14

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR Education and Science 2008, Vol. 33, No 147

Eitim ve Bilim 2008, Cilt 33, Say 147

oklu Zek Kuram ile Disiplinleraras Yaklam Temel Alan Uygulamalara likin retmen-renci Grleri* Teacher and Pupil Views About Activities Based on Multiple Intelligences and the Interdisciplinary Approach
zcan DEMREL** Hacettepe niversitesi
z Bu aratrma, ilkretim nc snf Hayat Bilgisi dersi evremizdeki Canllar nitesini renme srecinde, oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temel alan uygulama srecine ilikin retmen-renci grlerini belirlemek amacyla yaplmtr. Aratrma, Ankara li, Mamak lesi Cokun Ertepnar lkretim Okulunda 2003-2004 retim yl ikinci dneminde yrtlmtr. Bu aratrmada uygulama srecine ilikin olarak retmen-renci grleri ve retmen-renci gnlkleri ile nitel veriler elde edilmitir. Standartlatrlm ak ulu sorulardan oluan retmen-renci grme formu kullanlarak retmen ve rencilerle bireysel grmeler yaplmtr. Grmelerden ve retmen-renci gnlklerinden elde edilen veriler betimsel yolla analiz edilmitir. Analiz sonucunda bu veriler uygulanan etkinliklerin rencilerin bilisel, sosyal, duyusal geliimine katks ile renme sreci ve retmen rolndeki deiim olmak zere be balk altnda incelenmitir. Uygulamalarn rencilerin bilisel, sosyal ve duyusal geliimlerine olumlu katklar getirdii saptanmtr. Ayrca uygulamalarn, renme srecinde rencilerin etkin olarak rol almasna, retmenin rolnde de olumlu deimelere yol at sylenebilir. Anahtar Szckler: oklu Zek Kuram, Disiplinleraras Program Yaklam. Abstract This study was conducted to examine the impact of practices based on multiple intelligence theory and interdisciplinary curriculum approach on teacherstudent opinions during Livings Around Us unit of Natural Sciences course in the third grade of primary school. In this article, qualitative research methods have been used. The study has been conducted at Cokun Ertepnar Primary School at Mamak, in Ankara. Individual interviews with teachers and students have been administered by using teacher- student interview form composed of standardized open-ended questions. In the study, the diaries of teachers and students were used as the data source. ata on interviews and diaries were analyzed together by using descriptive statistics techniques. It has been determined that these practices had positive contributions on students cognitive, social and affective developments. Key Words: The Theory of Multiple Intelligences, Interdisciplinary Curriculum Approach

brahim TUNCEL*** Hacettepe niversitesi

Canay DEMRHAN**** Ankara niversitesi

Kenan DEMR***** Hacettepe niversitesi

* ** *** **** *****

Bu almann bir ksm, Sabanc niversitesi tarafndan 2004 ylnda dzenlenen Eitimde yi rnekler Konferansnda bildiri olarak sunulmutur. Prof. Dr. zcan DEMREL; Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm Eitim Programlar ve retim Anabilim Dal Ara. Gr. brahim TUNCEL; Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm Eitim Programlar ve retim Anabilim Dal Dr. Canay DEMRHAN; Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Snf retmenlii Anabilim Dal Ara. Gr. Kenan DEMR; Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm Eitim Programlar ve retim Anabilim Dal

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER Summary

15

This study was conducted to identify teacher and pupil views about multiple intelligencebased interdisciplinary activities prepared for the Living Things Around Us unit of the Life Studies class taught to third graders of primary schools. The activities used in the study were evaluated by experts to determine whether they were compatible with the aforementioned approaches, the level of pupils, and educational objectives. The qualitative research techniques of interviewing and document analysis were employed in the study. In order to evaluate the teaching and learning process, the views of teachers and pupils were collected and both were asked to keep journals. The interview forms, which consisted of standard open-ended questions for gathering teacher and pupil views, were prepared parallel to others mentioned in the field literature and considering the research questions. Later, the questions on both teacher and pupil forms were evaluated by experts for their scope, language, compatibility with pupil level, openness and intelligibility. Where necessary, questions were revised. The forms were then piloted on a group of teachers and pupils similar to the study sample and re-adjusted before implementation. The study was conducted on a total of 23 pupils and the class teacher of class 3-B in Cokun Ertepnar Primary School in Mamak, Ankara during the second semester of 2003-2004 academic year. The unit entitled Living Things Around Us was supplemented with activities that made interdisciplinary connections to Turkish, math, music, art, individual-collective activities and physical education classes. The activities used during the process included visualizations, drawing, journaling, mind-mapping, story-telling and role-play, music, preparing labels, imitation, pantomime (charades), puzzle-solving, presenting; planting trees, gardening, preparing a garden for the class, graphics game, finger-puppet show, letter writing, calendar building with animals and plants, exhibiting and invitation-card preparing. Data obtained from the teacher-pupil interviews and teacher-pupil journals was summarized in line with previously determined themes, and interpreted and descriptively analyzed. Taking into consideration the related field literature, research questions, interviews and journals, a frame was drawn for data analysis with the following themes: the learning process; the role of the teacher; pupils cognitive, social and affective development. The data obtained from the interviews and journals was then selected, defined, and clustered in a meaningful and logical way. Where necessary, the data was supported by direct quotations from interviews and journals. Finally, associations were made between the findings. The analysis made under the themes of pupils cognitive, social and affective development, the learning process and the role of the teacher yielded the following results: The activities were found to positively contribute to pupils cognitive, social and affective development. They were also found to encourage low-achievers and those with learning difficulties to actively participate in the lesson. The fact that pupils reflected the information they acquired from these activities in their interviews and journals suggested that the activities contributed to their cognitive development. It was found through the activities used in the teaching and learning process that pupils learned from the interaction in the cooperative learning approach. The activities were also observed to support pupils social development by contributing to their cooperation skills, and awareness of sharing, friendship and teamwork. With respect to pupils affective development, the study was shown to increase their selfconfidence and enjoyment, thus instilling in them positive feelings for school and courses. By ensuring active pupil participation, the activities made them more creative, led them towards research and observation, and involved them in the assessment process by using original assessment methods.

