22.08.

2011 Taraf Nee Dzel

Halil Berktay: Solun miras e ayrld "Solun miras e ayrld. Bir ksm, Atatrkln, bir ksm da Krt milliyetiliinin kuyruuna takld ve Krt devrimi projesine angaje oldu. Eski TKPden, PKK ve BDPye azmsanmayacak sayda iltihak oldu" "Bir ksm solcular, antiemperyalizm kprsnden yryp saf milliyetilikten Marksizme gemilerdi. imdi gene antiemperyalizm kprsnden yryp saf milliyetilie geri dndler. Asllarna rcu ettiler" "Bir ksm solcularn beyninde sadece bir lob kald: Antiemperyalizm lobu! Bunlar, adalet emein kurtuluu, sosyalizm idealleriyle birlikte beyinlerinin zgrlk lobunu da yitirdiler" NEDEN HALL BERKTAY Trkiyede entelekteller arasnda sol, deeri yksek bir kavram. Belki de bu yzden solcu olma iddiasndan vazgemek istemiyor kimse. Ulusalclar, Kemalistler, Krt milliyetileri kendilerini solcu olarak deerlendiriyorlar. Acaba solculukla ulusalcln, Kemalistliin, milliyetiliin nasl bir ilikisi var? Marksizmle Kemalizm daha nce de bir araya geldi mi? Kemalizmle Marksizm arasnda bir benzerlik var m? Neden Trk solcular Marksizmle Kemalizmi evlendirdiler? Solculardaki bu milliyetilik eilimiyle antiemperyalizm arasndaki ba nedir? Trk ve Krt solcularn, Kemalizmde benimsedikleri zellikler hangileri? Ulusalc solcularn hayali nedir, nasl bir toplum istiyorlar? Solla dinin ve dindarlarn ilikisi nasl olmal? Solun bugn iddete bak nedir? Sol iddeti tmyle red mi etmeli? Trk soluyla PKK arasnda zihinsel bir ba var m? PKKy sol bir rgt m? Eski sol hareketlerden yeni bir sol kar m? Trkiyede sol bir siyasi hareket oluturmak mmkn m? Btn bunlar, eski solun nde gelen isimlerinden Sabanc niversitesi retim yesi Halil Berktaya sorduk ve tarihi bir perspektife dayanan cevaplar aldk. Siz Marksizmle Kemalizmin mutsuz evliliinden sz ediyorsunuz. Nedir Marksizmle Kemalizmin mutsuz evlilii? Aslnda ben daha genel bir eyden, Marksizmin milliyetilikle mutsuz evliliinden sz ediyorum. nk bu iliki, Trkiyeye zg deil. Son 150 yla baktmda, Marksizmin milliyetilikle ilikisinde ilgin eyler gryorum. Marksizmin milliyetilikle mutsuz evlilii ve bir trl sonulanamam boanamama hali dnya apnda yaanyor. Hala ayrlamadlar bence. Marksizmle Kemalizm arasnda yaanan bitmeyen ilikiyi de milliyetilik zerinden mi kuruyorsunuz peki? Evet... Trkiyede de bu mutsuz evliliin zel bir hali yaanyor. Trkiyedeki Marksistlerin de, kendilerini komnist, sosyalist sayanlarn da Kemalizmle mutsuz evlilikleri ve bir trl boanamama halleri var.

deolojisi evrensellik zerine kurulmu olan Marksizm milliyetilii ierebilir mi? Bir Marksist milliyeti olabilir mi? Olmamalar gerekir diye dnrsnz ama olmular. Belki Marxn, Engelsin veya Leninin kendileri milliyeti deil ama Marksizmle milliyetilik arasnda hep ok byk rtmeler, i ie gemeler, yanamalar var. Bakn... Marksizmin k dneminde, iilerin vatan yok. Btn lkelerin iileri birleiniz, daha sonra da, btn lkelerin iileri ve ezilen halklar birleiniz nermeleriyle, ilkesel dzeyde milliyetilii tamamen reddediyor gibi gzkyor Marksizm ama... Daha Marksizmin ortaya kndan itibaren problemler var. Marksizm kendisine en byk dman olarak liberalizmi belirliyor! Niye? 19 ve 20 yzyl tarihi, byk ideoloji arasndaki mcadeleler, bu ideolojilerden treyen politik partiler arasndaki atmalarla ekillendi. Bu byk ideoloji, liberalizm, nasyonalizm ve sosyalizm. Marksizm, bu arasndan ncelikle liberalizme dman. Yani Marksizmin varolu nedeni, onu douran sanc, milliyetilie dmanlk deil, liberalizme dmanlktr. Trkiyede kendisini sol olarak tanmlayan kesimlerin liberallere olan dmanl bu yzden mi? Trkiyede kendilerini Marksist, sosyalist sayanlarn ok ar liberalizm dmanlklarna da yansyor bu durum bugn de hala. Bir kere Marksist, kendisini her eyden nce siyasal ve ekonomik liberalizmle kartlk iinde tanmlyor. Marx ve Lenin de liberalizme dman mydlar? Tabii. Liberalizme dmanlk korkun. Marxn aalayc, dmanca on laf varsa, 8- 9u liberalizmle, bir, ikisi de milliyetilikle ilgiliydi. Zaten milliyetilie olan kartl da yle derin dnlm bir kartlk deildi. Daha ok politik sloganlar dzeyindeydi. ilerin vatan yoktur, btn lkelerin iileri birleiniz, Bu sava, emperyalist savatr. ki tarafn iileri bu savata (Birinci Dnya Sava) savamamaldr gibi... Marksizm bunlar sylyorsa da, devrim, sonu olarak ulus devlet leinde dnlyor. Ulus devlet lekli bir devrim dncesi, nasl bir sonu veriyor? Siyasal mcadeleyi bir lke leinde dnmek, o lkenin koullar, kltr derken, milli bir ruh hali iinden dnmek gibi bir problemi getiriyor. O lkenin halk kitlelerini kazanmaya zarar olabilecek eyleri sylememeye ve zaman iinde gerekleri gizlemeye kadar varyor i. Marksizmin kkenindeki dier mesele de... Nedir? Marksist devrimciler, kendilerini milliyeti ihtilalcilerle akraba hissediyorlar. 19 ve 20inci yzyl banda Avusturya-Macaristan, Rus arl, Osmanl gibi imparatorluklar var. Bunlar hem birer despotik hanedan devletleri hem de ok

