9

ZEL SAVAS
Kr di st and a zgr l k Har ek et i ne k ar si yr t l en bi r sav as
var . Bu, zel savastir . Buna kar si hal k savasimizi gel i st i r me aisin-
dan, ' zel savas nedi r , ne degi l d i r , t ak t i k l er i nel er d i r , bun l ar n asil
bosa ik ar t ilir ' sek l i nde t ar t ismal ar y r t l yor du. zel sav asi
t ar t isir k en onun l k emi zd e uygul ama boyut unu el e al iyor d uk . Re-
j i mi n zel savas k ar ak t er i ni or t aya k oy uyor , ona gr e t ak t i k l er
gel i st i r i yor ve st r at ej i l er bel i r l i yor duk . Bu bi zi daha dogr u bi r m-
cadel ey e gt r y or d u. Ancak i k i bi nl er d en son r ak i sr et e nasil
Savas ve Or du k on usu, k ad r o ok ul l ar imizd a ve genel or t amimizd a
f azl a t ar t isil mamissa, zel Sav as k on usu da t ar t isil mamaya, unu-
t ul maya b asl andi. Asl inda bu bi zi m i k i bi nl er d en sonr ak i yasanan
sr eci dogr u k avr ayamayisimizl a i l i nt i l i di r . nder l i gi n esar et i ve
son r asi sr eci yet er i nce k avr asayd ik , Savas ve Or du, zel Savas
k on ul ar ini t ar t ismak t an vazgemezdi k . nk ger i ek i l me sr e-
ci nde, gl er i mi zi yen i d en egi t er ek t opar l amay a al isiyor d uk .
Dsman gl er i ni n oper asyon l ar i ve zel savasi s r yor d u. Degi -
sen sar t l ar a, k osul l ar a gr e gel i sen zel sav asi bosa ik ar ma aba-
l ar imiz v ar d i. Fak at nd er l i k esar et i n den son r ak i sr eci n dogr u
k avr anamam asi, sav as k onusuna yan l is y ak l asiml ar i ber aber i nde
get i r mek l e bi r l i k t e zel sav as k on usunu da y et er i nce el e al mama-
miza n eden ol du. Dogal ol ar ak si l ahl i sav asa ve zel sav asa bu ya-
10
nil gili-ek si k yak l asim bi ze zar ar v er i yor v e t el af i si mmk n ol ma-
yan hat al ar a n eden ol uyor du. Bu ger ek l i k sav as k on usuna daha
dogr u yak l asiml a bi r l i k t e mesr u savun mayi ve zel sav asi yen i d en
el e al mayi, t ar t ismayi ber aber i nde get i r di .
Tar i ht e yasanan her at isma ya da her savas zel savas k on usu
degi l d i r . Bu, nder l i gi n yapmis ol dugu zml emel er d e or t aya
k on ul uyor . r negi n i l k t opl ul uk l ar da k l an l ar , k ab i l el er ar asinda
at ismal ar v ar d ir . n der l i k , d ogal t opl umd a k ab i l el er l e k l an l ar
ar asinda sr en bu at ismal ar i sav as ol ar ak el e al miyor . Kabi l el er
ve k l an l ar ar asindak i at ismal ar d ir d i y or . nk k l anl ar in ve k abi -
l el er i n bi r bi r l er i zer i n e egemen l i k k ur ma gi bi bi r yak l asiml ar i
yok t u. Ya da egem enl i gi k ur ma, gel i st i r me ar aci ol ar ak savasa bas-
vur muyor l ar d i. Kl an l ar , k abi l el er yasaml ar ini sr dr ebi l mek i i n
k en di si nd en gsz canl il ar a sal diiiyor y a da onl ar i avl iyor k en;
di ger k abi l el er i n, k l an l ar in mal var l ik l ar ini ve el l er i ndek i yasam
ar al ar ini el e gei r er ek k en di y asaml ar ini sr d r mey e al isiyor -
l ar d i. Bun un i i n o d nemi n byl esi ol ayl ar i, t al anl ar i ya d a t al anl a-
iin ger ek l est i r i l mesi amaciyl a ik an at ismal ar , k abi l e ve k l anl ar
ar asindak i k avgal ar ol ar ak adl and iiiliyor ve bun a savas denmi yor .
O at ismal ar d a, egemen ol ma gi bi bi r ar ay is yok . Yeni l en l er i k l e
ol ar ak k ul l anma yok t ur .
Son r ak i sr et e i nsan in r et i mdek i gc d aha f azl a aiga iki-
yor . Ger ek si n i m d isi yan i f azl a r nl er el de edi l m eye b asl aniyor .
Byl ece ger ek eni n d isinda bi r i k en r n l er i , zen gi n l i k l er i ve ser vet -
l er i gasp et mek , o ser vet l er i y ar at abi l ecek i nsan gcn k ul l ana-
bi l mek i i n, bi l i nl i ol ar ak gel i st i r i l en savas ve at ismal ar dnemi
de basliyor . O t r d en gel i sen at ismal ar a savas adi ver i l i y or . Yan i
egemenl i k al t ina al man in, smr men i n , i k t i dar ol man in bi r ama
ol ar ak bel i r l endi gi k osul l ar d a y asanan at ismal ar in adina sav as
deni l i r . Demek k i , her at isma savas degi l d i r . Her at isman in sav as
ol masi i i n zel l i k l er ger ek i r . Kl el est i r me, smr m e ve egemenl i k
si yaset i ger ek i r .
Sav asin k en di i i nd e gel i si m seyr i var d ir . Il k asamad a, o zen gi n -
l i k k ayn ak l ar ina egemen l i k nasil sagl anacak , o t ahak k m n asil k u-
r ul acak , o zengi n l i k k ayn ak l ar i nasil gasp edi l ecek t i r ? Bu ve bun un
gi bi sor ul ar in yan it l ar ini ar aman in ar a v e yn t eml er i ni d evr ey e
sok ma var . Bur adak i pl an, t asar im v e ama bun a gr e bel i r l eni y or .
Yan i bi r anl amda ne zam an k i k en t , sinif ve devl et ol gusu or t aya
11
cikiyor ; smr yl e, sm r geci l i k si yaset i i i e gemeye basliyor ;
or al ar da hal k l ar i k l el est i r me savasl ar i ya d a gl ol an devl et l e-
r i n y eni al an l ar i egemenl i k ve smr al t ina al mak i i n k en di ar a-
l ar inda yasadik l ar i sav asl ar gndeme gel i y or . Tar i ht ek i yasanan
k l eci dnem k en t devl et l er i ni n bi r bi r i yl e ya d a i mpar at or l uk l ar in
k en t devl et l er i yl e v eya i mp ar at or l uk l ar in bi r bi r l er i y l e ar asindak i
at ismal ar by l e sav asl ar d ir . r negi n : Per sl er l e Mak ed onyal il ar
ar asindak i mcad el e byl e bi r sav astir . Smer -Ak ad at ismal ar i
byl esi bi r sav astir . Yan i egemen l i k k ur mak i i n y r t l en bi r sa-
vastir . Misir l il ar l a Hi t i t l er ar asindak i savasl ar byl esi savasl ar dir .
Devl et ol gusunun or t aya ikisiyl a smr ve smr geci l i k si yase-
t i ni n bt nl eser ek bi r pol i t i k a er evesi nde el e al inmasi i l e bi r l i k t e
sav asin daha i ncel i k l i uygul anmasini ber aber i nde get i r i y or .
Byl ece ne ol uyor ?
Savasan bi r l i k l er t m gcyl e k ar si k ar siya gel i p, k i m k i mi al t
eder se gal i p t i r ya d a o egemen l i k al t ina al mistir . Temel de v e zn -
de bu var dir . Ama bun u ger ek l est i r mek i i n k ul l an il an yn t eml er
f ar k l iuir . Savas o nok t adan i t i bar en bi l i nl i yr t l en bi r f aal i y et
hal i ne gel mey e basl ar . Hangi ar al ar k ul l an il acak , ar al ar i k ul l a-
nir k en o ar al ar han gi sir al amay a t abi t ut ul acak ve o ar al ar i k i m-
l er k ul l anacak ? O ar al ar i k ul l an anl ar savas meyd aninda dsman l a
k ar si k ar siya gel di k l er i nde nasil k on uml anacak l ar ? Tm bun l ar ,
devl et ol gusunun or t aya ik masi, sav asin bi r egemenl i k k ur ma ve
t al an ar aci hal i n e gel m esi yl e bi r l i k t e bi l i n l i ol ar ak k ul l an il an y n-
t eml er ol m aya basliyor . Or dul ar ya da sav asan gl er k ar si k ar siya
gel di gi zaman ona gr e cephede ya d a savas al anl ar inda mevzi
t ut uyor l ar . Mevzi t ut ar k en ok ul ar mi ne gel ecek , mizr ak il ar mi
n sir ad a bul un acak di y er ek ona gr e k on uml and iiiliyor l ar . n ce
mizr ak mi yok sa ok l ar mi k ul l anil acak d i y e ona gr e k omut bek l e-
ni y or . En son unda mizr ak l ar i k u l l ananl ar l a, bal t al ar i k ul l ananl ar
hangi asamad a k ar si k ar siya gel ecek l er ? Kisacasi byl ece sav asi
sr dr me sanat i gel i si yor .
Tar i hi n bel i r l i dneml er i nde esi t l i byk sav asci ve k om ut an
cik mistir . Bun l ar d an bi r t anesi Byk Isk ender d i r . Sav as t ak t i k l e-
r i ni zengi n uygul adigi i i n ' byk bi r k omut and ir ' deni l i yor .
Dar i us on u uygul ad igi i i n byk k omut an k onumun a gel i yor .
Nisir ve Hi t i t l er d e de yl ed i r . Byl ece sav as bi r sanat hal i n e gel -
meye b asliyor . Sav asin gel i smesi , sav asa bagli t ek ni gi n gel i smeye
12
basl amasi, sav ast a yen i al et l er i n k ul l an il masi, savasin da ona gr e
bi r bi i m ve d zen k azanmasina ned en ol uyor . Ok i l e y ayin y er i ni
at esl i si l ahl ar yan i bar ut un k u l l an il digi si l ahl ar , t opl ar al iyor . Bu
sef er savast a mevzi l en me ona gr e de bi r bi i m degist i r i y or . Top -
ul ar , t f ek i l er i n mevzi l en me bi i ml er i ne gr e savasin gel i smesi
sagl aniyor . Sav as bi r sanat ol ar ak el e al indiginda onun i cr asinda
f ar k l ilik l ar yasanmay a basl aniyor . Ama sav as z i t i bar i yl e degis-
mi yor .
Savas nedi r ?
Hasmi egemenl i k al t ina al mak , i r adeyi r ak i be k ab ul et t i r mek i i n
uygun bi r r ot a i zl eni r . Bu yi r mi n ci yzy il a k ad ar da byl e sr yor .
