BAZI POLMER-KL KOMPOZTLERNN METAL TUTMA ZELLKLERNN NCELENMES SEMA ZMERT Yksek Lisans Tezi KMYA ANABLM DALI

ISPARTA 2006

T.C. SLEYMAN DEMREL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS BAZI POLMER-KL KOMPOZTLERNN METAL TUTMA ZELLKLERNN NCELENMES

SEMA ZMERT

YKSEK LSANS TEZ KMYA ANABLM DALI ISPARTA, 2006

Fen Bilimleri Enstits Mdrlne

Bu alma jrimiz tarafndan KMYA ANABLM DALI nda YKSEK LSANS TEZ olarak kabul edilmitir.

Bakan:

ye: ..

ye: ..

ONAY Bu tez . / . / 2006 tarihinde Enstit Ynetim Kurulunca belirlenen yukardaki jri yeleri tarafndan kabul edilmitir.

. / . / 2006 Prof. Dr. idem SAVAKAN Enstit Mdr

NDEKLER NDEKLER................................................................................................................i ZET.............................................................................................................................iii ABSTRACT...................................................................................................................iv TEEKKR....................................................................................................................v SMGELER DZN......................................................................................................vi EKLLER DZN......................................................................................................vii ZELGELER DZN................................................................................................viii 1.GR...........................................................................................................................1 1.1. Akrilonitril.......................................................................................1 1.2. Pomza.4 1.2.1. Su-atk su Artma ve Hava Temizleme Teknolojisinde Pomza Kullanm..........5 1.3. Adsorpsiyon....6 1.3.1. Adsorpsiyon zotermleri......7 1.3.1.1. Freundlich Adsorpsiyon zotermi.7 1.3.1.2. Langmuir Adsorpsiyon zotermi...8 1.3.1.3. BET Adsorpsiyon zotermi.......8 1.4. Ar Metaller......9 1.4.1. Kadmiyum.........10 1.4.2. Bakr......11 1.4.3. Krom......12 1.4.4. inko.13 2. KAYNAK ARATIRMASI....14 2.1. Literatr zetleri.......14 3. MATERYAL VE METOT......19 3.1. Kullanlan Malzemeler.....19 3.1.1. Pomza19 3.1.2. Kullanlan Kimyasal Maddeler..19 3.1.3. Kullanlan Cihazlar....19 3.1.4. Kullanlan Cam Malzemeler......20 3.2. Kullanlan zeltilerin Hazrlanmas...20

ii

3.3. Kompozit Sentezi......20 3.4. Pomza ve Kompozit ile Cu(II), Cr(III), Cr(VI), Cd(II) ve Zn(II) Metallerinin Adsorpsiyon almalar..21 3.4.1. Metal Sorpsiyonuna Deriimin Etkisi21 3.4.2. Metal Sorpsiyonuna pH n Etkisi..22 3.4.3. Metal Sorpsiyonuna Scakln Etkisi22 3.4.4. Metal Sorpsiyonuna Zamann Etkisi..............22 3.4.5. Metal Sorpsiyonuna Adsorban Miktarnn Etkisi......23 3.5. AAS ile allan Dalga Boylar.......23 4. SONULAR VE TARTIMA....24 4.1. Karakterizasyon....24 4.1.1. FT-IR Analizleri....24 4.1.2. X-ray Analizleri.....25 4.1.3. UV Analizleri.....26 4.1.4. SEM Analizleri..27 4.2. Pomza ve Kompozitin Adsorpsiyon Analizleri........28 4.2.1. Metal Adsorpsiyonuna Deriimin Etkisi28 4.2.2. Metal Adsorpsiyonuna Zamann Etkisi.....32 4.2.3. Metal Adsorpsiyonuna pH n Etkisi.34 4.2.4. Metal Adsorpsiyonuna Scakln Etkisi ve Termodinamik Parametrelerin Hesaplanmas........37 4.2.5. Metal Adsorpsiyonuna Adsorban Miktarnn Etkisi..........40 5. SONULAR........42 6. KAYNAKLAR........44 7. EKLER48 EK-148 ZGEM.........50

iii

ZET Baz Polimer-Kil Kompozitlerinin Metal Tutma zelliklerinin ncelenmesi Bu almada, adsorpsiyon yntemiyle sulu zeltilerden ar metallerin

uzaklatrlmas amalanmtr. Bunun iin, pomza ve akrilonitril ile kompoziti kullanlmtr. Kompozit S.D.. Kimya laboratuarnda sentezlenmi ve FT-IR, SEM, X-Ray ve UV ile karakterize edilmitir. Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III), Cr(VI) metalleri iin zeltiler hazrlanmtr. Pomza ve kompozit Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) zeltileri ile muamele edilmi ve metal adsorpsiyonuna pH, scaklk, adsorban miktar, metal deriimi ve zamann etkileri ayr ayr incelenmitir. Ayrca Freundlich ve Langmuir izotermlerinin adsorpsiyon parametreleri (k, n, As, Kb) ve termodinamik parametreler (H ve G0) hesaplanmtr. lmler AAS cihazyla yaplmtr. Sonular pomzann ve poliakrilonitril-pomza kompozitinin adsorban olarak kullanlabileceini gstermitir. Ayrca adsorpsiyona etki eden pH, scaklk, adsorban miktar, metal konsantrasyonu ve zaman parametrelerindeki artn sorpsiyonu artrt grlmtr. Anahtar Kelimeler: Adsorpsiyon, akrilonitril, pomza, kompozit, Freundlich ve Langmuir izotermleri, AAS.

iv

ABSTRACT The Investigation of Metal Sorption Properties of Some Polymer-Clay Composites In this study, it is aimed to take away heavy metals from aqueous solutions using batch adsorption method. For this reason, pumice and its composite with acrylonitrile are used. The composite is synthesized in Suleyman Demirel University Chemistry Laboratory. It is characterized by FT-IR, X-ray, UV and SEM. The solutions for Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III), Cr(VI) metals are prepared. Pumice and composite are treated with these solutions. The effects of pH, temperature, adsorbent dosage, metal concentration and time to metal sorption are investigated. In addition, the adsorption parameters of Freundlich and Langmuir isotherms (k, n, As, Kb) and thermodynamic parameters (H and G0) are calculated. AAS is used for measurements. As a result, pumice and PAN-pumice composite can be use as adsorbents. The sorption increased with the increasing of pH, temperature, adsorbent dosage, metal concentration and time. Key Words: Adsorption, acrylonitrile, pumice, composite, Freundlich and Langmuir isotherms, AAS.

TEEKKR Bu alma, Sleyman Demirel niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Kimya Blm retim yelerinden Yrd. Do. Dr. Mustafa YAVUZ ynetiminde hazrlanarak, S.D.. Fen Bilimleri Enstits ne Yksek Lisans Tezi olarak sunulmutur. almam boyunca yardm ve katklaryla desteklerini esirgemeyen sayn hocalarm Yrd. Do. Dr. Mustafa YAVUZ ve Yrd. Do. Dr. Fethiye GDE ye; S.D.. Bilimsel Aratrma Projeleri Destekleme Dairesine sonsuz teekkrlerimi sunarm. Ayrca lisans eitimimde emei geen tm Seluk niversitesi Eitim Fakltesi retim yelerine; tez almalarmda bana yardmc olan Afyon Kocatepe niversitesi Aratrma ve Uygulama Hastanesi Biyokimya Blm yelerine ve ok deerli enitem Mustafa LAMBA ya teekkr ederim. Hayatmn her aamasnda ilgi ve destekleriyle yanmda olan ok deerli aileme de sonsuz teekkrlerimi sunarm.

vi

SMGELER DZN AAS As C FT-IR k Kb Kd LABSA MMT n PAN R T UV H G

2

Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi Adsorpsiyon kapasitesi (Freundlich izotermi iin) Deriim Fourier Transform-nfrared Adsorpsiyon kapasitesi (Langmuir izotermi iin) Adsorpsiyon enerjisiyle ilgili sabit Dalma katsays Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit Montmorillonite Freundlich denklemi ile ilgili sabit Poliakrilonitril Korelasyon katsays Taramal Elektron Mikroskopu Scaklk Ultraviole Entalpi deiimi Serbest enerji deiimi

SEM

vii

EKLLER DZN

ekil 4.1. Pomza ve kompozitin FT-IR spektrumlar.24 ekil 4.2. Pomza ve kompozitin X-ray spektrumlar..25 ekil 4.3. Pomza ve kompozitin UV-vis spektrumlar...26 ekil 4.4.a. Pomza SEM fotoraf..27 ekil 4.4.b. Kompozit SEM fotoraf.27 ekil 4.5. Metal tutulmasna deriimin etkisi grafikleri..30 ekil 4.6. Metallerin zamana kar adsorpsiyon grafikleri.33 ekil 4.7. Metal iyonlarnn pH a kar dalma katsaylarnn deiim grafikleri..36 ekil 4.8. Metal iyonlarnn scakla kar dalma katsaylarnn deiim grafikleri..39 ekil 4.9. Metallerin sorpsiyonunun adsorban miktarna kar deiimi grafikleri....41 ekil 7.1. Pomza-Zn(II) SEM fotoraf..48 ekil 7.2. Kompozit-Zn(II) SEM fotoraf.48 ekil 7.3. Pomza-Cr(III) SEM fotoraf.48 ekil 7.4. Kompozit-Cr(III) SEM fotoraf48 ekil 7.5. Pomza-Cr(VI) SEM fotoraf.49 ekil 7.6. Kompozit-Cr(VI) SEM fotoraf49 ekil 7.7. Pomza-Cd(II) SEM fotoraf..49 ekil 7.8. Kompozit-Cd(II) SEM fotoraf.49 ekil 7.9. Pomza-Cu(II) SEM fotoraf..........49 ekil 7.10. Kompozit-Cu(II) SEM fotoraf...49

viii

ZELGELER DZN

izelge 3.1. izelge 3.2. izelge 4.1. izelge 4.2. izelge 4.3. izelge 4.4.

Pomza partikllerinin kimyasal bileimi....19 AAS ile allan dalga boylar...23 Pomzann metal iyonlar sorpsiyonunda Freundlich ve Langmuir zoterm parametreleri..29 Kompozitin metal iyonlar sorpsiyonunda Freundlich ve Langmuir zoterm parametreleri..30 Pomza zerinde metal iyonlarnn adsorpsiyonu iin termodinamik parametreler...38 Kompozit zerinde metal iyonlarnn adsorpsiyonu iin termodinamik parametreler38

1. GR Ar metal uzaklatrmada en yaygn metot sodyum hidroksit ya da kalsiyum hidroksit ilave ederek metalleri ktrme ve metal hidroksiti filtrasyonla ayrmadr. Ancak ktrme kolaylna karn metaller ktrme ile tamamen uzaklatrlamamaktadr. Bu yzden adsorpsiyonla ar metallerin uzaklatrlmas daha etkin bir yntemdir. Dier taraftan doada bol miktarda bulunan killerin adsorpsiyon zellii bilinmektedir. Buna ek olarak poliakrilonitril ve poli(hidroksietilmetakrilat) gibi polimerlerin metal tutma zellikleri bir ok almann konusu olmutur. Bu almada, polimer-kil kompoziti hazrlanarak metal adsorpsiyonunun deiimi incelenmitir. Metal tutma zelliklerinin iyi olmas nedeniyle almalarda pomza ve poliakrilonitril kullanlmtr. PAN-pomza kompoziti sentezlenmi ve kompozit FTIR, UV, X-ray ve SEM analizleri ile karakterize edilmitir. eitli sanayi ilemlerinin yol at ar metal ierikli atklarn, pomza ya da kompozit ile uzaklatrlmas amalanmtr. Farkl deriim, pH ve scaklklarda adsorpsiyonun nasl deitii; zaman ve adsorban miktarndaki deimelerin sorpsiyonu nasl etkiledii; ayrca bu yntemin endstriyel alanda uygulanabilirlii aratrlmtr. 1.1. Akrilonitril Akrilonitril baz az bulunur zelliklere ve reaktiviteye sahiptir. Polimer zelliklerinden dolay bir ok ticari uygulama alan vardr. Akrilonitril, ticari alanda ilk kez ortaya kt 1940 ylndan beri U.S.A. da polimer endstrisinin en nemli yap talarndan biri olmutur. Poliakrilonitrilin stn gelen polar yaps, sertlik ve katlk, birok kimyasala ve zcye, gne na, sya ve mikroorganizmaya dayanma, yava yanma ve kmr olma, nitril ayralarna kar reaktivite, belirli polar maddelerle bir arada olabilme, yneltme yetenei, gazlara kar dk geirgenlik dahil olmak zere ona az bulunur ve tannmasn salayan zellikler salamtr.

