KENDLNDEN YERLEEN BETON DENEY METODLARI VE UYGULAMA RNEKLER

THE SELF COMPACTING CONCRETE TESTING METHOD AND APPLICATIONS Glnihal Aykan
DEGUSSA/YapKim Yap Kimya San. stanbul

Grbz Grol
imSa A.. Mersin

Osman Onur Tezel

DEGUSSA/YapKim Yap Kimya San. stanbul

Ziya Yceer
BetonSa A.. stanbul

zet
Bu almada ; Kendiliinden Yerleen Betonun ilk kullanm gereksiniminden bugne kadar geen sre iinde, betonun daha kolay test edilebilmesi iin gelitirilen test yntemleri incelenmi ve hazrlanan betonlarn bu yntemlere gre test edilmesi sonularnda alnan deneysel veriler, K4 kvaml geleneksel C35, C40 betonlarndan alnan verilerle karslatrmal olarak deerlendirilmitir. Ayrca endstriyel uygulamalardan rnekler verilerek KYBun reticiye, mhendislere ve i sahiplerine salayaca avantajlar zerinde durulmutur.

Abstract
In this paper, quality control method of Self Compacting Concrete (SCC) according to the methods which have been improved to ease the testing of concrete untill today are tested. SCCs with their high workability and traditional C35, C40 with identical workability concretes perfomances were compared and evaluated. Furthermore, some samples of industrial application results are given and the advantages of SCC to the producers, engineers, and contructors are underlined.

1. GR
Kendiliinden Yerleen Beton; kendi arl altnda istenen yere yaylabilen,i ve d vibrasyon gerektirmeksizin ayrma ve terlemeye bal kusurlar gstermeksizin,iyi skma elde edilebilen ,ok akc kvaml betondur.

Kendiliinden Yerleen Beton kullanm 1980 yl sonlarna doru Japonyada sktrmann pratik olmad,kstlanm yerlerde betonun yerletirilmesi ve sk donatl elemanlarn dkm iin kabul grmtr. Japonyada 1983 ylndan itibaren usta iilerin saysndaki azalma ile beton yaplarn dayankll problemi byk bir ilgi oda haline gelmi ve bu konuda zme ynelik aratrmalarn balamasna neden olmutur.Gelecekte dayankl yaplar garanti etmek iin Kendiliinden Yerleen Betonun gelitirilmesi art olmu ve farkl inaat alanlarnda kullanmann yararlarn ve avantajlarn grmek iin dnyada deiik aratrmalar yaplmtr.Kendiliinden Yerleen Betonun avantajlar aadaki gibi sralanabilir.[1] naatta daha hzl retim antiyede iilikte azalma Daha iyi yzey bitii Kolay yerletirme Dayankllkta art Tasarmda zgrlk Daha dar kesitlerle alma imkan Grlt seviyesinde (vibrasyonda) azalma Daha iyi alma ortam

Karm tasarm yntemleri ve kendiliinden yerleebilirlik deney yntemleri aratrmalar,Kendiliinden Yerleen Betonu standart beton haline getirmitir. Bu aratrmalarn sonucunda Kendiliinden Yerleen Betonnun test edilebilmesi iin baz deneysel metodlar ve tasarm yntemi ortaya kmtr. EFNARC* 2002 ylnda Kendiliinden Yerleen Beton ile ilgili gerekli tm bilgileri ieren Specification and Guidelines for SCC[9] isimli dkman yaynlamtr. Bu almamzda da EFNARCn bu yayn referans alnmtr. *EFNARC ;Uzman yap kimyasalclarna ve beton sistemlerine ithafen oluturulmu bir Avrupa fedarasyonudur.Avrupada birok Avrupal irketin bu fedarasyona yelii bulunmaktadr. EFNARCn ana faaliyet alanlar; CEN Teknik komitesinde ve Avrupa sevyesinde, zemin kaplamalar ,beton koruma ve tamirleri ,yumuak zemin tnelleri,pskrtme betonlar ve kendiliinden yerleen betonlardr

2. KENDLNDEN YERLEEN BETON N TASARIM YNTEM VE DENEYSEL METODLAR

2.1.Tasarm Yntemi (Tavsiye Edilen) 65-80 cm yaylabilme zelliini salayabilmek ve ilenebilirliini min.1 saat koruyabilmek ve bunlar yaparkende betonun ayrmasn ve terlemesini engellemek tasarmn en nemli hedefleridir. Beton yksek oranda kullanlan geleneksel sper akkanlatrclarla yksek akkanlk zelliine sahip olsada ,ayrmasn engellemek ve uzun alma sresine sahip olabilmesi ancak iyi bir karm dizayn ve doru kimyasal katklarla mmkn olabilir.

