T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

AYDINLATMA PROJELER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET-1 .................................................................................................3 1. AYDINLATMA HESABI................................................................................................3 1.1. Aydnlatma Tanm ...................................................................................................3 1.1.1. Aydnlatmann Trleri........................................................................................3 1.1.2. Ik ve Ik Kaynaklar .......................................................................................4 1.2. yi Bir Aydnlatmann Salayaca Faydalar..............................................................5 1.3. Ik Aks Tanm ......................................................................................................5 1.4. Aydnlk iddeti Tanm ............................................................................................5 1.5. Aydnlatma Hesab....................................................................................................5 1.5.1. nemli Maddelerin Yanstma Katsaylar ...........................................................6 1.5.2. En az Aydnlatma iddeti Tablosu......................................................................6 1.5.3. Oda Aydnlatma Verimi Tablosu ........................................................................7 1.5.4. Kirlenme (Bakm) Faktr Tablosu ....................................................................7 1.5.5. eitli Lambalarn G ve Ik Aklar Tablosu ..................................................8 1.5.6. Aydnlatma Hesab Formlleri ...........................................................................8 1.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................10 1.7. Aydnlatma Hesab Yapan Bilgisayar Programnn ncelenmesi...............................11 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................12 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................13 RENME FAALYET-2 ...............................................................................................14 2. PROJE ZME ..............................................................................................................14 2.1. Aydnlatma, Priz, Zayf Akm Sembolleri izimi ....................................................14 2.2. izilmi Bir Projenin ncelenmesi ...........................................................................15 2.2.1. Bodrum Kat Plan.............................................................................................15 2.2.2. Zemin Kat Plan ...............................................................................................15 2.2.3. Normal Kat Plan .............................................................................................16 2.3. Mimar Plan zellikleri ve Proje lekleri ..............................................................16 2.4. Proje Kapa izimi ................................................................................................17 2.5. Vaziyet Plan zellikleri ve izimi .........................................................................18 2.6. Proje iziminde Uyulacak Kurallar .........................................................................19 2.7. Elektrik projeleri uygulama standartlar...................................................................19 2.8. Mimari Plan zerinde .............................................................................................20 2.8.1. Anahtar, Priz, Armatrlerin, Tablonun Uygun Yere izimi ..............................20 2.8.2. Kolon Hattnn izimi ......................................................................................21 2.8.3. Priz Linyelerinin izimi ...................................................................................23 2.8.4. Aydnlatma Linyelerinin izimi .......................................................................24 2.8.5. Priz ve Aydnlatma Sortilerinin izimi .............................................................25 2.8.6. Zayf Akm Hatlarnn izimi...........................................................................25 2.8.7. Projedeki Gerekli Yazlarn Yazlmas..............................................................25 2.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................25 2.10. Bayndrlk Bakanl Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi ..........................26 2.11. Fen Adamlar Ynetmelii ....................................................................................26 2.11.1. Fen Adamlarnn Gruplandrlmas .................................................................26 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................27 i

PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................28 RENME FAALYET-3 ...............................................................................................29 3. KOLON EMASI ..........................................................................................................29 3.1. Kolon emas..........................................................................................................29 3.1.1. Tanm .............................................................................................................29 3.1.2. Kolon emas izimi .......................................................................................29 3.2. Tablo Ykleme ve Faz Datm Cetvelini Hazrlamak .............................................33 3.3. Gerilim Dm ve Akm Kontrol.........................................................................34 3.3.1. Gerilim Dm Yaplacak Hat Seimi ............................................................34 3.3.2. Gerilim Dmnde Kullanlan Formller........................................................34 3.3.3. Gerilim Dm Snrlar .................................................................................35 3.3.4. Kablolarn Tayaca Akm Kapasite Tablolar................................................35 3.3.5. Akm Kontrol Hesab .....................................................................................36 3.3.6. Seilen Kablonun Uygunluunun Kontrol ......................................................37 3.4. Maliyet Hesab (Keif zeti Yapma) .......................................................................37 3.5. Formlar ve artnameleri Hazrlama ........................................................................38 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................39 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................40 RENME FAALYET-4 ...............................................................................................41 4. AYDINLATMA TABLOLARI ......................................................................................41 4.1. Aydnlatma Tablolar ..............................................................................................41 4.1.1. Tanm .............................................................................................................41 4.1.2. izilmi Tablolarn ncelenmesi .......................................................................41 4.1.3. Tablo iziminde Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................41 4.1.4. Kat Tablosu izimi ..........................................................................................41 4.1.5. Saya Tablosu izimi.......................................................................................42 4.1.6. Tablolarla lgili Ynetmelik ve artnameler .....................................................42 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................43 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................44 MODL DEERLENDRME...........................................................................................45 NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................53 KAYNAKA ....................................................................................................................54

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Aydnlatma projelerini izmek. Genel Ama Bu modl ile uygun snf ortam ve aydnlatma projesi izimi ara gereleri salandnda aydnlatma projelerini okuyabilecek, standartlar kavrayabilecek, bir mekann aydnlatma projesi iin aydnlatma hesab yapabilecek ve standartlara uygun aydnlatma projeleri izimi yapabileceksiniz. Amalar 1. 2. 3. 4. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME Aydnlatma hesabn yapabileceksiniz. Aydnlatma, priz ve zayf akm tesisat projesini izebileceksiniz. Kolon emasn izebilecek ve gerilim dm ve maliyet hesabn yapabileceksiniz. Aydnlatma tablolar izimini yapabileceksiniz. 522EE0075 Elektrik Elektronik Teknolojisi Elektrik Tesisat ve Pano Montrl Aydnlatma Projeleri Elektrik aydnlatma proje izimi konularn ieren renme materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

Resimhaneler, internet.
Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac (uygulama, sorucevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

GR

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Elektrik aydnlatma projeleri konut ve i yerlerine ait tm elektriki teknik bilgileri ieren, belirli ulusal ve uluslararas standartlara gre izimi yaplan, tesisat uygulayclarna rehber projelerdir. Resmi dairelerce geerlilii ve uygulanabilirlii vardr. Elektrik aydnlatma projeleri ve izimlerinin standartlara uygun olmas gerekir. Standart, zellikleri ayn olan anlamna gelir. lkemizde standartlar, Trk Standartlar Enstits (TSE), uluslararas ise International Standart Organisation (ISO) belirler. izim kurallar ve standartlar basittir, sadedir ve kolay renilir. Btn lkelerin teknik elemanlar, aydnlatma projelerini bilir ve izilmi aydnlatma projelerini okurlar. Bu modl ile gelecein teknik eleman olan sizler de aydnlatma projesi izim kurallarn renecek ve standartlar bilen teknik eleman olarak proje izimleri yapabileceksiniz. Ancak, izeceiniz projelerde snrl kurulu g vardr. rnein; bu eitimi bitirdiinizde ilgili odalara ye olarak 16 kw kurulu gc olan projelere kanunlar erevesinde imza atabileceksiniz. Ltfen bu konuyu retmeninizle tartnz. Kanunen fen adamlar statleri iin kurulu g snrlamas vardr, ama elektrik mhendisleri iin bir snrlama yoktur. Elektrik projesi ile ilgili izim standartlarn iyi renmeniz ve uygulamanz, izimlerinizde sizi baarya ulatracaktr. Mezuniyeti dlediiniz bu ylda unutmayn ki gnceli aratran, yeniliklere ak olan, yasa, ynetmelikleri ve standartlar bilen, meslek odalar ile diyalogda olan, kendini gelitiren kiiler meslek yaamlarnda aranan eleman olmaktadr.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu faaliyet ile aydnlatma, doru aydnlatma ve aydnlatma hesaplarn kavratmak.

ARATIRMA
Yaadmz evrede, okulunuzda ve evinizde doru aydnlatma yaplm m? Yaplmam ise nedenlerini gerekelerle ders ortamna taynz. Arkadalarnzla paylanz.

1. AYDINLATMA HESABI
1.1. Aydnlatma Tanm
Ik hayattr. Yaammzn her ksmnda k vardr. Ik temel gereksinmelerimizden biridir. evremizi dier duyularmzla da alglayabilir, tanmlayabiliriz kukusuz; ama gzmz ile bu alglama ve tanmlama, ok daha kolay ve ayrnt dzeyinde kesin olabilmektedir. Ancak, grebilmek iin ncelikle k ve onun yansyabildii yzeylerin olmas arttr. Gnlk yaammzda, herhangi bir eylemi gerekletirmek iin k yayan, yanstan ya da geiren bir nesnenin varl ounlukla yeterli olmamaktadr. Ksaca, bir mekan herhangi bir kaynakla klandrmak, aydnlatma olmamakta; sadece insann saa sola arpmamas ya da ou kez, bir grsel eylemi byk bir rahatszlk duyumu iinde ve yalnzca ksa bir sre iin gerekletirmesine olanak vermektedir. Ama, aydnlatma biliminin temel ilkeleri gz nne alnarak dzenlenmi bir evrede, kullancnn- ki ounlukla insandr- grsel konfor gereksinmeleri yerine getirilmitir. Bir evrenin doru aydnlatlmas ile fizyolojik ve psikolojik alardan grsel konfor koullarna ulatrlmas nemlidir.

