N TERBYE ~ BASKI ~ BOYA ~ APRE

TEKSTL TERBYES

TEKSTL TERBYES n Terbiye

Ham Kontrol Fra Makas Yakma Hal Skme Bazik lem (hidrofilletirme) -Piirme -Kaynatma Aartma -Hipoklorit (NaClO) -Klorit (NaClO2) -Hidrojen Peroksit Optik Aartma Merserizasyon

Renklendirme
Boyama -Direkt -Reaktif -Kp -Kkrt

Bitim lemleri (Apre)

Kimyasal -Burumazlk -ekmezlik -Su geirmezlik -Su iticilik

-Pigment

-Ya iticilik

Bask -Dz Film -Rotasyon

-G tutuurluk Mekaniki -ardonlama -Kalandrlama -Zmparalama -Sanfor

N TERBYE BLM Selloz lifleri ierisinde ya, mum, pektin, hemiselloz, proteinler gibi yabanc maddeler bulunmaktadr. Ayrca lifler hafif sarmtrak bir renge sahiptirler. zg iplikleri hall bir ekildedir.Tm bu yabanc maddeler liflerin grnm bozmakla beraber liflere hidrofob zellik kazandrdklarndan dolay boyama, bask ve apre ilemlerinin yaplmasn zorlatrmaktadr. Bu nedenle mamuln bu yabanc maddelerden kurtulmas gerekmektedir. Bu yabanc maddelerden kurtulmak ve dier terbiye ilemlerine hazrlamak iin yaplan ilemlerin tmne n terbiye ilemleri denilmektedir. n terbiye ilemlerinin amalar: Hal maddeleri, yalar, pektin, bitki artklarnn dzenli bir ekilde uzaklatrmak. Homojen bir beyazlk derecesi elde etmek. Homojen bir hidrofillik ( emme yetenei ) salamak. Eit ph deeri elde etmek. Boyar maddeni nfuz edebilmesi iin lifin homojen bir ekilde imesini salamak. Elyafn sahip olduu sarmtrak rengi kaybetmek. Pamuklu mamllerin n terbiye ilemleri dier btn liflerin n terbiye ilemlerine gre daha nemlidir. Yn ve sentetik mamuller iin boyama ve boyanmadan nce bir ykama ilemi yeterli olurken , pamuklarda iyi bir n terbiye ileminin yaplmas lazmdr. n Terbiye Blmnde Yaplan lemler: 1)Ham Bez Kontrol (Fralama): Dokumadan ve rmeden gelen toplar halinde gelen kumalar burada alp, u uca eklenerek, doklara sarlyor. Bu blmn amac terbiye ilemlerine girecek kumalar birbirine ekleyerek istenilen uzunlukta kumalar elde etmektir. Bu blmde 3 tane kuma ama makinesi bulunuyor. Bu makinelerden sadece 1 tanesinde fralama tertibat bulunuyor. Fralamada kuman stnde bulunan tozlar alnyor. Kumalar alrken dikkat edilmesi gereken en nemli husus kumalarn kartrlmamasdr. Bu yzden kumalar zg ve atk sklklarna gre dikkatle ayrlyor.

2)Yakma: Bu blmde 1 adet Kusters marka gazl yakma makinesi bulunuyor. Yakma ileminde ama terbiye, boya ve bask ilemlerinde sorunlara neden olan kuman stndeki tycklerini ve lif uuntularn yakmaktr. Yakma ilemi bekler sayesinde gerekletirilir. Kuma yakarken 3 trl bek pozisyonu kullanlr. kuma zerinden yakma (gabardin kumalar) teetsel yakma (ince mallar ) silindir zerinden yakma ( kaln mallar ) %100 pamuklu kumalarda kuman yakma blgesinden gei hz 120 mt/dk, karmlarda ve %100 polysesterlerde bu hz 130-140 mt/dklara kadar kyor. Kuman getii gerginlik ok nemlidir. Yksek gerginlikte makine otomatik olarak durmaktadr. Yakmay etkileyen faktrler unlardr; Alev younluu Kuma gei hz Kuma ile bek arasndaki mesafe Beklerin pozisyonlar Bekler ile mamul mesafesini ayarlayan kollar bulunmaktadr. Bu mesafe kuman trne gre deimektedir. Makinede maln scakln belirleyen s alglaycs bulunur. Kumaa gre alev younluu ve alev enide ayarlanabiliyor.Kadife ve havlu kumalar yakma makinesine kesinlikle sokulmazlar. Herhangi bir duru annda bekler kuman yanmasn nlemek iin hzl bir ekilde geri ekiliyorlar. Gaz olarak LPG kullanlr. Alev uzunluu gaz basncnn iddetiyle ayarlanmaktadr. Gaz basncnn deiimi alev uzunluuyla doru orantldr. Yakma makinesinde silindirlerin snmasna karlk silindirle ierisinden souksu geirilir. Gaz olarak LPG kullanlr. Alev uzunluu gaz basncnn iddetiyle ayarlanmaktadr. Gaz basncnn deiimi alev uzunluuyla doru orantldr.