16

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR

The activities also led to positive changes and improvement in teacher roles. It was observed that the teacher put aside the traditional role of a teacher and became a guide for the pupils in the learning process, let the pupils participate in the preparation of learning materials, supported their thinking and creativity, encouraged them to do research, involved them in assessment, gave them power over their own learning, and supported cooperation. To sum up, it can be said that teachers and pupils seem to have positive views about activities based on Multiple Intelligences Theory and the Interdisciplinary Approach. Therefore, it was concluded that the teaching and learning environment would benefit from providing room for activities based on these two paradigms. Additionally, it was concluded that further experimental studies should be conducted to identify the effects of these two approaches on education. Key Words: Theory of Multiple Intelligences, Interdisciplinary Curriculum Approach Giri renme-retme srelerinde, rencilerin farkl ynlerini ortaya karan, gelitiren ve farkl renme yollarna cevap veren eitim etkinliklerinin tasarlanp planlanmasna katkda bulunacak yaklamlar kullanlmaldr. Bunu gerekletirebilmek iin dzenlenen renmeretme sreci her rencinin farkl ynlerinin geliimine yardmc olmaldr. Belirtilen zelliklere sahip yaklamlarn kullanlabilmesi iin renci ihtiyalarnn hzl ve doru olarak belirlenmesi, rencilerin ilgi ihtiyalar dorultusunda retim stratejilerinin kullanlmas, etkinliklerinin dzenlenmesi ve rencilerin farkl ynlerini deerlendirmeye olanak tanyan tekniklerin uygulanmas gerekmektedir. Bu balamda rencilerin farkl ynlerini ortaya karmay, farkllklar desteklemeyi ve gelitirmeyi esas alan yansmalardan biri olarak oklu Zek Kuramnn, renme-retme srecinin dzenlenmesinde temel alnmasnn yaygnlamaya balad grlmektedir. Gardnern gelitirdii oklu Zek Kuramnn iki temel zellii, onu geleneksel anlaytan ayrmaktadr. Birincisi kuramn zek tanm, gerek yaamda problem zmeye ve rn elde etmeye dayanr. kinci zellik ise, zeknn oul olarak ele alnmasdr (Bmen 2005). Her insan kendi zeksn artrma ve gelitirme yeteneine sahiptir ve zek, ok ynl bir olgudur. Zeknn; szel/dilbilimsel zek, mantksal/matematiksel zek, grsel/uzamsal (mekansal) zek, mzikal/ritmik zek, bedensel/kinestetik (duyudevinimsel) zek, kiileraras/sosyal zek, ze dnk/isel zek ve doa-doac zek olmak zere 8 boyutu vardr. (Gardner, 1999). retmen ve veliler ocua saladklar ortam ve retim yntemlerini deitirerek o ocuun zeksn deitirip gelitirebilirler (Bal, 1999; Gztok, 2001). oklu zek boyutlarnn retme-renme ortamna disiplinleraras program anlayla yanstlabilecei sylenebilir. Campbelle gre, rencilerin zek alanlarn ortaya karmak ve eitimde faydalanmak amacyla tm disiplinlerden yararlanmak olduka yararl bulunmaktadr (Akt. Demirel, 2004). Disiplinleraras retimi Jacobs, (1989) merkezdeki bir temay, konuyu, problemi ya da yaanty incelemek iin bilinli olarak birden fazla disiplinden alnan metodoloji ve dili uygulayan bir bilginin bak as ve program yaklam eklinde tanmlamaktadr. Trk eitim sisteminde yaygn uygulamaya bakldnda, disipliner retimin temel alnd, dier bir anlatmla belirli bir konunun belirli bir disiplin erevesinde ele alnd grlmektedir. Disiplinleraras retimde ise, belirlenen konu, problem ya da kavramlarn anlaml bir biimde bir araya getirilerek sunulmas amalanmaktadr. Disiplinleraras retimde, bir dersin konusunu oluturan kavramn incelenmesi ile birlikte bu srete rol alan deiik konu alanlarnn, kavramla ilgili bilgi ve becerilerin renilmesi de nemlidir. Bylece disiplinleraras retim sreci ile belirli disiplinlere ait bilgi ve beceriler renilebilir, ayrca bu bilgi ve beceriler bir araya getirilerek kullanlabilir (Yldrm 1996). Disiplinleraras (btnletirilmi) retim, rencilerin deiik alanlardaki bilgiyi birletirmesine, btnletirmesine yardm eden ve kavramlar araclyla rencileri analiz, sentez dzeyindeki dnmelere odaklatran bir yaklamdr. Bu yaklam, retim ortamna canllk kazandrma, rencilerin yaratclklarn kul-