1.1.1. Aydnlatmann Trleri

Doal Aydnlatma: Ana kayna gne olan gn nn, grsel konfor gereksinmelerini karlamak zere tasarlanan aydnlatma sistemi olarak tanmlanabilmektedir. Yapma (Yapay) Aydnlatma: Yapma k kaynaklarndan retilen n, grsel konfor gereksinmelerini karlamak zere tasarlanan aydnlatma sistemi olarak tanmlanabilmektedir,

Resim 1.1: rnek aydnlatma

Btnleik Aydnlatma: Grsel konfor gereksinmelerini karlamada, gn nn yetersiz kald durumlarda takviye edici olarak yapma n kullanld aydnlatma sistemi olarak tanmlanabilmektedir. Aydnlatlan yere gre snflandrmada ise, aydnlatmann iki trde ele alndn gryoruz ki bu konuda yazlm birok kaynakta bu snflandrmay grmemiz olasdr. Aydnlatma: eitli yapsal elerle d evreden ayrlm, i mekanlarn aydnlatma sistemini konu alr. D Aydnlatma: Bina d eitli lekteki yapma evrenin aydnlatma sistemini konu alr.

1.1.2. Ik ve Ik Kaynaklar
Bilindii gibi k, gzmz etkilemekle grme duyumunu douran bir enerji eklidir. Bu enerji, her biri bamsz iki anlayn gelitirdii teorilerle tanmlanmaktadr. Ik kaynaklar, eitli yaynlarda farkl sistemlerde snflandrlmaktadr. Ik retimleri asndan k kaynaklar unlardr. Birincil k kaynaklar; kendi kendilerine k yayabilen nesnelerdir, (gne, mum, akkor telli lamba, vb.) kincil k kaynaklar; birincil k kaynaklarndan aldklar yanstarak ya da geirerek k yayan nesnelerdir, (ay, atmosfer, pencere, duvar yzeyi, vb.) Bir dier snflandrma, k kaynaklarnn geometrik biimlerine gre yaplmaktadr; Noktasal k kaynaklar, izgisel k kaynaklar, Yzeysel k kaynaklar olarak sralanmaktadr. In kkenine gre k kaynaklar snflandrldnda; Doal k kaynaklar, gne, gkyz, pencere, v.b., Yapma (yapay) k kaynaklar, mum, akkor telli lamba v.b.olarak iki ana grupta toplandn grmekteyiz. James Clark Maxwellin konuyla ilgili almasn aratrnz. 4

1.2. yi Bir Aydnlatmann Salayaca Faydalar

Standartlara uygun, doru aydnlatma yapldnda;

Resim 1.2: rnek aydnlatma

Gzn grme yetenei artar ( gr keskinlii, grme hz artar). Gz sal korunur, grme bozukluklar nlenmi olur. Grsel performans artacandan, yaplan iin verimi artar bylece ekonomik yarar salanr. Psikolojik adan da grsel konfor salanr. Yararlanc iinde bulunduu ortamda kendini daha mutlu hisseder. yi grememe ya da grme yanlglarndan doabilecek kazalar azalr. Gvenlik duygusu salanr.

1.3. Ik Aks Tanm

Ik aks Lmen ( lm ); bir k kaynann her dorultuda verdii toplam k miktardr. Ik kaynana verilen elektrik enerjisinin, k enerjisine dnen ksmdr. Buna kullanlan armatrn verimi de diyebiliriz. Ik aks harfi ile gsterilir.

1.4. Aydnlk iddeti Tanm

Birim yzeye den k aks toplamna aydnlk iddeti denir. Bir k kaynann her dorultuda verdii k seviyesini belirtir. Aydnlk iddetinin birimi lkstr.

1.5. Aydnlatma Hesab

Doru aydnlatma iin eitli veriler ve hesaplamalar kullanlmaktadr. Bu modlde size verilen tablolar rnekleme eklindedir. Bu verilerle yetinmeyip, daha zel uygulamalar yapabilirsiniz. Bir mekann aydnlatlmas hesaplar ve etkenleri aada aama aama aklanmtr.

1.5.1. nemli Maddelerin Yanstma Katsaylar

Malzeme Koyu Kahverengi Ak Sar Ak Yeil Ak Krmz Gk Mavisi Beyaz Pembe Ak Gri Kahverengi % 0,10-0,20 0,60-0,70 0,45-0,55 0,30-0,50 0,35-0,45 0,70-0,90 0,45-0,55 0,40-0,60 0,20-0,30 Duvar Boyalar Mee ak renk Sunta krem rengi Al sva Eloksall Alminyum Beton Cam-GmAyna Granit Beyaz Mermer Kire badana % 0,25-0,35 0,50-0,60 0,90 0,85 0,10-0,50 0,85-0,90 0,20-0,25 0,60-0,65 0,40-0,45

Tablo 1.1: Baz malzeme ve duvar renklerinin yansma katsaylar

Yukardaki tabloda baz malzemelerin renk durumlarna gre yansma katsaylar verilmitir. Bu katsaylar hesaplamalarda kullanabilirsiniz.

1.5.2. En az Aydnlatma iddeti Tablosu

AYDINLATILACAK YER GENEL LX AYDINLATILACAK YER GENEL LX

BROLAR mimari prj.izimi dekoratif izimler hesap,yaz konferans salonu dosyalama ynetici odas bekleme odas BOYA FABRKASI genel aydnlatma renk ayrm yeri HASTANELER muayenehane ameliyathane mutfak rntgen odas laboratuar di muayene tuvalet doum odas 100-400 500 250 0-50 300 250-5000 50 250-5000 150 500 750 500 500 200 100 250 150

OKULLAR ana snf ilkretim snf teneffs ortam lise snf laboratuar teknik okul snf proje izim snf teknik okul atelyesi MATBAA bask yeri renk ayrm MAKNA ATELYES kaba ileme ince ileme parlatma ok ince ileme MZELER genel aydnlatma tablolarn zeri ayd. heykel vb. aydnlatma

100 200 100-200 250 300 250 400 250 250 1000 250 400 2500 150 200 400

Tablo 1.2: Baz mekanlarn asgari aydnlatma iddetleri, E

Tabloda baz mekanlarda kullanlmas istenen asgari aydnlatma iddetleri verilmitir. Tabloda gnmzde kullanlan her mekana yer verilmemitir. Hesaplamalarda karnza kacak baka mekanlar iin tablonun detayn aratrnz. Aydnlatma hesab yaplrken, aydnlatma projesi izilecek mekanlarn zellikleri dikkate alnmaldr.

1.5.3. Oda Aydnlatma Verimi Tablosu

Tavan Duvar Zemin 0.3 k= 0,6 0.8 1.00 1.25 1.50 2.00 2.50 3 4 5 0.8 0.5 0.1 0.3 0.3 0.1 0.3 0.5 0.1 0.5 0.3 0.3 0.1 0.1 0.3 0.3 0.3 0.1

Oda Aydnlatma Verimi Faktr

0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40 Tablo 1.3: k deerlerine gre oda aydnlatma verimi

1.5.4. Kirlenme (Bakm) Faktr Tablosu

Tablo 1.4: Kirlenme (bakm faktr),d, Tablosu

1.5.5. eitli Lambalarn G ve Ik Aklar Tablosu

Armatr Ik Aklar (: Lmen) Gc Ik aks Armatr tipi ( W ) Lmen 15 120-135 25 215-240 40 340-480 60 620-805 Akkor telli 75 855-960 100 1250-1380 150 2100-2280 200 2950-3220 20 820 Floresan 32 1400 40 2100 zel armatr 23 2280 Tablo 1.5: eitli lambalarn g ve k aklar tablosu

1.5.6. Aydnlatma Hesab Formlleri

1.5.6.1. Oda ndeksi

k =

a .b H .( a + b )

k = oda indeksi a = odann ksa kenar uzunluu b = odann uzun kenar uzunluu H = armatrle, alma yzeyi arasndaki ykseklik

Bu deerler kullanlarak, oda indeksi k deeri hesaplanr.

1.5.6.2. Armatrn alma Dzlemine Uzakl Her armatr yerine monte edildiinde lamba genellikle tavandan 20 ile 60 cm aadadr. B tipi glop armatrlerde mesafe alnmaz, ama rnein avizeler iin tij boyu 60 cm alnabilir. alma dzlemi de genellikle masa boyu olan yerden 70- 80 cm olarak dnlr. Oturma dzleminde de 50 60 cm dnlebilir.

h2

h1

ekil 1.1: alma dzlemi

H = h ( h1 + h2 )
1.5.6.3. Gerekli Toplam Ik Aks

d .E . A T =
1.5.6.4. Ampul Says

T= toplam k aks: lmen d = tesisin kirlenme faktr Tablo 1.4 den A= odann alan ( a * b ) m2 E= oda aydnlatma iddeti:Tablo 1.2 den = oda aydnlatma verimi Tablo 1.3 den

Ampul says, gerekli toplam k aksnn lambann k aksna oran olarak tanmlanabilir.

Z= T

Z= Ampul says T= toplam k aks: lmen

= k aks: lmen

1.5.6.5. Armatr Saysnn Belirlenmesi Daha nce oda indeksi k deerini hesaplamtk, bilinen deerler yardm ile kullanlacak armatr says (n) hesaplanr.

d .E. A n= .

n = Kullanlacak armatr says d = tesisin kirlenme faktr A= odann alan ( a * b ) E= oda aydnlatma iddeti: lx = k aks: lmen = oda aydnlatma verimi

= oda aydnlatma verimini temsil eder. Bykl tavann, duvarn, zeminin yanstma faktrne ve oda indeksinin deeri ile doru orantl olarak deiir. deeri de oda aydnlatma verimi tablosundan ( Tablo 1.3) seilir. = oda iin seilen, aydnlatma malzemesinin yapsna ve gcne bal olarak deien k aksdr. Ik aks birimi lmendir. Hesapladmz k deerine gre, tablodan deeri belirlenir. Aydnlatma iddetleri tablosundan, aydnlanacak oda iin gerekli olan E (aydnlatma iddeti : Lks ) deeri seilir. Aydnlatma iin kullanlacak malzeme seildikten sonra, seilen malzemenin cinsine ve gcne gre deien k aks tablodan belirlenir. Bilinen bu deerlere gre odann yeterli iddetle aydnlatlmas iin gereken lamba says hesaplanr. 1.5.6.6. Oluan Aydnlk iddeti Oluan aydnlk iddeti, ampul says belli olduktan sonra ka lks bir dzey elde ettiimizin hesaplanmasdr.

