YK LEMLER VE GEM STABLTES 1- Gemi Boyutlar Gemilerin uzunluunu, geniliini ve derinliini tanmlayan ifadelerdir.

a) Dikmeler Aras Boy (Length Between Perpendiculars) (LBP) Geminin ba ve k dikmeleri arasndaki mesafedir. Ba dikme; yaz ykleme hattnn ba bodoslamay kestii noktadan, k dikme; dmen bodoslamasnn arka yznden, dmen bodoslamas yoksa dmen rotunun merkezinden geen diktir. b) Tam Boy (Length Overall) (LOA) Geminin ba bodoslamas ile k bodoslamas arasndaki mesafedir. c) Kalp Genilik (Moulded breadth) (B) Bir geminin mastori kesitinde (dikmeler aras boyun tam ortasndaki kesit) iten ie llen genilie denir. d) Kalp Derinlik (Moulded Depth) (D) Mastori kesitte ve gemi bordasnda, omurga ile ana gverte arasnda iten ie llen dey mesafedir. e) Su ekimi (Draught) (d) Mastori kesitte omurga ile su hatt arasndaki mesafedir. Buna mean (vasat) draft da denir. Ba ve k draftlar ise, yine omurga ile ba k draft markalarndan geen su hatt arasndaki mesafedir. 2- Boyutlar Aras liki Bu iliki boyutlarn bir birine olan oranlar ile ifade edilir. Bu oranlar : L/D=6-10 L/B=5.5-8 B/d=2-3 3- Gemilerin Tonajlar Gemilerin tonajlar stabilite hesaplarnda ve gemilerin teknik zelliklerini belirlemekte kullanlr. a) Deplasman (Displacement) Bir geminin herhangi bir andaki sahip olduu toplam arla denir. b) Bo Gemi (Light Ship) Geminin dizayn edildii konstrksiyon arl olup, buna tekne arl da denir. Bu arla makine, yedek paralar, kazan suyu ve kartel ya dahildir. c) Bo Deplasman (Light Displacement) inde yk bulunmayan bir geminin o konumdaki arldr. Bu arlk; bo gemi, yakt, su, yalama ya, balast, stor ve bilinmeyen arlklar toplamdr. d) Ykl Deplasman (Loaded Displacement) Ykl olan geminin iindekilerle beraber toplam arlna denir. Ykl deplasman; yk, bo gemi, malzeme, personel ve personele ait eyalar vb. arlklar toplamdr. Gemilerin deplasman, deplasman erilerinden yararlanlarak bulunur. e) Detveyt Ton (Deadweight Tonnes) Bir geminin tayabilecei maksimum arlk miktardr. Bu arlk ierisine; yk, yakt, ya, su, balast, gibi arlklar girer. Detveyt tonu ykl deplasmandan bo deplasman kartarak bulabiliriz. Ayrca bu tonaj geminin yaz ykleme hattndaki tama kapasitesi olarak ta bilinir. f) Gross Ton (Gross Tonnes) Baz istisnalarn dnda bir geminin btn kapal yerlerinin hacminin 100 ft kbe veya 2.830 m e blnmesiyle elde edilen deerdir. Yani groston arlk ls deil hacim lsdr. 100 feet = 1groston 2.830 m = 1 groston g) Net Tonilato ( Net Tonnes ) Geminin gelir getiren yk almaya msait btn kapal yerlerinin toplam hacmidir. Baka bir deile net ton para kazanmaya yaramayan hacimlerin (yaam mahalli, yakt tanklar, tatl su tanklar, kazan daireleri, pis su tanklar vb) grostondan kartlmas ile elde edilir . 100 feet = 1 netton h) zel Tonajlar Balca zel tonajlar; Svey Kanal Gros Ton, Svey Kanal Net Ton, Panama Kanal Ton gibi... Bu tr tonajlar klas kurulular tarafndan tanzim edilir. Ayrca bu tonajlarn sertifika ile belgelendirilmesi istenir.