3)Hal Skme: Hal Maddeleri 1-Doal Kaynakl Hal Mad. Niasta ve trevleri Selloz Trevleri (CMC gibi) Yumurta ak hal mad. 2-Tam Yapay Hal Mad. Stiren-Maleik sait kopolimerleri Polivinilalkoller Poliakrilatlar

Hal maddeleri terbiyede nemli bir engeldir. Terbiyede hal maddelerinin mutlaka ve ncelikle uzaklatrlmalar gerekmektedir. nk hal maddeleri kumatan uzaklatrlmadan dier kimyasal terbiye ilemlerini yapmak hem ok zordur ve hem de aktarlan kimyasal maddeler lifler yerine hal maddelerine balanacaktr. Hal skme ilemine gemeden nce mutlaka yaplmas gereken, kuma zerinde haln olup olmad ve varsa ne tr hal maddesinin olduunu tespit etmektir. Bunun iin kumaa iyot potasyum iyodr testi yaplr. Kumaa iyot/KI zeltisi damlatldnda mavi renk gzleniyorsa niasta vardr. Eer niasta yok ise PVA kontrol yaplr. Kumaa I2 / KI zeltisi damlatldktan sonra ayn noktaya borik asit damlatldnda mavi renk oluuyorsa PVA vardr. Eer hibir sonu elde edilmemise dier hal maddelerinin olduu varsaylarak hal maddesinin tr bulunasya kadar testlere devam edilir . Deirmenci Bask-Boya letmesinde karlatm hal maddesi niasta hal maddesiydi. Niasta hallar genellikle , niasta haln paralayan amilaz enzimleriyle enzimatik olarak uzaklatrlr. Enzimatik ilem suda znmeyen niastay hzl bir ekilde paralayarak suda znebilen rnlere dnmesine neden olur. Hal skme srasnda Ph deeri 5,5 6,5 arasnda olmaldr. Kuman ilerleme hz kumaa gre deimektedir. Hal sklen mamul saat sreyle polietilen folyoyla hava almayacak bir ekilde sarlp dndrlmektedir. Hal skme ileminden sonra kumaa iyot potasyum testi uygulanr. Bu test ile hal sklme derecesi kontrol edilir. Kuma iyot potasyum zeltisi ierinde 1 dakika kaldktan sonra hafif bir durulama yaplr. Ardndan skalaya baklr. Bylece haln sklp sklmedii anlalr.

4)Aartma: Pamuk elyaf kendine has sarmtrak renk veren doal pigmentler ierir. te aartmann amac bu boyar maddenin paralanarak ve liflerden uzaklatrarak liflerin temiz beyaz bir grne sahip olmasn salamaktr. Aartma 3 yntem ile yaplabilir. Hipoklorit (NaClO)Aartmas Klorit (NaClO2) Aartmas Hidrojen Peroksit Aartmas Deirmenci Bask-Boya letmesinde hidrojen peroksit aartmas kullanlmaktayd. Hidrojen peroksit aartmas dier aartmalara gre insan salna ve ekolojik evreye daha az zararl olduundan kullanm alan en yaygn olan aartma eklidir. Hidrojen peroksit aartmasnda aartma reaksiyonlar unlardr; H2O2 + OH HO2 + Org. Mad. HO + HO2 OH + Oksitlenmi Organik Mad.

ou zaman hidrojen peroksit aartmas istediimiz gibi gereklemez . Hidrojen peroksitin bozunmasn hzlandran, yani katalize eden maddeler vardr ve bu maddeler istenmeyen reaksiyonlara neden olurlar. Peroksit kasarna zarar veren etkenler : Hidrojen peroksitin bozunmasn hzlandran ( katalize eden ) maddeler demir , mangan , bakr kobalt ve bunlarn oksitleridir. Bu katalizrler mamul zerinde aadaki ekilde bulunabilirler : Pamuk liflerinin tarladaki yetime artlarna bal olarak mamul zerinde bulunan demir iyonlar, Bobin veya dokuma makinelerinden gelen demir tozlar ve pas lekeleri, Su veya buhar hattndan ileri gelen demir paralar, letme suyundan ileri gelen mangan tuzlar, Makine aksam veya donanmlarndan ileri gelen bakr tuzlar olarak bulunabilirler. Bu trde istenmeyen durumlar engellemek ve hidrojen peroksitin yava ve dzenli paralanmasn salamak amacyla , kasar banyosuna uygun tekstil yardmc kimyasallar ilave edilmelidir. Bu uygun tekstil yardmc kimyasallar sodyum silikat iermeyen Peroksit stabilizatrleri , iyon tutucular veya yksek derecede etkili slatc ve ykayc kombinasyonlar olabilirler.

5)Merserizasyon: Merserizasyon ileminin amac pamuk lifine enine imesini salayp dzgn silindirik bir yap kazandrmak ve bu deiiklik vastasyla pamua parlaklk ve yzey dzgnl kazandrmaktr. Bylece kuman boya alm ve mukavemeti artar. Merserize ilemi pamuklu kuman gerilim altnda souk bir ortamda yksek alkali zeltisiyle muamelesi eklinde yaplr. (Scaklk 19 - 20C arasndadr.) Makinede kullanlan kostik bomesi 28 30 Be arasnda olmaldr. Makineye tekstil mamulnn gerilim altnda verilmesinin sebebi ise bzlmeyi nlemek ve azda olsa sellozdaki krlmalar azaltmak iindir. Bu uygun gerilmeler merserizasyon makinesindeki silindirler yardmyla salanmaktadr. Merserizasyon makinesine kostik silindirler arasndan verilmektedir. st silindirler kauuk , alt silindirler ise elik silindirlerdir. Makinede kostik fazlasn almak iin skma silindirleri mevcuttur. Buradan alnan kostik szgeten geirilerek tekrar kullanlmas iin bir tankta toplanr. Bu tanka da dardan 48 B lik tanktan besleme yaplarak derecesi dk olan bu kullanlm kostiin istenilen seviyeye gelmesi salanmaktadr. Merserizasyon ilemi srasnda skma silindirler aras hz fark olmamaldr. Kostik etkisiyle atk zg iplikleri ier ve merserize etkisi byle salanr. Kostiin selloz lifleriyle reaksiyonu sonucu s aa kmaktadr. Bu yzden makinelerde soutma donanmlar bulunmaktadr. Merserizasyon sresi 60 sn civarndadr bu yzden flotteye seri slatclarn ilave edilmesi gereklidir. Kuma gei hz 20 40 m/dk arasnda deimektedir. Buda mamuln cinsine ve kalnlna gre deimektedir. Merserizasyon ileminin hemen ardndan tekstil mamul ykamaya alnmaktadr. (stabilizasyon ksm) Stabilizasyon ksm drt blmeden olumaktadr. lk blmede sadece suyla ykama yaplmaktadr. Son blmede ise tekstil mamulnn zerindeki kostii dengelemek iin tekstil mamul asetik asit ile muamele edilir. Son blme iki gzden olumutur.Asetik asit son blmenin birinci gzne ilave edilir. kinci gzde ise Tekstil mamulne ilave edilmi asetik asidin uzaklatrlmas salanr.