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER

17

lanmalarn salama ve en nemlisi de onlar derslere kar ilgili olmaya tevik edip retmeyi garanti etme asndan byk nem tamaktadr (Aybek 2001). Eer retmenlerin disiplinler iindeki bilgi ve yetenekleri yetersizse, bu disiplinleri btnletirmeleri ve retebilmeleri byk bir problemdir. retmenler her nedense bir programn disiplinleri arasndaki ilikileri ve balantlar aratrma deneyimlerinden yoksundur (Mason 1996). oklu Zek Kuramnn renme-retme srecine yansmas, disiplinleraras yaklam da beraberinde getirmektedir. Alanyazn incelendiinde, yaplan aratrmalarn oklu Zek Kuramna odaklanarak disiplinleraras yaklam vurgulamadklar grlmektedir. Demirel ve dierleri (1998)nin ilkretimde oklu Zek Kuramna gre dzenlenen bir retimin etkililiini belirlemek amacyla yaptklar aratrma, uygulamalarn rencilerin st dzey dnme becerilerini ve derse ynelik tutumlarn olumlu ynde gelitirdiini ortaya koymutur. Yanparn (2001) ilkretim nc snf Hayat Bilgisi dersinde oklu Zek Kuram etkinlikleri ve oklu materyal kullanmnn renciler zerindeki eitli etkileri konulu aratrmasnda, bu etkinliklerin renci baarsn artrd sonucuna ulalmtr. Obuzun (2001) Hayat Bilgisi dersinde oklu Zek Kuramnn renme srecine etkisini inceledii aratrma sonucunda, oklu Zek Kuramnn renci eriisi ve motivasyonunu artrdn belirlemitir. Korkmazn (2001) oklu Zek Kuram tabanl etkin renme yaklamnn renci baarsna ve tutumuna etkisi konulu aratrmasnda da rencilerin derse ynelik tutumlarnn ve eriilerinin olumlu ynde etkilendii belirlenmitir. Balmn (2006) fen konularnn oklu Zek Kuramna dayal retiminin rencilerin baarlarna ve kalcla etkisi konulu aratrmasnda, oklu Zek Kuramna dayal retimin rencilerin baarlarna ve renmenin kalclna olumlu etki yapt belirlenmitir. Temiz ve Kiraz (2007) tarafndan yaplan aratrmada, oklu Zek Kuram tabanl ilk okuma-yazma retimi srecinde birinci snf rencilerinin derse ve retmenlerine kar eilimine etkisinin ve uygulama sreci ve sonrasnda rencilerin oklu zeklar zerinde bir deiikliin olup olmadnn belirlenmesi amalanmtr. Bu almann sonucunda oklu Zek Kuramnn birinci snflar ilk okuma-yazma retimine, renci ve retmenlerin derse ve birbirlerine kar eilimlerine etkisinin olumlu olduu ortaya kmtr. Bunun yannda, rencilerin oklu zeklarnda da farkllk belirlenmitir. Bu almada, farkl konu alanlar ve becerileri kullanarak rencilerin daha anlaml ve kalc renmeleri gerekletirmeleri amacna hizmet etme dncesi ile oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam birlikte ele alnmtr. lkretim nc snf Hayat Bilgisi dersi evremizdeki Canllar nitesinde, oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temele alan uygulamalarn, renme srecine ve renci geliimine katksn ortaya karmay amalayan bu aratrma, oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temel alan uygulamalara ilikin retmen ve renci grleri nelerdir? sorusuna yant aramaktadr. Yntem oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temel alan uygulamalarn renme srecine ve renci geliimine katksn ortaya karmay amalayan bu aratrmada; derinlemesine betimleme ve rntleri ortaya karmak iin nitel aratrma yntemi, uygulama srecinde yer alan retmen ve rencilerin ilgili durumu nasl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasl etkilendiklerine odaklanld iin durum almas, ilgili durumda meydana gelen deiimleri ve sreleri anlamak iin tek bir analiz birimi btncl olarak ele alnd iin btncl tek durum deseni kullanlmtr. Durum almalarnda genellikle birden fazla veri toplama yntemi ie koulur; bu yolla zengin ve birbirini teyit edebilecek veri eitliliine ulalmaya allr (Yldrm ve imek, 2005). Bu aratrmada da retmen ve renci dncelerinin uygulamalardan nasl etkilendiinin ortaya karlmasnda; nceden belirlenmi ve ciddi bir ama iin yaplan soru sorma ve yantlama tarzna dayal, karlkl ve etkileimli bir iletiim sreci olan grme yntemi ile

18

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR

aratrlmas amalanan olgu ve olaylar hakknda bilgi ieren yazl materyallerin analizini kapsayan dokman incelemesi yntemleri kullanlmtr. Aratrmann alma Grubu Aratrma, Ankara li, Mamak lesi Cokun Ertepnar lkretim Okulu 3-B snfnda yer alan toplam 23 renci ile yrtlmtr. alma grubunun oluturulmasnda rencilerin baar seviyeleri dikkate alndndan, nitel aratrmada amal rnekleme yntemlerinden lt rnekleme yntemi kullanlmtr. Bu amala alma grubunda bulunan renciler, snf retmeninin grleri ve I. yaryl karne notlar dikkate alnarak baar dzeyleri asndan alt-orta-st eklinde snflandrlmtr. Her dzeyden 4er renci olmak zere toplam 12 renci ile bireysel grmeler yaplmtr. alma grubunun zelliklerini betimlemek amacyla sosyo ekonomik dzey belirleme formu hazrlanm ve bu form ailelerce doldurulmutur. Ayrca bu formdan elde edilen bilgilerin doruluu konusunda snf retmeninden de bilgi alnmtr. Bu formdan elde edilen bilgiler yle zetlenebilir: almann yrtld ilkretim okulu, alt sosyo ekonomik bir blgede yer almaktadr. Daha ok gecekondu blgesinde oturmakta olan rencilerin, anneleri ounlukla ev hanm, babalar ise geici ii olarak almaktadr ya da ounlukla isizdir. renciler informal grmeler srasnda genellikle geni aile iinde yaadklarn ve ailelerinden iddet grdklerini ifade etmilerdir. Snf dzeyine gre ya byk olan renciler olduu gibi, kaynatrma rencileri de yer almaktadr. alma ncesinde yaplan gzlemlerde ve snf retmeniyle yaplan informal grmelerde, rencilerin ibirlii iinde alma alkanlklarnn olmad, baar dzeylerinin ok dk olduu belirlenmitir. Ayrca okuldaki tm retmenlerin bu snf almaktan kandklar, (idare tarafndan) yeni gelen retmenlere verildii, bu nedenle snfn aratrma srecine kadar 10dan fazla retmen deitirdii belirlenmitir. rencilerle ar derecede disiplin sorunu yaand, snfn kapsnn ve pencere camlarnn krk olduu yaplan almalar sresince gzlenmitir. Veri Toplama Aralar Aratrma problemine yant aramak amacyla standartlatrlm ak ulu sorulardan oluan retmen grme formu ve renci grme formu kullanlarak alma grubu retmeni ve rencileri ile bireysel grmeler yaplm, ayrca retmen ve renci gnlklerinden veri kayna olarak yararlanlmtr. retmen ve rencilerle grme amacyla kullanlan standartlatrlm ak ulu sorulardan oluan grme formlar, alanyazn ve aratrma sorusu dorultusunda hazrlanarak uzman grne sunulmutur. retmen ve renciler iin paralel olarak hazrlanan bu formlar uzmanlar, kapsam, dil, renci dzeyine uygunluk, sorularn ak ve anlalr olmas boyutlar ile incelemitir. Uzmanlardan alnan grler dorultusunda formlarda gerekli dzenlemeler yaplmtr. Formlar, alma grubuna benzer zellikler tayan retmen-renci grubunda denenmi ve ortaya kan eksiklikler tamamlandktan, yanllklar dzeltildikten sonra uygulanmtr. Grme srecinde, retmen ve rencilere sorulan sorular ayn tarzda ve ayn srada sorularak grmeci etkisi ve znel yarglar en aza indirilmeye allmtr. Grmeler, grme yaplan kiilerden izin alnarak ses kayt cihazna kayt edilmitir. retmen ve renciler her almadan sonra (gn sonunda), almalarla ilgili grlerini ve duygularn belirttikleri gnlkler tutmulardr. Uygulamann Aamalar Aratrmada, Hayat Bilgisi dersi evremizdeki Canllar nitesi temel alnarak Matematik, Trke, Resim-i, Mzik, Bireysel ve Toplu Etkinlikler ve Beden Eitimi dersleri ve derslerin ilgili niteleri arasnda btnletirme yaplmtr. Tematik anlayla btnletirilen retim programndaki nitelerle ilgili etkinlikler oklu

