nekadar yksek deerde ise yol alma sresi ayn
oranda uzun olur.

Tahrik sisteminin yol alma sresi

( ) ( ) sn
T
K
J J t
ACC
L M st
.. .
1
+ =
ifadesiyle belirlenir.

M
J Motorun atalet momenti kgm
2


T
J Yk maknasnn atalet momenti kgm
2


1
K Motorun devir hzna bal bir katsay
30
.
1
M
n
K
t
=

M
n Motorun dakikadaki devir hz

ACC
T vmelendirme momenti Nm

Motorun yol alma momenti ve yk momentinin farkndan oluan ivmelendirme
momenti nedeniyle motor yol almaya balamasna ramen yk makinasnn ataletinin
fazla olmasndan dolay yol alma sresi uzamaktadr. Yol alma sresinin uzamasyla
motor snmas artmakta ve motor nominal devir hzna uklaamadan koruma cihazlar
vastasyla motor devreden kartlmaktadr.

Bu nedenle motor imalatcsna yk makinasnn atalet momentinin miktar hakknda
bilgi verilmeli ve gereken yol alma sresinde yol almay salayacak motor seilmelidir.

Yol verme artlarnn gerekliliklerinin tamam yerine gertirildii baz durumlarda
motor ar yk rlelerinin motoru devreden kartmas sonucu yol alamaz veya yol
alma sresi ok uzun olur ve bu nedenle koruma cihazlar motoru devre d eder.

Yksek ataletli tahriklerde yol verme esnasnda eer motor sarglarna yerletirilen
scaklk elemanlar vastasyla motor ar snmaya kar korunuyorsa ar yk
rlelerini by-pass etmek veya atrma srelerini arttrmak gerekir.

Tahrik sisteminin tam hzna kadar ulaamad durumlarda yk momentinin ve
motorun yklenmesinin kontrol edilmesi ve aratrlmas gerekir.

23



5.4. Srekli alma halinde motorun yklenme miktarnn belirlenmesi

5.4.1. Motor elektrik giri byklklerini lerek motor yknn tahmin edilmesi

Her faz iin akm ,gerilim ve g faktrrleri llr ve herbir faza ait byklklerin
ortalama deerleri kullanlarak motorun yklenme miktar belirlenir.

( ) kW
Cos I U
P
ORT ORT ORT
L
.
1000
. . . 3
=
( ) Volt
U U U
U
L L L L L L
ORT
.
3
3 2 3 1 2 1
+ +
= 3-faz llen faz aras gerilimlerin ortalama deeri

( ) Amper
I I I
I
L L L
ORT
.
3
3 2 1
+ +
= 3-fazdan ekilen faz akmlarnn ortalama deeri

3
3 2 1 L L L
ORT
Cos Cos Cos
Cos

+ +
= 3-faza ait g faktrlerinin ortalama deeri

E
P Motorun yk kW

( ) ) .(
1
). ( .
736 , 0
). ( kW kW P kW BG P P
MN
MN
MN
MN EN
q q
= =

MN
P Motorun plakasnda yazan motorun beygir gc veya kW cinsinden k gc

(%)
MN
q Motorun plakasnda yazan motorun tam ykte nominal verimi

EN
P Motorun tam ykte ebekeden ekecei nominal elektriksel g (kW)

Motorun yklenmesi

.(%) 100 .
MN
L
L
P
P
p =











24


rnek 1:
30 kW k gcnde nominal gerilimi 380 Volt olan bir sistemi tahrik eden asenkro
motoru elektrikesl lm deerleri aada verilmitir.

Faz aras gerilimler
V U
V U
V U
L L
L L
L L
372
374
369
3 2
3 1
2 1
=
=
=

( ) V Volt
U U U
U
L L L L L L
ORT
67 , 371
3
372 374 369
.
3
3 2 3 1 2 1
=
+ +
=
+ +
=

Faz akmlar

A I
I
A I
L
L
L
45
46
43
3
2
1
=
=
=

( ) 67 , 44
3
45 46 43
.
3
3 2 1
=
+ +
=
+ +
= Amper
I I I
I
L L L
ORT


G faktrleri

76 , 0
78 . 0
75 , 0
3
2
1
=
=
=
L
L
L
Cos
Cos
Cos

763 , 0
3
76 , 0 78 , 0 75 , 0
3
3 2 1
=
+ +
=
+ +
=
L L L
ORT
Cos Cos Cos
Cos



Motordan ekilen g

( ) kW
x x
kW
Cos I U
P
ORT ORT ORT
L
22
1000
763 , 0 67 , 44 67 , 371 . 3
.
1000
. . . 3
~ = =