E=

.Z . d.A

lgili tabloya bakmay unutma

1.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Blmlerin zelliklerine ve kullanm amalarna gre aydnlatma hesab yaplacak, enerji tasarrufu asndan da deerlendirilerek armatrlerin cins ve gleri seilerek kat planlar zerinde gsterilecektir. Basit yaplar iin, aydnlatmada en az 12 watt/m esas alnacaktr.

10

1.7. Aydnlatma Hesab Yapan Bilgisayar Programnn ncelenmesi

Aydnlatma hesabna etken olan bilgiler, saysal veriler ve formller bir Excel programna aktarlrsa bilgisayar yardm ile de hesaplamalar hzl ve doru bir ekilde yaplabilir. eitli firmalar kendi malzemelerinin kullanlacan dnerek bilgisayarda aydnlatma hesabn yapan paket programlar hazrlamlardr. Bu paket programlardan da yararlanlabilir. Farkl firmalarn hazrladklar programlar inceleyiniz.

11

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aydnlatma hesaplarnn yaplmas.

lem Basamaklar
Aydnlatlacak yerin boyutlarn seiniz. Tavann yanstma faktrn seiniz. Duvarlarn yanstma faktrn seiniz. Zeminin yanstma faktrn seiniz. Aydnlatlacak yerin, en az aydnlatma iddetini seiniz. Oda aydnlatma verimini seiniz. Lambalarn k aklarn seiniz. Kirlenme(bakm) faktrn seiniz.

neriler
Hesab yaplacak mekann boyutlarn aadaki rnekten alabilirsiniz. lgili tablodan yararlannz

lgili tablodan yararlannz lgili tablodan yararlannz lgili tablodan yararlannz lgili tablodan yararlannz Planl ol Dzenli ol Sabrl ol Titiz ol Meslei ile ilgili etik deerlere sahip ol

Aydnlatma hesabn yapnz.

3m

4.35m 7.7m ekil 1.2: Aydnlatma hesab yaplacak rnek oda lleri

DEERLENDRME
Performans testi sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz. Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

12

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 Aydnlatma aracnn tavandan sarkma mesafesine tij boyu denir. Ik aks birimi lmendir. Aydnlatma arac k aksnn tamamn alma yzeyine yneltmez. Aydnlk iddeti alma blmlerine ve yaplan ilere gre tablolardan seilmelidir. Mum doal k kayna deildir.

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirmeyi cevap anahtar ile karlatrarak sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

13

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Bu faaliyet ile standart aydnlatma sembollerinin izimini kavramak, izilmi projeleri okuyabilmek, plan zelliklerini anlayabilmek, proje izim standartlarn ve uygulama standartlarn bilmek; Aydnlatma, Priz ve Zayf Akm Tesisat Projesini izebilmek.

ARATIRMA
Aydnlatma projeleri izerken yaplabilecek olas hatalar nelerdir? tesisat ve proje ynetmeliklerini tarayarak arkadalarnzla paylanz. Tartnz. Bu faaliyet srasnda piyasada izim yapan bir izim brosunu geziniz.

2. PROJE ZME
2.1. Aydnlatma, Priz, Zayf Akm Sembolleri izimi
Projelerde EMO tarafndan belirlenen semboller kullanlacaktr. Liste d sembol kullanldnda mutlaka aklama listesi verilecektir. Modlnz sonunda bu sembollerden bazlar tablo halinde verilmitir.

14

2.2. izilmi Bir Projenin ncelenmesi

2.2.1. Bodrum Kat Plan
Proje izimi ortamnza piyasada izilmi bir bodrum kat plan getirerek inceleyiniz.

2.2.2. Zemin Kat Plan

ekil 2.1: Zemin kat plan : 1 / 50

15

2.2.3. Normal Kat Plan

ekil 2.2: Normal kat plan :1 / 50

2.3. Mimar Plan zellikleri ve Proje lekleri

Mimari plan, meskenlerde ve i yerlerinde mimari tasarmn ayrntlaryla gsterilmesi eklinde zetlenebilir. Aydnlatma projeleri izilirken mimari planda gsterilen detaylar dikkate alnr. mimari tasarm ve mekanik tesisat yerleimi bizim nasl bir aydnlatma yapacamz ve nerelere enerji datacamz belirler. Mimarlar tarafndan hazrlanm mimari projede slak alanlar, nemli yerler, pencere ve kap yerleri belirtilmitir. Bu faktrler aydnlatma projeleri iin olduka nemlidir. Aydnlatma projeleri mimari proje leklerinde 16

hazrlanr. Ancak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilir veya aklayc detaylar verilebilir. Mimari planlar 0.2 mm rapido kalem ile 1:50 lekte izilir. Projelerde aadaki lekler uygulanr. a) Vaziyet Planlar : 1/1000 b) Kat Planlar : 1/50 c) Ayrntlar : 1/20 Ancak, oturma alan yani kullanm alan 250 m2 den byk olan projelerde mimari lee uyum serbesttir.

2.4. Proje Kapa izimi

PROJE FRMASININ ADI
PROJE SORUMLUSU TUS Teknik uygulama sorumlusu

Ad Soyad

Oda No

SMM.no

BT no

Vergi D.

Vergi Sicil no

Sorumluluk mzas

ELEKTRK TESSATI UYGULAMA PROJES

EMO ONAY YAPACAK KURUM

Ad Soyad PROJEY Adresi YAPTIRANIN Vergi Dairesi

ve no

Arsann zellikleri YAPI SAHBNN L Ad Soyad Adresi

Vergi Dairesi ve no

le/Belediye Adresi Yapnn zellikleri

Pafta no

Ada no

Parsel no

Yapnn Snf

Bamsz Yapm sresi Toplam kat blm says Ay says

Toplam alan m2

Yapnn kullanma amac

Eski toplam g W

Yeni eklenen g W

Toplam kurulu g W

izen

izim tarihi

lek

Proje no

Ezamanllk Ezamanl faktr % g W

ekil 2.3: Proje kapa bilgileri

17

Projenin ilk banda yer alan proje kapanda, projenin ierii ile ilgili bilgiler yer alr. Bunlardan balcalar; Proje izen bro ile ilgili bilgiler, Proje sorumlusu ile ilgili bilgiler, Projeyi onaylayacak resmi kurumlar,( TEDA, EMO, TELEKOM, BELEDYE vb..) Projeyi kimin yaptrd ile ilgili bilgiler, Projesi izilen yap sahibine ait bilgiler, Projesi izilen mekann adresi, Projeyi izen olarak adlandrlabilir.

2.5. Vaziyet Plan zellikleri ve izimi

Vaziyet plan 1: 1000 leinde izilir ve yaplan projenin en yakn yol sokak ve caddedeki elektrik direi ve binaya olan uzaklnn izilerek gsterildii, ileride basit hesaplarda kullanacamz lleri veren bilgileri iermektedir. Bu ller, projesi izilen yapnn ana kolon hattndan enerji alnacak diree olan uzakl ve hesaplama sonucu kullanlacak kablo zelliini ierir. Vaziyet plan bilgileri kolon emasnda kullanlacaktr. Pratikte vaziyet plan bazen izilmemekle birlikte genellikle projesi izilen yap ile enerji alnacak elektrik direi aras mesafe 30 metre alnmaktadr ve hesaplamalar bu l zeriden yaplmaktadr. Elektrik iletmesi yerleimdeki hangi hattan enerji vereceini izilen vaziyet planndan belirler. Birden ok abonenin projede yer almas durumunda, bir baka deyile oklu abonelerde numarataj krokisi eklenmelidir.
10m
103. cad.

25m

TEDA

eme sokak

5m

ekil 2.4: rnek vaziyet plan izimi

Bina ana beslenme hattnn kesiti ve cinsi, yaklak uzunluu, beslenecei direk numaras gibi bilgiler projede belirtilecektir.

18

2.6. Proje iziminde Uyulacak Kurallar

Sevgili renci. Aydnlatma projelerinin nasl izilecei, nelere dikkat edilecei ve uyulacak kurallar ynetmeliklerle ve kesin anlatmla belirlenmitir. Aaya baz kurallar zet olarak verilmitir. Detayl bilgileri izim ortamna getirerek snfta tartnz. Elektrik ve elektronik i tesisat uygulama projeleri, yrrlkte bulunan kanun, ynetmelik ve EMO proje standartlarna uygun olarak hazrlanacaktr. Projeler, imar ynetmeliine uygun onaya sunulacak, mimari proje leklerinde hazrlanacak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilecek veya aklayc detaylar verilecektir. Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akm kolon hatlar 0.6 mm, linyeler 0.4 - 0.5 mm, zayf akm hatlar 0.2 - 0.3 mm, kalnlkta izgi ile izilecek, eer Autocad, MS Visio, Corel Draw gibi izim programlaryla izim yaplmam ise btn sembol ve yazlarda ablon kullanlacaktr. Kat planlarnda, birbirinin ayn olan katlar iin tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat giri katn ayns olsa bile ayr izilecektir. Simetrik blmler tam olarak gsterilecektir. Kat planlar zerinde iletken kesitleri ve saylar ile boru aplar belirtilecektir. Aklamalar ksmnda standart boru aplar ve iinden geebilecek iletken kesitlerinin belirtilmesi durumunda, ayrca boru aplarnn belirtilmesine gerek yoktur.