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER

19

zek boyutlar dikkate alnarak hazrlanm ve uygulanmtr. almalarda rencilerin birden ok zek boyutunu birlikte kullanmasna olanak salayacak etkinliklere yer verilmitir. zgn olarak hazrlanan etkinlikler; temel alnan yaklamlara, renci dzeyine ve amaca uygunluu asndan uzmanlar ve retmenler tarafndan incelenmitir. Hazrlanan etkinliklerin nasl uygulanacana ilikin snf retmeni ile n almalar yaplm ve gerekli dzenlemeler yaplarak etkinliklere son hali verilmitir. Uygulama boyunca retmen ve rencilerden her gn, almalarn bitiminde gnlk tutmalar istenmitir. Yaklak 4 hafta sren uygulamalar sonunda, renciler sergi dzenleyerek almalarn dier kiilerle paylamlardr.

Verilerin zmlenmesi Aratrma sorusuna yant bulmak amacyla, alma grubu retmeni ve rencileri ile yaplan bireysel grme verileri ve retmen-renci gnlklerinden elde edilen veriler birlikte betimsel yolla analiz edilmitir. Betimsel analizde, elde edilen veriler belirlenen temalara gre sistematik ve ak bir biimde betimlenir, bu betimlemeler aklanr ve yorumlanr, neden-sonu ilikileri irdelenir ve sonulara ulalr (Yldrm ve imek 2005). Bu amala; Konu ile ilgili literatrden, aratrmann amac, aratrma sorusundan, grme ve gnlklerden yola klarak; renme sreci, retmen rol, rencinin bilisel, sosyal ve duyusal geliimi temalar ile veri analizi erevesi oluturulmu, Bu temalar erevesinde elde edilen veriler seilmi, tanmlanm, anlaml ve mantkl bir biimde bir araya getirilmi, Elde edilen veriler, gerekli yerlerde grme ve gnlklere dayal olarak dorudan alntlarla desteklenmi, Dorudan alntlarla desteklenen bulgular aklanm, anlamlandrlm, bulgular arasndaki ilikilendirmeler yaplmaya allmtr.

retmen ve renciler tarafndan tutulan gnlkler toplanarak, btn gnlkler tek tek analiz edilmitir. Grmede olduu gibi dokman (gnlk) incelemede de betimsel analiz aamalar izlenmitir. Nitel Verilerin Geerlik ve Gvenirlik almalar Bu aratrmada nitel verilerin geerlik ve gvenirliinin salanmasnda nemli ltlerden biri olan eitleme kullanlmtr. eitleme, aratrma sorusuna ynelik olarak toplanan verilerin farkl yntemlerle elde edilmesi ve bu ekilde elde edilen bulgularn inandrclnn test edilmesi iin kullanlr (Yldrm ve imek, 2000:85). Aratrmann i geerliini salamak iin, veri toplama aralarnn hazrlanmasnda ve verilerin toplamasnda kavramsal ereve rehber olarak alnmtr. Aratrma bulgular, retmenrenci grme ve gnlkleri olmak zere iki farkl veri kaynandan elde edilmitir. Bylece grme ve gnlklerden elde edilen bulgular karlatrmal olarak incelenmitir. Ak ve anlalr olmayan olgu ve olaylar belirlenerek bulgulara dahil edilmemitir. Aratrmann d geerlii ile ilgili olarak alma grubunun ve aratrma ortamnn zellikleri ayrntl olarak tanmlanmtr. Aratrmada d gvenirliin salanmas amacyla, kullanlan grme ve dokman inceleme yntemleri ile bu yntemlerin aamalar ak bir biimde tanmlanmtr. Ayrca retmen-renci grme ve gnlkleri araclyla veri toplama, bu verileri betimsel yolla analiz etme, bulgular yorumlama ve sonuca ulama konularnda yaplan almalar aklanmtr. almada ulalan sonular, elde edilen verilerle iliki bir biimde sunulmutur.

