You are on page 1of 102

Temel Fotoraf Semineri Ders Notlar

Hazrlayan: Ufuk M. Duygun

Kaynaklar Prof. Sabit Kalfagil zzet Keribar M.S.. Fotoraf Blm, Prof. Sabit Kalfagil ve retim Grevlisi Kamil Blbln derslerinde ilenmi Temel Fotoraf Bilgileri, Siyah Beyaz Karanlk Oda ve leri Fotoraf Teorileri ders notlar fsak Filtreler Ders notlar Refo Fotoraf Dergisi FSAK web sitesi emalar Ufuk M. Duygun Barbara London and John Upton, Photography

indekiler
GR FOTORAF MAKNES 1. NE DEL KAMERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. MAKNELERN BALICA ELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Netleme Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Obtratr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Diyafram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Film Sarma Kolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Numaratr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . f) Geri Sarma Kolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . g) Vizr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . h) Objektif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. MAKNE TPLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Kompaktlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Tek Objektifli Refleks Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Vizrller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) ift Objektifli Refleks Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Byk formatl Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IIK 1. Parlaklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Yn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Renk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Kelvin Skalas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Gerek ve Sahte Renk Islar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Renk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Rengin Doas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Rengin Kompozisyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11. Yerel Parlaklk Uyumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. Parlakla Uyum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13. Annda Parlaklk Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Parlaklk Sabitesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EKM TEKNKLER 1. Pozlandrma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. lm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Edeerlik Yasas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Edeerlik Sapmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. eitli Konularda Pozlandrma Problemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Alan Derinlii ve Koullar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Ikla Boyama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Mimari Fotoraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Panorama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

indekiler
FLTRELER VE YARDIMCI ARALAR Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Pankromatik S&B filmler iin filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) S&B ve Renkliler in Ortak Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Renkli Filmler in Renk Dzeltici Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Pozometreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Elde Kullanlan Pozometreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Fotoraf Makinesi inde Kullanlan Pozometreler . . . . . . . . . . 3. Yardmc Aralar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Sehpalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Deklanr Kablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) anta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Fla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Genel Fotoraf Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. KOMPOZSYON 1. Ik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Doku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ritm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Armoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Perspektif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Netlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Hareket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Zamanlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Efekt Filtreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SYAH / BEYAZ KARANLIK ODA 1. Bir Fotorafn Oluumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kontrol Basamaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Karanlk Oda Organizasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Gelitirici Tipleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Durdurma Banyosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Saptama (Fikser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Gm Kalnt Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Hipo Kalnt Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Minimum Pozlama ile Maximum Kararma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Bir Film Nasl Gelitirilir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11. Mkemmel Negatif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. Negatif Nasl Deerlendirilir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13. Pozlandrma le Gelitirme Arasndaki 9 liki . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Gelimeyi Etkileyen Faktrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Bir Gelitiricinin Kimyasal Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SZLK

Giri

Giri

Fotoraf Makinalar
1) ne Delii Kamera
A ne Delii (optik merkez) Grnte

B asal eksen Konu A

B Konu dzlemi (x) Objektif dzlemi ekil: 1 ne Delii Kamera alma Prensibi ve zellikleri (y) Film dzlemi

MERAKLISINA

AB = AB

x y

Camera Obscura yani ine delii kamera yalnzca karanlk bir kutudan ibarettir. Bu kutunun bir tarafnda ine ucu byklnde bir delik vardr. Konudan gelen k nlar bu delikten geerek kar taraftaki ekran zerine der ve o konunun ters bir grntsn oluturur. Tm fotoraf makinelerinin temel prensibi bu kameradr. Ancak bir takm sorunlar vardr. rnein deliin ok kk olmas nedeni ile olduka karanlk bir grnt elde edilebilir (ekil: 2). Grntnn daha aydnlk olabilmesi iin delik apnn bytlmesi gerekmektedir. Bu da grntnn bulanklamasna sebep olur. (ekil: 3) Bu kameray gelitirmek iin yaplacak ey, ekil: 2 Kk bir delikten grntnn oluumu ona kullanm kolayl salayabilmesi iin bir takm ilaveler yapmaktr. Bunlar, daha net ve aydnlk bir grnt iin bir mercek (ekil 4) ve bu mercekten geen nlarn iddetini denetleyebilmek
ekil: 3 Byk bir delikten grntnn oluumu

Fotoraf Makinalar
iin bir diyafram (iris), n istediimiz zaman geebilmesi iin alr kapanr bir kapak yada rtc (obtratr), bu rtc sistemin hareketini balatabilmek iin bir deklanr, rtcnn istediimiz sre kadar n gemesini salayabilecek hz ayarlayabilen bir baka kontrol dzenei (enstantane ayarlar), nereyi fotorafladmz grebilmemiz iin bir baka (vizr), film koyma haznesi, filmi sarma kolu, biten filmi geriye ekil: 4 Basit bir mercek ile grntnn oluumu sarma kolu, bulunduumuz ortama gre n iddetini lebilecek bir k ler (pozometre) gibi bir takm dzenekler olabilir.

ekil: 5

2- MAKNELERN BALICA ELER. a) Netleme Sistemi: 1. Helikoid Sistem: Netlemeyi gerekletiren vidal iki tpten ibaret bir aparattr. Bir ie kapann alp kapanrken yukar-aa hareketi gibi merceklerin film dzleminden uzaklap yaknlamas ile netleme yaplr. Netleme ayar, manuel (M) yaplabildii gibi son zamanlarda gelitirilmi modellerde tomatik olarak da (autofocus -AF) netleme yaplabilir. 2. Krkl Sistemler: Byk ve orta boy kameralarda bulunur. Objektif ile film dzlemi arasnda bir krk vardr ve objektif yada film dzlemi ileri geri hareket ettirilerek netleme yaplr. Grntnn kadraj ve netlik kontrol bir buzlu cam zerinden izlenebilir. b) Obtratr: In film zerine dme sresini belirleyen mekanik bir sistemdir. Bu sreler ounlukla saniyelerin birimleri kadardr. rnein 1/1, 1 / 2, 1 / 4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000 gibi. Objektifler aras ve perdeli olmak zere iki tip obtratr sistemi vardr. Obtratrn iki fonksiyonu vardr. b1) Ik miktarn saptamak, b2) Hareketi saptamak.

Obtratr skalas

Fotoraf Makinalar

ekil: 5 Diyafram aralklar

c) Diyafram In younluunu kontrol edilebilmesini salayan, bytlebilen yada kltlebilen bir delikten ibarettir. ki fonksiyonu vardr. a) In younluunu kontrol eder, b) Net alan derinliini kontrol eder. Diyaframn ve obtratrn birlikte kullanlmas ile n younluu, sresi, hareket ve alan derinlii kontrol edilir. Meraklsna

Merkezi Obtratr
Sistem, mercekler arasnda yer alr.

Perdeli Obtratr
Objektif ve aynann arkasnda, film dzleminin hemen nnde yer alr. Deklanre baslmad srece film yzeyini srekli kapal tuttuu iin objektif deiimi yaplabilir. Maksimum hz yksektir. Temel hz ve altnda fla kullanlabilir. Tamiri zor ve pahaldr. Hareketli grntlerde deformasyon yapabilir. Grltl alr. Sarsnt yapabilir.

Maksimum hz snrldr. Btn hzlarda fla kullanlabilir. Tamiri kolaydr. Grntde deformasyon yapmaz.

Sessiz alr. Sarsnt yapmaz.

Merkezi Obtratr

Perdeli Obtratr

d) Film Sarma Kolu Pozlanm karenin zerine ikinci bir pozlama daha yapmamak iin pozlanan kareyi obtratrn nnden uzaklatrp yerine pozlanmam bir baka karenin getirilmesi gerekir. ounlukla makineler bir kare zerine pozlama yapldktan sonra ayn kare zerine ikinci bir pozlama Film sarma kolu yapmay mmkn klmayacak bir dzenee sahiptir. Bu tr makinelerde ayn zamanda pozlanmam kareyi de ileriye sarmak olas deildir. Yani ksaca ekmeden sarmak, sarmadan da ekmek mmkn deildir. Ancak baz modellerde st ste ekim yaplmas olanakldr. e) Numaratr ounlula ka poz ekim yapldn yada ka poz daha ekim yaplabileceini gsteren ve baz modellerde film hazne kapa kapandktan

Fotoraf Makinalar
sonra devreye giren bir dzenektir. Ancak birtakm modellerde ise film hazne kapa kapandktan sonra kullancnn numaratr ayarlamas gerekmektedir. f) Geriye sarma kolu Film bittikten sonra filmi tekrar kasetine geriye sarmak iin ve ancak mekanik aksam bo vitese alr gibi bir butona baslarak filmi ileriye sarma mekanizmasndan kurtarp kullanlabilen bir Geriye sarma kolu sistemdir. Bu buton ounlula "R" harfi ile iaretlidir. Geriye sarma kolunda ise genellikle sarma yn ok iareti ile belirlenmitir. g) Vizr Objektifin gr as ve ynn gz ile takip etmeye yarayan optik bir dzenektir.

h) Objektif Grntnnn duyarkat (film) zerinde yeterli aydnlk ve netlikte olumasn salayan mercek ya da mercekler topluluudur. Bir objektif zerinde ounlukla diyafram ayar halkas, netleme halkas gibi kontrol dzenekleri bulunur. Bir objektifin zerinde zelliklerini belirten; odak uzakl, en ak ve en kapal diyafram akl, netleme mesafesi gibi bilgiler bulunmaktadr. Objektifleri incelerken ilgili kavramlar zerinde aklam yapmak yararl olacaktr. ekil 7: Objektif Odak uzunluu: Optik merkez ile film dzlemi arasndki mesafedir. Milimetre cinsinden ifade edilir.
Odak uzunluu 25 mm

ekil 6: Vizr

ekil 8: Ksa odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt


Odak uzunluu 50 mm

ekil 9: Uzun odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt

Fotoraf Makinalar
Objektifler odak uzunluklarna gre snflandrlrlar: Normal, ksa, uzun. Bunlara ilave olarak deiken odak uzunluuna sahip objektiflere zoom objektif denmektedir. Bir objektifin odak uzunluunu belirlerken, objektifin takl olduu fotoraf makinasnn kulland film formatnn belirleyici olduunu bilmemiz gerekir. rnein gnmzde en yaygn kullanlan fotoraf makinalar 35mm.lik, yani boyu 24mm eni 35mm olan film kullanlan makinalardr. Bu filmlerin apraz uzunluklar 43mm dir. Normal odakl objektif; odak uzunluu, takl olduu makinann kulland filmin apraz uzunluuna eit olan objektiftir. Eer yandaki ekilde belirtilen 35mm 24mm formatnda film kullanan 35mm.lik bir 43mm fotoraf makinamz varsa, normal odak uzunlukluumuz 43mm.dir. 35mm formatnda normal odak uzunluu 43 36mm 50mm.dir. ekil 10: Ksa odakl objektif; odak uzunluu, takl olduu makinann kulland filmin apraz uzunluundan ksa olan objektiftir. Yani 35mm formatndaki bir makinann ksa odakl objektifleri 35mm, 28mm, 24mm vb. dir. (apraz uzunluk 43mm) Uzun odakl objektif; odak uzunluu, takl olduu makinann kulland filmin apraz uzunluundan uzun olan objektiftir. Yani 35mm formatndaki bir makinann uzun odakl objektifleri 85mm, 105mm, 200mm vb. dir. (apraz uzunluk 43mm)

ekil 11:

Meraklsna
35mm formatndan byk makinalarda, rnein orta formatda (4,5 x 6) normal obektif odak uzunluu nedir? Cevap 75mm.dir. Yani bu formattaki bir makina ile insan gznn grebildii ay film dzlemine drebilmek iin 75mm.lik bir objektife ihtiya vardr.

45mm

75mm

60mm

ekil 12:

Fotoraf Makinalar

85mm 50mm 28mm

ekil 13:

Gr as: Odak uzunluunun ksa ya da uzun olmas gr asn belirler. Ksa odak uzunluuna sahip objektifler geni gr asna sahiptirler ve geni a objektif olarak tanmlanrlar.

Fotoraf: Jon Ortner 28 mm objektif

ekil 12: Objektiflerin odak uzunluklar ve gr alar

Fotoraf: Jon Ortner 85 mm objektif

Uzun odakl objektifler dar gr asna sahip olduklarndan dar a, normal odak uzunluuna sahip objektifler normal a objektif olarak tanmlanrlar. Meraklsna
Bir diyafram deeri, ap ve mercein odak uzakl ile formle edilebilir. Diyafram Deeri = Mercein Odak Uzakl / Diyaframn ap Bu formle gre bir bilinmeyen, dier iki bilinen ile bulunabilir.

Normal a insan gznn grebildii aya edeerdir ve bu a 450 - 500 dir. Dolaysyla normal odakl objektifler insan gznn grd ay film dzlemi zerine yanstr. Ksa odakl yani geni al objektifler insan gznden daha geni alar (rnein 750, 1040 vb.) film dzlemi zerine yanstabilirler. Uzun odakl yani dar al objektifler insan gznden daha dar alar (rnein 18 0, 5 0 vb.) film dzlemi zerine yanstabilirler. Zoom objektifler deiken odak uzunluklarna ayn gvde zerinde ayarlanabilen objektiflerdir. rnein 28mm - 85mm gibi.

Fotoraf Makinalar
Kullanm amalarna gre zel objektifler de vardr. rnein en yaygn zel tip objektifler olarak makro ve shift objektifleri sayabiliriz. Meraklsna
Zoom tipi objektifler: Deiken odak uzunluklu objektiflere "zoom" ad verilir. Genellikle 35mmlik fotoraf makinelerinde ok gerekli olan bu objektif, konunun daha yaln bir ekilde kadrajlanmas, lzumsuz detaylarn elenmesi iin kullanlr. Ne var ki, bu tr objektifler, optik yaplar nedeni ile k kaybna neden olurlar. Ancak k kayb azaltlm zoom objektifler dierlerine gre ok daha pahal olabilirler. ok geni al ve geni al objektifler: 16-20mm ve 20-35mmlik odak uzunluu olan bu objektifler ok geni a ve geni a olarak adlandrlr. Tecrbeli ellerde olaanst fotoraflar verebilen bu objektifler, yanl kullanldnda deformasyonlara neden olurlar. nsan yzleri, yakn ekimlerde irkinleir, fotorafn kesine geldiklerinde uzarlar. Bina perspektiflerinin bu tr objektiflerle deformasyona uramas ve dikey izgilerin fotorafn yukarsna doru birlemesi gibi tatsz sonulara meydan vermemek iin zaten birbirine paralel olan objektif dzlemi ve film dzleminin, konu dzlemine de paralel hale getirilmesi gerekir. Normal objektifler: Odak uzunluu 50mm civarnda olan objektiflerdir. Gr alar 47 derece civarndadr ve diyafram aralklar en fazla olan (f l:l.4) optiklerdir. Ksa teleobjektifler: 70 mm ile 135 mm arasndaki odak uzunluklu objektiflerdir. Bu tr objektifler 85mmden itibaren ounlukla portre ekimlerinde kullanlr. Net alan derinlikleri kstldr ve diyafram aklklar f:2.8 olanlar da vardr. Teleobjektifler: ekim esnasnda bulunulan yere uzak olan konular yaknlatrmak iin kullanlan objektiflerdir. Yabanl yaam ve sportif etkinliklerin ekimi iin bu teleobjektifler kullanlr. Alan derinlikleri ok kstl olduundan net ayar tam yaplan objeler n ve arka plandan kolaylkla syrlr ve fotoraflarda derinlik duygusu oluur. ounlukla makineyi bir sehpaya monte ederek kullanmay gerektirirler. Aksi halde sallanma veya titreimlerden dolay fotoraflarda flu sonular doabilir. Elde kullanlmas zorunlu ise objektifin odak uzunluunun nmerik deerine yakn bir obtratr seimi yapmak bu titremeyi absorbe edebilir. rnein 200mmlik bir teleobjektif ile 1/250 yada 500mmlik bir teleobjektif ile 1/500 enstantane kullanmak gibi. Shift (kaymal) objektifler: Mimari fotoraf ekimlerinde, yksek binalar perspektif bozulmasna uradndan, dikey izgilerde yukarya doru bir birleme gzlenir. "Shift" tipi optikler bu tr efektin nne gemek iin yaplmtr. Byk format krkl makinelerde, objektif yada film dzlemine mdahale etmekle yaplan dzeltme, 35mmlik makinelerde, bu objektiflerin gvde zerinde bir yana doru paralel kaydrlarak ksmen de olsa yaplabilir. Odak uzunluklar geni a snfna girer ve 28 ila 35mm arasnda deiir. Bu tr objektifler olduka pahaldr ve lkemizde pek yaygn deildir. Makro Objektifler: Yakn plan ekimlerinde kullanlan optiklerdir. ounlukla doada bulunan iek, bcek gibi yabanl yaama dair fotoraflar bu tr objektiflerle yaplabilir. Konumuzun ok yaknna sokulmak zorunda olduumuzdan net alan derinlii olduka azalr ve rnein bir bcek fotorafnda bcein yalnzca ok kk bir blm ancak net olabilir. Alan derinlii artrabilmek iin olduka ksk bir diyafram kullanmak gerekebilir ve bu da dk bir enstantane seimi demektir. Makro ekim yapabilmek iin bu tr bir objektif satn aldmzda mutlaka bir sehpa da beraber dnmelidir ve bu sehpa makro ekim iin uygun olmaldr. Bu tr objektifleri doru kullanabilmek iin biraz deneyim kazanmak ve bu konuda deneyimli olan fotoraflardan bir takm pratik bilgiler edinmek yararl olabilir.

Bytme katsays: Objektiflerin, odak uzunluklarna bal olarak film dzlemi zerine drdkleri grntnn alansal deeridir.

Fotoraf Makinalar
Her 50mm.nin bytme katsaysnn sabit 1 alndndan hareket edilerek aadaki tabloyu inceleyebiliriz. 50mm 1cm2 100mm 2cm2 200mm 4cm2 400mm 8cm2 Tabloya gre konuya olan uzaklmz sabit kalmak kaydyla, 50mm.lik bir objektifle film dzlemi zerinde sabit bir objeyi 1cm2 byklkle fotoraflyabiliyoruz. Ayn objeyi ayn mesafeden 200mm.lik bir objektifle ektiimizde ise, grnt bykl 4cm2 oluyor. Eer grnt bykln hep sabit, rnein 1cm2 olarak tutarken, objektif odak uzunluunu deitirmek iin ne yapmamz gerekir? Grnt 1cm2 50mm 1metre 100mm 2metre 200mm 4metre 400mm 8metre 50mm.lik objektifle 1 metreden ekim yaparken, 200mm.lik bir objektifle 4metreden ekim yapmamz gerekir. 3- MAKNE TPLER A) Kompaktlar: lkemizde ok yaygn olan bu tip fotoraf makinelerinin popler olmalarnn balca nedeni vardr. Birinci neden, kk, hafif ve kolayca tanr olmalardr. Tatil, hatra ve aile fotoraflar iin ideal saylrlar. Yanmzda tayabileceimiz bu tr fotoraf makineleri sayesinde ilgin Kompak makine olaylar annda grntleyebiliriz. kinci neden, kullanlmalarnn son derece basit olmasdr. Genel olarak kompakt makineler iin teknik ayarlamalar gerekmiyor. Modellerinin byk ounluunda fla bulunduundan, i mekanlarda da kullanlmalar mmkndr. Sonu olarak, hem netlik ayarl, hem de doru k lm ile fotoraf ekilebilmesi iin yaplacak tek ey vizrden bakarak deklanre basmaktr. nc neden ise, bu tr cihazlarn dierlerine gre olduka ucuz olmasdr. B)Tek Objektifli Refleks Makinalar (SLR-Single Lens Reflex) Bu tip mekinelerde deitirilebilen objektifler kullanlabilmektedir. Bu sayede geni mekanlarn grntlenebilmesi, ok uzak mesafelerin yada makro ekimlerin yaplabilmesi mmkn olabilmektedir. Dorudan mdahale ederek, yardmc yapay k veya flalardan yararlanarak varlabilecek sonular snrszdr. Objektiflere taklabilecek ek optiklerle, filtrelerle, fotoraf saysz aray ve deney olanaklar bulur.
SLR Fotoraf Makinesi

Fotoraf Makinalar

ekil 14: SLR Fotoraf Makinesi emas

Refleks makinelerin tartlmaz avantajlarnn banda vizrde grlen konunun filme aynen yansmas gelir. Bylece hem kadrajlamada hem de net ayarnda byk bir avantaj salanm olur. SLR Makinelerinin almas: Deklanre baslmadan nce diyafram en ak konumdadr. Aynadan yansyan ve buzlu cam zerine den grnt bir prizma aracl ile vizrden izlenebilir. ekim yapmadan nce diyaframn en ak konumda bulunmas, aydnlk bir gr ile daha rahat kadraj ve netleme yapmamz salar. Deklanre basld anda diyafram, verilmi olan deere kadar otomatik olarak kslr, ayna kalkar, perde obtratr alr ve grnt film dzlemine der, film pozlanr. Obtratr tekrar kapanr, ayna iner ve diyafram tekrar en ak konumuna geri dner. ounlukla 35 mm formatl film kullanlr. Orta formatl (6x7) olanlar da vardr. Bu tip makinelerde deitirilebilen objektifler kullanlabilmektedir. Bu sayede geni mekanlarn grntlenebilmesi, ok uzak mesafelerin yada makro ekimlerin yaplabilmesi mmkn olabilmektedir. Dorudan mdahale ederek, yardmc yapay k veya flalardan yararlanarak varlabilecek sonular snrszdr. Objektiflere taklabilecek ek optiklerle, filtrelerle, fotoraf saysz aray ve deney olanaklar bulur. Refleks makinelerin tartlmaz avantajlarnn banda vizrde grlen konunun filme aynen yansmas gelir. Bylece hem kadrajlamada hem de net ayarnda byk bir avantaj salanm olur. C) Vizrller (Telemetreliler) Bu tip makinelerde ayna ve prizma olmadndan, konu objektifle ilgisi olmayan vizrden seilmektedir. Paralaks hatalar vardr. Baz modellerinde vizr mercekleri ile objektif arasnda bulunan bir balant le telemetreli mesafe kontrol yaplabilir. Kk ve orta formatl olanlar bulunur. Vizrl (Telemetreli) Fotoraf Makinesi

Fotoraf Makinalar

ekil 15: Vizrl Fotoraf Makinesi

ekil 16: Paralaks Hatas

D) ift Objektifli Refleks Makineler (TLR) Paralaks hatas bu makinede de vardr. stteki objektif bir ayna yardm ile grnty yukarda, buzlu cam zerinde oluturarak netleme ve kadraj yaplmasn, alttaki objektif ise sttekine baml olarak ayn netleme ve kadrajn film dzlemi zerine dmesini salar. Orta formatldrlar.

ekil 17: TLR Fotoraf Makinesi emas

Fotoraf Makinalar
E) Byk Formatl Makineler: Bir objektif dzlemi ve film dzlemi vardr. Merkezi obtratrldr. Her iki dzlem de bir aks zerinde ileri geri hareket eder. Kadraj ve netleme film dzlemindeki buzlucam zerinde yaplr. Kontrol bittikten sonra film asesi buzlu camn yerini alacak biimde film dzlemine yerletirilir. zellikle mimari ekimler iin idealdir. Fakat tanmas zor ve hantal makinelerdir.

ekil 18: Byk formatl atlye kameras emas

ekil 19: Fotoraf makinas genel grn nden

Fotoraf Makinalar

ekil 20: Fotoraf makinas genel grn arkadan

Fotoraf Makinalar

Ik
Ik, maddenin fiziksel yapsndaki atomik etkileim sonucu meydana yan bir enerji trdr. Kaynandan ktktan sonra btn ynlere dalr ve dalgalar eklinde ilerler. Herhangi bir dalgann iki temel zellii dalga boyu ve frekansdr. Dalga boyu, birbirine komu iki dalgann tepe noktalar arasndaki mesafedir. Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi iinde geen dalga adedidir. Dalga boyu ile frekansn arpm n yaylma hzn verir. In dalga boyu, mavi k iin yaklak 380 milimikron, krmz k iin 760 milimikrona kadar uzanr. In frekans ise 600 milyar adettir. Bu ifadeye gre n saniyede 600 milyar defa yanp sndn syleyebiliriz. Yaylma hz ise saniyede yaklak 300.000 kmdir. Bu ller yaklak vakum ortam iin geerlidir. Daha youn ortamlarda bu ller deiir. Herhangi bir objenin grlebilmesi iin ya kendisinin bir k kayna olmas ya da herhangi bir yanstmas gerekir. Ik kayna olmayan cisimler zelliklerine gre kendi zerlerine den nlarn bir ksmn az veya ok yanstrlar. Fotoraf sz konusu olduunda, n drt temel zellii vardr. Bunlar, parlaklk, yn, renk ve kontrasttr. Ik ayrca ana ekilde de incelenebilir. Direk k, yansyan k, filtrelenmi k. Pratik sebeplerle k doal ve yapay olmak zere iki tre ayrlabilir. In drt fonksiyonu vardr. 1. Konuyu aydnlatr, 2. Hacim ve derinlii sembolize eder 3. Fotorafn atmosferini oluturur, 4. Aydnlk ve karanlk yoluyla desenler oluturur. PARLAKLIK Parlaklk, n younluunun lsdr. Bir pozometre yardm ile llr. Pozu belirler, kamerann elde mi tutulacana, sehpaya m balanacana karar vermekte yardmc olur. Fotorafn rengini ve atmosferini belirler. Parlaklk,kar ile kapl alanlar ve buzullarda grlebilecek iddetten, yldzsz bir gecenin karanlna kadar farkllklar gsterir. Sadece pozu etkilemez, fotorafn renk yorumunu da belirler. Parlak k genellikle, sert, tr tr ama her zaman iin gerekidir. Lo k ise daha gevek, dinlendirici ve gizemlidir. Yksek younluklu aydnlatma, konular daha yksek kontrastl ve renklerini daha parlakm gibi gsterir. Lo k ise bunun tersi bir etki yapar. Bylelikle n younluunu deitirerek fotoraf rettii grntnn uyandrd duygular ve atmosferi de kontrol eder. D ekimlerde eer n iddeti ok fazla ise bir gri filtre (ntr younluk filtresi "ND") yardm ile n iddeti kontrol edilebilir. Bu filtre renkleri etkilemeden sadece n iddetini azaltr. Bu tr ekimler zellikle ak diyafram kullanlmas gereken durumlarda yaplr. mekan ekimlerinde konu dzlemindeki aydnlanmann iddeti, konu ile k kayna arasndaki mesafeye baldr ve en azndan teorik olarak bilinen u fizik kural geerlidir. "Aydnlanmann iddeti konu k kayna mesafesinin karesi ile ters orantl olarak artar veya azalr". Daha pratik terimlerle ifade etmek gerekirse, k kayna konu mesafesini "2" misli artrrsanz konu dzlemindeki aydnlanmann iddeti 1/4e der. Mesafe "3" misli artrlrsa, iddet 1/9a der. Ancak bu kural sadece noktasal k kaynaklarnda geerlidir. Civarda yanstc yzey olmamaldr. rnein, yanstc bir tasa sahip bir fotoraf ampulnde bu kural ksmen geerlidir. Yansyan n miktar arttnda

Ik
kuraln geerlii de yava yava kaybolur. Duvarlar ve tavandan yansyan k bu kurala gre hesaplanamaz. Florasan ampul gibi izgisel k kaynaklarnda ise bu kural tamamen geersiz olup, bu durumda aydnlatmann iddeti mesafeyle doru orantl hale gelir. Yani konu k kayna mesafesi "2" misli artrlrsa, aydnlanmann iddeti yarya der. YN Den n yn, glgelerin pozisyonunu ve younluunu (miktarn) belirler. Bu durumda n 5 trnden sz etmek mmkndr. 1. Cephe I: Ik kayna az veya ok kamerann arkasndadr. Kontrastlk, baka aydnlatma ekillerine oranla daha dktr. Renkli fotoraf iin temel bir avantaj saylabilir. Cephe ayn zamanda en dz nden aydnlatma ve en yass etkiyi verir. nk glgeler tamamen veya ksmen objenin arkasndadr ve objektif tarafndan grlmezler. Doru renkler almak iin cephe tavsiye edilse bile bu kta hacim ve derinlik etkisinin en az seviyede olduu bilinmelidir. Yzde yz cephe ok enderdir. nk ister fotorafnn arkasndaki gne, ister makinenin zerine takl fla olsun, optik eksenden biraz kak olunca objenin bir yannda ince glgeler belirmeye balar. Gerek cephe iin en iyi kaynak ring flalardr. nk objektifi kuatan bu halka biimindeki lamba gerekten glgesiz grnt verir. 2. Yanal Ik: Ik kayna konunun yan tarafndadr. n taraftan ziyade hafife arkaya kaym durumdadr. boyutluluk Yan ve nden aydnlatma izleniminin ve renk veriminin iyi olmas iin ska bavurulan bir aydnlatma eklidir. Yan k, kullanlmas kolay bir ekildir ve daima iyi sonu verir. 3. Ters Ik: Ik kayna az veya ok konunun arkasndadr ve onu arkadan aydnlatr, glgeler kameraya doru uzar. Dier aydnlatma ekillerine gre konu kontrast daha yksektir. Bu zellii ters renkli fotoraf iin ok uygun olmadn gsterir. Dier taraftan btn dier aydnlatma ekillerine gre daha inandrc bir mekan ve derinlik hissi verir. Renkli alan fotoraflar ters kullanm zor fakat iyi kullanld zaman insan dllendiren bir ekil olarak dnrler. Hemen hemen deimez bir biimde ters k

Yukar ve arkadan aydnlatma

Ik
kullanm olaanst gzellikler ve ifadeler dnyasnn kapsn aralar. En dramatik k formudur. fade ve atmosfer kuvvetlendirmede sahipsizdir. 4. Tepe I: Ik kayna az ok konunun zerindedir. Dier aydnlatma ekilleri arasnda en az fotojenik olandr. nk dey yzeyler doru renk verimi iin yeterince aydnlanmazlar. Glgeler ok kktr ve derinlik ifadesi veremeyecek ekilde grntde yer alr. Darda bu tipik le gnei dr. Fotorafa yeni balayanlarca parlak ve gzel bulunduu iin tercih edilir. Deneyimli fotoraflar d ekimler iin uygun zamann gnein nispeten alakta olduu sabah erken ve leden sonraki ge saatler olduunu bilirler. Yukardan aydnlatma 5. Alttan Gelen Ik: Az ok konularn alttan aydnlatld ekildir. Doada mevcut olmayan bir aydnlatmadr. Bu tip aydnlatma doal olmayan teatral etkiler yapar. yi kollanlmas zordur. nk garip,gerek olmayan fantastik etkiler oluturur ve bunlar zorlama bir ifade tar. RENK Bir radyasyon kaynandan yaylan k (bu kaynak gaz dearj tp, gne yada akkor flama olabilir) homojen deildir. Aksine 380 ile 760 milimikron arasnda deien dalga boylarna sahip farkl renklerin yaklak olarak eit miktarda karmndan meydana gelmitir. Btn dalga boylar mzikteki akora benter bir ekilde birbirleri ile uyum Alttan aydnlatma halindedir. Ancak kulan mzikteki bir akoru dinlediinde ierdii notalar ayrt edebilmesine ramen, gz grd akor halindeki beyaz n iindeki dalga boylarn teker teker ayrt edemez. Renkli fotoraf sz konusu olduunda bu olduka nemli bir faktrdr. nk gze beyaz grlmesine ramen gerekte beyaz olmayan ve renkli film tarafndan da gerek halleri ile kaydedilen bir ok k tr vardr. Renkli film, n spektrum yaps iindeki farkllklara gze gre ok daha duyarllk gsterir. Bu yzden filmi etkileyen k onun dengelendii ktan farkl ise sonuta ortaya kan renkli dialarda belli bir yne doru renk sapmas grlecektir. Bunu kantlamak amacyla yle bir test yaplabilir. zerinde eitli renkler bulunan bir test kartnn gne altnda, kapal gk altnda, akkor flamanl lambadan yaylan k altnda ve florasan altnda fotoraflarn ekelim. Filmin dengelendii n dndaki trlerde renklerin doal d ve farkl grnd fark edilecektir. Renkli filmler belli bir tr kta doru renk vermek iin tasarlandklarndan, gzmz de beyaz zannettii n iindeki kk farkllklar alglayamadndan, doru renk elde edebilmek iin doru filmin, doru kta kullanlmas gerekir. Bu nedenle n belli bir snflandrlmaya ve birimlendirilmeye tabi tutulmas gerekir. Bu amala hazrlanan cetvele de Kelvin Skalas ad verilir.