Poliakrilonitril,

akrilonitril

monomerlerinin

ba-kuyruk

(head-to-tail)

zinciri

eklinde, nitril grubunun bal bulunduu karbon atomu ile dier karbon atomunun srayla ve yakn olarak birbirlerine balanmalar ile meydana gelir. (CHCH2CHCH2CHCH2CHCH2) | | | | CN CN CN CN Poliakrilonitril, sregelen polimerizasyon metodlaryla hem izotaktik Bununla birlikte esasen izotaktik formda elde edilmitir. Nitril gruplarnn bykl ve kuvvetli polaritesi, bunlar evreleri ile interaktif yapmtr. Azottaki tek orbital, hidrojen ba iin olduu gibi elektron alc-verici kompleks oluumlar iin de uygundur. Buna ek olarak nitril l bann orbitallerindeki elektronlar etkileimler iin kullanlabilir. Reinelerin siyanr grubu ile kimyasal etkileimleri kolay olmaktadr ve reineler metal iyonlarna kar iyi adsorbanlardr. Bu da poliakrilonitrilin adsorpsiyon zelliinin iyi olduunu gsterir (Chen ve ark., 2003). Kk paralar halinde poliakrilonitril kullanldnda eitli scaklklarda hem de

sindiotaktik konfigrasyonlarda yaklak olarak eit oranda dzenlenmektedir.

kristalizasyon meydana gelir ve dikdrtgen tek kristaller, ift kristaller, ovaller ve kreseller gibi birok morfolojik, gze arpan zellikteki bymeler gzlenir. Dzensizlik benzer davran gsteren polietilen ovallerindeki gibi deysel olarak dzenlenmitir. Polistiren ince filmi ve doal kauukta olduu gibi atlak benzeri yaplar ya da dzensizlikler arasndaki boluklar, lifiklerle birlemi olarak bulunur. Poliakrilonitril kresellerinin mekanizmas da dier polimerlerle benzerdir. Poliakrilonitril stldnda renk deiimleri meydana gelir; ilk nce sar, daha sonra derece derece krmz, son olarak ta siyah olur. Renk oluum mekanizmasnn, konjuge sistemdeki nitril gruplarnn reaksiyonundan olduu dnlmektedir. Poliakrilonitrilin renk oluumunun ve termal oluum reaksiyonlarnn geni olarak

yeniden incelenmesi yaplmtr. Bozunma reaksiyonlarn drt ana gruba ayrabiliriz: zincir krlmas, apraz-balanma, hidrojenasyon ve halka reaksiyonlar. Akrilonitril homopolimerinin; yksek erime noktas, yksek erime viskozitesi ve zayf termal stabilite birleimlerinden dolay uygulamas azdr. Sentetik liflere kk bir miktar ikinci bir monomer ile stabilitesi, boya kabul edebilirlii ve belirli dier zellikleri gelitirilir. Akrilonitril homopolimerinin fiziksel eksiklikleri akrilonitrilin dier monomerlerle kopolimerizasyonu ile yumuatlm, ayn zamanda akrilonitrilin ender rastlanr ve istenilir zellikleri eitli erime-retimli reinelere eklenmitir. Akrilonitril kopolimerlerinin sertlik, kimyasal dayankllk, erime viskozitesi, stabilite, geirgenlik gibi zellikleri genellikle akrilonitril ieriine gre deiir. Bununla birlikte cams gei scakl beklenmedik bir davran gsterir; belirli hallerde maksimum ve minimum Tg si vardr, rnein; stiren, vinilidin klorid ve metilmetakrilat kopolimerleri iin. Akrilik liflerde ounlukla akrilonitrilin, stiren ile kopolimeri (SAN) ve akrilonitril-stiren-btadien karm (ABS) kullanlr (Karaka, 2000). Akrilik lif endstrisi 1950 ylnda Du Pont tarafndan, elde edilen polimerin life dntrlmesi yani kopolimerizasyon ilemi ve ipliin boyanmas iin gerekli olan DMFA (dimetil formamit) zcnn bulunmasyla birlikte ORLON ile balamtr. Poliakrilonitril, yne benzeyen zellikleri nedeniyle nemli bir sentetik lif hammaddesidir ve zellikle ortalama molekl arl ile karakterize edilir. Doal elyafa alternatif olarak giyim, hal ve battaniye retiminde kullanlmaktadr. Poliakrilonitril ayrca temizlik bezlerinin retiminde, dayankl ambalaj malzemesi yapmnda ve imento retiminde katk maddesi olarak ta kullanlr. Poliakrilonitril kristal parlakla, orta derecede kimyasal dirence ve asit, alkali ve tuzlara kar stn dirence sahip, ileme kolayl olan, UV nlara direnli, iyi vurma ve gerilme direnci olan bir polimerdir. Bu nedenle yukardaki kullanm alanlarnn dnda dekoratif ve yapsal panel, elastomer, yaptrc, lens, aydnlatma

sistemleri, pencere ve glgelik, tabela ve reklam panosu yapmnda da kullanlmaktadr (Atasoy, 2000). 1.2. Pomza Pomza, boluklu, sngerimsi, volkanik olaylar sonucu olumu, fiziksel ve kimyasal etkenlere kar dayankl, gzenekli cams volkanik bir kayatr. Yksek oranda ve birbiriyle balantl olmayan gzenekler ieren, % 50 ye yakn nem suyu bulunduran ve dolaysyla nemi alndnda zgl arl 0,5 g/cm3 e kadar debilen, toz haline getirildiinde olduka sert malzeme zellii kazanan, s ve ses yaltkanlna, uygun basn dayanm ve elastik modle sahip ve zel kimyasal bileimi olan doal bir malzemedir. Asit veya bazik bileimli olabilir. Asidik pomza, yeryznde en yaygn olarak bulunan ve kullanlan trdr. Kayacn ierdii SiO2 oran kayaca andrc bir zellik kazandrmaktadr. Al2O3 bileimi ise atee ve sya yksek dayanm zellii kazandrr. Na2O ve K2O tekstil sanayinde reaksiyon zellikleri veren mineraller olarak bilinmektedir. Pomza ilk olarak Yunanllar ve daha sonra Romallar tarafndan kullanlmtr. Roma duvarlarnn inaatnda, su kanallarnda ve daha pek ok antsal yaptlarda kullanlmtr. Pomza balca inaat, tekstil, tarm, kimya sektrlerinde ve dier endstriyel ve teknolojik alanlarda kullanlmaktadr (Erkoyun, 2005). Pomzann sanayi sektrnde kullanm yerleri aada verilmitir: Kullanm alanlarnn banda andrma sanayi gelmektedir. Olduka hafif ve andrc olarak snflandrlan pomza gerek doal, gerekse doal olmayan madeni eyalar ve yumuak metalleri cilalamakta kullanlr. Boya sanayinde, przl kayalarda ses izole edici duvar boyas imalinde, boya iin astar macunu dzeltmede kullanlr. Kimya sanayinde, kimyasal tayc ve filtrasyon malzemesi olarak kullanlr.

Metal ve plastik sanayinde, temizleme ve cilalama eleman olarak, titreim zellii olan malzemeler yapmnda son ameliye eleman olarak ve elektriksel kaplamada ve de ta basma kalplarn temizlemede kullanlr.

Alam sanayinde, toz ve el sabunu imalinde ve cam temizleme ileminde kullanlr. Cam sanayinde; televizyon tp dzeltmek iin, cam cilalamak iin, kesik cam tamamlama malzemesi olarak kullanlr. Mobilya sanayinde; cilalamak iin ve resim erevelerine motif vermek iin kullanlr. Elektronik sanayinde; devre plaketlerini temizlemekte kullanlr. Seramikte; astar malzemesi olarak ve tekstilde kot kumann aartlmasnda temizleyici olarak kullanlr. Tarm sektrnde; topran zelliklerini slah etmekte, suni gbrenin topraklamasn nlemede kullanlr. Karayollarnda, buzlanmalar kontrol altna almada kullanlr (Tuncer, 1997).

1.2.1. Su-atk su Artma ve Hava Temizleme Teknolojisinde Pomza Kullanm Adsorpsiyon prosesiyle atk sudan fosfor giderilmesinde, Fosfat adsorpsiyonunda, Suyun filtre edilmesinde, Bio-reaktrlerde atk su ilemede, Organik ve inorganik partikllerin atk suda balama ajan olarak, Temiz su eldesi iin fotokataliz prosesinde, Atk su ileme sisteminde, amurun susuzlatrlmasnda phtlatrma ajan olarak, Sudan demir ve manganez tortusunun arndrlmasnda, Canl balklarn nakli esnasnda mikroorganizmalarn artmnda, Kirlilik yaratan tehlikeli akkanlarn adsorpsiyonunda, Zararl metal ieren endstriyel atk sularn artmnda, Ev ii havay temizleyen cihazlarda,

Tehlikeli baca gazlarnn ayrtrlmasnda, Aktif karbon kapl adsorbant imalinde, Organik-inorganik madde ve yosun ieren havuz ve gletlerin artlmasnda, Farkl adsorbanlarla beraber Fe+2 iyonu ieren solsyonlardan demirin giderilmesinde kullanlmaktadr (Sezgin ve ark., 2005).

1.3. Adsorpsiyon

Adsorpsiyon, iyon ve molekllerin bir maddenin yzeyine tutunmas olaydr ve maddenin snr yzeyinde molekller arasndaki kuvvetlerin denklememi olmasndan ileri gelir. Fiziksel, kimyasal ve iyonik olmak zere tip adsorpsiyondan sz edilebilir.

a) Fiziksel adsorpsiyon: Gaz veya buhar, katnn yzeyine bal kald zaman adsorplayc ile adsorplanan arasnda younlamaya benzer zayf bir etkileme meydana gelebilir. Bu olaya fiziksel adsorpsiyon veya van der Waals adsorpsiyonu denir.

b) Kimyasal adsorpsiyon: Gaz veya buhar, katnn yzeyine bal kald zaman adsorplayc ile adsorplanan arasnda kimyasal tepkimeye benzer kuvvetli bir etkileme meydana gelebilir. Bu olaya da kimyasal adsorpsiyon veya kemisorpsiyon ad verilir. Kimyasal adsorpsiyon, bir aktiflenme enerjisinin eliinde meydana geldii iin aktiflenmi adsorpsiyon adn da alr. Oysa, van der Waals adsorpsiyonu hi aktivasyon enerjisi gerektirmez ve bu sebeple kimyasal sorpsiyon daha hzl bir ekilde meydana gelir.

c) yonik adsorpsiyon: Yzeydeki ykl blgelere, zeltideki iyonik karakterli adsorplananlarn elektrostatik kuvvetler ile ekilmesi sonucu iyonik adsorpsiyon oluur. Pek ok farkl zelliklerine ramen ou durumda fiziksel, kimyasal ve iyonik adsorpsiyon arasnda kesin bir ayrm yaplamaz.

1.3.1. Adsorpsiyon zotermleri

Adsorplayc ve adsorplanan yannda scaklk ta sabit tutulduunda gaz tarafndan adsorpsiyon yalnzca basnca, zeltiden adsorpsiyon ise yalnzca deriime baldr. Bu durumda, adsorplanan madde miktarnn basnla ya da deriimle deiimini veren izgilere adsorpsiyon izotermi denir. Adsorpsiyon izoterminde; adsorban madde tarafndan tutulan maddenin miktar, tutulan maddenin deriiminin ve scakln birer fonksiyonudur.

Adsorpsiyon dengesi verileri izotermler ve izobarlar olarak izilebilir. Bir adsorpsiyon sreci, en iyi ekilde izotermlerden anlalabilir. Deneysel yoldan belirlenen adsorpsiyon izoterm verilerini tanmlamak iin ok sk kullanlan denklemler Freundlich, Langmuir ve Brunauer-Emmet-Teller (BET) tarafndan gelitirilmitir (Gde, 2002).

