CYRANO de BERGERACI NASIL BLRDNZ?

Berkay DBEK

Cyranoyu bilirsiniz. Hani u nl Fransz aktr Gerard Depardieunun canlandrd filmde azametli burnuna laf dokunduran gafilleri ileyip, klcnn ucunda daha kanlar kurumadan sevdiklerine duygu ykl iirleri, manileri ard ardna diziveren adam. Bir kahraman, bir ak, kadnlardan kaan ama onlarn mutluluu iin elinden geleni yapan bir valye . Yaam oyunlatran bir ozan, iflah olmaz bir romantik, bir anda onlarca kiiyle kl tokuturmaya girecek denli cesur bir hayali kahraman. M diyorsunuz? Burnunun azameti ve hayali biri olduu dnda onun hakknda anlatlanlarn tm doru saylabilir. Cyrano de Bergerac gerekten yaam biri. Burnu sylendii denli byk olmasa da, kahramanl biraz abartlmsa da insanlarla dellolar etmi onlar gerekten ldrm Fransann kk soylular snfndan biri ... Ama Cyrano yu yazd oyunla lmszletiren Edmond ROSTANDn hi szn etmedii bir yan var ki , belki de gerek Cyrano karakterini oluturan zellik o. Cyrano de BERGERAC bir yazar, bir edebiyat adam. Yaynlanm iki tiyatro oyunu, iki roman ve yazd mektuplar ve baz dzyazlar var. Oyunlarndan ilki bir trajedi: Agrippinann lm. Cyrano oyunu 1653 de bastrm ve daha o yllarda sahneye konulmu. kinci oyunu ise Molierenin de pek beendii sylenen bir komedi: Oyuna gelen ukala. Kaderin garip bir cilvesi , Cyrano 1654 de yazd komediden tam bir yl sonra tam otuz alt yandayken kafasna bir kalas der ve lr. Hep merak etmiimdir: cenazesinin ardndan birileri bizim ukala da fena halde oyuna geldi demimidir acaba.. Ar sivri diliyle, mektuplarnda sk kulland istiareleriyle eminim dneminde ok kimseyi rahatsz etmitir. Cyranonun yazlarnda kulland slup , yavan, renksiz, cansz bulduu klasik nesre bir tepkidir. Cyranonun yazd iki de bilimkurgu roman vardr. O bu alanda bir ncdr. Cyranonun tannmasnda en byk rol olan kitap1650 de izni alnmadan yaynlanan Aydaki devletlerin ve imparatorluklarn gln tarihi dir. Ayn kitap 1656 da onun izni alnarak yaymlanm ardndan da ilk kitabn devam niteliinde olan Gneteki devletlerin ve imparatorluklarn gln tarihi yaymlanmtr. Aya yolculuk kitabnn en ilgin blm aya yaplan yolculuun gerekletirilme biimidir. Cyranodan daha nceleri de yldzlara, aya, gnee yolculuk tasarmlar vard. Bunlar genellikle devrin mekanik biliminin snrlar iinde kalan, devasa kularn yardmyla yaplan uular ya da meleklerin, eytanlarn yardmyla olurdu. Cyrano o zamana kadar dnlmemi yntemleri birer birer sralayarak alternatif yollar aramtr. Bunlarn arasndan saptad yedi tanesini de kitabna almtr.
1-

O dnemde ayn kemik iliini kendisine doru ektiine dair bir inan vardr. Cyranoda ilk olarak bunu nerir. Aya yolculuk etmek isteyen kii kendini kemik

iliiyle kaplamal ve ar ar ay'a doru hareket etmelidir. Kitabndaki kahraman da zaten yolculuunun bir ksmn bu yntemle gerekletirmitir. 2- Vcudunuza iy dolu kk ieleri balayarak da bu yolculuu yapabilirsiniz. nk iy ykseldike sizi de beraberinde yukarya doru tayacaktr. 3- nc yntem o devir de ok ilgi eken bir mknats deneyi ile ilgilidir. Yolculua niyetlenen seyyah bir mknatsa bal bir demir plakann zerinde duracak ve mknats yukarya doru frlatacaktr. Mknats plakay kendine doru ekecek seyyah da yerden yukarya doru ykselecektir. Havada mknats yakalanacak ve tekrar yukarya doru frlatlacaktr. Bu usulle yava yava aya ulalacaktr. 4- Hava geirmeyen bir kab havayla doldurabilir , sonrada bunu starak darya ittirebilirsiniz. Scak havann ykselme etkisini kullanarak seyahatinizi gerekletirebilirsiniz.(Cyranonun zamannda uzay kavram yeni yeni ortaya kyordu) 5- Bir kre edinip,iini dumanla doldurabilirsiniz diye yazar Cyrano. Aslnda bu bir tr balon tasarmdr. 6- ekirgeyi rnek alarak bir tr bir alet gelitirir ve havada barut patlamalaryla bu aleti yrtebilirsiniz. Bu da bir tr pervanesiz, kanatsz ayaklar olan bir uak tasarmdr. 7- Geminize roketler balayabilirsiniz. Bu tasarm Cyrano asndan arpc bir sezgidir. nk roket ilkesi Cyranodan otuz yl sonra saac Newton tarafndan ileri srlecektir. Newton hareketin yasasn belirleyen dev eserini yazmasna daha ok vardr ve bir bilim adam gibi tahminlerde bulunmaktadr. Cyranonun kitabnn kahraman da yolculuunun balangcnda bu roket yntemini kullanmaktadr. Baz askerler biraz glebilmek amacyla gemisine roketler balam ve atelemilerdir. Hayli ykselen gemi roketlerin iti gc kesildiinde durmu ama romann kahraman kendisini kemik iliiyle kaplayarak aya doru yolculuuna devam edebilmitir. Yolculuun sonuna ulaldnda kahramann karlat durumlar dnyann eletirel bir yksdr. Fanteziyi,eletiriyi ve sanat bir arada dnp estetik bir tarzda tasarlayabilen bir Cyrano koca burnundan utanp kadnlardan ke bucak kaacak bir adama pek benzemiyor ama ne yapalm ki gnmzde Cyrano de Bergerac ancak bu zellikleriyle tannyor. Bunun sorumlusu da yine bir baka edebiyatnn olmas komik deil mi? Ayn komedisine verdii ad gibi . Oyuna gelen Ukala . Edebiyat arkadalarnn laneti sryor gibi sanki.