Ik
KELVN SKALASI Adn ngiliz fiziki W.T.Kelvinden alr. I renk ss trnden ler. Sadece akkor k kaynaklarnda uygulanr. Kelvin skalasnn balang noktas mutlak "0" yani 273Cdir. Bir demir parasn sttmzda snn miktarna bal olarak k yaymaya baladn biliriz. Bundan yola karak 1000Cye kadar stlm bir demir parasnn yayd krmzmtrak k iin 1273RK derecesi tanmlamas yaplabilir. Herhangi bir n renk ss, siyah gvde radyatr ad verilen ve bir tarafnda bir delik bulunan ii bo metal bir krenin tanmlanacak k ile ayn renge gelene kadar stlp santigrad cinsinden llen derecesine 273 rakamnn ilave edilmesi ile bulunur. Bulunan bu rakam incelenen n "K" derecesidir. Bu noktada renklerden bahsederken sanatlarn tanmlamalaryla fizikilerin tanmlamalar arasndaki terslie dikkat ekilmelidir. Sanat evrelerinde krmz ve komusu olan renkler scak, mavi ve komusu olan renkler souk diye tanmlandklar halde, fizikiler Kelvin Skalasnda da grlecei gibi, krmz grubu souk, mavi grubu ise scak diye tanmlarlar. Fizikiler iin koyu krmzms k 1000K civarnda olurken, mavi kuzey gnden yaylan k 27.000K civarnda olabilir. Tabii bu hibir zaman gn o blmnn 27.000C dereceye kadar snd iin o rengi yayd anlamna gelmez. Meraklsna
Kelvinmetrenin ancak renk dzeltme filtre seti ile birlikte olduunda bir anlam vardr. Tek bana bir ie yaramaz. Kelvinmetre ancak konunun genelini aydnlatan kta bir uygunsuzluk var ise dzeltilmesinde yardmc olur. Konu iinde olumu yerel renk sapmalarn dzeltmekte yararl olamaz. Birinci tr krmz ve mavi, ikinci tr krmz, mavi magenta yeil dengesini veren kelvinmetreler vardr. IIK KAYNAI Mum alevi 100 Watt genel amal ampul 500 Watt Profesyonel tungsten ampul El Fla Sabah ve leden sonra gn len gnei, mavi gk, beyaz bulutlar Sadece mavi gk (glgedeki konular) Berrak mavi kuzey g Kodak Filtreleri Krmz tr filtreler 81 81A 81B 81C 81D 81E Mavi tr filtreler 82 82A 82B 82C Renkli Filmlerin Renk Iss (K cinsinden) Gn film Tungsten film RENK ISISI "K" cinsinden 1500 2850 3200 6200 6800 5000 5500 6000 10000 12000 15000 27000 f-stop olarak poz art 1/3 1/3 1/3 1/2 2/3 2/3 1/3 1/3 2/3 2/3

5500 3200

GEREK VE SAHTE RENK ISILARI Yukarda verilen rnekte olduu gibi (mavi kuzey g rnei) Kelvin deerleri sadece akkor k kaynaklar iin gerektir. Dier kaynaklarn

Ik
renkleri benzetirme yolu ile bulunmu deerlerdir. Ancak bu konuda iler biraz daha karr. nk renk ss sadece n renginin lsdr. Fakat o n spektrum yaps hakknda bilgi vermez. nceden belirtildii gibi ayn renk ssna sahip fakat birbirinden farkl beyaz klarn varl sz konusudur. Bu tr klar renk slar ayn olmakla beraber spektrumlar farkl olduundan renkli film zerinde de farkl sonular verirler. Ancak Kelvinmetre bu spektrum farkn gsteremez yani beyaz analiz edemez. Akkor k kaynaklar tarafndan yaynlanan nlar, siyah gvde radyatr tarafndan yaylan nlarla spektrum yaps bakmndan byk benzerlik gsterirler. Siyah gvde radyatr de btn renk s lmlerinin temelini oluturur. KONTRAST Bir k kaynann yayd n konu zerindeki kontrastn belirleyen faktrler ncelikle konu k kayna mesafesi ve k kaynann konuya gre etkili yada geerli boyudur.

ekil 21:

ekil 22:

Konu k kayna mesafesi arttka yada k kaynann konuya gre etkili yada geerli boyu azaldka k kaynann yayd nlar birbirlerine paralel hale gelirler. Bu da k ve yaratt glge arasndaki younluk farknn artmasna ve k glge arasndaki gei blgesinin daralmasna yol aar. Gne, dnyaya oranla olduka byk olmasna karn ok uzak bir mesafede bulunduundan noktasal k kayna konumundadr. Bu da gneten gelen nlarn birbirine paralel olmasn salar ve dnya zerinde olduka kontrast grntler olumasn salar. Ancak bulutlu havalarda gne artk yalnzca bulutlar aydnlatmaktadr. Bu durumda byk yada geni bir k kayna konumuna gelen bulutlar, yeryzndeki konular her ynden aydnlatt ve yeryzne olan mesafesi de az olduundan daha yumuak grntler olumasn salarlar. RENK Renk, n dourduu psikofiziksel bir olaydr. Etkileri renk alglama duygusuna gre blmde incelenir. 1. Gelen n spektrum yaps 2. I geiren yada yanstan malzemenin molekl yaps 3. Renk alglama organlarmz. Yani gz ve beyin. RENGN DOASI Renk ktr. In olmad yerde yani karanlkta en renkli objeler bile siyaha dnrler. Renklerini kaybederler. Deimez gerek kural budur. Bu

Ik
"Renk alsnda var ama k olmad iin grlemiyorlar" anlamnda deildir. Bu ifade basite n olmad yerde renk de olmaz demektir. Rengin k olduu kolaylkla kantlanabilir. Beyaz bir bina gn nda beyazdr. Gece krmz spotlarla aydnlatldnda krmzya dnr. Mavi spotlarla aydnlatlrsa maviye dnr. Dier bir deyimle objenin rengi o objeyi grmemizi salayan n rengi ile birlikte deiir. Bu ifadeden sonra boyalarn ve boyar maddelerin, yani objelere renklerini veren malzemenin de gerek ve tek balarna mevcut olup olmadklar da tartlabilir. Bu tr maddelerin renkleri de k tarafndan retilir. Bu yzden de kendilerini aydnlatan n urad deiimler bu objeleri de ve renklerini de etkiler. Kuma almaya giden her kadn, kuman rengini dkkann dna karak gn nda kontrol etmeyi tercih ederler. nk boyanm kumalar gn altnda farkl, akkor k altnda farkl ve florasan altnda farkl renkte grlrler. In farkl renkleri vardr. Gn beyaz, akkor k sarmsdr. Florasan kta da krmz eksiklii vardr. SPEKTRUM Beyaz olarak alglanan k homojen bir ortam olmayp, farkl dalga boylarnn karmndan meydana gelmitir. Bu dalga boylar birbirlerinden grsel olarak ayrlabilirler. Bu ii gerekletiren cihaz bir prizma yada bir spektroskoptur. Sonuta ortaya spektrum ad verilen ve n iindeki farkl dalga boylarnn her birinin farkl bir renk band olarak grld bir k kua ortaya kar. Spektrumun en bilinen rnei gkkuadr. Gkkuann renkleri, gne nlarnn, havada asl bulunan ok fazla miktardaki su damlacna arparak krlp yaylmasndan kaynaklarn. Klasik Newton spektrumu yedi farkl rengi tanmlar. Krmz, turuncu, sar, yeil, mavi, mor, eflatun. Meraklsna
RENK NASIL OLUTURULUR Renk, bir ok farkl yolla oluturulabilir ve bunlarn ou ayn ortak prensibe gre alr. Bir rengin oluabilmesi, fotoraflanabilmesi ve grlebilmesi iin o rengin gzlemlenen cismi aydnlatan n spektrumunda mevcut bulunmas gerekir. Eer belli bir n spektrumunda, belli bir rengi, mesela krmzy oluturan dalga boylar yok ise gne altnda krmz grlen bir obje, sz konusu n altnda bakldnda krmz gzkemez. Aada renk oluturma yntemlerinden bazlar anlatlmtr. 1. Emilme: Grdmz ve fotorafladmz objelerin ounun renkleri pigment renkleridir. Etrafmzdaki objeler ve doadaki doal oluumlar yani yeil yaprak, sar, mavi iek, krmz toprak gibi bu tr renkler n emilmesiyle oluurlar. inde btn dalga boylarn tayan beyaz k objeye der. Bu dalga boylarndan bir ksm objenin derinlerine emilir. Emilmeyenler yansr. Bu yansyanlar rengi oluturur. Btn pigment renkleri bu ekilde retilirler. Eer objenin yzeyi ok dz ve parlak ise k iki ekilde yansr. Biri yukarda bahsedilen ve objeye renginin verilmesini salayan dank yansma, dieri, parlama. Parlak yzeye gelen k geli asna eit ama ok iddetli yansr. Hem yzeye kendi rengini verir, hem de parlama denilen bir yansma oluturur. a)Dank yansma: Yansmann rengi oluturan bu tr, objenin yzeyinde n belli bir miktar derine inerek, spektrum yapsn deitirmesi ve bir blmnn madde tarafndan emilmesinden sonra kalannn geri yansmas eklinde oluur. b)Parlama: Parlama dediimiz yansma tr, gzlemcinin bak as, n yzeye geli asna yaklatka belirgin hale gelir. Bu tr yansma yzeye gelen nlarn alar dolaysyla yzeyin iine giremeyip, bir deiiklie uramadan teye yansmalaryla mmkn olur. Sonuta bu tr parlamada k kendi spektrum yapsn korur ve objenin rengi ne olursa olsun k kaynann parlamasn k kaynann renginde grrz. Fotorafta parlamann baz hallerde altndaki btn renkleri engelleyecei iin istenmez. Metalik yzeyler dndaki yzeylerde oluan bu tr yansmada polarize edilmi k vardr.

Ik
2. Dalma: ok kk ve fazla sayda partikllerin bulunduu bir ortama giren k bu ortamdan geerken bu minik paracklara arpp her yansynda kk yn deiiklerine urar. Bylece ok kk su ve toz taneciklerinin bulunduu hava tabakasndan geen gne saysz defa bu paracklara arparak seker ve yn deitirir. Sonuta yer yzndeki gzlemcinin gzne ular. Ancak nlardaki bu sapma karakter olarak niform deildir. Eer tanecikler greceli olarak byk iseler, yani aplar zerlerine den n dalga boyundan birka misli byk ise, bu taneciklere arpan nla herhangi bir deiiklie uramazlar. rnein bir su buhar tabakasndan (bulutlar) geen gne zelliini deitirmeyerek yine beyaz olarak gzmze ular. Bu tr sapmaya difzyon yani dalma diyoruz. Ancak nlar yanstan paracklar ok kk ise yani aplar n 1 dalga boyu uzunluu civarnda ise arpp yansma seici hale gelir. Yani belli tr renkler bu halden meydana gelir ve buna yaylma deriz. Yaylma spektrumun ksa dalga boylu renklerinin yer ald mavi ucunu, uzun dalga boylarnn yer ald krmz ucundan daha fazla etkiler. Bu yzden de ok kk paracklarn yer ald hava tabakasndan geen gne yaylmalara urar ve ge bildiimiz mavi rengini verir. Ayn olay uzaklarda pus iinde grlen cisimlerin maviliini de aklar. Gnein doma ve batma zamanlarnda gn krmzms grnmesinin sebebi de n dalmasndandr. Gne zenit noktasnda iken nlar greceli olarak ince bir tozlu hava tabakasndan geerler. Bunun sonucunda sadece greceli olarak kk bir miktar ksa dalga boylu nlar yaylmaya urarlar. Bu yzden de le saatindeki gne beyaz grnr. Gn doumu ve gn batm zamanlarnda ise gne dnyay ve gzlemciyi dnyann tanjantn yalayarak geer. Bylece nlar bu durumda tozlu hava tabakasnn iinde olduka fazla yol almak durumunda kalrlar. Bunun sonucunda daha fazla sayda byk partikle arpan nlar, krmz rengin daha ok ortaya kmasna yol aarlar. nk bu artlar altnda yaylma olayndan sadece krmz dalga boylar etkilenmeden kurtulurlar.

RENGN KOMPOZSYONU ok kk istisnalar dnda (ki bunlar dalma veya krlma ile elde edilen spektrum renklerdir) gzmzle grdmz renkler hibir zaman saf deildirler. Yani her bir renk, spektrumdaki bir tek dalga boyundan olumaz. Dar bir frekanslar grubundan da olumaz. Bunun yerine ou renkler sklkla birbirinden ok farkl (mavi, krmz gibi yada krmz ve yeil gibi) renklerin karmndan oluurlar. Renk konusuna girildiinde u belirlemenin yaplmas arttr. 1. Grdmz haliyle renk. Yani beyin iindeki kiisel ve zel bir deneyim. 2. Objelerin zerinde bulunan ve bu renk duygusunu uyandran yzeylerin yaps. Yani, renklendirici. Renk dediimiz duygu tamam ile kiisel ve zeldir ve herhangi bir analitik aratrmaya tabii tutulamayacak kadar gizlidir. Renkli yzeyler ise uygun bilimsel yntemlerle aratrlabilen fiziksel objelerdir. O halde bu iki olgu iin farkl terimler kullanmak gerekecektir. Renk; beyin iindeki oluan ve renklendiricinin sebep olduu zel psikolojik uyarc. Renklendirici; Beyindeki renk duygusunu uyandran fiziksel objeler. Ikla renklendirici arasndaki alverii inceleyebilmek iin renkli objelere farkl klar altnda bakmak gerekir. Bunun iin de farkl filtreler kullanlabilir. rnein mavi bir objeye krmz bir filtre ile bakldnda obje siyah gzkecektir. Bunun sebebi, filtrenin krmz boyasnn beyaz n mavi blmn emmesi, dolays ile mavinin geememesidir. Bu durum siyah beyaz fotorafta, krmz filtrenin, neden mavi g karartarak beyaz bulutlar ne karmasn da aklar. Krmz filtre gk iinden mavi da emerek, mavi gn pozunu beyaz bulutlarn pozundan daha fazla drr. Bylece negatifte mavi gn yeri boalr. Beyaz bulutlarn rengi sar ve krmzy da ierir. Bu renkler de krmz filtre tarafndan geirilir.

Ik
Herhangi bir renklendiricinin k zerindeki etkisi n iindeki belli dalga boylarn emmek eklinde grlr. Kendi rengini mevcut dalga boylarnn rengine ilave etmek eklinde deil. Dier bir deyimle renk olarak algladmz ey, obje zerine den n renklendirici tarafndan deitirildikten sonra gze ulam halidir. rnein gn nda yeil yapraklarn yeil grnmelerinin sebebi, klorofilin beyaz k iinde bulunan mavi ve krmzy kuvvetle emip, yeili geri yanstmasdr. Bunun gibi krmz bir otomobilin boyasndaki renklendirici, beyaz n iindeki mavi ve yeil blmleri emip, krmzy geri yanstr. Bir renklendiricinin deitirme etkisi, yanstsa da geirse de ayndr. rnein, gnee bir yeil yapran iinde de baksak, o yeil yapraa gnein altndan da baksak, yeil ayn yeildir. nk her iki durumda da renk, k ile renklendiricinin moleklleri arasndaki ayn tr ilikiden kaynaklanmaktadr. Yani atomlar, n iindeki baz dalga boylarn ya emerler ya da geri yanstrlar. Geri yansyan dalga boylarn da renk olarak grrz. Bu durum bir objenin neden sadece o objeyi aydnlatan n iindeki dalga boylarndan birinin veya birkann rengine sahip olabildiini de aklar. Bu anlatmn tersi de, bir obje kendisini aydnlatan n iinde bulunmayan bir renge sahip olamaz. Bu yzden de gn nda krmz grnen bir obje, (ki gn nda krmz dalga boylar ounluktadr) saf yeil kla aydnlatldnda (ki iinde krmz dalga boylar yoktur) siyah grnr. Tm modern renk sistemleri ve matbaa renk ayrm sistemleri karmsal renk karm esasna dayanr. Toplamsal renk karm sistemi yalnzca k kaynaklar iin geerlidir. Renkli dialardaki btn renkler karmsal temel renk olan Magenta, Sar ve Cyann farkl miktarlarda karmndan meydana gelir. Bir renkli dia kazndnda bu katmanlar kolaylkla grlebilir. Toplamsal renk karm sistemi gnlk hayatta karmza en ok tv ekran ve renkli monitrlerde kar. PSKOLOJK TEMEL RENKLER: Krmz, Sar, Yeil, Mavi, Beyaz, Siyah. TOPLAMSAL TEMEL RENKLER Krmz, Mavi, Yeil. Bunlar fizikilerin ana renkleridir ve sadece klarda uygulanrlar. Renkli klar haliinde birbirlerinin zerlerine bindirilirse beyaz olutururlar. BEYAZ IIK = MAV + KIRMIZI + YELin birleiminden meydana gelir ve KIRMIZI + YEL = SARI, KIRMIZI + MAV = MAGENTA YEL + MAV = CYAN renklerini olutururlar. IKARIMSAL ANA RENKLER Magenta, Sar, Cyan. Bunlar toplamsal ana renklerin tamamlayclardrlar. Sadece boyalara ve pigmentlere uygulanabilirler. Btn modern fotorafik renk prosesleri ile renk ayrm ve matbaa basks ilemleri bu yntemlerle yaplr ve bu karma dayanrlar. SANATILARIN ANA RENKLER Krmz, Sar, Mavi, Beyaz, Siyah. Bu ana renkler ve karm pigment ve boyalara uygulanr fakat gerek anlamda ana renkler deillerdir. Krmznn magentaya, mavinin de cyana dntrlmedii srece bir araya gelerek dier renkleri oluturmazlar. Dier bir deyimle, sanatlarn ana renkleri, yeil dnda, psikolojik ana renklerin aynsdrlar. Sanatlar, yeili saf renk

Ik
olarak kabul etmezler. nk sar ile maviyi kartrarak yeili elde edebilirler. Sanatlarn temel renklerinin temel renk adn almasnn nedeni, grnte dahi olsa, dier renklerle kirlenmemi saf denebilecek renklerden olumasdr. Bilimsel olarak, renk kavramnn bir objeye deil, o objeden yansyan a balanmas gerekir. Krmz k altnda beyaz bir objenin krmz grndn ve herhangi bir rengin yapay kta farkl ve doal kta farkl alglandn biliyoruz. Ancak yine de konuyu belli bir gelenee balamak ve pratik olmak bakmndan, yzey rengi gibi bir kavram kabul etmek gerekecektir. Bu durumda objelerin renklerinden bahsedilirken bunlarn standart gn altndaki grnmlerinden sz edildiini bilmek gerekir. Standart gn , bilindii gibi Gne + Berrak mavi gkten yansyan k + Beyaz bulutlardan yansyan n karmdr. Herhangi bir rengin tanmlanmas iin standart bir n varl kabul edilmezse, renk, a gre deiiklik gstereceinden, kavram kargaasna yol aar. Belli bir rengi tanmlayabilmek iin rengin farkl zelliinden bahsetmek ve bunlar tanmlamak gerekir. Obtica Society of America (OSA)nn standartlarna gre bu zellikler; Tr, Doygunluk ve Parlaklktr. Tr: Halk arasnda renk denilen olgunun bilimsel karldr. Krmz, sar, yeil ve mavi ok bilinen tr rnekleridir. Bunlara birincil renkler de denilebilir. Portakal, mavi-yeil, ve meneke ikincil trlerdir. Tr, bir rengin en ok gze arpan zelliidir. Bir rengin nn dalga boylar cinsinden tanmlanmasna olanak salar. Uygun artlar altnda insan gz 200 farkl tr alglayabilir. Doygunluk: Bir rengin saflnn lsdr. Herhangi bir rengin iinde bulunan trn miktarn anlatr. Rengin doygunluu arttka grn daha gl ve canl hale gelir. Doygunluk azaldka, renk ntr gri ile kararak griye doru gider. Parlaklk: Bir rengin aklnn veya koyuluunun lsdr. Bu anlamyla parlaklk, siyah beyaz fotoraftaki gri skalaya benzetilebilir. Parlak renkler gri skalann zerinde yani beyaz tarafa doru, koyu renkler skalann alt tarafnda siyaha doru yol alrlar. Halk arasnda parlak terimi, renk teknii bakmndan farkl bir rengi tanmlar. rnein bayrak krmzs yada itfaiye aracnn rengi halk arasnda parlak diye tanmlanabilir, ancak bu renk parlaklk skalasnda ok da yukarlarda yer almaz. Dier taraftan grimsi pembe, bilimsel olarak tanmlamak gerekirse, dk doygunluklu parlak krmzdr. Bu renk halk arasnda skc ve cansz olarak tanmlanr. YEREL PARLAKLIK UYUMU Geni planda oluan parlaklk uyumu, kk bir lekte de gerekleebilir. rnein, bir ormanda yrrken gzlerimiz etrafta gezindike bakt her noktadaki k iddetine uyum gstermektedir. Yerde gne klarnn szlp aydnlatt bir paraya bakarken, gzmz oradaki k iddetine kendisini ayarlar. ris kapanr, retinann hassasiyeti azalr. Gzmz o parlak noktadan bir aacn gvdesindeki karanlk kovuun iine evirdiimizde, iris alr ve retina duyarll artar ve bunun sonucunda ortamda mevcut kontrastlk, olduundan ok dkm gibi alglanr. Eer mevcut kontrast, bir pozometre ile llebilse, kullandmz filmin kaydetme aralnn ok dnda olduu grlr. Benzer artlar portre ekimlerinde de grlr. Bir yzn normal grnmne alk olduumuzdan, gzn yerel parlaklk uyumu kabiliyetinin de etkisi altnda gz ve ene altlarnda oluan glgeleri olduundan daha aydnlkm gibi alglarz. Sonuta bu tr glgeler filmde siyah kar. Bir baka karlalan hata, fonun gereinden az aydnlatlmasdr. Byle durumlarda daha az

Ik
aydnlatmann farkna varlamayaca iin hatann ancak ekimden sonra grlebilmesi mmkndr. Meraklsna
imdiye kadar renk bir fizikinin gz ile incelendi. Rengin bir k olduunu, n da bir enerji olduunu rendik Bu enerjinin girebilecei formlar grdk, nasl retilebileceini, nasl deitirilebiliceini, dalga boyu, tr, doygunluk ve parlakln rendik. Renkli fotoraf retebilmek iin n renk ss, fotoraftaki etkisi kadar nemlidir. nk renk fiziksel zellikleri kadar psikolojik zellikleri de olan bir kavramdr. Renkli fotoraf teknik ve sanatn birletii bir almadr. Tm bu bilgilere ramen ortaya kabilecek sorunlar iin renk alglama organ yani gzn incelenmesinde yarar vardr. GZ nsan gz 1 inin milyonda biri kadar bir bykl bile fark edebilir. Bunun ou insann renk ayrma yetenei ile kolayca ispatlayabiliriz. nsanlarn yetenekleri o kadar gelimitir ki, dalga boylar arasnda 1 inin milyonda biri kadar fark olan iki rengi birbirinden ayrt edebilirler. Bunun sonucunda normal insan gz 150 civarnda farkl tr belirleyebilir. Bu trler 100den daha fazla farkl doygunluk durumlarnda olabilirler. Her bir doygunluk durumu,ok aktan ok koyuya doru 100den fazla sayda bir eitlilik gsterebilir. Hepsi bir araya geldiinde gzn ayrabilecei renk, ton ve doygunluk durumlar 1.000.000u aar. Kamera terimleri ile ifade etmek gerekirse, insan gz, odak uzakl 19 ile 21 mm arasnda deien, 20 cmden sonsuza kadar netleme yapabilen 4 elemanl bir objektife sahip bir kameradr. Netleme, objektifi oluturan elemanlarn bir tanesine bal ok minik kaslarn kaslmalar ve bylece objektif eklinin deimesi ile yaplr. Kamerada bu, objektif film mesafesinin deitirilmesi ile gerekleir. Gzde filmin yerini retina almtr. Bu objektifin akl f:2,5 civarndadr. Bir otomatik diyafram vardr ve diyafram, k artlarna bal olarak en fazla f:11e kadar kslabilir. Toplam gr alan gz nne alndnda 180 dereceye yakn bir alan grr. Ancak bu grn kalitesi greceli olarak dktr. Kenarlara doru netlik bozukluu belirgin hale gelir. Bunun sonucunda sadece gr alanmzn ortalarna doru yer alan objeleri net grrz. Ancak bir fotoraf makinesinin objektifi gibi grteki netlik diyaframn kslmas ile artar. Parlak kta irisin akl azalr, lo kta ise akl artar ve bylece belli bir limit iinde grmemiz salanr. Gz mercei tarafndan oluturulan grnt retinaya der. Retina, kameradaki filmin karldr. Bu tabakada milyonlarca sinir ucu, skk bir ekilde yer alr. Bunlarn her biri mikroskobik fotoelektrik direnlere benzetilebilir. Bu hcreler, zerlerine den k uyarlarn elektrik impulslarna evirirler. Bu a duyarl hcreler iki trldrler. ekillerine gre koni ve ubuk olarak adlandrlrlar. Her gzde 7 milyon civarnda bulunan koniler retinann merkezine doru younlamaya balarlar. Retinann merkezindeki yarm milimetre apl fovea tabakas sadece konilerden oluur. Yaplar itibar ile yksek znrlk oluturabilen ama greceli olarak k duyarllklar az olan koniler, greceli olarak parlak kta alrlar ve ince detaylar alglamamz ve rengi grmemizi salarlar. Her bir gzde 170 milyon olan ubuklar, retinann kenarlarna doru younlarlar, foveada hi bulunmazlar ve konilere gre a duyarllklar fazladr ve renge duyarsz olduklarna inanlr. ubuklar sadece ak ve koyu olarak grinin tonlarn alglarlar. Konilerin alamayaca kadar lo kta grmemizi salarlar ve zellikle harekete duyarldrlar.

PARLAKLIA UYUM Herkes irisin parlak k altnda ksldn, lo k artlar altnda ise aldn bilir. Daha az bilinen bir gerek ise retinann da a kar duyarlln deitirdiidir. Lo kta retinann a duyarll artar, parlak kta ise azalr. Bunun sonucunda belli limitler iinde lo kta da, parlak kta da belli bir gr kalitesini salarz. Tek bir obtratr hzna sahip bir kamera gibi gr alanmzda bu faydal zellik olmasa ok kstl bir gre sahip olurduk.

Ik
GENEL PARLAKLIK UYUMU Karanlk odadan parlak kl bir ortama getiimizde karlatmz durumu ve bu yeni parlakla adapte olmamz iin gemesi gereken sreyi biliriz. Bunun tersi de geerlidir. Parlak kl ortamdan lo ortama getiimizde nce hibir ey gremeyiz. Gz lolua altka karanlk keler aydnlanmaya balar ve bir sre sonra dardakine yakn bir berraklkta grmeye balarz. Her fotoraf uydurma bir karanlk odaya girdiinde ilk anda farkna varmad bir sr deliin 5, 6 dakika sonra ok rahat grlebildiini alglar. Byle durumlarda parlakla uyum, uyum olaynn farkna varmamz salayacak kadar byk boyutlarda gerekleir. Ancak ou zaman parlaklklardaki deiiklikler yava yava meydana gelirler ve gz bu duruma adapte olurken insan farkna varamaz ve iki farkl noktadaki parlakln retina zerindeki etkinin benzer olmas dolays ile ayn olduunu fark eder. Ancak farkna varlmas gerekecek kadar byk k iddeti deimeleri bile gzn bu yetenei yznden gerekli ekilde alglanamaz. Bunun sonucunda bir fotoraf ekimin pozunu tahmin yoluyla belirlemeye kalkarsa, ok deneyimli olmad srece ok ciddi hatalar yapar. Gzn bu yetenei yznden fotoraf, pozometre kullanmak zorundadr. Doru renk yorumunun ancak yarm stopluk bir tolerans iinde elde edilebildii renkli dia ekiminde pozometre kullanm ok daha gereklidir. Genel parlaklk iddetinin yanl alglanmas sonucunda ortaya kan iki baka hata da kontrast ve renk doygunluu alanlarnda grlr. Kural olarak yumuak ve dk kontrastl aydnlatma, kontrast bir aydnlatmaya kyasla daha az parlakm gibi alglanr. lm yapldnda ise yumuak n daha iddetli olduu grlebilir. Bunun gibi yksek doygunlua sahip renklerden oluan bir grnt, dk doygunluktaki renklerden oluan bir grntye kyasla, daha yksek parlaklk iddetindeymi gibi alglanabilir. rnein gece modern bir i mekan dnelim. Burada canlk renklerden oluan objeler, yksek kontrastl bir aydnlatma ile aydnlatlm olsun. Byle bir yer, dardaki kapal bir hava altndaki bir aydnlatmaya gre daha iddetli aydnlatlm gibi alglanabilir. ANINDA PARLAKLIK KONTRASTI ou fotoraf ak renk bir objenin koyu bir fon nne konulduunda, olduundan daha akm gibi alglandn yada bir fotoraftaki koyu blmlerin beyazla yan yana geldiinde daha da koyu alglandn yada renkli fotoraf etrafndaki beyaz bordrn yaknndaki renklerin doygunluunun azalm olarak grndn bilir. Bu olay annda kontrastlk terimiyle aklanr. Parlak bir obje veya alana baktmzda, bu noktann retinada dt yer hassasiyetini azaltr. Ancak bu hassasiyet azalmas, parlak objeye ok benzeyen ve snrlar ok net izilmi bir alanda olumaz, tersine bu alann dna taar. Bu hassasiyet azalmas sonucunda, obje zerinde ak tona bitiik olan koyu ton, olduundan daha koyuymu gibi alglanr. Eer blge koyu bir glge ise, bunun yannda ak blge, olduundan daha parlakm gibi alglanr. Benzer kontrast deiimleri renkli cisimlerde de fark edilir. rnein, orta tonda Cyan renkli bir kat kendi bana bakldnda deimez bir renge sahipmi gibi grlr. Oysa bu kattan alnacak kk bir kare para, sar bir fon kad nne konduunda daha karanlk, koyu yeil bir fon nne konduunda daha ak alglanr. Ayn cyan renkli kat, yeil zerinde mavimsi, mavi zerinde de daha ok yeil, beyaz zerinde daha soluk, siyah zerinde ise ok canl ve parlak grlr.

