YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARI

Nezihe Akgn
1. HDRO 2. ODUN 3. BOMASS 4. GNE 5. JEOTERMAL 6. RZGAR 7. MET-CEZR (Gel-Git) 8. DALGA 9. OKYANUS TERMAL 10. DENZ AKINTILARI Yenilenebilir Enerji Kaynaklarna Ynelme Son zamanlarda tm dnyada zellikle medya, hkmet karar organlar, enerji endstrisi ve evre kurulularnca yenilenebilir enerji olduka ilgi ekmeye balad. Ancak, hkmetlerin yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlmas iin pek ok faaliyet, promosyon ve maddi yardmlarna ramen, hala yenilenebilir enerji kaynaklar enerji pazarlarnda yksek engellerle kar karyadr. Bunun bir ok sebepleri vardr, en nemlisi fosil yaktlarla karlatrldnda yenilenebilir enerji kaynaklarnn ekonomik olarak zayf alglanmasdr. Bu ok kere, geleneksel fiyat yaplandrmasna da baldr. nk, bu fiyat yaplandrmasnda sosyal ve evresel maliyetler, provizyon ve kullanm maliyetleri bulunmamaktadr. stelik, kk boyutlu yenilenebilir bir kaynan kurulmasnda bile kurumsal ve mali pek ok engeller vardr. EA (Enerji Ajans) tarafndan 2002 Kasm aynda yaynlanan son raporda, kresel olarak toplam temel enerji kullanmnda yenilenebilir enerji kaynaklarnn pay %13.8 dir. Bu, ticari ve ticari olmayan enerjileri ve tm byk yenilenebilir enerji kaynaklarn da kapsamaktadr. Yanabilir ve yenilenebilir atklar dahil bu toplamn pay yaklak % 80, hidro enerjinin pay %16.5 ve tm yeni yenilenebilir kaynaklar; jeotermal, solar, met-cezir, dalga, rzgar ve dierleri % 0.5 dir. eki1- 1 Dnyada Temel Enerji Kaynaklarnn Kullanm Dalm 2000 yl verileriyle aada gsterilmektedir ( Kaynak IEA).

Fosil yaktlarn enerji kayna olarak kullanm hakimiyeti gelecekte de devam edecek grnyor. nk fosil yaktlarn kayna yeterlidir ve daha temiz fosil yakt teknolojilerinin kullanm iin evresel etkilerin tanmlanmas konusunda byk abalar gsterilmektedir, bu alanda Dnya Enerji Konseyi (WEC) yllardr aktiftir. Bu Konseyin 2000. yl raporu, Yarnn Dnyasnn Enerjisi konusundadr.

Enerjinin geliimi iin u zellik arttr; Ulalabilirlik ( Accessibility ), Mevcudiyet (Availability ), Kabul edilebilirlik (Acceptability ). Enerji kaynaklar boldur, kresel ekonomik bymede snrlandrc bir faktr olmas beklenemez. Ancak blgesel dalm, gelimilik ve datm hz tam olarak tatmin edici olmayabilir. Artan sayda enerji irketleri yenilenebilir enerji kaynaklarnn geliimi iin teknoloji ve yatrm konularnda merkez karar vericileri ve pazarlama mekanizmalarna gvenmektedir. Buna ramen pazarlama sinyalleri, tm enerji ihtiyalarn karlamada ve evre nceliklerine sayg duymada yeterli deildir. Geleneksel biyomas, insan kaynaklar ve srdrlebilirlik bakmndan baz alanlarda yeterli olmayabilir. Fakat biyomasn kullanm ( krsal Afrika lkelerinde ev kadnlar ve ocuklar gnlk odun toplamak iin bir ka saat harcamaktadr) modern ve srdrlebilir biyomas sistemlerine doru artan oranda geliebilir. Kullanlmayan hidro kaynaklar Latin Amerika, Orta Afrika, Hindistan ve inde hala boldur. Barajlar, enerjideki faydalarnn yansra tarmsal alanda (sulamada) ve tamaclkta (rmaklarda botlar iin gerekli olan su seviyesinin sabit tutulmasnda) faydalar salar. Byk barajlarn faydalar vardr, fakat onun dezavantajlarna