uluslular. Birer milletler hapishanesi durumundalar. Bu lkelerde istibdadn yklmas ve imparatorluun ezdii milletlerin bamszl iin mcadele eden milliyeti devrimciler var. Mesela Osmanlya kar Lord Byron! Bizim iin Lord Byron kt bir kiiliktir ama... Evet... Lord Byron gibi bir 19uncu yzyl devrimci radikal demokratnn gzyle baktnzda, Osmanl rejimi hem korkun bir otokrasidir, bir ark despotizmidir. Hem de Yunanllar, Osmanlnn iinde ezilen bir ulustur. Lord Byron da onlarn kurtuluu iin dvyor. te dnemin Marksistleri ve sosyalistleri de Byronlar kendilerine ok yakn hissediyorlar. Milliyetileri kendilerine potansiyel mttefik hissediyorlar. Daha sonra ayn yaknl Mustafa Kemale de duyuyorlar m? Onu da kendilerine mttefik buluyorlar m? Tabii ki... 20inci yzyl emperyalizm adr. Byk Britanya, Fransa, Almanya gibi gelimi kapitalist lkeler yeni denizar imparatorluklarn inas aamasna giriyorlar ve kendilerine bata kara Afrika olmak zere smrgeler buluyorlar, koloniler yaratyorlar ve bunlar ezmeye balyorlar. Kapitalizmde bu olurken, Marksizm de Leninizme doru evriliyor. Deien bir dnya iinde deien bir devrim perspektifi ortaya kyor. Btn lkelerin iileri birleiniz slogan, btn lkelerin iileri ve ezilen halklar birleinize doru evriliyor ve btn dnya halklarnn ba dman emperyalizmdir deniyor. Devrim, snf hareketinden ulus hareketine doru mu evriliyor? Snf hareketinden ulus hareketine doru bir gidi oluyor. Ulusun mcadelesinin iinde, ii snfnn salam bir omurga olarak durmas tayin edicidir filan deniyor ama u perpektif ortaya kyor. Emperyalizme... Daha genel sylersek, dnyaya, yedi dvele, dardan gelene, yabanc olan her eye kar mcadele doru ve meru oluyor. Yani Trkiye, Afganistan, Cezayir, Fas, Afrika lkeleri asndan tek tek baktnzda kt olan nedir? Kt olan emperyalizmdir. Yani dsal olandr. Yani Batdr, Avrupadr. Dardan gelen her ey ktdr, dmandr. Neden dmandr? nk bizim milli bnyemizi bozuyor, rtyor. Smrge lkeler ve ezilenler asndan byle bir felsefe ortaya kyor. Emperyalizm ve kapitalizm eittir dardan gelen her ey oluyor. Dman oluyor. M. Kemal, 1921de Meclisteki nl konumasnda, Bizi bomak isteyen emperyalizme ve bizi yutmak isteyen kapitalizme kar millete bir mcadeleyi caiz gren bir fikrin ocuklaryz diyor. Ezilen lkelerin milliyetilii byle bir kvam alyor. Leninizm eklini almakta olan Marksizm ise ezilen lke milliyetiliklerine dnya devriminin mttefikleri gzyle bakyor. Niye?