LABORATUAR
Laboratuar mteriden gelen boyanm numunenin, hangi boyalarla ve prosesle boyandnn ve reetesinin tespit edildii blmdr.Boyanacak kumalar iin ilk almalarn yapld blmdr. lk alma olarak laboratuar alanlar tarafndan uygun boyama reeteleri hazrlanr. Mteri tercihi gz nne alnarak 6 tane numune renk hazrlanarak mteri okeyine gnderilir. Mteri okeyini bildirir. Ayn alma ikinci kez laboratuar ortamnda allr. Ayn renk tutturulursa iletmede boyanmak zere renk kart hazrlanr ve teslim edilir. Laboratuarda Kullanlan Cihazlar 1)Scak Boyama (ektirme) Termal Cihaz; letme iindeki overflowlarn yani ektirme yntemine gre boyayan cihazlarn bir rnei olarak hazrlanm bir makinedir.Zaman ayarlanmas makineden otomatik olarak yaplmaktadr. Cihaz genel anlamda otomatik olarak almaktadr. Yksek scaklkta da almaya uygundur. 2) Souk Boyama Emdirme (Emdirme) Cihaz; letmedeki fulardlarn bir rneidir. 200 mlt lik bir tekneye sahiptir. ki silindir arasndaki basnc ayarlayan basn ayar dmesi ve gstergeleri ayrca birbirinden ayrlmasn salayan bir dzenee sahiptir. Silindir hzlar kuman cinsine ve istee gre ayarlanabilir. 3) Etv; Ykanmas yaplm numunelerin kurutulmasnda, pad batch boyamadaki fikse ileminin hzlandrlmasnda rengi hemen grmede ve fikse ilemini hzlandrmakta kullanlr. 4)Mikrodalga Frn; Souk boyamada boyann fikse sresini hzlandrmak iin kullanlr. 5- Istc; eitli amalar iin su stmak iin ykama hasl yapmak, boyanm mamullerin ykanmasnda kullanlacak suyu salamakta kullanlr. 6)amar Makinesi; ekme testi, ykama testi, para boyama, scak kasar ilemlerinde kullanlr. 7)ph Metre; eitli zeltilerin alkali asit ph araln kontrol etmede kullanlr.
7

8)Srtme hasl Tayin Cihaz; Manuel olarak alan slak ve kuru srtme haslklarn tespit etmekte kullanlr. Ya ve kuru haslklarnda tespitinde kullanlr. 9)Ik Kabini; Gn , beyaz k, ultraviole k ve tungsten nda numunelerin grn ve ierdii maddelerin (optik beyazlatc gibi) tespitinde kullanlr. 10)t ve Press t Poplin, gabardin gibi baz cins kumalarn kurutulmasnda, tlenmesinde ve fiksajnn hzlandrlmasnda kullanlr.

LABORATUARDA UYGULANAN PROSESLER a)Scak Boyama Yntemi: Boya zeltileri reetelere uygun boyarmaddeler ve yardmc maddeler tartlp zlerek 100ml ye tamamlanarak hazrlanr. 10ar gr.lk kumalar tartlyor ve tuzlarda tartlp hazrlandktan sonra pipetlemeler yaplr. Daha sonra kumalar tplere koyulur. Tpler makineye koyulur ve aadaki ilem grafii uygulanr. 45 60C Ak Renkler 30 Boya + Tuz 30C Soda 20 60 Koyu Renkler

Grafikteki ilemler tamamlandktan sonra tpler alnr, renklerin karmamasna dikkat edilerek hepsi ayr ayr kaplarda, ak-orta-koyu olmasna gre ykamalar yaplr. Soda ve tuz boyann kumaa nfuzunu salamaktadr.
8

Yukardaki ilemler tamamlandktan sonra tpler boaltlr ve sonrada aadaki ykama ilemleri uygulanr. Ak Renk Ykama 1) Souk ykama 2) 60C 2 dakika 3) 90C 5 dakika 4) 80C 5 dakika 5) Souk Ykama 6) -----------------Orta Renk Ykama Souk Ykama 60C 2 dakika 90C 5 dakika 80C 5 dakika Souk Ykama ------------------Koyu Renk Ykama Souk Ykama 60C 2 dakika 90C 5 dakika 90C 5 dakika 80C 5 dakika Souk Ykama

b)Souk Boyama (Pad-Batch) Yntemi: Emdirme ynteminin laboratuar uygulamasdr. Hazrlanan reetedeki boyalar zlebilecei en az su ile zlrler. Boyarmadde miktarna gre tespit edilmi kimyasal madde miktarlar belirlidir. Ayr bir beherde slatc, NaOH ve silikat hazrlanr. Boya ve yardmc kimyasallar 1 ltye tamamlanr. Scakln 24 25 derece arasnda olmas gerekmektedir. Hidroliz olay gereklememesi iin kuma hemen zeltiden geirilir. Roliklere sarlp hava almayacak ekilde lastik folyoyla sarlr. Fikse olmas iin 10-16 saat bekletilir. Bu zaman sonunda folyo alp nce souk sonrada scak durulama yaplr. Laboratuar blmnde bu ilemlerin dnda 1- Hidrojen Peroksit ( H2O2 ) Tayini: 2- Kostik Tayini: 3- yot Solsyonu Hazrlama: 4- Renk Skme: 5- Leke karma 6- Haslk lme ilemleri yaplmakta idi. Sonu olarak, laboratuarn amac tespit edilen ve mteri tarafndan onaylanan numune ile , iletmede boyamas yaplan kuma ile ayn sonucu vermesidir. Bunun iin iletme artlarna uygun olan proseslerin yaplmas ve kontroln laboratuar blm salar.