kar dikkatle dengelenmelidir. ounlukla blgeye zel ve snrl olan jeotermal kaynaklar ( Pasifik kylar, Iceland ve Orta Douda ) hari tutulursa, g retiminde yeni ve yenilenebilir kaynaklar esas olarak modern biyomas, rzgar ve gnetir. Onlarn fiyatlar dmektedir, fakat zellikle rzgar ve gnein deiken oluu, yllardan beri rekabet edemeyecei grne gtrmtr. ok kere orta-gte birleik fosil yakt evrimleriyle birlikte, zel pazar oluturmak ve gelitirmek iin gereken yatrm miktarlarn belirlemek bir politika sorunudur. ou WEC yeleri iin nkleer g hayati nemliliktedir, nk tek enerji kaynadr, daima ok byk ve iyi eitlendirilebilen kaynaktr (ve eer reticilerce kullanlrsa potansiyel olarak snrsz bir kaynak) yar yerlidir, sera gazlar yaymaz, ekonomik olarak elverili, ancak ounlukla biraz elverisizdir. Gerekte iklim deiimi korkusu gereklemekte olduu iin, nkleer g kmr kullanmn temelden deitirebilecek tek teknolojidir. Emniyet ve atk depolama problemleri halkn tercihinde etkilidir ve kabul edilebilirliini drmektedir. Kmr, karbondioksit atm iin yksek bir ceza olmadka, nemli bir kaynak olmaya devam edecektir. Gelimekte olan lkelerin ( Hindistan, in, Endonezya,...,) oundaki bolluu, geni destei, eitlendirilebilmesi, g retimindeki ekonomisi, onun ana deerleridir. Karbon varl, daha Temiz Kmr Teknolojilerinin kullanmn hzlandrabilir, eer yaygn olarak benimsenir ve uygulanrsa byk oranda var olan kmrl elektrik santrallarnn nemi azalmayacaktr. Doal gaz bugn byyen bir yakt seimidir, halen gelimekte olan youn nfusa sahip ve snrl kayna olan lkelerden bir ka devletin enerji planlamasnda gaz pay olmadn tahmin edebiliriz. Petrol, gelecek bir ka 10 yl boyunca, pik kullanmlar veya tersi durumda petrokimya ve tamaclk sektrlerindeki roln elinde tutacaktr. YENLENEBLR ENERJLERE BAKI Kaynaklarn Gzden Geirilmesi Dnya Enerji Konseyinin, 2001 Ekim tarihli Enerji Kaynaklarnn ncelenmesi Raporu, 19. basksnda dnya enerji kaynaklarnn yenilenebilir enerji kaynaklar dahil, bir gzden geiriliini ortaya koymaktadr. Bu incelemenin ana bulgular, kmr, petrol, doalgazdan oluan klasik yakt kaynaklarnn kaynak baznda okluklar ile halen yeterli olduklarn onaylanmaktadr. Bu incelemenin tam metni aada verilmitir: Klasik fosil yakt kaynaklarnn hakimiyeti devam ederken, tam yenilenebilir veya klasik olmayan gelgit, dalga, okyanus termali ve deniz akntlar kaynaklarnn teknik olarak fizibil olularna ve bol kaynak varlklarna ramen enerji talebini karlamada yakn bir gelecek iin temininin, muhtemel olmadn

gsterir. Bu enerji kaynaklar gelgit, dalga, okyanus termali ve deniz aknt enerjilerini kapsamaktadr. Gelgit enerji kaynaklarnn ve zamanlamasnn yksek tahmin edilebilirliine ramen, uzun yapm aamas, yksek younluklu maliyeti ve dk ykleme faktrleri, yakn bir gelecekte gelgit teknolojilerindeki nemli fiyat dmesi ihtimalini de geersiz klmaktadr. Dalga enerjisindeki son baarl gelimeler, iklim deiimi konusundaki odaklanmalar ve Skotland, Australya, Danimarka, USA daki teknolojik ilerlemeler sebebiyle enerji temini iin yksek potansiyel, dnyann mevcut elektrik kaynann %10 unu ( eer uygun ekilde faydalanlrsa ) karlayabilecei yolundadr ve potansiyel