20

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR

Aratrmada i gvenirlik ile ilgili olarak ise, aratrma sorusu ak bir biimde ifade edilmi ve dier aamalarla tutarl biimde sunulmutur. Ayrca aratrma sonular, grme ve gnlklerden elde edilen verilerle tutarl biimde ortaya konmu, veriler aratrma sorusunun gerektirdii biimde retmen ve rencilerden elde edilmitir. Verilerin analizi birden fazla aratrmac tarafndan gerekletirilmi ve karlatrma yaplarak tutarllk gstermeyen veriler aratrma kapsam dnda braklmtr. Bulgular ve Yorum Nitel aratrma yntemlerinden grme ve dokman incelemesinin kullanld bu aratrmada, retmen-renci grme ve gnlklerinden elde edilen veriler; renme-retme sreci, uygulamalarn rencilerin bilisel geliimine katks, uygulamalarn rencilerin sosyal geliimine katks, uygulamalarn rencilerin duyusal geliimine katks ve retmenin rol temalar altnda dzenlenip sunulmutur. renme-retme Sreci oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temel alan uygulamalarda renmeretme srecinin nasl gerekletii, retmen-renci grme ve gnlklerinin analizi sonucu ortaya konmutur. Hayat Bilgisi dersini bu uygulama almasndan nce, dz anlatm ve soru-cevap eklinde klasik bir biimde iliyorduk ama bu uygulamalarda bilmece ve iir almas yaptlar Proje sunumu yapld. Dier gruplar ve yaplan almalar deerlendirdiler. renciler tarafndan bir bahe oluturuldu. Bu baheyi tala evirdiler Bitkiler ve hayvanlarla ilgili dramalar yapld (Grme Kayd: retmen) Yukardaki retmen grme kaytlarndan yaplan alntda retmen; bu uygulamalardan nce Hayat Bilgisi dersini dz anlatm ve soru-cevap yntem/teknii ile ilediini belirterek uygulamalarla birlikte proje almas, grup almas, drama gibi farkl yntemlerle derslerin ilendiini ifade etmektedir. renci grme ve gnlk kaytlar da retmenin ifade ettii renme-retme srecine ilikin deiimi destekler niteliktedir. retmenimiz bir hikye okudu, biz onu canlandrdk. (Grme Kayd: Melike ) ok gzel arklar syledik, birbirinden gzel oyunlar oynadk.(Grme Kayd: Rdvan). Hayvanlar ve bitkilerle ilgili proje almalar yaptk. (Grme Kayd: Sercan). ...Mektup yazmak houma gitti ve ok beendim (Gnlk Kayd: Melike) ...Resimler yaptrdk, hikyeler ve iirler yazdk. Grup almas yaptk. eitli taklitler yaptk, be alma grubuna ayrldk. Her grup kendi konular zerine aratrma yapt ve daha sonra snfa yaptmz almalar sunduk. (Gnlk Kayd: Deniz) renci grme ve gnlklerinden yaplan alntlardan da anlald zere, renmeretme srecinde farkl etkinliklerin kullanld grlmektedir. rencilerin yaptk, yazdk, okuduk, aratrdk, sunduk gibi ifadeleri, derslerde etkin katlm gsterildiini ortaya karmaktadr. Bu balamda yaplan uygulamalarn renci merkezli renme-retme srecini gerekletirici nitelikte olduu, ayrca renme-retme srecindeki etkinliklerin zenginletirilmesinin rencilerin farkl zek alanlarnn geliimine frsat salad sylenebilir. Hayat Bilgisi dersinde evremizdeki Canllar nitesi ilenirken rencilerle birlikte okul bahesinin yeniden dzenlenmesine karar verildi. Gruplar oluturularak her grup kendi bahesi ile ilgili yapacaklarn kararlatrd Resim dersinde bu alma iin renciler ncelikle hayal ettikleri bahenin resmini izdiler, Matematik dersinde ise belirledikleri bahenin evresini hesapladlar. Trke dersinde, renciler bahe dzenlemesini yaptktan sonra ektikleri/diktikleri bitkilerin zerine o bitkinin temel zelliklerinin yazld etiketler hazrladlar... Bu almalar srasnda imdiye kadar derslerde pasif ve isteksiz olan rencilerimin bile aktif ve istekli olmalar beni etkiledi ve rencilerin almalar zevkle yaptklarn gzlemledim. Ayrca bu almalar

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER srasnda rencilerin farkl yeteneklerini, becerilerini kullanma imkn bulduklarn syleyebilirim.. (Grme Kayd: retmen)

21

retmen grme kaydndan yaplan yukardaki alntda ise, Hayat Bilgisi dersi evremizdeki Canllar nitesinin merkeze alnarak ve dier derslerle ilikilendirildii anlalmaktadr. retmenin Bu almalar srasnda imdiye kadar derslerde pasif ve isteksiz olan rencilerimin bile aktif ve istekli olmalar beni etkiledi.. biimindeki aklamas, uygulamalarn tm rencileri etkin hale getirdiini gstermektedir. Ayrca retmen, rencilerinin bu almalar srasnda farkl yeteneklerini ve becerilerini kullanma imkn bulduunu sylemektedir. Bu balamda oklu Zek Kuramn ve disiplinleraras yaklam temel alan uygulamalarn tm rencileri etkin hale getirdii ve rencilerin farkl yeteneklerini ve becerilerini kullanmalarna imkn tand sylenebilir. Uygulamalarn rencilerin Bilisel Geliimine Katks oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam temel alan uygulamalarn, rencilerin bilisel geliimine getirdii katklar, retmen grme ve gnlklerinde aadaki ifadelerle dile getirilmitir. (Uygulamalar) zellikle renme gl eken rencilerin renmesini kolaylatrmtr. Bu tr etkinlikler rencileri aratrmaya ve renmeye sevk ediyor (Gnlk Kayd: retmen) Gerekletirilen uygulama almasyla derslerin bir btn olarak ele alnmas, renmenin her alanda gelimesine yardmc oluyor. (Grme Kayd: retmen) Grme ve gnlklerinden yaplan alntlarda retmen, uygulanan etkinliklerin zelikle renme gl olan rencilerin renmesini kolaylatrdn, rencileri aratrmaya, renmeye tevik ettiini ve rencilerin farkl alanlarda gelimesine yardmc olduunu belirtmektedir. Uygulamalarda rencilerin farkl zek alanlarna hitap eden etkinliklerin gerekletirilmesinin, rencilerin renmesini kolaylatrd ve farkl zek alanlarnn gelimesine katkda bulunduu sylenebilir. Bu durum, bireyin ilgi ve yetenek alanlarna dnk bir renme srecinin sonucu olarak yorumlanabilir. Eitim etkinliklerinde ortamn zenginletirilmesi hem konunun daha kolay anlalmasn hem de renenlerin retim etkinliklerinden keyif almalarn salamaktadr (Babay, 2000). Artk ders ilemiyoruz, oyun oynuyoruz; ama ok ey reniyoruz. (Grme Kayd: Erkan) ...Derste oyun oynayarak evremizdeki hayvanlar ve bitkileri rendim; byle olmas ok houma gitti. (Grme Kayd: Mehmet) Eskiden derslerde ok sklyordum; imdi retmen soru sorduunda parmak kaldryorum. (Gnlk Kayd: Yasemin) daha nce retmenimiz bir soru sorduunda snftan birka kii parmak kaldryordu; ama imdi herkes parmak kaldryor. (Grme Kayd: Deniz) renci grme ve gnlklerinden yaplan yukardaki alntlarda, rencilerin oyun oynayarak ok ey rendikleri ve rendikleri bilgileri ifade etmek iin parmak kaldrarak etkin katlm gsterdikleri belirlenmitir. Denizin daha nce retmenimiz bir soru sorduunda snftan birka kii parmak kaldryordu, ama imdi herkes parmak kaldryor ifadesi, rencilerin derse etkin katlmlarnda bir art olduunu desteklemektedir rencilerin renmeretme srecinde daha fazla katlm gstermeleri, uygulamalarn rencilerin bilisel geliimine katks olarak yorumlanabilir. Uygulamalarn rencilerin Sosyal Geliimine Katks renme-retme srecinde ibirliine dayal almalar yaplarak renmenin sosyal boyutu ortaya karlmaya allm ve sosyal renme ortam hazrlanmtr. retmenin, snfn