2.7. Elektrik projeleri uygulama standartlar

Trkiyede proje izim ve uygulama standartlarn Trkiye Mimarlar ve Mhendisler Odalar birliine bal Elektrik Mhendisleri Odas belirleyerek elektrik, elektronik ve bilgisayar projeleri uygulama standartlarn aadaki ekilde dzenlemitir. izeceiniz projelerde bu maddeleri dikkate almalsnz. Projelerde kullanlan tm elemanlarn yerleri tam olarak belirtilecek ve en azndan aadaki standartlara uyulacaktr; a) Anahtarlar, 110 cm yukarda, b) Prizler, zeminden 40 cm yukarda, c) Aplikler, zeminden 190 cm yukarda, d) Tablolar, zeminden 200 cm yukarda, e) Buatlar, zeminden 220 cm yukarda, f) Yukardaki elemanlar, kaplardan 30 cm duvar birleim noktalarndan ve pencerelerden 50 cm uzakta olacaktr.

19

2.8. Mimari Plan zerinde

2.8.1. Anahtar, Priz, Armatrlerin, Tablonun Uygun Yere izimi
Projeler hazrlanrken i mimari tasarma ve mekanik tesisat yerleimi size anahtar, priz, armatrlerin ve tablonun nerelere konulmas gerektii hakknda yol gsterecektir. Genellikle tm kaplar bir duvara kar almaktadr. Anahtarlarn yerleim yeride kaplarn al ynne gre konulmaldr. Armatrn yeri ise aydnlatmann eit ve dzgn olmas prensibine gre genellikle tavann ortalanmas ile bulunur. Tabi ki zel durumlarda ya da istek halinde duvardan da aydnlatma yaplabilir.

ekil 2.5: Anahtar ve armatr yerleimi

ekil 2.6: Anahtar, priz ve armatr yerleimi

Prizleri en ok beyaz eya, televizyon ve mutfak eyas diye adlandrdmz elektrikli ev gereleri iin kullanrz. Priz yerlerini tespit ederken bir ev yaantsn gz nnde bulundurmalsnz. Prizler, gleri itibar ile mutfak blgelerinde daha fazla sayda kullanlrlar. tesisat ynetmeliinde belirtildii gibi, amar makinesi, buzdolab ve bulak makinesi gibi ev aletlerine ayr prizler koymalsnz.

ANTRE
DARE

ekil 2.7: Datm tablosunun yerleimi

20

Datm tablosunun mekan giriine konduu dikkatinizi ekecektir. Bunun nedeni kolon hatlarnn ve sayacn bina girilerinde olmasndandr.

ekil 2.8: rnek bir evin anahtar ve prizlerinin yerleimi

2.8.2. Kolon Hattnn izimi

Yap balant hattndan ana tablolara ve tali tablolara kadar ekilen hatta kolon hatt denir. Kolon hattnda en az 4 mm2 lik iletken kullanlr.

21

Kolon hatlar, dier izimler gibi proje uygulaycsna nemli bilgiler sunmaktadr. Bu bilgilerden bazlar: Kolon hattnda kullanlan iletkenin zellikleri, Kolon hattnda kullanlan kolon sigortasnn zellikleri, Saya hakknda bilgiler, Koruma rleleri hakknda bilgi, Topraklama hatt ve levhas hakknda bilgiler olarak sralayabiliriz.

Aada rnek olarak bir katl mstakil bir daireli tek fazdan beslenen bir evin kolon emas verildi. Bu rnekte verilen bilgileri baka izimlerinizde farkl verilerle yorumlayabilirsiniz. rnek izimdeki verilerin hangi durumlarda deimeleri gerektiini tartnz.

ANA KOLON
Ana Kolon

KOLON LNYE SORT

Kolon Linye Sorti

ekil 2.9: Bir katl, bir fazdan beslenen bir dairenin kolon hatt emas

22

ekil 2.10: Bir rnek kolon emas

2.8.3. Priz Linyelerinin izimi

Datm tablosundan, prizin baland buvata kadar izilen hattr. Priz linyelerinde ve priz sortilerinde enaz 2,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr. Priz linyelerinde her izilen linyeye bir numara verilir. Bylece hangi sigorta ile ilikilendirildii kolayca takip edilir. Btn prizler, toprak hatl olmak zorundadr. Banyolarda en az iki (amar makinesi ve elektrikli ofben gcne uygun), mutfakta ise en az bamsz priz linyesi (bulak makinesi, elektrikli frn ve elektrikli su stcs gcne uygun) olacaktr. Prizlerin kullanma amac ve gleri belirtilecek, kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok yedi priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y gemeyecektir.

23

ekil 2.11: rnek olarak bir daireye priz linyelerinin yerletirilmesi.

2.8.4. Aydnlatma Linyelerinin izimi

Datm tablosundan, son aydnlatma armatrnn baland buvata kadar ekilen hatta aydnlatma linyesi ad verilir. Aydnlatma linyelerinde enaz 2,5 mm2 lik bakr iletken ve aydnlatma sortilerinde de enaz 1,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr. Priz linyelerinde olduu gibi her izilen aydnlatma linyesine bir numara verilir.

ekil 2.12: Aydnlatma linyelerinin yerletirilmesi

24

2.8.5. Priz ve Aydnlatma Sortilerinin izimi

Son datm buvatndan prize veya aydnlatma armatrne, alcya kadar ekilen hatta sorti ad verilir. Priz sortilerinde en az 2,5 mm2 lik bakr iletken, aydnlatma sortilerinde de en az 1,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr.

2.8.6. Zayf Akm Hatlarnn izimi

Telefon tesisat projeleri, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat edilecektir; 39. Bina giriine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve % 20 yedek hat balantsna uygun Bina Telefon Datm Kutusu (BTDK) konulacaktr. BTDK ile d telefon balants iin bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr. Konutlarda en az iki, iyerlerinde en az adet telefon sortisi olacaktr. Kat Telefon Datm Kutusu (KTDK) ile BTDK arasna ekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi saysnn % 20 fazlas kapasitede olacaktr. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi saysndan % 20 fazla telefon sortisi balantsna uygun olacaktr. Dier zayf akm projeleri yaplrken, ilgili ulusal (varsa) ve uluslararas standartlara uyulacaktr.

2.8.7. Projedeki Gerekli Yazlarn Yazlmas

Projede yazlacak tm yazlarn ya bilgisayar programlaryla ya da ablonla yazlmas gerektiini bu modl ierisinde vurguladk. Projede her kullanlan izim, resim, sembol vb. nesnelerin mutlaka aklamas olmaldr. tesisleri ve uygulama ynetmeliklerini bir kez daha okumalsnz.

2.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Yap ii TV / R Tesisat projeleri, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Tesisat Ynetmelii ne uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat edilecektir; a) Tesisat bamsz abonelendirmeye uygun olarak, her konuta bamsz hat dnlerek projelendirilecektir. Her konutta en az bir TV / R prizi olacaktr. Konut iinde birden fazla TV / R prizi olmas durumunda, konut iinde datc (tapoff) kullanlacaktr. Bina giriinde TT 'nin balant yapmas iin, Bina Kablo TV Balant Kutusu konulacaktr. Bu kutu ile d Kablo TV balants iin, bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr. Bu kutu, binadaki toplam abonelere yetecek sayda ka ve % 20 yedek kapasiteye sahip olacaktr. b) ok aboneli ve ok katl binalarda, bina ana giriindeki datm kutusu dnda katlarda da ayn zellikte ara datm kutular kullanlacaktr. 25

2.10. Bayndrlk Bakanl Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi

Bu artnameyi izim ortamnza getirerek aydnlatma projeleri ile ilgili ksmlar bir dosya halinde klasrnze koyunuz, gerekli hallerde yararlanacaksnz.

2.11. Fen Adamlar Ynetmelii

Resmi makamlarca elektrikle ilgili fen adamlar 3 gruba ayrlmlardr. Her grubun yetki ve sorumluluklar vardr. En az lise ve dengi mesleki ve teknik renim grenler ve ustalk belgesine sahip olanlar 3. grup fen adam stats alrlar. Buna dayanarak kurulu gc 16 kWa kadar olan plan ve projelere imza atabileceksiniz. Bu modl boyunca kendi yetki ve sorumluluklarn reneceksiniz.

2.11.1. Fen Adamlarnn Gruplandrlmas

Elektrik ile ilgili fen adamlar, grdkleri mesleki ve teknik renim seviyelerine gre aadaki gruplara ayrlrlar: 1. Grup En az 3 veya 4 yl yksek teknik renim grenler. 2. Grup En az 2 yllk yksek teknik renim grenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yl mesleki ve teknik renim grenler. 3. Grup En az lise dengi mesleki ve teknik renim grenler, lise mezunu olup bir renim yl sreyle Bakanlklarn am olduu kurslar baar ile tamamlam olanlar ile 3308 sayl raklk ve Mesleki Eitimi Kanunu nun ngrd eitim sonucu ustalk belgesi alanlar. Kendileri tarafndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli ilerin tamamlanmas, ilerinde yetkilidirler.
tesisat plan, proje hazrlanmas ve imza ileri 50 KW 30 KW 16 KW

GRUP 1.Grup: 2.Grup: 3.Grup

Elektrik i tesisi uygulama ileri 150 KW 400 V 125 KW 400 V 75 KW 400 V

letme ve bakm ileri 1500 KW 35KV 1000 KW 35 KV 500 KW 400V

Muayene ve kabul ileri Tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli iler.

Tablo 2.1: Fen adamlarnn proje, uygulama ve bakm gleri st snrlar

26

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aydnlatma, priz ve zayf akm tesisat projesini izmek Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar
Aydnlatma, priz, zayf akm sembollerini iziniz. Proje kapan iziniz. Vaziyet plann iziniz. Elektrik i tesisleri ynetmeliinin bu faaliyetle ilgili maddelerini inceleyiniz. Mimari plan zerinde tablo, anahtar,priz,ev aletleri ve aydnlatma armatr yerlerini iaretleyiniz.

neriler
Modl sonundaki inceleyiniz. sembolleri

Planl olunuz. Dzenli olunuz. Sabrl olunuz. Titiz olunuz. Meslei ile ilgili etik deerlere sahip olunuz.