nk smrgelerdeki isyanlarla, milli kurtulu mcadeleleriyle emperyalist aamaya gelen tekelci kapitalizmin sarslaca ve dolaysyla ana vatan lkelerde onlara kar devrim yapmann kolaylaaca dnlyor. Bylece antiemperyalist dnya devrimi kavram ve stratejisi gelitiriliyor. Gelimi lkelerin milliyetiliklerine emperyalist milliyetilik diye ok kt baklrken, Trk, Afgan, ran milliyetiliklerine muazzam krediler alyor. O milliyetiliklerin kendi halklarn nasl ezdiini dikkate alyor mu sol peki? Da kar ezilenin, ieride kendisinin kimi ezmekte olduuna ok bakmyorlar. Yani Osmanl mparatorluu iindeki Trk Mslman iktidar, Ermenilerin Krtlerin canna okuyor mu, ona pek bakmyorlar. Ezen millet-ezilen millet kavram diye mthi bir ayrm yapyorlar. Bu, Kemalizmin iine gelmiyor mu? ok geliyor. Marksistler, komnistler, Sovyetler Birlii, Komintern ve Kominterne bal komnist partileri bu stratejiyi benimsiyorlar ve ezilen lke milliyetilerine, kendilerinin bulamayaca bir teori sunuyorlar. Bu teori; emperyalizm! Trk milliyetileri spesifik zulmlerden, dveli muazzamann mdahalelerinden , Dyun-u Umumiyeden, hammaddelerin ucuza kapatlmasndan, ttn rejiminden ikayet ediyorlar ama... Trk milliyetileri, ttihatlar ve sonra da Kemalistler ya da in, ran, Afgan milliyetileri, emperyalizm teorisini gelitiremezlerdi. Bu kapasite, Marksistlerde var. Ezilen lke milliyetileri ile Marksizm arasnda ite byle bir ba var. Marksizme dman olan mer Seyfettinin Primo Trk ocuu hikayesinin ilk be-10 sayfas yle bir antiemperyalist bror ki, onu Lenin de, Rosa Lksembug da yazm olabilirdi. Peki 1920de Bakde Kominternin bir seksiyonu olarak Trkiye Komnist Partisini kuranlar kim? TKPyi kim kurdu? Mustafa Suphi, Ethem Necad... Bunlar, eski ttihatlar. Birinci Dnya Savanda arlk Rusyasyla savarken esir dmler. Sonra kendilerini Ekim Devriminin alkants iinde bulmular ve onun heyecanna kaplmlar, antiemperyalizm kprsnden geerek komnist olmular. Marksizm Leninizm onlara, kendilerinin asla bulamayacaklar bir antiemperyalizm teorisi sunuyor. Onlarn milliyetiliklerini alyor ve daha yksek bir teorik kalba dkyor. Bylece bunlar, Leninist antiemperyalizm teorisi sayesinde milliyetiliklerini, Marksist komnist denilen bir kalba dkyorlar. Marksizmin teorik katks, Trk, in, Afgan, ran vs milliyetileklerini ite byle soylulatryor . Mesela Nazm Hikmet... Nazm Hikmet de mi milliyeti? Evet. Pek ok akran gibi paa dedesinin evinde byrken o da balangta su katlmadk bir Trk milliyetisi. On be yandan itibaren yazmaya balad genlik iirleri tyler rpertici derecede rk ve Turancdr. slam fanatizmi vardr bu iirlerde. ntikamm aln diye haykryor camiler, Sen Trk ocuusun dmann tan diye iirler yazyor. Birinci Dnya Sava srasnda Ziya Gkalp ve mer Seyfettinden hibir fark yok onun da. Sonra Milli Mcadeleye katlmak iin

Anadoluya gidiyor ve oradan Sovyetler Birliine geiyor. Sonuta o da, antiemperyalizm zerinden Marksizm ve komnizme geiyor. Genliinden tevars ettii Trk milliyetilii damar, Nazmn dncesinde ok kuvvetle mevcuttur. Peki Kemalizmle Marksizm arasnda bir benzerlik var m? Marx ve Engels, sanayi kapitalizminin koullarnda devrim, ii snfyla yaplr derler. Aslnda onlarn sosyalizm dedikleri ey, iinden piyasa ekonomisi ve zel mlkiyet kesilip alnm bir modernitedir. nsanlk ilerlesin ama kapitalizm, piyasa ekonomisi ve zel mlkiyet olmasn diyorlar. Bunlar, modernizasyona mthi hayranlar. Mthi ilerlemeci ve tekamlcler. Fakat u var. Klasik Marksizm, geriden gelen lkelerin moderniteye yetime ideolojisi deildir. Devrim, zamann en gelimi kapitalist lkelerinde olacaktr. Devrim, sosyal adaleti, eitlii gerekletirmenin bir yntemidir ama tarihsel geri kalml amann bir yntemi deildir. Ancak 20inci yzylda devrim kavram deiiyor. Ne oluyor? Devrim kavram, hem Marksistler hem de ezilen lke milliyetileri asndan bir yetime ve kalknma arac olmaya balyor. Devrim, sadece sosyal adaleti ve eitlii salamann arac deil, ayn zamanda geri bir lkeyi kendi backlarndan yukar ekerek zplatmak oluyor. Gecikmilerin yetime zlemi Leninizmin iine giriyor. Buna bugn ulusal kalknmaclk deniyor. Resmi sylemlerinde Marksizmi, sosyalizmi, Leninizmi benimsemeyen Kemalizm gibi ezilen lke milliyetiliklerinde ite bu yetimeci, ulusal kalknmac boyut ve bunu ihtilalci yntemlerle yapmak ok kuvvetli. Ksacas, modernite tutkunluu, ihtilalcilik, yetimecilik, ulusal kalknmaclk Marksizm ile Kemalizm arasndaki benzerliklerdir. Trk solcular Marksizmle Kemalizmi nasl evlendirdiler? Nasl 19uncu yzylda Marksistler, istibdat rejimlerine, otokrasilere kar mcadele eden milliyeti, cumhuriyeti devrimcilere hayrhah bakyorlarsa, 20inci yzylda da Trkiyede kendilerine Marksist ve komnist diyen insanlar da Kemalistlere sonra derece hayrhah bakyorlar. Bunlar da devrimci, inklap , ihtilalci, modernist. Btn bunlarda onlarla mttefikiz. Geri bunlar, bilimsel sosyalistler ve ii snfn temsil eden komnistler kadar tutarl ve radikal devrimci deiller. Bunlar biraz zayf ve titrekler. Yerine gre, emperyalizmle, byk devletlerle, piyasayla uzlarlar ama... diyorlar. Nazm Hikmet 1938 Harp Okulu deniz kuvvetleri davas patlak verdiinde, Atatrke yazd mektupta, tandm en inklapc ba olarak sana yazyorum. Senden baka bavuracak yerim yok diye yazyor. Komnistlerin gznde Kemalizmde neler iyi? htilalclk iyi, Jakobenlik iyi, modernistlik yani inklaplk iyi. Antiemperyalizm iyi. Gericilik, irticaa kar laiklik iyi. Devletilik iyi. Liberalizm, piyasa ekonomisi, zel teebbs dmanl Kemalizmde de batan beri var. Onda da her eyin zeli kt. Piyasa kt, zel sektr kt. Siyasetin de zeli kt. Siyasetiler, zel partiler kt. Devlet ise iyi. Kemalizm ve Kemalistler Terakki Perver Frkaya veya Serbest Frkaya ne kadar phe ve