Ik
PARLAKLIK SABTES Farknda olmasak dahi, objelerin gerek parlaklklar ile ilgili olarak kendimizi srekli aldatrz. rnein beyaz bir obje btn artlarda beyazm gibi alglanr. Bu obje glgeli bir yerde bulunursa ve gerek tonu 5. Zoneda (orta gri) olsa bile bu byledir. Bunun gibi ou bilinen obje, zellikle insan yzleri o anda objeyi aydnlatan n iddetine pek baklmadan belli bir parlakla sahipmi gibi alglanr. Parlaklk sabitesi yani tandk obje ve renkleri o anda alglandklar gibi deil de, hatrlandklar parlaklk seviyesi ile grmek eilimi homojen olmayan aydnlatmann dourduu yksek kontrastl renkli fotoraflarn ana sebeplerinden biridir. zellikle i mekan ekimlerinde, mekann renklerini ve parlaklk oranlarna nceden aina olmak oradaki ekimi annda parlaklk deiimlerinin gerektii gibi alglanmamasna yol aar. Bu durumda yaplacak tek ey mutlaka pozometre ile aydnlanma orann kontrol etmektir.

Ik

ekim Teknikleri
1. Pozlandrma Bir grntnn kaydedile bilinmesi iin kamerann iine bir fotorafik malzemenin yani a duyarl bir malzemenin konulmas gerekir. (Film) Pozlama srasnda, objektif ve obtratr ak kalrlar. Bu sre iinde, grntnn olumas balar. Bu gizli grntdr. Ia duyarl malzemede zerine den n etkisi ile, ne ekilde deiirse deisin her zaman iin optimum bir sonu elde etmek mmkndr. Bu optimum sonu da en iyi grnty veren doru pozdur.

Taban ekil 23: Pozlandrma

Emlsiyon

AgBr (Gm Broder)

Siyah

Koyu gri

Gri

Ak gri

Saydam

ekil 24: Normal etkide konunun hem kl hem de glgeli blgelerinden detay almak mmkndr.

Koyu gri

Gri

Ak gri

Saydam

Saydam

ekil 25: Az etki. Younluu dk olan negatiflerde, konunun glgeli yada koyu tonlarndan yeterli detay alnamaz. nk bu blgelerden yansyan k negatif zerinde yeterince etkili olamamlardr. Fotoraf kad zerinde temiz beyazlar elde etmek ok zordur ve siyahlarda detay yoktur.

Genel terimlerle ifade etmek gerekirse, pozlama problemi birka adan ele alnabilir. Poz yle ayarlanmaldr ki, a duyarl malzemeye ulaan k kayt yapmak iin yeterli olmaldr. Bu yzden poz, a duyarl malzemenin duyarllk miktarna ve konunun parlaklna baldr. Konunun en parlak

ekim Teknikleri

Siyah

Siyah

Koyu gri

Gri

Ak gri

ekil 26: ok etki. ok youn negatiflerde, konunun kl yada aydnlk blgelerinden yeterince detay alnamaz. nk bu blgeler negatif zerinde birbirlerine ok yakn kararmalar oluturmulardr. Fotoraf kad zerinde temiz siyahlar yoktur ve beyazlarda da yeterli detay bulunmaz.

noktalarn ve en az parlak noktalarn birlikte kaydetmek isteyeceimizden poz buna gre ayarlanmaldr. Pozlandrmann miktar, verilen diyafram ve obtratr deerleri ile ayarlanr. Diyafram, objektiften giren k demetinin apn, obtratr ise bu k demetinin filmi etkileme sresini belirler. Bylece byk diyafram akl ve ksa obtratr sresi ya da, kk diyafram akl ve uzun poz sresi kullanlarak ayn poz deerine ulamak mmkndr. Hangi diyafram-obtratr ikilisinin seileceinin artlarn, alan derinlii ve konunun hareketlilii belirler. Eer konu hareketli ise, ilk amacmz, konuyu net ekmemize yetecek kadar yksek bir obtratr hz kullanlmasdr. Byle bir ksa bir obtratr sresi kullanldnda, yeterli poz miktarn salayabilmek iin, byk apl bir diyafram akl kullanmak gerekir. Ancak bu da alan derinliinin azalmasna neden olur. Bu da gstermektedir ki btn bu gereksinimleri karlayacak doru pozu bulabilmek iin fotoraf zaman zaman baz noktalardan tavizler vererek sonucu dengelemek zorunda kalacaktr. Bu yzden poz konusunda karlalacak ilk problem, belli artlar iindeki konuyu gerekli alan derinlii ve obtratr hzn salayabilecek biimde ekmektir. Younluu ve kontrast normal olan negatiflerden, konunun hem kl hem de glgeli blgelerinden (yada koyu tonlarndan) yeterli detay alnabilir. Younluu dk olan negatiflerde, konunun glgeli yada koyu tonlarndan yeterli detay alnamaz. nk bu blgelerden yansyan k negatif zerinde yeterince etkili olamamlardr. Fotoraf kad zerinde temiz beyazlar elde etmek ok zordur ve siyahlarda detay yoktur. ok youn negatiflerde, konunun kl yada aydnlk blgelerinden yeterince detay alnamaz. nk bu blgeler negatif zerinde birbirlerine ok yakn kararmalar oluturmulardr. Fotoraf kad zerinde temiz siyahlar yoktur ve beyazlarda yeterli detay bulunamaz. Konumuzun en parlak yerleri filmde siyah, " ara tonlar " gri " siyah yerleri " saydam olmaldr. Byle bir negatif elde edebilmek iin, konudan yansyan n doru llmesi ve deerlendirilmesi gerekir. 2.lm Bilinmelidir ki bir pozometre yzey tanmaz. Yzeyin yanstt alglar. zerine den n iddeti ayn olsa bile siyah bir yzeyden ok az yansyan k pozometre iin karanlk bir ortam yada beyaz bir duvardan ok fazla yansyan k ise aydnlk bir ortam demektir ve btn pozometreler alglad film yzeyinde orta gri oluturacak ekilde deerlendirir.

ekim Teknikleri

ekil 27

ekil 28

ekil 29

ekil 30

Yukardaki emalarda da grld gibi koyu tonlu ve ak tonlu yzeylere den k miktar ayndr. Koyu tonlu yzeyden yansyan k miktar ok az olduu iin pozometre byk bir diyafram nerecektir. Ak tonlu yzeyden yansyan k miktar ise ok olduu iin bu sefer pozometre ksk bir diyafram nerecektir. Eer pozometrenin nerisini her iki durumda da aynen kabul edecek olursak hem koyu, hem de ak tonlu yzeyler, negatif zerinde gri olarak grneceklerdir. Bu ise yine her iki durumda da gri basklar anlamndadr. Peki koyu ve ak tonlu yzeylerin doru fotoraflar nerede?

A) Yansyan lme: Pozometre ile lmleri hatasz yapabilmek iin Gri referans kart kullanlr. Yada, "Yerine koyma" (avu iinden lerek) lm yaplabilir. Yansyan k lm koyu konulardan bir miktar artrlarak, ak konulardan bir miktar azaltlarak ya da konudan yansyan ortalama n llmesi ile elde edilir. Konu yanstcl %18 ise bulunan deer dorudan doruya uygulanr. Pozometreler daima konuya den n %18inin yansd varsaylarak kalibre edilmilerdir. Bu amala doru lm iin % 18 yanstcl olan bir gri kart kullanlabilir Yansyan k lm 1. Genel lm 2. Yakn lm 3. Spot lm olarak yaplr. 1. Genel lm: Konunun ortalama bir yanstcln bulmak iin belli bir mesafeden yaplan lmdr. 2. Yakn lm: Konunun belli bir ksmna yaplan lmdr. Yaklak lm yaplmas istenen yzeyin iki misli bir mesafeden yaplr.

ekim Teknikleri
3. Spot lm: Uzak konulara yaklamann mmkn olmad hallerde optik bir ara ile (drbn gibi) konudan yansyan n pozometre zerine drlmesi ile yaplr. Bu tr aralara "Spotmetre" denir. Yaplan lm yansyan k lmdr. B) Gelen I lme: Ik kaynana doru yaplan lmdr. Pozometrenin nne konulan bir filtre ile "Tercme lm" alnr. Bu filtre gelen n 1/5'ini geirme zelliine sahiptir. Normal konularda pozometre direkt olarak kullanlr. Pozometre ile lm yapldnda rnein, siyah at 1/60 -f:16, beyaz at: 1/250 - f:16 lecektir. Yani her iki rengi griye dntrerek bir lm yapacaktr. O halde ortalamay bulmamz gerekir. Belli bir ton deerini lp, doru lm bulmaya "Ton Yerine Oturtma" denir. Yine rnein kar manzarasnda llen 1/500 - f:16 ise enstantane iki stop kadar drlerek (yani poz sresi uzatlarak) 1/125 - f: 16 uygulanr. Bu uygulama film ASA diskinden mdahale ile otomatikletirilebilir. Yada fotoraf makinelerinin baz modellerinde bulunan ve pozu, llen deerden -2, -1, 0, +1, +2 stop deitirilebilen bir skala zerinde yaplan mdahale ile de otomatikletirilebilir. Bir buharl lokomotifin fotoraf ekimi iin yaplan lm 1/60 - f:5,6 ise, doru deer 1/15 - f:5,6 olabilir. rneklerde verilen dzeltmelerde yalnzca enstantane deerleri ile mdahale yaplmtr. Ayn mdahale diyafram deerlerine de uygulanabilir. 4. Edeerlik Yasas Filmin pozlanmasn, bir su kovasnn su ile doldurulmasna benzetebiliriz.

ekil 31: Belli bir iddetteki ortam nda Belli bir ASA deerindeki (duyarllktaki) film Belli aklktaki bir diyaframdan Belli bir obtratr sresinde geen k ile Doru olarak pozlanacaktr

ekil 32: Belli bir basntaki ebeke suyu ile Belli bir hacimdeki kova Belli bir aklktaki bir vanadan Belli bir miktar srede akan su ile Tam olarak dolacaktr

ekim Teknikleri
rneimizde filmi kova ile, diyafram vana ile suyun ak kalma sresini de obtratr ile benzetirebiliriz. Bu balamda kovann tam dolmas, filmin yeteri miktarda pozlanmas anlamna gelsin. Su kovadan ne tamal, ne de kova yarm kalmaldr. Film de ne fazla k almal ne de zerine den k yetersiz kalmamaldr. Bu durumda;
30" - 15" - 8" - 4" - 2" - l" - l/2 - 1/4 - 1/8 - 1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500 - 1/1000

Yukarda bulunan deerler fotoraf makineleri obtratrlerinde bulunan ve 30 saniyeden, 1/1000 saniyeye kadar deiebilen standart deerlerdir. Her bir deer obtratrn o kadar sre iinde alp kapanarak filmin pozlanmasn salayacaktr. rnein enstantane deeri olarak l/125'i semisek film saniyenin yalnzca 125'te biri kadar bir sre ile pozlanacaktr. Bir alt deer, (1/60) ise seilen srenin iki mislini, bir st deer ise (1/250) seilen srenin yarsn ifade eder. f:1,4 - f:2 - f:2,8 - f:4 - f:5,6 - f:8 - f:11 - f:16 - f:22 deerleri ise objektifler zerinde yazl bulunan ve merceklerden geerek film zerine decek grntnn getii araln bykl yada kkln ifade eden deerlerdir. En kk rakam en byk diyafram araln, en byk rakam ise en kk diyafram araln belirlemektedir. f:l,4 deeri ile seilen diyafram aral, en fazla geirebilecek, f:22 deeri ile seilen diyafram aral ise en az geirebilecek konum salar. Her bir deer bir sonrakinin iki misli daha fazla k geirebilecek kapasitedeki aralk anlamna da gelir. Yani komu deerler birbirinin iki katdr. 1/125 = 2 x 1/250 yada f:2,8 = 2 x f:4'tr Edeer deikenler ayn koyulukta negatif anlamndadr. Yaplacak bir k lmnde enstantane ve diyafram deerleri pozometre tarafndan belirlenir. Belirlenen bu deerleri birbirini telafi edecek ekilde bir alt yada stn tercih edebiliriz. rnein bulunan deerler; Enstantane 1/125 Diyafram f:11 olsun. Biz bu deerlerin yerine; Enstantane 1/60 Diyafram f:16 deerlerini de seebiliriz. In gei sresi bir misli artmken, gei aral (diyafram) bir misli azaltlmtr. Bu da bize eit younlukta bir negatif salar. Enstantane ve diyafram deerlerini yeniden sralayacak olursak; Tablo : 1
1/1000 1/500 1/250 f:1,4 f:2 f:2,8 1/125 f:4 1/60 f:5,6 1/30 f:8 1/15 f:11 1/8 f:16 1/4 f:22 1/2 f:32 1/1 f:45

kareler iindeki enstantane ve diyafram deerlerinin negatifi eit younlukta etkileyebileceini syleyebiliriz. Meraklsna
Bir diyafram deeri, ap ve mercein odak uzakl ile formle edilebilir. Diyafram deeri = mercein odak uzakl diyafram ap

bu formle gre bir bilinmeyen, dier iki bilinen ile bulunabilir.

4. Edeerlik Sapmas Bir i mekan yada n ok az olduu lo bir ortamda fotoraf ekmek

ekim Teknikleri
istiyoruz ve pozometre ile yaplan lmde diyafram; f:1,4 enstantane ise; 1/1 saniye olarak belirleniyor. Bu durumda diyafram f: 2 enstantane 2 saniye f:2,8 enstantane 4 saniye f:4 enstantane 8 saniye f:5,6 enstantane 16 saniye tercihleri yaplabilinmesi ve bu deerlerin eit younlukta negatif oluturmalar gerekiyor. Ancak 1 saniyenin zerinde yaplan pozlamalarda edeerlik yasas sapmalar gstermektedir. Uzun pozlamalarda duyarl malzemenin ataletini yenmek iin ek pozlama yapmak gerekir.

40 35 30 25 20 15 10 5

10

12

14

Ya p l a n l m
Tablo 2: Ilford filmleri iin llen poz ve dzeltilmi poz sreleri tablosu grlyor

1 saniye ile 1/1000 saniyeler arasnda edeerlik yasas normal alr. Bunlarn dndaki srelerde ise sapmalar grlebilir. 5. eitli Konularda Pozlandrma Problemleri a) Normal Manzara Fotoraflar: Genellikle yansyan ve gelen k lmleri dorudan kullanlabilir. Bir fark varsa ortalamas alnr. Kapal havada gkyz ar kl olacandan pozometreyi gk ndan korumak gerekir. b) Sokaklarda Gnlk Yaam: lm yaplrken gelen ve yansyan k lm yeterli olabilir. Ancak paral aydnlatma sz konusu ise en karanlk ile en aydnlk ksmlarn arasndaki fark kontrol etmek gerekir. Kontrast fazla ise (5 stoptan fazla) bu grnty fotoraf kadna btn ile kaydedemeyiz. O zaman aydnlk yada karanlk ksmlar arasnda bir tercih yapmak gerekir. c) Aydnlatlm yap: ounlukla yapnn yanna gidip gelen k lm

ekim Teknikleri
yapmak mmkn olmayabilir. Genel olarak yansyan k lm yaplr. Bu durumda pozometreler farkl lmler yapacaklardr. Oysa yap aydnlatmas ayndr. Sahne ekimlerinde de fon aydnlk olmad durumlarda ayn yanlg sz konusudur. Doru bir ekim yapabilmek iin ya yap yada sahnedeki objeye yakn bir mesafeden kadrajmz tam dolduracak bir ekilde yansyan k lm yapmak yada bir spotmetre yardm ile uzaktan lm yapmak yerinde olur. Eer deiebilir objektili bir makineye sahipsek, tele objektifimizi de spotmetre gibi kullanabiliriz. Teleobjektif ile alacamz lm deerlerini, onun yerine kullanacamz dier objektiflerimize de uyarlayabiliriz. d) Kar manzaras ve benzeri konular: zerindeki dokusu ve ayrntlar grnecek ekilde basld zaman orta griye gre 2 stop kadar daha koyudur. Konu olaan koullardan daha ok k yanstmaktadr ve pozometreyi 2 stop kadar yanltmaktadr. Eer pozometrenin verdii deeri kullanrsak kar manzaramz orta gri kar. Normal olmasn istiyorsak yaplan lmden 2 stop daha fazla bir pozlama uygulamak gerekir. Bu durumda ya diyafram 2 stop kadar amak yada enstantane deerini 2 stop kadar uzatmak gerekecektir. e) Ters kta aydnlatlm konular: nce bu konulardan ne beklendii saptanr. Siluet? Portre? Portre ise konunun bize bakan tarafndan lm yaplr. Deniz, kr veya tarla manzarasnda ters k varsa ve bize bakan tara nemli deil, ynlar nemli ise ona gre lm yaplmas gerekir. f) Hareketli konularn ekimi: Genel olarak nceden lm Fotoraf: Sabit Kalfagil yaplr. Yada yerine koyma metodu ile lm yapabiliriz. ou fotorafik obje iin hareketlilik nemli bir zelliktir. Ancak hareket duraan bir ortam olan fotorafta dorudan verilemez. ou fotoraf bu yzden hareketi fotoraflarnda vermekten vazgemitir. Ancak hareket dorudan verilemese de hareket hissi baz grafik yollarla uyandrlabilir. Meraklsna
Baz fotoraflar hareketli konuyu dondurarak, net ekip, hareket hissinin uyandrlmasna tam ters bir i yapm olurlar. Hareket sembollerle verilir ve bu bir ka yolla yaplabilir. Fotorafnn hangi yolu ya da sembol seecei u artlara baldr. 1. Fotorafn amac, 2. Objenin doas ve yaps 3. Hareketin tr ve derecesi (objektif aks ile konunun hareket ynnn yapt a) 1. Fotorafn amac: Fotoraf fotoraflarnda neyi sylemek istediine karar verirken farkl yoldan birini seebilir. 1- Hareketli konunun kendisini olabildiince net bir ekilde vermek : Buna tipik bir rnek olarak, performansn ve vcut formunu incelemek amacyla bir atletin fotorafnn ekilmesini verebiliriz. Bu durumda her bir detayn olabildiince net bir ekilde ekilip, hareketin durdurulmas gerekir. 2- Objenin hareket halinde olduunu gstermek: Bu durumda "hareketin kantnn" grafik olarak verilmesi gerekir. Byle bir kant iki yolla elde edilebilir. a) Sembollerle b) Objenin pozisyonuyla. Burada nemli bir art, objenin tannabilirliinin korunmasdr.

ekim Teknikleri
3- Hareket hissini uyandrmak: Eer durum bu ise konunun kendisi zaten soyut bir kavram olan hzdr. Gerek obje ise sadece hareket ve hz gibi soyut kavramlarn verilebilecekleri bir ortam olarak kullanlr. Bu durumda sadece sembollerin kullanm, konunun z ve fotorafnn niyeti hakknda bilgi verir. 2. Objenin doas yada yaps: Hareketin, hareket halinde objenin fiziksel grnm zerindeki etkisi sz konusu olduunda fotoraf iki tr objeyi tanmak zorundadr. a) Hareket halindeyken duraan haline farkllk gsteren objeler. rnek: Bir aya yukarda fotoraflanm bir insan muhtemelen yryor ya da kouyordur. Yani hareket halindedir. Hayvanlar, krlan dalgalar, rzgarda eilmi aalar gibi. Byle durumlarda hareket, objenin fiziksel grnmndeki farkllklarla belirgin hale geldii iin mutlaka grafik sembollerle anlatlmas gerekmez. Fakat fotoraf objenin grnmndeki deiiklie katks olsun ve daha iyi anlatsn diye bir grafik sembolde kullanabilir. rnek: Bir aya yukarda bir atn, ynl olarak hafife flulatrlmas gibi. Bu durumda fotoraf komakta olan bir atn ynl flulatrlm grntsn verirken, atn net olduu duruma gre, hareket halinde olduunu daha gl bir ekilde anlatmaktadr. b) Hareket halindeyken de, duraan halindeyken de fiziksel durumlar farkllk gstermeyen objeler. rnekler ; otomobil, uak, tren, gemi, ou tr makine gibi. Bu durumda objelerin hareket halinde olduklar, grnmlerindeki farkllktan anlalamayaca iin fotorafta sadece sembolik anlatmla verilebilir. Ama sk sk hareketin kant da indirek olarak ilave edilir. rnein, hareket halindeki bir otomobilin grnm, duraan haline gre bir farkllk gstermese bile hareketin kant arabann arkasndan ykselen bir toz bulutu gibi verilebilir. Bunun gibi, hzla giden bir srat teknesinin ba ve kndaki dalgalarn ekilleri ve su iindeki pozisyonu ve gvdesinin suyla olan ilikisi bize Fotoraf: Lois Greenfield hareket halinde mi yoksa, duraan m olduunu anlatr. Umakta olan bir uak mutlaka hareket halinde olmasna ramen net olarak fotoraflandnda hz hissi uyandrmaz. 3. Hareketin tr ve derecesi: Hareketin kant hz hissi ile ayn ey deildir. Uu halindeki bir uan net fotoraf uan havada olduu gerei, dolaysyla hareketin kantdr. Ama hz hissini uyandrmaz. Eer hz hissinin verilmesi nemli ise, uan hareketinin sembolik olarak verilmesi gerekir. Yani kendisinin veya altndaki yer parasnn flulatrlmas gerekir. Bu tr bir fluluk olmad srece, uak hareket halinde olduunu bilmemize ramen, duruyormu gibi gzkr. Bunun gibi, bir engelin stnden atlamakta olan at herhalde hareket halindedir. Ancak fotoraf ok net ekilirse, havada aslm gibi alglanabilir. Hareket hissini uyandrabilmek iin yorumun, belli bir miktar fluluk iermesi gerekir. Net bir fotoraf ile, ynl flulatrlm bir fotoraf arasndaki fark da udur: 1. Hareketin kantn ierebilir yada iermeyebilir, fakat sadece ikincisi hz hissini iletebilir. Hz hissinin ikna edici bir ekilde iletilmesi iin, fotoraf hareketin derecesini gz nne almak durumundadr. Bu konuda hareketin farkl hz miktarnn bilinmesi gerekir. a) Hareket o kadar yavatr ki, hareket halindeki obje btn detaylar ile ve aka grlebilir. rnekler, yryen insanlar, yava hzla giden yelkenliler, tekneler, rzgarda sallanan aalar ve rzgarda srklenen bulutlar. Byle durumlarda, genellikle net bir ekim gereklidir. nk hareketin sembolik olarak kant, ynl flulukla verilirse, iletilecek olan hz hissi, objenin gerekteki mevcut hzndan daha fazla olacandan obje ile badamayacaktr. Byle durumlarda hareketin kant ya objenin grnm ile (motorlu teknenin banda oluan dalgalarn ekli) verilebilir,

ekim Teknikleri
ya da hareket halindeki bulutlarda olduu gibi, objenin hareketi o kadar nemsizdir ki tamam ile unutulabilir. b) Hareket o kadar hzldr ki obje btn detaylaryla grlemez. rnein, hareket eden atletler, uan ve kaan hayvanlar, yakn mesafeden geen arabalar vb. verilebilir. Byle durumlarda objenin zellikleri genellikle fotorafn hz hissinin uyandrlmasn gerektirir. Bu yzden hareket sembolik bir ekilde belirtilmelidir. c) ok hzl harekette, obje ksmen veya tamamen grnecek durumdadr. rnein, dnmekte olan uak pervanesi, uu halindeki roketler vb. Bunlar grntlemek fotorafta baz zel teknikler gerektirir. Meydana kan fotoraflar da hi doal grnml olmaz. Hareket duygusu greceli bir duygudur. Yerden bakldnda be mil yukarda saatte 900km/saat hzla giden uak, havada duruyormu gibi alglanabilir. Ancak yanmzdan 1/10 hzla geen bir otomobil, bize daha hzl gelebilir. Alglamadaki bu farklln sebebi greceli hzlardaki farktan kaynaklanr. Greceli hzn dier bir ad da asal hzdr. Hareket eden bir cismin, hareket halindeki bir objeye yaklatka, objenin hz daha hzlanm gibi alglanr. Uzaklatka da bunun tersi grlr. Asal hz ayn zamanda bize yaklamakta olan bir otomobilin belli bir noktada bak aksmza 90 derecelik bir izgi zerinde hareket eden bir otomobilden neden daha yavam gibi alglandn da aklar. Bu olay yznden baz hareketler objelerin hareketlerini dondurabilecek minimum obtratr hzlarn veren tablolar farkl deer vermek zorundadr. Bu farkl deerler belli bir noktada hareketli objenin bak asna gre hareket ynnn farkl konumundan kaynaklanr. a. Objektif aksna paralel, b. Objektif aksna 45 derece c. Objektif aksna 90 derece. Kural olarak objenin hareketinin ynnn objektif aksna olan 90 derecelik asndan objektif aksna paralel duruma dndke hareketi dondurmak iin gerekli olan obtratr hz yavalar.

g) Siluet: Konunun bize bakan ksmlarnn bir deeri yoktur. Arkadaki fonu hangi deerde istiyorsak, lm, gri kart uygulamasn 2 stop artrarak yapabiliriz. (Direk konuya doru) Gn batm ekimlerde hemen hemen okunan deerin aynen uygulanmas nerilir. Gne parlaksa diyafram 2 stop kadar artrlabilir. 6. Alan Derinlii ve Koullar Diyafram aklklarnn, objektiften geerek filme etki eden k miktarn ayarlamasnn yannda, ikinci bir grevi de alan derinliini belirlemesidir. Alan derinlii, netliin ayarlanm olduu yzeyin berisinde ve tesinde uzanan netlik blgesidir. Yani fotorafn n plandaki en net blge ile arka plandaki en net Siluet blge arasndaki uzaklktr. Net alan derinliinin kontrol fotorafnn vazgeilmez olanaklarndan biridir. Net alan derinliini belirlerken aadaki koulun birbirlerini etkileyecei dnlmelidir. Bunlar netlenen konunun fotoraf makinesinden uzakl, kullanlan objektifin odak uzakl ve seilen diyafram deeridir.

ekim Teknikleri

7 metre

3 metre

1 metre ekil 33: Cismin uzakl

a) Cismin Uzakl Yakndaki cisimlere yaplan netleme ile daha az, uzaktaki cisimlere yaplan netleme ile daha fazla net alan derinliine sahip oluruz.

3 metre ekil 34: Objektifin odak uzakl

b) Objektifin Odak Uzakl Uzun odakl objektifler geni al objektiflere gre daha ksa net alan derinliine sahiptirler.

mesafe 3 metre ekil 35: Net alan derinlii, diyafram ksldka artar, aldka azalr.

c) Diyaframn Akl Diyafram ksldka net alan derinlii artar ancak diyafram ap bydke net alan derinlii de buna paralel olarak azalr.

ekim Teknikleri
Mesafeye bal olarak Net Alan Derinliinin deimesi:

Uzak mesafelerde net alan derinlii artar.

Yakn mesafelerde net alan derinlii azalr.

Objektifin Odak Uzunluuna bal olarak Net Alan Derinliinin deimesi:

Geni al bir objektifin net alan derinlii olduka fazladr

Uzun odakl objektiflerin net alan derinlii azdr.

Sjenin grntsnn ayn boyda olmas iin solstteki fotoraf yakndan, sastteki ise uzaktan ekilmitir. Mesafe deitii iin perspektifte de farkllklar ortaya kmas kanlmazdr. Diyaframa Bal Olarak Net Alan Derinliinin deimesi

Ksk diyaframda net alan derinlii artar.

Ak diyaframda net alan derinlii azalr.

7.Ikla Boyama Ikla boyama ile k kontrol yaplabilir. Glge olmamas iin srekli k kaynan oynatmak gerekebilir. Devaml sekizler izip bir yandan yrmek bir zm getirebilir. ekilecek mekann krokisini izip, k plan yapmalyz. In sresi yada iddeti etkilidir. Ik kayna kamera arkasnda ya da nnde durabilir. Baz zamanlar grntye de girebilir. Fotoraf, koyu renk kyafet giymelidir. Fotoraf kadrajn iine girmek zorunda ise kesinlikle durmamaldr. nk verilen k alan iinde silueti kabilir. Ik kaynann kamera arkasnda olmas ile bu tr sorunlar giderilebilir. Ana prensip, k kaynann apn bytmektir. Pozu, hareketin hzna gre belirlemek ve bu tarz ekim sresince deitirmemek gerekir. Yrngeye hep ayn ekilde sahip klmal, pozun doru verilebilmesi iin de k kayna ile objeler

ekim Teknikleri
arasndaki mesafeler korunmaldr. Tm bu kurallar homojen bir aydnlatma iin geerlidir. Kreatif bir alma iin, teknik kurallar bozulabilir. 8. Mimari Fotoraf ounlukla teknik kamera kullanm ile daha rahat alma ortam salanabilen bu tr ekimlerde, ama, fotoraflarmzdaki deforme olmu yaplarn daha kontroll bir perspektif ile grntlemektir. Bunun iin Konu dzlemi, objektif dzlemi ve film dzleminin birbirine paralel olmas gerekmektedir. Ancak yeterli mesafe olmad durumlarda, teknik kameradaki film dzlemini kaydrmak yntemi ile bu dezavantaj giderilir. Genellikle geni al objektiflerin kullanlmas gereken durumlarda teknik kamera yada kat gvdeli makinalara taklabilen shift objektifler ile bu sorun giderilir.

Panorama

9. Panorama Ykseklie oranla genilii fazla olan fotoraflardr. Birden fazla fotoraflarn bititirilmesi ile alglanabilir. ok kare ile yaplanlar, bir dizi olaca iin, terazili sehpa ile yaplmas gerekir. Genellikle yksek yerlerden ekim yaplmaldr. Konuyu kurtaracak en uzak odakl objektiflerle ekilir. Tam teraziye alnmsa, dikeyler konuya paralel olur. Terazileme sehpa ayaklarnda yaplmaldr. Tarama, gz karar bindirme ile yaplabilir. Binme paylar byk olursa bititirme salkl olur. Hava fotoraflarnda binme pay 1/3tr. Uzun odakl objektiflerde binme pay azalabilir. Ksa odakllarda perspektif hatas olur. ekim esnasnda, ka kare olduunu prova etmek, tek sayda kare ile ekim yapmak ve eit paylardan meydana getirmek gerekir. Dolayas ile binme paylar eitlenmelidir. Pozlandrmay teke indirmekte yarar vardr. Cephe tercih edilmeli, polarize filtre kullanlmamal, hareketli objelerden saknmal, ek yerlerinde mmkn olduu kadar btn objelerden saknmal, n planlardan kanmaldr. Rzgar ve bulut hareketleri olmamal, tm ayn filme ekilmeli, ayn koulda ykanmal, baskda tek bask pozu ile bask yaplmal, kartlar beraberce banyoya atlmaldr ve banyoda el ile mdahalelerden kanmaldr.

ekim Teknikleri

Filtreler ve Yardmc Aralar


ekeceimiz fotoraflarda belli bir etkiyi, efekti vermek, renklerdeki sapmay gidermek iin yardmc ara olarak filtreleri kullanrz. Filtreler, genel anlamda dnrsek szme ilevini yapan elemanlardr. Fotorafta da ayn ileyile alrlar. Filtreler, kendi rengindeki klar geirir, dier renklerin klarn geirmez. Bylelikle n geirmedii rengin bulunduu alan filmi pozlamaz yada dier renklerin bulunduu alanlara gre poz deeri der ve film yzeyinde ak tonlarda, baskda ise koyu tonlarda kalr. Bu da bize istediimiz kontrastl yada dzeltmeyi salar. lk fotoraflarn ellerindeki film malzemesi tam anlamyla renk kryd. nk bu filmler sadece maviyi grebilen ve bunun dnda hi bir rengi alglamayan filmlerdi. Bu yzden mavi dnda renklerin bulunduu objelerin ekimi srasnda mavi ok parlak kar, dier renkler ise film tarafndan alglanma derecelerine gre farkl koyu tonlarda grlrd. lk fotoraflar bu olay bildikleri iin, ekecekleri konuya mavi filtre ile bakarlar ve bylece renklerinden etkilenmemeye alrlard. Renk kr film bu yzden mavi ve sary gze grndklerinin tam tersi bir parlaklk oran iinde verirdi. nk gz sar rengi maviden daha parlak olarak alglar. Maviye duyarl filmde ekim yapldn dnrsek, mavi gk pozitif kart zerinde beyaz kaca iin zerindeki beyaz bulutlarn ayrlmad, yeil bitki rtsnn koyu tonlu, detaysz, sar ieklerin tamam ile siyah kt grlrd. Ortokhromatik film: smi ile tam uyum salamasa dahi, ileriye doru ok byk bir adm oluturuyordu. 1870lerde bilim adamlar yeil ve sarya da duyarl emlsiyonu retmeyi baardlar. Bu baardan o kadar etkilendiler ki, olay gereinden fazla iiren bir yaklamla filme ortokhromatic film adn verdiler. Bu rnn eksik taraflarnn ortaya kmasndan ok sonra da bu isim korundu. Ortokromatik film en ok maviyi grr, bundan biraz az olmak zere yeil ve sary da grr ama krmzy gremez. Pankromatik film: Ortokromatic filmin bu yetersizlii dolaysyla yeni bir emlsiyon arayna girilmitir. Doru panchromatic film renklere duyarll bakmndan bugn de kullanlan filmdir ve btn renkler iin dzeltilmitir. Ancak mavinin hala biraz daha baskn olduu grlr. Filtrelerin kullanm ile ton reprodksiyonunun iyiletirilmesi iin uygun filtreler kullanlr. Bir pankromatik film renk yorumlama hassasiyeti asndan bir teste tabi tutulsa, btn renkleri grmesine ramen ton reprodksiyonunda yine de baz hatalarn olduu grlecektir. Bu farkllklarn giderilmesi amacyla bir filtre cam ya da jelatin gibi renkli bir malzemeden oluan sistemler kullanlr. Camn veya jelatinin renklendirilme miktar kullanm amacna gre deiir. Bir k filtresi alma bakmndan, sv filtresine benzetilebilir. Sv filtresi nasl solsyonun iindeki kat maddeleri svdan ayryorsa, k filtresi de n iindeki belli renk nlarn ortamdan ayrr. Hangi renk filtresinin hangi renkleri geirip hangilerini tuttuu, aadaki tablodan grlebilir. Filtre Sar Yeil Magenta Krmz Mavi Cyan Geirdii renk sar yeil magenta krmz mavi cyan Tuttuu renk mavi magenta yeil cyan sar krmz

zetlemek gerekirse, bir filtre kendi rengindeki geirir, tamamlayc rengini tutar.