Mimari plan zerinde zayf elemanlar yerlerini iaretleyiniz.

akm

Kolon hattn iziniz. Linye hatlarn iziniz. Sorti hatlarn iziniz. Zayf akm hatlarn iziniz. Proje zerindeki gerekli yazlar yaznz.

27

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Uygulama Faaliyetinde yapm olduunuz almay kendiniz ya da arkadanzla deierek deerlendirme leine gore deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Gerekli sembollerin anlamlarn biliyorum ve izebiliyorum. Bir aydnlatma projesini okuyabiliyorum. Proje kapanda hangi bilgilerin olmas gerektiini biliyorum. lek kavramn anladm. Projelerde kullanacam lekleri biliyorum. Projede geen ksaltmalarn anlamlarn biliyorum. Kolon,linye ve sorti hatlarna yazlacak iletken kesitlerini biliyorum. Rapido kalemlerin nasl temizleneceini biliyorum. Rapido kalemlerin zelliklerini ve nasl kullanacam, hangi izimde hangi kalemi kullanacam biliyorum. Projede slak alanlar, kolonlar ve bacalar tespit edebiliyorum. Bu durumda nelere dikkat edeceimi biliyorum. Aydnlatma armatrlerinin nerelere konacan biliyorum. Bir mekann priz ihtiyalarn ve prizlerin nerelere konulacan biliyorum. Bu renme faaliyeti ile ilgili i tesisat ynetmeliini inceledim. lgili maddeleri biliyorum. Kurulu g ve talep g kavramlarn biliyorum. Fen adam olarak kendi yetki ve sorumluluklarmn ne olacan biliyorum. Meslek rgtleri hakknda bilgim var.

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz. 28

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Kolon emasn izmek, gerilim dm ve maliyet hesabn yapmak.

ARATIRMA
Gerilim dm, bu faaliyette verilen deerler snrn am olsa ne gibi etkileri olurdu ? Aratrnz.

3. KOLON EMASI
3.1. Kolon emas
3.1.1. Tanm
Aydnlatma projelerinde bina balant kutusu ile dairelerdeki ikincil tablolara ( sigorta kutusu) kadar olan tm devre elemanlarn izildii emadr. Bu emada saya, sigorta, kaak akm rlesi, koruma rlesi, pako alter gibi devre elemanlarnn akmlar belirtilir. Ana kolon, kolon hatt kesitleri, gerilim dm hesaplarndan sonra ema zerine yazlr. Ayrca topraklama hatt ve levhasnn zellikleri de bu emada gsterilir.

3.1.2. Kolon emas izimi

Kolon emas, mimari kat saysna uygun olarak izilir, tablolarn isimleri, gleri, sigorta ve alter anma deerleri, ana tablodan itibaren kolon hatt uzunluu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bal olduu ve saya anma akmlar belirtilir.

29

3.1.2.1. Kuvvetli Akm Kolon emas

ekil 3.1: rnek bir kolon hatt emas

3.1.2.2. Tek Hat emas

ekil 3.2: rnek bir tek hat emas

30

3.1.2.3. Merdiven Otomatii Kolon emas

ekil 3.3: rnek bir merdiven otomatii kolon emas

3.1.2.4. Telefon Kolon emas Telefon kolon hatt izimi yaplrken yerel TELEKOM Standartlarna uyulmaldr.

ekil 3.4: rnek telefon kolon hatt emas

31

3.1.2.5. Televizyon Kolon emas

ekil 3.5: rnek bir televizyon kolon hatt emas

3.1.2.6. Zayf Akm Kolon emas

ekil 3.6: rnek bir zayf akm kolon emas

32

3.2. Tablo Ykleme ve Faz Datm Cetvelini Hazrlamak

Tablo ykleme ve faz datm cetveli izilen aydnlatma projesinin bir zetidir. Tablolarn ykleme cetvelleri, yklerin zelliklerini, sorti cins ve saylarn, linye glerini, sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli dier bilgileri kapsar. Ykleme cetvelinde; hangi tabloya ka linye balanmtr? Hangi numaral linye k linyesidir? Hangi numaral linye priz linyesidir? Hangi linyede ka adet sorti bulunur? Hangi linyede ka watt g datlmtr gibi sorularn cevabn bulabilirsiniz. Elektrik datm sistemlerinde fazlar aras yk dengeli datlmaz ise datm hatlarnda ve trafolarda sorunlar yaanr. Bu nedenle TEDA fazlar aras yk dengeli datmanz istemektedir. Bu durum yerel trafolarmzn yklenmesini ve yk dalmn ok ilgilendirmektedir. Ykleme cetvelinde bu faz dalmn gstermek zorundasnz Doru faz datm; mahallemizde, yremizde ve ehrimizdeki besleme trafolarnn salkl almasn salayacaktr. Yani, fazlara eit ya da yaklak oranlarda g datm yapmalsnz. G hesaplamas yaparken kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok yedi priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y gemeyecektir. Elektrik aydnlatma projeleri yaplrken, sistemin toplam gcnn belirlenmesi gerekir ve bu gce Kurulu G denir. Fakat sisteme bal olan btn tketiciler ayn anda almazlar. Ayn anda almas muhtemel olan tketicilerin sistemden ekecei gce ise Talep Gc denir. Talep edilen gcn kurulu gce oran ise e zamanllk (talep) faktrn verir. Yani e zamanllk faktr gcn yzde kann ayn anda sistemden ekilebileceini gsterir. E zamanllk (Talep) faktr = Talep Gc / Kurulu G Elektrik aydnlatma projeleri e zamanllk faktr gz nne alnarak yaplr. Hesaplar yaplrken, e zamanllk faktr yardmyla bulunan talep gc dikkate alnr. Bylece kullanlmayan enerji iin masraf yaplmam ve gereksiz byklkte malzeme kullanlmam olur. Eer kurulu g dikkate alnsayd, kullanacamz iletkenlerin aplar ve malzemelerin kapasiteleri artacak, benzer ekilde transformatrn boyutu byyecek, dolaysyla maliyeti artacaktr.
SGORTA CNS IIK PRZ AMP. SORT FAZ GLER
AIKLAMALAR

TABL O ADI

LNYE NO

T RST

TABLO GC

1 2 3 KT1A 4 5 6 7 4 1 10 16 AOS AOS 120

2500

Salon,hol ayd. amar mak.

Tablo 3.1: rnek tablo ykleme cetveli

33

Tablo 3.1de ii tam olarak doldurulmam bir ykleme cetveli verilmitir. 7 linyeli bu KT1A tablosunda nelerin yazlaca aka bellidir. Hangi linyede ka priz, ka k sortisi, bu k ve priz linyelerine kullanlacak sigorta zellikleri, hangi faza balanaca ve linye ile beslenen alc zellikleri belirtilmelidir. rnek tablomuzda 4 ve 5. linyeleri okuyalm. 4 numaral linyede 4 adet k sortisi bulunuyor ve 10 amperlik anahtarl otomatik sigorta kullanlm, bu sortiler salon ve hol aydnlatmasn salamakta ve S fazndan besleniyor. 5 numaral linyemizde de 1 adet priz linyesi, 16 amperlik anahtarl otomatik sigorta ile korunmu ve amar makinesi iin kullanlyor ve S fazndan besleniyor diyebiliriz. Faz gleri toplanarak tablo gc hanesine yazlacaktr.

3.3. Gerilim Dm ve Akm Kontrol

3.3.1. Gerilim Dm Yaplacak Hat Seimi
Yaplan projelerde ana kolon, kolon ve linye hatlarnda kullanlan iletken kesitlerinin uygun olup olmad gerilim dm kontrol ile belirlenir. Bu amala tm aydnlatma projelerinde en uzun ve en gl linyeler iin iletken kesitin uygunluu belirlenir. amar makinesi ve buzdolab gibi cihazlar i tesisat ynetmeliine gre ayr linye ile besleneceinden, genellikle gerilim dm hesaplamalarnda bu linyeler dikkate alnr. Blm 3.3.2 de en uzun ve en gl bir hat tasarlanarak, hesaplamalara rnekleme oluturulmu idi. Gerilim dm ve akm kontrol bu ekil zerindeki rnek alnan verilerden yaplacaktr. Madde 32. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en ykl linye hatt iin gerilim dm hesab yaplacaktr. letken kesitleri, ayrca akma gre kontrol edilecektir. Ana besleme hatt ve kolon hatlar iin, talep faktrleri dikkate alnacak ve gerilim dm talep faktrne gre hesaplanacaktr.

3.3.2. Gerilim Dmnde Kullanlan Formller

L =mesafe(m) k =bakr iin sbt. P =g ( watt ) S =kesit (mm2) U= gerilim (volt)

ekil.3.7: Gerilim dm ve akm kontrol iin kullanlacak rnek tek hat emas

34

% e1 + % e2 + % e3 + ..... + % en =

200 .L.P k .S .U 2

Gerilim dm iin genel forml

Ana kolon 380 V ile beslendii iin; %e1 =

100.L.P k .S .U 2

Kolon ve Linyeler 220 V ile beslendii iin de formlmz%e1 + %e 2 = ; k .S .U 2 eklinde yazlr.

200 .L.P

%e1 = 100*15*10072 / (56*6*3802) = 0.3 < 3 olduundan kullanlan kesit uygundur. %e2 + %e3 = 200*6*5436 / (56*6*2202) + 200*2500*8 / (56*2.5*2202) = 0.4+0.6=1 1< 1.5 olduundan kullanlan kesit uygundur.