BOYAMA
Boyama ilemi esas olarak iki prensibe gre yaplmaktadr. ektirme Yntemi; Emdirme Yntemi; ektirme Yntemi Tekstil materyalinin boyama iin gerekli boyar madde, boyama yardmc maddeleri ve kimyasal maddeleri ieren banyoda uzunca bir sre muamelesi esasna dayanan kesikli boya yntemidir. ektirme ynteminde materyal uzun flotte orannda uzun bir sre muamele edilmektedir. ektirme ilemine gre boyamalar overflow boyama makinesi ile yaplr. Tam flottede yaplan halat eklinde boyama yaplan blmdr. ektirme yntemine gre aplikasyonda tekstil terbiye maddesinin tekstil elyafna substantiflik veya afinite olmas istenir. nk uzunca bir sre tekstil elyaf flotte iinde kalr ve arada denge oluur. ektirme ynteminin iki nemli zellii vardr; Uzun bir sre muamele edilmesi Uzun flotte oran ekme Hz; Elyaf cinsine Boyar maddenin difzyon hzna Flotte oranna Boyama koullarna ektirme Ynteminin Avantajlar; 1)lem sresi ve temperatr istenildii gibi ayarlanabilir 2)leme sk sk mdahale edilerek rengini tutturmak daha kolaydr. 3)Kadife gibi havlu yzeylerin tatmin edici bir ekilde boyanmas mmkndr. 4)Ba son fark kanat fark gibi boyama hatalar meydana gelmez. ektirme Ynteminin Dezavantajlar; 1)Kalc krk izi oluma tehlikesi olan kumalarda kullanlmaz. 2)retim hz dktr. lem sresi uzundur. 3)Uzun flotte oran nedeniyle su, atk su, kimyasal madde, boyarmadde, yardmc madde tketimi stma soutma enerji giderleri bakmndan maliyetlidir.
10

Emdirme Yntemi;

Emdirme ynteminde ak en halinde bulunan kuma ksa flotte oranndaki zelti veya dispersiyon halinde bulunan boyama banyosundan geirilir ve sonra lastik kapl merdaneler arasndan geirilir. Kuma emdirilmesi banyosuna ya halde sokulmaktadr. Bu durum ile nceden baka ya ilem grm kuman ara kurutmasndan tasarruf salanr. Fakat bununla beraber nemli olan flotte orannn hassas ayarlanmas gerekmektedir. Bu yntemin iki nemli zellii vardr. Ksa flotte oran Ksa muamele sresi Bilindii gibi bu iki zellik ektirme ynteminin tam tersidir. Emdirme ynteminde kuman fulardtan geii iin ok uzun sreye gerek yoktur. Alkali ilavesinden hemen sonra fazla bekletmeden banyoya almalyz. Eer alnmaz ise hidrolize neden olur. Fakat ok ksa geilerde de boyann kumaa aplikesi yeterince olmayabilir. Ayrca silindirlerin ve kuman kuru olmasna dikkat edilmelidir. Yoksa kumata abraja neden olur. Emdirme Ynteminin Avantajlar: Uzun partilerin ekonomik bir ekilde boyanmas Ayn tonda boyanmas istenen uzun metraj istemlerine uygunluu Enerji giderlerinin dkl Flotte orannn kstl su kullanm ve artk suyun dk olmas lem tekrar edilebilirliinin ektirme yntemine gre daha yksek olmas Kalc krk izi olan kumalar iin uygun olmas Uygulama kolayl Emdirme Ynteminin Dezavantajlar; Yatrm giderlerinin yksek olmas Skma merdanelerinin konstrksiyon olarak hassas olmas ve devaml kontrol edilmesi gerekmektedir. Ba son fark, kanat fark gibi boyama dzgnszlkleri meydana gelmektedir.

11

OVERFLOW
Overflow makinelerinde ektirme yntemine gre boyama yaplmaktadr. Kuma makineye girdiinde btn boyama ilemleri yaplm olarak kar. Ham mal makineye alnrken makineye su alnmas salanr. Elimizdeki kuman bir ucu tambura dolanarak dier ucun darda kalmas kouluyla geri halat ksmnn da iine girmesi salanr. Overflowa alnan mamuln iki ucu dikilir ve halat eklinde makineye verilir. Overflowun ilem sresi ve scakl istenildii gibi ayarlanabilir. Buda byk bir avantajdr. Boyama esnasnda ileme sk sk mdahale ederek istenilen rengin tutturulmas salanr. Bu makine ile boyamada emdirmede karlalan ba son gibi kanat farklar meydana gelmez. Overflow makinesinin her bir gz 100 150 kg arasnda deimektedir. Flotte oran ise 1 : 10 , 2 : 12 . lk ilem olarak elimizdeki mal beyazlatlacaksa optik kasar, boyanacaksa boya kasar uygulanr. Kasar ileminin balangcnda kasara yumuak su, slatc ve dispergatr maddeleri konur ve kartrlarak zeltinin kazandan makine tankna gemesi salanr. Hemen ardndan zeltiye kostik ilavesi yaplr. Daha sonra zelti kartrlmaya devam edilir. Hepsinin tanka geiinden sonra yumuak su ile kalntlar da kazardan tanka geirilir. Ardndan peroksit ilave edilmektedir. Kasar ilemi 90 derece scaklkta 45 dakika srmektedir. Kasar ilemi bittikten sonra durulama ilemine geilir. Durulama ilemi yumuak su ile yaplmaktadr. Durulama suyunun souk olmas gerekmektedir. Bu ilem ortamdan peroksitin uzaklatrlmas iin yaplmaktadr. Durulama ilemi bittikten sonra kazana srasyla asetik asit ve peroksit ldrc ilave edilmektedir. Bu ilaveler yannda kazana yumuak su ilavesi yaplr ve scaklk 50 dereceye kadar kartlp 15 dakika sre ile bekletilir. Bu ilem bittikten sonra souk su ile durulama yaplr. Boya ncesi durulama ilemlerinin hepsinde yumuak su kullanlmaktadr. Sert su ierdii yksek orandaki kireten tr boyamada sorun karmaktadr. Durulama ileminin ardndan peroksit ve ph lmleri yaplr. Eer peroksit 0 ve ph = 7 ise boyama iin uygun ortam salanm demektir. Eer lm sonucu elde ettiimiz deerler boyama iin uygun deilse durulamaya devam edilir. Boyama ilemine balarken su ile birlikte asit slatc kartrlarak kpk kesici kazana konulur. Ardndan boya karm ilave edilir. Tankn boyay almas salanr. Reeteye gre kazana kat halde tuz konulur. Tankta kazana sirklasyonla su ilavesi yaplr. Koyu renkler iin kullanlan tuz miktar ak renklerden daha fazladr.