Filtreler ve Yardmc Aralar


Filtrenin gc: Bu bilgilerden sonra varlan sonu udur; bir rengin sb film tarafndan yorumlanmas srasnda hata miktar arttka, kullanlmas gereken filtrenin younluu da artar. Gz nne alnmas gereken nemli bir nokta da kullanlan filtre younluunun artmasyla doru orantl olarak, poz sresinin de artacadr. nk her bir filtre filmin sresine dp onu pozlandracak klarn bir blmn tutarak filmi etkilemelerini engeller. Filtreleri 5 gruba ayrabiliriz 1. Siyah Beyaz filmler iin filtreler 2. Siyah Beyaz ve Renkli filmler iin filtreler 3. Renkli filmler iin Renk Dzeltici filtreler (Color Correction-CC) 4. Renkli filmler iin renk yaratc (Creative) filtreler 5. zel effect filtreler 1. Pankromatik Siyah Beyaz filmler iin filtreler
Ak sar (1,5x) Orta sar (2x) Koyu sar (3x) Turuncu (3x) Sar-yeil (3x) Yeil (3x) Krmz (4-8x) Mavi (2-3x) At Sar sa, buday baaklar ayiekleri, portakal vs. Ayn etkilerin kuvvetlisi Koyu sar yerine tercih edilir Kiremit damlar Gz (yeil, ela) Aalar, ayrlar (Kontrast azalr) Krmz ve sarlarda maksimum etki Krmz filtrenin tersi Karartt Gkyz, deniz, mavi gz ayn etkilerin kuvvetlisi Gkyz, deniz, aalar Kahverengi Gkyz, deniz, kiremit damlar Mavide maksimum etki Krmz filtrenin tersi

zellikle mavi gkyz ve beyaz bulutlarn ayn lde pozlandrp, bulutlarn belli olmayacak ekilde mavi gkyz ile kart Filtresiz ekimlerde, krmz filtre, mavi gn pozunu drerek, bulutlarn belirgin bir biimde fotorafta yer almalarn salar. Bu filtreleri 3 grupta Sar Filtreli inceleyebiliriz. a) Dzeltme filtresi: ekeceimiz fotoraftaki parlakl dzeltici filtre grubudur. Bu grubun filtreleri Sar, Sar-Yeildir. Krmz Filtreli b) Kontrastlk filtresi: Fotorafmzdaki SiyahBeyaz kontrasl, gri tonlarn geilerini ayarlamak iin kullandmz filtrelerdir. Bunlar; Sar, Turuncu, Krmz, Mavi, Yeil, Koyu yeil. c) Sis Filtreleri : Sisli havalarda yaplan ekimlerde sisin etkisini istediimiz oranda ayarlamamza yarayan filtrelerdir. Sisi saklama (sar), Sisi azaltma (krmz), sisi artrma (mavi veya ak mavi).

Filtreler ve Yardmc Aralar


2. Siyah-beyaz ve renkliler iin ortak filtreler Bu filtrelerin renk balans zerinde bir etkisi olmamas gerekir. Bunlar, ND, UV, 1A skylight, polarize gibi filtrelerdir. Uv - Skylight filtreler: Bu filtrelerin fonksiyonu atmosferdeki mavi ve mor tesi klar szerek berrakl artrmaktr. Yksek dalarda fazla etkisi yoktur. Ancak objektifimizin merceklerini toz, su, parmak izi gibi zarar verebilecek etkilerden korur. Bir objektif edindiimiz zaman mutlaka kullanmamz gereken bir filtre grubudur. ND-Natural Density filtreler: Ntr Gri filtrelerdir. Mevcut n llmesinde elde edilen obtratr hz ve diyaframdan daha dk bir hz yada ksk diyafram kullanmak istediimizde kullanabileceimiz filtrelerdir. Bu filtreler, renk dengesini bozmadan objektiften ieri giren n miktarn azaltrlar. 2x, 4x, 8x ve 16x gibi faktrleri bulunur. Bunlar 1,2,3 yada 4 diyafram atrrlar. Renkli filmler yksek hzlarda magentaya, dk hzlarda yeile kaarlar. Polarize Filtre: Parlama dediimiz yansma tr, gzlemcinin bak as, n yzeye geli asna yaklatka belirgin hale gelir. Bu tr yansma yzeye gelen nlarn alar dolaysyla yzeyin iine giremeyip, bir deiiklie uramadan teye yansmalaryla mmkn olur. Sonuta bu tr Filtresiz parlamada k kendi spektrum yapsn korur ve objenin rengi ne olursa olsun k kaynann parlamasn k kaynann renginde grrz. Fotorafta parlamann baz hallerde, altndaki btn renkleri engelleyecei iin istenmez. rnein, dz yzeyli bir obje ele alnp k kaynandan gelen nlarn objenin yzeyine yakn Polarize filtre etkisi bir a oluturduktan sonra gze gelmesi salandnda objenin kendisinin deil, yzeyden parlayan k kaynann grld izlenir. Metalik yzeyler dndaki yzeylerde oluan bu tr yansmada polarize edilmi k vardr. Benzer rnekler, pencerelerde yada su yzeyinde oluan yansmalarla da karmza kmaktadr. Polarize filtre kullanarak parlama kontrol yapabiliriz. Bunu yaparken, filtre objektifin nne taklr, evrilmeye balanr. Parlayan blmdeki yansyan nlarn en ok azald konum, filtrenin en etkili olduu konumdur. Yansyan nlarn (parlamalarn) polarize filtre ile kontrol edilebilmeleri iin, nlarn yzeye geli ve yansma alarnn 34 derece civarnda olmas gerekir. Polarize filtrenin kullanld yerler, renklerin doygunlatrlmas, gn belli bir blmnn doygun ve koyu mavi hale getirilmesi, sisin ortadan kaldrlmas, deniz yada gl yzeylerindeki parlamann engellenmesi gibi durumlardr. Kontrast artrr. Koyu maviletirilmek istenen blm, kamera ve gne arasndaki ann 90 derece civarnda olmas gerekmektedir. Silindirik yada kresel nesnelerin her yeri depolarize olamaz.

Filtreler ve Yardmc Aralar


3. Renki filmler iin Renk Dzeltici Filtreler Renkli filmler belli bir tr kta doru renk vermek iin tasarlanmlardr. Gzmz, beyaz zannettii n iindeki kk fakllklar alglayamaz. Renkli fotoraflarda, doru renk elde edebilmek iin doru filmin, doru kta kullanlmas ancak n belli bir snflandrlmaya ve birimlendirilmeye tabi tutulmas ile mmkndr. Bu amala kelvin skalas ad verilen bir cetvel hazrlanmtr. Kelvinmetre, renk ss trnden ler. Kelvin skalasnn balang noktas "Mutlak Sfr" yani -273 C derecedir. Bir k kaynandan yaylan beyaz k iinde %33 Krmz, %34 Yeil ve %33 Mavi renkler mevcuttur. Gze beyaz grnmesine ramen gerekte beyaz olmayan bir ok k tr vardr ve renkli filmler n spektrum yaps iindeki farklklara gze gre daha duyarldrlar. Beyaz a balanse edilmi bir gn filmi ancak gn yada benzer k kaynaklar (fla) ile aydnlatlan ortamlarda doru sonular verebilirler. Bunun dnda Tungsten flamanl lambalarla yada dier k kaynaklar ile aydnlatlm ortamlarda (florasan) renk sapmalar meydana getirirler. Bu sapmalar nleyebilmek iin uygun Renk Dzeltici Filtreler kullanlabilir. Krmz ve Mavi trde renk dzeltici filtreler bu renk sapmalarn dzeltebilirler. Gn tipi film ile Tungsten tipi kl ortamda alma yaptmzda elde ettiimiz sonular sar-turuncu tonlarda olur. Bu hatay dzeltebilmek iin 80A Koyu Mavi renkteki filtreyi kullanyoruz. Bylece ortamdaki 3200 oKlik renk scakln 5500 oKe kartm oluyoruz. Ancak bu durumda filmi pozlayan n iddeti deceinden poz dzeltmesi yapmamz gerekmektedir. Krmz Mavi Yeil Tungsten k Krmz Mavi Yeil Toplam %65 %11 %34 %100 Krmz Mavi Yeil Kalan %11 %11 %11 %33 %33 %33 %34 Beyaz k: Krmz, mavi ve yeilin oranlar yaklak olarakbirbirlerine eit miktardadr.

80 A Mavi filtre Sonuta gn na dengelenmi n iddeti %100den %33e dmtr. Filtrenin, n genel geiini de bir miktar etkileyeceinden bu iddet 1/4e kadar azaltlm olacaktr. Bu nedenle 2 stop kadar pozu artrmak gerekecektir. Ancak filtre objektifin zerinde iken yaplacak lm bizi ounlukla dzeltilmi poz sresine gtrecektir. (Bu oranlama yaplrken mavi filtrenin, mavi hi azaltmadan olduu gibi geirdii varsaylmtr). Benzer bir durum Tungsten Ia balanse edilmi filmler ile gn nda ekim yaparken maviye ka eklinde ortaya kmaktadr. Ancak bu durumda krmz trden ( 85 C) gibi bir filtre kullanmamz gerekmektedir. Florasan k altnda renkli ekim yaptmz zamanlarda da yeil tonda sapmalar olacaktr. Bu durumda yine renk dzeltici bir filtre olan FLD filtre

Filtreler ve Yardmc Aralar


kullanabiliriz. Daha profesyonel amalarla renk ssn len bir kelvinmetre yada threecolormetre ve bunun yan sra renk dzeltme filtre takm ile allabilmektedir. 2. POZOMETRELER Ik enerjisini elektrik enerjisine dntren elemanlardr. Pozometreler elektrikli alete dntrlnce, selenyum kullanlmamaya baland. Selenyumlu pozometrelerin duyarll ok fazla deil. ok az veya ok fazla okuyamaz. Pozometrelerin grnt alar 30 derecedir. Okuduumuz alan net seemezler. Pozometrelerin a duyarlln artrmak iin foto diren denilen bir elektronik malzeme kullanlmaya baland. zerine k dtnde elektrik geirgenliinde deiiklik yaratr ve duyarll selenyumlu olanlardan daha fazla ve duyarllk alan daha aktr. Gnmz pozometreleri pil ile alr. Pozometreler, konudan yansyan yada konuya gelen k iddetini lp, sonucu obtratr hz ve diyafram akl cinsinden veren aralardr. alma sistemini incelediimizde, pozometrelerin, a duyarl hcreler ve k iddetini klama deerlerine dntrc sistemden olutuunu grrz. Ia duyarl hcreler, zerine den elektrik akmna dntrerek lm yapmaktadr. Bu lm, daha nce belli deerlere kalibre edilmi klama tablosuna gre deerlendirerek, bize obtratr hz (enstantane) ve diyafram akl eklinde verecektir. Yukarda belirttiimiz kalibrasyon ise insan teninin yanstt k oran baz alnarak yaplmtr. Zenci ve ok ak insan teni haricindeki tenler, zerlerine den n %18ini yanstr. ektiimiz fotoraflarnda, insan teninin yanstt k oran kadar k yanstan ton olan gri tonda olmas istenmitir. Bu kstasa gre pozometreler bir yandan %18 yanstclktaki Gri Referans Kartna artlandrlrken bir yandan da film ASA skalasna kalibre edilmilerdir. Pozometreler kullandklar a duyarl hcrelere gre isim alrlar. Selenyumlu, Kadminyum slfitli (CDS), Silikon fotodiyotlu pozometreler gibi. Birinci Grup: Pratik kullanm kalmayanlar. Selenyumlu pozometreler. Elektrii kendileri retir. kinci Grup: Fotodiren hcreler kullanan pozometreler a) Kadminyum slfrl b) Silikonlular. Bu gruba dahil olan pozometrelerin duyarllklar yksektir. In gemesi orannda direncin azalmas ile ibre sapmas sistemine dayanr. Pil ile kullanlrlar. Kadminyum slfrl olanlarda baz hatalar grlr. Ik hafzalar vardr. Dk k deerlerinde ibrenin k intikali zayftr. Hareketin sonuna gelmeleri zaman alr. Fakat mavi silikonlularda ise ibre hareketi ok abuktur ve k hafzas yoktur. Son dnemlerde flaa da hkmeden makinelerde kullanlyor. Pozometreler kullanm ekillerine gre iki gruba ayrlrlar. 1. Elde kullanlan pozometreler 2. Fotoraf makinesi iinde kullanlan pozometreler Bunlarn alma sistemleri yukarda anlatlan ekilde olup sadece kullanm ekilleri, amalar ve lm sistemleri farkldr. 1. Elde kullanlan pozometreler Bu pozometrelerin iki kullanm yntemi vardr. Bunlar lm yaplacak ortama gre karar verilip kullanlr. a) Yansyan I lme Yntemi: En ok kullanlan yntemdir. Fotorafn ekeceimiz konudan yansyan lmek iin kullanlr. Pozometre bu konuya direk yneltilerek lm yaplr. Burada dikkat edeceimiz nokta, pozometrenin gr asnn konu zerinde olmasdr. b) Den (gelen) lme Yntemi: Zamanla kazandmz tecrbelere

Filtreler ve Yardmc Aralar


her ne kadar gvenebilirsek de ciddi ve bize pahalya mal olacak ekimlerde olmadk sonularla karlamamak iin bilinli almay tercih etmeliyiz. Kullandmz pozometreler fotoraflayacamz konunun %18 yanstcla sahip olmad durumlarda (ok ak yada ok koyu tonlu yzeylerde) hatal lm yaparlar ve dzeltmek gerekir. Konunun yzeyi hangi tonlarda olursa olsun konu zerine den k iddeti, deimemektedir. Pozometremizi k kaynana tutarak direkt bir lm yapmak mmkn. Ancak byle bir durumda, pozometrenin lm gznn nne %18 geirgenlii olan kresel opak cismi yerletirmeliyiz. Aldmz deeri obtratr ve diyafram zerinde aynen uygulayabiliriz. 2. Fotoraf Makinesi iinde kullanlan pozometreler: Fotoraf makinemizin eitli yerlerine ama genellikle ayna stndeki prizma etrafna a duyarl hcreler yerletirilmitir. Konudan yansyan k, objektifimizin iinden geerek bu hcrelerin zerine der. Bylece n lm yaplr. Bu trden k lmne Objektif inden Okumal (TTL-Through The Lens) denir. Makine iine yerletirilen pozometreler genellikle ya obtratr hzna, ya diyafram aklna yada her ikisine birden tercihli seenekli olarak balanmtr. Eer obtratr hzna balanm ise, obtratr kullanc seiyor, pozometre buna gre de k lmn yapp diyafram akln tespit ediyor. Vizrden bize, setiimiz rtc hz ve tespit edilen diyafram akl bilgi olarak eitli ekillerde verilmektedir. TTL M SSTEMLER 1. Ortalama k lm sistemler (Averaging System): Bu sistemde, k lm fotoraf karesinin tamamnn okunarak aritmetik ortalamasnn alnmas eklinde yaplr. In her blgede eit dalmad durumlarda yanltc sonular verdii iin bu sistem modern makinelerde terkedilmitir. 2. Merkez arlkl k lm sistemi (Centerweighted): Bu sistemde, okuma alan iki blgeye ayrlyor, fotoraf karesinin ortasndaki kk bir blgeden gelen n, sonu klama deerine etkisi %70, dier blgelerinki ise %30dur. Gnmzde en ok kullanlan bir sistemdir. 3. Noktasal k lm sistemi (Spot metering): Bu sistemde okumann tamam, ortadaki kk bir alandan yaplr. Bu alann snrlarn 3 veya 6 derecelik bir a belirler. 4. Blge arlkl k lm sistemi (Zoned metering): Bu sistemde okuma alan deiik arlkl birka blgeye blnmtr: Her blgeden yaplan okuma, o blgenin katsaysyla arplarak arlkl ortalamas alnr. Dier yntemlere gre daha yenidir. 3. YARDIMCI ARALAR Sehpalar Bir fotoraf ekiminde karmza kan sorunlardan birisi de makinenin sallanmas yada sarslmasdr. Byle bir problemin varl elde edeceimiz sonularda ounlukla bulank yada titrek grntlerdir. Sorun obtratrn alp kapanma sresinin, makinenin sallanma

Sehpalar

Filtreler ve Yardmc Aralar


yada sarslma sresini telafi edemeyecei yavalkta olmasndan yada kullandmz objektifin odak uzunluunun ok fazla olmas halinde hafif bir titremenin bile seilen hedefin onlarca metre kaymasna bir anda sebep olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu tr sorunlar gidermede salam yapl bir sehpa yardmc olacaktr. Makinenin arln rahatlkla tayabilecek nitelikte bir sehpa, pratik adan tama zorluklar yaatsa da elde edeceimiz grntlerin netlii, bu eziyeti ekmee deer grnmektedir. Makinemizde bulunan 50 mmlik normal bir objektif ile kullanlabilecek en dk obtratr hz, bir genelleme yapacak olursak 1/60 saniye olarak kabul etmek gerekir. Ancak seeceimiz objektifin odak uzunluunun mm cinsinden deeri ile, obtratr hznn nmerik deerini birbirine yakn tutmakla, titrek olmayan bir grnt elde etme ansmz vardr. rnein, 200 mmlik bir objektif kullanyorsak, 1/250 enstantane, 500mmlik bir objektif kullanyorsak 1/500 enstantane yada 24 mmlik bir objektif kullanyorsak 1/30 enstantanenin altndaki bir obtratr deerini tercih etmememiz gerekmektedir. Eer daha dk bir hz semek zorunda isek titreme sorununu ancak makinemizi bir sehpaya monte ederek giderebiliriz. Bir sehpa, ne bizim tayamayacamz kadar ar, ne de ekim yaparken makinemizi kaldramayacak, rzgardan etkilenecek kadar da hafif olmamaldr. ok hafif bir sehpa, ekim mahalline ulatmzda yeterince yksek veya salam deilse ve sonuta biz bu yetersizliklerden ekimimizi yapamamsak, o hafif sehpay bouna tam oluruz. Makro ekimlerde bizim konuya gerektii kadar yaklamamza engel olabilen sehpalarn baz modellerinin tayc paras, bu problemi ortadan kaldracak biimde ayan arasna ve ba aa monte edilebilirler. Sehpa alrken, sehpann bir paras olan ve srekli olarak makinede takl bulundurduumuz monte adaptrnn, kaybolduunda yada ikinci bir gvde iin kolaylkla yedei bulunabilen trden bir modeli tercih etmeliyiz. Deklanr Kablosu Sehpaya monte edilmi fotoraf makinesini kullanrken deklanre basan parmamzn makineyi kmldatma olasl vardr. Bunu giderebilmek iin kullanacamz bir deklanr kablosu, parmamzn yapaca basnc fotoraf makinesine iletmeden deklanrn baslmasn ve ekimin yaplmasn salayacaktr. Ayrca ok uzun deklanr kablolar ile de uzaktan ekim yaplabilir.

Deklansr kablolar

anta En son akla gelmesine ramen en ok gereksinim duymamz gereken aralardan biridir. nemli miktarlarda masraflarla edindiimiz fotoraf makinesi, objektifler gibi alma aralarmzn korunmas, saklanmas, darbelerden, sudan, tozdan ve dier fiziksel etkilerden zarar grmemesi, alrken belli bir tertip ve dzenin salanmas, ancak uygun byklkte ve salam bir anta ile oluturulabilir. Hem asks ile omuza aslabilir, hem de gerektiinde kulpu ile elde tanabilir antann ayn zamanda gerektiinde kolaylkla da alp aralarmz rahatlkla karabileceimiz trden olmasnda yarar vardr. Srt antas modelinde olabilenleri bir fermuar aracl ile sklebilir ve srtta tama parasndan ayrlarak normal hale dntrlebilir. Bir anta, hafif, salam, su ve toz geirmez olmal. ok kk arlk artlar, uzun yry ve tama hallerinde bize olduka fazla imi gibi gelecektir. Omuz asksnda bulunabilen uygun yumuaklktaki destek ayn zamanda kaymaz zellii ile hem omzumuzun armasn hem de ikide bir

Filtreler ve Yardmc Aralar


kaymayarak bizim toparlanma hareketleri iin harcayacamz eforu en aza indirip gvenli ve rahat bir tama salar. ok uzun yrylerde ikinci bir yardmc ask, belimize dolanp antaya kancalar ile basit bir operasyonla balandnda, omzumuza binen ykn nemli bir miktarn kalalara aktararak bizi srt ve bel arlarndan da kurtarr ve daha az yorulmamz salayabilir. antann boyutlar ve iindeki blmelerin says sahip olduumuz makine, objektif ve dier aksesuarlarn miktar ve byklkleri ile uygun sayda ve oranda bulunmaldr. Blmeler ve i cidarlar, d darbeleri absorbe edebilecek kadar yumuak ama direnli bir sklkta olmaldr. Fla Kullanmnda, konunun k kaynana olan mesafesi-diyafram ilikisi vardr. Klavuz numaras flan gcn belirler. Mesafe deitike diyafram da buna gre deiir. Bu durum, gc sabit, manual flalar iin geerlidir. Fla alrken uzatma kablosu da almaldr. 1,5 mlik bir kablo ile belirli bir adan k Flalar yayabiliriz. Obtratr ak braklarak flan bir ka defa aktrlmas ile de pozlama yaplabilir. Ancak bunun da belirli kurallar vardr. rnein f:2.8 gibi bir diyafram deeri veren bir fla lm, 1 akm ilave ile f:4e deitirilebilir. Bundan sonra her f stop iin bir ncekinin iki misli kadar bir akm gerektirir. Flal ekimlerde, flan bulunduu nokta ile objektifin bulunduu nokta arasndaki mesafe ne kadar fazla ise fonda oluacak glgeler de o kadar etkilidir. Glgelerin olumasna engel olmak iin siyah fon nnde ekim yaplabilir. Genel Fotoraf Malzemeleri 1. Siyah beyaz fotoraf filmleri: Ortokromatik (krmz ktan etkilenmeyen) filmler Pankromatik (btn klardan etkilenen) filmler. Bunlar koyu yeil renge daha az duyarldrlar. 2. Negatif renkli filmler: C-41 banyosunda gelitirilirler. Dengelendikleri k kaynana gre a) Gn (Day light) filmler b) Tungsten filmler 3. Diapozitif renkli filmler: Dengelendikleri k kaynana gre a) Gn (Day light) filmler b) Tungsten filmler olmak zere bu filmler de ikiye ayrlrlar. Dia pozitif filmlerin dier filmlere gre poz tolerans ok azdr. E-6 banyosunda gelitirilir. Gn filmler, insanlarn psikolojik olarak kabul ettikleri, parlak gne, mavi gkyz ve beyaz paral bulutlardan meydana gelen beyaz a gre balanse edilmilerdir. Bunun dnda akam yada sabah yatay adan gelen kzl gnein aydnlatt ortamlar gibi n renk ssnn farkl olduu durumlarda gzn uyumundan farkl olarak gerekte var olan o anki tonlara hakim sonular verirler. Yada i mekanlarda florasan yada tungsten k kaynaklarnda asla doal sonular veremezler. Tungsten filmler de tungsten lambalar gibi renk slar dk k kaynaklarna gre balanse edilmilerdir. Genel olarak renkli gn filmler l/60 ila 1/500 enstantanelerde en

Filtreler ve Yardmc Aralar


doal renkleri verebilirler. Bunun dnda kullanlan hzlarda renk sapmalar grlebilir.

45x60 mm film

24x36 mm film

Film boylar

Filtreler ve Yardmc Aralar

Kompozisyon
Kimi fotoraflar dierlerinden farkl ve gze arpc klan nedenlerden biri de gl kompozisyonlardr. Kendine ait hikayesi olan bir konu iyi bir kompozisyon oluturur. Fotorafn icadndan 2000 yl nce Yunanllar ve Romallar bunun farkndaydlar. Bu mimarilerinde aka grlmektedir. Bugn de kompozisyon, ada mimarinin nemli bir parasdr. Fotorafta kompozisyonun basit bir tanmn, "Kare iindeki konular gze ho gelecek ekilde semek ve dzenlemek" olarak yapabiliriz. Kompozisyon yaparken, figr ya da nesneler belli konumlara yerletirilir veya deiik bak alar seilir. Kamerann kk hareketleri ile ok farkl kompozisyonlar elde edilebilir. Bazen tesadfen iyi bir kompozisyon yakalanm olsa bile, ou iyi fotorafta yaratclk sz konusudur. yi bir fotoraf yaratabilmek iin nce iyi kompozisyonun temel eleri renilmelidir. Bunlar 1. Yalnlk, 2. 1/3 kural, 3. izgiler, 4. Denge, 5. Kadraj, 6. Bindirmedir. Bu eler, doal dnce sisteminin paras haline geldii zaman tasarm anlayn bileyerek fotoraf ekmeye yardm eder. lk ve belki en nemli e yalnlktr Fotoraftaki ilgi merkezine dikkat ekmenin yollar aranmaldr. Bunun bir yolu, konuyu dikkati datmadan ortaya karacak bir fon semektir. Fotorafta yle bir kompozisyon yaratlmaldr ki, fotorafn ekim nedeni ak olarak grlsn ve grntye giren tm nesneler ilgi merkezi olarak seilen Altn kesim noktalar konuyu tamamlasnlar. Demek ki fotoraflar yalnlatrmak ve ilgi merkezini glendirmek iin, karmak olmayan bir fon semeli, konuya yaklaarak ilgisiz nesneler fotoraf alan iine alnmamaldr. Eer ilgi merkezinin daha da dinamikletirilmesi isteniyorsa ana konu merkezden hafife yana doru kaydrlabilir. Genel olarak konunun tam karenin Genel olarak konunun tam karenin merkezinde yer ald fotoraflar merkezinde yer ald fotoraflar konunun merkezden uzakta yer ald konunun merkezden uzakta yer fotoraflardan daha az hareketli ve daha ald fotoraflardan daha az az heyecan vericidir. hareketli ve daha az heyecan vericidir. Konunun merkezden kaydrld fotoraflarda te bir kuralndan yararlanlabilir. Fotoraf ekmeden nce kare, yatay ve dikey olarak e blnr. Bu izgilerin kesitii noktalar iyi bir kompozisyonda ilgi merkezinin yerleebilecei drt seenei gsterir. Manzara fotoraflarnda da Konunun merkezden kaydrld ufuk izgisi te bir kuralna gre fotoraflarda te Bir Kuralndan yerletirilebilir. yararlanlabilir. Bu izgilerin kesitii
noktalar iyi bir kompozisyonda ilgi merkezinin yerleebilecei drt seenei gsterir

Kompozisyon
izgiler kompozisyonda nemli bir rol oynarlar. Fotorafta diyagonal izgiler yn belirtmek iin kullanlabilir. Bu asl konuya gz yneltmenin basit ve kolay bir yoludur. Tekrarlayan izgilerle de izleyicinin dikkatini ilgi merkezine ekmek kolaylar. Kompozisyonda kullanlan en yaygn izgilerden biri de "S" erisidir. Ufuk izgisi de te bir kuralna gre yerletirilebilir. Yelkenli ve ufuk izgisinin Fotorafta Denge esi merkezde yerlemesi hareketsizlik etkisi kompozisyonun en nemli yol yaratmtr. gstericilerinden biridir. Denge, birbirini tamamlayan ekil, renk ya da aydnlk veya karanlk alanlarn gze ho grnecek ekilde ayarlanmasdr. Fotoraf kompozisyonunda beinci e kadraj yani erevelemedir. lgi merkezini n plandaki nesnelere erevelemek fotorafta yer alan asl konuyu dierlerinden ayrt etmek iin Bu defa da ufuk izgisi aa ekilmitir. gereken derinlik hissini kazandrr. Ufuk izgisi st yada alt te bir Bir fotorafta, kadraja karar vermek konumuna yerletirilmeli, merkeze konuya baldr. ereve olarak yerletirmekten kanmaldr. neyin kullanlaca buna gre deiecektir. Daha iyi kompozisyon iin altnc e, st ste bindirmeden kanmaktr. yleyse poz verdirmeden nce yaln bir fon aramak gereklidir. Asl konuya ok yakn nesne yada izgilerin st ste binmesi dikkati databilir. Etkileyicilik kimi zaman, birka eyi gz ard edebilir, dzeltmeleri fotoraf ekildikten sonra da yapabiliriz.