nefretle bakyorlarsa, dnemin komnistleri de ayn derecede phe ve nefretle bakyorlar. Kemalizmden etkilenmeyen bir sol yok mu Trkiyede? Yok... Tabii tek tek aydnlar diyorsanz var. Mesela ben kendimi, Murat Belgeyi bunlardan biri sayarm. Bakn... 1920, 30larn Trkiyesinde bar bir sosyal demokrat parti olsayd, Kemalist iktidara kar yle bir parti demokrasi mcadelesi verebilirdi. Ama komnistler Kemalist iktidara kar demokrasi mcadelesi vermiyorlar. Siyasal demokrasi ve zgrlk talep etmiyorlar. Siyasal demokrasi, zgrlk talep eden bir sol yok Trkiyede. Trkiyede son zamanlarda ulusalclkla solculukla ok i ie girdi. Hatta neredeyse aynlat. Ulusalclk ve solculuk gibi iki kavramn bulumas nasl mmkn oluyor? Zaten ideolojik bakmdan ok farkl deillerdi. Siyasi bakmdan farklydlar. deolojik bakmdan aralarnda byk rtmeler olmasna ramen iktidardaki resmi Trk milliyetilii kendisine herhangi bir rakibin varlna tahamml edemiyordu ve her frsatta solu eziyordu. Muhalefetteki Marksistlerin, komnistlerin Kemalizmle pek ok eyleri rtyordu ama rtmeyen, bulumayan bir yanlar da vard. O da ii snfnn ve emeki halkn kurtuluuydu, sosyalizm, komnizm diye bir projelerinin olmasyd. Atatrk resmi ideoloji ve iktidar, bunun varlna tahamml edemiyordu ve eziyordu. Aybar ynetimindeki Trkiye i Partisi eitli provokasyonlar ve mdahalelerle, kendi hatalar ve tacizlerle rndan kartlmasayd ve kertilmeseydi, acaba bar, parlamenter bir sosyal demokrat parti olarak geliebilir ve Atatrkln ideolojik hegemonyas altnda olmadan bir siyasal demokrasi, zgrlk ve sivilleme mcadelesi verebilir miydi? Verebilir miydi? Bunu hi bilemeyeceiz. nk yle olmad. Murat Belgenin karlmasna n ayak olduu 1970lerin Birikim dergisi, Leninizme, Sovyet Marksizmine, komnizmine alternatif bir Marksizm bulma arayndayd. Birikim dergisi, talyan ve spanyol komnist partilerinin reformcu, parlamenter, bar bir mecraya girme araylarna benzer bir eyi Trkiyede temsil ediyordu ama bu yzden ok gadre urad. Neden bizim lkedeki solcularn byk ksm ulusalc oldu? Sadece bizim lkede olmad ki her yerde oldu bu. Rusyaya bakn. Sovyetler Birliinin btn eski komnist partilerinin liderleri, adeta birka gece iinde milliyeti oldular... Sadece Ruslar deil, Yeltsinler, Putinler deil, Grcistanda evardnadze, Azerbaycanda Aliyev milliyeti oldular. Ermenistan komnist partisinin liderleri Ermeni milliyetisi, Azerbaycan komnist partisinin liderleri Azeri milliyetisi, Grcistan komnist partisinin liderleri de Grc milliyetisi Demokrasiye yakn bir sol kalmad m? Eski Sovyetler Birliinde son derece clz bir demokratik sol kald. Eski Yugoslavyaya Srp, Hrvat milliyetilerine bakn. Laheyde yarglanan veya