4- Kuvvetler ve Momentler Stabilite problemlerinin zmnde gemiye etki eden kuvvetler ve bu kuvvetlerin dourduu momentleri bilmemiz gerekmektedir.

a) Kuvvet Bir cisme dardan uygulanan etkiye kuvvet denir. Bu etki itme veya ekme eklinde olabilir. Bir kuvveti tanmlayabilmek iin kuvvetin; iddetini, etki ettii noktay, ve ynn bilmemiz gerekmektedir. b) Bileke Kuvvet Bir cismin herhangi bir noktasna birden fazla kuvvet etki ederse bu kuvvetlerin o cisme yapt toplam etkiye bileke kuvvet denir. Bir noktaya etki eden iki kuvvet ayn ynl ve ayn dorultulu ise bileke kuvvet bu kuvvetler ile ayn ynde ve bu iki kuvvetin toplam kadardr. Eer bir noktaya etki eden kuvvetler farkl ynde ve ayn dorultuda iseler bileke kuvvet bu iki kuvvetin fark kadar ve byk olan kuvvet ynndedir. Cisme etki eden kuvvetler farkl ynde ve dorultuda iseler bileke kuvvet etki eden kuvvetler arasndaki adan yararlanarak paralel kenar metoduyla bulunur. c) Moment Bir noktadan dnebilen bir cisme herhangi bir kuvvet uyguland zaman cisim o nokta etrafnda dner. Bu dnme hareketi moment olarak adlandrlr. Moment =Kuvvet * Kuvvet Kolu ile ifade edilir. Buradaki kuvvet kolu, kuvvet izgisine dnme noktasndan izilen diktir. d) Bileke Moment Eer bir cisim bir ok kuvvet tarafndan bir eksen veya bir nokta etrafnda dnmeye zorlanyorsa, cisim bu kuvvetlerin oluturduu bileke moment etkisiyle dner. Bileke momenti hesaplamak iin ayn yndeki momentler toplanr ve byk olandan kk olan kartlr. 5- Arlk Merkezi (Center Of Gravity) Bir alann arlk merkezi o alann geometrik merkezinin bulunduu noktadr. Bir cismin alk merkezi ise; o cismin btn arlklarnn topland kabul edilen noktadr. Eer cisim bu noktadan aslrsa dengede kalr. a) Cismin Arlnn Azald Durumlarda Arlk Merkezinin Hareketi Dengede olan bir cismin bir paras kesilirse cismin arlk merkezi parann kesildii tarafn aksi ynnde hareket eder. Arlk merkezi G ve arl W olan ABCD karesinden, arl w olan EGFD karesi kesilirse oluan yeni cismin arlk merkezi u ekilde bulunur. GG1: w . d / W-w Burada GG1; Arlk merkezinin yer deitirme mesafesi d : ABCD karesi ile EGFD karesi arlk merkezleri aras mesafedir. Sonu olarak oluan yeni arlk merkezi BD dorultusunda B ye doru yaklaacaktr. Bu Durumun Gemiler zerindeki Etkisi Gemilerdeki eitli yk boaltma ilemlerinde arlk merkezlerinin deime ekli aadaki ekillere grlmektedir. b) Cismin Arlnn Artt Durumlarda Arlk Merkezini Hareketi Dengede olan bir cisme bir para ilave edildii zaman, cismin arlk merkezi ilave edilen paraya doru bir miktar kayar. Arlk merkezi G ve arl W olan ABCD karesine arl w olan bir EGFD karesi ilave edildiinde oluan yeni cismin arlk merkezi yle bulunur. GG1 : w * d / W + w Burada GG1 : Arlk merkezinin yer deitirme mesafesi d : ABCD karesi ile EGFD karesi arlk merkezleri arasn mesafedir. Sonu olarak oluan yeni arlk merkezi BD dorultusunda D ye doru yaklaacaktr. Bu Durumun Gemiler zerindeki Etkisi Yk ilavelerinde gemi arlk merkezini deiimleri aada eitli ekillerde gsterilmitir. c) Yk iftinglerinin Arlk Merkezine Etkisi Gemi iindeki bir yk ifting edildiinde, arlk merkezi ykn ifting edildii dorultuya paralel ve ayn ynde hareket eder Arlk merkezindeki bu deime miktarn da u ekilde bulabiliriz. GG1 : w x d / Gemi Deplasman Burada w : ifting edilen ykn arl d : ifting mesafesi GG1 : Arlk merkenin deime miktardr. d) Aslm Yklerin Arlk Merkezine Etkisi Aslm yklerin arlk merkezleri asldklar noktaya transfer olur ve arlklar kadar bir kuvvetle arlk merkezinden dik olarak aa doru ekilir. 6- Younluk ve zgl Arlk Belirli bir hacimdeki cismin arlna o cismin younluu denir. Bir cismin younluunun tatl su younluuna oran ise zgl arlk olarak adlandrlr.