Gereksiz yada gz rahatsz eden nesneler kadrajlanarak darda braklmal. Fotoraf: Ufuk M. Duygun

Kompozisyon
Btn dzlem sanatlar gibi fotoraftaki nc boyuz izlenimi, k ve perspektif yardmyla oluan bir gz yanlgsdr. Fotorafn tek karelik bir saptama ile olumas bir taraftan fotorafy ar snrlayp tutuklatrrken te yandan daha seici ve titiz olmaya zorlar, nk srp giden bir olayn yle bir an ve objelerin yle bir konumu vardr ki, bu durum olayn tmnn simgesi olabilir, fotoraf da bunu yakalamak ve dondurmak zorundadr. Fotorafnn tasarlad bir grnt btnn doada aynen bulmak veya dzenlemek kolayca mmkn olmayabilir. Bu durumda birok fotoraflar, ayn zamanlarda para para ekilmi grntleri kurgulayarak deiik yntemlerle bir araya getirerek tasarlanan grnty elde etmektedirler. Biriktirici yntemlerle rn veren sanat dallarnda doal saylabilecek bu yntem, zellikle gerekst dnya yaratma durumunda olan fotoraflar iin belki de tek yoldur ama dorusu bu da fotorafla resim arasndaki snrn almas demektir. Fotoraf bir dildir. Yaz yada konuma dili gibi yeterli aklkta ve sadelikte kullanlmas gerekir. Gereksiz ayrntlarla dolu bir anlatmdan kanmaldr. Didaktik anlatm dnda belli bir kapallk ilgi uyandrr ve seyirciye kefetme zevkini balar. Mesaj ilgin olmaldr. "Peki ama bana ne" dedirtmemelidir. Mesajn grevi ve evrensel boyutlar bulunmaldr. Mesaj bir btn olmal ve gereksiz ayrntlardan arndrlmaldr. Fotoraf sanat yapan, mesajda belli bir duygu younluunun bulunmasdr. Fotorafy sanat yapan ise mesaj yourup iletmedeki zgnlk ve kiiselliktir. Her dil gibi fotorafn da yapsal eleri vardr. Bu elere ilikin kurallar iyi bilinmelidir. erikteki mesajn doru ve etkili iletilmesi kiinin kendi aba ve ilgisine baldr. eitli eler kullanlarak bir fotorafta belirginlik, btnlk, denge ve oranlama titizlikle kollanmaldr. Etkili bir fotoraf kefetme, yaltma ve organizasyon aamasn atlattktan sonra baarl olabilir. Ender baz fotoraflar bu aamay da geirmi, ayn zamanda etkili ve gzel bir dzenleme ile bitirilmitir. Grsel elerin arlkl olarak kullanlmas, fotorafy konuya eken ve fotorafn domasna neden olan k noktalardr. Leke esi: Baka bir koz, duru bir fon nnde ilgin bir siluet ya da koyu bir fon nnde bir leke fotorafy ekebilir.

Leke Fotoraf: ???????????????

Form esi: Ik altnda nc boyutu, kabarts belirginleen kubbeler yada vcut eleri, benzeri bir drt yapar. Ne var ki fotoraf burada balasa bile burada bitmez. Btn bu ekici elerin belli bir anlatm dorultusunda, fotoraf elinde yorulmas gerekir. Aksi halde bu almalar egzersiz olmaktan teye gidemezler. Gzel diye

Form. Yandan gelen kuvvetli kla, belirgin glgeler ortaya km, bylece form ve derinlik elde edilmitir. Fotoraf: Sabit Kalfagil

Kompozisyon
nitelendirdiimiz kendimize ait fotoraflarn bir ounu sevmemizin nedeni ancak onlarla olan anlarmz ve duygusal balarmzdr. Gn boyu deien k altnda, evremizdeki belli cisimler sonsuz sayda deiime urar. Bu deiim yava ve srekli olduu iin gzden kaar. Oysa bu deikenlik iinde fotoraf anlatmmza uygun bir an vardr. Onu grmek ve karmamak gerekir. stelik bunu fotorafn kaydetme gcne evirerek grmek, ok kolay da deildir. ki gzmzle srekli boyutlu grmeye altmz konular, fotorafa iki boyutlu olarak geer. Bu geite kayplar ve kazanlar vardr. boyutlu grmek ve boyutlu dnmekle, iki boyutlu fotoraf kontrol altna alamayz. Bu yzden konuya bakarken bitmi fotoraf grmeye almak gerekir. Bu sanld kadar kolay deildir. Konuya tek gzle bakmak yada grnty buzlu camdan denetlemek, boyut sorununu zebilir. Bu ek olarak grme konusunda gl bir yatknlk kazanmak, ve duyarl malzemenin grnty nasl kaydedeceinin bilinmesi, baka bir deyile duyarl malzemenin dili ile dnmek ve tasarlamak gerekir. Ancak bylece belli bir konuda bir ok fotorafnn elde edeceinden farkl biimde, kendi fotorafmz kendi ifademizi bulup karmak ve bakalarna iletmek mmkn olabilir. Fotorafta Belirginlii Salayan eler Fotorafta verilmek istenen mesaj izleyicinin alglayabilmesi iin anlatm, ifadeyi salayan grntlerin, dierlerine gre daha belirgin olmas gerekir. Fotorafta seici bir yntem uygulanr. Anlatm iin gerekli eleri kadraj iine alp, gereksiz, izleyiciyi konu dna srkleyen grntler kadraj dna kartlmaldr. Kadraj iinde bulunmas uygun grlmeyen grntler hareketli ise karenin dna kmas, yer deitirmeyecek grntler ise fotorafnn bak noktasn deitirmesi, bak noktasn deitirmesi anlatm zayflatacak ise odak uzakl farkl bir objektif kullanmas gerekmektedir. Konularn tercihi sonucunda sadelie ve belirginlie ulalm, gsterilmek istenen konu zerinde direkt olarak izleyicinin dikkati toplanm olur. Fotorafta belirginlii salayan eleri u alt balklarda grebiliriz. Ik, Doku, Ritim, Armoni, Kontrast, Perspektif, Netlik, Hareket, Zamanlama ve yardmc aksesuarlar olan Efekt Filtreleri. 1. Ik. Ik fotorafn, estetik bir grntye ulamasndaki n nemli grsel aratr. In geli yn, konunun anlatlmasnda, vurgulanmasnda ok nemlidir. Bir yapay k kaynann konu etrafnda dolatrlmas ile konunun farkl ekillerde aydnland ve algland grlr. Gn nda ise konu etrafnda dolaan fotoraf her noktada farkl aydnlanma etkisi alr. Ik kayna konuya ok yakn konumlandrlm, bir cephe veriyorsa, konu zerinde doku ve derinlik etkisi vermeyen bir aydnlanma salanr. Ik kayna konuile90 derecelik bir a yapacak ekilde kaydrldnda doku ve derinlik etkisi gittike artar. Konunun dokusunun en iyi alglanmas konuyu yalayan bir aydnlatma ile salanr. Ik kayna konunun arkasna doru kaydrldka derinlik ve konunun formu belirginlik kazanr. Ik, fotoraf: ????????????????

Kompozisyon
Konunun formunu ve boyutlarn en iyi ortaya karan aydnlatma konunun stnden veya st yanndan gelen ters k ile salanr. Ik konunun tam arkasna getiinde, cephe nda olduu gibi boyut ve form, boyutluluk etkisi kaybolur. Konu tek bir plandan oluuyormu gibi alglanr. Ters k silueti nemli olan veya saydam, geirgen konular iin uygundur. Fotorafta grmek, takip edebilmek nemlidir. Fotorafta en iyi anlatm n doru ynden, doru zamanda kullanlmas ile baarya ular. Gne nlar her mevsim, gnn her saati farkl a ve eim ile dnyaya ular. Yaz aylarnda tam dik gelen nlar k aylarnda gneyden, yerle dar bir a yaparak gelir. Hareket edemeyen ve yapay kla aydnlatlamayacak kadar byk bir konunun fotoraf ekilecek ise, rnein bir binann, bir tarihi eserin, gne nlarnn en uygun geldii saat veya mevsim beklenmelidir. "Fotoraf" byle bir fotorafn herhangi bir anda deil, yalnzca belli bir anda ekilebileceini bilir. Cephesi kuzeye bakan bir binann ancak bahar, yaz aylarnda ve gnn belli saatlerinde ekilebilecei gibi. Yar geirgen bir malzemeden szlmeden veya yanstc bir yzeyden yansmadan direkt gelen k her zaman konunun arkasnda glge oluturur. Ik alaldka glge belirginleir, konudan uzaklar ve boyutlar byr. Fotoraf karesi iinde doru yerletirilmi glgeler, n konuya katt deerleri destekler ve fotorafa belirginlii salamakta nemli rol oynar. 2. Doku Doku n konuya yatk geldii hallerde belirginleen bir vurgulama esidir. Konunun yapsal zelliklerini ortaya koyan doku, n geli yn optik eksenle ayn olduu zamanlarda kaybolur. Girinti ve kntlar olan bir yzey, dik gelen k altnda detay vermeyen, bo bir alan Doku olarak grlr. In optik Fotoraf: Sabit Kalfagil eksenle as bydke doku etkisi belirmeye balar. Ik konuya yle bir a ile gelir ki o yzey boluktan kurtulmu, kpr kpr bir grntye sahip olmutur. Yzeyin fiziksel yaps alglanm, belirginlik kazanmtr. Her doku fotoraf konunun sahip olduu fiziksel zellikten kaynaklanmayabilir. Doku etkisi anlk olabilir. rnein su yzeyi. Rzgarn esintisi ile suda oluan kk hareketler veya bir koyun srsnn uzaktan grnm gibi, eitli etkilerden belli zamanlarda oluan fiziksel deiimler veya pek ok benzer parann bir araya gelmesi ile oluan grntler doku etkisi verir. Bu bize, dokunun yalnzca madde hakknda bilgi veren bir e olmadn, ayn zamanda estetik bir grsel efekt olduunu gsterir. Doku n konu zerine uygun bir eimle ulamas halinde deer kazanan, fotorafta vurgulayc bir estetik ara olarak kullanlan grsel edir. 3. Ritm Fotorafta belirginlii salamann bir baka yolu fotorafa konu olarak seilen nesneyi birden ok sayda kullanmaktr. Nesne kadraj iinde srarla, bir dzen iinde gsterilmektedir. Ritim, mzikte, mimaride ve dier sanat

Kompozisyon
dallarnda olduu gibi fotorafta da vurgulayc bir estetik edir. Fotorafa, belli bir dzen iinde ayn nesneden pek ok yerletirilmesi ile oluan ritim, rast gele ve az sayda kullanlan nesneden her zaman ok daha fazla etkileyicilik kazandrr. Nesnelerin belli aralklarla yerletirilmeleri ile rahatlkla ve etkili bir ekilde alglanrlar. Ayn zamanda konularn dorultular belirginlemektedir. 4. Armoni Ayn zellikleri tayan benzer elerin bir arada kullanlmas ile armoni, uyum etkisi elde edilmektedir. Fotorafta armoni be ayr ekilde grlebilir. 1. Biimde armoni, 2. Dorultularda armoni, 3. Renkte armoni, 4. Siyah-beyaz fotorafta ton deerlerinde armoni, 5. erikte armoni. Biimde armoni, uyumlu, benzer zelliklere sahip konularn oluturduu grntler vurgulayc bir etkinlie sahiptir. rnein keli biimlerin bir arada, yuvarlak hatl nesnelerin bir arada kullanlmas gibi. Konularn biim olarak benzerlikleri yannda dorultularn da ayn ynde olmas sayesinde uyum etkisine ulalabilir. Fotoraf karesinde yer alan btn elerin duraan olmas da, btn elerin bir yne hareket izlenimi vermesi de bir belirginlik esi olan uyumu oluturmaktadr. Biim ve hareket benzerlii gibi uyumlu renklerin, birbirine yakn ton deerlerinin bir arada kullanlmas ve ierik olarak konuda bir birlik ve btnlk olmas ile fotorafta uyum etkisi elde edilir. Renkleri, scak (krmz, turuncu, sar) ve souk (yeil, mavi, mor) olarak snflandrabiliriz. Ayn gruptan renklerin bir arada kullanlmas bir armoni salamaktadr. Siyah-beyaz fotorafta ise ak ton deerlerinin bir arada kullanlmas ile armoniye ve belirginlie ulalr. Ton skalasnda beyaza yakn olan tonlarn bir arada kullanlmas ile high key fotoraflar elde edilir. High key fotoraflarda dikkat ekilmek istenen konu zerinde detay grlr, dier tonlar beyaz iinde kaybolup gitmektedir. Low key fotoraflarda ise ton skalasnn siyaha yakn tonlarnn bir arada kullanlmas ile ilgi konu zerine ekilmekte, geri kalan grntler siyah iinde dikkatten uzaklatrlmaktadr. 5. Kontrast Biimde, dorultularda, renklerde, ton deerlerinde ve ierikte uyum ile belirginlie ulalabildii gibi tam tersi kontrastlk ile de belirginlie ulalabilir Fotorafta kontrastlk be ekilde grlebilir. 1. Biimlerde kontrast, 2. Dorultularda kontrast, 3. Renklerde kontrast, 4. Ton deerlerinde kontrast, 5. erikte kontrast. Byk-kk, veya dairesel-keli biimleri bir arada kullanmak ztl getirir Hareket izlenimi veren figrlerin veya kullanlan biimlerin izgisel dorultularnn farkl ynlerde olmas, birbirini tamamlayan zt renklerin, rnein, mavi ve sarnn beraber kullanlmas, siyah-beyaz fotorafta ara tonlar azaltp siyah ve beyazn arlk kazanmas, ayrca ierikte kartln kullanlmas ile kontrastlk elde edilir. Siyah-beyaz fotorafta ton skalasnn ara tonlarnn azaltlp siyahn ve beyazn kaplad alanlarn oaltlmas eitli ekillerde gerekletirilebilir. Kontrast bir aydnlatma ile parlak alanlar ve koyu glgeler elde edilir. Filmin pozlandrma ve banyo ilemleri ile kontrast ykseltilebilir. Filmin az pozlandrlmas glge detaylarnda kayba yol aar. ekim srasnda kontrast monokrom filtrelerin kullanlmas ile artrlabilir.

Kompozisyon
Sar, turuncu, krmz, yeil, mavi monokrom filtrelerin kullanlmas ile fotorafn kontrast deitirilebilir. rnei plak gzle parlak grlen gkyz sar veya turuncu filtre ile koyulatrlabilir ve bulutlar belirginleir. Renkli fotorafta renklerin kontrastnn ykseltilmesi polarize filtre ile gerekletirilir. Polarize filtre, yzeylerden yansyan engeller. 6. Perspektif Bize yakn cismin byk, uzak cismin kk grlmesi olayna perspektif denir. Fotorafta, perspektif ile derinlik hissi belirginlik kazanr. ki boyuta sahip fotorafta, perspektif eitli ekillerde alglanr. En bata, bak noktamza yakn konu byk, uzak konu kktr. Boyutlarnn eit olduu bilinen nesneler fotorafta farkl boyutlarda grlrse derinlik hissi verilmi olur. Yakn konunun uzaktaki nesneleri ksmen rtmesi bir baka perspektif ve derinlik etkisidir. Uzayp giden Perspektif Fotoraf: lteri Tezer demiryoluna baktmzda sonsuzda raylar birleir. rnein, iki yannda elektrik direkleri bulunan bir yol sonsuzda bir noktada toplanr ve fotorafta bir "X" emas oluur. Hava perspektifinde atmosferi oluturan partikller uzak mesafelerde renklerin keskinliklerini kaybetmesine ve souyup mavi, gri tonlara gitmesine neden olur. Bir manzara fotorafnda ton deerleri en ak olan da kitlesinin, ton deeri daha koyu olana gre daha uzakta olduunu anlarz. Perspektifin alglanmasnda renkler de nemli rol oynar. Saf, canl renkler her zaman dikkat ekicidir. Scak ve canl renkli nesneler fotorafta n planda, souk renkli nesneler ise uzakta alglanr. Renkler canlln kaybettike, souduka geri planda hissedilirler. Perspektifte konuya bak noktas yani konuya olan mesafe ok nemlidir. Konuya yaklatka derinlik etkisi perspektif artar, planlar arasndaki mesafeler byr ve planlar birbirinden ayrlr. Bak noktas uzaklatnda derinlik etkisi gittike kaybolur. Sonsuzda bakldnda perspektiften sz edilemez. nk planlar st ste binmi, kama noktas ve boyutlar arasndaki farklar yok olmutur. 7. Netlik Belirginlik kazandrlmak istenen konu zerine seici bir netlik yaplr. n ve arka planlar netsiz alanda braklr. Fotoraf izleyen kii dorudan, detay grebildii konunun grntsne dikkatini younlatrr. nk vurgulanmak istenen konu nettir, istenmeyen dier ikinci derece grntler netlik dnda braklmtr. Fotorafta netlii konunun aydnlatlmas etkilemektedir. rnein, konunun yapsal zellii olan dokunun alglanmasnda netlik n geli asna gre deiir. Ik konuyu yalayacak ekilde gelirse girinti ve kntlar arasndaki ton kontrast artrr, grnt ok daha net alglanr ve belirginlik glenir. ok net olduu halde ok yumuak grntler ieren fotoraflar, hafif flu olsa da kontrast grntlere sahip fotoraflara kyasla daha bulank alglanrlar.

Kompozisyon
8. Hareket nsan gznn bakt her plana netleme yapabilme yetenei gibi hareketli, hzl konular takip edebilme ve net grme yetenei de vardr. Hareket zaman iine yaylm bir olaydr. Zaman boyutu olmayan fotorafta belli simgelerle hareket izlenimi verilebilir. rnein fotorafta bir insann hareketli olduu, ok ksa pozlama sresi ile ancak vcudunun alm olduu pozisyonla gsterilebilir. zleyici beyninde depolanm grntlerden faydalanarak fotoraftaki insann ne yaptn hemen anlar. Net bir fotorafta bir atn kotuu drt ayann da yerden kesilmi hali ile gsterilebilir. Bu tr grntler ancak hareketin bir kant olmakla birlikte hareket hissini veremezler. Poz sresini uzatarak hareketli konunun fotoraf izmesi salandnda konunun sabit ksmlar net, hareketli ksmlar ise belli belirsiz izgilerden oluacaktr ve hareket hissi kazandracaktr. 9. Zamanlama Hareketin izgisel olarak gsterilmedii, hareketli konunun grntsnn dondurulduu fotoraflarda zamanlama, deklanre baslan an ok nemlidir. Hareket birbirini takip eden pek ok pozisyondan oluur ve ancak bir tanesi eylemi en belirgin gsterir. Bu tr ekimlerde hareket takip edilir ve hareketi en belirgin ifade eden pozisyonda fotoraf ekilir. 10. Efekt filtreleri Siyah-beyaz fotorafta kontrast etkileyen sar, turuncu, krmz, yeil monokrom filtreler, polarize filtre, pek ok grnt oluturan multi imaj filtreler, hz filtresi yannda grnty softlatran difz filtre, ortas net evresi izgisel grntler Zamanlama oluturan zoom filtre, gn bat, sis Fotoraf: Henri Cartier-Bresson filtreleri, ift pozlandrma olana salayan maskeleme filtresi, noktasal k kaynaklarnda n yldz eklinde salmasn salayan star filtreler ve bunlar gibi hala retilmekte olan eitli efekt filtreleri fotorafta belirginlik salamada nemli rol oynar. Bu filtrelerin kullanlmas ile fotoraf doalln kaybetmekte, fakat yerinde kullanldnda ok etkili sonular vermektedir.

Kompozisyon

Kompozisyon

Karanlk Oda
1. BR FOTORAFIN OLUUMU Bir siyah beyaz fotoraf, temelde 3 aamal ilem sonucu oluur. lk iki aama yani fotoraf ekimi ve filmin gelitirilmesi sonucunda negatif elde edilir. nc aama, yani kontak yada agrandisman bask sonucunda bir pozitif grnt elde edilir. Herhangi bir negatifin kalitesini belirleyen 3 temel zellik; netleme, pozlama ve gelitirmedir. Bu aamalarn sonu zerinde oynadklar rol doru belirleyebilmek iin olay teker teker batan itibaren ele alalm.

Konu

objektif

Film

ekil 36: Konudan yansyan klarn objektiften geerek film zerinde grnt oluturmas

A) NETLEME Kamerann netlemesi, negatifin netliinin derecesini belirler. Eer objektif yanl netlenme konumunda kalm ise negatif de netsiz olacaktr. Bunu dzeltmek iin yapacak hi bir ey yoktur. Kamera doru netlenmi ise negatifin de net olmas gerekebilir. Ancak grnt yine de flu olabilir. rnein kamera pozlama srasnda hafife sallanm yada konu, obtratrn yakalayabileceinden daha hzl ise yine netsizlik ortaya kabilir. Bask srasnda da agrandisr sallanabilir yada negatif kvrlarak bir ksm odak dzleminden kaym olabilir.

Karanlk Oda
B) POZLANDIRMA Teknik bakmndan bir fotorafn retimi filmin pozlandrlmas ile balar. Gne yada lamba gibi bir k kaynandan kan nlar yakndaki cisimlerden yansyan yada szlen klarla birlikte konuyu aydnlatrlar. Konuyu aydnlatan bu klar konunun yzeyinden yansyarak objektife ularlar. Objektif kendisine den bu nlar toplar, odak dzleminde bulunan film zerinde konunun bir grntsn oluturur. Filmin kamera iindeki pozlandrlmas gelecekteki negatifin younluunu belirler. Konunun kll ve filmin duyarll gz nne alndnda, pozlandrma ok ksa veya uzun ise negatif ya ok ak yada ok koyu olacaktr. Her iki durumda da maksimum netlik elde edilemeyecektir.

Taban ekil 37: Pozlandrma

Jel

AgBr (Gm Broder)

Filmin zerindeki a duyarl emlsiyon tabakas belli limitler dahilinde objektiften geerek zerine den klarla doru orantl bir reaksiyon gsterir. Bu bir kimyasal reaksiyondur ve emlsiyon zerine den k ile emlsiyonun iine gml bulunan gm tuzlar arasnda oluur. Doru orantl olduu iin film zerinde fazla k alan yerler fazla etkilenir ve sonuta sakl yani o anda grlemeyen bir grnt emlsiyon iinde oluur. Pozlandrlm bir filmle pozlandrlmam bir film arasnda grsel olarak hi bir fark yoktur. Ancak gizli grnt dediimiz olayn, pozlandrlm ama develope edilmemi filmde var olduunu biliriz. Bu gizli grntnn ortaya kartlabilmesi iin filmin gelitirilmesi (develope) edilmesi gerekir. C) GELTRME Gelitirme, filmi bir negatif hale dntrr. Bu negatif de, fotoraf dediimiz basknn temelini oluturur. Yine teknik adan bakldnda negatif ne kadar iyi ise, basknn da o kadar iyi olabilecei sylenebilir. Pozlandrlm filmin gelitirilmesi, negatifin aadaki zelliklerini belirler. 1. Younluk, 2. Kontrast, 3. Grenlilik ve bir noktaya kadar netlik. Eer gelitirme sresi ok ksa veya uzunsa, gelitirici ss ok yksek veya dkse, gelitirici tipi filme veya konuya uygun deilse, negatif ok youn, ok ak, ok kontrast, yetersiz kontrast yada ok grenli olabilir.

Karanlk Oda
Gereinden fazla gelitirilmi ve ok grenli negatifler, hi bir zaman mkemmel negatiflerin verdii basklar kadar yksek kaliteli bask veremezler. Gelitirme, tercihan tam karanlkta yaplmaldr. Yada film banyolar iin tasarlanm zel ykama tanklarna (yine karanlkta) yerletirilerek kapa kapatldktan sonra aydnlkta yaplabilir. Bu ilem sakl grnty grlebilir grnt haline dntrr. Banyonun iindeki aktif kimyasal elemanlar, ktan etkilenmi gm tuzlarn aa yukar aldklar k orannda metalik gme evirirler. Sonu, konu zerindeki k deerlerinin tersine evrildii, yani negatif olan bir grntdr. Konu zerindeki aydnlk blgeler fazla k yanstacaklar iin film zerinde konunun koyu blgelerine kyasla daha fazla kararma salayacaklardr. Negatif teriminin kullanlmasnn sebebi budur. Gelitirme ilemi bittikten sonra film, gelimeyi durdurucu bir solsyona (seyreltilmi asetik asit) iine atlr ve ilem durur.

Aldklar k orannda kararm gm tuzlar

Iktan etkilenmemi gm tuzlar gelitirme esnasnda kararmamlardr. Ancak her an kararmaya hazr stl bir grnmdedirler

ekil 38: Gelitirme lemi

1. Gelimeyi Etkileyen Faktrler Film pozlandrldktan sonra mkemmel negatife ulama yolunda verilen sava yar yarya kazanlm yada kaybedilmi saylr. nk negatifin baz zelliklerinin de temeli atlm olur. Bir negatif nettir yada net deildir. Yani objektif ya doru yada yanl netlenmitir. Grnt iinde bir blm flu olabilir. nk seilen obtratr hz grnty donduramayacak kadar yavatr. Filmin temel younluu da belirlenmitir. nk film ya doru yada yanl pozlandrlmtr. Gradasyon genel olarak belirlenmitir. nk filmin gradasyonu, konu kontrast, film tr ve pozun birleik etkisi sonucu ortaya kar. Temel grenlilii belirlenmitir. Bunu da filmin tr belirler. Bu andan itibaren fotoraf bundan sonraki almalaryla ii bozabilir veya iyiye gtrebilir. Bu iyiye gtrme srasnda pozlandrmada yaplan baz hatalar dzeltilebilir. Bu almalar aadaki faktrlerin uygun bir ekilde seilmeleri yada deitirilmeleriyle yaplr. 1. Gelitiricinin tipi, 2. Gelitiricinin ss, 3. Gelitirme sresi, 4, Gelitiricinin aktivitesi, 5. Ajitasyon. (alkalama dzeni).

Karanlk Oda
a) Gelitirici tipi Belli bir film iin seilecek gelitirici tipi normal artlarda o filmin reticisinin tavsiye ettii gelitirici olmas durumunda yanllk yaplmam olur. Eer artlar normal deil ise gelitirici trnn belirlenmesinde fotorafnn niyeti ve elindeki imkanlar, trn belirlenmesini salar. rnein snn 25oC'ye kmas nlenemiyorsa, tropikal bir gelitirici kullanmas gerekebilir. Eer az pozlandrmadan pheleniyorsa yksek aktiviteli bir gelitirici tr yada 35mm'lik filmden ok byk basklar yaplacaksa ince grenli sonular veren bir gelitirici gibi seimler yapabilir. b) Gelitirici ss Btn kimyasal tepkimeler gibi filmlerin gelitirilmesi de sdan etkilenirler. Gelitirici ssn ykseltmek, gelitirme ilemini hzlandrr. Negatifin kontrastn, younluunu, grenlilii artrr ve eer kontrol edilemezse, emlsiyonun imesine, yumuamasna, atlamasna, erimesine ve tabandan ayrlp akmasna yol aar. Bunun tersine gelitirici ssn azaltmak ise ilem hzn drr, gelitiricinin tahmin edilemez bir ekilde davranmasna yol aar ve giderek hi almaz hale gelir. Btn fotoraf ilemleri iin normal gelitirici ss 20oC'dir. c) Gelitirme sresi Pozlandrlm Ag tuzlarn metalik gme indirgemek iin gelitiricinin emlsiyonun iine ilemesi gerekir. Bu da zaman isteyen bir olaydr. Gelitirme ilemi yzeyde balar ve zaman iinde daha derinlere yaylr. Bu yaylma daha fazla Ag tuzunu metalik gme dntrr. Bu ilem sonucunda da grntnn younluu artar. Negatifin greceli olarak ak tonlu olduu blgelerde (yani konunun glgeli alanlarn ifade eden blgeler) sadece yzeye yakn Ag tuzu tanecikleri ktan etkilenmilerdir. Dolays ile gelitirme ilemi bu blgelerde abuk sona ererken, ktan fazla etkilenmi blgelerde ilem devam eder. Sonuta gelitirme ileminin devam etmesiyle grntnn zellikle kl blgelerdeki genel younluu artarken ayn zamanda kontrast da artar. Bu yzden gelitirme ilemi gereinden nce durdurulursa elde edilecek negatif ok ak ve ok dk kontrastl olacaktr. Bunun tersine gelitirme sresi gereinden fazla uzatlrsa elde edilecek negatif ok youn, ok kontrast ve zor baslabilen bir negatif olacaktr. d) Gelitiricinin aktivitesi Tavsiye edilen gelitirme sreleri o gelitiricinin belli bir film iin, belli bir sda belli bir g veya aktivitede kullanlmalar halinde geerlidir. Bir gelitiricinin aktivitesi faktre baldr. 1. Gelitirici iindeki aktif elemanlarn yaps ve tr 2. Gelitiricinin sulandrlma miktar, 3. Banyonun yorgunluk derecesi Bu yzden fotoraf bir gelitirici hazrladnda konsantrasyon ve sulandrma oranlarna ok dikkat etmeli, belli bir miktar iinde develope edilen film saysn mutlaka not etmeli, gelitiricinin kapasitesi iin de mutlaka not almal, doru bir zamanda tazeleyici ilave etmeli ve gelitirici yorulmadan nce atmaldr. Hava ile etkileim sonucu oluan oksidasyon da gelitiricinin mrn ksaltr. Bu yzden saklama ieleri mutlaka tepeye kadar doldurulmaldr. Normal artlarda kullanlm bir gelitirici kullanlmam bir gelitiriciden daha abuk bozulur. Az kapatlm bir iede saklanan stok solsyonun dahi mr sonsuz deildir. e) alkalama dzeni alkalamann amac, her noktada ayn miktarda gelitirilmi negatifler

Karanlk Oda
elde etmenin yan sra, gelitirme ilemi srasnda ortaya kan yan rnlerin (jel paracklar vs) emlsiyona yada filme yapmasn nlemektir. Bunu da filmin her noktasna taze gelitirici ak salayarak yapabiliriz. alkalama miktarnn artrlmas, gelitirme etkisinin artmasna yol aarken, ok ar yada yetersiz alkalama, nceden tahmin edilemeyecek sonular alnmasna yol aar. Bu yzden film reticileri, gelitirici reticileri ve tank reticilerinin alkalama dzeni ile ilgili tavsiyelerine kesinlikle uyulmaldr. Aksi takdirde verilen srelerin hi bir anlam kalmaz. Bir baka nemli faktr de tankn boyutudur. Tank boyutlar kldke, dolays ile iindeki gelitirici miktar azaldka alkalama dzeni daha farkl boyutlara ular. Yanl alkalama film zerinde istenmeyecek sonular douracandan aadaki hususlara dikkat edilmesi gerekir. alkalama dzeni ne kadar mekanik ve dzenli hale gelirse, sonu da o kadar olumsuz olacaktr. nk tankn tasarmna bal olarak her zaman ayn miktar sv, filmin belli bir noktasna ayn iddette arpacaktr. Bu da homojen olmayan bir younlua yol aacaktr. Bu yzden alkalama ne kadar rasgele olursa sonular da o kadar uygun olacaktr. Ar alkalama zellikle spiralin gelitirici iinde aa yukar pompalanmas, ar gelitirmenin yan sra zellikle 35 mm negatiflerde perfore deliklerinin alt hizalarnda ar younluk olumasna yol aar. Spiralin bir ubuk yardmyla ok hzl bir ekilde dndrlmesi ise spiralin ortas ile d kenarlar arasndaki hz fark dolays ile alkalama farkllklarn ve dolays ile younluk farkllklarn getirir. 2. Bir Gelitiricinin Kimyasal Yaps Developman yada gelitirme, yle bir ilemdir ki aamada gerekleir. 1. Emlsiyonun yumuamas ve imesi, 2. AgCl (gm klorr) yada AgBr'n (gm bromr) ayrmas 3. Pozlandrlm Ag tuzu kristallerinin metalik gme dnmesi, ki bu metalik Ag paracklar emlsiyonda gren adn verdiimiz noktacklar oluturur. Olaylarn bu sra ile gelimesini salamak iin herhangi bir gelitiricinin iinde aadaki 5 grup eleman mutlaka olmaldr. 1. zc (su): Amac, kuru durumdaki emlsiyonu slatp yumuatarak sakl grnty grlebilir grntye dntren kimyasallarn emlsiyon iine ilemelerini salamaktr. 2. Developman-gelitirme-indirgeme eleman: Bunlarn amac gm bileik halinden metal hale indirgemektir. Bylece grnt oluur. Ancak bu ilem srasnda sadece k grm gm tuzlarnn etkilenmesi gerekir. Eer k grmeyen Ag tuzlar da ayn anda etkilenirlerse emlsiyonun tamam kararacandan grnt olumayacaktr. Bu seici zellie sahip olduklar bilinen baz gelitirme elemanlar vardr. Bu elemanlarn en nemlileri Metol ve Hidrokinon'dur. Metol, yumuak ve hzl alan bir indirgeme elemandr. Hidrokinon ise yksek kontrastl ve yava alan bir elemandr. Bu iki eleman eitli oran ve kombinasyonlarda birletirerek istenilen herhangi bir tr gelitirici retilebilir. Daha az kullanlan dier gelitirme elemanlar ise, Amidol, Grisin, Ortofenilen Diamin, Para amino fenol, Para fenilen diamin, Pirokatein ve Pirogallol'dur. 3. Hzlandrc: Amac bazik bir ortam oluturarak gelitirici elemann daha hzl, daha aktif almasn salamaktr. Bu yzden solsyonun alkalilii arttka gelitiricinin aktivitesi de artar. Ancak gereinden fazla alkali ieren bir gelitirici sadece ktan etkilenmi kristalleri deil, ktan etkilenmemi olanlar da indirgeyeceinden bir genel younluk oluturur.