yarglanacak olan katiller var ya, bunlarn birou komnistti. Bosnada Bonak milliyetiliinin liderleri zzet Begovi vs. de komnistti. Demokrasiye kar karak sol olmak, solcu olmak mmkn m? Ee oluyorlar ite. ... Ulusalclkla solun bulumas sadece Trkiyede olmad. Ne zaman ki ortada emekilerin kurtuluu, gelecekte sosyalizm ve snfsz toplum diye inanlabilir bir ideal kalmad, herkes kendi milliyetiliine dnd. Trkiyede ne oldu? Trkiyede eski solun miras e ayrld. Bir ksm tamamen Atatrk milliyeti oldu. Ulusalclk bu. En ar rnei de eski Maoculuun lideri Dou Perinektir. Kk bir fraksiyon rgt olarak kurulan yeni TKP ve maalesef DP de ulusalc oldular. Tabii ki DP, benim nasyonal sosyalist ii partisi dediim Dou Perinekin i Partisi kadar kt deil ama... Bakn yle anlataym. Beynimizin nasl sa ve sol lobu varsa, solun da iki lobu var. Solun iki lobunda ne var? Bir lobunda demokrasi, zgrlk, eitlik, adalet, hakkaniyet, zulm ve zorbalk olmamas gibi idealler var. Dier lobunda antiemperyalizm var. Sovyetler Birliinin k, Dou Avrupann transformasyonu derken, dnyada Leninizm ve Leninist komnizm bitti. inde de, Kbada da, Vietnamda da bitti. Bu knt olunca, bir ksm solcular, sosyalizm ve emein kurtuluu, adalet, hakkaniyet idealleriyle birlikte adeta beyinlerinin zgrlk lobunu da yitirdiler. Beyinlerinde sadece antiemperyalizm lobu kald. Zaten antiemperyalizm kprsnden yryerek saf milliyetilikten Marksizme gemilerdi. imdi gene antiemperyalizm kprsnden gerisin geri yryerek saf milliyetilie dndler. Asllarna rcu ettiler ve Atatrkln kuyruuna takldlar. Eski solun miras e ayrld dediniz. Dierleri ne oldu? Dediim gibi bir ksm Kemalist devrimi koruma ve yaatma projesine angaje oldu. Bir ksm, Krt milliyetiliinin kuyruuna takld ve Krt devrimi projesine angaje oldu. Solun eitli kesimlerinden, zellikle de eski tarihsel TKPden PKK ve BDP evresine azmsanmayacak sayda iltihak oldu. Bunlarn birou bugn nemli propagandistler, kalemrler roln oynuyor. BDP tekilatnda en sert, en militan, en sava slubu onlar kullanyor. Solun mirasnn nc parasna gelince, onlar da benim gibi insanlar ite. Bu kesim kalabalk m peki? Var epey... Ben bu erevede Oral allar, Nabi Yacy, Zlf Dicleliyi, Murat Belgeyi, Umur Cokunu, Oya Baydar, Aydn Engini sayarm. Aramzda farklar var ama bizde ortak olan u. Bizde beynin o ihtilalci, antiemperyalizm lobu gitti, beynin zgrlk lobu kald. Dediim gibi o ihtilalci lob, Trk ve Krt milliyetiliini ieriyor. Trkiyede entelekteller arasnda sol, deeri yksek bir kavram. Belki de bu yzden solcu olma iddiasndan vazgemek istemiyor kimse. Ulusalclar, Kemalistler, Krt milliyetileri kendilerini solcu olarak deerlendiriyorlar. Acaba solculukla ulusalcln, Kemalistliin, milliyetiliin nasl bir ilikisi var?

Marksizmle Kemalizm daha nce de biraraya geldi mi? Kemalizmle Marksizm arasnda bir benzerlik var m? Neden Trk solcular Marksizmle Kemalizmi evlendirdiler? Solculardaki bu milliyetilik eilimiyle antiemperyalizm arasndaki ba nedir? Trk ve Krt solcularn, Kemalizmde benimsedikleri zellikler hangileri? Ulusalc solcularn hayali nedir, nasl bir toplum istiyorlar? Solla dinin ve dindarlarn ilikisi nasl olmal? Solun bugn iddete bak nedir? Sol iddeti tmyle ret mi etmeli? Trk soluyla PKK arasnda zihinsel bir ba var m? PKKy sol bir rgt m? Eski sol hareketlerden yeni bir sol kar m? Trkiyede sol bir siyasi hareket oluturmak mmkn m? Btn bunlar, eski solun nde gelen isimlerinden Sabanc niversitesi retim yesi Halil Berktaya sorduk ve tarih bir perspektife dayanan cevaplar aldk. *** -2Halil Berktayla yaptmz konumann birinci blmn dn yaymladk. Kaldmz yerden bugn devam ediyoruz.

Bugnn dnyasnda antiemperyalist olmak, neye kar olmaktr. Antiemperyalist olunca, aslnda neye kar olunuyor? Emperyalizm ad stnde imparatorculuk demektir. Leninin zamannda yeryznde emperyalizm reel bir olguydu ve az sayda byk devlet vard. Bunlar, byk koloni imparatorluklar kurmulard, smrgeleri vard. Bu smrge lkelerin de kurtulu mcadeleleri vard. Dolaysyla Leninin zamannda antiemperyalist olmak, ite buna kar olmak anlamna geliyordu. Ama zamanla yeryznde smrge lke kalmad. imdi antiemperyalizm... imdi antiemperyalizm ne anlama geliyor? Antiemperyalizm, imdi smrgeler olmasa bile, yeryznde d olan, yabanc olan her eye kar olmak anlamna geliyor. Biz byle bitmek bilmeyen bir emperyalizm anda yayoruz adeta. Oysa benim byle genel, ezeli, ebedi mutlak bir antiemperyalizmim yok. Benim, spesifik bir antiemperyalizmim var. Anlamadm... Ben, lkeler, milletler arasnda spesifik istila, igal ve zorbalklara, i ilerine mdahale eylemlerine karym. Ben Amerikann Irak mdahalesine karym. Ama solcular, ilgin bir biimde genelletirilmi bir antiemperyalizm iindeler ve dnyadaki spesifik hakszlklara kar kma olanaklarn yitirdiler.