25

5.4.2. Hat akmlar metodu ile motor yknn tahmin edilmesi

Motorun yk

( ) % . 100 x
U
U
x
I
I
p
MN
ORT
MN
ORT
L
=

MN
I Motorun plakasnda yazan nominal akm

MN
U Motorun plakasnda yazan nominal gerilimi


rnek 2:

rnek 1 deki deerler esas alndnda


( ) % 3 , 75 100
380
6 , 371
58
67 , 44
% . 100 = = = x x x
U
U
x
I
I
p
MN
ORT
MN
ORT
L


Motoru yk

kW p P P
L MN L
6 , 22 753 , 0 . 30 . = = =

ki metod arasndaki yk fark % cinsinden

% 65 , 2 100
6 , 22
22 6 , 22
=

= A x p
L


5.4.3. Kayma metoduna gre motorun yknn tahmin edilmesi

5.4.3.1 Motor terminallerine nominal gerilim uygulandnda

Motorun yk

( ) 100 % x
n n
n n
p
M SM
L SM
L

=

M
n Motorun plakasnda yazan nominal devir hz (devir/dakika)

SM
n Motrun nominal senkron devir hz (devir/dakika)

L
n Motorun tahrik ettii yk altndaki devir hz (devir/dakika)



26


rnek 3: Motoru k gc 30 kW olup terminallerine nominal gerilim 380 Volt
uygulanmaktadr. Motorun devir hzlar aada verilmitir.

M
n =1483 dev/dak
SM
n =1500 dev/dak
L
n =1485 dev/dak

Motorun yk

( ) % 85 100
1480 1500
1483 1500
100 % =

= x x
n n
n n
p
M SM
L SM
L


kW p P P
L MN L
5 , 25 85 , 0 . 30 . = = =


5.4.3.2 . Motor terminallerine nominal gerilimden farkl gerilim uygulandnda

Motor yk

( ) 100
). (
%
2
x
U
U
n n
n n
p
MN
ORT
M SM
L SM
L
|
|
.
|

\
|

=
ORT
U Motor terminallerine uygulanan faz aras gerilimlerin ortalamas

MN
U Motorun plakasnda yazan nominal gerilim


rnek 4: Motoru k gc 30 kW olup terminallerine faz gerilimlerinin ortalamas
379 Volt dur. Motorun plakasnda yazan nominal gerilim 380 V deerindedir. Motorun
devir hzlar aada verilmitir.

M
n =1480 dev/dak
SM
n =1500 dev/dak
L
n =1478 dev/dak

Motorun yklenmesi

( )
( )
% 111 100
380
379
. 1480 1500
1478 1500
100
). (
%
2 2
~
|
.
|

\
|

=
|
|
.
|

\
|

= x x
U
U
n n
n n
p
MN
ORT
M SM
L SM
L


Motor %11 ar yklenmitir.

27

5.5. Motorun Yol alma esnasnda ani olarak devre d olmas

Motor tahrik sistemlerinde sklkla raslanan bir durumdur. Bu ise motor koruma cihazlarnn
ani atrma akm eik deerlerinin yanl ayarlanmasndan kaynaklanmaktadr.

Genellikle motorun koruma cihazlarnn ani atrma akm eik deerleri motorun yol alma
akmnn biraz stnde bir deere ayarlanma gibi bir yanla dlr.Halbuki ani atrma
cihazlar akmn efektif deerine gre deil akmn ani deerine gre atrma yapmaktadr.
Ani deer ise sinsoidal alternatif akm sisteminde efektif deerin 2 katdr.

Ayrca Motorun ilk devreye girdii anda 3-fazl alternatif akm sisteminin fazlar arasnda
120 derece asal fark olmas nedeniyle fazlarn 2 si gerilim altnda ncsnn gerilimsiz
olmas dolaysyla 4 veya 5 peryot devam eden doru off-set akmlar meydana gelir. Sz
konusu off-set akmlar akmn ani deeriyle toplandnda yol verme olaynn ilk annda
motor yol alma akmnn 18 katna ulaabilen geici akmlar ve yol verme esnasnda belirli bir
sre sonunda ebekeden ekilen ani tepe deeri . 2
S
I (motorun yol alma akm efektif deeri)
yol alma akm oluur

Bu nedenle Motrun enerji al noktasndaki koruma koordinasyonu gz nne alnarak ani
atrma nitesinin eik deeri motorun yol almasn salayacak ekilde ayarlanmas
gerekir.Rle atrma akm eik deeri motor terminallerinde oluabilecek ksa devre akm
deerine ayarlanmas tavsiye edilir.