Karanlk Oda
Bu da taban sisidir. Fotorafik amalarla kullanlan alkaliler Sodyum Karbonat, Boraks, Potasyum hidroksit, Sodyum Hidroksit, (kostik). Bunlardan birinci sradaki en yksek aktiviteyi, sonuncudaki de en dk aktiviteyi salar. 4. Koruyucu: Amac gelitirme elemann havann oksitleyici etkisinden korumaktr. Btn indirgeme elemanlar kimyasal olarak oksijene bir yaknlk duyarlar, onunla birlemek isterler ve bu gerekletiinde oksitlenme olay meydana gelir ve kendilerini yok ederler. Bu oksitlenme olay sonucunda fotorafik etkinliklerini kaybederler, film ve katlarda kahverengimsi lekelenmelere yol aarlar. Koruyucu, indirgeme elemannn oksitlenmeyen rnleriyle birleerek oksitlenmeyi nler. En ok kullanlan koruyucular, Sodyum Slfit, Potasyum Metabislfit'tir. 5. Yavalatc-geciktirici-sis nleyici: Amac, gereinden fazla aktif gelitirici tarafndan, pozlanmam Ag kristallerinin etkilenmesini nlemek, bylece sislenmeyi engellemektir. 3. Gelitirici Tipleri Gelitiricileri hazr alabileceimiz gibi kendimiz de hazrlayabiliriz. Hazr alnan gelitiricilerin faydas, denenmi ve gvenilir olmalar, bir ambalajdan dierine ayn zellikleri korumalardr. Hazrlanmalar kolaydr. eitli kimyasallardan belirli miktarlarda stok bulundurmay gerektirmez. Kullanc tarafndan hazrlananlar ise ucuza gelirler, ok amal hazrlanabilirler. Belli trden birka kimyasal, deiik oranlarda bir araya getirilerek farkl amalarda gelitirici hazrlanabilir. zel amal gelitirici hazrlamak kolaydr. nk yaynlanm ok sayda forml bulunduundan, herhangi bir formle gre belirli bir gelitirici hazrlanabilir. a) Standart Gelitiriciler Greceli olarak orta boy gren olutururlar. Tam glge detay ve normal kontrast verirler. Fotorafnn filmin hzndan tmyle faydalanmasn salarlar ve zellikle yksek hzl 35 mm filmlerle ortalama artlar artnda pozlandrlm 120 ve 220 tr Roll filmlerin gelitirilmesinde kullanlrlar. Bu tr gelitiricilerin farkl karmlar uygulanarak, rnein farkl kontrastta fakat ayn tr gelitirici retilebilir. Bu trn tipik rnekleri arasnda Kodak Dk 50 ve D 76 saylabilir. b) nce Grenli Gelitiriciler (rnek; Kodak Mikrodol X) Standart gelitiricilerden daha ince grenli ve daha dk kontrastl negatifler retirler. Belli bir ka tanesi pozlandrmada art gerektirir. Bu da film pozunda belli bir d gerektirir. Dier bazlar ise film hznda art yarattklarn iddia ederler. Bu gruba giren gelitiriciler ncelikle 125 - 250 ASA arasndaki orta hzl filmlerin gelitirilmesinde faydal olurlar. Bu tr gelitiriciler ince grenli filmlerin gelitirilmesi iin uygun deildirler. Bazen inanlmayacak kadar iddial amalar belirlenir. Ancak fotoraf, kendi zel artlarnda deneme yapmadan inanmamaldr. c) Yksek Kontrastl Gelitiriciler Bunlar siyah beyaz reprodksiyon yada tire ekimler gibi yksek kontrastn gerekli olduu durumlarda kullanlrlar. (Sadece matbaa ve tire film fotorafl iin). HC banyo rnei: D8 (ok), D11 (az). d) Genel neriler Deneyler gstermitir ki en iyi gelitiriciyi bulmann en gvenli yolu, film reticisinin tavsiye ettii gelitiriciyi kullanmaktr. Kullanm srasnda reticinin tavsiyelerine kesinlikle uyulmaldr. Filmde ortaya kan bozuk

Karanlk Oda
grntlerin yanl pozlandrma yada dikkatsiz gelitirmeden kaynaklanmadna emin olmadka farkl bir gelitirici kullanmna gidilmemelidir. Film reticisinin tavsiye ettii gelitiriciyi kullanmann bir baka gereklilii de baz gelitirici trlerinin gm zen kimyasallar iermeleridir. Bu yzden reticinin tavsiyesine uymak nem tamaktadr. Belli bir miktar gelitirici iinde makaralarca film banyo etmek o gelitiricinin gcn zayflatr. Bu g kaybn dengelemek iin baz fotoraflar banyoda ykanacak her bir makara film iin sreyi ok az artrrlar. Genel kanya gre, bu metot ok gvenilir sonular elde edilecek kadar salkl deildir. Biraz daha gvenilir bir yol, banyo iinde belli miktarda film ykandktan sonra bir tazeleyici banyo ilavesiyle kaybolan gcn yerine getirilmesidir. Bu yntemin bir baka faydas da gelitirme srasnda emlsiyon tarafndan emilerek miktar azalan banyonun da normal alma miktarna getirilmesidir. Bu yntemle bir gelitiricinin alma kapasitesi tamamyla kullanlabilir. ok daha gvenilir fakat daha pahal bir yntem de tek seferlik diye tanmlanabilecek yntemdir. Bunda, banyo bir defa kullanlr ve atlr. Ancak film byk tanklarda veya kvetlerde gelitiriliyorsa, yani kullanlan gelitirici, film yzeyine gre ok fazla miktarda ise hem gereksiz hem de ekonomik olmayan bir yntemdir. Btn gelitiriciler havann oksitleyici zelliklerinden etkilenirler. Bu yzden bir stok solsyon hazrlandnda tek bir byk ieye deil, birka kk ieye tam aza kadar doldurularak datlmal ve bylece havann oksitleyici etkileri azaltlmaldr. Plastik ie kullanmnn bir avantaj da, bu tr ielerin sktrlarak hacimlerinin kltlebilmesidir. Bylece solsyon tepeye kadar tutulabilir. Cam ie kullanlp da hacmin klmesi istendiinde ienin iine cam bilyeler atlabilir. eitli gelitiricilerin saklama sreleri ok deiebilir. Bu deiiklik gelitiricinin tipine, solsyonun konsantrasyonuna, saklan artlarna baldr. Genel olarak konsantrasyonu yksek olan solsyonun daha uzun sre saklanabilecei sylenebilir. Fabrikada kapatlm sv gelitirici ielerindeki solsyonlar, ayn solsyonun iesi alm ve bir defa kullanlm ekillerine gre daha ok sre saklanrlar. Kullanlm solsyonlar greceli olarak abuk bozulurlar. Baz durumlarda hi saklanamazlar. Kullanlmam bir gelitirici solsyonu bile zaman iinde gcn kaybedebilir ve hi almaz hale gelebilir. Bu yzden bir stok solsyon hazrlandnda mutlaka hazrlama tarihi yazlmaldr. Saklanan bir alma solsyonu ise, iinde ka makara film gelitirildii de mutlaka yazlmaldr. Bylece bir banyonun kapasitesinin sonuna gelindii, etiketi zerindeki bilgilerden anlalabilir. D) ASTL DURDURMA BANYOSU Gelitirici ilemlerinin bitiinden hemen sonra film veya kartlar bir asitli durdurma banyosunda alkalanmaldrlar. Bunun fonksiyonlar yledir; ncelikle, asitli bir ortam olduu iin alkali karakterde olan gelitiriciyi, ntralize ederek kimyasal ilemi hemen durdurur. Ayrca, film yada kart saptama banyosunun iine alkali yerine, asitli bir ortamda vererek, saptaycnn asitliliinin ve sertletiriciliinin daha uzun bir zaman korunmasna yardmc olur. Tortu oluumunu nler. Filmlerde dikroik sislenmeyi nler. Kartlarda ise saptama banyosu iindeki yetersiz alkalamadan oluan lekelenme ihtimalini en aza indirir. Kullanc tarafndan hazrlanabilen bir durdurucu banyo 30 cm3 glasiyel (deriik) asetik asit yada 125 cm3, %28'lik asetik asitin 1 litre suya ilave

Karanlk Oda
edilmesi ile elde edilir. Byle bir banyonun kapasitesi litre bana yaklak 20 makara 135-36 veya 120 tr filmdir. Bu kapasite ald takdirde durdurucu banyonun zellikleri kaybolur. %99'luk glasiyel asetik asidin %28'lik hale getirilebilmesi iin 3 ksm glasiyel asetik asit 8 ksm suya ilave edilir. Herhangi bir asitle su kartrlrken dikkat edilmesi gereken en nemli ey, asidin suya ilave edilmesidir. Suyun aside ilave edilmesi tehlikelidir. Asidin suya ilavesi srasnda, su kartrlmaldr. E) SAPTAMA BANYOSU Saptama yada fikserin amac, k almam gm tuzlarnn sonradan film a karldnda karararak grnty bozmasn nlemektir. Saptama banyosu gelitirilmemi a duyarl Ag tuzlarn suda znebilir bileikler haline dntrerek ykama sonucunda emlsiyondan atlmalarn salamaktr. Gelitirme ve durdurma ilemi bittikten sonra kararmam (develope edilmemi) Ag tuzlarnn filmden ayrlmas gerekir. Bu ilem sadece negatifin saydamlamas ve baslabilir hale gelmesi iin deil, ayn zamanda kalcln da salamak iin gereklidir. Aksi taktirde k grmemi ve kararmam Ag tuzlar bnyede kaldnda, zaman iinde kararacaklar ve grnty bozacaklardr.
Aldklar k orannda kararm gm tuzlar

Saptama aamasnda kararmam gm tuzlar suda erir hale gelerek emlsiyondan uzaklarlar. ekil 39: Saptama lemi

Bu amala kullanlan kimyasal eleman (saptayc) genel olarak hipo adyla bilinen Sodyum Tiyoslfat'tr. Bu eleman karmak, iki aamal ilem sonucunda gelitirilmemi gm tuzlarn suda znebilir bileikler haline dntrr. Bu iki aamal ilemde genellikle fotoraflarn pek haberdar olmad bir tehlike yatar. Saptayc, emlsiyonu etkiledike filmin stl beyaz grnm giderek alr ve belli bir sre sonunda film tamam ile saydamlar ve saptand zannedilir. Ancak bu bir yanlmadr. Filmin saydamlamas, sadece ilemin birinci aamasnn bittiini gsterir. Gerekte, gelitirilmemi Ag tuzlar suda kesinlikle znemeyen bir madde olan Ancento Tiyoslfat bileiklerine dntrlmlerdir. Saptamann ikinci aamasnda bu bileikler daha fazla miktarda hipo ile birleerek suda znebilen bir eleman olan Sodyum Ancento Tiyoslfat bileiklerine dnrler. Dier bir deyile fotoraf filmin saydam grntsne kanarak birinci aama sonunda ilemi durdurursa sonradan ne kadar ykarsa ykasn hala Ag bileik kalntlar emlsiyondan dar atlamazlar. Bunlar giderek bozularak bir ok eski negatif ve kartn bilinen

Karanlk Oda
sar lekelerini olutururlar. Doru bir saptama ilemi iin iki artn yerine gelmesi gerekir; 1. Saptayc banyonun yeteri kadar taze hipo iermesi, 2. Filmlerin saydamlamalarna kadar geen srenin iki kat kadar bir sre banyoda kalmas. Ayn kural kartlar iin de geerlidir. Ancak bu malzeme saptaycda ne kadar ok kalrsa o kadar iyidir anlamna gelmez. Tersine, ar saptama grnt kalitesinde bir kayba yol aar. nk yeterli zaman verildiinde hipo, kartlarn parlak blgelerinde, filmlerin ise glge blmlerindeki ince detaylarn kaybolmasna yol aabilir. Bundan baka hipoyla gereinden fazla doymu film ve kartlarn ykama sreleri de normalden uzun olur. Bu tehlikelerden kanmak iin deneyimli fotoraflar iki banyolu saptama sistemi kullanrlar. Hazrlama yledir; Malzemelerin kullanm tarifine gre birbiri ile ayn miktarda iki saptama banyosu hazrlanr. Negatif yada kartlar asitli durdurma banyosundan birinci saptama banyosuna atlarak devaml kartrmak suretiyle 3-4 dakika tutulur. Daha sonra szdrlerek ikinci saptama banyosuna atlr. Burada da 3-5 dakika tutulur. Birinci saptayc zaman zaman bir hipo test solsyonuyla kontrol edilerek durumuna baklr, yorgunluk belirtileri gsterdiinde dklr, ikinci banyo, birincinin yerine getirilir, kinci iin yeni banyo hazrlanr ve ilem byle devam eder. Ancak hipo ve sudan oluan bir saptama banyosu, gelitiriciden tanan kimyasallar dolaysyla etkinliini uzun sre koruyamaz. Byle gereinden nce bozulmay nlemek amacyla ou fikser, aadaki elemanlar da ierir. a. Develope edilmemi Ag tuzlar iin zc Sodyum Tiyoslfat. b. Koruyucu sodyum metabislfit. Amac hiponun bozulmasn engellemek. Saptayc bozulduunda kullanlmaz hale gelir ve stl bir grnm alr. Koruyucu ayn zamanda film ve katlar tarafndan fikser iine tanan alkalinin ntralize edilmesi iin gerekli olan hafif asitliliinde salanmasna yardm eder. Buna ilaveten koruyucu saptayc iindeki oksijen ile birleir ve saptaycya tanan gelitiricinin orada oksitlenerek leke oluturmasn engeller. Saptayc Banyonun Hazrlan: Hazr satn alna bilindii gibi kendimiz de hazrlayabileceimiz saptayc banyonun hazrlan aadaki gibidir: Su 1 litre Sodyum Hipo Slfit 250 gr. Sodyum MetabiSlfit 25 gr. F) YIKAMA LEM Tank iinde gelitirilip saptanm film, yine tank iinde ykanabilir. Bu ilem bir ucu muslua, dier ucu tankn giriine taklan bir hortum ile suyun hafif ve srekli ak ve tank iinde sirklasyonu salanarak 15 dakika srmelidir. Son olarak film tabannda kire lekelerinin olumamas iin bir kire zlcl solsyona filmin sarl olduu spiral ile birlikte kprtmeden daldrlp 15 20 saniye bekledikten sonra karlmas ve tozsuz bir ortamda kendiliinden kurumaya braklr. G) BASKI Grntnn ters deerlerini bir kere daha ters evirir. Negatiften bask zerinde pozitife dnen grnt gerek konu zerindeki k deerlerinin bir tr benzerlerini kart zerinde oluturur. Bask, ya kontakt yntemi ile yada agrandisman yntemi ile yaplr. Bask

Karanlk Oda
srasnda pozlandrlan fotoraf kart da develope edilir, fiksaj, ykama ve kurutma aamalarndan geer. Sonu: Siyah beyaz fotoraf Ik kayna oluumun 3 aamal bir ilem olmas, fotorafya sonucu kontrol Tonlayc (kondansr) mercek edebilecei ayr basamak salar. Temiz suda ykanarak zerindeki kimyasallardan arndrlm ve tozsuz bir ortamda kurutulan Negatif negatif, agrandizrn film asesine, film emlsiyonu aa gelecek ekilde dikkatlice yerletirilir. Bundan sonra yaplacak ilemler sras ile u ekildedir; Agrandizrn alr, Agrandizr, kendi aks zerinde aa yukar kaydrlarak, en altta objektif tabla zerinde oluan grnt istenilen boyutlara getirilir. Film asesinin hemen altnda bulunan kre bal objektif, aks zerinde aa yukar kaydrlarak fotoraf kad zerine den grnt tabla zerinde oluan grntnn netlemesi salanr. Objektifin yanna monteli krmz filtre objektifin nne kaydrlr. Tablada oluan grnt fotoraf kad krmzlaacaktr. ekil 40: Agrandizr ile bask ilemi Fotoraf kad, emlsiyonu yukar gelecek ekilde grntnn bulunduu blgeye yerletirilir. Krmz filtre, objektifin nnden ekilir, en ideal sre ile fotoraf kadnn pozlanmas salanr. Agrandizrn kapatlr ve pozlanan kat, bir kvet iinde bulunan gelitirici solsyona daldrlr. Yaklak iki dakika sre ile hafif alkalama yaplr. Kat, bu solsyondan karlarak baka bir kvette bulunan durdurucuya daldrlr ve yaklak 5-10 saniye sonra karlr. Kat, inde saptayc solsyon bulunan nc kvete daldrlr. Burada kadn bekleme sresi en az alt dakikadr. Btn bu ilemler bittikten sonra, temiz suda ykanr ve kurutulur.
Fotoraf makinas Film Argandizr

Aydnlatlm obje

Negatif film

Pozitif fotoraf

ekil 41: Bir fotorafn Oluum

Karanlk Oda
Yaplan btn bu ilemler ile konu, negatif grnt ve pozitif grnt sras ile ekil 6da grld gibidir. lk nce ters bir ilem yaplarak konunun negatif grnts elde edilmi, daha sonra bir ters ilem daha yaplarak, tersin tersi; pozitif bir fotoraf retilmitir. 2. KONTROL BASAMAKLARI a) ekim ncesi: Fotoraf deklanre basmadan nce konu mesafesi ve gr asn, objektif tipini, filtreyi, filmi, obtratr deerini ve n rengini, trn ve ynn ve daha bir ok eyi deitirerek fotorafn kontrol edebilir. b) Gelitirme ileminde: Yapaca deiikliklerle belli limitler iinde elde edecei grntnn kontrastn ve grenliliini kontrol edebilir. c) Bask srasnda: Belli limitler iinde konunun kontrastn, akln veya koyuluunu boyut ve kenar oranlarn erevelemesini, perspektifini ve grafik yorumunu kontrol edebilir. Sonu: Hatalarn nlenmesinin onlar dzeltmekten ok daha kolay olduunu bilen deneyimli fotoraflar, fotoraflarn gerekli deiimleri daha deklanre basmadan yaparak kontrol eder. 9.1.1. zel Bask Yntemleri

ekil 42: Maskeleme yntemleri

Bask srasnda fotorafn istenilen baz ksmlarnn daha koyu yada daha ak olmas salanabilir. Yaplan baskda fotorafn bir blgesi ok koyu kmsa ikinci bir baskda pozlama yaplrken fotorafn bu blgeleri zerine den k miktarnn bir ksm maskelenmek suretiyle fotorafn bu blgelerinin ok koyu kmas nlenebilir. Bunun iin maskelenecek blgenin byklne uygun byklk ve biimde kesilmi ince siyah bir karton paras, ince ve sert bir telin ucuna taklr. Bu karton, bask iin yaplan pozlama srasnda grntnn ak blgeleri zerine 8 10 cm kadar ykseklikten tutularak bu blgeye den k miktar kontrol edilir. Bu kontrol srasnda kartonu kk daireler halinde hareketlerle oynatmak suretiyle fotoraf zerine keskin kenarl grntsnn dmesi nlenir. Ne kadar sre maskeleme yaplmas gerektii kk fotoraf katlarna prova bask ile tespit edilebilir. Fotorafn her hangi bir blgesi ok ak km ise bu takdirde yaplacak i yukarda anlatlan ilemin tersi olur. Yani fotoraf kadnn bu blgesinin zerine, dier yerlere denden daha fazla miktarda k dmesini salamak gerekir. Bunun iin de ince bir siyah karton levhann ortasna yine bask byklne oranla uygun byklk ve biimde delik alr. Pozlama yaplrken bir ara bu kartonu fotoraf kad zerine den grntnn birka cm. yukarsndan ve daha koyu kmas istenilen blge zerine bu delik yardmyla daha fazla k dmesi salanr. 9.1.2. Bask Aamasnda Kontrast Kontrol 1. Kat Seimi: Elimizdeki esas materyal genellikle bir negatif ve bundan zerine bask yaplacak kattr. Bu nedenle ilk i olarak eldeki negatifi incelemek ve bu negatifin kontrastna uyacak kad semektir. Parlaklk derecesi normal olan bir konunun normal kontrastl negatifinden bask

Karanlk Oda

ekil 43: Kat seimi

yaparken, bask zerinde beyazdan siyaha kadar btn gri tonlarn bulunmasn salayacak ekilde, uygun kontrastlkta kat seilmesi gerekir. Kadn kontrastlk derecesi negatifin kontrastlna gre karalatrlr. Negatif grnt ok yumuak, yumuak, normal, kontrastl yada ok kontrastl olabilir. Buna gre, ok yumuak negatifler iin ok kontrast (5 numara), yumuak negatifler iin kontrast (4 numara), normal negatifler iin normal (3 numara), kontrast negatifler iin yumuak (2 numara) yada ok yumuak negatifler iin ok kontrast (0 1 numara) kat kullanlabilir. 2. Gelitirici Seimi: Gelitirici ierisinde bulunan Metol, Hidrokinon ve Sodyum Karbonatn miktar banyonun karakterini etkileyecektir. Kontrast yada yumuak sonular iin uygun karakterde bir gelitirici seerek arzu edilen kontrastla belli snrlar dahilinde ulalabilir. 3. Agrandisr Seimi: Ik kaynandan kan nlar datan ve yumuatan (difserli) agrandisrler ile yumuak sonular elde edilirken, kondansatr sistemli agrandisrlerde daha kontrast sonulara ulamak mmkndr. 9.1.3. Deiken Kontrastl Katlar ile Bask Bir negatiften bask yaparken negatifin kontrastlna bal olarak sonu baskda istenilen kontrastla gre kat seimi yaplabileceinden bahsetmitik. Bu nedenle her seenek iin farkl sertlikte katlar bulundurulmas gerekmektedir. Ancak deiken kontrastlk zellie sahip (Variable Contrast) katlarda yalnzca tek bir tip kat kullanlr. Deiken kontrastl katlar ile yaplacak basklar iin zel (Ilford Multigrade, Kodak Polymax RC, Forte Polygrade) katlar ve

Karanlk Oda
agrandisrlerin k kayna altndaki ekmecelere yerletirilen yada k kutusunda kartran difzerli sistemlerde bulunan, mavi ve yeil n orantsn deitiren filtreler kullanlarak, kontrast dzeyleri denetlenebilir. Bu filtreler sardan magentaya doru "0"dan "5"e kadar yarm stopluk aralarla numaralandrlmlardr ve bu numaralar dier normal katlarn kontrastlk numaralarna denk der. Filtre kullanlmad taktirde bu katlar normal 3 numara kat karakterinde davranr. Renk kafal agrandisrler ile sar ve magenta filtreleri kullanarak 1/2 basamak artlarla deiik kontrast dzeyi salanabilir. Renkli agrandisr ile, sar filtre kontrast drrken magenta filtre kontrast artrr. Buna gre tavsiye edilen renkli agrandisr ayarlar aadaki gibidir.
Kat Kodak Polymax kat argandisrler iin Sar filtre 5 4 3 2 1 0 0 5 10 25 50 130 Magenta 200 150 100 40 20 0 Ilford Multigrade kat Durst Max 170 Sar 0 17 34 52 75 100 M iin Magenta 170 76 45 20 10 5 Max 130 Sar 0 10 24 45 64 88 M iin Magenta 130 69 42 24 12 6

gradasyonu Renkli kafal

3. MKEMMEL NEGATF Mkemmel bir negatif yle bir negatiftir ki, 2 veya 3 no'lu bir karta herhangi bir mdahaleye gerek kalmadan bask yapldnda mkemmel bir bask elde edilebilsin. Ancak bu durumda baka bir soru; Mkemmel bask nedir? ler daha komplikedir. nk bir fotoraf tarafndan mkemmel diye tanmlanan bir bask, bir baka fotoraf tarafndan ok ak, ok koyu, ok kontrast yada amur olarak tanmlanabilir. Bundan baka, her ne kadar normal bir basknn grensiz olmas gerektii sylense de, gren baz durumlarda yaratc bir anlatm yolu olarak kullanlabilir. Bunun gibi, her ne kadar netlik, mkemmel bir basknn temel esiyse de baz durumlarda soyut bir kavramn fotorafla anlatm iin netsizlik de kullanlabilir. Dier bir deyimle bir durumda mkemmel saylabilen bir negatif bir baka durum iin tamam ile hatal olabilir. Bu yzden bir tek deil, ama bir ok mkemmel negatifin varlndan sz edilebilir. Belli bir durum iin doru saylabilecek bir negatifi retmek amacyla, fotoraf negatifini setii konunun doasna, konuyla ilgili kavrama ve fotorafn amacna uygun bir ekilde retmek iin u 5 temel zellii gz nnde bulundurmak zorundadr. A. Netlik B. Younluk C. Kontrast D. Grenlilik E. Temizlik A. Netlik: Her ne kadar tek bir tr netlikten bahsedilirse de, ki bu da temelde netleme fonksiyonunun sonucudur, netlik eksiklii yada netsizlik, kendisini negatifte farkl formlarda gsterir.

Karanlk Oda

Siyah

Koyu gri

Gri

Ak gri

Saydam

ekil 44: Normal younlukta bir negatif. Younluu ve kontrast normal olan negatiflerden, konunun hem kl hem de glgeli yada koyu tonlarndan yeterli detay alnabilir.

Siyah

Siyah

Koyu gri

Gri

Ak gri

ekil 45: ok youn (koyu) negatif. ok youn negatiflerden, konunun kl yada aydnlk blgelerinden yeterince detay alnamaz. nk bu blgeler negatif zerinde birbirlerine ok yakn kararmalar oluturmulardr. Fotoraf kad zerinde temiz siyahlar yoktur ve beyazlarda da yeterli detay bulunmaz.

Koyu gri

Gri

Ak gri

Saydam

Saydam

ekil 46: Younluu dk (ak) negatif. Younluu dk olan negatiflerden, konunun glgeli yada koyu tonlarndan yeterli detay alnamaz. nk bu blgelerde grnt olumamtr. Fotoraf kad zerinde temiz beyazlar elde etmek ok zordur ve siyahlarda detay yoktur.

Genel ve belli bir yn olmayan netsizlik, kamerann yanl bir blgeye netlenmesiyle yada hi netlenmemesinden kaynaklanr. Bu genel netsizlik eer az bir miktarda ise objektifin ok net grnt oluturamamasndan (ki bu baz yksek hzl objektiflerin ve btn ucuz objektiflerin ortak hatasdr) yada odak kaymas gibi bir arzaya sahip objektifler kullanld durumlardadr. Belli bir mesafedeki bir obje iin fakl diyaframlarda farkl net blgeler grlr. Bu kusura odak kaymas denmektedir. Odak kaymas, belli bir mesafedeki bir objeye en ak diyafram deerinde yaplan netlemenin, diyafram ksldktan sonra farkl bir blgeye kaymasdr. Bu hatann nlenebilmesi iin ekim yaplacak diyaframda netlenme gerekir. Odak kaymas en ok otomatik kameralarda yani netleme ile gerek ekimin farkl diyaframlarda yapld kameralarda grlr. Blgesel ve belli bir yn olmayan netsizlik, iki sebepten kaynaklanr. Ya kamera kaza ile yanl bir mesafeye netlenmitir ve konu yerine n plan veya arka plan nettir yada diyafram konuyu alan derinliinin iine sokacak kadar kslmamtr. Blgesel ve ynl netsizlik, pozlandrma srasnda kamerann hareket ettirilmesinden ve obtratr hznn greceli olarak dk olmasndan kaynaklanr. Byle durumlarda btn grnt tek bir ynde netsiz hale

Karanlk Oda
gelir. Baz konumlarda bu tr netsizlii genel ve ynsz netsizlikten ayra bilmek ancak bir bytele mmkn olabilir. Netlik testi yapabilmek iin zellikle 35mm'lik bir filmin plak gzle kontrol bir sonu vermez. En az 5x'lik bir lupla kontrol yaplmaldr. B. Younluk: Bir basknn pozunu belirleyen temel faktr negatifin younluudur. Bu yzden mkemmel bir negatifin genel younluu yle olmaldr ki bask sreleri ne ok fazla, ne ok az olsun. ok uzun pozlar vakit alan ve sinir bozan uygulamalar olmalarnn yan sra agrandisrn gereinden fazla snmasna, camsz ase kullanldnda negatifin kvrlarak odak dzleminden dar kmasna ve kartn gvenlik na fazla maruz kalmasna yada agrandisrden kaan k tarafndan sislenmesine yol aabilir. ok ksa poz sreleri ise gerektii taktirde maskelemeyi ve genel zamanlamay zor yada imkansz hale getirir. Uygun saylabilecek bask sreleri 1 saniye ile 25 saniye arasnda deiir. Konumuzun en parlak yeri filmde siyah, konumuzun ara tonlar filmde gri, konumuzun ksz yerleri filmde saydam olmaldr. Konunun en parlak yerleri filmin emlsiyonunu tamamen etkiler. Koyu yerleri ise hi etkilemez. Etkilenen gmler kararr. Etkilenmeyen taraflar ise dklr. C. Kontrast Filmin kontrast, bask yaplacak kadn gradasyonunu belirleyen ana faktrdr. Kontrastlk; bir negatif yada kadn zerindeki en koyu nokta ile en ak nokta arasndaki younluk farkdr. Dk kontrastl bir negatifte bu fark az iken yksek kontrastl bir negatifte fazladr. Doaldr ki hi biri iin dierinden daha iyidir denilemez. nk baz tr fotoraflar etkili olabilmek iin yksek kontrastl olmak zorunda iken bazlar dk kontrastl olabilirler. Ancak ou durumda mkemmel bir negatifin genel kontrast yle olmaldr ki 2 veya 3 nolu karta mdahalesiz basldnda doru sonu versin. Uygun olmayan negatif kontrast: l. Anormal konu kontrastndan, (ki ok yumuak yada ok kontrast olabilir), 2. Yanl filtre seiminden (yksek kontrast yada dk kontrast) yada 3. Hatal gelitirmeden kaynaklanr. Hatal gelitirme durumunda fazla gelitirme, ar yksek gelitirici ss yada yksek kontrastl gelitirici kullanm kontrast ykseltirken, az gelitirme, ok dk gelitirici ss yada dk kontrastl gelitirici kullanm kontrast drr. D. Grenlilik Grenlilik, film emlsiyonunun bir zelliidir. ou yksek hzl filmler, dk hzl filmlere gre daha byk bir gren yaps gsterirler. ok dk hzl filmler ise neredeyse grensizdirler. Ancak bu zellik belli limitler iinde deitirilebilir. Yani grenlilik azalabilir yada artabilir. Bu da uygun bir pozlandrma ve gelitirici ikilisiyle mmkndr. nce grenli bir gelitirici iinde pozu ok az artrarak banyoyu da biraz ksalttmzda elde edilecek olan negatifin grenlilii, normal pozlandrlarak standart bir negatifte normal ykanm bir negatifin grenliliine gre daha azdr. Grenlilik younlukla birlikte artar. Younluk da gelitirme sresinin artyla artar. Baskda kullanlacak kartn gradasyonu da grenlilii etkileyen faktrlerdendir. Kartn kontrast yksek olursa grenlilik artar. Ancak bilinmesi gereken bir baka nokta da yksek znrle sahip ince grenli filmlerin mutlaka en net grnty vermelerinin gerekmediidir. nk gz, znrlkleri ayn, kontrastlar da ayn (dk) olan ve ayn konuyu ieren iki baskdan grenleri daha byk olan daha net diye alglayacaktr.