Peki, bizdeki ulusalc solcularn hayali nedir? Nasl bir toplum istiyor ulusalc solcular? Bunu bildiklerine hi kani deilim. Bana, Trkiyede generaller, 2007deki kntden nce nasl bir toplum istiyordu diye sorarsanz... Zira 2007den bu yana Trkiyede militarizm byk bir bozguna urad. Asker vesayet rejiminin asl sahipleri, 2007den nce, asker vesayet rejiminin srd bir Trkiye istiyorlard. Yani daha fazla bir ey istemiyorlard. Ordunun hesap verirliinin olmamasn, istedii konularda konuabilmelerini, sivil siyasete mdahale edebilmesini istiyorlard. Dolaysyla buna halel getirecek bir ereveyi, mesela... Evet... Mesela AByi istemiyorlard. Nasl bir zamanlar yenierilerin istemezkleri var idiyse, onlarn da istemezkleri vard. Kendilerini ulusalc diye tanmlam veya Cumhuriyet mitinglerine katlm veya CHPye oy veren insanlara, tahsilli orta snf Atatrklerine, Siz nasl bir Trkiye istiyorsunuz diye sorarsanz... Cevap, nasl bir Trkiye olur? Bakn... Bunlar, kapitalist olmayan bir Trkiye istiyorlar m? Asla... Batyla btn ilikilerini koparm bir Trkiye istiyorlar m? Asla. Buna tahamml edemezler. Milliyetilik yapyorlar, bayraklar sallyorlar ama gerekten yle bir Trkiye istiyorlar m? Asla. Bunlar, kendilerini, ypranan, anan ve imtiyazlarn kaybeden bir elit olarak grdkleri iin, kendi gvenilir limanlarna, kamusal alandaki hkimiyetlerine ve yksek profillerine dokunulmamasn istiyorlar. Bunlar, herhangi bir hayat tarz tehlikesi alglamaya tahamml edemiyorlar. Cumhuriyet ve laiklik diyorlar. Peki sol, neden demokrasiye uzak ve Ergenekona yakn bir pozisyona sahip? yleler nk Kemalist devrime kar, bir kar devrim oluyor diye dnyorlar. Bu kar devrim de bir trl olamad ya... Solun tarihinde bu kar devrim temas ok vardr. 1946-50 seimlerinde Demokrat Partinin iktidara gelmesiyle mi, Kemalizmin devrimci mirasna kar bir kar devrim oldu? Ya da Adalet Partisiyle mi bir kar devrim oldu? Ya da zalla m oldu? Ya da AKPyle mi bir kar devrim oldu? Atatrkln ve komnist Atatrkln bitmeyen yks ite bu kar devrim temasdr. Sanki yle yaayan ve ileriye gtrlebilecek bir Kemalist devrim var da, ona kar bir kar devrim yaplyor ve meselemiz de o kar devrimi nlemek oluyor. Dou Perinek de, yeni TKP de, DP de byle dnyor. Niye ulusalclkla, faizmle ve darbeyle kaynam bir ideolojinin sahipleri, kendilerini sol olarak tanmlamak istiyorlar peki? tibarl da ondan. nsanlar, giysilerini, derilerini deitiremiyorlar. Devrimcilikten, sosyalizm mirasndan vazgemek kolay deil. 1960lardan, 70lerden, renci

mcadelelerinin iinden geliyorsunuz. Yllarca Dev-Yol, Dev-Sol, Dev-Gen demisiniz. Faizme kar mcadele ettiinizi sylemisiniz. Antiemperyalizm, demisiniz. Deniz Gezmilerin, Mahir ayanlarn yolundan gidiyoruz, demisiniz. Ama aslnda btn bu anma gnlerini anmak dnda da yapacak hibir eyiniz kalmam. Ortada muazzam bir devrimcilik iddias var ama en ufak bir devrimci faaliyet yok! Bu solculara, devrimci olarak ne yapyorsunuz diye soralm. Hi bir ey yapmyorlar. Sizce bugn solculuk nasl tanmlanmal? Aslnda ok genel anlamyla, solculuk, greli bir kavramdr. Mesela bugnn Trkiyesinde solcu kimdir diye soracak olursak... Bana gre, bugnn Trkiyesinin siyasi yelpazesinde AKP, CHPye gre daha solda olan bir partidir. nk CHP aslnda ok daha tutucu ve gerici. Bakn... Bence tarihsel olarak, sosyalizm dncesi kkeninden gelen sol bitti! Finitas! Marksizm, sosyalizm, Leninizm, komnizm dnsel sol ktnden gelen solu slah etmek, orasn burasn deitirip canlandrmak artk bugn mmkn deil. Niye mmkn deil? Zlf Dicleli, Kendimizi sosyalizm dncesinden kurtarmak zorundayz. leride hl bir sosyalizm ideali bekleyerek ve ondan birtakm eyler treterek varolamayz diye yazd. ok doru! Sol, Trk milliyetiliine iltihak edenleriyle de bitti. Krt milliyetiliine iltihak edenleriyle de bitti. Benim gibi bar sol demokratlara dnenleriyle de bitti. Sosyalist sol bir eyler yaad ve kt, unsurlarna ayrt. Bu canlandrlamaz artk. Bundan sonra nasl bir sol olabilir sizce? Mesela... Gnmzde demokrasiye kar karak solcu olmak mmkn m? Artk mmkn deil. Bir tarihsel dnem kapand. Bundan sonra ancak ve ancak mthi bir demokrasi ve zgrlk mcadelesi yapan bir sol varolabilir. Bu da sadece veya ncelikle sosyalizm soy ktnden gelenlerle olamaz. Nasl olur peki? Bu ancak ayr gelenekten, ayr soy ktnden gelen insanlarn birlemesiyle olur. Trkiyede ancak byle bir oluum gelecek vaat eder. Mslman demokratlarn, Krt demokratlarn ve eski sosyalist demokratlarn birlemesiyle Trkiyede yeni, anlaml rgtsel bir sol olabilir! Mslman demokratlar derken AKPyi kastetmiyorum, bu aikr. AKPye muhalefet eden, ciddi olarak gelien bir Mslman demokratlk var Trkiyede. Sizce niye bizde solculukla din ya da dindar dmanl edeer szcklere dnt hep?