1.3.1.1. Freundlich Adsorpsiyon zotermi

Freundlich adsorpsiyon izotermi aadaki gibi ifade edilir: q = k C 1/n Denklemde; q: Birim adsorban arl bana adsorblanan madde miktar (g/g) C: Adsorpsiyondan sonra zeltide kalan maddenin deriimi (mg/L) k, n: Amprik sabitlerdir. Deneysel almalara dayanlarak tretilen Freundlich denkleminin logaritmas grafie geirilerek elde edilen dorunun kayma ve eiminden srasyla k ve n sabitleri bulunur. zeltilerden adsorpsiyon iin tretilen bu denklem deriim yerine basn alnarak gaz ya da buhar fazndan adsorpsiyon iin de kullanlabilir. veya log q = logk + 1/n log C (1)

1.3.1.2. Langmuir Adsorpsiyon zotermi

Langmuir tarafndan 1915 ylnda gelitirilen bu kuramsal bant her basn aralnda kullanlabilir. Langmuir, bir gazn bir kat yzeyi tarafndan adsorpsiyonunun tek tabakadan teye gidemeyeceini ne srmtr. Adsorpsiyonda birbirine ters iki etki tanmlanabilir: i- Gazn yzeyde tutulmas ii- Yzeyde tutulan gaz molekllerinin yzeyden uzaklamas Bu iki olayn hz eit olduunda adsorpsiyon dengesi kurulur. Langmuir adsorpsiyon izotermi aadaki gibi deneysel olarak ifade edilir. C/q=1/(AsKb)+ C/As Denklemde; C: Adsorpsiyondan sonra zeltide kalan maddenin deriimi (mg/L) q: Birim adsorban arl bana adsorplanan madde miktar (g/g) As: Adsorpsiyon kapasitesi Kb: Adsorpsiyon enerjisiyle ilgili sabittir. Langmuir denklemindeki (As) sabiti Freundlich denklemindeki (k) ya, (Kb) ise (n) ye karlk olmaktadr. Adsorpsiyonun ilerleme hz, belli bir deriimde adsorbe olabilecek miktar ve adsorbe olmu miktar arasndaki fark olan ve adsorplanacak madde hareketini oluturan kuvvetle orantldr. (2)

1.3.1.3. BET Adsorpsiyon zotermi

Balangta adsorplanan tabaka, ileri adsorpsiyon iin yeni bir yzey olarak davranabilirse, izoterm erisinin belli bir doygunluk deerinde dzlemesi yerine sonsuza gidecek bir ekilde bymesi beklenebilir. ok tabakal adsorpsiyonla ilgili en yaygn olarak kullanlan izoterm, S. Brunauer, P. Emmett ve E. Teller tarafndan gelitirilen BET izotermidir. BET izoterminin matematiksel ifadesi aada verilmitir.

qe= (B.C.Q)/(Cs-C)[1+(B-1)(C/Cs)] Denklemde; B, Q : Sabitler B : Yzeyle enerji alverii ile ilgili bir sabit Cs : Adsorplanan maddenin doygunluk deriimi C : Adsorpsiyondan sonra zeltide kalan maddenin deriimi (mg/L)

(3)

1.4. Ar Metaller Canl bnyesine girdii zaman ona zararl olan metallere toksik metaller denir. Toksiklik metalden metale, canldan canlya deitii gibi deriime bal olarak ta deiir. Toksik metaller canl bnyesine havadan, sudan ve zellikle de alnan besinlerden girerler. Bunlarn toksik ve kanserojen etkileri olduu gibi, canl organizmalarda birikme eilimi de sz konusudur. Birikme sonucu metallerin deriimleri sudakinin ve havadakinin ok stne kabilir. Byle bir oranda toksik metal ihtiva eden bir gday alan insan veya hayvan zehirlenebilir. Eser elementler topraktaki ve litosferdeki dalm yzde bir mertebesinden milyonda bir mertebesine kadar deiiklikler gsteren elementlerdir. Canllarn, eser elementlere az miktarlarda ihtiya duymalar bir rastlant deildir. Zehir etkisi gsteren maddeler, suda dk deriimlerde bulunmalar durumunda bile insan salna zarar vererek, hastalklara ve hatta lmlere yol aabilmektedir. Eser miktarda bile toksik etkisi yapabilen bu maddeler arasnda en nemli grubu; Ag, As, Be, Cd, Cr, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, Zn gibi elementler oluturmaktadr. Aslnda bu elementlerin ou zehirli madde snfna girer ve bir ortamda ancak ok az miktarlarda olurlarsa yaam desteklerler. Krom, civa, kurun, kadmiyum, mangan, kobalt, nikel, bakr ve inko gibi metaller doada genellikle slfr, oksit, karbonat ve silikat mineralleri eklinde bulunmaktadr. Bunlarn suda znrlkleri olduka dktr. ok kk

10

miktarlarda bile genellikle kuvvetli zehir etkisine sahip olan ar metaller, kirlenmi sularda metal, katyon, tuz ve ksmen anyon eklinde bulunurlar. Bunlar hem kirlenmi sularn kendiliinden temizlenmesini engelleyebilir, hem de sularn artlm halde sulamada kullanlmasn ve artma amurlarnn gbre olarak kullanlmasn snrlandrabilirler. Eser elementler veya metaller evre kirlenmesi bakmndan bol bulunan elementlerden ok daha tehlikelidir. Eser ar elementler ise canl yapsnda eser oranda bulunmalarna ramen ok nemli grevlerde yer alrlar. Bunlardan bazlar proteinlerin bazlar da enzimlerin iinde yer alrlar. Bir eser elementin, topraktaki yada sudaki formu onun zehirlilik derecesini belirleyebilir. Buna en iyi rnek kromdur. Bu elementin en zehirli bileikleri +6 deerlikle yapt bileiklerdir. Bakr, inko gibi ar metallerin, iyon hallerinin en zehirli durumlar olmas ise dikkat ekicidir. Dier koullarda bu elementlerin zehirliliklerini ortamdaki deriimleri belirler (mta.gov). 1.4.1. Kadmiyum Yeryznde nadir olarak bulunan Cd; inko benzeri bir gei elementi olup, yumuak ve gm beyaz rengindedir. Doada 0 ve +2 deerlikli olmak zere iki ykseltgenme basamanda grlr. Kadmiyum oksit, kadmiyum klorr, kadmiyum slfat ve kadmiyum slfit ekillerinde bulunabilen ve zel bir tad ve kokusu olmayan bir maddedir. Kadmiyum, orman yangnlar, rzgarlarn getirdii toprak paracklar ve volkanik patlamalarla atmosfere doal yollardan karr. Kadmiyum havadan solunarak, kadmiyum bulam yiyeceklerin yenmesiyle, sigara dumanndan, kadmiyumla kirlenmi sularn iilmesiyle vcuda alnabilir. Vcutta ok uzun sre kalabilir ve dk dzeyde maruz kalnsa bile yllar iinde birikebilir. bulunabilmesine karn metalik hali olduka nadir

11

Yksek dzeyde kadmiyumun solunmas akcier hasarna bal olarak lme neden olabilir. ok yksek dzeyde kadmiyumun yiyeceklerle alnmas kusma ve ishale neden olur. Hava, su ya da besinler yoluyla dk dzeyde kadmiyuma uzun sre maruziyet sonucunda kadmiyum bbreklerde birikir ve bbrek hastalklarna neden olabilir. Akcierde hasar ve kemiklerin krlganlnn artmas dier etkileridir. Hayvan deneylerinde kadmiyumun tansiyon ykselmesine, kandaki demir dzeyinin dmesine, karacier hastalklarna, sinir sistemi ve beyinde hastalklara neden olduu gsterilmitir. Cilt temasnn neden olduu bir hastalk bilinmemektedir. Kadmiyum bileikleri kanserojen olmas beklenen maddeler grubundadr.

Kadmiyum zellikle deniz ve alkali ortam korozyonuna kar mukavemeti nedeniyle demir, elik, pirin ve alminyum kaplamasnda kullanlmaktadr. Kadmiyum kaplamalar elektrik, elektronik, otomotiv ve uzay sanayinde ok yaygndr. Kadmiyumun en nemli kullanm alan Ni-Cd, Ag-Cd ve Hg-Cd pilleridir. Kadmiyumun youn olarak kullanld dier bir alan da boya endstrisidir. Kadmiyum bunlardan baka stabilizr olarak plastik ve sentetik elyaf sanayinde, televizyon tpleri ve florasan lamba imalinde, nkleer reaktr kontrol sistemlerinde ve alamlarda kullanlr (tubitak.gov).

1.4.2. Bakr Bakr, stn fiziksel ve kimyasal zelliklerinden dolay endstride yaygn olarak kullanlmaktadr. Sektrlere gre bakrn tketim alanlar unlardr: Elektrik ve elektronik sanayi, inaat sanayi, ulam sanayi, endstriyel ekipman, kimya, kuyumculuk, boya sanayi, turistik eya. Bakr zellikle kk canllar iin yksek derecede zehirlidir. Hafif alkali sularda hidroksit, ryen organik madde ieren sularda slfr eklinde kelir. Bakr, balklar iin kuvvetli bir zehirdir. Sert sularda zehir etkisi daha azdr. Suda bulunan dier tuzlar bakrn zehir etkisini azaltmaktadr. 2,5 mg Cu/L yksek su bitkilerine zarar vermez. me sularnda en fazla 0,05 mg Cu/L bulunmaldr (cmo.org).

12

1.4.3. Krom Yer kabuunun doal bileenlerinden biri olan krom; metalurji, kimya ve refrakter sanayinin temel elementlerinden biridir. Krom kimyasallar paslanmay nleyici zellikleri dolaysyla uak ve gemi sanayinde yaygn olarak; kimya endstrisinde de sodyum bikromat, kromik asit ve boya hammaddesi yapmnda, metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatc gereler, katalistler, boyalar, organik sentetikler, konserve yapma ajanlar, su ileme, sondaj amuru ve dier birok alanda tketilir. Krom metalinin ekonomik olarak retilebildii tek mineral ise kromittir. Krom cevherinin kimyasal bileimi cevherin sanayideki kullanm alanlarn belirlemektedir. Kimyasal analizlerde SiO2, Cr2O3, Al2O3 % miktarlar ve Cr/Fe oran belirleyici olmaktadr. Krom cevherinin endstrideki kullanm alanlarna gre kimyasal bileimi ve fiziksel zellikleri ile ilgili snrlamalar sz konusudur. Teknolojik gelimelere uygun olarak cevherin kimyasal bileiminden kaynaklanan kullanm snrlamalar giderek daha esnek hale gelmektedir. Krom kirlenmi sularda hem katyon, hem de anyon (kromat, bikromat veya kromik asit) olarak bulunabilir. Anyon formu katyon formundan daha etkilidir. Krom (0), krom (III) ve krom (VI) formunda bulunabilen krom bileikleri tatsz ve kokusuzdur. Sadece krom (III) bileikleri vcut iin diyetle eser miktarlarda alnmas gerekli elementlerdir. Dier formlardaki kroma vcudun ihtiyac yoktur.

Krom partiklleri havaya kartnda 10 gn kadar kalabilir. Toprak partikllerine skca yapr. Suda dibe ker, topraktan kk miktarlarda sulara karabilir. Havadan solunarak, suyla ve besinlerle vcuda alnabilir.

13

Krom bileiklerinin tm yksek miktarlarda alndnda toksik olabilir, ancak krom (VI), krom (III)' e gre daha toksiktir. Yksek miktarlarda solunmas burun, akcier, mide ve barsaklara zarar verebilir. Kroma alerjisi olan kiilerde astm krizlerine neden olabilir. Uzun sre yksek ve orta dzeylerde maruziyet burun kanamas, yaralar, akcier hasar ve kanser dndaki akcier hastalklarnda arta neden olabilir. Sindirim yoluyla yksek dzeylerde alnrsa mide ikayetleri ve lsere, konvlsiyonlara, bbrek ve karacier hastalklarna, hatta lme neden olabilir. Cilde temas durumunda cilt lserleri oluabilir. Ayrca ciltte alerjik reaksiyonlara yol aabilir.

Baz krom(VI) bileikleri kanserojendir. Akcier kanserine neden olduu bilinmektedir. Krom sa, idrar, serum, krmz kan hcreleri ve kanda tespit edilebilir. EPA' ya gre ime suyundaki krom miktar (III ve VI) litrede 100 mikrogram geemez (tse.org).

1.4.4. inko

inko atklarnn balca kayna elektrolitik kaplama banyolardr. Bu banyolarn ounluu inko siyanr ieren bazik zeltilerdir. inko en ok galvanizlemede kullanlmaktadr. Galvanizleme bazik zeltide siyanrl ortamda ve asidik ortamda inko slfat varlnda yaplabildiinden atk sularda bu iyonlarn yannda demir iyonlar da bulunur. Demiri korozyondan korumak iin inko ile kaplanr ve galvenize demir adn alr. naat sektrndeki galvanizli salar ve konstrksiyon malzemeleri ile elektrik ve dier havai hat direkleri galvanizlemenin en ok kullanld alanlardr. Pirin alam ile bilhassa otomotiv sanayinde dkm kalplar yapmnda kullanlan inko alamlar inkonun kullanld dier nemli alanlardr. Ergin bir insanda gnlk Zn ihtiyac 8-20 mg kadardr. nsan vcudu 2 gram kadar inko ierir ve Zn birok enzim sistemine girer (ekolojidergisi.com).