Hacimsel olarak; betonun %50si har ve %50si kaba agregadan olumaldr. %50lik har ksmnnda %30u imento, %30u su ve %40 ince agregadan olumaldr. Dk W/C orani elde edebilmek ve uzun sreli ilenebilirlik iin Polikarboksilik eter esasli Hiper akkanlastrc katklar kullanlabilir.

Bu tasarm yntemine gre tavsiye edilen tipik karm iin tavsiye edilen malzeme miktarlar aadaki gibidir. Tablo1: KYBun tasarm yntemine gre tavsiye edilen malzeme miktarlar nce Malzeme Miktar (<0,125 mm) Kum Miktar (0,125 mm-4 mm) Kaba Agrege Miktar Dmax= 15 cm Uucu Kl Miktar Su/Toz 400-600 kg/m Yaklak olarak har hacminin %40 Yaklak olarak gerek birim arlnn %50si Yaklak olarak imento + uucu kl hacminin %40 0,9-1,0 (Hacimsel olarak)

Kendiliinden Yerleen Beton da kullanlacak malzemelerin zellikleri ,genel olarak TS EN 206-1 standardnda belirtilen standartlara uygun olmaldr.[10] 2.1.1.imento :TS EN 197-1e uygun olmaldr.[2] Al2O3 miktar %10nun zerinde olan imentolar alma sresinin ksalmasna neden olur. 2.1.2.Agrega : TS EN 12620ye uygun olmaldr.[3] Partikl boyutlar uygulama yaplacak yere gre deimekle birlikte, Dmax iin genellikle st limit deer 20 mmdir. Agregann iindeki ; partikl boyutu 0,125 mmnin altnda olan malzemeler tasarmda ince malzeme miktarna dahil edilmelidir. 2.1.3.Karm Suyu : TS EN 1008e uygun olmaldr. [4] 2.1.4.Kimyasal Katk: 2.1.4.1.Sper Akkanlatrc :TS EN 934-2ye uygun olmaldr.[5] Sper akkanlatrc, Kendiliinden Yerleen Betonnun alma sresinin ayarlanmasndaki asl bileendir.Bu nedenle kimyasal katk seiminde, erken dayanm kayb yaattrmayacak (geciktirici zellikli olmayan) ve ayn zamanda betona min.1saat alma sresi zellii katabilecek zellikte bir katk olmaldr.Bu zellikte ancak polikarboksilik eter esasl zel polimerlerle salanabilir. 2.1.4.2.Viskozite Ayarlayc : Segregasyonu yok etmek iin katlabilir.Fakat iyi bir tasarmla viskozite ayarlaycya ihtiya duyulmadan da Kendiliinden Yerleen Beton retilebilir.Bu katknn herhangibir EN Standard yoktur. Fakat, eer kullanlacaksa TS EN 934-2in Tablo1 blmndeki genel zellikler mutlaka salanmaldr.[5]