3.3.3. Gerilim Dm Snrlar

Gerilim dm snr kullandmz kablo kesiti ve linyenin uzunluu ile ilgilidir. Besleme ve aydnlatma devrelerinde 220 volt iin izin verilen % gerilim dm, alma geriliminin % 1,5 i dir. 380 volt belseme yapmsak, izin verilen % gerilim dm, alma geriliminin % 3 dr. Hesap deerlerimiz sonucunda bu deer aralnn stnde bir deer bulunduysa kablo kesiti artrlmaldr.

3.3.4. Kablolarn Tayaca Akm Kapasite Tablolar

Kablolarn akm tama kapasiteleri, kablolarn imalat ekli ve kullanlacaklar ortama gre gruba ayrlmlardr. Yapacamz akm kontrollerinde kullandmz iletken kesitlerini bu tabloya gre seeceiz.

35

Kesit S= mm2 0,75 1 1,5 2,5 4 6 10 16 25 35 50 70 95 120 150 185 240 300 400 500

1.Grup A 12 16 21 27 35 48 65 88 110 140 175 210 250 -

2.Grup 3.Grup A A 13 16 20 27 36 47 65 87 115 143 178 220 265 310 355 405 480 555 16 20 25 34 45 57 78 104 137 168 210 260 310 365 415 475 560 645 770 880

1.GRUP: Boru iinde ekilmi bir yada birden fazla damarl iletken. 2. GRUP: Termoplastik klfl, borulu, plastik yaltkanl yass ve hareket ettirilebilen gibi ok damarl iletkenler. 3.GRUP: Havada ak olarak kullanlan, balama tesisleri ve datm tablolarnda kullanlan bir damarl iletkenler.

Tablo 3.2: Yaltlm bakr iletkenlerin 25 oC ye kadar ortam scaklklarnda srekli tayabilecekleri yk akmlar.

3.3.5. Akm Kontrol Hesab

Akm kontrol hesab ana kolon ve kolon hatlarnda kullanlan kablolarn akm tama kapasitelerinin test edilmesidir. Bir anlamda kullanlan iletken kesitinin uygunluunun onaylanmasdr. Hesaplama; besleme geriliminin 2 Faz ve ya 3 faz olmasna gre yaplr. Faz adedine gre formller ; 3 Faz iin,

I=

P 3.U .Cos

2 Faz iin ise yazlr.

I =

P U

ekil 3.8: Gerilim dm ve akm kontrol iin kullanlacak rnek tek hat emas

36

ekil 3.8 deki verileri kullanrsak; AT Akm kontrol (3 faz ): 10072 / (1.73*380*0.8) = 19A KT1A Akm kontrol (2 faz): 5436 / 220 = 24.7A

3.3.6. Seilen Kablonun Uygunluunun Kontrol

Yaplan hesaplamalar sonucu kablolarn akm tama kapasitelerine Tablo 3.2den baklarak, seilen kablonun uygun olup olmad tespit edilir. Uygun deilse kesit artrmna gidilerek mutlaka uygun duruma getirilir. Aydnlatma projemize de yaptmz hesaplamalarla birlikte kullanlan iletken kesiti uygundur ibaresi yazlmaldr. 19A < 47A uygundur. 24.7A < 47A uygundur. 4*6 mm2 NYM kablonun en fazla ekebilecei akm kapasitesi Tablo : 3.2 den 47A olduundan kullanlan iletken kesiti uygundur.

3.4. Maliyet Hesab (Keif zeti Yapma)

izdiimiz aydnlatma projesinin uygulandn dnrsek, projemizde yer alan her izimin, her elemann, her iiliin bir maliyeti olacaktr. izdiiniz projeyi hangi fen adam okursa okusun ok az farkllkla maliyet hesab ayn kacaktr. Maliyet hesab bir tesiste kullanlacak malzemelerin ve bunlarn yerine montaj iin alnacak bedellerin belirlenerek, bu tesisin hangi maliyete bitirileceinin saptanmasdr. Bayndrlk ve skan Bakanl, her yla ait, o yln banda birim fiyat listesi yaynlamaktadr. Poz numaras adnda tm ilerin tanmlar kesin dille yaplmtr. rnein; veaviyen tesisatnn karlnda yaplacak i tanmlanarak malzemeli veya iilik bedeli numaralandrlarak o yla ait maliyeti belirlenmitir. Tm resmi ilerde bu birim fiyat zerinden ilem yaplmaktadr. Bu birim fiyatlarda elektrik - elektronik bilgisayar projelerinde izimini yaptnz her bir iin karl mutlaka yer almaktadr. Resmi olmayan ilerde ise; gnn piyasa koullar maliyet hesabn belirlemektedir. O gn; kablonun, iiliin, prizin, anahtarn, armatrn, sayacn vb. fiyatlarna gre maliyet hesaplanr. Bu ilemler iin bir tablo dzenlenir. Bu tablolar edininiz.

37

3.5. Formlar ve artnameleri Hazrlama

Hazrlanan tesisat projelerinin kontrol, onay ve denetimi iin gerekli kurumlara verilmesi iin baz formlar dzenlenir. Bunlar; Proje onay iin dileke Abone olmak iin dileke e balama bildirimi i bitirme bildirimi Teknik uygulama sorumluluk belgesi Maliye bilgi formu olarak saylabilir. Bu formlar temin ederek doldurmasn reniniz.

in yapmnda uyulmas gereken kurallarn, zelliklerin yazl bildirimi artnamedir. artnameler teknik ve zel olarak iki biimde hazrlanr. Teknik artname Tesisat Ynetmelii erevesinde yazlr. rnein Buatlarda drtden fazla boru girii olmayacaktr gibi. zel artnamede ii yapan ile i veren arasnda yaplan yazl belgedir. in sresi, demelerin zaman, zel tesisat veya aydnlatma istekleri bu artnameye yazlr. zel artnamelerde daha nelerin alabileceini derste tartnz.

38

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Kolon emasn izmek,gerilim dm ve maliyet hesabn yapmak. Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar
Kuvvetli akm kolon emasn iziniz. Tek hat emasn iziniz. Merdiven otomatii kolon emasn iziniz. Telefon kolon emasn iziniz. Televizyon anteni kolon emasn iziniz. Zayf akm kolon emasn iziniz. Gerilim dm ve akm kontrol hesabn yapnz.

neriler
alma ortamnz gzden geiriniz

Planl olunuz. Dzenli olunuz. Sabrl olunuz. Titiz olma Meslei ile ilgili etik deerlere sahip olunuz.

Ykleme cetvelini hazrlaynz. Malzeme listesini oluturunuz. zel artname hazrlaynz. Gerekli formlarn nasl doldurulacan reniniz. Maliyet hesabn hazrlaynz.

39

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Bu renme faaliyetini bitirdiniz. Aadaki ltler faaliyet ierisinde olas renmeleri ieriyor. Size olumlu gelen cmle sonuna + ve olumsuz gelen cmle sonuna da - iaretini koyunuz.

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Sigorta anma deerlerini biliyorum Kablo eitlerini ve sembollerini biliyorum. NYY, NYA, NV-b, NYM ne anlama geliyor? Biliyorum. Regleti nereye koyacam biliyorum. TV kablosunun koaksial olmas gerekiyor. Faz datmnn nemini anlatabiliyorum. Priz linyelerine en fazla 7 priz balanabilir. Gerilim dm hesab iin kolon hattn ve en uzun en ykl linyeyi seebiliyorum. Gerilim dm kontrol ayn zamanda kullanlan kablonun kesitinin uygunluunun kontroldr. Maliyet hesab yaparken Bayndrlk Bakanlnn hazrlad poz numaralarn anlayp rneklendirebiliyorum. Malzeme listesini karabiliyorum. Projemdeki poz numaralarnn dkmn yapabiliyorum Projemdeki poz numaralarnn maliyetini karabiliyorum Telefon hatt iin yerel kurallar aratrdm.

Evet Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

40

RENME FAALYET-4 RENME FAALYET-4

AMA
Aydnlatma tablolar izimini yapmak

ARATIRMA
Aydnlatma Aratrnz. tablolar izimi yaplrken olabilecekler hatalar nelerdir?

4. AYDINLATMA TABLOLARI
4.1. Aydnlatma Tablolar
4.1.1. Tanm
Aydnlatmada kullanlan sigorta, alter, saya, zil gibi kontrol ve kumanda cihazlarnn toz, nem ve mekanik zorlamalardan korunmas iin tasarlanan panolardr.

4.1.2. izilmi Tablolarn ncelenmesi

Bir izim firmasndan alacanz izilmi bir tablo resimlerini inceleyiniz.

4.1.3. Tablo iziminde Dikkat Edilecek Hususlar

Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla kodlandrlacaktr. Tablo izimlerinde detayl ller verilmeli gmme ( etanj) veya sva st olduu belirtilmelidir.

4.1.4. Kat Tablosu izimi

Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla kodlandrlacaktr.

41

4.1.5. Saya Tablosu izimi

ekil 4.1: Saya tablosu rnei

4.1.6. Tablolarla lgili Ynetmelik ve artnameler

Tablolarla ilgili Tesisat Ynetmeliine baknz.

42

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aydnlatma tablolar izimini yapmak Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar
tesisler ynetmeliinde tablolarla ilgili maddeleri inceleyiniz.

neriler
Planl olunuz. Dzenli olunuz. Sabrl olunuz. Titiz olunuz. Meslei ile ilgili etik deerlere sahip olunuz.

izilmi tablolar inceleyiniz. Aydnlatma tablosu izimini yapnz.

43

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 izilmi tablolar okuyabiliyorum. Tablolardaki elemanlarn akm zelliklerini okuyabiliyorum. Tablo iziminde uygun ablon kullanabiliyorum. Linye saylarn tablodan bulabiliyorum.