12

Tuzun tanka geii tamamlandktan sonra 15 20 dakika beklenir ve kazan kat halde soda konulur. Sodann da tanktan geiinden sonra boyama ilemine balanlr. Scaklk15 20 dakika arasnda 60 dereceye ykseltilip 20 dakika bekletilir. lem tamamlandktan sonra numune kesilir kontrol edilir. Eer renk ak geldiyse boya ilavesi yaplr ve eer renk koyu geldiyse ykama yaplr. Boyama bittikten sonra 15 20 dakika durulama yaplr. Ardndan kazana asetik asit ilave edilir. 15 20 dakikada 60 dereceye karlr. l boyann atlmas ve ph ayar nedeniyle yaplan bu ilemin ardndan tank boaltlr. boaltlma srasnda scaklk 30 dereceye kadar der. Scaklk 90 dereceye kadar kana kadar sabunla ykama yaplr. Bu ilem koyu renklerde iki defa yaplr. lem bittikten sonra tanka boaltlr scaklk 45 dereceye kadar der. Scaklk 80 dereceye kadar knca ba dndrme dediimiz ilem sadece suyla ykama eklinde yaplr. Durulamadan sonra ph lm ile numune kesimi yaplr. ph 7 olmaldr. Numune okeyi alndktan sonra kazana yumuatc ve asit konup 18 derece civarndaki scaklk 45 dereceye kartlp 30 dakika bekletilir. Bu ilem sonrasnda istediimiz ph_= 5,5- 6,5 salanr. Overflow boyamada flotte oran 1/9 dur. Yan 100 gr.lk mal iin 900 lt su kullanlr.

RAMZ
Ramzler kurutmada termofiksajda ve kondenzasyonda kullanlan gergefli kurutuculardr. Ramzlerde en ve boy ayarlar yaplabilir. Tutucular sayesinde kuman hibir yere demeden sadece yandaki mandallara temas ile sevki salanr. Kuma makineye girmeden nce kurutmaya bir balang ilemi olarak skma ilemi gerekletirilir. Skma ileminden nce kuman iki taraf inelerle yada mandallarla tutturulur. Makinenin ierisinde boyuna uzamay salayan avans silindirleri bulunur. zg ynnde ekme avans silindirleri sayesinde salanr. Boyuna uzama istendii lde kontrol altnda tutulabilir. Mandal tayclarda gergin allmaldr. Daha sonra kuma ramz kabinlerine girer. Kabinlerden kta inelerden yada mandallardan ayrlan kuma doklara sarlr. nelerin karlkl olarak mesafeleri ayarlanabilir. neler aras mesafe gergin tutulur ve ilk kabine kadar enine uzama ayarlanabilir. Bunun yannda enine ynde mesafe ksaltlarak enine ekme salanabilir. Ama genellikle kuma ramzde kurutma yapldktan sonra daha birok ya ileme gireceinden ramzde kuman eni sonraki ya ilemler dnlerek mteri isteinden fazla tutulur. Mesela mteri 150 cm kuma eni istiyorsa kuman ramzden k 152 yada 153 cm ayarlanmaldr.
13

BARABAN KURUTMA
Baraban kurutma makinesinde ykama makinesinden kan mamullerin ak en halinde kurutmas yaplmaktadr. Baraban kurutma makinesinde direkt olarak silindir yzeyi ile kuma temas sz konusudur. Silindirlerin iinden scak buhar gnderilir. Bu makine genellikle iplii boyal kumalarn kurutulmasnda kullanlr. Yukar kan hava younlaarak tekrar kuma yzeyine damlamakta bu damlama olay da dz boyal mamullerin kurutulmasnda sorun karmaktadr. Damlayan su kuma zerinde leke yaparak bazen daha ak boya almna ve hata oluumuna neden olmaktadr. Silindirler st ste dizilmi olup mamul bunlarn etrafn sararak yukardan aaya doru akar. Makinede 12 adet silindir bulunmaktadr. En stteki silindir teflon kapldr. Bundaki ama kuman silindirlere yapmasn nlemektir. Scaklk yukarya doru artmaktadr. Kuma hz kumaa gre deimektedir.