14

2. KAYNAK ARATIRMASI 2.1. Literatr zetleri Ersz ve ark. (1995), sporopollenin elat reinesi ile sulu zeltilerden Cu(II), Ni(II), Zn(II), Cd(II) ve Al(III) metal iyonlarnn uzaklatrlmas zerine almalar yapmlar; pH ve scaklk deiiminin adsorpsiyona etkilerini aratrmlardr. Kakara ve ark. (1997), fenol ieren endstriyel atk sularn biyokimyasal artmnda pomza kullanmlardr. Bu almada; petrol rafineleri, eitli kimyasal tesisler, insektisit reten fabrikalarn atklar, kok frnlar, odun distilasyonu ve reine retimi yapan tesislerin atk sularnda mevcut olan ve hem insan sal hem de ekolojik hayat iin byk tehlike arz eden fenoln biyokimyasal artmnn fizibilitesi yaplmtr. Fenol tek karbon kayna olarak kullanabilen bir organizma olan Pseudomonas putida, pomza partiklleri zerinde adsorblanmtr. Onar ve ark. (1997), pomza tann su artm teknolojisinde fosfat giderimi amacyla kullanlabileceini ortaya karmlardr. Fosfat adsorblama yeteneinin pomza talarnn kalsiyum ieriine bal olduu EDXRF analizleri ile saptanmtr. CaO ierii %32,6 orannda olan pomza talarnn fosfat giderme verimi %98 in zerinde bulunmutur. Chen ve ark. (1998), poliakrilonitril ve tiyosemikarbazit reinesiyle sentezlenen kompozitin karakterizasyonunu incelemilerdir. Ayrca Rh(III), Ru(IV), Pd(II) ve Ir(IV) iyonlarnn sorpsiyon zelliklerini aratrmlardr. Kompozitin yaps IR, elementel analiz ve X-ray fotoelektron spektroskopisinde incelenmi; sorpsiyon kapasiteleri Rh(III) iin 82,7; Ru(IV) iin 239,7; Pd(II) iin 430,8; Ir(IV) iin 417 mg/g reine olarak bulunmutur. Ru(IV) iin aktivasyon enerjisi 43 kJ/mol olarak hesaplanm, kompozit ile metal iyonlarnn adsorpsiyonunun sonucuna varlmtr. ok iyi olduu

15

Surianarayanan

ve

ark.

(1998),

akrilonitrilin

polimerizasyonunu,

termal

davranlarn ve poliakrilonitrilin bozunmasn aratrmlardr. Polimerizasyonda termal etki ile mikrokalorimetrik almalar yaplm; bozunmada ise termal etki olmadan allmtr. Polimerizasyon scakla kar duyarl ve ekzotermiktir. Sulu ortamda poliakrilonitrilin bozunmas kontrol altnda tutulmaldr. Dzensiz scaklklardaki termal tehlikelere kar polimer kurutma ilemi yaplmaldr. Reddy ve Chinthamreddy (1999), elektrik akm ile farkl indirgeyici reaktif kullanarak killi topraklardan krom, nikel ve kadmiyumun tanmasn aratrmlardr. ndirgeyici reaktif olarak 1000 mg/kg deriimlerde hmik asit, demir(II) veya slfid kullanlmtr. Rauf ve Tahir (2000), bentonit zerinde Fe(II) ve Mn(II) nin adsorpsiyon davrann; alkalama zaman, adsorban miktar, pH ve adsorban deriiminin optimize edilmi artlar altnda scakln bir fonksiyonu olarak almlardr. Termodinamik parametreleri hesaplayarak, elde edilen adsorpsiyon analizleri sonularnn Langmuir ve Freundlich izotermlerine uygunluunu aratrmlardr. Uzun ve Gzel (2000), chitosan ve agar adsorbanlaryla sulu zeltilerden Mn+2, Fe+2, Ni+2 ve Cu+2 ar metal iyonlarn uzaklatrmay amalamlardr. Rengaraj ve ark. (2002), IRN77 katyon deitirici reinelerle, Cr(III), Co(II) ve Ni(II) iyonlarnn sulu zeltilerden uzaklatrlmas ile ilgili almalar yapmlardr. Adsorpsiyona deriimin, pH n ve zamann etkilerini incelemilerdir. Ayrca Freundlich adsorpsiyon izotermini hesaplamlardr. Sonu olarak, kullanlan reinenin etkili bir adsorban olduunu ve bu metal iyonlarnn % 95 ten fazlasnn sulardan uzaklatrlabileceini belirtmilerdir. Reddy ve Chinthamreddy (2003), elektrokinetik deneylerini krom ile kirletilmi killerle yapmlardr. Burada krom farkl yapda bulunmaktadr; bunlar Cr(III), Cr(VI) ve Cr(III) ile Cr(VI) nn kombinasyonudur. Sonu olarak kromun balang

16

formu ile baml kirlenmi killerden krom, nikel ve kadmiyumun elektrokinetik tanmasnn yeterliliini aka gstermilerdir. zdemir ve ark. (2003), ochrobactrum anthropiyi kullanarak, sulu zeltilerden zehirli zelliklerinden dolay zehirli metaller olan krom, kadmiyum ve bakrn tanmasna almlardr. Krom(VI), kadmiyum(II) ve bakr(II) n optimum adsorpsiyon pH deerlerini srasyla 2, 8 ve 3 olarak bulmulardr. Freundlich ve Langmuir adsorpsiyon modellerinin krom(VI), kadmiyum(II) un ksa sreli bisorpsiyonunu tanmlamak iin uygun olduu aklanmtr. Cd, Cr, Cu, Mn, Ni, Pb, Zn ar metallerinin Na-montmorillonite ile adsorpsiyonunu inceleyen Abollino ve ark. (2003), pH ve organik yaplarn adsorpsiyon zerine etkilerini aratrmlardr. Na-montmorillonite nin incelenen metallere kar iyi bir adsorban olduunu, farkl pH larda gsterdiini aklamlardr. Kara ve ark. (2003), kobalt iyonlarnn sepiolite ile sulu zeltilerden uzaklatrlmas iin almalar yapmlardr. Farkl pH ve scaklklardaki adsorpsiyonu incelemilerdir. Yavuz ve ark. (2003), kaolinit kullanarak Mn(II), Co(II), Ni(II) ve Cu(II) ar metallerini sulu zeltilerden ayrma almalar yapmlardr. Kinetik ve termodinamik parametrelerini de (H, G, S) hesaplamlardr. Sonu olarak; adsorpsiyonun endotermik bir reaksiyon olduunu ve metal adsorpsiyonunun yksek scaklklarda daha hzl olduunu gstermilerdir. Chiron ve ark (2003), Cu(II) ve Pb(II) metal iyonlarnn silikonla adsorpsiyonunu, adsorpsiyon izotermlerini ve adsorpsiyon kinetiini incelemilerdir. Chen ve Zhao (2003), poliakrilonitril ve 2-amino-2-tiyazolin reinesiyle sentezlenen kompozitin karakterizasyonunu ve soygaz iyonlarnn sorpsiyon zelliklerini aratrmlardr. Sentezlenen kompozitin yaps elementel analiz ve X-ray Cu, Pb ve Cd deriimlerinin deiiklikler

17

fotoelektron spektroskopisinde incelenmitir. Adsorpsiyon kapasiteleri Rh(III) iin 72,07; Ru(IV) iin 137,6; Ir(IV) iin 147,1 ve Pd(II) iin 230,7 mg/g reine olarak bulunmutur. Ru(IV) un aktivasyon enerjisi 58,8 ve Ir(IV) un aktivasyon enerjisi 65,9 kJ/mol olarak hesaplanmtr. Youssef ve ark. (2004), Cd(II) iyonunun sorpsiyonu ile ilgili almalar yapmlardr. Kadmiyum sorpsiyonunun aktif karbon yzeyleriyle ilgili olduunu, Na+ gibi hafif metal iyonlarnn Cd(II) adsorpsiyonunu drdn aklamlardr. Kang ve ark. (2004), IRN77 katyon deitirici reineyi kullanarak endstriyel atk sulardan Cd(II) metal iyonlarnn uzaklatrlmas amacyla almalar yapmlardr. Adsorpsiyonun bir saat ierisinde hzla ykseldiini grmler, Langmuir adsorpsiyon izotermini hesaplamlardr. ay ve ark. (2004), kullanlm ay atklarnn sulu zeltilerdeki bakr ve kadmiyum iyonlarn adsorplamas amacyla yaptklar almalar sonucu, bu yntemin evre temizlii asndan yararl olacan ortaya karmlardr. Ayrca adsorpsiyona pH, zaman, deriim ve adsorban miktar parametrelerinin etkilerini de incelemilerdir. Jeevananda ve ark. (2004), benzoil peroksit kullanarak poli(anilin-co-akrilonitril) i emlsiyon metoduyla sentezlemilerdir. Kopolimerin kimyasal yaps UV, FT-IR, FT-Raman ve EPR ile karakterize edilmitir. Polianilinin ve PAni-PAN kopolimerinin znrlkleri elektronik absorpsiyon spektrumunda llmtr. letkenlikleri de (1,26-4,20)x10-2 S/cm aralndadr. X-ray analizine gre, kopolimerler yarkristal haldedirler ve iki kristalin pikine rastlanmtr (17 ve 25, 2). Akbal (2005), toz pomza kullanarak sulu zeltilerden bazik boyalarn adsorpsiyonu ile ilgili almalar yapmtr. Metilen mavisinin pomzayla adsorpsiyonu Batch adsorpsiyon tekniiyle incelenmitir. Ayrca adsorban miktar, zaman, deriim gibi parametrelerin etkileri de deneysel olarak incelenmitir. Sonu olarak, zamann ve adsorban miktarnn artmasyla adsorpsiyon artm; bazik boya deriiminin artmasyla da adsorpsiyon yavalamtr. Freundlich adsorpsiyon izotermi de

18

hesaplanmtr. Adsorpsiyon kinetii ikinci mertebeden reaksiyon modeliyle aklanmtr. Yu ve ark. (2005), Na-montmorillonite-PAN kompozitini emlsiyon yntemiyle sentezlemilerdir. X-ray ve TEM ile kompozit karakterize edilmi ve TEM (geirimli elektron mikroskopunda), Na-MMT nin ve SiO2 partikllerinin polimer karmnda iyi bir dalm gsterdii grlmtr. Sevindir ve Pakdil (2005), pomza ta kullanlarak ime sularndan demir ve mangan giderilmesini ve pomzann filtrasyon malzemesi olarak kullanlabilirliini aratrmlardr. Bardak ve iek (2005), Isparta pomzasnn radyoaktif atklarn adsorplanmasnda kullanlabileceini gstermilerdir. Pomza zerine Teknesyum-NaTcO4 tutunumunu incelemilerdir. Balangta 0,167 Gbq olarak llen radyasyon miktar, 3 saat sonunda 27,5 MBq olarak llmtr. elebi ve ark. (2005), Ni(II) ieren atk sularn artmnda klinoptilolit kullanmlardr. almada nikel iyonundan oluan sentetik atk su kullanlm, adsorpsiyona zaman, pH, deriim ve adsorban miktar parametrelerinin etkileri aratrlmtr. Maksimum giderim verimi 30 dakikalk srede ve pH 6 da %98 olarak elde edilmitir. Klinoptilolitin ekonomik, pratie dnk ve kolay bulunabilir olduu grlmtr. Literatr zetlerinde grld gibi; adsorpsiyon almalarnda pomza ve poliakrilonitril yaygn olarak kullanlmaktadr. Ayrca Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) ar metalleri de bir ok almann konusu olmutur. Bunlarn yannda, Pb, Fe, Mn, Ni, Co, Al gibi metaller de kullanlmtr. Deiik reineler kullanlarak poliakrilonitril ile kompozit oluturulmu ve metal adsorpsiyonuna ynelik almalar yaplmtr. Sonular; pomzann, poliakrilonitril ve kompozitlerinin iyi adsorbanlar olduklarn gstermektedir.