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz faaliyeti tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizle iletiime geerek tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise modl deerlendirmeye geiniz.

44

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Aydnlatma projesi iin aydnlatma hesabn yaptnz m? lleri verilen her mekann aydnlatma hesabn yapabilir misiniz? Linye ve sortileri izebiliyor musunuz? Kolon emas izebiliyor musunuz? Yaplm rnek aydnlatma projesini incelediniz mi? Daha nceki aldnz modllerden yararlandnz m? Ykleme cetveli oluturabiliyor musunuz? Gerilim dm ve akm kontrolu yapabiliyor musunuz? Zayf akm kolon emalarn izebiliyor musunuz? Gerekli formlar biliyor musunuz? Maliyet hesabn yapabiliyor musunuz?

Evet

Hayr

Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Hayr cevaplarnz ounlukta ise modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr.

45

PERFORMANS DEERLENDRME
Elektrik aydnlatma projesi modl, faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi deerlendirmek iin retmeninizin uygulayaca lei doldurunuz. Deerlendirme ltlerini retmeniniz belirleyecektir. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz. Balama saati : . : Bitirme saati : . Sre : ... dk

rencinin Ad Soyad Numaras :

AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar rencide gzlemlediyseniz EVET stununa, gzlemleyemediyseniz HAYIR ksmna X iareti koyun

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Evet

Hayr

ayet btn sorulara doru cevap verdiyseniz modl tamamladnz, tebrik ederiz. Bir sonraki modle geiniz.

46

EK-1.TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI ELEKTRK, ELEKTRONK VE BLGSAYAR PROJELER UYGULAMA STANDARTLARI
1. Elektrik ve elektronik i tesisat uygulama projeleri, yrrlkte bulunan kanun, ynetmelik ve EMO proje standartlarna uygun olarak hazrlanacaktr. 2. Projelerde kullanlacak tm malzemelerin zorunlu standartlara uygun olaca ve uygulama projelerinin yapmnda; a) Bayndrlk ve skan Bakanl Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri artnamesi, b) Elektrik Tesisleri Ynetmelii, c) Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii, d) Asansr Ynetmelii, e) Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii, f) Bayndrlk ve skan Bakanl Elektrik Mhendislii Proje Dzenleme Esaslar, g) TEDA Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii, h) EMO Transformatr Merkezleri Yapmnda Dikkat Edilecek Esaslar, i) Anma Gerilimleri 1 kV.'un zerinde Olan Kuvvetli Akm Tesislerinin Kurulmas iin Ynetmelik, j) Elektrik Datm Tesisleri Genel Teknik artnamesi, k) Elektrik Tesisleri Kabul Ynetmelii, l) Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii, m) TSE Paratoner Ynetmelii, n) TSE Yangn Ynetmelii, o) EMO Yksek Yaplar Ynetmelii, p) EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Datm Tesisat Ynetmelii, q) Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi, r) Dier zel Sistemlere ilikin ulusal ve uluslararas standartlara uyulacaktr. 3. Projeler, imar ynetmeliine uygun onaya sunulacak, mimari proje leklerinde hazrlanacak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilecek veya aklayc detaylar verilecektir. 4. Proje lekleri, mimari planlara uygun olacak ve en azndan aadaki leklere uyulacaktr. a) Vaziyet Planlar : 1/1000 b) Kat Planlar : 1/50 c) Ayrntlar : 1/20 5. Projelerde EMO tarafndan belirlenen semboller kullanlacaktr. Liste d sembol kullanldnda mutlaka aklama listesi verilecektir. 6. Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akm kolon hatlar 0.6 mm, linyeler 0.4 - 0.5 mm, zayf akm hatlar 0.2 - 0.3 mm, kalnlkta izgi ile izilecek, eer autocad ile izim yaplmam ise btn yazlarda ablon kullanlacaktr. 7. Kat planlarnda, birbirinin ayn olan katlar iin tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat giri katn ayn olsa bile ayr izilecektir. Simetrik blmler tam olarak gsterilecektir. 8. Kat planlar zerinde iletken kesitleri ve saylar ile boru aplar belirtilecektir. Aklamalar ksmnda standart boru aplar ve iinden geebilecek iletken kesitlerinin belirtilmesi durumunda, ayrca boru aplarnn belirtilmesine gerek yoktur. 9. Betonarme kirilerin yanna zorunlu kalnmadka buat ve ek kutusu konulmayacaktr. 47

10. zellikle baca, kolon, aft ve klk gibi mimari ayrntlar projede belirtilecek, baca ve baca evresinden tesisat geirilmeyecektir. Banyo ve mutfak gibi blmlerdeki yerleim kat planlarnda gsterilmeli ve slak hacimlerde kullanlacak buat ve anahtarlar slak hacim dnda olmaldr. Zorunlu durumlarda, zel szdrmazl salanm buat ve ek kutular kullanlacaktr. 11. Bir buata en ok 4 balant ucu gelebilecek, bu say aldnda kare buat veya ek kutusu konulacaktr. 12. Projelerde kullanlan tm elemanlarn yerleri tam olarak belirtilecek ve en azndan aadaki standartlara uyulacaktr; a) Anahtarlar, 110 cm. yukarda, b) Prizler, zeminden 40 cm. yukarda, c) Aplikler, zeminden 190 cm. yukarda, d) Tablolar, zeminden 200 cm. yukarda, e) Buatlar, zeminden 220 cm. yukarda, f) Yukardaki elemanlar, kaplardan 30 cm, duvar birleim noktalarndan ve pencerelerden 50 cm uzakta olacaktr. 13. Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla kodlandrlacaktr. 14. Projelerde, yatay planlar yannda her sistem iin ayr ayr tek hat emalar verilecektir. 15. Projeler hazrlanrken, i mimari tasarma ve mekanik tesisat yerleimine dikkat edilecektir. 16. Tesisatn ne ekilde yaplaca, mahallin zelliine uygun bir koruma snfnda yaplacaktr. 17. Konut projelerinde, kuvvetli ve zayf akm ayn pafta zerinde gsterilebilir. Ancak kapsaml yaplarda zayf akm ve kuvvetli akm projeleri ayr paftalara izilecektir. 18. Projelerde iletken renk kodlar aadaki ekilde belirtilmek zorundadr; a) fazl sistemlerde; Koruma iletkeni yeil bantl - sar, ntr iletkeni ak mavi, faz iletkenleri TSE Standartlarna uygun olarak R - gri, S - siyah, T - kahverengi seilecektir. b) fazl sistemin devam durumundaki bir fazl sistemde, faz iletkeni gri veya kahverengi seilecektir. c) zel durumlarda ise, kullanlan iletken renkleri tanmlanacaktr. 19. Basit yaplar dndaki 200 m2 den byk yaplarda, yangn ihbar sistemi projelendirilecektir. 20. Kat tablolar giriinde, 30 mA. eik korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr. Ana tabloda ise 300 mA. eik korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr. Kesme kapasitesi imalat snrn at durumlarda, ana tablo ykleri blnerek 300 mA. eik korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr. 21. Saya tablolar, katlarda ayn mahalde ve bir arada olacaktr. Bina genel kullanmna ynelik ayr bir saya ve saya tablosu olacak, ortak amal kullanlan tm tesisat bu tablodan beslenecektir. Projelerde saya panosu detay verilecektir. 22. Bina ana beslenme hattnn kesiti ve cinsi, yaklak uzunluu, beslenecei direk numaras gibi bilgiler projede belirtilecektir. 23. Ortak atl ve birden fazla girii olan binalar bir noktadan beslenecektir. 24. Yap balant hatt kesiti, gerilim dm ve akm younluu kontrol yaplarak tespit edilecektir. Ancak, konutlar iin bu kesit bakr iletken olmas durumunda en az 6 mm2, alminyum iletken olmas durumunda ise en az 10 mm2 olmaldr. 48