5.6. Motorun ar ykten dolay devre d edilmesi

Eer motor tam ykte nominal akmndan fazla akm ekiyorsa nedeni byk ihtimalle ar
yk veya dk gerilimdir. Ee motor terminallerine uygulanan gerilim motor nominal
geriliminden %10 kadar dkse , nominal momenti salamak iin nominal akmn %10 dan
fazlas gerekir.

Tahrik sisteminde ar akm problemi grldnde

- Motor terminallerindeki gerilim kontrol edilir.
- Tahrik sisteminin gerekli yk ve evre artlari iin uygun dizayn edilip edilmedii
kontrol edilir.
- Motor imalatcis ile temasa geerek motorun plakasnda yazlan nominal akm
deerinin doruluundan emin olunur.

5.7. Ar Isnma

Ar snma motor arzasnn ve motor-tahrik sisteminin dier problemlerinin iaretidir.
Ar snma ncelikle motor sarg izolasyonunun abuk eskimesine neden olur.Ar snmadan
sonra motor tatmin edici bir ekilde alabilir fakat motorun kullanm mr ksalmtr.
Maksimum motor mr iin ar snmann nedenlerinin belirlenmesi ve ortadan kaldrlmas
gerekir.

Motorda ve motorun tahrik ettii sistemde oluan baz problemlerden dolay meydana gelen
ar snma nedenleriaadaki gibi gruplandrlabilir.
28

- Yanl motor seimi: Ykn moment-hz karakteristiine uygun olmayan ve srekli
alma hali iin yke gre gc olmayan motorun seimi motorda ar snmalara yol
aar
- Yetersiz motor soutmas: zellikle drt nedenden kaynaklanmaktadr
1. Tozlu ve kirli ortamlarda altrlan motorlarda ,motor zerinde biriken toz ve
kirlerin hava akn engellemesi ve motorun yzeyine hava aknn iyi temas
etmemesi
2. Ortam scaklnn ve soutma havas scaklnn yksek olmas. zellikle
tropikal ve scak iklim blgelerinde tesis edilen tesislerde skca grlen bir
durum olmakla beraber hava sirklasyonun iyi olmad temiz hava giriinin
bulunmad evre artlarndada raslanlr.
3. Ak havada tesis eden motorun dorudan gne etkisi altnda kalmas
motorun evre scaklnnda yksek olmas durumunda ar snmaya yol aar.
4. Motor soutma fannn hava ak yn ile motorun dn ynnn ters olmas.
Sklkla karlalan ve ouluun farkna dahi varamad bir durumdur.
Motorun tm verileri normal ve evre scakl uygun olduu durumlarda motor
yanmas olarak kendini gsterir. rnein Motoru devir ynnn saa veya sola
olaca ounlukla motor sparii srasnda belirtilmez ve motor imalatcs saa
dnl motor verdiinde ve eer motor sola dnl altrlrsa fann
yapacag hava ak motora doru olaca yerde fandan darya doru olur.
Sonuta yetersz soutmadan dolay alan motorda ar snmalar meydana
gelir. Bu nedenle motor fannn yapaca hava ak mutlaka llmeli
imalatcnn verecei deerlerle karlatrlmaldr.

5.8. Grlt ve Titreim

Grlt tek bana motorda veya tahrik sisteminde bir problem olduunu gsterir ancak
herhangi bir tahribata neden olmaz.

Buna ramen grlt ekseriyetle titreimin meydana gelii durumlarda ortaya kar.
Titreim ise motorda ve tahrik sisteminde nemli tahribatlara yol aacak bir durumdur.

Titreim nedeniyle motor sarglarnda geveme , atlamalardan dolay sarg izolasyonunda
hasarlar, malzemelerde tabakalama ve anma , balant hatlarnda terminallerinde ar
hareketlilikten dolay krlganlk ve motor yataklarnda hasarlar meydana gelir.