HALAT YIKAMA MAKNES

Halat ykama makinesinde genellikle baskdan kan mallarn ykamas yaplmaktadr. Makinede ykama sadece su ve sabunla yaplmaktadr. Kuma makineye halat halinde verilir. Makinede geri besleme ile su ve sabun kullanmndan tasarruf edilmektedir. lk iki blmede sabunla muamele edilir. Bu makinede istenildii takdirde optik beyazlatma ilemi de yaplabilir. Ama staj dnemimde optik beyazlatma ilemi uygulanmamaktayd.

OPTK KASAR
Bu makineye kuma doklar halinde gelir. Doklarla gelen mal bir ydrma blmne geer bu sayede kontin alan makinede srekli beslenme salanr. Makine teknelerden oluur. Tekneler ters akm prensibiyle alrlar her ykama teknesinin knda skma silindirleri vardr. Ykama kabininden sonra mamul stte bulunan bir soutucudan geirilir. Soutma silindirleri srekli bir sirklasyonlar ile soutulur. Mamul daha sonra kimyasal madde kabinine girer. Bu kimyasal madde kabinini tekne hacmi 1400 lt dir. Ardndan mamul buharlamaya girmektedir. Burada 100 C civarnda doygun buharla mamul silindirler zerlerinden geirilir. Buharlamadan knca nemlilii korumak iin mamul balangtaki gibi ykama teknelerinden geirilir. Maln ak halde silindirlerin zerinden geirilmesinin amac kuman buharla temasn direkt olarak salamaktr. Buharlamada mal geii ok dzgn olmaldr. Oluan krklar zelikle dz boyada byk hatalar karmaktadr.

14

Havlu ve kadife malar buharlamaya sokulmaz. Bu tr mallar buharlamada silindirlere dolanmaktadr. Bundan dolay krklar oluur. Optik kasarda kullanlan maddeler; slatc, kostik, stabilizatr, peroksit ve optik maddesi kullanlmaktadr. Kostik ve peroksit miktarlar kontrol edilmelidir. Eksik ise ilave edilmelidir. Fazla ise dozajlama borusundan maddelerin girii kslmaldr. Baskya gidecek olan kumalarn optik kasar makinesinden gemesi gerekmektedir. Eer kuma makineden kt gibi baskya gitmeyecekse naylon folyoyla hava almayacak ekilde sarlr. Aksi halde optiin hava ile temasnda sararmalar meydana gelmektedir.

BASKI BLM
Bask kuma renklendirmenin dier bir ana yntemidir. Bask iin daha ok zel blgesel renklendirme de denebilir. Bask blmnn ak emas aadaki gibidir; Pazarlama Desen Dairesi ablon Dairesi Varyant Bask Deirmenci Bask-Boya letmesinde sadece rotasyon bask makineleri bulunmaktayd. Pazarlama: Pazarlama mteri ile irtibatta olan ve mteri isteklerine cevap veren blmdr. Mteri ile gerek fiyat gerekse de mamul konusunda her trl diyaloga pazarlama blm girer. Desen Dairesi: ncelikle mteriden gelen desenin tasar formu hazrlanr. Bu formda desenin geli tarihi, ait olduu firma ad, desen kodlar, desenin geli ekli yazlr. Bunun yannda reaktif, pigment hangi boyar madde kullanlacaksa yazlr. Mteriden gelen desen ile allarak raport ayarlamas yaplr.Raport desenin tekrar eden en kk parasdr. Desen srekli tekrar eden raportlardan oluur. Rotasyon baskda desen genilii en fazla 64,2 cm yada onun az katlar olmak zorundadr. nk ablonlarn evresi en fazla 64,2 cm dir.

15

Desenin raportu ayarlandktan sonra her renk ayr ayr filmlerde allr. Daha sonra bu filmlerin negatif ( yani tersleri ) alnr. Bu ilem gn makinesinde yaplr. Bu filmin negatiflerinde boyanm yerler bo , bo yerlerde boyanm olarak kar. Yani negatif almaktaki amacmz boyanm yerlerdeki ve boyanmam yerlerdeki kalntlar ve aklklar grmektir. Daha sonra negatif filmlerdeki rtlar yaplr. Ve tekrar negatifin negatifi olarak pozitife yani desenin kendisine dn yaplr. Filmlerin akslar st ste oturtularak desen ortaya kar. Desen dairesinde hazrlanan desende raport ayarlanrken raport birimi ( 64,2 - 32,1 v:s: ) llerinden rotasyon l ablonu zerindeki belirtilen yerlerden izilen art (+) eklindeki izgiye AKS denir. Ama filmleri st ste koyduumuzda desendeki kaymalar nlemektir. Bask ablonlarn akslardan ayarlanarak kumaa basar . Bylece aklk ( yani beyazlk ) renk kaymas ve renklerin st ste binmesi ( yani renk karmas ) nlenmi olmaktadr. Desen hazrlandktan sonra filmler teker teker rulo haline getirilip akslar st ste ayarlanr. Ve birbirinin stne gelen yerler boyanr. Buna yan kapama denir. Yan kapamann amac ; desen ablona ekilirken akslarn st ste bindirilmesi ve yle ekilmesidir. Eer akstan sonra gelen motif varsa ( st ste gelen motif ) bu motifler baskda desenin karmasna ve desenin grnmnn bozulmasna neden olur. Bunu engellemek iin yan kapama yaplr . Yan kapama olduktan sonra desen kart alr ve filmler ablon dairesine gnderilir. ablon Dairesi: Rotasyon baskda ablon hazrlama evreleri aadaki gibidir. 1)ember Takma: Rotasyon ablonlar paket ierisinde yass olarak gelir. Bunlarn silindirik hale gelmesi iin her iki ucundan ember geirilir ve 150Cde 1 saat frnlanr. 2)Ya Alma (Temizleme): ablonlar silindirik hale geldikten sonra zerindeki pisliklerin uzaklatrlmas iin %40lk Cr asidi veya ablon temizleyicileri ile temizlenir, bol suyla durulanr ve oda scaklnda kurutulur. 3)Lak ekme (laklama): ablon az miktarda amonyumbikromat zeltisi katlarak hazrlanan ablon lak, ablona srlr ve kurutulur. 4)Kurutma: zerine lak srlm ablon 30Cye stlm %40 nem bulunan klimal dolaplarda kurutulur.