sinerjileri offshore petrol ve gaz endstrisi kadar anlaml olabileceini gsterir. Buna ramen teknolojik olarak zlmemi ok sayda nemli nokta vardr. Raporda 3-5 yl iinde dalga enerjisi birim fiyatnn 2-3 pence / kwh a dmesi ihtimali, bu maliyetin dalga enerjisindeki tecrbelerden deil, kyda (onshore) rzgar enerjisi maliyet tecrbelerine gre yapldn gstermitir. Bununla birlikte, dalga enerji potansiyelinin tam kullanm baz durumlarda ertelenmi gzkmektedir. Okyanus termali enerji evriminin (OTEC) ok sayda faydalar vardr, yle : Gnlk ve mevsimlik kk deiikliklerin varlnda iyi evresel performans ve derin okyanus su uygulama rnleri yksek petrol fiyatlarna gre, rnein, yiyecek (denizsel ve tarmsal ) ve ielenebilir suyun, ekonomisini gelitirilebilir. Buna ramen, olas yatrmclara OTEC in avantajlarn gsterecek temsili bir santral ina edebilmek iin ok sayda ana bileenin, teknolojileri ve daha ileri aratrma ve gelitirmeleri hala gereklidir. G retimi iin deniz aknt enerjisini kullanarak kk aratrmalar yapld bilinmektedir ve halen, iletimde ticari trbnler yoktur (bu sebeple retim maliyetlerini deerlendirmek gtr). Buna ramen, dier yenilenebilir enerji kaynaklarna gre ok sayda avantajlar bulunmaktadr; kresel olarak deniz aknts kaynak potansiyeli byktr, daha yksek enerji younluklarna, yksek tahmin edilebilirlikte g ktlarna sahiptir, ekstrem atmosferik dalgalanmalardan bamszdr ve grsel etkileri yoktur. Hidro Hidro gn, ekonomik olarak iletilebilir potansiyelinin halen 1/3 kullanlarak dnya elektrik retiminin %17 si karlanmaktadr. Hidro projeler, sera gazlar, SO2 ve partikl emisyonlarnn olmamas avantajna sahiptir. Barajlarn, arazi kullanmnda yaratt deiiklikler, insanlarn topraklarn boaltmas, flora ve fauna zerine etkiler, dibe kme ile baraj alannn dolmas ve su kullanm kalitesi zerinde etkileri vardr. Sosyal etkileri, erken planlama aamasnda alnacak uygun tedbirlerle azaltlabilir. Daha kk hidrolarn daha byklere gre avantajlar olduu gibi dnceler var olmasna ramen, genellikle hidro gn en gelimi ve iyi kurulmu teknolojisi olduu gerei kabul edilir. Odun Odun yaktlarnn, miktar konusunda kanlmaz baz glkleri olmasna ramen toplam temel enerjinin yaklak %6sn karlad tahmin edilmektedir. Odun yaktlarnn pay, hidro ve dier yenilenebilir kaynaklarnkinden daha byk fakat, nkleer kaynaklarnkinden daha kktr. Odun yaktlarnn yeniden deerlendirmesi, nemli bir miktarn orman d kaynaklardan geldiini gstermitir. Odun yaktlar gelimekte olan lkelerin krsal kesimlerinde geleneksel biimde kullanlmaya devam etmekte, kadn ve ocuklarn stnde bir yk olarak, eksik ve yetersiz yakma sebebiyle de sala zararl olmaktadr. Gelimekte olan lkelerin gelir seviyeleri ve ehirleme durumu arttka onlarn tm enerji kullanmlarnda odun yaktlarn paynn azald grlmektedir. Kresel snmann hafifletilmesi gibi evresel politikalar ve enerji deiimleri, gelimi lkelerde modern biyomas olarak odun yaktlar kullanmnda bir art gstermektedir. IPCC tarafndan Emisyon Senaryolar konusunda retilen zel bir raporda, biyomasn uzun sreli maksimum teknik enerji potansiyelinin (2600 EJ kadar) olduu belirtilmitir. Bu potansiyel gda retimi iin, tarmsal talepleri yartrarak biyomas