Bi l i m ve t ek ni k gel i si yor . Bi l i m ve t ek ni gi n gel i smesi yeni savas
ar al ar inin devr ey e sok ul m asina neden ol uyor . Yen i sav as ar al ar i
k ul l anil maya basl ayinca, sav asl ar d a da ona gr e bi r dzen l enme
gel i si y or . Yi r mi nci y zy il a k ad ar k i sav asl ar d a hava k uvv et l er i d-
zen l emesi n i n r ol yok t u. Hava k uv vet l er i dzen l emesi n cesi nd e,
mancinik l a bi r yer den bi r y er e at es t opu at ilir d i. Daha son r a t opl ar ,
havan t opl ar i yap il di ve onu uak l ar , hel i k opt er l er t ak i p et t i . Bun-
l ar in yan i sir a k ar ad an k ar aya, k ar ad an havaya f zel er y ap il maya
basl andi. Byl ece sav asl ar d a hava sahasi da k ul l an il maya basl an-
mistir . Sonr a da uzay si l ahl ar i ve devasa k i t l e i mha si l ahl ar i gel i st i -
r i l di . Byl ece savasan gl er k ar si k ar siya gel meden de bel i r l en en
hedef l er e et k i l i p at l ayicil ar bir ak ar ak yil l ar ca sr en bi r mey dan
muhar eb esi nden ok d aha et k i l i , ok d aha k al ici et k i si ol an k esi n
son ul ar el de et meye b asl adi. Bu n ok t adan son r a savasin ul astigi
boyut a bagli ol ar ak savasl ar in sr dr l mesi ne i l i sk i n hukukun
ul usl ar ar asi al anda i sl et i l mesi ve k ur al l ar in bel i r l enmesi asamasi-
na gei l di . Byl ece savas bel i r l i l l er l e, bel i r l i k ur al l ar l a sr d -
r l mey e basl andi. Yan i n e t r ar al ar v e hangi y nt eml er k ul l an il a-
cagi gi bi k onul ar k ur al al t ina al indi. Bun a da k onvan si yon el ve
an l asmal ar l a sinir l an diiil an sav as den mi st i r . Gi der ek si l ahl ar in
sinir l i k ul l an imi gndeme gel mi st i r . Bur aya k ad ar ok k isa d a ol sa
savas t ar i hi ni n gel i si mi i i ndek i bel l i basli dnm nokt al ar ini i f ade
et mi s ol duk . Tabi bu asamal ar i i nde de her degisi me r engi n i v er en
ya d a o asamal ar i k en di zgnl gnde somut l astir an savasl ar var .
Yi r mi nci yzyil da ok gel i smi s t ek nol oj i ni n k ul l an il digi bi r i nci
ve i k i nci dnya savasl ar i var . Ik i nci Dnya Savas'inda yet mi s mi l -
13
yon i n san , Bi r i nci Dnya Savasin da on mi l yon dan f azl a i n san haya-
tini k aybet mi st i r . On un ncesi nd e de gel i sen byk sav asl ar v ar .
r negi n , Napol yon Sav asl ar i var . Osmanl i Imp ar at or l ugun un, Mi-
sir ve Ir an i l e yapmis ol dugu sav asl ar var . Ondan d aha ncesi n de
Ar ap devl et l er i ni n gel i st i r di gi savasl ar var . Hal i Sef er l er i var . ok
ok n cesi n de Byk Isk ender i n, Dar i usun sav asl ar i var . Byl e
bi r ok by k sav as var , ama o byk savasl ar ger ek l est i gi k osul -
l ar in sav asl ar i ol ar ak el e al iniyor . Bur ad a su or t ay a ikiyor k i a-
tismayl a savas ayni degi l . Savasin ve at ismanin z i l e ni t el i gi bi r
degi l , f ar k l iuir . at ismal ar , k abi l el er ar asinda yagma ve t al ana y-
nel i k ol ar ak gel i si r k en , sav as, k en t l er i n, sinif l ar in ve devl et i n or t a-
ya ik masiyl a smr geci l i gi n bi r si yaset ol ar ak dn ya sahnesi nde
yer al may a basl amasiyl a bi r l i k t e bask i-smr ve egemen l i k ar aci
hal i n e gel i y or .
Bu sinif l i t opl uml ar boy unca, d emok r at i k uygar l ik i l e devl et i
uygar l ik l ar in ar asinda sr egel en sav asl ar d ir . Bi i ml er i ve k ul l an i-
l an ar al ar f ar k l i ol sa d a, savas t ak t i k ve yn t eml er i nde bi r gel i sme
de ol sa; savas, bi r ask er l i k san at i ol ar ak el e al inmaya basl ansa d a;
yi ne yr t l en sav asl ar bel l i k ur al l ar a bagl ansa d a sinif l i uygar l ik -
l ar boy unca yr t l en v e gel i st i r i l en sav asl ar d a ni t el i k degismi yor .
Bask i-smr v e egemen l i k ar aci ol ar ak d eger l endi r i l i y or . Bask i v e
egemen l i ge k ar si et ni si t el er i n-hal k l ar in, i n an gr up l ar inin, ezi l en
ve smr l en sinif l ar in v er mi s ol duk l ar i mcad el el er var . Bun l ar a
mesr u md af aa sav asi ya d a z savun ma savasi deni r k en , hak l i
sav asl ar adi da ver i l mek t edi r . Bun l ar k endi n i k or uma sav asiuir .
Ken di ni yok et mek i st eyen gce k ar si hak l ar ini k or uma ve hak siz-
lik yap il missa, o hak sizl iga k ar si hak l i t emel l er d e gel i sen mcad e-
l el er ol u yor . Bunun bi i ml er i de t ar i hi n esi t l i d neml er i nde f ar k l i
sek i l l er d e or t aya ikiyor . r n egi n ; Spar t ak sn ncl k et t i gi sa-
vas, k l el est i r i l meye k ar si hak l i v e mesr u gel i sen bi r savastir . Yi ne
Med ncl k l bl ge k on f ed er e gl er i ni n Asur egemenl i gi n e k ar si
di r eni si smr geci l i ge k ar si zgr l k t al epl i bi r savastir . Yi ne Ana-
dol u hal k i sy anl ar inda yasanan sav asl ar d a byl ed i r . Yi r mi nci yz-
yil da smr l en sinif l ar in, ezi l en hal k l ar in gel i st i r di k l er i mcad e-
l el er d e hak l iuir . nk smr ye v e egemenl i ge k ar si gel i st i r i l en
mcad el el er d i r . Ken di n i k or uma amaciyl a gasp edi l en hak l ar ini
el de et mek i i n gel i st i r i l en sav asl ar d ir . Bun l ar a mesr u savun ma
sav asl ar i da deni r .
14
zel savas nedi r ?
zel sav as ol ar ak el e al digimiz ol gu, sinif l i uygar l ik l ar boyun ca
gel i st i r i l en bask i ve egemen l i k ar aci ol ar ak basvur ul an sav asin bi r
bi i mi di r . Ancak zel savas, yukar ida bel i r t t i gi mi z savas t animl ar i-
ni bi r ebi r k ar sil ayan ya d a onunl a ayn il astiiil an bi r an l amda degi l -
di r . Ama k aynagini ve zn or ad an al iyor . Degisen k osul l ar a gr e
sr d r l en bi r savas bi i mi ol uyor . n der l i k , k omnal t opl ul uk l ar
dnemi nde yasanan k abi l el er ar asi at ismal ar in sav as ol madigi
ger egi n i bel i r t i y or . Sinif l ar in, k en t l er i n smr geci l i gi n ve d evl et i n
or t aya ik maya basl adigi dnemde yasanan sav asl ar in ok d aha
f ar k l i ol dugunu, ancak o zam an yasananl ar a savas di y ebi l ecegi mi z
ger egi n i or t aya k oy uyor . Fak at zel savasin, yi r mi nci yzyil da
k ur al l ar a b agl anan sav asin da asil masi anl amina gel di gi ger egi ne
di k k at ek i yor . Ve bun a, Kur al siz savas di y or . Kur al siz savas t a-
nimi, zel sav asi anl at maya y et er mi ? Kur al sizl igi genel bi r er eve
ol ar ak d eger l en di r i p i i ne her sey siguiiilir sa ol abi l i r . Ama k avr am
ol ar ak an l at maya yet mez. n k zel sav as denen savast a, sal t
ask er i ol ar ak hasmi al t ed er ek on a i r adeyi k abu l et t i r me sz k onu-
su degi l di r . zel savas, si yaset i n si ddet ar al ar iyl a sr dr l mesi
degi l d i r , ama si d det ar al ar inin k ul l anil masini da i er i yor . Onun
i i n zel savas egemen l er ve smr c l er t ar af indan t opl uma k ar si
her al an da sr d r l p , i l an edi l mi s ol an bi r savasi si mgel er . zel
sav as k ap samina sad ece ek on omi k , si y asal , ask er i , k l t r el al anl ar
degi l , bi r bt n ol ar ak i n san a ve t op l uma k ar si savas da gi r i y or .
Kisacasi t opl uml a i l gi l i ne var sa bun l ar zel sav as k ap samina gi r i -
yor . Onun i i n zel sav asi el e al ir k en, genel sav as an l at iml ar i disin-
da el e al mak ger ek i y or .
Sav as i i n yap il an t animl ar v ar d ir . Savas i i n Al man- Pr usyal i
Gen er al Cl ausew i t z, Sav as; p ol i t i k an in devamiuir der . Ama bu
sz sy l er k en , Pol i t i k an in her hangi bi r devami degi l d i r . Pol i t i k a-
nin si ddet ar al ar iyl a devam et t i r i l mesi di r di yor . Yi ne savas ve
pol i t i k a i l i sk i si n i el e al ir k en, pol i t i k ayi her zaman bel i r l eyi ci ol ar ak
gr r . Gen er al Cl ausew i t z : Pol i t i k a, sav asin bel i r l endi gi d l yat a-
giuir . Savas, pol i t i k aya gr e bel i r l en i r bi i mi nde t esp i t y apar . Sa-
vasi pol i t i k aya gr e bel i r l er k en de sav asin uygun sek i l de bi l esenl e-
r i ni or t aya k oy ar . Sav asin, mat emat i k l e, k i myayl a, f i zi k l e, t ek n i k l e,
i d eol oj i yl e, cogr af y ayl a b aginin nemi ni di l e get i r i r ve bunl ar in
sav asl a dogr ud an ol an bagini or t aya k oyar . Byl ece bt nl k l bi r
15
yak l asiml a sav asi k en di n e gr e t an iml amis ol ur . Daha sonr ak i s-
r el er de, Cl ausew i t z' i n bel i r t t i k l er i ni n d ogr u ynl er i ol mak l a bi r -
l i k t e, sav asi her y nyl e anl at mad igi ger egi d e or t aya ik ar . n -
der l i k ; savas pol i t i k an in devamiuir sek l i nde yap il an genel bel i r -
l emeni n dogr u ol madigini syl emek t edi r . O nedenl edi r k i , sav asl a,
pol i t i k a ar asindak i bagin dogr u k ur ul masi ve mut l ak l astiiil mamasi
ger ek mek t edi r . Bur ada sor unu el e al ir k en bak is aisiyl a ol an bagi-
ni da yen i d en or t aya k oyman in ger egi aiga ik mak t adir . Fel sef i k
ol ar ak sor un un el e al inisinda y asanan f ar k l il asma, daha son r a d -
sncel er i n de degismesi ne neden ol acak bi r bak is aisi k azand iiir .
Zor unl ul uk yasasi ve al t yapi- st yapi i l i sk i l er i ni n, savasl a, pol i t i k a
ar asindak i i l i sk i ye get i r di gi t animda bunu gr mek mmk ndr . O
zaman bur ada Cl ausew i t z' i n yap mis ol dugu t animin, Or t adogu
ger egi n e uymad igini gr r z. nk Or t adogud a sav as si yaset i
bel i r l er k en; si y aset de, ek on omi yi bel i r l i y or . Yani Bat i Av r up ad a
k ul l anil an denk l eml er i n t am t er si Or t adogu i i n geer l i di r . Degisen
dnya k osul l ar inda or t aya ik an ger ek l i k l er Cl ausew i t z' i n sav as
i i n yap mis ol dugu t animl amal ar i y al anl amamak l a bi r l i k t e yet er -
si zl i gi ni or t aya k oy mus ol mak t adir . Bu yet er si zl i k or t aminda sav a-
sin daha f ar k l i boyut l ar i da or t ay a ik mak t adir .