Karanlk Oda
E. Temizlik Doaldr ki sadece ok temiz ve iziksiz negatiflerden elde edilecek basklar mkemmel olabilir. Bu konuda en sk grlen ama en kolay engellenebilecek 3 ikayet konusu; toz, parmak izi ve kurumu su damlalar izleridir. Baslabilir detay ieren yada mkemmel denebilecek negatiflerin tanm: Ortalama konularn negatifleri eer hem kl blgelerinde hem de glgeli blgelerinde yani negatifin hem ak hem koyu blgelerinde baslabilir detay ieriyorlarsa, mkemmel saylabilirler. Bunun gibi gradasyonunun yeterli olmas artyla ayn konunun eitli younlua sahip farkl negatifleri arasnda bask iin seilmesi gereken negatifin yeterli glge detay ieren ve genel tonu en ak olan negatif olmas gerektii sylenebilir. Mkemmel bir negatifin, zerinde siyah yazlar bulunan beyaz bir kadn zerine konulduunda en koyu blgesinin altndan yazlar belli belirsiz okuna bilirken glgeli yerlerinde detay ierebilecek kadar bir younluu olmaldr. 4. NEGATF NASIL DEERLENDRLR? Fotorafik almann normal izgisi iinde hangi negatifin baslp hangisinin atlaca, negatifin kalitesinden ziyade konunun ilginlii ve resimsel grnne baldr. Sonuta ilgin ve anlaml bir fotoraf teknik bakmndan hatal bir negatiften baslsa bile, teknik bakmdan ok iyi olmasna ramen skc ve anlamsz bir grntye tercih edilir. Ancak bu durum fotorafnn teknik bakmdan bir negatifin nasl deerlendirileceini renmesine engel olmamaldr. 1. Mmkn olduka poz taramas yaplmaldr. Poz deerleri arasndaki fark, siyah-beyaz fotorafta 2 stop kadar olabilir. Modern siyah beyaz filmlerin poz toleranslarnn ykseklii dolaysyla daha kk farkllklar gereksiz harcamaya yol aarken daha byk farkllklar en ideal younluun ve kontrastn karlmasna sebep olabilirler. 2. Negatifler arasnda bir fark olmasa dahi (tek bir negatifin olmas durumunda) fotoraf baskda kullanaca kartn gradasyonunu belirlemek amacyla yine bir deerlendirme yapmaldr. Negatifin deerlendirilmesi iin evvelce belirtilen 5 temel zellie ilave olarak aadaki bilgiler de gz nne alnmaldr. Younluk ve kontrast arasndaki iliki: Younluk ve kontrast, negatifin birbirinden farkl ve bamsz iki zelliidir. Bu ikisi bazen o ekilde bir araya gelirler ki hangisinin hangisi olduu anlalmaz. Buna, younluun filmin pozlandrlmas ve banyo edilmesinden, kontrastnda filmin gelitirilmesi ve konu kontrastndan etkilendiini ilave edersek, belli bir durumda ortaya kan hatann iinde, bunlardan hangisinin ne miktarda bulunduunu sylemek ok zorlar. rnein, bir negatifin younluunun fazla olmas, fazla pozlandrlmasndan veya fazla develope edilmesinden kaynaklanabilir. Yada bunlarn her ikisi de ayn zamanda etkilemi olabilirler. Bu durumda negatifin younluu ok fazla olacaktr. Byle hemen hemen tamamiyle siyah bir negatif, iyi bir bask elde edebilmek iin tamam ile mitsiz bir durum olarak grlebilir. Ancak aslnda ok daha iyi gzken fakat ok daha ak bir negatife gre tercih edilmelidir. zellikle pozlandrmann kazara ok artrld durumlarda bu geerlidir. Fazla pozlandrma, ilerde oluacak negatifin kontrastn drecek ve younluunu artracaktr. Bu yzden kazara fazla poz verdiini fark eden fotoraf meydana gelecek ar younluu nlemek iin ykama sresini

Karanlk Oda
ksalttnda daha ak tonlu fakat ok dk kontrastl bir grnt elde edecektir ve belki de mevcut en sert kat bile byle bir negatiften iyi bir bask yaplmasn salayamayacaktr. Kazara ok fazla pozlandrlm bir filmi dzeltmenin aresi yine ar develope etmektir. nk fazla pozlandrmann getirecei kontrast dkln fazla gelitirme artrarak eski haline dndrecektir. Tabii ki byle bir negatif simsiyah grlecektir. Ama bu ar younluk bir kimyasal indirgeme (ton ama banyosu) metoduyla normal kontrastlk ve younlukta bir negatife dndrlecektir. Bu aklamalar da gsterir ki, "pozlandrma ve gelitirme" birinin etkisi dierininkini artrd veya azaltt srece birbiri ile ilikilidirler. Bu yzden imkan olduka gelitirme sresi filmin pozlandrlmasna gre, filmin pozlandrlmas ise konunun kontrastna gre ayarlanmaldr. Mmkn olduka denmesinin sebebi, ayn makara zerinde fazla pozlandrlm, normal pozlandrlm ve az pozlandrlm grntlerin bir arada bulundurulmalar durumunda tek bir tr gelitirme tarznn uygulanamayacadr. Fakat belli bir makarann belli ekilde pozlanm karelerle doldurulmu olmas halinde (yada tabaka film kullanlmas halinde) grntler pozlandrlmalarna uygun ekilde develope edilirler. Bu durumda fotoraf aadaki pozlandrma ile gelitirme arasndaki dokuz ilikiyi bilmelidir.
1. Normal poz Normal gelitirme 2. Normal poz Fazla gelitirme 3. Normal poz Az gelitirme 4. Fazla poz Normal gelitirme 5. Fazla poz Fazla gelitirme 6. Fazla poz Az gelitirme 7. Az poz Normal gelitirme 8. Az poz Fazla gelitirme 9. Az poz Az gelitirme Normal kontrast ve younlukta bir negatif Normalden daha yksek kontrast ve younlukta bir negatif. Normalden daha az kontrast ve younlukta bir negatif. Dk kontrastl fakat normalden daha yksek younlukta bir negatif. Normal kontrastl fakat ok fazla younlukta bir negatif. Normalden dk kontrastl fakat normal younlukta bir negatif. Normale yakn dk kontrast, fakat dk younlukta bir negatif. Yksek kontrastl ve normale yakn younlukta bir negatif. Dk kontrastl ve ok dk younlukta bir negatif.

Net olmayan negatifler, net olmayan basklar retirler. Yaplacak bir ey yoktur. Youn negatifler gradasyonlar sz konusu olduunda normal, yumuak veya kontrast olabilirler. Ama her zaman iin normal younluklu negatiflere gre daha grenli ve baslmas daha zor basklar retirler. Ak negatifler, gradasyonlar sz konusu olduunda, normal, yumuak veya kontrast olabilirler ve genellikle glge detaylar yetersiz basklar retirler. Yksek kontrastl negatiflerde grinin ara tonlar says azdr. Dk kontrastl negatifler derinliksiz grnml basklar retirler ve bu basklarda siyah beyaz ayn anda beraberce bulunmaz. Grenli negatifler grenli basklar verirler. Eer negatifin gradasyonu izin veriyorsa gren etkisi yumuak bir kart kullanlarak azaltlabilir, ser bir kart kullanlarak oaltlabilir. Kirli negatifler kirli basklar retirler. Bir basknn kontrastn drmek iin yumuak gradasyonlu bir kart kullann. Basknn kontrastn artrmak iin sert gradasyonlu bir kart kullann. Halen geerli olan ok iyi bir kural udur. Siyah beyaz fotorafta pozun doruluundan pheli iseniz ve zellikle konunun kontrast yksek ise hatann fazla poza doru yaplmas, az poza doru yaplmasndan daha iyidir. Negatifte meydana gelebilecek fazla younluk ya bask pozunu artrarak yada negatifin kimyasal indirgenmesiyle halledilebilir. Ama yetersiz poz dolaysyla glge

Karanlk Oda
detaylarnda kayp meydana gelmi ise hi bir gelitirme teknii film zerinde olmayan detaylar meydana getiremez. Meraklsna
GM KALINTI TEST (ST 1 Testi) Test solsyonu: Bu solsyonda kart ve filmlerin yeterince fikse edilip edilmedii anlalr. Solsyonun hazrlanmas: 2 gr Sodyum slfr 125 cm3 suda eritilir. Az kapal bir iede saklanr ise 3 ay kadar kalabilir. Kullanm iin 1 ksm stok solsyon, 9 ksm suyla kartrlr. Sulandrlm olan bu karm ancak 1 hafta dayanabilir. Testin yaplabilmesi iin alma solsyonundan 1 damla test edilecek kart veya filmin pozlandrlmam bir blmne, fazla suyu sngerle alndktan sonra damlatlr. (Eer malzeme zerinde pozlandrlmam bir blm yok ise ayn karttan pozlandrlmam bir ufak para yine ayn srede hipoda kaldktan sonra kullanlabilir). Damla bulunan yerde 2, 3 dakika braklr. Ondan sonra emici bir malzeme ile oradan alnr. Malzemenin zerinde mevcut bulunan taban renginin dnda hafife koyu tonlu bir leke, malzeme iinde Ag bileiklerinin bulunduunu gsterir. Bu da fiksajn bir ekilde yetersiz olduunu gsterir. KAITLARDA HPO KALINTI TEST Ykamadan sonra kartn emlsiyon tarafndan pozlanmam bir blm yada benzeri bir kart ayn ilemden getikten sonra fazla suyu alnr. Bir damla solsyon damlatlr. ki dakika sonra suyla alkalanr. Burada oluan leke bir kontrol kartyla kyaslanr. Bu kartta, lekelerin tanmna gre hipo miktar belirtilmitir. Gerekli ilem yaplr. MNMUM POZLAMA LE MAKSMUM SYAHLIK ELDE ETMEK Test edilecek banyo ve kart alnr. Agrandisrn marjr zerindeki grnts 50mm objektif ve 35mm formam iin 13 x 18 bir boyuta ayarlanr. Ik geirmeyen bir karton paras 9 x 12 boyda kesilir, bu kesilen kart test edilecek fotoraf kart zerinde kademeli maske yapmak iin kullanlacaktr. Karttan yaklak 1cm x 15cm erit kesilir. Agrandisrn krmz maskesi kapatldktan sonra kart majr zerinde n bulunduu blgeye konur. Ik sndrlr, maske alr. Maskeleme yapmak iin belli bir zaman birimi belirlenir. (1 saniye). Objektif diyafram en aktan itibaren 2 stop kadar kslr. l'er saniyelik basamaklarla ve maske kart ile kapatarak 10, 15 saniyelik kademeli pozlandrma yaplr. Pozlandrma bittikten sonra 20 dereceye getirilmi olan gelitiriciye kart atlr. Gelitirici reticisinin tavsiye ettii sre kadar (2 dakika) develope edilir. Fiks edilir, suda alkalandktan sonra kuvvetli bir k altnda kontrol edilir. artlar uygun ise test kart zerinde beyazdan basamaklar halinde siyaha giden bir gri skala grlecektir. Siyah ton bulunamam ise poz az gelmi demektir. nceden belirlenen birinci sre (rnein 1 saniye, 2 saniyeye karlarak) test tekrarlanr. Kart tamam ile siyah olmu ise poz fazla gelmi demektir. Sre azaltlr yada k iddeti veya her ikisi birden azaltlr. Gelitirme sresi sabit tutularak yine develope edilir. Gri skalaya ulaana kadar bu ileme devam edilir. (Bu pozlama ilemi agrandisrn asesine bir film konarak ve iki kare arasndaki boluk kullanlarak yaplmaldr). Bu testte aranan, gri skala iindeki birbirinden ayrlmayan siyahlarn ilk kademesidir. Bu kademenin sresi belirlenir. Belirlenen bu sre ile ikinci bir erit tmyle ve bir seferde pozlandrlr. Pozlandrlan bu erit 5 paraya ayrlr. Ortadaki para nceki testte uygulanan gelitirici reticisinin tavsiye ettii sredir ve "3" no. ile numaralandrlr. l ve 2 no'lu kartlar bu sreden 30 saniye ve 1 dakika eksik olarak, 4 ve 5 no'lu kartlar ise standart sreden 30 saniye ve 1 dakika fazla olarak develope edilirler. Normal fiks ve ykama ilemlerinden geirilir, yan yana konularak kuvvetli bir k altnda kontrol edilirler. Aranan, yine birbirinden ayrlmayan siyahlarn balad sredir. Bylece belli bir kartn, belli bir k iddeti altnda en az ne kadarlk bir sre pozlanmas ile maksimum kararmaya ulaabilecei ve bu siyahn korunabilmesi iin belli bir gelitiricide ne kadar sre ile ykanmas gerektii belirlenmi olur. TEST AMACI: ncelikle eldeki malzemeyi tanmak, (rnein, bu malzeme siyahbeyaz bir fotoraf kart ise verebilecei maksimum beyaz ile maksimum siyah grsel olarak renmek ve bu test sonucunda baslan grntde hala bir hata var ise, baa dnp, negatifte ulalabilecek hatalar aratrmaktr). Test sonucunda poz ve develope

Karanlk Oda
sreleri belirlendikten sonra testin alnd eridin iki yannda bulunan grntnn bir tanesi ile yaplan baskda sonu doru veya yanl olabilir. Yanl olduu takdirde; l. Karttaki grnt olmas gerekenden ak ise negatifteki grnt olmas gerekenden koyudur. Negatifin pozlama ve gelitirici incelenmeli. 2. Karttaki grnt yksek kontrastl ise negatif de yksek kontrastldr. Pozlandrma, gelitirme, film tr ve konu kontrast incelenmeli. 3. Karttaki grnt dk kontrastl ise negatifteki grnt gereinden dk kontrastldr. 2. maddedeki faktrler incelenmeli. 4. Karttaki grnt koyu ise negatif aktr. Negatifin poz ve gelimesi incelenmelidir.

6. KARANLIK ODA ORGANZASYONU ve MALZEMELER Geici yada kalc herhangi bir karanlk odann etkinlii organize edilmesine baldr. Bu iyi organizasyon tanmnn iinde elektrik dmelerinin yerinden, alma yzeyinin yksekliine, slak ve kuru alanlarn ayrmna kadar bir ok detay sayabiliriz.

ekil 47:Karanlk oda plan

Karanlk Oda
a) Karartma Herhangi bir karanlk odann ilk ve en nemli zelliidir. Karanln miktar yaplacak iin zelliine gre deiebilirse de yine de mmkn olan en yeterli karanl salamak amatr. Karanlk oda isminden de anlalaca gibi ktan iyice yaltlm, ieriye k szmayacak ekilde hazrlanm bir odadr. Bu nedenle karanlk odann hazrlanmas srasnda bu zellie dikkat etmek gerekir. Karanlk odann ktan iyice yaltldn anlamak iin, oda sndrldkten sonra be dakika gzmzn karanla almasn bekleyebiliriz. Eer bu sre sonunda siyah bir fon nne konan beyaz bir kad gremiyorsak, oda gerekli ekilde karartlm demektir. b) Karanlk oda aydnlatmas Normal alma iin yeterli iddette k salayacak dzeyde olmaldr. Ancak elektrik dmeleri kesinlikle kaza ile almayacak yada birbiriyle kartrlmayacak ekilde organize edilmelidir. Karanlk oda almalar iin eitli tip k kaynaklarna ihtiya vardr. Bunlardan ilki dz beyaz bir ktr ve 40 50 wattlk bir lamba olabilir. Bu k sadece tavan ve duvarlardan yansyacak biimde yerletirmelidir. Dier klar eitli fotorafik matelyale gre deiik renkteki emniyet klardr. Pankromatik malzemelerden baka dier siyah beyaz film yada katlar krmz a kar duyarl deildirler. Bu malzemelerin kullanld zamanlarda karanlk oda krmz bir kla aydnlatlabilir. Pankromatik materyaller iin ise ok koyu zeytuni yeil k gvenli olmadklar iin ancak ksa anlarda ve fazla yaklalmadan kullanlmaldrlar. Fotoraflkta kullanlan krmz k veren lambalar piyasada satlmaktadr. Bulunmad zamanlarda, bildiimiz krmz katlar ve selafonlar 7,5 15 Wattlk bir lamba zerine sarlarak bu tip k kaynaklar elde edilebilir. Yine de ortokromatik malzemeler ve fotoraf katlar bu klara 100 cmden daha fazla yaklatrlmamaldr. Emniyet k kaynamzn test edilmesi olduka kolaydr. Tam karanlkta alma ortamna karlan bir fotoraf kadnn duyarkat zerine metal bir malzeme (para anahtar gibi) konur. Emniyet alr ve yaklak 10 dakika beklenir. Emniyet kapatldktan sonra kat iki 3 dakika kadar banyo edilir. Saptama ve ykama aamasndan sonra aydnlkta kontrol edilir. Eer metal malzemenin silueti belirgin deilse krmz mz emniyetlidir. c) Karanlk odann rengi Duvarlar ak (beyaz) renk olmaldr. Uzun sren karanlk oda almalarnda beyaz klaraldnda aydnlk ve ferah bir ortam salanmaldr. Parlama ve yansmalardan kanmak iin mat boyalar tercih edilmelidir. d) Elektrik tesisat zellikle slak blgelerde nemden etkilenmeyecek yapda olmal ve btn elektrikli cihazlar topraklanmaldr. Elektrik dmeleri slak el ile dokunulduunda elektrik arpmalarna maruz kalmayacak tipte seilmelidir. e) Karanlk Odann Havalandrlmas eriye k szdrmayacak bir havalandrma ile karanlk odada kullanlan kimyasallardan buharlaarak ortaya kan gazlardan kurtulmaldr. Dardan filitrelenmi hava emerek ieriye fleyen salyangoz tipi bir aspiratr en uygun olandr. Bylelikle karanlk odada bulunan kirlenmi hava ile birlikte tozlar da kap aralklarndan baka tarafa atlm olur. Eer srekli havalandrma yapabilecek bir sistemimiz yok ise pencere ve kaplar alarak sk sk almalara ara verilerek karanlk oda havalandrlmaldr.

Karanlk Oda
f) Karanlk Odann Dzenlenmesi Normal bir karanlk odada, bel hizasnda bir batan bir baa bir tezgah, scak ve souk su tesisat olan bir lavabo bulunmaldr. Tezgahn alt tarafnda raf ya da dolaplar ise kimyasal maddelerin, tank ve kvetlerin, l kaplarnn ve dier fotorafik malzemenin konulmasna yarayacak ekilde dizayn edilmelidir. st tarafta, duvarlarda gerekli agrandisr objektifleri, ampuller ve eitli hassas aralar iin kapakl raflar bulundurulmasnda yarar vardr. g) Karanlk oda malzemeleri Agrandisr, poz saati, alam saati, film ykama tank ve spirallerden baka kimyasallarn kelerine yapp kalmayaca trden przsz ve kolay ykanabilen eitli ebatlarda kvetler, hortum, huni, maalar, kimyasallarn saklanabilmesi iin kapaklarndan hava geirmeyen kavanoz ve ieler, s ler, ykanan malzemelerin sularnn akp kuruyabilecei damlalkl eviye, rahat oturabileceimiz bir iki tabure yada sandalye, mzik dinleyebileceimiz bir radyo yada teyp, kenar ve keleri keskin olmayan eitli ebatta temiz camlar, cetvel, makas, kalem, falata, yaptrc bant, kurulama havlusu gibi rahat alma ortam salayan ara gerelerin karmaa oluturmadan dzenlenmi bir biimde karanlk odada bulundurulmasnda yarar vardr.

Karanlk Oda

Fotoraflar Ne Diyebilirki?
Fotoraf bulunuundan ok ksa bir srede harita yapmndan noterlik ilemine kadar yaamn akla gelebilecek her alanna trl ilevlerle szm,kendisine " olmazsa olmaz " bir yer edinmitir. Fotoraf gnmzde ylesine yaygn bir grntleme aracdr ki, dnyadaki insanlarn neredeyse tm hayatlarnda an az bir kere fotoraf ekmi, ektirmi ya da fotoraf ekildiine tank olmutur. Bu tanklk, fotorafla sradan ilikisi olan insanlarda, bir fotorafik grntnn nasl elde edildiine dair fikirleri olduu nyargsna yol amaktadr. nsanlar, herhangi bir fotorafla karlatklarnda, o grntnn elde edili srecini de bir biimde kendi zihinlerinde canlandrma eilimindedirler. Fotorafn, resim ile arasndaki en temel farklardan biri budur. Fotoraf izleyicisi, resim izleyicisinden farkl olarak ilk elde " Bu neyin fotoraf? Nasl ekilmi? " sorularn sorar. " Neden ekilmi? Fotoraf bu grntyle ne sylemeye alyor?" Sorular ikinci srada gelir. Bunun nedeni, fotorafn nesnel gereklikle arasnda bulunduu varsaylan ok gl badr. Eer herhangi birey bir fotorafta grnyorsa, o eyin bir n art olarak gerek hayatta da en azndan bir sre iin " belirmi" olmas gerekir. Bunun sonucunda da ," akla yakn" grnmeyen fotoraflar izleyici tarafndan daha da ok sorgulanr. Fotorafn gereklikle arasnda bulunduu varsaylan iliki ve buna bal olarak fotorafn zellikle belge hatta kant deeri tad gr, ve bu grn yaratt ar misyon, fotoraflar arasnda olduu gibi fotoraf izleyicileri arsnda da ciddi atmalar, ayrlklara yol am, lkemizde kurgulanm fotoraf reten sanatlarn hakarete varan szlerle eletirildii bile grlmtr. Oysa bugn, fotorafn digital ortama girmesi nedeniyle belge deeri yokolmutur ve gnmzde fotoraf, gerek deerini ancak aile albmlerinde ya da sanatsal uygulamalarda bulabilmektedir. Orhan Cem ETN

Fotoraf Tarihine Giri


PHOTO + GRAPHUS = IIK + ZM Temel maddesi: AgI = Gm yodr AgCl = Gm Clorr, AgBr = Gm Bromr Fotoraf kad ya da film kesidi. Duyarl emisyon Tayc jelatin Ikla karlat zaman Ortaya gizil grnt kar Ikla Gm Halojenler Devreye girer. Duyarl emisyon Tayc jelatin Banyo 1) Gelitirme 2) Saptama 3) Hypo - Potasyum, Sodyum bislfat tuzlarn atar. Kmr Halojenleri de atlr. Gmler tespit olarak kalr bu da GREN dir. M.. 4.Yzylda ARSTO maara deliinden ieri giren n, kar duvarda ters grntsn yansttn bulur. 1490 ylnda LEONARDO DA VNCnin yaynlanan notlarnda resimde perspektif iin karanlk odadan yararlanma fikrini ortaya att bilinmektedir. 1500 lerde CAMERA OBSCURA bulunur. Bu dzenee DANELLO BARBERO'nun 1568 ylnda bir diyafram dzenei ve GRALAMO CARDANO'nun ince kenarl bir mercek ilave etmesiyle, optik ve mekanik adan almalar hemen hemen tamamlanm olur. 17.-18. yzylda Camera Obscura boyutlar tanabilir hale geldi. Alman bilim adam JOHANN ZAHN 1776 'da zelilkle portre resimleri izebilmek iin, elde tanabilecek kadar kk Camera Obscuray imal etti. Bu sistemde tp iine yerletirilmi ileri geri hareket edebilen netlik ayar yapabilen bir mercek sistemi, ayrca giren n iddetini denetleyici bir delik ve grnty yanstan bir ayna bulunuyordu. Delikten geen grntler, kutunun yukarsnda bulunan opal cam zerine yerletirilmi ya kadndan, yar saydam yzeye dyordu. Bu sistem tek mercekli refleks makinelerin ilevine sahipti. FOTORAF KMYASI ZERNE ALIMALAR: Ia duyarl kimyasal maddeler zerinde ilk almay CRSTOPH ADLOF BOLDWIN gerekletirdi. (1674) Buluu, Latince k taycs anlamna gelen "Fosfor"du. 17 YY:da ANGELO SALA (talyan bilim adam): "Toz halinde Gm Nitrat gnete brakldnda kmr gibi kararr " 1727 ylnda JOHANN HEINRICH SCHULZE (Alman Tp Profesr) Baldwn'n deneylerini izledi. Schpophors adl eriyii kefeder. Bu bir kire nitrat karmdr. Kada, ve ya rafine edilmi derilere oyulmu desenlerle Gm Nitrat doldurulmu ieleri, gnee braktnda bunlarn duyarl yzey zerine iz brakt grd. Bunlar mrsz ilk fotoraflard, 1802 ylnda ngiliz THOMAS WEDGWOOD Gm Nitrat emdirilmi beyaz kat ve deri paralar ile deneyler yapt. Camera Obscura ile ok silik grntler alabildi. Fotogramlara yneldi. Ancak grntleri saptayamyordu. Saptama banyosu olmadndan saydam desenler karanlkta mum ile grlmekte idi. JOSEPH NICEPHORE NIEPCE (1765-1833): HOLIOGRAVURE (*) 1816da vernikle saydamlatrd bir katta oluan grntleri, kalay levha zerine geirmeyi baarm ve kulland eitli kimyasal maddelerle

Fotoraf Tarihine Giri


deneylerini srdrmtr. Niepce, olu ISIDORE ile ta bask zerine desenler gerekletirmekte idiler. Olu kalplar hazrlar, kendisi de desenleri yapard. Isdore, askere gidince, desen izimi sorun olur. O yllarda k grnce sertleen bir tr asfalt kullanlmakta idi (ngiliz asfalt). Tabask kalbn YUDA BTM z ile kaplar, zerine desen izilmi kad rter gnete brakr. Bu ite metalik aynalar kullanr. Lavanta ya ile ykar. Yumuak ksmlar akar, ta ortaya kar. Asit Banyosu ile bu ksmlar ukulatrlr. Asfalt tabakas kaldrlnca geriye kalp kalr. 1824 Klasik resimlerin Heliogravure'lerini yapar aklna camera Obcura kullanmak gelir. Charon sur Saune'daki evinin odasn Camera Obscura'ya evirerek, btn bir gn, sekiz saatlik bir pozlandrma ile, penceresinden grnen avlunun grntsn kaydeder. 1826 bu duvar bugn New York Kodak mzesinde bulunmaktadr. Buluu tm Fransa'da duyulur. HELO + GRAVR = GNE + RESM 1827 ylnda JACQUES LOUS DAGUERRE' (1787-1851)den mektup gelir. Benzer almalar yaptn, iletiim iinde olmak istediini belirtmektedir. Niepce: 64 yanda, Aristokrat Deguerre: 42 yanda, orta snf, hayat adam (Mimarlk brosunda izerlik, ressamlk, Paris Operasnda dekorculuk, Diorama grnt tiyatrosu, dans, akrobasi, ip cambazl yapmaktadr.) 1829 ylnda ortak olurlar. 4 yl ayr alp birbirlerine bilgi verirler. Gm iyodr zerinde alrlar. 1833 ylnda NIEPCE lr. 1835 ylnda gm iyodr kap levhann cva buharndan etkilendii gzler. 1837'de gm iyodr deniz tuzu ierisinde eriterek almalarn srdrr, poz sresini azaltmay baarr 7 OCAK 1839 ylnda JACQUES DAGUERRE buluunu Fransz bilim akademisine aklad. Bilimsel eitimi olmadndan buluunu kendisi yerine bir arkada sundu. "DAGUERREOTYPE"ler ok etkileyiciydiler. Yntemin zellikle de ayrnt kaydetme yetenei mthiti. 7 ay sonra Daguerre ve Niepce'nin oluna mr boyu maa baland. Yntem: Bakr levha gm ile kaplanyor. Gml taraf iyot buharna tutuluyor. Gm yodr meydana geliyor. Camera Obscura iinde a duyarl hale getiriliyor. ekimden sonra karanlk odada Cva (Hg) buharna tutuluyor. Parlak birleik meydana geliyor. Hypo'ya tutuluyor. Gmler atlyor ve bakr levha zerinde grnt ortaya kyor. Daguerreo type yntemi ile ekilen grntlerden bir ikinci suret meydana getirebilmek imkanszdr. Ayrca Cva insan salna zararl olduundan pek makbul deildi. Ve FOTORAF 19 Austos 1839'da Fransz Bilimler Akademisinden ARAGO tarafndan resmen tm dnyaya duyuruldu. Daguerre buluuna yardmc olduu fotoraf tantrken ondan, zenginlerin elenebilecei bir oyuncak olarak sz etmiti. Onu tantan afite "Yksek snf" diye yazyordu, "Daguerreotype" de ok ekici bir bo zaman deerlendiricisi bulacaktr. Herkes herhangi bir resim izme becerisine sahip olmadan bile, konann yada kknn resmini ekebilecekti. Parisli tarih konular ressam Paul Delaroche, Akademinin tarihsel oturumunda, "Resim sanat lmtr" diye barmtr. ngiliz meslekta William Turner de, optik an alna sert tepki gsteriyor, "Bu sanatn sonudur" diyordu. (Adam Sanat, "Fotoraf Yoksa Resim de Yok" sf. 1988/28 s53)

Fotoraf Tarihine Giri


25 Ocak 1839 tarihinde WILLIAM HENRY FOX TALBOT Kraliyet Enstits'ne TALBOTYPE yntemi sundu. Talbot Cambridge mezunu, ok iyi Asurca bilen, matematikten anlyordu. 1833'ten beri fotoraf kimyas ile ilgilenmekte idi. Talbot, Gm nitrat katlar zerine emdirilmi katlar ynteminden yola karak, Hypo'yu buluyor. Deniz suyu eriyiine, sonra gm nitrata batrlarak a duyarl hale getirdii kat yzeyi pozlandrarak, dnyann ilk pozitif grntsn elde eder. FOTOGRAMME (zdm grnts) yntemi ile kuty, dantel yaprak kullanarak, gizil grnt yntemine gerek kalmadan kararmay bekliyor. Tespit banyosuna sokarak grnty elde ediyordu. Ksa odakl camlar yardm ile kk boy kameralar yapmtr. 1842 ylnda ilk ticari amal laburatuvarn kurmutur. Talbot'un almalarna yardmc olan SIR JOHN HERSCHEL bugn saptama banyosu olarak kullanlan Sodyum hypo Slfilti bulur (Tiyoslfat). 1840'ta Sr JOHN HERSCHEL, Gizil Grnt + Gelitirme = CALOTYPE poz sresi insan fotoraflar ekebilecek kadar ksald. Talbot'un buluuna Herschel'in adn verdii bu yntemin ad Calotype (Yunanca kkenli), hereyi grnr klan bir bulutu. KALOS + TYPOS = Gzel + zlenim 1847 Ekiminde Joseph Niepce'nin yeeni, ABEL NEPCE de SAINT VICTOR, yumurta akn iyotla birletirip albminli bir Cam Negatif elde etmeyi baard. Ancak fazla duyarl deildi. 1850 ylnda ngiliz FREDERCK SCOTT ARCHER, WET-COLLODION ynetimini kefeder Ana maddesi selloz nitrat ve alkol olan yapkan madde ile kaplanan cam plaklar pozlanmaya hazr hale gelmektedir. fakat bu cam plaklarn kuruduka duyarllklar azalmaktayd. 1850 Ocanda ROBERT BINGHAM: (ngiliz Kimyager) COLLODON kullanarak Wet Plate'i yapt. Kuruyunca duyarszlayordu. Poz sresi ok ksald. Cololdion savata yararllar iin kullanlan bir maddedir. eriinde selloz nitrat, eter, alkol vardr. Bu karm, hava ile temas ettiinde hemen sertleir. Bu maddeye gm nitrat ve Pirogallik asit ilave ediliyordu. 1860'larda cololdion yerine, jelatin kullanlmaya baland. 1871'de RCHARD MADDOX ilk kez kuru negatif cam elde etti. Bu zamana kadar fotoraflar yanlarnda balmumu kavanozlar tayordu. Plaklar makineye kuru yerletiriliyordu. Poz sresi saniyenin 25 te birine kadar dmt. 1873'te JOHNSTON VE BOLTON jelatin bromrl negatif duyarl bir kart elde ettiler. 1880'de bir banka memuru olan GEORGE EASTMAN bir ngiliz fotoraf dergisinde gm bromr gryor. Bankadaki grevinden ayrlarak, annesinin kiracs olan kii ile 1881'de bir ortaklk kuruyor. (1.000 $ lk bir sermaye ile) G. Eastman gm bromr, jelatin zerine tatbik ederek Dry Plate (kuru tabaka)y buluyor. 1884 ylnda EASTMAN DRY PLATE COMPANY'i kuruyor. Levhadan kurtulup kvrlabilir film araylarndadr. 1885'te American Film C.O. yu kuruyor. Bu irket kat zerine film yapyordu. 1885'te ilk amatr makineyi bularak 100 filmlik bir depozit sistemini kurmutur. "Siz dmeye basnz, gerisini biz hallederiz" slogan ile fotoraf makinesini tm katmanlara yaymtr. 1888 ylnda KODAK firmasn kurmutur. 1887 ylnda HANNBAL GOODWIN : Saydam roll film iin patent istedi.