16

5)Pozlama: Desen dairesinden gelen ve zerinde desenlerin siyah kalemle izilmi olduu desen folyolar ablonun etrafna sarlr ve 2000 wattlk metal halojen k kayna altnda pozlanr. Pozlama sresi 5 dakikadr. Ik gren yerlerde lak sertleiyor, desen olan yerler ise sertleme olmuyor. 6)ablon Ama: ablonlar pozlandktan sonra 5-10 dakika su banyosunda tutularak yumuatlr, daha sonra iten ve dtan fskiye ile dulanr ve desenin olduu ksmlarda lak kalmayacak ekilde temizlenir. 7)Rtlama: Desen aldktan sonra ablonlar kl bir cihazla kontrol edilir ve gerekirse rtlanr. 8)Polimerize: ablonlar, tm ilemler bittikten sonra 180Cde 2-3 saat frnlanr ve bylece lak sertleir. 9)Balk Takma: Bask makinesinde ablonun yuvalara oturulmas iin balk taklr. Bu ilemlerle ablon dairesinin ii bitmi olur. Varyant Blm: Varyant blm desenin renk varyasyonlarnn denendii ve baskdan nce son ilemlerin, son rtularn yapld blmdr. Bu son ilemler ve son deiiklikler dorultusunda ablonlarla basm yaplr ve yeniden varyasyon dairesinde son kontrol yaplr. Son kontrol srasnda renklerin doru yerde olup olmad, desenin oturmuluu kontrol edilir. Bask: Rotasyon bask makinesindeki kuma enine aclar ve fotoseller yardmyla dzgn bir ekilde giri blmnden krom kapl metal blge zerinden geerek bask blmne verilir. Rotasyon baskda blanket ad verilen kauuktan yaplm sonsuz bir band vardr. Kuma giri ksmnn hemen altndan yaptrc bulunan bir silindir vastasyla blankete yaptrc srlr. Blankete srlen yaptrc suyla kolayca uzaklatrlmaldr. Blanketin hemen st ksmnda rotasyon ablonlar bulunur. Bu rotasyon ablonlarnn iinde sevk borular vardr.
17

Sevk borular da makinenin dnda bulunan pompalara baldr. Bu pompalardan bask pat beslemesi yaplr. ablon iine sevk edilen bask pat rakleler vastasyla kumaa geirilir. Bu sevk borularnda seviye hissedici sensrler mevcuttur. Sensrlere gre pompa otomatik olarak bask pat besler. Rakle ablon iersinde ablona boydan boya dz bir izgi eklinde temas eder. Kuma zelliine ve desene gre eitli rakleler kullanlr. Blanketin altnda her bask ablonun altnda destek ablonu vardr. Makine almaya balad anda destek ablonlarna hava verilerek blanketin yukar kalkmas salanr ve ayn anda rakleler de aaya doru iner. Bu destek ablonu rotasyon bask ablonuna bask grevi yapar. Bu basknn dzgn bir ekilde gereklemesini salar. Bundan sonra kuma blanketten ayrlarak kurutma blmne doru ilerler . Kuma blanketten ayrldktan sonra blanket syrc baklar ve su ile ykanarak tekrar baa doru sonsuz hareketine devam eder. Kurutma blmnde 80 C 100 C de 3 7 dk arasnda ilem grmektedir. Baskda asl ama boyann miktarnn belirlenmesidir. Boyann hibir zaman kuman arkasna tam olarak gemesi istenmez. Boyann kuman yarsna kadar gemesi istenir yani arkadan bakldnda ok az belli olan bir biimde boyann grlmesi istenir. Bask ilemi biten kuma hemen kurutmaya girmektedir. Kurutma ilemi ile basklar kurutarak dier ksmlarn (zellikle beyaz ksmlarn) kirlenmemesi ve kumataki nem nedeniyle kflenme yada rme olmamas salanmaktadr. Kurutma ilemi yaplmazsa ya ksmlar dier ham ksmlar kirleterek ve boyar madde veriminin dmesine neden olarak istenmeyen durumlara yol aar . nemli olan nokta bask ilemi yaplm yzeylerin herhangi bir yzeye temas etmeden kurutulmasdr. Bask ve kurutma ilemlerinden sonra boyar madde henz kumaa nfuz etmemitir. O nedenle boyar maddelerin liflere tamamen balanmas iin fiksaj ileminden gemesi gerekmektedir. Fiksaj ilemleri srasnda kuma yzeylerinde bulunan boyar madde lifin iine nfuz eder ve liflere daha salam bir ekilde balanr. Baskdan kan kumalara iyi bir fiksaj ilemi yaplmazsa iyi bir boya fiksaj salanamaz ve her ykamada boya kumatan kar. Elyafa ve life nfuz etmemi boyann uzaklatrlmas iin fiksaj ileminden sonra kumaa ykama ilemi yaplmaktadr. Ykama ilemi yaplmazsa kuman ykama ve srteme haslklar der.