20. Yzytl da zel Savas
zel sav as denen ol gu yi r mi nci yzyil da degisen dnya k osul l a-
iina bagli ol ar ak yr t l en sav asl ar in da al mis ol dugu bi r bi i mi
or t aya k oy must ur . Ona gr e d e sav as, hem ger ek l esme bi i mi ,
hem d e k ap sam ve h edef al an i ol ar ak daha geni s bi r boyut t a el e
al inmaya b asl anmistir . zel sav as da bu er evede el e al iniyor .
n der l i k ; zel sav as i i n , Top l uma k ar si bi r bt n ol ar ak i l an
edi l mi s bi r savastir di yor . Bunu somut l astiiir k en de Tr k i yede
ger ek l esen bu zel sav asin Kr di st an t opl umun a nasil uygul andi-
gini da di l e get i r i yor . Bur ada neyi gr yor uz? Ki si ye k ar si yr t -
l en bi r m cadel eni n de, t opl umun ek onomi k sek i l l eni si ni n de bi r
zel savas ol dugu, ik ar t il an k ar ar l ar in d a zel sav asin bi r par asi
ol dugu ve ol usan hk m et l er i n d e zel sav asa gr e sek i l l endi gi
ger egi or t aya ikiyor . Bu da zel sav as ol gusuna daha f ar k l i bi r
yak l asimi ger ek t i r i y or .
zel sav asin k ap sami geni st i r . Bi r ok nok t a k isa d a ol sa d i l e ge-
t i r i l d i . Bur ad a or t aya k on an gr sl er bi zi m zel savasi ne k ad ar
16
dogr u an l adigimizi or t aya k oy acak t ir . Bununl a zel sav as nedi r
sor usuna dogr u cev ap ver er ek , o k onudak i ek si k l i k l er i mi zi gi der -
meye al isacagiz.
Bi r ok yer d e zel sav as zer i ne yap il an t an iml ar , bi zi m gnl k
t ar t ismal ar d a k ul l and igimizin ok az bi r k ismini i f ade edi y or . zel
sav as nedi r , ona k ar si nasil mcad el e edecegi z. Bu sor ul ar a ver i l en
yan it l ar ogu k ez yet er si z k al iyor . zel sav as ned i r sor usu i i n ve-
r i l ecek yan it ok n eml i di r . n k yap il acak t anim er evesi n de,
zel savasa k ar si mcadel e yr t l ecek t i r . Her yn yl e zel sav as
ol gusunu el e al ip, t ar t ismazsak ve her yn yl e zel savas ned i r
sor usuna yan it ver mezsek , d ogal ol ar ak ona k ar si ver ecegi mi z m-
cadel e de yet er si z k al ir . Bu yet er si zl i gi bi l memi z ger ek i r . Onun i i n
ver d i gi mi z cevap l ar n e k adar d ogr ud ur ? Dogr un un ne k ad ar ini
anl at iyor ? Mesel a f el sef i ol ar ak bak il diginda, bi r n esn eni n bi r ok
boyut t an gr n s var dir . Bi r i si k en di cephesi nden , di ger i de bi r
bask a cepheden gr d gn an l at ir . Her i k i si n i n d e anl at t igi yan l is
miuir ? Hayir , k endi cephesi nd en gr dk l er i di r . Sadece k en di cep-
hesi n den gr d k l er i n i an l at t ik l ar i i i n de ek si k t i r . O n esn e zer i n e
bt nl k l bi l gi y i , o gr n en t m cephel er i ni n ve onu var ed en asil
nedenl er i n or t aya k on ul masiyl a bi r l i k t e anl ar iz. zel savas ol gusu
da byl ed i r . Her k es bi r yn y l e t an imd a bul un ur . Her k es an l ad igi
k ad ar iyl a an l at ir ama o sadece zel savasin bi r ynn or t aya k o-
yar . Oysa zel sav as zer i n e bt nl k l bi l gi y e ul asmak ve or adak i
t m anl at iml ar in h epsi nden sonu ik ar t mak ve eger var sa ek si k
k al an yan l ar on l ar i t amaml amak l a mmk n dr .
zel savas k el i me anl ami nedi r ? Savasin zel l est i r i l mesi nasil
sagl aniyor ? Sav asa neden ol an, sav asin yr t l mesi n i n asil ger ek -
esi n i y ani amacini or t aya k oy an n e i se; o nok t adan har ek et l e t m
i mk n l ar i sef er ber edi p o k on u zer i n e yogunl asan v e hedef i yok
et mek i i n ne yapil masi ger eki yor sa onl ar in yapil masini k osul suz
k abul eder ek yr t l en bi r sav astir . Kur al sizd ir , her seyi yl e onun
zer i n de yogunl asmayi i f ade eder . Mut l ak a sonu al m ayi i f ade
eder . Tm i mk n ve ol anak l ar ini hedef e ul asmak i i n sef er ber ed i p
k ul l anir . Kel i me k ar siligini bi r ebi r an l aml and ir d igimiz zaman by-
l esi bi r t animl amayl a k ar si k ar siya gel i yor uz. Ama bu da bi zi m bu-
r ad a el e al acagimiz zel savasi her y nyl e or t ay a k oymaz. Savas-
l ar in gel i si mi n i i ncel edi gi mi z zaman ya d a zel l est i r i l en ve k ur al l a-
ii k endi si t ar af indan bel i r l enen savasl ar i el e al digimizda k ar simiza
17
f ar k l i ol gul ar ikiyor . Bun l ar d an bi r i si st r at ej i k ol ar ak r ej i mi n, zel
sav as t emel i nde k en di ni yap il andir masi ol ar ak el e al inmasiuir . Bu
yn l er i yl e zel sav as, esi t l i t opl umsal i l i sk i l er d e, sav asl ar d a, si ya-
sal ol usuml ar d a, ask er i har ek t l ar d a k en di n i gst er mek t edi r . Bun a
gr e ol usan r ej i me de zel savas r ej i mi deni l ebi l i r . Bununl a bi r l i k t e
gel i st i r i l en bi r ask er i har ek t a da, zel savas har ek t i deni l ebi l i r .
Bt nl k l ol ar ak zel sav asin k ar ak t er i ne uygun gel i st i r i l en bi r
sav as var sa ve bu bi r st r at ej i k ap saminda uygul an iyor sa bun a da
zel savas deni l ebi l i r . O nedenl e zel savas ol gusunu sadece bi r
nok t ada k i l i t l eyer ek aik l am amal iyiz. Ayr ica savas i er i si nde sav a-
sin k ader i zer i nd e et k i de bul un an ve zel ol ar ak i f adel endi r i l en
t ak t i k ve bi r l i k l er i n ol usumuna da t anik ol unmust ur . zel t ak t i k l er i
gel i st i r mek ve uygul amak l a sor uml u k ilinan bu zel bi r l i k l er , k l a-
si k savasi yr t en gl er l e hem y an yan a hem d e f ar k l i pozi sy on-
l ar d a dur ar ak savas i i n de f ar k l i yn t eml er l e amaca uygun bi r i s-
l evsel l i k i i nde yer al misl ar dir .
Mesel a hemen her k ese bi l i n i r ve t ar t ismal ar d a di l e get i r i l i r .
Per sl er de, l mszl er Or dusu d i y e bi r or d u var d ir . Bun l ar or d u
i i nde ve i k t i dar zer i nde ayr ical ik l i bi r k onuma sahi pl er . Gi yi m ve
k usaml ar i, sav ast a y er al isl ar i, k omut a dzey l er i f ar k l iuir . Ona gr e
sav ast a bun l ar a bi i l en r ol l er d e f ar k l iuir . Yz bi nl er ce k i si d en ol u-
san or du i i nde, sinir l i sayida sek i n k i si den bi r l mszl er or dusu
ol usuyor . Bununl a ber aber Hasan Sabah in Hashasi l er i de byl e
bi r zel l i k t asimak t adir . Hashasi l er e k ar si Mel i k Sah d nemi nde
Ni zam-l Ml k n ol ust ur d ugu Cav l ak i yel er d e byl esi bi r zel l i ge
sahi pt i r . Tar i hi n esi t l i dneml er i nde bu t r ol usuml ar var dir .
Bun l ar zel har ek t l ar gel i st i r er ek , zel r gt l enmel er i er i si nde
yer al iyor l ar . Buna gr e or du i er i si nde de k on uml anmis ol uyor l ar .
Bu an l amda zel sav asi, zel har ek t boyut uy l a el e al d igimizd a
sad ece gnmzl e i l i nt i l en di r mek , aik l amak dogr u d egi l d i r . n -
k k k l er i o zamana k ad ar d ayan iyor . Dah a son r ak i sr el er de de
ben zer seyl er var d ir . Osmanl i Imp ar at or l ugun da, Ak inci Bi r l i k l er i
var d ir . Osmanl il ar in yz bi nl er ce k i si d en ol usan byk or d ul ar i
var d ir . Savasl ar d a o or d ul ar i k ul l an ir . Ama bu savas i er i si nde k ul -
l andigi ok zel bi r or dusu var d ir . Bunl ar d a Ak incil ar d ir . Ak inci
bi r l i k l er i n i n r gt l enmesi , savast a mevzi l en mel er i , sav ast a devr e-
ye gi r i s ani, kul l and ik l ar i t ak t i k l er , bunl ar in egi t i ml er i ve gi yi m
k usaml ar i bi r bt n ol ar ak di ger l er i n den f ar k l iuir . Bunl ar genel
18
yr yen bi r sav as i er i si nde k ad er i n t ayi n edi l mesi nde zel r ol l e
donat il mis ve hazir l an mis gl er d i r . Bun l ar a da zel gl er ya da
zel t ak t i k uygul ay an gl er d eni l i r k en, onl ar a gr e sav as i er i si n-
de k ad er bel i r l eyi ci gl er an l aminda bi r yak l asim gst er i l mi st i r .
Hemen bt n t ar i h boy unca, sav asl ar in sr d r l m esi -k azan il masi
i i n et k i l i ol abi l ecek zel gl er ol ust ur ul m ust ur . Bu gl er zel
har ek t l ar gel i st i r mek i i n zel egi t i ml er al misl ar d ir . Yan i gel enek -
sel or dunun ve savasin d isinda k onuml and iiil mis gl er di r . Bunl a-
iin d a zel ol ar ak el e al inmasi sz k on usudur . nk bun l ar in zel -
l i gi d i r ek t i k t i dar l a-egemen l i k l e ve d ogal ol ar ak d a sav asl a i l gi l i
ol mal iuir . Onun i i n savast a oyn ayacak l ar i r ol l er i k ad er bel i r l eyi ci
gi bi di r . Mut l ak a k en di l er i n e ver i l en gr evl er i y er i ne get i r meye
k i l i t l enmi sl er di r .