22

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR

sosyal ortamnn nasl olutuunu aklarken dile getirdii dnceler, renme srecinin sosyal ortamn tanmlamtr. Daha nce hi grupla alma yaplmad iin balangta skntlar yaand.. Ancak uygulamann sonuna doru hayvanlarla ilgili hazrladklar proje ile kyaslandnda, bitkilerle ilgili hazrladklar projelerini daha iyi hazrladklarn ve sunduklarn gzlemledim. ok daha iyi hazrlanmlard ve grup bilinci bu almada olutu. almalarn sonuna doru renciler arasnda paylama ve dayanmann arttn fark ettim.. (Grme Kayd: retmen) Grmelerde retmen, uygulamann balangcnda grup almalarnda sorunlar yaandn, ancak srecin sonuna doru daha dzenli ve etkili bir alma ile grup bilinci olutuunu, renciler arasndaki paylama ve dayanmann arttn sylemektedir. renci grme ve gnlklerinden elde edilen veriler de uygulama srecinde rencilerin paylama ve dayanma duygularnn gelitii bulgusunu destekler niteliktedir. Arkadalarmzn byle birlikte almas ok gzel. Eskiden silgi bile paylamazdk. imdi birlikte alabiliyoruz. Birbirimize daha ok yardm ediyoruz. (Grme Kayd: Deniz) ...grup almas yaptk. Her grup kendi konular zerine aratrma yapt, daha sonra yaptklarmz dier arkadalarmzla paylatk. (Gnlk Kayd: Mehmet) Arkadalarmla ok iyi anlayorum, nceden baz arkadalarmla hi anlaamyordum; ama imdi ok iyi anlayorum, almalarda birbirimize yardm ediyoruz. (Grme Kayd: Melike) renci grme ve gnlklerinden yaplan yukardaki alntlarda, renciler uygulama srecinde ibirlii iinde altklarn, birlikte almaktan ve yardmlamaktan mutlu olduklarn belirtmilerdir. Grme ve gnlklerden elde edilen veriler, uygulama srecinde rencilerin ibirlii becerilerinin gelitii eklinde yorumlanabilir. Uygulamalarn rencilerin Duyusal Geliimine Katks retmen gnlk ve grme kaytlarnn analizi sonucunda, uygulamann rencilerin duyusal geliimine nasl katk salad belirlenmitir. ...renciler iin ilgi ekici etkinliklerdi. rencilerin derse olan ilgilerini arttrarak derse daha fazla katlmalarn salad. Derse kar genelde ilgisiz olan rencilerimin bile bu etkinliklerde aba harcadn grmek beni mutlu etti. Soru sorduumda hi parmak kaldrmayan veya parmak kaldrrken tedirgin olan rencilerimin says azald. rencilerin kendilerine olan gvenini artrd diyebilirim (Gnlk Kayd: retmen) Yukardaki alntda grld gibi gnlk kaydnda retmen, rencilerinin derse olan ilgilerinin arttn ve daha fazla katlm gsterdiklerini, hi parmak kaldrmayan veya parmak kaldrrken tedirgin olan rencilerinin saysnn azaldn belirterek, etkinliklerin rencilerin kendilerine olan gvenini artrdn ifade etmektedir. rencilerin etkinliklerde aba harcamas ve kendilerine olan gvenlerinin, artmas duyusal geliimin gstergesi olarak yorumlanabilir. renciler bu almalardan ok holandlar. Hatta Hi ders ilemeyecek miyiz? diye soran renciler oldu. Bundan sonraki niteleri de hep byle ileyelim retmenim eklinde isteklerini dile getirdiler Farkl bir ubeye giren retmen arkadam, rencilerimin kendisine, Hep oyun oynuyoruz, hi ders ilemiyoruz dediini iletti ...(baz gnler) gn ierisindeki almalarda zaman zaman seviyesi iyi olan rencilerde sklmalar grld; ama renciler genellikle zevk aldlar ve elendiler. (Grme Kayd: retmen) retmenin grme kaytlarndan sunulan yukardaki alnt, rencilerin uygulama srecinde gerekletirilen etkinliklerden holandklarn, elendiklerini ve bu etkinliklerin rencilerin ilgilerini ektiini ortaya koymaktadr. rencilerin Hi ders ilemeyecek miyiz? ya da hep oyun oynuyoruz hi ders ilemiyoruz gibi ifadeleri, renme srecinden zevk alarak duyusal geliimlerine katk salandnn gstergesi olarak yorumlanabilir. renci grme ve gnlklerinden elde edilen veriler de bu bulguyu desteklemektedir.