zgl Arlk : (cismin younluu / suyun younluu) / (cismin younluu / 1000) Cismin younluu : zgl arlk x 1000 RNEK : Tam dolu olduu zaman 160 ton su alan bir tank, zgl arl 0.83 olan bir sv ile %5lik tama pay braklacak ekilde doldurulursa bu tank bu svdan ka ton alr? ZM: Tankn arlnn %5 i 8 m tr. Doldurulacak svnn hacmi 160 8 : 152 m Yan younluu 0.83 x 1000 = 830 kg Arlk : hacim x younluk 152 x 830 = 126160 kg 126.16ton

7- Yzme Kanunlar Suyun iine ksmen veya tamamen doldurulan bir cisim, yer deitirdii suyun arlna eit bir kuvvetle yukar doru itilir. 1m kp tatl su = 1000 kg dr. yleyse 5000 kg lk bir cisim 1 m tatl suya batrldnda 1000 kg lk bir kuvvetle yukar doru itilir ve bu su iindeki cismin arl 4000 kg ye der. Bu tatl suyun kaldrma kuvvetidir. Bu g, cismi yzdrme yetenei merkezinden dik olarak yukar doru iter. Eer bir cisim yzebiliyorsa bu su iinde yerini deitirdii suyun kaldrma kuvvetinden kaynaklanmaktadr. 8- Su Younluu Deiiminin Draftlara Etkisi Bir gemi arl deimeksizin farkl younluklardaki sularda yzerse draft deiir. Geminin yzd suyun younluu artarsa yeri deien suyun hacmi azalr, gemi su iinde ykselir ve bylece draftlar azalr. Dier taraftan yzd suyun younluu azalrsa yeri deien suyun hacmi artar ve gemi su iin batarak draftlar artar. a) Younluk Deiiminin Kutu Biimindeki Teknelere Etkisi imdiye kadar edindiimiz bilgiler ile yeni younlukta yeri deien suyun arlnn eski younlukta yeri deien su arlna eit olduunu biliyoruz. Buradanda; Yeni Draft = (Eski Younluk / Yeni Younluk) x Eski Draft diyebiliriz. b) Younluk Deiiminin Normal Gemilere Etkisi Su younluundaki deiimlerin gemilere etkisini u ekilde bulabiliriz. Draft Deime Miktar : F.W.A. (1025 D) / 25 F.W.A. : Fresh Water Allowance 1025 : Deniz Suyu Younluu D : Yeni Girilen Veya klan Su Younluudur. c) Fresh Water Allowance (F.W.A.) Tatl su dolay oluan draft fark olarak bilinir. Bunu yaz ykleme hattna kadar yklenmi olan bir geminin tatl sudan deniz suyuna veya deniz suyundan tatl suya geilerinde vasat draftndaki deime miktar olarak da tanmlayabiliriz. Bu deer gemilerdeki ykleme snr markalarndan bulunaca gibi aadaki forml ile de bulunur. F.W.A. = Gemi Deplasman / 4 x TPC TPC : Gemiyi 1 cm batrmak iin gereken arlktr. 9- Ykleme Snr Markas Gemilerin eitli blgelerde ve eitli mevsimlerde yapaca yklemelerin maksimum snrn gsterir. Gemilerin her iki bordasna ve vasat kana rakamlarnn bulunduu gemi ortasna yakn bir yere markalanr.