Bu an l ayis t emel i nde gi d er ek gel i sen zel har ek t l ar var d ir . Me-
sel a gnmzde zel ask er i har ek t l ar var d ir . zel ask er i har ek t
deni l i nce ne anl asiliyor ? Var ol an gel enek sel sav asin d isindak i as-
k er i ey l eml i k l er i n yr t l mesi , sr d r l mesi an l asiliyor . Bunl ar
sui k ast , sabot aj , ad am k air ma, nok t a bask ini gi bi zel har ek t
k ap saminda el e al inan ey l eml er , har ek t l ar ol uy or . Tabi sav as
i i n de de yer l er i v ar d ir . Bunl ar da r ak i be k ar si gel i st i r i l en , i r ade
kir ma, si n di r me ve yok et me har ek at i ol ar ak gel i si y or l ar . Sav as
i i n de bun l ar in yer i ni n ol masina r agmen bun l ar o gel enek sel sav a-
sin k ur al l ar i disinda zel bi r har ek t ol ar ak el e al inmak t adir . Onun
i i n t ar i ht en gnmze k ad ar bt n sav asl ar i i nde zel h ar ek t l ar
ve bu zel har ek t l ar i ger ek l est i r ecek zel gl er v ar ol agel mi st i r .
r negi n , Tr uv a Sav asin da k ul l an il an Tr uv a At i, bu k on uda t ar i hi
bi r n eme sahi pt i r . Bu uygul ama t ar i he, k al eyi i t en f et het me
sek l i nde bi r zel sav as t r ol ar ak gemi st i r . Bi r zel sav as dendi
mi anl asil masi ger ek en nok t al ar d an bi r t anesi bud ur . Yan l is miuir ?
Hayir ; d ogr ud ur ama ek si k bi r d ogr ud ur . Bugnk k u l l and igimiz
anl amda zel sav asi anl at maya y et mez.
Ik i nci bi r n ok t a ol ar ak d a zel sav as ol gusu el e al indigi zaman
bun un bi r st r at ej i ol ar ak ; ask er l i k v e sav as st r at ej i si ol ar ak deger -
l endi r i l mesi di r . Bunun anl ami nedi r ? Savasin i i nde ol mak l a bi r l i k -
t e, savas i i nde sinir l iligi i f ad e eden zel boyut unu asmasiuir . zel
har ek t boyut unu astigi zaman , sav as ar t ik zel l est i r i l er ek , zel
yn t eml er k ul l an il ar ak sr d r l yor demek t i r . Bu d a zel savasin
k k bi r gur up ol ar ak r gt l end i r me boyut unu asmasi anl amina
19
gel i r . Yan i zel sav as, genel bi r sav asi sr d r me d zey i n de el e al i-
niyor demek t i r . Kar adan, havad an, deni zden sr dr l en sav as da
pi y adel er i n yr t t g savas da ar t ik bu st r at ej i ye gr e bel i r l eni y or
demekt i r . Bu st r at ej i ni n kendi si k ur al sizl igi, sonuca ul asmak i i n
her yol ve yn t emi k ul l anar ak t m i mk n l ar i sef er ber et meyi
i er mek t edi r . Bu savas t r n n gel i st i r i l mesi d aha ok Ik i nci Dn-
ya Savasin dan son r a or t aya ikiyor . zel sav as, bi r st r at ej i ol ar ak
Ik i nci Dnya Savasin dan sonr a el e al iniyor . Byl ece gel i sen bu
st r at ej i uygul ama saf h asi ol ar ak sal t d is gl er e k ar si yr t l en bi r
sav as ol mak t an ikiyor . Egemen sinif , egemen g k en di ni t ek i r a-
de hal i ne get i r i p i er i d ek i ve d isar idak i k ar sit ol ar ak gr d g g-
l er i dsman ol ar ak i l an edi y or ve bunl ar a k ar si yr t t g savasi
zel savas ol ar ak el e al iyor . Bu an l amda zel sav as, sal t d is gl er e
k ar si ya d a smr geci l i k si yaset i ni uygul ayar ak smr gel er i el de
t ut mak i i n yr t l en bi r savas ol mak t an ikiyor . Ier i de, l k e
i i n de de bi r i savas bi i mi ol ar ak da k en di n i sek i l l endi r i y or . Kap-
sami geni sl eyer ek sad ece d isa degi l i e k ar si bi r savas hal i ne gel i -
yor . Disa k ar si k i mi dsman i l an et mi sse v e i e k ar si da k i ml er i
dsman i l an et t i yse ona k ar si sr dr l ebi l en bi r savas hal i ne gel i -
yor . Bu yl e bi r savas k i , k ur al l ar i k en di n e gr e bel i r l i y or . Hangi
yn t em ve yol u i zl emel er i ger ek i y or sa onl ar i k en di l er i i i n geer l i
yol ol ar ak k ab ul edi y or . Byl ece k endi y asal l ik l ar ini k en di l er i i l an
edi y or l ar . Ken di yasal l igi t ek ve dogr u y asal l ik t ir , k endi ik ar l ar ina
uymayan i se yasal degi l di r . Onun yasal l igi her ynyl e k ur al sizl igi
anl at iyor .
zel Savas St r at ej i l er i
Bi zi m bur ada agir l ik l i ol ar ak el e al acagimiz husus, zel sav as
st r at ej i si di r . Bu genel baslik al t inda bel l i basli k isiml ar var dir . Bu
zel savas st r at ej i l er i ni y a da zel savasi an a baslik al t inda el e
al abi l i r i z.
Bi r : Gayr i ni zami har p
ki : Ist i k r ar har ek t i
: Psi k ol oj i k savas.
zel sav as st r at ej i si bu ayak zer i n e k ur ul must ur . Bu ayak
k ur ul ur k en, her ayak i i n bi r mi syon bi i l mi st i r . r negi n , Gayr i
ni zami har p dendi gi nd e, anl at il an k ont r ger i l l a har ek et i d i r . Ve
k on t r ger i l l a har ek et i d e zel har p sek l i nde el e al inip yer al t i ve
20
yer st unsur l ar iyl a bi r l i k t e yr t l r . Yani y er al t i ve yer st
unsur l ar indan ol usur . Ist i k r ar har ek t i d endi gi nde, an l at il an as-
k er i d ar bel er di r . Bun l ar d est abi l i ze ve st abi l i ze d i ye adl and iiil an
bl m l er d en meyd ana gel i r . Psi k ol oj i k savas i se t opl umun bi l i n -
ci ni ar p it mayi, bi l i n ci zer i n de t esi r d e bul un ar ak onu yn l endi r -
meyi , bu anl amda i r adeyi t esl i m al ip, k ir may i hedef l er . Bu da degi -
si k pr opaganda bi i ml er i zer i nd e gel i st i r i l i r . Bunl ar d a beyaz
pr op aganda, si yah p r op aganda, gr i pr op aganda d i y e adl and iiilir l ar .
Bunl ar nasil somut l asiyor , nasil ger ek l esi yor , nasil bi i m k azani-
yor ?
zel sav asin i l k bast a yapt igimiz t anima gr e n c yor umu
i se r ej i ml er i n zel savasa gr e sek i l l enmesi d i r . Asl inda bu Tr k i ye
ger egi n i gnmzde anl amak aisindan d a di k k at edi l mesi ve
son u ik ar t il masi ger ek en bi r bl md r . Bunu su sek i l de de ad-
l andir abi l i r i z. Rej i ml er i n, si st eml er i n zel sav asa gr e sek i l l enme-
si ni su seki l de i f adel endi r ebi l i r i z. Cel l din sahi pl er i ne dnmesi ya
da sahi p l er i n el l er i ndek i k on t r ol mek ani zmasini el e gei r mesi ol a-
r ak da deger l en di r ebi l i r . Il k asamada bi r st r at ej i t ar af indan gel i st i -
r i l en zel savasin pol i t i k aya d nser ek r ej i mi n k en di si hal i n e gel -
mesi d i r . Mesel a gnmzde Tr k zel sav as r ej i mi d eni l i yor . Re-
j i ml er i n zel sav asa gr e sek i l l enmesi v e bu boy ut a dnsmesi
asl inda zel savasin al mis ol dugu en k or k un bi i md i r . n k k ul -
l anil an ar a, ar a ol mak t an ik mis ve ama hal i n e gel mi st i r . Ve o
ama hal i n e gel di k t en son r a d a, her seyi k endi hi zmet i ne k ul l an ir .
Ek on omi yi , k l t r , si yaset i k endi hi zmet i n de k ul l an ir ve o yr t -
t g zel savas, onun asil var l ik ger ek esi hal i n e gel i r . zel sav asin
bel k i de en t ehl i k el i si v e k al ici et k i bir ak ani da bud ur . Dn yan in
degisi k yer l er i n de bun un k al ici i k t i d ar l ar a dnsmesi v e dnya
hal k l ar inin basina bel a ol masi ger egi d e yasanmistir .
zel sav as ger egi n i el e al ir k en bu n ok t a zer i nd e dur acagiz.
Bu n ok t al ar zer i n de dur ur k en de bazen , bu nok t al ar i bi r l i k t e el e
al acagiz. nk zel har ek t l a, st r at ej i ol ar ak zel sav asin uygu-
l anmasi gi der ek bunun si st eme, r ej i me dnsmesi k i mi zaman bu
nok t al ar in i i e gemesi n e ve t ek l esmesi n e neden ol mak t ad ir . Bu
nedenl e bi r l i k t e el e al acagiz, ama y er yer d aha i yi anl asil masi ai-
sindan ayr istiiip somut l astir ar ak d eger l en di r ecegi z. Bun un en
somut uygul amasini Kr di st an ve Tr k i ye ger egi n de di l e get i r e-
cegi z. Tr k i y ed e zel sav as nedi r , Kr di st and a zel savas nedi r ve
21
nasil uygul aniyor ? Bununl a bi r l i k t e k i si l i gi mi zde yasanan zel sa-
vasi o sek i l de mahk m eder ek , hem k i si l i gi mi zdek i zaaf l ar i asaca-
giz hem de TCn i n zel sav as r ej i mi ne k ar si yr t t gmz m cade-
l eyi zaf er e t asiyacagiz.
zel Har ekt
zel savas deni l d i gi nd e, ncel i k l i ol ar ak zel har ek t anl asilir .
Top l uma bu sek i l de yn ver i l mek i st eni r . zel savas deni l di gi nd e
zel egi t i l mi s k oman dol ar in ya d a r ambo t i p l i i nsanl ar in eyl em l er i
anl asilir . Top l um b u sek i l de yn l endi r i l i r . O t r t i pl er i n ya d a o t r
egi t i l mi s gl er i n bi r yer dek i esi r Amer i k al i ask er l er i k ur t ar maya
yn el i k har ek at indan bahseder hal e get i r i l i r . Bu bi r mani p l as-
yon dur . Bu sek i l de zel savas, t opl uma b u bi i mi yl e k abul et t i r i l -
mek i st eni r . Ama bu sek i l de k abul et t i r men i n ynt eml er i ve ar al a-
ii ok f azl ad ir . Bugn bi l gi sayar l ar da sav as oyun l ar i var d ir . Bu
savas oyunl ar i bi l gi sayar l ar in si st eml er i ne bi l e yk l enmi st i r . Yi ne
k k ocuk l ar in el i n e at ar i oyun l ar i ver i l i r . Bunl ar l a yap il an ne-
di r ? Daha ocuk yasl ar d ayk en t opl umun by k bi r k esi mi n i ol u s-
t ur an genl er i n, sav asa gr e egi t i l er ek hazir l an masiuir . Bu yol l a
savas, gnl k yasamin sir adan bi r par asi hal i ne get i r i l mek t edi r .