2.1.4.3 Hava Srkleyici:Betonu donma-znmelere kar daha direnli hale getirmek iin kullanlabilir.Eer kullanlacaksa TS EN 934-2 standardna uygun bir hava srkleyici katk kullanlmaldr.[5] 2.1.5.Mineral Katk Tasarma bal olarak aadaki mineral katklardan biri veya bir ka Kendiliinden Yerleen Beton iinde kullanlabilir. 2.1.5.1.Filler Tozu: TS EN 12620ye uygun olmaldr.[3]nce krma ta,dolamit veya granit tozu, tasarmda ihtiya duyulan 0,125 mmden kk ince malzeme miktarn salamak iin kullanlabilir. Dolomit alkali karbonat reaksiyonuna sebep olaca iin risklidir. Eer kullanlacaksa tasarmda miktar ok iyi ayarlanmaldr. 2.1.5.2.Uucu Kl: TS EN 450ye uygun olmaldr.[6]Puzzolonik zellikli ince inorganik bir malzemedir.KendiliindenYerleen Beton zelliklerini gelitirmek iin kullanlabilir.Kullanmndan nce mutlaka standarda uygunluu kontrol edilmelidir. 2.1.5.3.Silis Duman : prEN 13263 standardna uygun olmaldr.[7]Betonun mekanik zelliklerini artraca gibi, kimyasallarada direnli hale getirerek beton durabilitesine olumlu ynde etki eder. 2.1.5.4.Yksek Frn Curufu : BS 6699 a uygun olmaldr.[11]Betonun reolojik zelliklerini gelitirmek iin kullanlabilir. 2.1.5.5.Pigment: EN 12878 standardna uygun olmaldr.[8]Renkli beton istenildii durumlarda kullanlabilir. 2.1.5.6.Lif :EN Standard hazrlk aamasndadr.elik veya polimer lif olabilir. Normal betonda olduu gibi Kendiliinden Yerleen Betonnun zelliklerini artrmak iin kullanlabilir.elik lif mekanik direnci ve eilme dayanmn artrmak iin, polimer lif ise segregasyonu ve plastik rtreyi azaltmak veya yanma direncini artrmak iin kullanlabilir. 2.2.Deneysel Metodlar KYB, TS EN 206-1deki en yksek kvam deerinden daha yksek kvama sahiptir.[10] Bu nedenle de, bu standartta tarif edilmemi baz zelliklere sahip olmaldr. Bir betona Kendiliinden Yerleen Beton denilebilmesi iin aadaki zelliklerin llmesi ve lm sonularnn da verilen snr deerlerin iinde kalmas gerekir.Bu zellikler; Doldurma Kabiliyeti Filling Ability Geme Kabiliyeti Passing Ability Ayrmaya Kar Diren Segregation Resistance

Bu parametrelerin llmesi iin baz deney metodlar gelitirilmitir.Bu yntemler ve kabuledilebilir limit deerler aadaki tabloda verilmitir.(Tablo 2)

Tablo2: KYBnu test metodlar ve kabuledilebilir limit deerler DENEY METODU Yaylma Tablasnda Yaylma Yaylma Tablasnda lk 50cm yaylma iin geen sre V-Funnel U-Box Ykselme Miktar lm (H) Fill Box LLECEK ZELLK Doldurma Kabiliyeti BRM mm sn sn mm % LMT DEER min max 650 2 6 30 90 800 5 12 100

Doldurma Kabiliyeti Doldurma Kabiliyeti Ayrmaya Kar Diren Geme Kabiliyeti Geme Kabiliyeti

2.2.1.Yaylma Tablas Metodu Betonun kendiliinden yaylma zelliini yani doldurma kabiliyetini lmek iin kullanlan en yaygn yntemdir.Yaylma tablas zerine konulan slump hunisi ierisine, ileme yaplmadan beton doldurulduktan sonra, slump hunisi yukarya ekilerek herhangi bir sarsma yapmadan, betonun kendi arl ile yaylmas beklenir. ki farkl noktalardan yaylma aplar llerek kaydedilir (D1, D2). 2.2.2. V-Funnel Metodu Betonun doldurma kabiliyetini ve ayrmaya direncini lmek iin bir yntemdir. ekilde grlen deney aletinin ii en st seviyeye kadar doldurulduktan sonra alttaki kapak almak suretiyle, betonun akma sresi llr.

Akma Sresi = T sn ekil 1: V funnel aleti

ekil 2: V funnel aletinin ebatlar.

2.2.3. U-Box Metodu Betonun kendi arl altnda donat ubuundan geebilme kabiliyetini lebilmek iin kullanlan bir deney metodudur.Bu deney, betonun paralel ubuklardan getikten sonraki ykseklii cinsinden kendiliinden yerleebilirliini ler.

ekilde grlen deney aletinin bir gzne beton doldurulduktan sonra aradaki blm alarak, betonun kendiliinden dier blm iinde ykselme miktar llr.

ekil6: U box aleti Ykselme Miktar =H cm

ekil7: U box deneyinin uygulama ekli

2.2.4. Fill-Box Metodu Betonun arl altnda sk donat ubuklar arasndan akarak , doldurma kabiliyetini lmek iin kullanlan bir deneydir. Betonun ayrma ve terleme yapmadan sk donat ubuklar arasndan akn gzlemleyerek llr.