19

3. MATERYAL VE METOT 3.1. Kullanlan Malzemeler 3.1.1. Pomza Bu almada Kayseri-Talas yresinden elde edilen pomza kullanlmtr. Pomzann zellikleri SEM, IR, X-ray ve UV analizleri ile incelenmitir. izelge 3.1 de pomza partikllerinin kimyasal bileimi verilmitir. izelge 3.1. Pomza partikllerinin kimyasal bileimi Bileik % SiO2 74 Al2O3 15,6 Na2O 6,1 K2O 2,4 dier 1,9

3.1.2. Kullanlan Kimyasal Maddeler Deneylerde kullanlan maddeler analitik saflkta olup, Merck firmasndan salanmtr. almalarda NaOH, HCI, CrCI3.6H2O, CuSO4.5H2O, Cd(NO3)2.4H2O, K2Cr2O7, ZnSO4.7H2O kullanlmtr. Ayrca polimer sentezinde H2C=CHCN, (NH4)2S2O8, LABSA, NaCl kullanlmtr. zelti hazrlamalarnda ve dier almalar srasnda iki kez distillenmi saf su kullanlmtr. 3.1.3. Kullanlan Cihazlar AAS (Perkin Elmer AA800 Model) pH metre (Crison Basic 20) Magnetik kartrc (Labart SH5) alkalamal termostatl su banyosu (Memmert WB29) X-ray difraktometrisi (Panalytical XPertPro) FT-IR (Perkin Elmer BX Model FT-IR Spectrometer) SEM (Jeol-Jsm-5600 LV Scanning Electron Microscope) UV/VIS (Perkin Elmer Lambda 20 UV/VIS Spectrometer)

20

Metler analitik terazi

3.1.4. Kullanlan Cam Malzemeler Polimer sentez dzenei (500 mL boyunlu pyreks balon, geri soutucu), termometre, damlatma hunisi, vakum damtma dzenei. 3.2. Kullanlan zeltilerin Hazrlanmas Cr(III), Cu(II), Cd(II), Zn(II), Cr(VI) zeltiler metal zeltileri srasyla, CrCI3.6H2O,

CuSO4.5H2O, Cd(NO3)2.4H2O, ZnSO4.7H2O, K2Cr2O7 den 1.10-3 M lk stok eklinde hazrlanmtr. Gerekli seyreltme ilemleri yaplarak (1.10-4, 8.10-4 M) deiik deriimlerdeki zeltiler deneylerde 2.10-4, 4.10-4, 6.10-4, kullanlmtr. 3.3. Kompozit Sentezi Kompozit hazrlanmasnda Kayseri-Talas yresine ait pomza kullanlmtr. 5 gram pomza tartldktan sonra HCl ile ykand. 2 gram lineer alkil benzen slfonik asit (LABSA) 30 mL su ile birlikte boyunlu balon jojeye alnd. 15 dakika kartrldktan sonra 5 gram pomza ilave edildi. Yarm saat sonra 1 gram amonyum perslfat ((NH4)2S2O8) sspansiyon ierisine damla damla ilave edildi. Sistem 5 dakika kartrldktan sonra polimerizasyon scakl 80 oC ye getirildi. Yarm saat sonra vakumda damtlm olan akrilonitril monomeri (5 mL) balonun dier kolundan damla damla eklendi. Sistem dzenli ve iyi bir kolloidal sspansiyon olumas asndan 3-4 saat karmaya brakld. Polimerizasyon tamamlandktan sonra safszlklarn uzaklatrlmas amacyla kompozit sras ile su ile n ykama, LABSA nn ortamdan uzaklatrlmas amacyla etanol ile kartrarak 20 dakikada ykama, tekrar etanol ile ykama, 2M HCl ile ykama son olarak ta tekrar su ile ykama ilemleri yapld. Ykanan kompozit 60 oC de normal etvde saat cam zerinde 48 saat kurutuldu.

kullanlmtr. pH ayarlamalar iin 0,1 M NaOH ve 0,1 M HCI zeltileri

21

A k rilo n itril'in , a m o n yu m p e rs lfa t ile ra d ik a lik p o lim e riza s yo n u ;

-2 S2O8 H + + C H C H C N

, , S O4 + S O4 H H C

, S O4

, , C

S O4 H H

H H C S O4 , C H H H C S O4 CN H C H C H C N

C H

C H

, C H

H H C SO4

CN H C H C H

, C H

H C N

C H

C H

H C H

CN C H

H C H

CN C H

H C H

CN C H
n

3.4. Pomza ve Kompozit ile Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) Metallerinin Adsorpsiyon almalar

3.4.1. Metal Sorpsiyonuna Deriimin Etkisi 0,5 er gram pomza polipropilen kaplara tartld. Kompozit ile yaplan deneylerde ise 0,1 gram kullanld. Deriim deiiminin adsorpsiyona etkisini aratrmak iin, stok metal zeltisinden farkl deriimlerde hazrlanarak, pomza ve kompozite 30 mL ilave edildi. alkalamal scak su banyosunda oda scaklnda 2 saat alkaland. Metal zeltilerinin deriimleri 1.10-4, 2.10-4, 4.10-4, 6.10-4, 8.10-4 M olarak

22

CrCI3.6H2O, CuSO4.5H2O, Cd(NO3)2.4H2O, ZnSO4.7H2O den hazrlanmtr. Cr(VI) iyonlar iin K2Cr2O7 kullanlmtr. Dengeye gelen metal-pomza, metal-kompozit karm vakum pompas ile gouch krozesinde szlerek zeltiden ayrld. Daha sonra sznt hacmi 50 mL ye tamamlanarak zelti faznda dengedeki metal deriimlerini belirlenmek iin AAS ile lm yapld. Metallerin gstermi olduklar adsorpsiyon miktarlar Freundlich ve Langmuir izotermlerinden faydalanlarak hesapland. zoterm sabitleri, grafiklerin doru denklemleri ve eimlerinden hesaplanm ve izelge 4.1 ve 4.2 de gsterilmitir. Ayrca dengede zelti faznda kalan metal deriimine kar 1 gram pomzann ve 1 gram kompozitin tutmu olduu metal miktarlar grafiklendirilerek gsterilmitir. 3.4.2. Metal Sorpsiyonuna pH n Etkisi 0,5 er gram tartlan pomza ve 0,1 er gram tartlan kompozit zerine 1.10-3 M deriimde metal zeltisinden 30 mL konuldu ve 0.1 M HCl ve 0.1 M NaOH zeltilerini kullanarak karmn pH pH metreyle 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 civarnda ayarland. alkalamal scak su banyosunda 2 saat kartrld. Dengeye ulaldktan sonra szme ilemi yapld. Kroze birka defa 2-3 mL saf su ile ykand ve szntler biriktirildi. Hacim 50 mL ye tamamlanarak AAS de metal ierii belirlendi. Dalma katsaysna kar pH deiimi grafiklendirildi. 3.4.3. Metal Sorpsiyonuna Scakln Etkisi Scaklk deneyleri iin 0,5 er gram pomza ve 0,1 gram kompozite 30 mL, 1.10-3 M metal zeltilerinden ilave edildi. 20, 35, 50 ve 65 C scaklklarda 2 saat kartrld. zelti szlerek ayrld ve hacmi 50 mL ye tamamland. Yukarda anlatlan ilemlerin ayns tekrar edilerek metal miktarlar AAS ile tespit edildi. Dalma katsaysna kar scaklk deiimi grafiklendirildi. 3.4.4. Metal Sorpsiyonuna Zamann Etkisi

23

0,5 er gram pomza ve 0,1 er gram kompozite 100 mL, 1.10-3 M metal zeltisi ilave edildi. Belli zaman aralklarnda (5, 10, 30, 60, 120, 240, 480, 1440, 2880 dakika) 5 er mL numuneler alnd ve hacmi 25 mL ye tamamland. Zamana kar metal sorpsiyonu grafikleri izildi. 3.4.5. Metal Sorpsiyonuna Adsorban Miktarnn Etkisi 1.10-3 M metal zeltilerinden 30 ar mL alnarak 0,1; 0,3; 0,5; 0,7; 0,9 gram tartlan pomza zerine ayr ayr ilave edildi. Kompozitten 0,06; 0,08; 0,1; 0,12; 0,14 gram tartld. Adsorban miktarnn artyla metal sorpsiyonunun deiim grafikleri izildi.

3.5. AAS ile allan Dalga Boylar Atomik absorpsiyon spektrometresinde Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) metalleri lmleri hava-asetilen alevinde gerekletirilerek allan dalga boylar izelge 3.2 de gsterilmitir. izelge 3.2. AAS ile allan dalga boylar Metaller Dalga Boylar (nm) Cu 253,7 Zn 357,9 Cd 248,3 Cr 357,9

24

4. SONULAR VE TARTIMA 4.1. Karakterizasyon 4.1.1. FT-IR Analizleri Pomza ve kompozite ait FT-IR spektrumlar SD merkez aratrma laboratuarnda alnmtr. Pomza ve kompozite ait spektrumlar ekil 4.1 de verilmitir. Pomzaya ait spektrumda 3600 cm-1, 1050 cm-1 ve 500 cm-1 de gzlenen pikler pomza yapsndaki silikatlarn oluturduu karakteristik piklerdir. Kompozite ait spektrumda ise hem pomzann hem de poliakrilonitrilin oluturduu pikler grlmektedir. Her iki yapya ait pikler, PAN n pomza tabakalar arasnda polimerlemesinden dolay daha yayvan (geni) yapda grlmektedir. Spektrumda; 3247 cm-1 deki bant N-H gerilme titreimlerini, 2928 cm-1 deki pik C-H gerilme titreimlerini, 1180 cm-1 deki pik C-N gerilmesini ve 1037 cm-1 deki pik C-C gerilme titreimlerini gstermektedir. Benzer sonular Jeevananda ve ark. (2004) nn almalarnda da gzlenmitir.

ekil 4.1. Pomza ve kompozitin FT-IR spektrumlar

25

4.1.2. X-ray Analizleri ekil 4.2 de pomza ve PAN-pomza kompozitinin X-n krnm rnekleri grlmektedir. Pomza rneine ait 2 = 250, 280, 310 ve 61,220 de ortaya kan pikler, pomzada kristal blgelere karlk gelen piklerdir. Bu pikler, pomza ierisindeki albit ve anorthite yapsndaki silikatlara aittir. PAN-pomza kompozitinin X-n krnm rneinde pomzaya ait salmalar grlmektedir. Bu da poliakrilonitril molekllerinin kil tabakalar arasnda olutuunu gstermektedir. Pomzadaki 2 = 250, 280, 310 ve 61,220 pikleri kompozitte 2 = 170; 260, 350 ve 64,50 ye kaymtr. Bu kaymalar PAN molekllerinin pomza yapsna girmesinden kaynaklanmaktadr.

ekil 4.2. Pomza ve kompozitin X-ray spektrumlar

26

4.1.3. UV Analizleri 1-Metil-2-Prolidon zcsnde zlerek hazrlanan pomzann ve N,N-

dimetilformamid zcsnde zlerek hazrlanan kompozitin UV spektrumu, 190900 nm arasnda tarama yaplarak alnd. ekilde grld gibi, pomza belirtilen dalga boyu aralnda dier killer gibi UV spektrumu vermemektedir. Spektrumda absorbsiyon yapan gruplar akrilonitril yaplardr. Jeevananda ve ark. (2004) nn almalarndaki PAN a ait spektrumda 330 nm de pik grlmektedir. Poliakrilonitril molekllerinin pomza tabakalar arasnda polimerlemesinden dolay bu pik, kompozitte 240 nm ye kaymtr (ekil 4.3).

ekil 4.3. Pomza ve kompozitin UV-vis spektrumlar

27

4.1.4. SEM Analizleri Pomza, kompozit ve bunlarn metallerle adsorpsiyonundan sonraki durumlar Taramal Elektron Mikroskobunda incelenmi ve fotoraflar ekillerde gsterilmitir. ekil 4.4.a da grld gibi pomza iri yaplara sahip partikllerden olumaktadr. ekil 4.4.b deki PAN-pomza kompozitinin SEM fotorafnda genel olarak dzensiz partikllerden oluan yaplar grlmektedir. Bu yaplar, PAN ve pomzadan gelen hem kresel hem de kresel olmayan partikllerden olumutur. Ayn ekilde, Cu(II) metal iyonlarnn pomza ile adsorpsiyonunun SEM fotorafnda, metalin pomzaya tutunumu kompozittekine oranla daha net grlmektedir. Metallerin SEM grntleri de benzer zellikler gstermektedir ve eklerde verilmitir.