Bi l gi sayar d ak i , at ar i l er d ek i sav as oyun l ar indak i , l dr mel er , bas-
kinl ar el i si l ah t ut acak h al e gel en ya d a i l k f ir sat t a o si l ahi el e gei -
r ecek i mk nl ar a sahi p ol acak i nsanda ne t r et k i l er bir ak ir ? Tabi k i
bun l ar i uygul amaya b asl ar . Bun un i mk nl ar i da ol duk a f azl ad ir .
Top l um i i nde si dd et egi l i ml er i ni n o k ad ar yay gin ol masinin ne-
denl er i nden bi r i de bud ur . Top l um i i nde hosgr szl gn, sor un-
l ar a i nsani bakis disinda si ddet i ve i nsani yok et meyi amal ayan
yak l asiml ar in t emel nedenl er i nden bi r i si de bud ur . O nedenl e dn-
yanin bi r ok yer i nde at esl i si l ahl ar in k ul l animina sinir get i r i l i r k en;
oyun cak si l ahl ar in, ocuk l ar a v er i l mesi y asak l an mistir .
Yi ne bun unl a ber aber p i y asay a sr l en zel sav as f i l ml er i , t op-
l umu sav asa t esvi k ed i ci r ol oyn ayan bi r ar a ol ar ak k ul l an il mak -
t adir . Bu f i l ml er de di k k at edi l i r se i sl enen t ema hep ayn iuir . Savas
hangi si y asal n edenl er l e or t aya ik mis ve k i mi n ik ar inadir ? Bun-
l ar i or t aya k oyacagina, bi r ask er i k ur may t opl an ip k ar ar ver i r . He-
def ; k al eyi dsr mek t i r , i n san l ar i l dr mek t i r , bask in yap mak t ir
ve bun l ar a uygun sek i l de, k i si l er i n egi t i mi ni n ver i l er ek har ek et e
gei r i l mesi d i r . Byl ece ask er i har ek t in zel el emanl ar t ar af indan
22
ger ek l est i r i l mesi anl aminda sinir l i bi r anl at imi var dir . Topl uma
ve gel i sen nesl e bu empoze edi l i r . Bunun son ucun da ar t ik o bi l i n ci
al an, on a gr e k endi n i sek i l l endi r en k i si ni n de bi r savas mak i n esi
hal i n e gel mesi k ainil mazd ir . Tr k i ye gi bi bi r ok l k ed e, zel sav as
st r at ej i st l er i ve k ur mayl ar i bun u son der ece bi l i nl i ol ar ak gel i s-
t i r mi sl er di r . Gel i st i r i l en bu pol i t i k al ar l a yr t l en zel savasin
k ad r o ve el eman sor unu zl mey e al isil mistir . Bugn Kr di s-
t and a, zel har ek t gl er i nde k ul l an il an bi r ok i n san , bu sek i l de
suur suzl astiiil ar ak i st eni l en bi i mde k ul l anil maya hazir k esi ml er -
den devsi r i l mekt edi r .
Bu dur um, zel sav asin ger ek l esmesi n i n sad ece bi r yn n or -
t aya k oyar , am a zel savasin k en di si degi l d i r . Bi r sapmayi ve sap-
tir may i anl at ir . Ki mi zaman bi zde de savasin pol i t i k ayl a, t opl um
yasamiyl a, t opl umun gel ecegi y l e, ek on omi y l e i l i nt i si ni k ur amay an,
mesr u savunma savasini ni ye gndemi mi ze al digimizin bi l i nci nde
ol may an k i mi ar k adasl ar imizd a da byl esi bi r yak l asim et k i l i ol abi -
l i y or . Savasi bi r macer a ol ar ak el e al an, v ur up -k ir may l a v e dk -
mek l e sinir l i t ut an yak l asiml ar d a or t aya ikiyor . Bu yak l asiml ar
sav ast a asiiilik l ar a neden ol uyor . Sav asin amat an k op uk ol masi,
asiiilik l ar a neden ol ur . Sav as i er i si nde asiiilik l ar in or t aya ik ma-
sinin nedeni budur .
zel savas, zel har ek t ol ar ak el e al indiginda, basvur ul an yn -
t eml er i n de bun a gr e gel i st i r i l mesi ve k u l l an il masi k ainil maz
hal e gel i r . Bu er eved e de k ul l an il acak her t r l yol ve yn t em,
zel savas i er i si nde mubah gr l r . r negi n , sav ast a t ut sak l ar in
hak l ar i var d ir , ama or ada t ut sak l ar in hak l ar i yok t ur . Hedef e bi r
nok t adan mi ul asiliyor , o nok t ada sav ast an muaf t ut ul masi ger ek en
k esi ml er i n var l igi bi l e neml i degi l di r . yl esi k esi ml er de savasin
hedef i di r ar t ik . Mesel a, u l usl ar ar asi al anda savast a muaf t ut ul anl ar
var d ir . Bunl ar si v i l l er , gazet eci l er , saglik il ar d ir , i nsan hak l ar iyl a
i l gi l i k ur ul usl ar d a al isanl ar , di n adaml ar iuir . Bunl ar hep sav ast an
muaf t ut ul an k esi ml er d i r . Ama zel sav as, zel har ek t der ek esi n-
de el e al inip uygul amay a k on ul dugu zaman, yn el i n en ve hed ef l e-
nen yer d e savast an muaf t ut ul an k i si l er i n var l igi ya d a yok l ugu
neml i degi l d i r . Hepsi ok r ahat bi r sek i l de i mha ed i l ebi l i r , y i n e el e
gei r i l en i n san l ar in k af asi k esi l ebi l i r , ceset l er i yl e oy nanabi l i r ve bu
vahset bi r ni san ve vn payesi hal i ne get i r i l ebi l i r .
23
zel savasin, zel har ek t ol ar ak el e al inip, t opl um yasamiyl a v e
gel ecegi y l e i l gi l i ol an boy ut unun hesapl anamad igi k osul l ar d a bun -
l ar sr ek l i or t ay a ik an dur uml ar d ir . Bu, dnyan in her t ar af inda
yasanmistir -y asanmak t adir d a. Amer i k an in, Vi et namd ak i zel
har ek t bi r l i k l er i bunl ar i y aygin ol ar ak uygul amistir . Tr k devl et i ,
Kr di st and a bun u uygul amistir -uy gul amak t ad ir . yl e k i bu t r
sav asl ar i y r t enl er , sav as i i n de gi d er ek et el esmi sl er ve daha
son r ak i sr el er de de ne y apmisl ar sa, y apt ik l ar inin da k ar siligini
devl et t en gr mek i st emi sl er d i r . Sav asin bi t t i gi k osul l ar d a y a da
sav asin d isinda k al indigi zaman l ar d a bi l e yl esi k i si ya da ev r el er ,
zel savasci k i ml i gi n e uygun davr an mis ve yasamisl ar d ir . Bunun
son ucun da t opl umun basina bel a ol m usl ar d ir . Bunl ar in bi r k esi mi ,
psi k ol oj i k sor un l ar yasayar ak t edavi gr mey e i ht i y a duyar hal e
gel mi sl er d i r ya d a onl ar i zel sav ast a k ul l anan k i si l er -gl er t ar a-
findan t ek t ek i mha edi l mi sl er di r .
zel har ek t in, zel uygul ama boyut uyl a el e al inip, onun ama-
t an uzak t ut ul masi, bu t r sonul ar i da yar at iyor . O n edenl e zel
har ek t in, zel egi t i ml er i i er d i gi ger egi ni bi r k en ar a i t meyecegi z.
zel ey l eml er i er i y or n k zel sav astir . Hedef i n zel l est i r i l me-
si di r . zel l est i r i l en hedef i n, i mha amal i ol ar ak zer i ne gi di l mesi -
di r . Imha et mek i i n her yol un, yn t emi n k ul l an il masi ve bu dog-
r ul t uda t m i mk n l ar in sef er ber edi l mesi di r . zel har ek t , zel bi r
eyl em l e gndeme gel i y or . Ama bu zel ey l em geni sl edi k e, geni s-
l edi gi al ani, bt nden yal itiyor . Bt nden yal itil diginda da t ek ey-
l em zgl nde uygul anan k ur al sizl ik gi d er ek by y or . Bu bi r st r a-
t ej i hal i n e gel di gi n de de genel ol ar ak k ur al siz, yogunl astiiil mis bi r
sav as hal i n i al iyor . O aidan zel savasin, zel har ek t l a bi r l i k t e el e
al inmasi gi der ek on u st r at ej i k bi r ol gu hal i n e get i r i y or . By l e b-
t nl k l bi r r ol i f ade edi y or . Yani zel sav as, zel har ek t i i n de
uygul anan bi r yn t em ol ar ak el e al iniyor . Bu ned enl e bi z, zel sa-
vasi sad ece zel har ek t l a sinir l an dir an bi r yak l asiml a el e al miyo-
r uz. Fak at ondan da ayr i ve bagimsiz ol ar ak d eger l endi r mi yor uz.
Kisacasi zel sav as dendi gi nd e bun u zel har ek t ol ar ak el e al an
sinir l i bi r yak l asiml a deger l en di r emi yor uz. zel h ar ek t , her y-
nyl e zel sav asi anl at miyor . Sadece zel sav as i er i si nde ger ek -
l est i r i l en eyl em l er i n bi r k ismini anl at iyor . Egemen l er i n zel savasi,
zel h ar ek t l a sinir l an dir an , onun zel amacini gi zl eyen ve t opl u-
mu d a bu sek i l de yn l endi r er ek asl inda zel savasi t opl uma ek i ci
24
kil maya al isan yakl asiml ar inin zel savas ger egi ni n sapt iiil masi
ol dugunu bur ada gr m ek ger ek i y or . zel sav as esi t t i r ak si y on f i l m-
l er i ne k on u ol an eyl eml er d egi l d i r . zel sav as i i n de o t r eyl eml er
ol abi l i r , ama bu zel savasin k endi si degi l di r . zel savas k ur al siz,
yogunl astiiil mis ve l sz bi r sav as ol ar ak egemenl er t ar af indan
gel i st i r i l en bi r st r at ej i di r . Tr k i ye-Kr di st an somut unda yasanan
da bud ur .