ekil8: Fill box aleti

ekil9: Fill box aleti detay

3. DENEYSEL ALIMALAR
3.1. Deney Ortam 202C ve %505 relatif rutubetli Laboratuvar ortam 3.2. Kr Koullar 202C ve %100 relatif rutubetli su havuzu 3.3. Deneylerde Kullanlan Girdilerin zellikleri
imento (Tip I) Kl Krma Kum Doal Kum Kaba Agrega Dmax =12cm Kaba Agrega Dmax =22cm Kimyasal Katki KYB* Kimyasal Katk Geleneksel Beton*

zgl Yzey Alan (cm/g) zgl Arlk (g/cm) Su Emme % Partikul Boyutu (mm) Ph Younluk (g/cm) % Kat Madde

3250 3,05 -----------

--1,9 -----------

--2,645 1,6 0-5 -------

--2,600 1,2 0-5 -------

--2,694 0,8 5-12 -------

--2,700 0,6 10-22 -------

--------6,05 1,09 21

--------6,5 1,2 39

*Kendiliinden Yerleen Betonda Polikarboksilik eter esasl hiper akkanlatrc kullanlmtr. *Geleneksel Betonda Naftalin Slfonat esasl Sperakkanlatrc kullanlmtr. 3.4. Karm Oranlar ve Deney Sonular KYB DIZAYNI (kg/m) 350 150 180 360 420 840 %1,2 0,45 2310 1,7 70 69 69 12 32 Bosluksuz doldurdu. GELENEKSEL BETON (kg/m) 375 181 444 416 460 499 %1,2 0,48 2373 1,7 400 175 437 418 457 494 %1,2 0,44 2380 1,9

iMENTO UUCU KL SU DOAL KUM KIRMA KUM KABA AGREGA Dmax 15 KABA AGREGA Dmax 20 KMYASAL KATKI W/C BRM AIRLIK (kg/m) % HAVA MKTARI SLUMP / YAYILMA (cm) 5' 60' 90' V-FUNNEL (sn) U-BOX (H cm) L-BOX

20 20 15 18 10 12 Akmad Akmad 3 2 Dolduramad.

BASIN DAYANIMI (kg/cm) 1gun 3gn 7gun 28gun

195 378 424 605

150 240 360 480

160 386 475 580

ELDE EDLEN BETON SINIFI

C45

C35

C40

3.5. DENEY SONULARININ YORUMLANMASI Yukardaki deney sonularna gre, KYB ile geleneksel betonu karlatrdmzda; KYB 90. dakikada hala ilk karm kvamn korurken geleneksel beton 1 saatte ilenebilme zelliini kaybetmitir. KYB uzun ilenebilme sresi ile daha avantajldr. reticiye, betonu kvam kaybetmeden daha uzun mesafelere tama olana salayacaktr KYB karmnda 350 kg imento + 150 kg kl karm ile C45 beton snf elde edilirken, geleneksel beton karmnda 375 kg imento ile C35 400 kg imento ile iyi bir C40 betonu elde edilmitir. Daha dk imento miktarlar ile, yksek snfl betonlar elde etmeye imkan verecektir ve betonun m3 maliyeti de geleneksel betonlar ile karlatrlabilir seviyelere gelecektir. Yksek akkanlk zeliinden dolay, yerletirme kolayl nedeniyle, daha avantajldr. Dk vibrasyon bundan dolay da uygulayaca daha az grltl daha iyi bir alma ortam salayacaktr. Vibrasyonun azalmas daha az ii ile daha fazla retim imkan salayaca iin maliyetlerin dmesi salanacaktr. Akkanl sayesinde, dzgn yzeyli, yksek dayankllk da beton retimine olanak verecektir.

4. ENDSTRYEL UYGULAMALAR
Aada KYB ile yaplm iki tane glendirme uygulamasnn karm oranlar, taze ve sertlemi beton zelliklerinden rnekler vardr. Ayrca uygulanan yerlerden farkl zamanlarda alnm fotoraflar eklenmitir. 4.1. Umur Katlk (Dudullu): Bu glendirme uygulamasnda, Byk aklkl ve yksek bir endstriyel tesisin kolon ve kiri glendirmeleri KYB ile dklmtr. Uygulanan beton TBS (Tama Beton Sanayi) tarafndan karlanmtr. Aadaki tabloda karm oranlar ve basn mukavemeti deerleri verilmitir. Tablo3: Karm dizayn Beton imento+ Su snf kl (kg) (lt) C25 270+230 170 Su/ Doal imento kum (kg) 0,47 485 Krma kum (kg) 400 1 nolu Agrega (kg) 735 Kimyasal Katk % 1,15 Birim arlk (kg/m3) 2290