ekil 4.4.a. Pomza SEM fotoraf

ekil 4.4.b. Kompozit SEM fotoraf

28

4.2. Pomza ve Kompozitin Adsorpsiyon Analizleri 4.2.1. Metal Adsorpsiyonuna Deriimin Etkisi 0,5 er gram pomza polipropilen kaplara tartld. Kompozit ile yaplan deneylerde ise 0,1 gram kullanld. Deriim deiiminin adsorpsiyona etkisini aratrmak iin, CrCl3.6H2O, CuSO4.5H2O, Cd(NO3)2.4H2O, K2Cr2O7 ve ZnSO4.7H2O den farkl deriimlerde hazrlanarak, pomza ve kompozite 30 mL ilave edildi. alkalamal scak su banyosunda, oda scaklnda 2 saat alkaland. Dengeye gelen metalpomza, metal-kompozit karm vakum pompas ile gouch krozesinde szlerek zeltiden ayrld. Daha sonra sznt hacmi 50 mL ye tamamlanarak zelti faznda dengedeki metal deriimlerini belirlemek iin AAS ile lm yapld. ekil 4.5.(a)Cu(II)-pomza, ekil 4.5.(b)Cu(II)-kompozit; ekil 4.5.(c)Zn(II)-pomza, ekil 4.5.(d)Zn(II)-kompozit; ekil 4.5.(e)Cr(III)-pomza, ekil 4.5.(f)Cr(III)-kompozit; ekil 4.5.(g)Cr(VI)-pomza, ekil 4.5.(h)Cr(VI)-kompozit ve ekil 4.5.(i)Cd(II)pomza, ekil 4.5.(k)Cd(II)-kompozit adsorpsiyonunu gstermektedir. Deriim grafiklerine gre; deriimin artmasyla adsorpsiyonda nce hzl bir art gzlenmekte, belli bir plato deerinden sonra adsorpsiyonun sabit kald grlmektedir. Metal zeltilerinin deriiklii arttka adsorpsiyon da artmtr. Adsorpsiyon izotermleri bir gram reine tarafndan adsorplanan metal miktarna kar, zeltide kalan metal miktarn grafiklendirerek elde edilmitir (ekil 4.5). Freundlich ve Langmuir adsorpsiyon izotermleri bu grafikler yardmyla hesaplanm ve izelge 4.1 ve 4.2 de gsterilmitir. Buna gre pomza ve kompozitle yaplan metal adsorpsiyonu almalarnn bazlar Freundlich, bazlar Langmuir izotermine; bazlar da her ikisine de uygunluk gstermektedir. Freundlich izoterminde hesaplanan (k), adsorpsiyon kapasitesini gsterirken; (n) sabit bir deerdir. Langmuir izotermindeki (As) adsorpsiyon kapasitesi, (Kb) ise adsorpsiyon enerjisiyle ilgili bir sabittir.

29

Metal deriiminin dk olduu zeltilerde fiziksel adsorpsiyon daha etkiliyken, deriik zeltilerde kimyasal adsorpsiyon daha etkilidir ve Langmuir izotermine uyduu bilinir. Pomza ile metal adsorpsiyonu almalarnda; Cu(II), Zn(II) ve Cr(VI) metallerinin her iki izotermle de uygunluk gsterdii grlmtr. Bu da hem fiziksel hem kimyasal sorpsiyonun gerekletii grn desteklemekedir. Dier metaller Cr(III) ve Cd(II) ise daha ok Langmuir adsorpsiyon izotermine uymaktadr. Cu(II) adsorpsiyonu ile ilgili olarak yaplan bir almada (Yavuz ve ark., 2003); artmasyla adsorpsiyonun artt ortaya karlmtr. Kompozit ile yaplan almalarda ise; sadece Cu(II) Langmuir izotermiyle uygun olup, dier metaller Freundlich izotermine daha uygundur. Buna gre daha ok fiziksel adsorpsiyon olmaktadr. Rengaraj ve ark. (2002), IRN77 katyon deitirici reineyle Cr(III) adsorpsiyonu incelemelerinde de Cr(III) un Freundlich izotermine uygun olduu sonucuna varmlardr. izelgelerdeki Freundlich izoterminin adsorpsiyon kapasitesi (k) deerlerine bakldnda, metal iyonlar adsorpsiyonunun artrmtr. kompozitte artt grlmtr. adsorpsiyon zelliini Pomzann poliakrilonitril ile hazrlanan kompoziti, onun Cu(II) nin Langmuir adsorpsiyonuna uygunluk gsterdii, ayrca Cu(II) deriiminin

izelge 4.1. Pomzann Metal yonlar Sorpsiyonunda Freundlich ve Langmuir zoterm Parametreleri Freundlich zotermi k n R2 0,8113 1,8083 0,9506 0,1470 3,1969 0,8341 3,9174 2,0597 0,7486 1,0048 0,0706 0,9468 1,7559 1,3453 0,9787 Langmuir zotermi As Kb R2 0,0551 614,3000 0,9893 0,0353 1388,2649 0,9547 0,0628 5555,5555 0,9959 1,7921 0,9228 0,9468 0,0945 2941,1764 0,9773

Metaller Cu(II) Cr(III) Cd(II) Cr(VI) Zn(II)

30

izelge 4.2. Kompozitin Metal yonlar Sorpsiyonunda Freundlich ve Langmuir zoterm Parametreleri Freundlich zotermi k n R2 92,8324 0,5534 0,7554 34,0094 0,8599 0,8521 18,7499 0,5032 0,8923 83,2530 0,6203 0,9814 18,3982 0,0543 0,9797 Langmuir zotermi As Kb 0,0565 621,1180 0,2183 196,0784 0,0233 1351,3513 0,0476 45,8715 1,2094 23,9693

Metaller Cu(II) Cr(III) Cd(II) Cr(VI) Zn(II)

R2 0,8821 0,8469 0,5386 0,9557 0,8320

k ve As: Adsorpsiyon kapasitesi (mmol/g adsorban) R2: Korelasyon katsays Kb: Adsorpsiyon enerjisi ile ilgili sabit (L/mmol) n: Freundlich izotermi ile ilgili sabit

0,0500 0,0375 0,0250 0,0125 0,0000 0,000 0,002 0,004 0,006 0,008

0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,000 0,008 0,016 0,024 0,032

(a) Cu(II)-pomza

(b) Cu(II)-kompozit
0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 0,00

0,060 0,045 0,030 0,015 0,000 0,0000

0,0003

0,0006

0,0009

0,01

0,02

0,03

0,04

(c) Zn(II)-pomza

(d) Zn(II)-kompozit

ekil 4.5. Metal tutulmasna deriimin etkisi grafikleri C: Dengede zelti faznda kalan metal miktar (mmol) q: 1 gram adsorbann tuttuu metal miktar (mmol metal/g adsorban)

31

0,040 0,030 0,020 0,010 0,000 0,000 0,003 0,006 0,009 0,012

0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 0,000

0,005

0,010

0,015

0,020

(e) Cr(III)-pomza
0,08 0,06 0,04 0,02 0,00 0,0000 0,0003 0,0005 0,0008 0,0010

(f) Cr(III)-kompozit
0,12 0,09 0,06 0,03 0,00 0,000

0,006

0,012

0,018

0,024

(g) Cr(VI)-pomza
0,06 0,05 0,03 0,02 0,00 0,0000 0,0002 0,0003 0,0005 0,0006

(h) Cr(VI)-kompozit
0,100 0,075 0,050 0,025 0,000 0,000

0,006

0,012 0,018

0,024

(i) Cd(II)-pomza ekil 4.5. (devam)

(k) Cd(II)-kompozit

32

4.2.2. Metal Adsorpsiyonuna Zamann Etkisi 0,5 g pomza zerine, 1.10-3 M metal zeltileri ilave edilerek 48 saat boyunca metal tutma miktarlar incelenmitir. Kompozit iin ise 0,1 gram kullanlm ve 24 saat inceleme yaplmtr. Belli zaman aralklarnda sspansiyonlardan belli hacimlerde numuneler alnarak metal ierikleri llmtr. Zamanla adsorbe olan metal miktarlar grafiklendirilerek ekil 4.6 da gsterilmitir. Zamanla adsorpsiyon belli bir sre artm; bir plato deerine ulatktan sonra

adsorpsiyon sabit kalmtr. Pomza ile Cu(II) ve Cd(II) metallerinin adsorpsiyonunda ksa srede dengeye ulalm, Zn(II), Cr(III) ve Cr(VI) da adsorpsiyon yava olup, 24 saat sonunda denge salanmtr. Kompozitte ise adsorpsiyon daha hzl olmaktadr. Zn(II) ve Cr(VI) da adsorpsiyon 1 saat gibi ksa bir srede tamamlanm ve bu sreden sonra sabit kalmtr. Kang ve ark. (2002), IRN77 katyon deitirici reine ile sulu zeltilerden Cr, Co ve Ni iyonlarn uzaklatrmak amacyla yaptklar almalarda adsorpsiyonun hzla ykseldiini ve 1 saat sonunda dengeye ulaldn gstermilerdir. Bu da bizim deneylerimizdeki kompozit-Cr(VI) adsorpsiyonu ile uyum salamaktadr. Dier metallerde (Cu(II), Cd(II), Cr(III)) 8 saat sonunda adsorpsiyon dengesi

kurulmutur. Buna gre, pomzann ve kompozitin toksik metalleri tutma zellii yksek olup, poliakrilonitril-pomza kompozitinin metal adsorpsiyonu sadece pomzannkine oranla daha hzl olmaktadr.

33

88

88 %S 84 82 80 0 1000 2000 t, dakika 3000

%S

86

84 80 76 0 500 1000 t, dakika 1500

(a) Cu(II)-pomza
81 80 %S 79 78 77 0 1000 2000 t, dakika 3000

(b) Cu(II)-kompozit
100 90 %S 80 70 60 0 500 1000 t, dakika 1500

(c) Zn(II)-pomza
84 83 %S

(d) Zn(II)-kompozit
84 82 %S 80 78 76 0 500 1000 t, dakika 1500

82 81 80 0 1000 t, dakika 2000 3000

(e) Cr(III)-pomza
84 83 %S 82 81 80 0 1000 2000 3000 t, dakika

(f) Cr(III)-kompozit
74 73 %S 72 71 70 0 500 1000 t, dakika 1500

(g) Cr(VI)-pomza
84

(h) Cr(VI)-kompozit
82 81 %S 80 79 78 0 500 1000 t, dakika 1500

82 %S 80 78 76 0 1000 2000 t, dakika 3000

(i) Cd(II)-pomza (k) Cd(II)-kompozit ekil 4.6. Metallerin zamana kar adsorpsiyon grafikleri

34

4.2.3. Metal Adsorpsiyonuna pH n Etkisi 0,5 er gram tartlan pomza ve 0,1 er gram tartlan kompozit zerine 30 mL 1.10-3 M deriimde metal zeltisinden 30 mL konuldu ve 0.1 M HCl ve 0.1 M NaOH zeltilerini kullanarak karmn pH pH metreyle 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 civarnda ayarland. alkalamal scak su banyosunda 2 saat kartrld. Dengeye ulaldktan sonra szme ilemi yapld. Hacim 50 mL ye tamamlanarak AAS de metal ierii belirlendi. Dalma katsaysna kar pH deiimi grafiklendirildi. pH etkilendiini gstermektedir. Dalma katsays, kildeki metal iyon deriiminin sulu fazdaki metal iyon deriimine oran olduundan dolay, Kd deerlerinden pomza veya kompozitin metal iyonuna kar sekinlii bulunabilir. pH grafikleri ekil 4.7 de grlmektedir. Bu grafiklere gre, maksimum adsorpsiyon pH 8 civarnda olmaktadr. Deneylerdeki pH deiiminin adsorpsiyona etkisine bakldnda, sorpsiyon veriminin daha bazik blgelere kayd aka grlmektedir. Abollino ve ark. (2003) nn Na-montmorillonite ile Cu, Cd ve Pb uzaklatrlmas almalarnda da katyonik ar metaller iin adsorpsiyonun, pH n artmasyla artt grlmtr. Dk pH larda (2,5-3,5) hidrojen iyonlar ile ar metal iyonlar yart iin adsorpsiyon az olmaktadr. Asidik ortamda, adsorplanan metal katyonlarnn pomza ve kompozitten desorpland ve bazik ortamlarda ise metal katyonlarnn hidroksitleri halinde kt grlmtr. Metal iyonlarnn yarap ve iyonik yk younluu da adsorpsiyonu byk lde etkilemektedir. yon yarap kkse, iyonlar kildeki kk boluklara kolayca girerler ve sk bir ekilde tutunurlar. yonik ykn fazla olmas ise elektrostatik itme kuvvetini artrr ve metalin tutunmasna engel olur. yon yarapnn kk olmas ve iyonik ykn az olmas adsorpsiyonu kolaylatran etkenlerdir. 2 ile 8 aralnda yaplan almalar, metal adsorpsiyonunun ortamn pH ndan ok