Bur ada ayr ica bi r n ok t a zer i n de dur mak t a yar ar var d ir . O d a
bi zdek i zel kuvvet l er ger ek l i gi di r . Bi zi m bi r savas ger egi mi z
var d ir . Gemi st e, t ar i hi n der i nl i k l er i nde yasananl ar i, hak l i sav asl ar
ol ar ak d eger l en di r di k . Gn mzde de bun u mesr u md af aa savas-
l ar i ol ar ak deger l en di r i y or uz. Yr t t gmz mesr u md af aa sav a-
si i i nd e de dogal ol ar ak k endi mi zi , d ogal t opl um ve sosy al i zm
deger l er i n i k or umay a yn el i k nl eml er i mi z ol acak . z savun ma
gl er i ni ol ust ur acagiz. PKKye k ar si zel k i r l i savas yr t l y or sa,
ger i l l a gl er i ni muhaf aza edecegi z. Imha amal i zer i mi ze sal d iii-
l ar gel i y or sa, o sal d iiil ar i ber t ar af edecek t edbi r l er i al acagiz. Bun-
l ar in hepsi mesr u mdaf aan in i er i si n e gi r mek t edi r . Yan i PKK,
sav asi mesr u md af aa t emel i n de gel i st i r i y or . 2000`l er d en son r ak i
sr et e har ek et ol ar ak zel Kuvv et l er r gt l enmesi i er i si ne gi -
r i l mi st i r . Bi zd e i er i si n e gi r i l en bu r gt l enme i l e y uk ar ida bahset -
t i gi mi z zel savas gl er i hi bi r seki l de bi r bi r i ne k ar istiiil mamal i-
uir . Zaman zaman i si m ben zer l i k l er i nedeni y l e k ar istir mal ar ol abi -
l i y or . Bi zdek i zel k uvv et l er t amamiyl a mesr u sav unma t eml i nde
ol usmust ur . Kul l anil an t ak t i k l er i se t amam en k en di ni k or umaya
yn el i k ol ar ak gel i st i r i l mek t edi r . O n edenl e k esi n l i k l e bi r ben zer l i k
sz k on usu degi l d i r . Bi r bask a yn yl e d e bi zd e zel k uvv et l er ,
ger i l l anin k en di ni gzden gei r er ek yen i l emesi ve eger var sa asin-
mal ar d an k en di n i k ur t ar masi anl amina da gel mek t edi r . Bu f ar k
gr l er ek bi zd e gel i st i r i l en zel k uv vet l er ger egi n e anl am v er i l e-
bi l mel i di r .
zel Savastn St r atej i Ol ar ak Gel i st i r i lmesi
ve Uygul andtgt l kel er de Yar at ttgt Sonul ar
zel sav as t animini yap ar k en, onu savas ol gusundan ayr i ds-
nemeyecegi mi ze ama genel anl amd a yap il an sav as t animindan da
f ar k l i ol duguna di k k at ek mi st i k . Bu t anim n eml i di r . nk dz
bi r yakl asim var . Her hangi bi r k onu anl at il diginda, t ar t isil diginda
25
ya d a deger l en di r i l d i gi nd e basl angi asamasi k esk i n hat l ar l a or t a-
ya k on ul uyor . San k i ncesi sr el er d e onu agiistir an , onun k ay-
nagini al digi hi bi r sey yok mus gi bi bi r yak l asimda bul unul uyor .
yl e d egi l d i r . Bi r seyi n bi r basl angici ol abi l i r . Ama o basl angi de-
nen ol gu k en di si nd en nce var ol an in i i n de mayal an ir . Or ad a se-
k i l l enmey e basl ar v e gi der ek an a hat l ar iyl a, zel l i k l er i yl e k endi n i
bel i r gi n l est i r di gi nd e yeni bi r ol gu ol ar ak or t aya ik ar . zel sav as
da byl ed i r . zel savas, ' Ik i nci Dnya Savasin da ABD t ar af indan
gel i st i r i l en bi r st r at ej i di r ' deni l i yor . Bel i r l eme aisindan yanl is
degi l d i r . Ama zel savasa k ay nak l ik ed en, on un esi n l endi gi sav as
t ak t i k l er i ve savas yn t eml er i ncek i d neml er d e de var d ir . Daha
nce r n ek l er i ni v er d i k .
Ek si k ya d a f azl a ol sun ' Savas, pol i t i k an in si dd et ar al ar iy l a de-
vam et t i r i l mesi di r .' , sek l i nde bi r deger l en di r me var d ir . zel savas
da bi r p ol i t i k an in son ucu gel i si y or . Savas i i nde bu d ur um bazi
yn l er i yl e geer l i di r . zel sav asi baslik al t inda t opl amistik : Gay-
ii Ni zami Har p , Ist i k r ar Har ek t i ve Psi k ol oj i k Savas. Mesel a p si k o-
l oj i k sav as ya da sav ast a i d eol oj i ni n r ol n cek i dneml er d e de
var . Hangi savas ol ur sa ol sun, savasa g sef er ber edi l i nce, mut l a-
k a bi r i deol oj i ye v e dsncey e bagli bi r sek i l de hazir l an ir . Har ek e-
t e gei l ecegi zaman , g p si k ol oj i k an l amda da bun a hazir hal e
get i r i l i r . Yan i savasa basl amadan nce onun psi k ol oj i k , d snsel
or t aminin hazir l an masi sz k on usudur . Sav ast an nce sav asan
gl er i n, t opl umun sav asa hazir l an masiyl a p si k ol oj i k savas ayn i
degi l di r . Ama bunl ar in bi r bi r l er i yl e i l i sk i ve bagl ant isi sz k onusu-
dur .
zel savasin baslik l ar indan bi r d i ger i Ist i k r ar Har ek t iuir . Yani
ask er i dar bel er di r . Ancak ask er i d ar bel er de Ik i nci Dn ya Sava-
sin dan son r a or t aya ik mamistir . ncesi dn eml er d e de ask er i
dar bel er yasanmistir . Mesel a, Fr an sa da Bon apar t i zmd en bahsedi -
l i r . Bur j uva devl et l er i nde ask er i dar b el er i ni n nnn ail masi
Bon apar t i zm i l e bi r l i k t e basl ar . Benzer i bi r ok r nek var d ir . Bu
r n ek l er i , zel sav as, Ik i nci Dnya Savasi ncesi n de yok t u, ondan
son r a bi r d en or t aya ik t i bi i mi nd e bi r yan il samaya dsmemek
i i n bel i r t i y or uz. Yar ar l an d igi, esi nl endi gi v e day and igi nok t al ar
var . Ama bun un bi r st r at ej i ol ar ak el e al inmasi, gel i st i r i l mesi f ar k l i
bi r seydi r . Bu da Ik i nci Dnya Savasi ndan sonr a gel i st i r i l i yor . Bu-
nun gel i si mi n e ncl k ed en ABDd i r . ABDn i n r ol n bur ad a
26
neml i bi r bi i md e or t aya k oy mak ger ek i r . Neden byl e ol must ur ?
Bu sor uya yan it ver i l di gi nd e, ABDn i n bur ada r ol k en di l i gi nd en
or t aya ik ar .
ABD k it a ol ar ak Avr upad an ve d i ger k it al ar d an uzak bi r k o-
numd adir . Bi r i nci ve Ik i nci Dnya Savasindan ci ddi ol ar ak et k i -
l enmi s bi r g d egi l di r . ABD, i k i sav ast a da g ol ar ak v ar l igini
k or umus ve gel i st i r mi st i r . Ayni zaman da smr gel er savasina,
Bat in in emp er yal i st devl et l er i nden daha sonr a k at il mistir . Yan i
t aze bi r g k onumun dad ir . Bunun t aze bi r g ol m asi on u, o gn-
k k osul l ar d a emp er yal i st devl et l er i er i si nde gel ecek t e en gel i s-
k i n bi r g ol ma k onumun a get i r mi st i r . Ik i nci Dnya Savasin dan
son r a ABD smr geci l i k mi r asini devr al iyor . Kap i t al i zmi n j an dar -
masi dur umuna gel meye basliyor . Byl esi bi r k on uma gel en bi r g
dogal ol ar ak smr ad ina, egemen l i k ad ina gel i st i r i l ecek ol an
pol i t i k al ar in uygul anmasinin da nc gc d ur um una gel i r . Kap i t a-
l i zmi n j an dar masi dur umuna gel en ABD emp er yal i zmi , ar t ik d nya
pol i t i k asina k ap i t al i zm er evesi n de yn ver m ede nc gt r .
Byl esi bi r nc g k on umun a gel en bi r d evl et i n , smr gel er mi -
r asini devr al ar ak k api t al i zmi daha f azl a ayak t a t ut mak i i n yen i
ar ayisl ar , yn t eml er i er i si ne gi r mesi de k ainil mazd ir .
Byl esi bi r gel i sme zemi ni zer i nde ask er i ve si yasi r gt l en-
mel er i er i si ne gi r i l i yor . r n egi n : ABD n cl gnde Avr upada
Kuzey At l ant i k Sav unma Pak t i ( NATO) , Uzak Dogu' da CEATO, Or -
t adogud a CENTO adl ar i al t inda ask er i pak t l ar ol u st ur ul uy or . Bu
ask er i pak t l ar l a bi r l i k t e I MF, OPEC gi bi ek on omi k r gt l enmel er e
de gi di l i y or . Avr upa l k el er i Ek on omi k Top l ul ugu( AET) sek l i nde
bi r ar aya get i r i l i yor . Bt n bun l ar ABDn i n ncl gnde dnya
k api t al i st si st emi ni ayakt a t ut ma gi r i si ml er i ol uyor . Bunl ar ,
ABDn i n k en di si ne ve k api t al i zme k ar si gel i sen mcad el el er k ar si-
sinda gel i st i r di gi savas t r ol uy or . Bu sav as t r n e, zel savas
deni y or . Bur ad a zel sav as ol gusunu dar al t il mis t ek bi r gce k ar si
ya da ABD siniiinda ol an savas ol ar ak el e al mamak ger ek i r . Sav as
pr at i k l est i r i l di gi nd e, somut l astiiil diginda zel l est i r i l i yor . Ama zel
sav as, bi r st r at ej i ol ar ak el e al indiginda k ap i t al i zm, emp er yal i zm
k ar siti k i m var sa, onu hedef l ey en bi r sav as hal i n i al iyor . Bu sav as
t r , hed ef e k i l i t l endi gi nd e, o hedef i zel l est i r i y or ve d ar al t iyor .
Ama on u st r at ej i k ol ar ak el e al d iginizd a k ap i t al i st moder n i t eni n ve
ABDn i n k ar sisinda ol an t m gl er e k ar si yr t l en bi r savas ol -
27
ma ger egi n i i f ad e et mi s ol uyor . Bur ada k ap i t al i st mod er n i t eni n
k ar siti ol an gl er hangi l er i d i r ? O zamank i k osul l ar d a, r eel sosya-
l i st gl er , k api t al i zmi n ol dugu l k el er d ek i sinif har ek et l er i ve
smr ge l k el er d e gel i sen ul usal -demok r at i k har ek et l er d i r . Yan i
zel sav as, hal k l ar in bagimsizl ik ve zgr l k mcadel el er i ni d s-
man i l an et mi st i r . zel sav as el e al indigi zaman t m bu cephel er d e
k ap i t al i zme k ar si gel i st i r i l en mcad el el er k ar sisinda emp er yal i z-
mi n yr t t g bi r savas ol ar ak deger l en di r memi z ger ek i yor . Hedef
o k ad ar geni s ol duguna gr e, d ogal ol ar ak bu hedef l er e k ar si yr -
t l en zel sav asin bi i m ve k ap sami da degisi y or . r n egi n , r eel
sosyal i st l k el er e kar si gel i st i r i l en zel savas f ar k l iuir . Ul usal kur -
t ul us mcad el el er i ne k ar si gel i st i r i l en zel savas f ar k l iuir . Her l -
k edek i sinif har eket l er i ne k ar si gel i st i r i l en zel savas f ar k l iuir .
Ni t el i k i t i bar i yl e degi l , bi i m ve ger ek l est i r me ynt eml er i aisin-
dan f ar k l iuir . r n egi n, o zamank i k osul l ar d a sosyal i st l k el er k i m-
l er d i ? Dogu bl ogu ol ar ak adl and iiil an l k el er d i . Sovyet l er Bi r l i gi y -
di , Dogu Avr upan in Macar i st an, ek osl ovak y a, Bu l gar i st an, Ar n a-
vut l uk gi bi l k el er i yd i . Bununl a ber aber d nyan in degisi k yer l er i -
ne ser p i st i r i l mi s dur umd a bul un an Kba, Kor e, i n, Vi et n am gi bi
l k el er d i r . Bu l k el er e k ar si gel i st i r i l en zel savas daha ok b ur a-
l ar d a ger ek l esmi s ol an devr i m i k t i dar l ar inin zl mesi n i hedef l e-
yen zel savastir . Bu n asil sr dr l y or ? Bur al ar d a k l asi k anl amda
bur j uval ar i k t i d ar d an al asagi edi l mi sl er di ve or al ar da devr i m i k t i -
dar l ar i ger ek l esmi st i . Dogr u ya da yan l is bu gn ayr i bi r ol ayd ir . O
i k t i dar l ar in nl er i ne k oyd ugu hedef l er i v ar d ir . r et i mi n t opl um-
sal l astiiil masi ve sosyal i zmi n kur ul masi gi bi hedef l er var di. Bu
l k el er e k ar si ABDn i n ve bat inin gel i st i r di gi zel savas, bu l k e-
l er d ek i i k t i dar l ar in ve sosy al i zmi n basar ili ol masini engel l emek t i r .