Bunun da ok uzun bir gemii var. Bu da gkten zembille inmedi. Avrupada da, Trkiyede de 19. yzyla dayanyor bu i. zellikle Katolik lkelerde her trl liberal gelimenin, demokratiklemenin karsna en muhafazakr ideolojinin taycs olarak, orduyla ve byk toprak sahipleriyle ittifak halinde olan kilise kyor. Anlayacanz, 19. yzyl liberallerinin giderek kilise dman kesilmeleri tesadf deil. Osmanlda da muhafazakrlk, eitli reform giriimlerinin karsna kmak iin hep gereke olarak dini kullanyor. Modernist Trk milliyetilii, Jnleriyle, ttihatlaryla, Kemalistleriyle dinle arpmaya balyor. slam dininde muhafazakrlk tabii ki var, bu bir realite. Bugn solla dinin ve dindarlarn ilikisi nasl olmal? lk adm olarak, solun, dini otomatik olarak dman bellemekten kendisini kurtarmas gerekiyor. Trkiyeye AKPnin vaat ettiinden ve temsil ettiinden daha ileri bir vizyonu, daha geni bir demokrasiyi, daha ferah bir toplumu ancak yeni bir demokratik koalisyon veya yeni bir demokratik blok getirebilir. Bu da Mslman demokratlarn, sosyalist demokratlarn ve Krt demokratlarn bir bileimi olmak zorunda. Solla devletin ilikisini nasl tarif edersiniz? Solun devletle her zaman ikili bir ilikisi oldu. Bir yandan kendisini devletle ayn mahalle iinde grd. Bir yandan da devletin sillesini yedi. Sol, iin kt devlet Atatrk devlet deil de, kt devlet, Demokrat Partinin, Adalet Partisinin devletiydi. Bugn de yle. Sol, Kemalist devlete, modernitenin itici gc, laikliin ve Cumhuriyetin koruyucusu olarak bakt. Kemalist devrimin kazanmlarn korumak ve mmknse daha ileriye gtrmek diye bir mesele var ya... Evet... te o mesele, her zaman sol ile devlet arasnda bir kpry ayakta tuttu. Sol, milli dava gibi grlen meselelerde poplist bir tavrla, darya kar, Trkiye Cumhuriyeti devletinin kuyruuna taklmakta tereddt etmedi. Bunun tipik rnei, Kbrs meselesidir. Solun bugn iddete bak nedir? Sol iddeti tmyle ret mi etmeli? Kesinlikle reddetmeli. Yeni bir sol nasl kendisini Leninizm, sosyalizm, komnizm geleneinden ve o kavramlarla dnmekten kurtarmak zorundaysa, sol, iddete dayal siyaseti ve iktidar dnmekten de kesinlikle kendisini kurtarmak zorunda. Bugn ve gelecekte artk, Ezilen halkn, ezilen snflarn iddeti hakldr. Onlar ok zulm gryorlar, onun iin ne yaparlarsa onlar hakldr diyen bir sol olamaz. Sol, ne demeli?

ktidar odaklarnn ve iddete dayal iktidar biimlerinin ciddi bir eletirisini yapmamak kabul edilemez. Bugn ortada, Trk milliyetiliinin aynadaki aksi gibi bir Krt milliyetilii var. Atatrk kltnn aynadaki aksi gibi bir Apo klt var. Biri kt, dieri iyi denemez. Sol iin nemli olan, btn bu tr iddete dayal veya iddetten nasiplenen iktidar ve tahakkm biimlerine kar genel bir eletiri gelitirebilmektir. PKKy sol bir rgt olarak gryor musunuz? Hayr. PKKnn sosyalistlikle hibir ilgisi yok. Bir dnem sylem olarak bir miktar ilgisi vard. Trk komnizmi nasl Kemalizm ile komnizmin bir bileimi olarak doduysa, PKK da Krt milliyetilii ile Stalinizmin ve Maocu halk sava yntemlerinin bir bileimi olarak dodu. PKK, halk sava vs. sylemlerini kulland ama PKKnn sosyalist toplum zlemi tadna, yle bir model kurmaya kalktna dair ortada hi bir ey grmyorum ben. PKKy nasl tarif etmeli? PKK, iddete dayal bir mcadele srdren radikal Krt milliyetisi bir akm ve rgttr. Silahl mcadele temeli zerinde kurulmutur. Silahl mcadele, ilerine ilemi bir alkanlk haline gelmitir. Nitekim bugn bar ihtimali karsnda ok problemli olan konumlar da bundan kaynaklanyor. Trk soluyla PKK arasnda zihinsel bir ba var m? Divan iirinde asla ulalamayan ideal sevgililer vardr. Vuslat hibir zaman gereklemez. Ak strab, sevgiliye kavumaya yelenir ve srekli olarak ak strab terennm edilir. Ortaya kt 1985-86dan beri, PKK, Trkiye solunun eitli kesimleri iin byle bir ak strab oldu. Kendisine ak duyulan, yaklalmaya allan, hayal krklna uranan, geri dnlen ama bir trl vazgeilemeyen tuhaf bir iliki oldu bu. Trk solcular asndan bu ilikinin eitli boyutlar var. Nedir bunlar? Mesela biri u. Bize on yllardr dayak atm birilerine nihayet baka bir g haddini bildiriyor. Bizim yapamadmz birileri yapyor dncesi... Silahl mcadele hayranl... 80 ve 90larda, PKK hayranl, PKKnn kuyruuna taklma eilimi, Abdullah calan hayranl ok daha ileri boyutlardayd. Bugnn Ergenekoncularnn bir blm, Dou Perinekler, Yaln Kkler vs, bahtlarn Ergenekonculukla, darbecilikle birletirmeden nce, PKKyla ittifak yapmay denediler. nce oraya iltihak etmeyi denediler. Bunlar, sosyalizmin ve eski solun knn ortaya brakt yzergezer serseri maynlard adeta. Kendilerine yeni bir yer, mecra aryorlard. Krtler olmad, gittiler kendilerini tam zddna, Trk milliyetiliinin kucana attlar. Ama sonra PKK yenildi. 1990larn kirli savayla ciddi asker darbeler ald. calan yakaland... PKK dip noktaya vard.