retimindeki dk verimlilii ve dier faktrleri zorlamaktadr. Biyomas Biyomasa (odun dndakilere) byyen bir ilgi olmasna ramen, enerji pazarlama reformlar, evresel ilgiler ve teknolojik gelimeler sonucunda biyo enerjinin geleneksel kullanmyla birlikte, salk tehlikeleri ve dk verimlilikteki yaklmalaryla ilgili byk iddialar vardr. Atklarn enerji potansiyelinin deerlendirilmesinde ok sayda glklerin bulunmas yznden odaklanmann tarmda eker kam ve meyve atklar, ormanclktaki yaprak atklar ve kmes hayvanlarnn gbre atklar gibi en baarl formlar zerinde olmas kararlatrlmtr. Biyomas kullanmnn modernizasyonu gazlatrma, fosil yaktlarla birlikte yakma, mikro g, l retim ve etanol gibi bir seri teknolojik seeneklerle balantldr. Biyomasn, fosil yaktlarn yerine dorudan konulabilecei, aalarn karbon tketmesinden biyomasn atmosferdeki karbon

dioksit tketilmesinde daha etkili olduu tartlmaktadr. Kyoto Protokol biyomas enerjisinin daha ileri boyutlarda kullanlmasn desteklemektedir. Solar Gne ve dier yenilenebilir kaynaklarnn 2050 ylna kadar toplam temel enerji kaynaklarna katklarnn %50 ye kadar ykseltilmesi Shell senaryolarnn birinde gsterildii gibi, enerji altyapsnda, evreye yeni bir yaklamda, enerjinin retim ve kullanm yolunda kkten deiiklikleri gerektirecektir. Gemi 40 veya 50 yl dan beri modern solar enerjinin geliimindeki ilerlemeye ramen, teknoloji hala daha yksek bir profilde, bilim adamlar, mhendisler, evreciler, giriimciler, mali uzmanlar, yaymlayclar, mimarlar, politikaclar, ve sivil alanlardan daha fazla katlma gerek duymaktadr. Solar enerji nclerinin yeni bir nesli yetimelidir. Jeotermal Jeotermal santral kapasitesi ve kullanm, g retimi ve dorudan s kayna olarak artyor. G retimindeki byme adm eskiye gre yava olmasna ramen, direkt s kullanmlar ivme kazanm durumda.. Byk Geyser buhar alanlarnn ar kullanm son zamanlarda USA de jeotermal kapasitede bir de yol amtr, ancak dier lkelerdeki nemli kapasite ilaveleriyle, durum ksmen dengelenmitir. Jeotermal (yer kaynakl) s pompalarnn saysndaki byk art, direkt s uygulamalarndaki arta katkda bulunmutur. Ksa ve orta vadede jeotermal enerjiye bak cesaretlendirilmesine ramen, uzun vadeli beklenti, kaya ssnn teknolojik ve ekonomik varlna bal olacaktr. Rzgar Rzgar trbnlerinin boyutlar ve saylar kararl bir ekilde bym ve halen mevcut kapasite offshore trbnlerinde 5 MW a kadar kmtr. Hkmetler tarafndan salanan destek, aka rneklerin teknolojik geliimini etkilemektedir: rnein, USA ve UK daki rzgar iftlikleri, Danimarka ve Almanyadaki tek trbnler ( ikili veya l gruplar). Rzgar enerjisinin yakn evresine verdii grlt, TV ve radyo yaynlaryla etkileimi, kulara yaratt tehlike ve grsel etkileri, bilinen evresel etkileridir. Buna ramen, duyarl bir yerleim bu sorunlar zebilir. ok saydaki iletim almalar rzgarn pay maksimum talebin %20sine eriinceye kadar, bir integre g ebekesi iinde kolayca kullanldn gstermitir. ok saydaki lke ve blgede, hzl kapasite bymesi sebebiyle, ulusal ve uluslararas politik destek, performans ve maliyetlerdeki ileri gelimelere bal olarak 2010 ylna kadar kresel olarak kurulu rzgar kapasitesinin 150 GW a ulaabilece beklentisi vardr.