5.8.1. Grlt ve titreimin nedenleri

1. Motor mili ile tahrik edilen makinann milinin yanl hizalanmas yani teknik deyimle
hatal alimanlanmasdr. Bunun anlalmas in motor tahri edilen makinadan ayrlr
ve motor tek bana altrlr. Eer herhangi bir titreim veya grlt yoksa motor ve
tahrik ettii makina tekrar hizalanarak balanr ,hizalama kontrol edilir.
2. Motorun veya tahrik ettii makinada herhangi bir skklk ve ayarszlk titreime
sebeb olur. Eer hizalamada hata yoksa , motor altrlr ,titreim grlrsa motor
tahrik ettii makinadan ayrlr, ve tek olarak altrlr. Eer motorun almasnda
herhengi bir sorun yoksa tahrik edilen makinann kontrol ve test edilmesi gerekir.
3. Motor tek bana altrldnda motorda titreim grlrse Motor bal bulunduu
ebekeden ayrlr ve enerjisizken dnmesi kontrol edilir.
29
- Eer enerjisiz donmesi srasnda titreim kesilirse motorda dengesiz gerilim,
ebeke harmonik miktar , sarg direnleri, balant direnleri gibi elektriksel
dengesizlik durumlar incelenir.
- Eer enerji kesildiinde motorun dnmesi srasnda titreim devam ediyorsa
motorda mekanik dengesizlik incelenir.

Elektriksel dengesizlikliin nedenlerinden birisi motor milinde ve yatanda olan hatalardan
dolay motorun stator ve rotoru arasndaki dengesizlikten ileri gelir. Bu hatalar nedeniyle
motor ve stator arasndaki hava aral simetrisi bozulur uygun olmayan hava aral
elektriksel dengesizlii meydana getirir.


5.8.2 Mekanik hatalarn balcalar

- Sistemin bozuk ve hatal montaj
- Bklm mil
- Rotorun gevek montaj veya rotor zerinde gevek blmler
- Hatal ve bozuk motor yataklar
- Motor havalandrma fannn kt montaj




























30

5.9 . Hatalarn bulunmas iin ilem sras

HATA EKL A : Motor yol almyor veye motorun hzlanmas ok yava

A1:Motor yol vericinin
giriinde Fazlarn hepsinde
gerilim olup olmadn
kontrol et.




Fazlarn hepsine enerji
giriini sala


A2: Yol vericiyi kontrol et
Ar akm koruma cihaz
ak m?

Cihaz deitir veya reset et
Yol verme de tekrar
alyormu?

A3: Fazlarn hepsinden
motora enerji gidiyormu

Yol vericiyi dzelt


A4: Motor klemenslerine
gelen gerilim plakada yazan
deerin yol vermede%15
inden srekli almada %5
inden aa deerdemi ?


Motor klemenslerine uygun
gerilim gelmesini sala


A5: Motor balant
klemenslerini kontrol et
Gevek balant veya
kopukluk varm

Motor klemens balantlarn
dzelt.


A6: Belki uygulama iin
yanl motor seilmitir.Yol
alma yk ok yksekmi ?

Yol alma momenti daha
uygun ve/veya daha uygun
deerde motor tesis et.


A7:Tahrik edilen maknada
skklk ve/veya ar
yklenme durumu varm ?

Skkl veya ar
yklenmeyi kaldr.


A8: Tahrik edilen maknada
veya g aktarma sisteminde
yanl hizalama ,ar
srtnmenin sebeb olduu


Elemanlar tamir et veya
deitir.
31
balanti elemanlarnn zarar
uramas,veya kt yataklama
varm


A9: Motorda kt yatak
bklm mil , eilmi
fan,veya ar srtnmeden
dolay dier problemler varm


Motoru tamir et veya
deitir.


A10: Statoru kontrol et.
Bobinlerin herhangi birinde
aiklk ,temes veya
topraklanma varm

Bobini tamir et veya motoru
deitir.


A11: Rotoru kontrol et .
Rotor ubuklarnda kopukluk
veya balant ringinde krlma
varm

Motoru deitir.



























32

HATA EKL B: MOTOR GRLTL ALIIYOR
B1:Tahrik edilen makinada
veya motor ile balantsn
salayan g aktarma
sisteminde grlt veya
titreim varm?




Grlt kaynainn yerini
tesbit et ve azalt .Motoru
tahrik edilen maknadan ayr.


B2: Motorun monte edildii
temelde sesin gelmesine
neden olan boluk veya
geveklik varm

Motorun montaj eklini
yeniden dizayn et.Temelin alt
tarafn titreim veya sesi
absorbe edecek malzeme ile
kapla


B3: Motorun montajn
kontrol et gevek balantlar
varm?

Montajda mevcut olan
gevek balantlarn
tamamn dzelt.Motor
milinin dzgn hizalandn
kontrol et.


B4: Motor uygun motaj
edilmimi , motor mili uygun
hizalanmm?


Motor ayaklarna ayar sac
yerletirerek dzgun montaj
sala ve motor milini hizala.