Trk soluyla PKK arasndaki iliki deiti mi sonra? PKK, AKP iktidarnn salad demokratiklemeyle birlikte yasal alandaki gcn byk lde toparlamay baard. Ve, eski solun eitli kesimleri iin PKK hayranl, en azndan PKKya kar kamama, onu eletirmeme haletiruhiyesi geri geldi. Mesela PKKy, KCKy, BDPyi kaytsz artsz, en iddetli, en militan dille savunanlar arasnda baz eski Trk solcular yer alyor. Eskiden TKPli olarak herkese yaptklar hotzotu imdi BDPli olarak yapyorlar. Aydn dmanl ve insanlara manevi sopa sallamay imdi yeni rollerinde yapyorlar. Bu arada bir de benim gibi diye tarif ettiim, kendime ok yakn hissettiim birok sol aydnn ve Trk solcusunun da, PKKya ynelttikleri btn eletirilere ramen gene de baz illzyonlar, yanlsamalar ve baz hayaller iinde olduklar kansndaym ben. Ne gibi hayaller bunlar? Mesela, PKKnn glenmesinin bara gidecek esas yol olduu kansndalar. Kafalarnda, PKK ve BDP ne kadar glenirse, o kadar iyi diye bir denklem var. Son seimlerde, BDP, Meclise ne kadar gl girerse o kadar iyi dediler ve esasn BDPnin oluturduu koalisyonu desteklediler. BDPyi, iki nedenle kolay desteklediler. Bir, Ezilen halktr, mazlumdur. Ezilen halkn milliyetilii hakldr diye dndler. ki, bunlar, ilerindeki devrimci iddet romantizmini hl atamadlar, iddetle balarn koparamadlar. Dolaysyla PKK veya BDPnin seim ncesinde girdii patikay doru okuyamadlar. Oysa daha seim ncesinde BDP ve PKK uzlamazl trmandrc bir yaklam iindeydi. Gerilim politikasn, nce sivil itaatsizlik sonra demokratik zerklikle trmandrarak srdrecei ok belliydi. Grnen ky klavuz istemezdi. PKKnn amac ne sizce? Buna cevap veremem. ki mesele var. Bir, silahlarn susmas meselesi var. ki, Krt halknn btn haklarn elde etme meselesi var. Yani Krt sorununun kapsaml ve derin zm meselesi var. Bu ikisi, ayn ey deil. Krt halknn, giderek genileyen demokratik haklarn elde etmesi, bar salandktan sonra da siyaset alannda srecek olan ok uzun sreli bir mcadelenin rn olabilir. Bakn... Bar isteyen bir siyasi hareket, hangi anlaml talepleri ortaya atabilir? Bar isteyen neler isteyebilir sizce? Bir, kapsaml bir genel af talep eder. ki, calana u veya bu ekilde zgrlk ister. En nde gelen iki talep budur. KCK tutuklularnn serbest braklmas, Terrle Mcadele Yasasnn deitirilmesi vs. ok kolaydr. Bar salamak iin imdi byle bir paket ortaya atmayp, dorudan zerklik ilan etme yoluna gidiyorlar. Yeni bir devrimci halk savayla demokratik zerklik topraklarn savunmak iin mcadeleye giriyorlar.

Madur bir kitle hakkn nasl savunmal? Bunun, ok zengin tarihsel rnekleri var. Bar platformlar etrafnda byk kitle gsterileriyle haklar savunursunuz... Yerel seimleri bar bir platformda kazanarak haklar savunursunuz... Kendine gvenen, 30 yllk silahl mcadele alkanlnn dna kmay gerekten arzulayan, gerekten demokrasi ve bar isteyen, kendine, bar bir siyaset dnyasnda yer gren bir siyasi hareketin, haklar savunmak iin yapabilecei tonla ey var. Neden Krt kesimi, demokratik bir kitle hareketi yaratamyor? O kadar ok eyi Trkiyeden ve Trklerden rnek alyorlar ki.. Onlar da sonu olarak bu ortamn iinde yetitiler, yoruldular. Trkiye toplumunda hi bir zaman ciddi bir liberal demokratik dnce ve siyaset akm olmad. Ne Trknde oldu, ne Krtnde oldu. Trkiye, Trkyle, Krtyle, gerekten demokrat ve gerekten zgrlk bir dnce ve siyaseti bundan sonra renecek. Demokratlk temelinde solculardan, Krtlerden ve demokratlardan bir hareket oluabilir mi? Evet... Trkiye iin bundan daha baka bir umut gremiyorum ben. Zaten yeni rgtsel sol, ne sadece slam kkenlilerle, ne sadece Krt kkenlilerle, ne de sadece sosyalist kkenlilerle oluabilir. Bu paradigma, zgrlk, demokrasi, adalet ve hakkaniyet normlarnda bir anlamaya varrlarsa ve mcadele verirlerse, bu yeni, anlaml ve rgtsel sol oluabilir. Yoksa, Marksist paradigmay attk, onun yerine slami paradigmann adalet nosyonunu benimseyelim derseniz bu i olmaz. Eski sol hareketlerden yeni bir sol kar m peki? kmaz... Sosyalist kkenli solun eski unsurlarnn bileiminden bir dernek, bir sol dnce kulb kar ama kitleselleme ans olan bir parti hibir ekilde kmaz. Kitlesel bir sol muhalefet yaratlamaz... neseduzel@gmail.com