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER Eskiden yaptmz almalardan ok sklyorduk, artk okula gelmek istemiyorduk. Bazen okula gelmeyelim diye hasta numaras yapyorduk. imdi ise okula gelmek iin sabrszlanyoruz. Okulu ok seviyoruz. (Grme Kayd: Deniz) nceden baz arkadalarmz, derslerde bam aryor diye, retmenden izin alp gidiyordu. Bu almalar ok beendik. Bundan sonra da dersleri bu ekilde ilemek isteriz. Grup almas ok houma gitti. (Grme Kayd: Kbra) ...Her ey houma gitti, ok mutluyum. (Gnlk Kayd: Rdvan) ...Eskiden Beden Eitimi dersini drt gzle beklerdik; ama imdi btn derslerde oyunlar oynayabiliyoruz. (Gnlk Kayd: Erkan)

23

renci grme ve gnlklerinde dile getirilen ifadeler, renme srecinde oluan olumlu duyusal zellikleri yanstmaktadr. renciler uygulamadan nceki derslerle uygulama srasndaki dersleri karlatrdklarnda, uygulama srecindeki etkinliklerden ok holandklarn, okulu daha ok sevdiklerini, okula gelmek iin sabrszlandklarn, nceden ise (uygulama ncesi) derslerde ok skldklarn, hatta bazen okula gelmemek iin eitli bahaneler uydurmak durumunda kaldklarn ifade etmilerdir. renciler ok mutlu olduklarn ve bundan sonra da derslerin bu ekilde ilenmesini istediklerini belirtmilerdir. Bu balamda uygulamann, rencilerin derse ynelik olumlu tutum gelitirmelerine yardmc olduu sylenebilir. retmenin Rol oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam temel alan renci merkezli renme srecinde, renme grevlerini geekletirmek, rencilerin grev ve sorumluluu olduundan, retmenin de rencilerin kendi renmelerini gerekletirmeleri iin farkl roller stlenmesi kanlmazdr. retmen grme kaytlarndan yaplan alntlar, retmen rolndeki deimeleri ortaya koymaktadr. ... Daha nce dersleri ben anlatyordum ve soru-cevap teknii ile rencilerin derse katlmn salamaya alyordum. Okulun bulunduu evrenin ve rencilerin, sosyo ekonomik dzeyi olduka dk. Bu nedenle aratrma yapabileceklerini hi dnmemitim. rencilerim benim aktardm bilgileri renmeye alyordu. Yaplan bu uygulamalar bana sosyo ekonomik dzeyi dk okullarda da bir eyler yaplabileceini gsterdi (Grme Kayd: retmen) Grme kaytlarnda retmen, oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam temele alan uygulamalardan nce, anlatm yntemi ve soru-cevap teknii ile dersleri ilediini belirterek, okulun bulunduu evrenin ve rencilerin sosyo ekonomik dzeyinin dk olduunu, bu nedenle rencilerin aratrarak renmelerini salayacak bir ortam hazrlamadn aklamakta ve bu uygulama ile sosyo ekonomik dzeyi dk okullarda da bir eyler yaplabileceini fark ettiini sylemektedir. Bu durumun, retmenin renme-retme srecini planlama ve uygulamasndaki rollerinin deimesine neden olduu eklinde yorumlanabilir. retmen, uygulama srecinde kendi roln nasl algladn; ...rencilerin tm almalar yrtt ve retmenin rehber olduu bir uygulama gerekletirildi. Bu uygulamada, rencilerimin zengin materyaller kullanarak sunumlar yapmalar iin ortam hazrlyorum Hayat Bilgisi dersinin ilenii srasnda, rencilerimin belli konularla ilgili yeni fikirler, neriler gelitirmelerini desteklerim. nk bu, onlarn dnme ve yaratclklarn gelitirir. Bunun iin de onlar ynlendirici olarak aratrmaya sevk ederim. Neden?, Niin?, Nasl? sorularn yneltmelerine frsatlar veririm. Grup almalar yapmalarn salarm. Kendi gr ve deerlendirmelerim yannda rencilerin de kendi almalar ve baarlar hakkndaki grlerinden yararlanmak isterim. nk bu, onlar hem onurlandryor, hem de kendilerine olan gvenlerini arttryor, biz duygusunun olumasnda etkili oluyor (Grme Kayd: retmen) biiminde ifade etmitir. Aklamalar incelendiinde retmenin, renme srecinde rencilere rehber olan, rencilerin renme materyali hazrlamalarn destekleyen ve hazrlanan materyalleri kullanmalar iin ortam sunan bir retmen rol stlendii ortaya kmaktadr. Bunun yannda retmenin, rencilerin dncelerine deer veren ve aa kmasna frsat yara-