Fotoraf Tarihine Giri


COLLODION + KAFURU = SELLOD 1889 da Kodak ayn malzeme iin patent ald. 1898 Goodwin patent ald. (Ansco firmasn kurar) 1900 ylnda Patent davas ald. (Kodak 5 milyon $ tazminat davas dedi.) MERCEK VE EKPMANIN GELM Kaytlara gre en eski optik firmas 1756'da Viyana'da JOHANH CRSTOPH VOGHTLANDER tarafndan kuruldu. Voighlande 1849'da Brunswchde bir fabrika kurdu ve 1868 de bunu Viyana'ya tad. Lenslerden baka geni al objektifli fotoraf makineleri retmeye balad. Ancak baar ZEISS-IKON tarafndan 1965 de ele geirildi. Fotorafn kefedildii yllarda Paris'te ok iyi bir optik firmas vard. Bunlar Derogy, Hermagis'tir. Fakat en nemlisi Daguerre'in arkada olan Chevaller'dir Daguerre makinelerine uygun lens imal etmesini istedi. Fakat baarl olmad. Bu lens Petzval'n Portrait Lens ile yaracak bir lensti. Petzval 1839'da meslekta Andeos Freicerr Von Ettinghaussen'in zorlamas ile portre ekimine uygun yksek diyafram tasarm stlendi. Forml Voighlande'de devretti ve en ok aranan Portrait Lensleri retmeye balad. Fransa'da bir dier lens reticisi 1822'de fabrika kuran Jean Theodore Jamin'dir. Daha sonra Fransa'da binlerce objektif yapacak olan asistan Alphonse Darlot devrald. Almanya'da ilk lens fabrikas Agust Steinhell (1801-1870) tarafndan 1852 ylnda kuruldu. ngiltere'de mikroskop objektiflerinin mucidi Andres Ross'tur. 1844'de Parisli Fredrerich Von Marters 150 derecelik bir alann fotorafn ekebilen bir kamera yapmtr. Panoramik kamera olarak adlandrlan bu ara, zerindeki bir evirme kolu ile, ierideki bir diliyi evirmekte, dili de bir eksene bal olarak mercei dndrmektedir. Bu dnme hareketi ile duyarkat yava yava pozlanyordu. Zamanlar panoramik, kent ve doa fotoraflar, bu tip kameralarla ekilmiti. 1854'de Parisli fotoraf Adolph Eugene Disderi, portre ekimini kolaylatrmak iin, 6,5X8,5 in boyutlarnda, her biri ayr ayr ayarlanabilen, ok mercekli bir kamera gelitirmitir. Bu kamera ile bir fotorafik levha, zerine bir dzine fotoraf ekilebiliyordu. Fotoraf bilinli olarak ilk kez 1853-1856 yllarnda Krm Savanda iletiim niteliinde kullanlmtr. ngiliz REOGER FENTON 360 sava fotoraf ekmi ve medya niteliinde kullanmt. Basn tarihinde ilk kez bu fotoraflarla sansr uygulanmtr. Nedeni ise ngiliz halknn rencide olmasdr. RENKL FLMLERE GE (AUTOCROME) 1907 ylnda Fransz LUMERE KARDELER ilk pratik renkli fotoraf cam tabaka sreci olan AUTOCROME'u tantrd. Autochrome byk bir hzla Avrupa'da tannmaya baland., ve birka yl iinde de ABD de tantt. Bugn Natonal Geographic Socety ktpnasinde yaklak 15.000 cam tabaka vardr. Fotoraf emisyonu, direk olarak kamera ile ilem yaplmamtr. lk nce, camn zerine ince yapkan bir kaplama uygulanr. Sonra pudral patates niastas taneler, boyal krmz, yeil ve mavi meneke, bu kaplama zerine renk filtrelerinin mozaii olarak ilem grmeden datlr. Patate niastalar 10 ile 20 bin milimetre apnda idi. Lumiere fabrikasnda zel makinalarla deiik boyutlarla snflanrd. Farkl gruplarda boyanr ve 4 l yeil, 3 l krmz ve 2 l mavi tabakada kullanmak zere bir araya

Fotoraf Tarihine Giri


getirilir. Sonra da mangal kmr tozu niastalarn arasnda boluk yapmamas iin baka bir makinada serpilir, ve beyaz yerine gri renkte grlrler. Niastalar ve Mangal kmr kombinasyonu yuvarlanr ve tamam bask altna alnr. Boya tabakas sonra suya dayankl ince vernik tabakas ile kaplanr. Zaman zaman niasta tabakas ve renk kombinasyonlar deitirilir. Hepsinde mangal kmr tozu kullanlr. En son olarak a duyarl bir emisyon kullanlr. Emisyon bu karmn dnda olmaldr ki bu ekilde kimyann gelimesi srasnda karma urayabilsin. Bu sreteki fotorafik emisyon mavi a kar ok duyarldr. Bu yzden pozlama pozlama srasnda sar filtre kullanlrd. Tabaka kamerann iine cam nesneye bakar ekilde yerletirilir. Ik sar filtre, mercek, cam , boyanm niastalar gren tabakasndan geer ve a duyarl emisyona arpar. Nesneden krmz k yansrsa o zaman krmz boyal niastalardan geecektir. Bu krmz k krmz nisatann arkasndaki emisyonu duyarlatracaktr. Developman srasnda bu duyarl gm negatif olacaktr. Tabakay pozitife evirmek iin emisyon beyazlatrrlr, ve ikinci kez develope edilir. (film ykama) Bu ekilde bakld zaman krmz n getii krmz niasta tabakann o ksmn krmz olarak gsteriyor nk emisyonun arkasndaki gm karlmtr. Autocrome iin gelitirici iki eriyiin sulandrlmasndan oluur. A eriyii: pyrogalol 30g, potasyum bromide 30g sodyum bi slfite 1ye 20 damla ve 1000 cc su. B eriyii: Sodyum slfite, anhydrous 100 g, Ammonia sp.grl.0920 150 cc ve 1000 cc Su. En son gelitirici 100 cc lik eriyik a; 100 cclik eriyik B ve 1000 cclik sudur. Gelitirme sresi 15 C.ta 2,5 dakikadr. 20 saniye gemeden bir grnt olumayacaktr. Grnt olutuktan sonra sulandrlm 2. solsyon eklenir. Orijinal tabaka patentlerinde olduu gibi bu solsyon gelitiricileri zamana gre ayarlanr. Grntnn aksini almak iin tabaka potasyum permanganat, slfirik asit ve su ile kartrlr. Bu beyazlanan solsyon yeniden kullanlmaz, ilemler karanlkta yaplmal. Tabaka yaklak 3-4 dakika ykanrd. Autocrome daha sonra beyaz a tutulur. Bu ekilde pozitif grnty oluturacak daha gelimemi gm ortaya karacaktr. Birka saniyeliine parlak doal kta tutulabilir, ya da 6 inlik uzaklkta, magnezyum bir erit yaplabilir. Tabaka sonradan yeniden ykanrd. (Develope) TUTUCU TABAKA (KAPLAMA) PUDRALI PATATES NASTASI 4 l yeil, 3 l krm, 2 l mavi boya Mangal kmr tozu katlp patates ile yuvarlanr. SUYA TAYANIKLI BR VERNK TABAKA EMSYON (GM NTRAT)

Fotoraf Tarihine Giri

Fotoraf Terimleri
Alan Derinlii (Depth of Field DOF) zerinde odaklama yaplan cismin nnde ve arkasnda oluan net/seik alandr. Bu alan cimin nnde 1/3, arkasnda ise 2/3 orannda oluur. Alan derinliinin darln veya geniliini etkileyen e, objektifin odak uzunluu, kullanlan diyaframn al, ve cismin fotoraf makinasna olan uzakldr.
Ayrca bknz.: Diyafram akl ve odak uzunluu

Alan Derinlii ngsterimi (Depth of Field Preview) Baz fotoraf makinelerinde alan derinliinin kullanc tarafndan grlmesini salayan, diyafram aklnn salad grnty donduran bir dme veya kol bulunmaktadr. Tm netleme, lens akken veya en byk diyafram akl ayarnda yaplr. Gnmzde otomatik SLR makinelerin ounda alan derinlii ngsterimi bulunmazken, eski manuel makinelerde daha yaygn kullanlmaktadr. Anti-halo tabakas (Anti-Halation Backing) Filmlerin arka yzeylerine srlen ve tayc taban ya da fotoraf makinasnn arka ksmndan yansyarak yeniden filme dnp " halelenme" ye neden olan emerek yok eden boyal katman. Anti-statik bez Objektifleri ya da saydamlar silmek iin ve statik elektrikden kaynaklanan toz zerreciklerini uzaklatrmak iin kullanlan ilal bez. Autofocus Netlik ayarn otomatik olarak kendiliinden yapan objektif sistemi. ASA (Baknz: ISO) Ayna Kilidi Uzun poz srelerini gerektiren ekimlerde fotoraf makinasnn olabildiince sabit durmas gerekmektedir. Ayna kilitleme sistemi sayesinde, ayna yukar kalkk durumda kilitlenir ve rtc kapanana kadar bu durumda kalr. Bylece aynann hareketinden oluan sarsnt ortadan kalkar. Baka (Vizr) Fotoraf makinalarnda konuyu kadrajlamaya yarayan ksm.Baka, modern fotoraf makinelerinde, pozlandrmay denetlemeye yarayan bilgileri de ierir. Bakal (Vizrl) Makinalar Byk format fotoraf makinalarnn ou bu tiptedir. I ve dolays ile grnty bakaa getiren bir yanstma sistemi (refleks makinalar) kullanmak yerine grnt dorudan film dzlemi zerine gelir. Film yerletirilmeden nce grntnn olutuu ve yar saydam (buzlu cam) yzeyde netleme ve kadraj kontrolu yaplr. Bu yzey film dzlemiyle ayn yerdedir ve netleme ve kadrajlama bittikten sonra objektif kapatlr, film taklr ve pozlama yaplr. Bu makinalarda filmler tek tek taklr.
Ayrca bknz.: Byk Format

Braketleme - Farkl Deerlerde Pozlama (Bracketing) Alnacak sonularda herhangi bir pozlandrma hatasna yer vermemek iin ayn konuyu birbirine yakn ama farkl diyafram ya da enstantane hz ile ekme yntemi.
Ayrca bknz.: Nokta lm ve zon sistem

B Ayar (Bulb ayar - Bulb setting) Uzun pozlarda, makine perdesinin ya da obtratrnn istenilen sre iin ak kalmasn salayan kilitleme sistemi.

Fotoraf Terimleri
Byk Format Filmler boyutlar (format) itibariyle e ayrlrlar: Standart (35mm.), Orta ve Byk format. Byk format, orta format olarak kabul edilen 4x5, 6x7, 8x10 (en x boy) llerinden daha byk filmler iin kullanlr. Byk formatn avantaj, grnt kalitesinde ok az kaypla, olduka byk basklara izin verebilmesidir. Byk formatda gren sorunu yoktur ve rnek basklar (kontakt) dorudan negatiflerden yaplabilir. C41 Prosesi Renkli negatif filmlerin gelitirilmesinde kullanlan proses. ift Objektifli Refleks (TLR: Twin Lens Reflex) Baz orta formattaki fotoraf makinalarnda iki ayr objektif bulunmaktadr. Alt alta konan bu objektiflerden stteki grntnn bakaa (vizr) aktarlmasn, dieri ise filmin pozlanmasn salar. Bu tipteki fotoraf makinalarnda sorun paralaks hatas olarak bilinen ve bakadan grlen grnt ile film dzlemi zerine den grnt arasndaki alansal farktr. oklu (stste) ekim Ayn film karesi zerine birden fazla ekim yaplmasdr. Bu sayede zel etkiler yaratlabilir. rnein tele objektifle ekilmi ay fotoraf ile geni a objektifle ekilmi manzara fotoraf stste ekilirse, ay normal grntsne gre olduka byk bir grntde olacaktr. Dengeleyici Banyo (Compensating Development) Genelde fotoraf ekimi, filmlerin ASAlar dikkate alnarak yaplmasna karn baz durumlarda mevcut filmin ASA deeri ile banyo sreleri deitirilmek koulu ile oynanabilir. Bu yntem itme/ekme ilemi olarak bilinir. tme prosesinde nerilen deerden daha hzl ekim (- pozlama) yaplrken banyo sresi belirli oranda artrlr. Filme ekme prosesi uygulsndnda ise nerilen deerden daha yava ekim (+ pozlama) yaplrken banyo sresi belirli oranda azaltlr. tme/ekme ilemleri siyah/beyaz ve saydam filmlerde sklkla uygulanmaktadr. Diapozitif (saydam) inden k geirerek seyredilen pozitif, yani gerek renkli grntl renkli film. Diyafram Akl (Aperture) In objektif zerinden filme doru geiindeki aklktr. Gzn irisine benzeyen bir ekilde, yaprakklarn st ste gelmesi akln apn kontrol eder. Alan derinlii kontrol etme aralarndan birisidir. Diyafram aral bykken net alan derinlii azalr buna karlk diyafram aral kkken net alan derinlii artar. Diyafram aralklarnda bir deer deitirme, 1 stop deiiklik anlamna gelir. Bir deeri dierine deitirme, filme ulaan n miktarn iki misli artracaktr. Diyafram akl halkasndaki numaralar mercein odak uzunluu ile diyafram almnn ap arasndaki orana denk gelir.
Ayrca bknz.: rtc hz, alan derinlii

Diyafram ncelikli pozlama (Aperture Priority) Bir ok ekim koulunda, belirli bir diyafram deerinin kullanmna ihtiya duyulabilir. Fotoraf makinesinde diyafram ncelikli pozlama seimi yaplrsa, diyafram akl sabitlenir ve makine mevcut k koullarna bal olarak uygun enstantaneyi verir.
Ayrca bknz.: rtc hz ncelikli pozlama ve kler

DX Ayar Film kasetlerinde bulunan ve film duyarlln otomatik olarak makineye aktaran sistem.

Fotoraf Terimleri
Dner Kafa (Pan) Dner veya top kafaya sahip olmayan bir ayak ya da tekayak ile yalnzca yatay formatta fotoraf ekilebilir. Dner kafa sayesinde, fotoraf makinesi deiik ynlerde evrilerek tam bir ekim kontrolu salanr.
Ayrca bknz.: Tekayak, ayak

E-6 Proses Diapozitif (saydam ) filmlerin gelitirilmesinde kullanlan ilem. F Dura (F- Stop) Bir F - dura filme ulaan n deerini iki misli deitirmek demektir. Diyafram akln 2den 2.8e deitirme, filme ulaan ilkinden 1/4 orannda indirmek anlamna gelmektedir. Buna kyasla diyafram akln 2den 1.4e deitirme filme ulaan k miktarn iki katna karmaktr. Fazla pozlama Filmin ak bir diyafram ya da yava bir enstantane hz seimi nedeniyle ok fazla k almasdr. Film hz (Baknz ISO) Filtre (Filter) Fotoraftaki son grnty deitirmek amacyla objektifin n ksmna taklan her ey filtredir. Filtrelerin, dairesel polarize, stan, yldz, yumuatc eitlerinin yannda fotorafn tamamen rengini deitiren eitleri de bulunmaktadr. Fla Kablosu Fla kzann ve TTL flalarn retilmedii dnemlerde, flan fotoraf makinesine balantsn salamak iin kullanlan kablodur. Olduka ince ve krlgandr ancak gerektiinde flan, kablo mesafesinden kullanlmasn salar. Fla senkronizasyonu Flan, obtratrn almasna uyumlu olarak almasdr. Fla senkronizasyonu iin gerekli olan rtc (enstantane) hz makinenin trne gre deiir (1/125,1/60 gibi). Kendi iinde fla olan kompakt makinelerde ve zel kullanml flaa sahip SLR makinelerde doru rtc hz otomatik olarak ayarlanr. Fla yuvas Fla iki trl kullanlabilir, fla kablosu ile ya da fla yuvasna taklarak. Kzakl tip flalar fotoraf makinesinin stnde yer alan yuvaya geirilir ve her iki taraftaki akm ileticiler sayesinde fla altrlr.
Ayrca bknz.: Fla Kablosu

Gelitirici (Developer) Gzkmeyen/gelimemi imaj grnr klmak iin kullanlan kimyasal banyo. Gelitirilmi Fotoraf Sistemi (Advanced Photo System APS) 35mm fotoraf makinesini renmekle zaman harcamak istemeyen bir kullanc iin Kodakn fotoraf ekimini kolaylatrma giriimidir. 35mm filmin 36mm enine oranla, IX240 olarak adlandrlan bu filmin eni 24mmdir. Ayn boyutta basm salamak amacyla daha yksek oranda bytlmeden dolay, APSdeki grenler daha belirgin olacaktr. Gren Film ya da basklar zerinde grnty oluturan noktalardr. Yava fimler (dk ASA deerli filmler, rnein 25 ASA, 50 ASA) kk grenlidirler ve oluturduklar grnt keskindir, bunun tersi olarak hzl filmler (yksek ASA

Fotoraf Terimleri
deerli filmler, rnein 400 ASA, 800 ASA) byk grenlidirler ve oluturduklar grnt keskin deildir, grenler grnt zerinde seilebilir. Gri kart Gri rengin %18 ini yanstan kart. Gn Dengesi (Daylight Balance) Bugn en ok gn n dengeleyen filmler bulunmaktadr. Film zerinde dier k koullarna dengelidir notu belirtilmedii srece, film muhtemelen gnna dengeli olarak retilmitir. Bu tr film, doal k veya normal fla koullar altnda doal renkler retecektir. Tungsten nda (Akkor k ampulu) ekildiinde krmzms sar bir renk, fluoresan nda yeil bir renk alacaktr. ISO/ASA Filmlerin a kar duyarllklarn belirleyen standart l sistemi. Deer bydke filmin a kar duyarll da artar. Ikler (Pozometre) Gnmzde hemen tm fotoraf makinalarnn kleri bulunmaktadr. Ikler, doru diyafram akl ve rtc hzn belirleyebilmek iin varolan n miktarn ler. Ayrca el klerleri de bulunmaktadr. Bu aygtlar kullancya daha fazla seenek sunarlar ve daha hassastrlar. Fotoraf makinalarnn zerinde bulunan tipte klerler gibi konudan yansyan len aygtlara yansmal lcler denir. Konu zerine den len aygtlarn kullanm da bir dier lm tekniidir.
Ayrca bknz.: Nokta (Spot) lm

Kablo deklanr (Cable release) Uzun sreli pozlamalarda, ksa sreli pozlamann aksine fotoraf makinesinin hareketi fotorafta farkedilir. Bu problemi engellemek iin makine bir tripod (ayak) zerine yerletirilmeli veya kablo deklanr kullanlmaldr. Kablo deklanrnn vidal ucu vardr ve bu u deklanre sktrlr. Kablo deklanrne gre yaplmam bir makinede muhtemelen baka bir kullanm metodu vardr (kablolu veya kzltesi nlarla alan bir tertibat gibi). Kelvin Renkli fotorafta n renk tonunu lmekta kullanlan birim. 5500K gn nn Kelvin olarak llm deeridir. Kontak Bask (Contact Print) zellikle siyah/beyaz fotoraflar,bytmeden nce seebilmek iin negatifle ayn boyda retilen kk basklard. Kontrast Bir fotorafn konusunda yer alan, en aydnlk ve en karanlk blmler arasndaki oran. Krk (Bellows) Objektif ile fotoraf makinesinin gvdesi arasnda bulunan genellikle ray zerine yerletirilmi esnek yaps olan bir malzemedir. Raylar krn objektif ile gvde arasndaki mesafeyi deitirmek amacyla ayarlanmasn salar. Bu makro fotoraf ekimini ve yakn odaklamay mmkn klar. Esnek krkler byk formatl makinelerde perspektif deiimini salamak amacyla, film yzeyinde objektifin eimini mmkn klar.
Ayrca bknz.: Makro fotoraf ekimi, Byk format

Makro Fotoraflk Yakn plan ekimler bu ekilde adlandrlr. Nesneler o kadar yakndan ekilirler ki, sonular orijinal bykln 1/3 ile 8 kat arasnda deiir.

Fotoraf Terimleri
Matriks lmleme Baz gelimi SLR (tek objektifli refleks) fotoraf makinalarnda bulunan ve vizrdeki (baka) alan blmlere ayrp, poz deerini arlkl ortalama yntemiyle hesaplayan sistemdir. Nokta (Spot) lm Bazen matris veya merkez arlkl poz lm yapmak olduka zordur veya doru pozlandrma yapmak istenen alan olduka kktr. Nokta lm sistemine sahip fotoraf makinalar noktasal lm yaparlar ve doru poz lm salanr. Objektif Normal objektif, Bakatan (Vizr) bakldnda oluturduu grnt insan gznn grd grntye edeer olan objektiftir. Geni a objektif, Normal objektife gre daha fazla grnt alan oluturan objektiflerdir. Dar a objektif, Normal objektiflere gre daha az grnt alan oluturan objektiflerdir. Zoom objektif, Deiik alarn ayarlanarak elde edildii objektiflerdir. Birden fazla objektifin grevini tek objektifin grmesi nedeniyle kullanm kolayl ve fiyat avantaj salar. Ancak ok mercekli sisteme sahip olmalar nedeniyle grnt kalitesi daha dktr ve yavatrlar. Tek objektif, ls ne olursa olsun, bir objektifin tek gr asna sahip olmas durumudur. Bu objektifler, zoom ojektiflere gre daha kaliteli sonular verirler ve hzldrlar. Ayrca bu objektiflerin diyafram aklklar daha fazladr. Objektifden lm (TTL: Through The Lens) Yeni kuak fotoraf makinalarnn ou k lmn objektifin iinden gelen k iddetine gre ler. Bu sisteme TTL denmektedir. Odak uzunluu (Focal Length) Herhangi bir objektif sonsuza odaklandnda, grnty drd odak noktas ile objektifin optik merkezi arasndaki uzunluktur. Orta Format Geni formatta olduu gibi, 35mm. formatna gre daha kaliteli sonular veren ve genellikle 6x4.5 cm, 6x6 cm ve 6x7 cm. boyutlarndaki filmler ve bunlar kullanan fotoraf makinalari iin kullanlan tanmdr. Oynarba (Ball head) Tripod (ayak) ya da monopodda (tekayak) oynarba olmad takdirde fotoraf makinesi ile yalnzca yatay bir konumda fotoraf ekimi gerekletirilebilir. Oynarban ayaa eklenmesi, sktrlan vidalarn yardmyla makinenin nerdeyse her yne evrilmesini mmkn klar. Oynarban bir dezavantaj, fotoraf karesinin tm ynlerinin ayn anda kontrol edilmesi gerekliliinden dolay, doru pozisyonu bulmann daha zor olmasdr.
Ayrca bknz.: ayak (tripod) ve tekayak (monopod)

rtc Hz (Enstantane) Filmin pozlandrlma sresidir ve ls saniyedir. Yksek rtc hzlar, makinann sarsnts veya fotoraf objesinin hareketi nedeniyle oluabilecek grnt bozulmalarn ortadan kaldrarak temiz bir sonu alnmasn salar. rtc (Enstantane) Hz ncelikli Bazen yaplacak ekimin zellii nedeniyle rtc hznn belirlenmesi nem kazanr. Fotoraf makinas bu durumlarda rtc hz ncelikli konuma getirilerek, fotorafnn ncelikle rtc hzn ayarlamas salanr ve makine bu hza gre uygun diyafram akln otomatik olarak verir.
Ayrca bknz. : Diyafram ncelikli

Fotoraf Terimleri
Pan (Panning) Hareketli bir konuyu makine bakacndan (vizrnden) konu ile yaklak ayn hzda takip ederek yaplan ekim tr. Paralaks Telemetreli fotoraf makinalarnda, bakatan alnan grnt ile objektiften film yzeyine yansyan grnt arasndaki a fark. Bu tip hata 35 mmlik refleks makinalarda olumaz. Pozlama Kilidi (Exposure Lock) Metre lm yapldnda, baz durumlarda karenin ana konusu grntnn merkezinde olmayabilir. Konu iindeki ana konuyu doru pozlamak iin, pozlama kilidine baslr, ekilmek istenen konu karenin iine tekrar yerletirilir. Genellikle modern makinelerde pozlama kilidi ilemi deklanre yarm basarak, daha sonra metre lm ilemini yaparak, daha sonra konu yerletirilerek yaplr. Stop Diyafram ya da enstantane ayarlar arsndaki derece farklar.
Ayrca bknz.: f-stop

Sabitleyici (Fixer) Ik grmeyerek metalik gme dnmeyen gm tozlarn kendi iine alarak filmin saydamlamasn salayan ve artk ktan etkilenmeyecek duruma getiren kimyasal banyo ilemi. Self-Timer Makinelerde deklanre basldktan belli bir sre sonra perdenin almasn ve ekim yaplmasn salayan zellik. Sepya (Sepia Toning) eitli kimyasal banyolarla fotoraf basksnn kahverengi ve tonlarna boyanmas ilemi. Solarizasyon (Solarisation) Solarizasyon ilemi, normal gelitirme ilemi srasnda duyarkatn ok ksa sreli olarak beyaz a gsterilmesi ve daha sonra gelitirme ilemine devam edilmesidir. Standart Boyut (Format) Kullandklar film boyutu 35 mm olan (grnt alan 24X36 mm) fotoraf makinalar standart boyut makinalardr. Tekayak (Monopod) Fotoraf makinasnn zerine takld tek bir ubuktan oluan ayak dzeneidir. ayaa (tripod) gre tama kolayl salamasna ramen, makinann hala el ile tutuluyor olmas nedeniyle sallant sorunu tam olarak giderilemez. Ancak ayan kullanmnn zamanlama veya fiziki nedenlerle mmkn olmad yerlerde gereklidir. Tek Objektifli Refleks (SLR) Gnmzde en yaygn kullanlan fotoraf makineleridir. Bu tipteki makinelerde, objektif ve film ayn dzlemde olduklarndan ve objetifin yakalad grnt bir penta prizma yardm ile bakaa (vizr) dorudan yansdndan bakadan grlen grnt ile elde edilen grnt bire bir ayndr. Telemetreli Makinalar Grntnn film dzlemi zerine aktarld objektifden ayr olarak, gzn

Fotoraf Terimleri
grnty yakalamas iin farkl bir basit mercein kullanld makinalardr. Tek mercekli refleks makinalara gre, film dzlemi zerindeki grnt ile gzn grd grnt arasnda farkllk (paralaks hatas) olmas nedeniyle dezavantajldrlar.
Ayrca bknz.: Paralaks

Ton Belirli bir rengin doygunluu Uzatma Tpleri (Extension Tube ) Makro fotoraflk iin gereken admlardan bir tanesi, objektifi daha yakn netleme ilemi iin, odak alanndan karmaktr. Uzatma halkalar bu amala kullanlr. Bu halkalar kre benzerler, fakat onlar gibi esnek deildir, mesafe de genelikle ayarlanamaz.
Ayrca bknz.: Krk ve makro fotoraf ekimi

ayak (Tripod) Fotoraf makinasnn hi kmldamamas veya zel etkiler iin uzun sreli pozlama istendiinde, makinann zerine taklabilecei bacakl ve eitli yntemlerle oynar bir kafaya sahip sehpa sistemidir.
Ayrca bknz. Tekayak

Yanstc (Reflektr) In istediimiz yere dmedii durumlarda kullanlr. Yanstc, nesnenin karanlkta kalan blgelerine ynledirebilmek iin a dorultulur. Altn renkli yanstclar renkleri scaklatrrken, gm ve beyaz renkli yanstclar renklerde deiiklik yapmazlar. Deiik renklerde yanstc kullanlarak fotoraf ekilecek nesnenin renklerinde deiiklikler elde edilebilir. Siyah renkli yanstcnn grevi ise biraz farkldr ve emerek grntnn daha karanlk kmasn salar. Yapay Ik (Tungsten) Filmi Fotoraf ekilen ortamda gn yerine aydnlatma lambas vb. yapay k kaynaklar varsa renk slarnda sapma olmamas iin yapay k filmlerinin kullanlmas gerekir. Yapay klar krmzya kaan sar renklerdedir ve bu ortamlarda ekilen fotoraflarda renkler turuncuya dnk olacaktr. Bu zel filmler krmz/sar renklerin hakimiyetini azaltarak sonucun daha doal olmasn salarlar. Zon (Zone: blge) Sistemi Bazlarna gre kullanlmas gereken tek k lm sistemidir. Bu sistemde lm yaplacak alan 11 blgeye ayrlr ve 0dan 10a kadar numaralandrlr. 0 en koyu siyah, 10 en ak beyazdr. 5 deeri alm blge gri kartn kullanlabilecei yada %50 beyaz %50 gri ve zerine den n %18inin yanstld blgedir. Her blgenin pozlama deeri arasndaki fark 1 durak (f-stop)tr, ve fotoraf ekim alannn herhangi bir blgesini 5 numaral blge ile olan farkllna gre pozlayabilir. rnein Kafkas kkenli bir insann derisi yaklak blge 6dr ve fotoraf makinamz lm yaptnda 1/125 ve f:4 vermektedir. Blge 5 ile blge alt arasnda 1 durak fark olduundan doru tonu yakalayabilmek iin 1 durak fazla pozlama yapmamz (1/60 f:4 veya 1/125 f:2.8) gerekmektedir. Burada blge 6nn blge 5e gre daha ak olmasna ramen fazla pozlama yaplmasnn nedeni, makinalarn lm sistemlerinin blge 5 dnda yanlabilmesidir.

Notlar

You might also like