Bu l k el er d e y eni d en k ap i t al i st i n sanin ger ek l esmesi ni sagl amak -
tir . Bunu nasil ger ek l est i r i y or l ar ? Ik t i d ar d an al asagi edi l mi s k e-
si ml er i gi zl i den gi zl i y e r gt l eyi p bi r g hal i ne get i r er ek yap mak
i st emi sl er d i r . Bun un i i n d e, hal k a yn el i k ol ar ak aik ya d a gi zl i
bi r bi i md e k ap i t al i zmi zen di r i ci p r op agandal ar yap iyor l ar di.
Kap i t al i zmi zend i r i ci pr opagandal ar n el er d i r ? Radyo yay inl ar i,
daha son r ad an gel i sen si n ema vb. yol l ar l a yap il an pr op agandal ar -
uir . ok daha son r a gel i sen t el evi zy on v b. ar al ar l a yap il an p r op a-
gandal ar d a var d ir . Bu pr op agandal ar n eye yn el i k t i r ? O gnk
k osul l ar d a devr i m yap il mis l k el er d e, ek onomi k k al k inma ol mak l a
28
bi r l i k t e, Bat iyl a ayn i dzey de degi l d i r . Bat id a bi l i msel t ek n i k ge-
l i smeye bagli ol ar ak hizl i bi r sek i l de pazar a yn el i k t k et i m nesn e-
l er i ni n r et i l mesi sz k on usudur . Bunl ar da Dogu bl ok l k el er i nde
f azl a gel i sk i n degi l d i r . n k Dogu bl ok l k el er i nde daha ok k ul -
l anim yn agir l ik l i ol an t k et i m nesn el er i r et i l i yor . Yani i k i gn
k ul l anip i sl emez hal e gel en mal l ar in r et i l mesi yer i n e, daha uzun
sr el i k ul l an il abi l ecek i ht i y acin k ar sil anmasini hedef al an mal l ar
r et i l i yor . Bu bel k i k aba ol uyor , gze hos gr n myor ve sanat sal
yn f azl a ne ik ar il mis ol muyor . Ama Bat in in r et t i k l er i ne gr e
daha dayan ik l i ol uy or . Bununl a ber ab er y asami r ahat l astiiici, zevk
yn n ne ik ar t an nesn el er d e Dogu bl ok l k el er i nde f azl a r e-
t i l mi y or . Mesel a: col a, t i sr t , k ot p ant ol on vs. f azl a r et i l mi y or .
Bun un k ar sisinda daha d ayan ik l i, hal k in t emel i ht i yal ar ini k ar si-
l amay a yn el i k r et i ml er ger ek l est i r i l i yor . Bun u man t ik en veya
sosy al devl et ya d a sosyal boyut i t i bar i yl e d eger l en di r di gi mi z
zaman ' Dogu bl ogunda ger ek l esen r et i m bi i mi ni hedef al ar ak o
gnk t opl umun i ht i yal ar ini k ar sil amaya ynel i k t i r ' di yebi l i r i z.
Ama bun l ar i daha ek i ci , daha cazi p hal e get i r i p , t opl umsal yasam-
da daha zen di r i ci k il abi l i r l er . Bu yn l er ek si k t i r . Oysa Ba-
tin ink i nde zendi r i ci yn, k eyi f yn ne ik an ama k ul l anim ve
deger yn de az ol an bi r r et i m ger ek l i gi var . Kapi t al i zmi n y ap-
tigi, Dogu ve sosy al i st l k el er k ar sisinda k endi y apt ik l ar inin, k en di
r et t i k l er i ni n p r op agandasini yap mak v e bun u d aha f azl a ek i ci
hal e get i r mek t i r .
Yi ne bur j uva zgr l k l er i di y e adl and iiil an zgr l k l er v ar . Bi z
bun l ar i el est i r i y or ve bur j uv a zgr l k l er i ol ar ak ad l and ir miyor uz.
Bat i Avr up ad a hal k l ar in yr t t g mcad el e son ucu el d e edi l mi s
hak l ar ol m asina k ar sin, bur j uvazi bunl ar i k en di si ne mal et mi st i r .
r negi n sey ahat zgr l g y a da k endi r et t i gi n i pazar l ama gi bi
zgr l k l er d e var . ok p ar t i l i l i k gi bi ol gul ar d a sz k on usudur .
Ama sosy al i st l k el er d e bun l ar p ek gel i sk i n degi l d i r . Maddi i mk n -
l ar in sinir l i ol dugu, t opl umun ancak k endi yasamini sr dr ebi l di gi
k osul l ar d a ul usl ar ar asi seyahat l er i n ger ek l est i r mesi o k ad ar f azl a
ol maz. Ol sa bi l e ok sinir l i ol ur . Far k l i dsncel er i n par t i ya da
f ar k l i bi i md e r gt l enmesi d e yok t ur . Bun l ar in da pr op agandasi
yap iliyor . Yani k api t al i zm vi t r i nde gze, anl at imd a k ul aga hos ge-
l ebi l ecek sey l er i n pr op agandasini sosyal i st l k el er e k ar si yogun
bi r sek i l de yap iyor . Bu pr op aganda t opl um i i nde bel l i y ny l e
29
et k i de de bul unuyor . r negi n , bugn d e Ir an -Isl am Cumhur i yet i ' ne
k ar si ben zer i seyl er y apiliyor . ABDn i n , Ir an a y nel i k yap mis ol du-
gu t el evi zy on-r ad yo v e i n t er n et yay inl ar i var . Yay inin ogunl ugu
mzi k t i r . O mzi k yayinl ar i ot ant i k ya d a Ir an hal k inin dogal zel -
l i k l er i ni , t opl umsal ger ek l i gi n i y ansit miyor . Di l Far sa ama yap i-
l an mzi k Bat i mzi gi di r . Bu mzi k l er de de mzi gi yapan k i si l er i n
t i p l er i bi r Dogul ud an ok bi r Bat ilid ir . Gi yi m k usaml ar i t amamen
Bat i ek senl i d i r . O mzi k t r Ir an d a ok yogun bi r bi i md e di n l e-
ni y or . Top l um, genl er d aha ok o mzi gi d i nl i yor . O mzi gi di nl e-
yen l er ve i zl ey enl er or ada sad ece r uhen mi k endi l er i n i d i nl en di r -
mi s ol uyor l ar yok sa or ada yen i al isk an l ik l ar ve y eni zel l i k l er mi
el de edi y or l ar ? ABD o t el evi zy on k an al l ar inda, o pr ogr aml ar l a Is-
l am Cu mhur i yet i ni n t opl uma ver meye al istigi yasam zel l i k l er i ni
par al am ayi hedef l i yor . Ir an d a gen l er bel k i sok ak t a ar saf a b-
r n yor ya d a sak al l i dol asiyor v e Isl amd a ne ger ek i y or sa onu
yap iyor , ama ev e k ap and iginda da o t el evi zy onda gr d k l er i n i
yasayan , onu t ak l i t edenl er d ur umuna gel i y or . Bu Ir an d ak i Isl am
Cumhur i y et i i i n en byk t ehl i k edi r . n k t opl umu ve bi r eyi
zyor . ABDn i n yasam t ar zi, yasam zel l i k l er i , i l i sk i t ar zi Ir an a
t asinmis ol uyor . Ir an d a, Isl am devr i mi i i n en byk t ehl i k eyi bu
ol ust ur uyor . n k k l t r el , dsnsel ve y asam al aninda Isl am
devr i mi ne kar si i l an edi l mi s bi r savasi anl at iyor ve ok t ehl i k el i di r .
ABD bunu bugn Ir an a k ar si yap iyor ama gemi s dnemd e bun u
sosyal i st l k el er e k ar si hem de ok y ogun bi r bi i mde yapt i. Bunu
r ad yo, t el evi zy on yay inl ar i, gi zl i d en gi zl i y e l k eye sok t ugu der gi -
l er l e, gazet el er , aj anl ar l a, sosy al i st l k el er i n Avr upad ak i bazi l k e-
l er i n t emsi l ci l er i n i aj an l astir ar ak yapt i. Mesel a, r eel sosyal i st l k e-
l er d e 1990l ar d a at ismal ar basl adiginda, o l k el er d ek i si st eml er
k t gnde gen l er i n SSCB' de en ok el d e et mek i i n sal d ir dik l ar i
seyl er k ol al ar ve t i sr t l er ol d u. Romanyad a da benzer i d ur uml ar
or t aya ik t i. Bi r den t k et i mde pat l ama yasandi ve o gne k ad ar
yasanmamis veya gi zl i d en gi zl i ye t esvi k edi l en Bat ili k ap i t al i st ya-
sam t ar zi bi r den ne ik ar t il ar ak t opl umd a geer l i hal e gel di . Bu
bi r d en mi ol du? Hayir ; ncesi n de hem si st emd en k aynak l i hast al ik -
l ar ve h em d e bu l k el er e k ar si yr t l en zel sav asin bi r sonucu
ol ar ak ger ek l est i r i l d i . Bu anl amd a k ap i t al i zmi n o zaman k ar siti
ol ar ak i l an et t i gi r eel sosyal i st l k el er i i t en i e f et het me m cade-
l esi ol ar ak d a zel sav asi deger l en di r memi z ger ek i y or .
30
Yn t em nedi r ? Pr opagandad ir , gi zl i al ismad ir , k ap i t al i st yasam
t ar zini, kapi t al i st moder ni st i l i ski l er i gel i st i r medi r . En t ehl i k el i
ol an da bud ur . nder l i k , ' Bi r Hal k i Sav unmak ' t a En byk mca-
del e i d eol oj i k al anda, k l t r el al anda yr t l en m cad el edi r . di -
yor . Ideol oj i k al an da ve k l t r el al anda bi r mcadel e basar iy l a
gel i st i r i l i yor sa yogun ve sagl am bi r bi i md e ver i l i y or sa, o basar ili
ol ur . Si d det e d ayal i bi r dev r i m yap ilir , i k t i dar el e gei r i l ebi l i r , am a
i d eol oj i k ve k l t r el al anda t opl um k azan il mazsa, si dd et e dayal i
el e gei r i l en i k t i d ar , d aha sonr a y ikil abi l i r , zl ebi l i r . Sov yet l er
Bi r l i gi nde ve d i ger sosy al i st l k el er de yasanan da bu ol du. Ik t i d ar -
l ar el e gei r i l di , ama sosy al i zm i k t i d ar in el e gei r i l mesi d egi l , d e-
mok r at i k t opl umcul ugun r gt l enmesi ni n nn amak t ir , on un
i i n al ismak t ir . Bu yap il mad igi i i n t opl umcul uk pr oj esi n ce k a-
pi t al i zmi n mezhebi son r a d a k ap i t al i zmi n k en di si ol d u. Bu sonucun
byl e or t aya ik masindak i et k en l er d en bi r i si , gel i st i r i l en zel savas
ger egi di r .
zel savasin hedef l er i nden bi r i si de sinif har ek et l er i di r . Bu sinif
har ek et l er i daha ok emek i l er i n har ek et l er i di r . Bu sinif har ek et l e-
r i ni el e al d igimiz zaman , bur al ar d a gel i sen zel sav asi, r eel sosy a-
l i st l k el er e k ar si ger ek l est i r i l en zel sav asl a ayn i sek i l de el e
al amayiz, nk f ar k l iuir . Bu l k el er d e i k t i d ar bur j uv azi ni n ve
egemen sinifin el i ndedi r . Emek i l er i se b ur j uvazi y e k ar si al t er n at i f
bi r g ol ar ak ona k ar si mcad el e ver en bi r g d ur umundad ir .