35

Montmorillonitteki alminol ve silanol gruplar proton saysn artrarak metal tutunumunu kolaylatrmtr. Bunun sebebi; yzey reaksiyonlarnn, yzeysel yk ve znm iyonlar arasndaki elektrostatik ekim kuvvetlerinden etkilenmesidir. Cd nin iyon yarapnn byk olmasna ramen iyonik yk younluu fazla deildir. Bu yzden yzeydeki protonlardan daha ok etkilenir ve kilde adsorpsiyon yzeyini artrr (Abollino ve ark., 2003). Ar metal ieren atk sularn klinoptilolit kullanlarak artlmas almalarnda pH 2-9 aral kullanlm ve maksimum nikel giderimi pH 6 da salanmtr. pH 8 ve daha yksek deerlerde nikel iyonlar Ni(OH)2 eklinde kelmitir. Fakat bu adsorpsiyonu yanstmamaktadr (elebi, 2005). Yine adsorpsiyonun bazik blgede daha fazla olduunu gsteren bir baka almada sepiolite kullanlm ve maksimum kobalt adsorpsiyonu pH 8,2 de gzlenmitir. Kobalt iin kme pH 8 civarnda bulunmutur (Kara, 2003). Bizim almalarmzda kullandmz metallerin adsorpsiyonunda da benzer sonular elde edilmitir. Korngold ve ark. (2003), anyon deitiricilerle ime suyundan Cr(VI)

uzaklatrlmas zerinde yaptklar almalarda benzer olarak, adsorpsiyon iin yksek pH larn daha iyi olduunu gstermilerdir. Deneylerde adsorpsiyon pH 6 dan sonra artmaya balam, pH 11 de Cr(VI) iyonlarnn Cr(OH)3 eklinde ktkleri grlmtr. Sonu olarak, adsorpsiyon kme pH nn altnda gereklemitir. Adsorpsiyonun bazik blgelerde daha ok olduunu gsteren bir baka almada, sporopollenin elat reinesi kullanlm ve sulu zeltilerden ar metallerin uzaklatrlmas salanmtr (Ersz ve ark., 1995). Adsorpsiyon pH 8 civarnda en yksektir. Dk pH larda kompleks ile metal iyonlar arasndaki elektrostatik itme kuvvetleri adsorpsiyona engel oluturmaktadr.

36

2 log K d 1 0 -1 0 -2 pH 2 4 6 8 10 log K d

1,5 1,0 0,5 0,0 -0,5 0 -1,0 -1,5

4 pH

10

(a) Cu(II)-pomza
1,20 1,13 1,06 0,99 0,92 0 2 4 pH 6 8 10

(b) Cu(II)-kompozit
0,8
log K d

log K d

0,7 0,6 0,5 0,4 0 2 4

pH

10

(c) Zn(II)-pomza
4 log K d 3 2 1 0 0 2 4 pH 6 8 10

(d) Zn(II)-kompozit
2 1 log K d 0 -1 -2 pH 0 2 4 6 8 10

(e) Cr(III)-pomza
1,03 log K d 1,02 1,01 1,00 0,99 0 2 4 pH 6 8 10

(f) Cr(III)-kompozit
1,10 log K d 1,05 1,00 0,95 0,90 0 2 4 pH 6 8 10

(g) Cr(VI)-pomza
1,20 log K d

(h) Cr(VI)-kompozit
0,12 log K d 0,09 0,06 0,03 0,00 0 2 4 pH 6 8 10

1,15 1,10 1,05 1,00 0 2 4 pH 6 8 10

(i) Cd(II)-pomza (k) Cd(II)-kompozit ekil 4.7. Metal iyonlarnn pH a kar dalma katsaylarnn deiim grafikleri

37

4.2.4. Metal Adsorpsiyonuna Scakln Etkisi ve Termodinamik Parametrelerin Hesaplanmas Scaklk deneyleri iin 0,5 er gram pomza ve 0,1 gram kompozite 30 mL, 1.10-3 M metal zeltilerinden ilave edildi. 20, 35, 50 ve 65 C scaklklarda 2 saat kartrld. Dalma katsaysna kar scaklk deiimi grafiklendirildi (ekil 4.8). Adsorpsiyon metallere kar farkllk gstermekle birlikte, genelde scaklkla doru orantl olarak artmaktadr. Yksek scaklklarda reaksiyon hznn ve reaksiyon rnlerinin artmas, adsorpsiyonu byk lde etkilemekte ve metal tutunumunu artrmaktadr. Tm sistemlerde scakln ykselmesiyle dalma katsaylar yksek scaklklara doru kayar. Scakln artmas sonucu yzey ile metal arasndaki elektrostatik itme azalr ve bu da tutunmann daha kolay olmasn salar (Ersz ve ark., 1995). Yavuz ve ark. (2003) nn kaolinit ile Cu(II), Ni(II), Co(II) ve Mn(II) adsorpsiyonu almalarnda, scaklk 25 0C den 40 0C ye ykseltildiinde adsorpsiyonda art gzlenmitir. Bunun sebebi, adsorban ile metal iyonlar arasndaki kimyasal etkileimlerdir. Scakln ykselmesiyle G (serbest enerji) deerlerinin dmesi adsorpsiyonun yksek scaklklarda daha iyi olduunu gstermektedir. Grafiklere gre adsorpsiyon iin en uygun scaklk 50 0C ve zeridir. Grafiklere bakldnda; pomza ile Cu(II), Cr(III), Cd(II) adsorpsiyonunun scaklkla artnn belirgin olduu; Cr(VI), Zn(II) adsorpsiyonunda ise nemli bir deiiklik olmad grlmektedir. Kompozit ile Cu(II)ve Cr(VI) adsorpsiyonunda scakln art adsorpsiyonu nemli lde deitirirken, Zn(II) iin bu oran ok azdr. Cr(III) ve Cd(II) metallerinde ise scaklk art adsorpsiyonu ok fazla etkilememektedir. Termodinamik Parametreler Ar metal sorpsiyonuna etki eden faktrlerden birisi olan scaklk, termodinamik parametrelerin hesaplanmasnda kullanlmtr. Dalma katsays (Kd) deerlerinin

38

logaritmalar alnarak 1/T ye kar grafie geirilmi ve forml (4) den H (entalpi deiimi) ve forml (5) den deneylerde kullanlan scaklklar iin G (serbest enerji) deerleri hesaplanmtr. Log Kd = -H/2,303 R T + S/ 2,303 R G = -RTlnK (4) (5)

izelgelerde grld gibi entalpi deerleri (H) negatiftir. H deerlerinin negatif olmas metalin adsorpsiyon reaksiyonunun ekzotermik bir reaksiyon olduunu gsterir. G deerlerinin negatif olmas ise adsorpsiyonun istemli olduunu gstermektedir. Bu sonular Kara ve ark. (2003), Rauf ve Tahir (2000) ve Gde (2002) tarafndan yaplan termodinamik hesaplamalaryla uyum iindedir. izelge 4.3. Pomza zerinde Metal yonlarnn Adsorpsiyonu in Termodinamik Parametreler
Metaller Cu(II) Cr(III) Cd(II) Cr(VI) Zn(II) H0 (J.mol-1) -32657,36 -25255,08 -7045,38 -2377,88 -399,08 T=293,15 K -8859,64 -14531,36 -11424,11 -8706,09 -9903,51 G0 (J.mol-1) T=308,15 K -6895,51 -13318,34 -11374,58 -8939,18 -10398,47 T=323,15 K -6115,39 -12700,42 -11627,63 -9253,42 -10896,59 T=338,15 K -4217,06 -12377,37 -11945,83 -9637,40 -11343,07

izelge 4.4. Kompozit zerinde Metal yonlarnn Adsorpsiyonu in Termodinamik Parametreler

Metaller Cu(II) Cr(III) Cd(II) Cr(VI) Zn(II) H0 (J.mol-1) -3057,22 -3085,17 -2112,69 -6393,99 -109,21 T=293,15 K -571,04 -6754,83 -6539,87 -1085,79 -41,43 G0 (J.mol-1) T=308,15 K -421,18 -6611,64 -6588,84 -782,16 -19,98 T=323,15 K -300,10 -7126,12 -6881,36 -316,75 -23,64 T=338,15 K -107,11 -7115,03 -7161,70 -215,63 -27,55

39

2,0 log K d 1,0 0,5 0,0 280 300 320 T, K 340 log K d 1,5

0,16 0,12 0,08 0,04 0,00 280 300 320 T, K 340

(a) Cu(II)-pomza
1,80 log K d 1,75 1,70 1,65 1,60 280 300 320 T, K 340

(b) Cu(II)-kompozit
0,008 log K d 0,006 0,004 0,002 0,000 280 300 320 T, K 340

(c) Zn(II)-pomza
3,0 log K d 2,5 2,0 1,5 1,0 280 300 320 T, K 340

(d) Zn(II)-kompozit
1,4 log K d 1,3 1,2 1,1 1,0 280 300 320 T, K 340

(e) Cr(III)-pomza
1,5 log K d 1,3 1,2 1,1 280 300 320 T, K 340 1,4

(f) Cr(III)-kompozit
1,50 1,25 1,00 0,75 0,50 280

log K d

300

320 T, K

340

(g) Cr(VI)-pomza
2,2 log K d 2,1 2,0 1,9 1,8 280 300 320 T, K 340

(h) Cr(VI)-kompozit
1,4 log K d 1,3 1,2 1,1 1,0 280 300 320 T, K 340

(i) Cd(II)-pomza (k) Cd(II)-kompozit ekil 4.8. Metal iyonlarnn scakla kar dalma katsaylarnn deiimi grafikleri

40

4.2.5. Metal Adsorpsiyonuna Adsorban Miktarnn Etkisi Bu blmde metal zeltisine deiik miktarlarda pomza ve kompozit eklenmitir. Pomzadan 0,1; 0,3; 0,5; 0,7; 0,9 gram; kompozitten ise 0,06; 0,08; 0,1; 0,12 ve 0,14 gram kullanlmtr. Adsorbanlarn zerine 30 mL metal zeltileri eklenerek, sorpsiyona adsorban miktarnn etkisi incelenmitir. ekil 4.9 daki grafikler adsorban miktarna kar % sorpsiyonu gstermektedir. Grafiklerde grld gibi, adsorban miktarnn artmasyla adsorpsiyon da artmtr. Belli bir deerden sonra adsorban miktarndaki art sorpsiyonu etkilememitir. Bu durum, adsorban miktar arttka tutunma iin yzey alannn bymesi eklinde aklanabilir (Rengaraj ve ark., 2002). Cr(VI)-kompozit grafiinde % sorpsiyona bakacak olursak, dier metallere gre tutunma daha fazladr. Bu da, Cr(VI) nn kompozit iin daha iyi bir adsorban olduunu gsterir. Klinoptilolit ile ark., 2005). ay ve ark., (2004); sulu zeltilerden Cu(II) ve Cd(II) ar metallerinin uzaklatrlmasnda adsorban olarak ay atklarn kullandklar almada da bizim deneylerimizde gzlediimiz gibi adsorban miktar arttka, metal iyonlarna kar adsorban partikllerinin says daha ok olmaktadr. Bylece, partikller metal iyonlarn evreleyerek, iyonlarn yzeyde tutunmasn kolaylatrrlar. atk sulardan Ni(II) iyonlarn uzaklatrmak amacyla yaplan

almada da, benzer olarak klinoptilolit art adsorpsiyonu artrmtr (elebi ve

41

90 85 %S

30,0 27,5 %S
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

80 75 70 adsorban miktar, g

25,0 22,5 20,0 0,05 0,07 0,09 0,11 0,13 0,15

adsorban miktar, g

(a) Cu(II)-pomza
98,4 98,3 %S

(b) Cu(II)-kompozit
20 15

%S

98,2 98,1 98,0 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 adsorban miktar, g

10 5 0 0,05 0,07 0,09 0,11 0,13 0,15

adsorban miktar, g

(c) Zn(II)-pomza
99,54 99,52 99,50 99,48 99,46 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 adsorban miktar, g

(d) Zn(II)-kompozit
40 35 %S 30 25 20 0,05 0,07 0,09 0,11 0,13 0,15 adsorban miktar, g

(e) Cr(III)-pomza
98,00 97,75 %S 97,50 97,25 97,00 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 adsorban miktar, g