25. Aydnlatma ve priz linyeleri ayr ayr olacaktr. Kolon linye hatlar, tablolardan k srasna uygun olarak numaralandrlacak ve uzun hatlarda linye numaralar yanna beslendikleri tablo kodu da yazlacaktr. 26. Aydnlatma ve priz linyeleri ile priz sortileri en az 2.5 mm kesitinde bakr iletkenle tesis edilecektir. Btn prizler, toprak hatl olacaktr. Banyolarda en az iki (amar makinesi ve elektrikli ofben gcne uygun), mutfakta ise en az bamsz priz linyesi (bulak makinas, elektrikli frn ve elektrikli su stcs gcne uygun) olacaktr. Prizlerin kullanma amac ve gleri belirtilecek, kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok yedi priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y geemeyecektir. 27. Projelerde, Proje ve Teknik Uygulama Sorumlusu ve yap ile dier bilgilerin bulunduu kapak, vaziyet plan, semboller listesi, aklamalar, tablo ykleme cetvelleri, gerilim dm-akm ynnden kesitlerin incelenmesi veya aydnlatma hesaplar, tablo almlar, kolon emalar, saya panosu detay, keifler ve gereke raporunu kapsayacaktr. 28. yerleri ve atlyelerde, aydnlatma iin birden fazla floresan kullanlan blmlerde, kamama olaynn en az dzeye indirilmesi iin fazl besleme yaplmaldr. 29. Kompanzasyon yaplmayan tesislerde, gaz dearjl lambalarn (floresan, sodyum ve civa buharl v.b.) kullanlmas durumunda, ampul bana gerekli kapasitede kondansatr paralel balanacak veya kondansatrl balast kullanlacaktr. 30. Lambadan lambaya gei yaplmas durumunda, gerekesi belirtilecek ve uygun klemensle balant salanacaktr. 31. Tablolarn ykleme cetvelleri, yklerin zelliklerini, sorti cins ve saylarn, linye glerini, sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli dier bilgileri kapsayacaktr. 32. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en ykl linye hatt iin gerilim dm hesab yaplacaktr. letken kesitleri, ayrca akma gre kontrol edilecektir. Ana besleme hatt ve kolon hatlar iin, talep faktrleri dikkate alnacak ve gerilim dm talep faktrne gre hesaplanacaktr. 33. Blmlerin zelliklerine ve kullanm amalarna gre aydnlatma hesab yaplacak, enerji tasarrufu asndan da deerlendirilerek armatrlerin cins ve gleri seilerek kat planlar zerinde gsterilecektir. Basit yaplar iin, aydnlatmada en az 12 watt/m esas alnacaktr. 34. Kolon hatlarnn katlar arasndaki ini ve k noktalar, ak olarak belirtilecektir. 35. Kolon emas, mimari kat saysna uygun olarak izilecek; tablolarn isimleri, gleri, sigorta ve alter anma deerleri, ana tablodan itibaren kolon hatt uzunluu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bal olduu ve saya anma akmlar belirtilecektir. 36. Tablolarn giri ve klarnda yk ak ynne gre nce alter, sonra sigorta kullanlacaktr. a) alterlerin hareketli kontaklar, ak durumda ve enerjisiz olacaktr. b) Kat tablolar ana kesicisi, faz - ntr kesmeli olacaktr. c) Kalorifer dairesinde aydnlatma ve kuvvet tesisat tam olarak gsterilecektir. d) Hidrofor motoru, anma gc ve kumanda ekli projede gsterilecektir. 37. Asansr projeleri, Asansr Ynetmeliine uygun olarak hazrlanacaktr. Ancak, kuvvetli akm projelerinde asansrler ve asansr makine daireleri ile ilgili aadaki noktalara dikkat edilecektir; a) Asansr tablosu detay, besleme hatt ve makine dairesi ile kuyu aydnlatmas projede gsterilecektir. b) Makine dairesinde en az bir k sortisi ve bir toprakl priz bulunacak ve bu sortiler mterek tablodan bamsz ekilecek bir linyeden beslenecektir. Asansr besleme hatt 49

kesiti asansrn g ve kapasitesine gre hesaplanacaktr. Bu kesit en az 4 x 6 mm2 olacak ve k mterek tablodan uygun bir alter ile yaplacaktr. Asansr dairesi tesisat etanj olacaktr. Asansr topraklama hatt asansr kumanda panosuna kadar bamsz bir hat olarak ekilecektir. c) Asansr n projeleri; Asansr trafik hesab, kuyu yerleim plan, kuyu dikine kesitleri, asansr makine dairesi plan, asansr motor gc hesab, asansr makine dairesi ve kuyu ii aydnlatmalar, asansr tablosu kolon hatt hesab ile binaya gelecek statik ve dinamik yklere ilikin mukavemet hesaplarn kapsayacaktr. 38. Telefon tesisat projeleri, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat edilecektir; 39. Bina giriine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve % 20 yedek hat balantsna uygun Bina Telefon Datm Kutusu (BTDK) konulacaktr. BTDK ile d telefon balants iin bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr. v Konutlarda en az iki, iyerlerinde en az adet telefon sortisi olacaktr. Kat Telefon Datm Kutusu (KTDK) ile BTDK arasna ekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi saysnn % 20 fazlas kapasitede olacaktr. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi saysndan % 20 fazla telefon sortisi balantsna uygun olacaktr. 40. Yap ii TV / R Tesisat projeleri, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Tesisat Ynetmelii ne uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat edilecektir; a) Tesisat bamsz abonelendirmeye uygun olarak, her konuta bamsz hat dnlerek projelendirilecektir. Her konutta en az bir TV / R prizi olacaktr. Konut iinde birden fazla TV / R prizi olmas durumunda, konut iinde datc (tapoff) kullanlacaktr. Bina giriinde TT 'nin balant yapmas iin, Bina Kablo TV Balant Kutusu konulacaktr. Bu kutu ile d Kablo TV balants iin, bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr. Bu kutu, binadaki toplam abonelere yetecek sayda ka ve % 20 yedek kapasiteye sahip olacaktr. b) ok aboneli ve ok katl binalarda, bina ana giriindeki datm kutusu dnda katlarda da ayn zellikte ara datm kutular kullanlacaktr. 41. Dier zayf akm projeleri yaplrken, ilgili ulusal (varsa) ve uluslararas standartlara uyulacaktr. 42. Bilgisayar ve yazlmla ilgili hizmetler, Bilgisayar Mhendisleri 'nce yrtlecektir. 43. YG projelerinde hazrlanacak dosyalar iinde, aadaki bilgi ve belgeler bulunacaktr; a) Raporlar (ana fihrist, SMM-BT Belgeleri, Enerji zin Yazs, Proje Aklama Yazs), b) Hesaplar (Trafo Gc Hesab, Kompanzasyon Hesab, Ksa Devre Hesab, Kablo ve Bara Kesit Hesab, YG Direk Seim Cetveli, AG Gerilim Dm Hesaplar ve Kablo ve Bara Kesit Hesab, Direk Vektr Diyagramlar Hesab ve/veya izimleri, zel Tip Trafo Binas ise Betonarme Statik Hesab), c) Keifler (YG Keif zeti, Trafo Postas Keif zeti, AG Keif zeti, Kompanzasyon Keif zeti), d) Planlar (Vaziyet Plan, ENH Gzergah Plan, ENH Profili ve Sehim ablonu, YG-AG Tek Hat emas ve ebeke Planlar, Trafo Binas Mimari ve Elektrik Yerleim Planlar), e) Tip Proje ve artnameler (Elektrik Datm Tesisler Genel Teknik artnamesi, Seksiyoner Direi Tip Projesi, Trafo Direi veya Binas Tip Projesi, ENH Tip Projesi, AG-YG Tip Projeleri). 50

44. Generatr Projeleri: Hazrlanacak genaratr projelerinde aadaki bilgi ve belgeler olacaktr; a) Ana fihrist, b) SMM-BT Belgeleri, c) Aklama raporu, d) Generatr g hesab, e) Keifler, f) Vaziyet plan, g) Yerleim plan, h) Kutuplu ema, i) Generatr ve generatre ait imalat firma tarafndan verilen dokmanlar, j) artnameler (Sabit Tip Dizel Alternatr Grubu Malzeme ve Montaj Teknik artnamesi). k) Generatr projeleri hazrlanrken, 02.09.1988 tarih ve 19917 sayl Resmi Gazete 'de yaynlanan "Elektrik Enerjisi mdat Gruplar ve Otoprodktr Tesisleri Ruhsat Ynetmelii" nin ilgili maddelerine uyulacaktr. 45. Projelerde "Tm malzemeler, en az TSE Belgesine sahip olacaktr" ifadesi yazlacak ve projeye aadaki Yasa ve Ynetmeliklere uyulaca ifadesi eklenecektir; a) 66 ve 85 sayl KHK ve 7303 sayl Yasa ile deiik 6235 sayl TMMOB Yasas, b) 3194 sayl mar Yasas, c) 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Yasas, d) 3458 sayl Mhendislik ve Mimarlk Hakkndaki Yasa, e) EMO Tz ve ilgili Ynetmelikler

51

EK-2.UYGULAMA PROJELERN YAPIMINDA NCELENMES GEREKEN ARTNAME VE YNETMELKLER

Bayndrlk ve skan Bakanl Yap leri Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi Elektrik Tesisat Ynetmelii, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii, Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii TEDA Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii Elektrik Datm Tesisleri Genel Teknik artnamesi, Elektrik Tesisleri Kabul Ynetmelii Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii, Yksek Yaplar Ynetmelii, EMO Ortak Anten TV/R ve Kablo TV/R Datm Tesisat Ynetmelii, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi, BAZI KISALTMALAR EMO ETMD TUS BTDK AT DT MOT BKT ZKT NKT1 NKT8 AOS TSE DIN TEDA PDB BT AR EITY EKATY ENH NT TP TR Ko Zi : Elektrik Mhendisleri Odas : Elektrik Tesisat Mhendisleri Dernei : Teknik Uygulama Sorumlusu : Bina Telefon Datm Kutusu : Ana Tablo : Datm Tablosu : Merdiven Otomatii Tablosu : Bodrum Kat Tablosu : Zemin Kat Tablosu : Normal Kat Tablosu 1 : Normal Kat Tablosu 8 : Anahtarl Otomatik Sigorta : Trk Standartlar Enstits : Alman standard : Trkiye Elektrik Datm A. : Potansiyel Denge Baras : Balant Tablosu . Alarm Tablosu : Elektrik Tesisat Ynetmelii : Elektrik Kuvvetli Akm Ynetmelii : Enerji Nakil Hatt : Ntr : Topraklama : Trafo : Korna : Zil

52

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

EMO Yayn ve Kataloglar. nternette Elektrik Aydnlatma Firmalarnn Siteleri.

53

KAYNAKA KAYNAKA
EB Hasan, Hasan CEYLAN, Elektrik Meslek Resmi, Yce yay,2000. EMO web sitesi http://www.emo.org.tr ZKAYA Muzaffer, Aydnlatma Teknii, Birsen Yaynevi, 8. bask, 2000. TRKOULLARI , A.Pamuku, Adm Adm Microsoft Visio Srm,, Arkada Yay. , 2002. KKDODU, M. ener. Prof. Dr.. www.bilesim.com.tr.,ayd.trk milli kom.bk. YILMAZ nsal, Hayati DURMU, Elektrik Tesisat Projesi, nkansa Mat. , 2004. Elektrik, Elektronik Bilgisayar Mhendislii Hizmetleri, EMO, 2005.

54