B5: Motorun soutma fan
sabit ksmlara arpyor veya
srtnyormu,fann olduu
blmde fan tutan maddeler
varm

Hasarl motor soutma fann
tamir et,zararl maddelerden
temizle


B6: Belki uygulama iin
yanl motor seilmitir.Yol
alma yk ok yksekmi ?

Rotoru yeniden merkezle ve
anmi motor yatan yenile.


B7:Yataklardan gelen sesi
dinle hala grlt varm?

Yataklar yala ve hala
grlt varsa deitir.


B8: 3-fazl motorlarda faz
aras gerilimlerde dengesizlik
varm?


Gerilimlerin dengeli olmasn
sala.

33

HATA EKL C: MOTOR AIRI ISINIYOR
C1:Ortam scakl ok
yksekmi




Ortam scakln
dr,havalandrmay artr
veya daha byk motor
kullan


C2: letme artlarnda motor
ok kkm

Daha byk motor kullan


C3: Motor sk sk devreye
girip kyormu

Yol verme saysn azalt veya
daha byk motor kullan


C4: Motor karkasnn d
yzeyini kontrol et. D
yzeyde uygun
havalandrmay engelleyecek
kr veya tozlanma varm?


Karkasn dn temizle


C5: Hava aknn olup
olmadn kontrol et.Zayf
hava ak veya yetersiz
havalandrma varm?

Serbest hava akn
engelleyecek kir veya
paracklar kaldr.Ihtiya
varsa i hava geiini
temizle.


C6:Ykte alrken giri
akmn l. Ar yklenme
varm ?

C 11:deki uygulamalar yap


C7:Tahrik edilen makina ar
yklm

Yk azalt veya daha byk
motor kullan


C8: Hatal hizalama , kt
yataklama veya hasara
uram malzeme ve para
nedeniyle tahrik edilen
makinada ar srtnme
varm?


Hasarl malzemeleri ve
elemanlar tamir et veya
deitir.


34



C9: Motor yata yaszm


Yalama yap.Motor hala ar
akm ekiyorsa


C10:k kapaklar
hasarlm,fan srtyormu ,
milde bklme varm, rotorun
statora srtmesi vebu nedenle
ar i srtnme varm?


Motoru tamir et veya
deitir.


C11: Motor yatann
bozulmas ile ilili ar
srtme varm?

otorun yatak problemlerini
belirle gerkiyorsa deitir.


C12: Faz gerilimlerini kontrol
et ,faz gerilimleri arasnda
fark varm?

Motor klemenslerine gelen
faz gerilimlerinin eit
olmasn sala


C13: Motor terminallerinde
,llen gerilimin motorun
plakasnda yazlan nominal
gerilim deerinin %10 altnda veya
stndemi?

Motor terminallerine uygun
gerilim gelmesini sala


C 14: Statoru kontrol et. Herhangi
bir sargda topraklama hatas
varm,veya sarglar aras ksa devre
varm?


Motor sarglarn veya motoru
deitir.











35

HATA EKL D: MOTOR YATAKLARI SICAK VE GRLTL
ALIIYOR
D1:Yklenmeyi kontrol et.
Tek ynde basnca maruz
blm varm, veya
yataklarda ar yklemeden
dolay yataklarda titreim
varm




Ar yklenmeyi azalt veya
daha byk motor tesis et


D2: Motor yatak manonu
veya kovan kaymm?

Yatay olarak monte et veya
rulmanl yataa sahip motor
kullan.


D3: Motor milinde bklme
veya ekme varm?

Bozul mili deitir veya
hizala.


D4: Gevek veya hasarl
kapak ve manon varm?


Kapa ve manonu deitir
ve skla.


C5: Hava aknn olup
olmadn kontrol et.Zayf
hava ak veya yetersiz
havalandrma varm?

Serbest hava akn
engelleyecek kir veya
paracklar kaldr.Ihtiya
varsa i hava geiini
temizle.


D6:Yatak yann kirli ve
uygun olmayan ya
kullanlmm?

Yataklar temizle ve uygun
ya ile tekrar yala.


D7:Motor kapaklarn a.
Motor yataklar anm veya
hasarlanmm?

Deitir.Yk azalt veya daha
byk motor kullan







36


Kaynaklar:

Troubleshooting Induction Motors William .R. Finley Senior member Large Motors&Pumps
Siemens Energy&Automation Inc.

Instruction for Installation, ABB
Operation And Maintenance
Asynchronous Three Pahase
Squirrel cage Motors

Maintenance&Troubleshooting RELIANCE ELECTRIC USA.
of Electric Motors