%S

(f) Cr(III)-kompozit
95,4 95,3 %S 95,2 95,1 95,0 0,05 0,07 0,09 0,11 0,13 0,15 adsorban miktar, g

(g) Cr(VI)-pomza
99,00 %S 98,75 98,50 98,25 98,00 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 adsorban miktar, g

(h) Cr(VI)-kompozit
32 29 %S 26 23 20 0,05 0,07 0,09 0,11 0,13 0,15

adsorban miktar, g

(i) Cd(II)-pomza (k) Cd(II)-kompozit ekil 4.9. Metallerin sorpsiyonunun adsorban miktarna kar deiimi grafikleri

42

5. SONULAR Poliakrilonitril-pomza kompoziti sentezlenerek, SEM, FT-IR, X-ray, UV analizleri ile karakterize edildi. Adsorban olarak kullanlan pomza ve kompozitinin Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) metal iyonlarn tutma miktarlar AAS cihazyla lld. Sonu olarak, sulu zeltilerden Cu(II), Zn(II), Cd(II), Cr(III) ve Cr(VI) metal iyonlarnn uzaklatrlmasnda pomzann ve kompozitinin ok iyi adsorban olduklar belirlenmitir. Aratrmalar atk sulara ve sulu zeltilere bu prosesin uygulanabileceini gstermitir. Farkl metal deriimleri ile yaplan adsorpsiyon almalarnda, deriimin artmasyla adsorpsiyonun da artt gzlenmitir. Seyreltik metal zeltilerinde fiziksel sorpsiyon grlrken; deriik metal zeltilerinde hem fiziksel hem de kimyasal sorpsiyon gereklemitir. Adsorpsiyona zamann etkisi incelenmi ve zamanla adsorpsiyonun artt gzlenmitir. Adsorpsiyon pomzada daha yava gereklemi, kompozitte ise daha ksa srede denge salanmtr. Her iki adsorbann da miktarnn art sorpsiyonu artrm, belli bir sreden sonra da sabit deere ulalmtr. Kompozit iin Cr(VI) iyi bir adsorban iken, pomza iin tm metallerde adsorpsiyon yksektir. pH deiiminin adsorpsiyona etkisi metallere gre deiiklikler gstermekle birlikte; genellikle pH arttka tutunma da artmtr. Adsorpsiyonun bazik blgede daha ok olduu grlmtr. Scakln artmasyla metal tutma miktar da artmtr. Entalpi deiimi ve serbest enerji deerleri scaklkla adsorpsiyonun artmasn dorulam ve reaksiyonlarn kendiliinden gerekletiini gstermitir.

43

Pomza ve PAN-pomza kompoziti, sulu zeltilerden ve atk sulardan ar metallerin uzaklatrlmasnda, geri kazanlmasnda ve kirlilik gideriminde kullanlabilecek uygun materyaller olup, laboratuar ve endstriyel alanda uygulanabilir olduu sonucuna varlmtr.

44

6. KAYNAKLAR Abollino, O., Aceto, M., Malandrino, M., Sarzanini, C., Mentasti, E., 2003, Adsorption of heavy metals on Na-montmorillonite, effect of pH and organic substances, Water Research 37, 1619-1627. Akbal, F., 2005, Adsorption of basic dyes from aqueous solution onto pumice powder, Journal of Colloid and Interface Science 286, 455-458. Atasoy, ., 2000, Akrilonitril polimeriasyon reaktrnn dinamik modellenmesi, Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Y. Lisans Tezi, 129s, Ankara. Bardak, B., iek, E., 2005. Isparta pomzasnn radyoaktif atklarn adsorblanmasnda kullanm. Trkiye Pomza Sempozyumu ve Sergisi 2005. (Gndz, L., Deniz, V.) 335-338, Isparta. Chen, Y., Zhao, Y., 2003, Synthesis and characterization of polyacrylonitrile-2amino-2-thiazoline resin and its sorption behaviors for noble metal ions, Reactive & Functional Polymers 55, 89-98. Chen, Y., Liang, C., Chao, Y., 1998, Synthesis and characterization of polyacrylonitrile-thiosemicarbazide resin and its sorption behavior for Rh(III), Ru(IV), Pd(II) and Ir(IV) ions, Reactive & Functional Polymers 36, 51-58. Chiron, N., Guilet, R., Deydier, E., 2003, Adsorption of Cu(II) and Pb(II) onto a grafted silica isotherms and kinetic models, Water Research 37, 3079-3086. Choi, B., Park, Y., Gong, M., 2005, Ionic conductivity enhancement in Na2SO4-PAN polymer composites, Materials Science and Engineering B 119, 177-181. Csoban, K., Parkanyi-Berka, M., Joo, P., Behra, P., 1998, Sorption experiments of Cr(III) onto silica, Colloids and Surfaces 141, 347-364. abuk, M., 2005, Polimer-kil kompozitlerinin elektroreolojik zelliklerinin incelenmesi, Sleyman Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Y. Lisans tezi, 49s, Isparta. ay, S., Uyank, A., zak, A., 2004, Single and binary component adsorption of copper(II) and cadmium(II) from aqueous solutions using tea-industry waste, Separation and Purification Technology 38, 273-280. elebi, F., Argun, M.E., zdemir, C., Dursun, ., 2005. Ar metal ieren atk sularn klinoptilolit kulanlarak artm. Trkiye Pomza Sempozyumu ve Sergisi 2005. (Gndz, L., Deniz, V.) 339-342, Isparta.

45

Deng, J., He, C. L., Peng, Y., Wang, J., Long, X., Li, P., Chan, A.S.C., 2003, Magnetic and conductive Fe3O4-polyaniline nanoparticles with core-shell structure, Synthetic Metals. Erkoyun, H., 2005. Pomzann Trkiyedeki yeri ve nemi. Trkiye Pomza Sempozyumu ve Sergisi 2005. (Gndz, L., Deniz, V.) 1-7, Isparta. Ersz, M., Pehlivan, E., Duncan, H.J., Yldz, S., Pehlivan, M., 1995, Ion exchange equilibra of heavy metals in aqueous solution on new chelating resins of sporopollenin, Reactive Polymers 24, 195-202. Fereira, S.L.C., Brito, C.F., Dantas, A.F., Araujo, N.M.L., Costa, A.C.S., 1999, Nickel determination in saline matrices by ICP-AES after sorption on amberlite XAD-2 loaded with PAN, Talanta 48, 1173-1177. Gde, F., 2002, Reinelerle ar metal adsorpsiyonu ve atk sulara uygulanmas, Seluk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, 119s, Konya. Hu, Z., Lei, L., Li, Y., Ni, Y., 2003, Chromium adsorption on high-performance activated carbons from aqueous solution, Separation and Purification Technology 31, 13-18. Inglezakis, V. Z., Loizidou, M. D., Grigoropoulou, H. P., 2002, Equilibrium and kinetic ion Exchange studies of Pb+2, Cr+3, Fe+3 and Cu+2 on natural clinoptilolite, Water Research 36, 2784-2792. Jeevananda, T., Siddaramaiah, Seetharamu, S., Saravanan, S., DSouza, L., 2004, Synthesis and characterization of ploy(aniline-co-acrylonitrile) using organic benzoyl peroxide by inverted emulsion method, Synthetic Metals 140, 247260. Kang, S., Lee, J., Moon, S., Kim, K., 2004, Competitive adsorption characteristics of Co+2, Ni+2 and Cr+3 by IRN-77 cation Exchange resin in synthesized wastewater, Chemosphere 56(2), 141-147. Kara, M., Yzer, H., Sabah, E., elik, M.S., 2003, Adsorption of cobalt from aqueous solutions onto sepiolite, Water Research 37, 224-232. Karaka, Z., 2000, Akrilonitrilin elektrokimyasal polimerizasyonunda elektrolit etkisi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Y. Lisans Tezi, 51s, stanbul. Kakara-Pazarlolu, N., Telefoncu, A., 1997. Pomzann fenol ieren endstriyel atk sularn biyokimyasal artmnda kullanlmas. 1. Isparta Pomza Sempozyumu. (Gndz, L.) 25-29, Isparta.

46

Korngold, E., Belayev, N., Aronov, L., 2003, Removal of chromates from drinking water by anion exchangers, Separation and Purification Technology 33, 179187. Onar, A.N., Balkaya, N., ztrk, B., 1997. Pomza tann su artm teknolojisinde kullanm. 1. Isparta Pomza Sempozyumu. (Gndz, L.) 31-38, Isparta. zdemir, G., ztrk, T., Ceylan, N., ler, R., Coar, T., 2003, Heavy metal biosorption by biomass of Ochrobactrum anthropi producing exopolysaccaride in activated sludge, Bioresource Technology 90, 71-74. Rauf, N.,Tahir, S.S., 2000, Termodynamcs of Fe(II) and Mn(II) Adsorpton onto Bentonite from Aqueous Solutions, J. Chem. Thermodynamics 32, 651658. Reddy, K.R., Chinthamreddy, S., 2003, Effects of initial form of chromium on electrokinetic remediation in clays, Advences in Enviromental Research 7, 353-365. Reddy, K.R., Chinthamreddy, S.,1999, Electrokinetic remediation of heavy metalcontaminated soils under reducing enviroments, Waste Management 19, 269282. Rengaraj, S., Yeon, K., Kang, S., Lee, J., Kim, K., Moon, S., 2002, Studies on adsorptive removal of Co(II), Cr(III) and Ni(II) by IRN77 cation exchange resin, Journal of Hazardous Materials B92, 185-198. Sevindir, H.C., Pakdil, N.B., 2005. Pomza ta kullanlarak ime sularndan demir ve mangan giderilmesi. Trkiye Pomza Sempozyumu ve Sergisi 2005. (Gndz, L., Deniz, V.) 321-325, Isparta. Sezgin, M., Davraz, M., Gndz, L., 2005. Pomza endstrisine sektrel bir bak. Trkiye Pomza Sempozyumu ve Sergisi 2005. (Gndz, L., Deniz, V.) 9-22, Isparta. Surianarayanan, M., Rao, S.P., Vijayaraghavan, R., Raghavan, K.V., 1998, Thermal behaviour of acrylonitrile polymerization and polyacrylonitrile decomposition, Journal of Hazardous Materials 62, 187-197. Tranter, T.J., Herbst, R.S., Todd, T.A., Olson, A.L., Eldredge, H.B., 2002, Evaluation of (AMP-PAN) as a cesium selective sorbent for the removal of Cs from acidic nuclear waste solutions, Advances in Environmental Research 6, 107-121. Uzun, ., Gzel, F., 2000, Adsorption of some heavy metal ions from aqueous solution by activated carbon and comparison of percent adsorption results of activated carbon with those of some other adsorbents, Turk J. Chem. 24, 291297.

47

Yavuz, ., Altunkaynak, Y., Gzel, F., 2003, Removal of copper, nickel, cobalt and manganese from aqueous solution by kaolinite, Water Research 37, 948-952. Youssef, A.M., El-nabarawy, Th., Sarma, S. E., 2004, Sorption properties of chemically-activated carbons and soprtion of cadmium(II) ions, Colloids and Surfaces A 235, 153-163. Yu, T., Lin, J., Xu, J., Chen, T., Lin, S., 2005, Novel polyacryloniyrile nanocomposites containing Na-montmorillonite and nano SiO2 particle, Polymer 46, 5695-5697. http://www.cmo.org http://www.die.gov http://www.ekolojidergisi.com http://www.kimyaevi.org http://www.mta.gov http://www.tse.org http://www.tubitak.gov

48

7. EKLER EK-1

ekil 7.1. Pomza-Zn(II) SEM fotoraf

ekil 7.2. Kompozit-Zn(II) SEM fotoraf

ekil 7.3. Pomza-Cr(III) SEM fotoraf

ekil 7.4. Kompozit-Cr(III) SEM fotoraf

49

ekil 7.5. Pomza-Cr(VI) SEM fotoraf

ekil 7.6. Kompozit-Cr(VI) SEM fotoraf

ekil 7.7. Pomza-Cd(II) SEM fotoraf

ekil 7.8. Kompozit-Cd(II) SEM fotoraf

ekil 7.9. Pomza-Cu(II) SEM fotoraf

ekil 7.10. Kompozit-Cu(II) SEM fotoraf

50

ZGEM

Ad Soyad Doum Yeri Doum Yl Medeni Hali

: Sema ZMERT : Senirkent : 1980 : Bekar

Eitim ve Akademik Durumu : Lise Lisans 1994 1998 , 1998 2002 , Afyon Lisesi Seluk niversitesi Eitim Fakltesi Fen Bilgisi retmenlii Blm

Yabanc Dil : ngilizce