Tablo4: BasnDayanmlar deerleri

TARH 18.07.2003 13.09.2003 13.10.2003 04.11.2003

BASIN DAYANIMLARI (N/mm2) 3 GN 7 GN 28 GN 27,42 34,22 41,22 27,77 37,83 45,70 29,15 36,75 51,48 36,37 44,25 56,47

ekil10: KYBun kalba dkm

ekil11: antiyede yaylma testi

ekil12: KYBun kolona dkm 4.2. Izomas antiyesi, Ortaky

ekil13: KYBun kalptan karldktan sonra grnm.

Bu glendirme uygulamasnda, perde betonlarnn glendirilmesi dklmtr. Uygulanan beton (C30) BetonSa tarafndan karlanmtr.

KYB ile

KYBu yapmnda kimyasal katk olarak Yeni nesil Polikarboksilik eter bazl sper akkanlatrc kullanlmtr. Tablo5: Basn mukavemeti ve yaylma deerleri BASIN DAYANIMLARI (N/mm2) TARH 29/01/2004 7 GN 31,63 28 GN 44,10 YAYILMA (cm) 1 SAAT RETMDE SONRA 72 70

ekil14: KYBun retimde yaylma grnm

ekil15: KYBun antiyede yaylma grnm.

5. SONU
KYBun avantajlar net olarak grlebilmesi iin, doru tasarm, doru malzemeler, doru kimyasal katk, uygun beton kalplar KYB dkmnde eitimli iiler gerekmektedir. Aksi takdirde, endstriyel uygulamalarda beklenen sonulara varlamayabilir. Bu nedenle, KYB karmlarnda kullanlacak malzemeler yukarda belirtilen standartlara uygun olmal, uygulama yaplacak iiler eitilmelidir. Endstriyel uyulama rneklerinde grld gibi doru tasarm ve malzemelerle KYBun avantajlar net olarak gzlemlenebilmektedir. Salad avantajlar sayesinde KYB son yllarda dnyada byk oranda kullanlmaya balam, bir ok uygulama alannda da geleneksel betonun yerini almtr. Hazr beton uygulamalar ile beraber precast beton dkmlerinde de KYB tercih edilir olmutur. lkemizde ise, karmak biimli kalplarda, kalplarn zor ulalabilir blgelerinde, sk donatl blgelerde, hasar grm kolon kirilerin onarlmasnda tercih edilmeye balamtr. lkemizdeki hzl teknolojik gelimelere bal olarak, KYB retimi ve uygulamalarnn nmzdeki yllarda byk oranda artmas beklenmektedir. Bu nedenle de kalite kontrol yntemlerinin ve tasarm parametrelerinin bilinmesi ve kullanmnn yaygnlamas byk nem tamaktadr.

Not: Bu almann endstriyel uygulamalar blmndeki desteklerinden dolay TBS ve Betonsaya teekkr ederiz.

Kaynaklar
1. Okamura, H. and Ouchi, M. (1999) Self Compacting Concrete Development, Present Use and Future, Proceedings of the First International RILEM Symposium, pp. 3-14, Stockholm, Sweden. 2. TS EN 197-1 Genel imento Bileimi, zellikler ve Uygunluk Kriterleri 3. TS EN 12620 Agrega Standart 4. TS EN 1008 Beton Karma Suyu- Numune Alma, Deneyler ve Beton Endstisindeki lemlerden Geri Kazanlan Su Dahil, Suyun, Beton Karma Suyu Olarak Uygunluunun Tayini Kurallar 5. TS EN 934-2 Beton Katklar Tarifler, zellikler, Uygunluk, aretleme ve Etiketleme 6. TS EN 450 Uucu Kl Betonda Kullanlan Tarifler, zellikler,Kalite Kontrolu 7. pr EN 13263 Silis Duman Standart 8. EN 12878 9. EFNARC; Specification and Guidelines of SCC(2002) 10. TS EN 206-1 Beton zellik, Performans, malat ve Uygunluk 11. BS 6699 Yksek Frn Curufu Standart