24

ZCAN DEMIREL, BRAHIM TUNCEL, CANAY DEMIRHAN ve KENAN DEMIR

tan, onlarn dnme ve yaratclklarn nemseyen, aratrmaya ynlendiren ve bu srete onlarn sorgulama becerilerinin gelimesi iin ortam yaratan, deerlendirme srecine rencileri de katarak onlarn kendi renmelerinde sz sahibi olmalarn salayan ve ibirlikli almay destekleyen rolleri de stlendii belirlenmitir. Bu balamda uygulamann, retmen rollerinde istendik nitelikte deiiklik meydana getirdii sylenebilir. Sonu ve neriler retmen ve rencilerin grme ve gnlk kaytlarnn analizleri sonucunda, oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam uygulamalar ile Tm rencilerin zellikle pasif rencilerin etkin hale geldii ve rencilerin derse etkin katlmlarnda bir art olduu, rencilerin bu almalar srasnda farkl yeteneklerini, becerilerini kullanma imkn bulduu, rencilerin renmelerinin kolaylat, Uygulama sreci iinde rencilerin ibirlii iinde alma becerilerinin gelitii, rencilerin kendilerine olan gvenlerinin artt, rencilerin renme-retme srecinden zevk aldklar, bylece rencilerin okula ve derse ynelik olumlu tutum gelitirdii, retmenin renme-retme srecinde rencilere rehberlik yapt, rencilerin renme materyali hazrlamalarn destekledii ve hazrlanan materyalleri kullanmalar iin ortam hazrlad, retmenin, rencilerin dncelerine deer veren ve aa kmasna frsat yaratan, onlarn dnme ve yaratclklarn nemseyen, onlar aratrmaya ynlendiren ve bu srete onlarn sorgulama becerilerinin gelimesi iin ortam yaratan, deerlendirme srecine rencileri de katarak onlarn kendi renmelerinde sz sahibi olmalarn salayan ve ibirlikli almay destekleyen bir rol stlendii saptanmtr.

zetle, oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklam uygulamalarnn rencilerin bilisel, sosyal ve duyusal geliimlerine olumlu katklar getirdii ve retmen rolnde deiikliklere neden olduu sonucuna ulalmtr. Yaplan aratrmalarda, oklu Zek Kuramna gre dzenlenen etkinliklerin rencilerin baarlarn, derse ynelik tutumlarn ve motivasyonlarn artrdn gstermektedir (Demirel ve dierleri, 1998; Yanpar, 2001; Obuz, 2001; Korkmaz, 2001). Grme ve gnlklerin analizleri sonucunda, oklu Zek Kuram ve disiplinleraras yaklamna dayal gerekletirilen uygulamalarla ilgili retmen ve rencilerin olumlu grlere sahip olduklar sylenebilir. Bu nedenle, retme-renme ortamnda disiplinleraras yaklam ve oklu Zek Kuramna dayal etkinliklere yer verilmelidir. Bu yaklamlarn etkisini belirleyen deneysel almalarn yaplmas nerilebilir. Uygulama srecinde rencilerde aratrma yapma, sorumluluk alma, ibirlii yapma gibi konularda sorunlarla karlalmtr. Bu tr sorunlarn ileriki aratrmalarda ortaya kmadan zmlenmesi, yaplacak uygulamann etkililii asndan nem tamaktadr. Bu nedenle, retmen merkezli uygulamalarn olduu ve bireyselliin n planda tutulduu snflardan gelen rencilere, bu tr almalardan nce, gerekli becerileri gelitirecek hazrlk almalar yaplmas nerilmektedir.

OKLU ZEK KURAMI LE DSPLNLERARASI YAKLAIMI TEMEL ALAN UYGULAMALARA LKN RETMEN-RENC GRLER Kaynaka

25

Aybek, B. (2001). Disiplinleraras (Btnletirilmi) retim Yaklam. Eitim Aratrmalar Dergisi, 3, 1-7. Bal, H. (1999). HE/Eitim Teknolojisi Formatrleri Kursu. [Online]: http://adana.meb.gov.tr/ SAYFALAR/cokluzek2.htm adresinden 06 Mays 2003 tarihinde indirilmitir. Balm, A. G. (2006). Fen Konularnn oklu Zek Kuramna Dayal retiminin rencilerin Baarlarna ve Kalcla Etkisi. Eitim Aratrmalar Dergisi, 23, 209-220 Babay, A. (2000). oklu Zek Kuramna Gre Eitim Programlar ve Snf i Etkinliklerin ncelenmesi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Bmen, T. N. (2005). Eitimde Yeni Ynelimler (2. Bask). Ankara: Pegem A Yaynclk. Demirel, . (2004). Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme (7. Bask). Ankara: Pegem A Yaynclk Demirel, . ve dierleri (1998). lkretimde oklu Zek Kuramnn Uygulanmas. VII. Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi. 9-11 Eyll 1998. Seluk niversitesi Eitim Fakltesi Yaynlar, Eitim Bilimleri Blm Cilt 1, 531-546. Gardner, H. (1999). oklu Zek: Grmeler ve Makaleler. (ev: M. Tzel). stanbul: Enka Okullar BZD Yaynclk. Gztok, F. D. (2001). Kolej Ayeabla Okullarnda oklu Zek Kuram Uygulamas. Ankara: Siyasal Yaynclk. Jacobs, H. H. (1989). Interdisciplinary curriculum: design and implementation, the growing need for interdisciplinary curriculum content. [Online]: Retried on http://www.ascd.org/readingroom/books/jacobs89book.html 05-May-2003, at URL:

Korkmaz, H. (2001). oklu Zek Kuram Tabanl Etkin renme Yaklamnn renci Baarsna ve Tutumuna Etkisi. Eitim ve Bilim, 26, 119. Mason, T. C. (1996). Integrated curricula: potential and problems. Journal of Teacher Education, 47(4), 263269 Obuz, C. (2001). oklu Zek Kuramnn Hayat Bilgisi Dersinde renme Srecine Etkisi. Yaymlanmam yksek lisans tezi, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Temiz, N. ve Kiraz, E. (2007). Birinci Snf lk Okuma-Yazma retiminde oklu Zek Kuram Uygulamalar. Eitim Aratrmalar Dergisi, 27 Yanpar, . (2001). lkretim nc Snf Hayat Bilgisi Dersinde oklu Zek Kuram Etkinlikleri ve oklu Materyal Kullanmnn renciler zerinde eitli Etkileri. ada Eitim Dergisi, 276, 23-30. Yldrm, A. (1996). Disiplinleraras retim Kavram ve Programlar Asndan Dourduu Sonular. Hacettepe niveristesi Eitim Fakltesi Dergisi, 12, 89-94. Yldrm, A. ve imek H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri ( Geniletilmi 5. Bask). Ankara: Sekin Yaynclk.

Makale Geli: 30 Aralk 2004 ncelemeye Sevk:9 Mays 2006 Dzeltme: 20 Temmuz 2007 Kabul: 27 Eyll 2007