18

BTM LEMLER
Bitim ilemleri mamul kumalarn son aamasnda materyal zerine yaplan ilemlerdir. Bitim ilemleri mekanik bitim ilemleri ve kimyasal bitim ilemleri diye ikiye ayrlr. Mekanik bitim ilemleri ardonlama Zmparalama Kalandrlama Sanforizasyon olmak zere 4 ksma ayrlr. Kimyasal bitim ilemleri ise Burumazlk apresi Silikon apre Su geirmezlik apresi olmak zere 5 ksmdan oluur. Kimyasal bitim ilemlerinin amac mamule aplike edilen terbiye maddelerini liflere balanmak ve bu sayede lif zellikleri istee bal olarak deitirmektir. Mekanik bitim ilemleri: ardonlama Kuma tylendirmek ve tutumunu yumuatmak iin yaplan bir bitim ilemidir. ardonlama ileminde kuman makineden bir kere gemesine bir pasaj denir. Pasaj says istee ve duruma gre deiir. ardonlama ileminde en nemli husus mteriden gelmi bir numunenin pasaj saysn belirlemektir. Pasaj saysn belirleme deneme yanlma yoluyla ve kazanlm tecrbelerle salanr. Ham kumaa yaplan ardonlama ileminde ama kuma tylendirmektir. Bask ve boyadan sonra yaplan ardonlamada ama kuman rengi ak kmadysa rengi daha soluk gstermek yada kumaa yumuak bir efekt kazandrmaktr. Makinede ana kumanda alteri, tarayc ve paralayc silindirler, ortada ana tambur ve germe silindirleri bulunur. ksmda bulunan ana tamburun dn hz sabittir. Kuma gerginlii salayan tamburlar kumala ayn hzda alrlar. Paralayc silindirler ana tamburun tersi istikamette hareket ederek kuma tutar ve vurarak ardonlama yapar. Dier tarayc silindirler kuma paralayc silindirlerden kurtarrlar. ksmda bulunan ana tamburun dn hz, kuman gei hzndan yksek olduundan ve paralayc silindirlere kuma gergin girdiinden kuman atk ynnde yolunmas ve tylendirilmesi salanr. Aslnda bu durumda mukavemet der.
19

Ama mukavemet kayb sadece atk ynnde meydana gelir. Ancak mukavemet kaybna nazaran yumuak bir tue tercih edilir. Makinenin en arkasnda tarayc silindirlerdeki kalan ipleri ve lif artklarn temizlemeye yarayan zel fralar bulunur. Zmparalama: Sadece dokuma kumalara uygulanan ve kuma tylendirmek iin yaplan bir bitim ilemidir. Kuma zerinde zmparalar bulunan silindirlerin zerinden geirilmek suretiyle zmparalanr. Zmpara ilemi kum ile tabir edilir. (100 kum, 200 kum gibi...) Numaralar bydke zmpara dileri incelir ve byk numaralar daha az zmpara efektleri iin kullanlr. Zmpara makinesine giren maln dzgn olmasna ok dikkat edilmelidir. Herhangi bir krkllkta zmpara dileri kumaa byk zarar verirler. Zmparaya girecek kumalarn ramzlerde palet kaa yapmamasna zen gsterilmelidir. Bu yzden zellikle ince dokuma kumalara zmparalama yaplrken ok dikkat edilmelidir. Kalandrlama: Kalandrlama ileminin iki amac vardr; 1-t ve parlatma 2-Kuma ezme Kalandr makinesi bir elik, bir kat, bir teflon olmak zere silindirden olumaktadr. Kuma bu silindirlerin arasndan geirilmek suretiyle kalandrlama ilemi yaplr. elik silindir dier silindirlere gre bir birim daha hzl dner ve bu sayede parlatma olay gerekletirilir. Ayrca elik silindir buharla stlmaktadr. Kuma silindirlerin arasndan geirerek ezmedeki ama ise kuman gerilimini azaltmaktr. Gmleklik, araflk, demelik saten ve basklk kumalarda kullanlan bir bitim ilemidir. Sanforizasyon: Sanforizasyon ileminde ama kuma henz terbiye aamasndayken boyut stabilizasyonunu yaparak kuma istenilen boyutlara getirmektir. Sanforizasyon ilemine balamadan nce tekstil mamulne baz testler uygulanr. Kuman kenarlarndan ve ortalarndan 50 er cm lik 3 adet numune atk ve zg ynnde iaretlenerek kesilir. Sonra bu numuneler laboratuarda amar makinelerinde 95 C de 45 dakika ykanr. Ykama sonras atk ve zg ekmezlik deerleri belirlenir. Bu deerlere gre sanforizasyon ilemi yaplr.
20

Sanforizasyon ilemi kuman en son girdii ilemdir. Apre blmnden kan doklara sarlm kuma sevk silindirlerinden geirilerek nemlendirilmesi iin makinenin st ksmndaki silindirlere gelir. Silindirler kuman nemlendirilmesi iin bir sanfor etkisi oluturulmasn salar. Dokuma mamullerinin geiinde ise silindir dk scaklkta (70C) alarak buharlaan suyun kuma zerine damlayarak leke brakmas nlenmi olur. Kimyasal bitim ilemleri Burumazlk apresi: Bildiimiz gibi kuma oluturan lifler belirli bir dengededir. Herhangi bir kuvvet sonucu bu lif dengesi bozulur. Lifler eski dengeli hallerine dnemezler ve buruurlar. Bu burumay nlemek iin suyun liflerin arasna girmesini nlemek gerekir. Suyun liflerin arasna girmemesi iki yntem ile salanabilir; Lif aralarna reine doldurulur. Lif kaygan bir yap kazanr ve bu sayede su girmesi nlenir. Liflere tutunan zel yardmc kimyasal maddeler konur. Bylece liflerin hareketleri kstlanr. Su geirmezlik apresi: Su geirmezlik apresinde ama lif ve iplikler zerinde ok ince hidrofob bir zar oluturmaktr. Ancak oluan bu zar kuma gzeneklerini kapatmaz, kuma solunumunu engellemez. Uzun alkil grubu ieren organik bileikler veya metal organik bileikler bu ilem iin kullanlabilirler. Oksit vurulan film tabakas liflerin yzeyini kapladndan suyun ieriye girmesini engeller.

21