Bur adak i zel savasin r ot asi bun a gr e bel i r l en i y or . Bur ad a i k i
esas zer i n de har ek et edi l i yor . Bunl ar : Bi r yan dan k endi bur j uva
i k t i dar l ar ini sagl aml astir mak t ir . On u gl ol ar ak ayak t a t ut mak -
tir . Di ger i i se, ona k ar si al t er nat i f g ol up mcad el e eden gl er i
engel l emek t i r . Sosy al i st l k el er e k ar si, o i k t i d ar l ar i zmeyi hedef -
l eyen v e yer i ne k endi i k t i dar ini ol ust ur may i amal ayan zel sav as,
sinif har eket l er i ni n gel i st i gi yer l er de de k endi i k t i dar l ar ini sagl am-
l astir may i, al t er n at i f ol an emek i l er i n mcad el el er i ni en gel l emeyi
k en di si i i n t ehl i k e ol mak t an ik ar mayi hed ef l i yor .
Egemenl i Si st eml er i n Sr dr l mesi nde zel Savastn Rol
Gen el l i k l e zel sav as t ar t isil diginda, sad ece cun t al ar ol ar ak el e
al inir . Ya d a el i n de si l ah her k esi t ar ayan , i sk en ce t ezghl ar ina her -
k esi ek en i k t i d ar l ar ol ar ak al gil anir . Yan i sadece bask ici yn g-
r l r . Ama y l e degi l d i r . O sadece zel sav as r ej i ml er i ni n gr n en
31
bi r yzn ol ust ur ur . Ik t i d ar l ar i sagl aml astir mak i i n uygul anan
zel sav as yn t eml er i gel i sk i ndi r . Tek d ze bi r hat i zl emez. Yer i
gel di gi zaman cun t al ar a basvur ur . Yer i gel di gi zaman i se Tr k i -
yed ek i CHP gi bi k endi n e sosyal d emok r at di y en par t i l er i hk me-
t e get i r i r . Bi r i nde si dd et e dayal i ol ar ak ve b ast ir ar ak mcadel el e-
r i n dur d ur ul masini hedef l er k en ; d i ger t ar af t an da saht e y zl er
t ak ar ak , l af t a r ef or mi st uygul amal ar i er i si ne gi r er ek sinif ve emek
mcad el el er i ni dur d ur mak i st er l er . Her i k i si d e zel sav as yn t e-
mi di r . Bi r i nde si dd et ne ik ar t il ar ak uygul anmistir , d i ger t ar af t an
saht e r ef or m vaat l er i yl e r ef or mi st sy l eml er l e zel savas uygul a-
masi i i n e gi r i l mi st i r . O aidan zel savasi sad ece dar bel er , sadece
si dd et uygul amal ar i ol ar ak el e al mam ak ger ek i r . Bunun dnyan in
degisi k l k el er i n de r n ek l er i var . Endonezyan in Esk i Bask an i
Suhar t o var d i. Bi r sr e n ce l d. Suhar t o ot uz y ili askin Endonez-
yad a devl et bask an l igi yap t i. Bun un devl et bask an i ol masi bi r d ar -
beyl e ger ek l est i . O, d nyad ak i en byk k omn i st k at l i am ini ger -
ek l est i r di . Bi r gecede yz bi nl er ce k omn i st par t i yesi -t ar af t ar i
Suhar t o i k t i dar i t ar af indan k at l edi l d i . Bu t ar z si ddet e, bask iya, k at -
l i ama dayal i bi r bi i mde ot uz y il i k t i dar ini devam et t i r di . Bu zel
sav asin, ask er i dar bel er bi i mi nde ger ek l esme bi i mi yd i . Yi n e,
Si l i d e 1973de Sal vad or Al l ende var d i, sosyal i zme bar iscil mcad e-
l e y nt eml er i yl e ul asabi l ecegi n i savun uyor du. Sei ml er d e i k t i d ar a
gel di v e 1973t e Pi nochet t ar af indan ask er i dar beyl e devr i l di .
Pi nochet on bes, on al t i yili gek i n sr ece Si l i yi ynet t i . Bu da, as-
k er i d ar bey l e ger ek l esen bi r zel sav as uygul amasi ol uyor . Buna
ben zer Tr k i y ed e gel i sen ask er i dar bel er var . Pak i st anda sik sik
ger ek l esen ask er i dar bel er var . Bun l ar zel savasin ask er i d ar be-
l er sek l i nde k en di i k t i d ar ini sagl aml astir ma bi i ml er i ol uyor . Bu-
nunl a ber aber d nyan in degisi k yer l er i n de r ef or mi st sy l eml er l e
zel savas par t i l er i i k t i d ar a get i r i l i yor v e o par t i l er dnemi nde
sinif mcadel el er i ya d a ezi l enl er i n ve emek i l er i n mcad el el er i ni n
n al iniyor . Bu k onuda Ar j an t i n bi r r nek t i r . Lat i n Amer i k a l k e-
l er i ni n t mn de ger i l l a mcad el el er i gel i smi st i r . Bu ger i l l a mca-
del el er i Lat i n Amer i k a l k el er i ni n bazil ar inda basar ili da ol must ur .
Basar isiz ol d ugu l k el er ol sa da yi ne de ses get i r mi s ve et k i yar at -
mistir . Daha sonr ak i gel i sen m cadel el er e zemi n t esk i l et mi st i r ve
k ayn ak yar at mistir . Si l i d e, Bol i vya da, Ven ezel l ad a ve Per ud a da
bu ol m ust ur . Lat i n Amer i k an in t m l k el er i n de by l e mcadel el er
32
gel i smi st i r . Ama Ar j ant i n de gl bi r sek i l de gel i sen ger i l l a mca-
del esi yok t ur . Ger i l l a deneyi ml er i v ar d ir , ama gel i smemi st i r . Ge-
l i smemesi n i n t emel i bur adak i i k t i d ar l ar in zel savas uygul amal a-
iinda ger i l l a mcad el esi ne zemi n ve k ayn ak t esk i l edecek , ger i l l a
mcad el esi ni n zer i nd e yk sel ecegi emek i l er v e yok sul l ar ze-
r i nde gel i st i r mi s ol dugu bi l i nl i pol i t i k al ar dir . Bu bi l i nl i pol i t i k a
nasil gel i st i r i l mi st i r ? Ar j an t i n i n yok sul mahal l e ve semt l er i ne dev-
l et el at mistir . Devl et nasil el at mistir ? Or ad a yok sul l ar v ar sa, o
yok sul k esi ml er i n yasamini bi r az daha k ol ayl astiiici t edbi r l er al -
mistir . Onl ar a mal i dest ek l er k st ek v er mi st i r . esi t l i al t yapi
i ht i yal ar i var sa yol , su gi bi bunl ar i k ar sil amaya al ismistir . Ba-
iinma sor un l ar i var sa bun l ar i da bi r yn yl e zmeye al ismistir .
Bu al anl ar d a dev l et ya da hk met , o hal k in bu sor un l ar ini bel l i
yn yl e acili bi r sek i l de hi sset mel er i ni en gel l emi st i r . Dogal ol ar ak
bu k esi ml er i n de o hk met ve yn et i ml er e k ar si gl mcadel esi
gel i smez. Byl ece o k esi ml er zer i nde daha ok hk met ya d a
devl et i n et k i si -r gt l l g gel i si r . Ar j ant i n de de bu yapil mistir .
Eger t opl um smr c sinif l ar a, egemen l er e k ar si mcad el eni n
uisina ek i l i y or sa ve gi d er ek on u dest ek l er hal e gel i y or sa; bi z bu
uygul amayi da bi r zel sav as uygul amasi ol ar ak gr r z. Bur ada
anl at mak i st edi gi mi z sey, sinif har ek et l er i ne ve emek i har ek et l er e
k ar si gel i st i r i l en zel savas bu t r l k el er d e bi r k a boyut uyl a el e
al inir . Bunl ar :
Bi r : Ken di i k t i dar l ar ini sagl aml astir ma. Bunl ar d ar bel er yol uyl a
da ol abi l i y or .
ki : Emek i l er i t ehl i k e ol ma dur umundan ik ar ma. Bun u bi r
yan dan bask iyl a si ndi r i p et k i si z hal e get i r er ek ; d i ger yandan da o
sinif mcadel esi ni y umusat ar ak , saht e r ef or mi st yak l asiml ar l a
r ot asindan ik ar t ar ak yap ar .
: Ezi l en ya d a smr ge hal k l ar in gel i st i r di gi mcad el el er k ar -
sisindak i zel savastir . Bur ada gel i st i r i l en i se pol i t i k ve st r at ej i k
anl amda i i e geen bi r zel savasi anl at iyor . Di ger yandan s-
mr ge yn et i ml er i yl e or ada hk i m k ilinmaya al isiliyor v e smr -
ge yn et i ml er i , yr t l en f i i l i sav asl ar l a k en di si n i or ada et k i l i hal e
get i r mek i st i yor . Or ada smr geci l i ge k ar si gel i sen bi r mcad el e
var sa onu yok et meye al isiyor . Bu sek i l de smr gel er d e gel i st i r i -
l en k ap saml i bi r zel sav as ger ek l i gi v ar d ir .
33
zel savas somut a i ndi r gendi gi zaman hedef i ni dar al t ip, k l -
t yor ve on u yok et mek i i n her seyi yap iyor . Konunun basinda d a
bel i r t t i k . zel savas, yogunl astiiil mis, kur al siz, zel l est i r i l mi s, t m
i mk n l ar ini sef er ber eden, her yol u ve y nt emi hedef e ul asmak
i i n mubah gr en bi r savastir . O, hedef i ni somut l astir diginda, t m
bun l ar i k ul l anar ak amacina ul asmak i st i y or .
Bun a gr e zel sav asi bi r az daha somut l astir mak dur umundayiz.
zel savas st r at ej i ol ar ak Ik i nci Dnya Savasin dan son r a gel i st i -
r i l meye basliyor . zel savasin k ap saminda ve hed ef i nde k ap i t al i zm
k ar siti ol an her sey v ar . Amal ad igi da k ap i t al i zmi n si y asal , ek o-
nomi k , ask er i v e k l t r el ol ar ak hk i mi y et i n i k ur masiuir ve sag-
l aml astir masiuir . Kap i t al i zm ve emp er yal i zm, bu t emel de k endi
r gt l enmel er i ni d nya genel i n de yayginl astiiiyor -k ur um l asti-
iiyor . Bu ol ust ur ul an r gt l enmel er , t ek boy ut l u y a da sal t bi r d -
neme ai t gel i smel er i degi l ; gemi st en gnmze k ad ar y r t l en
i k t i dar sav asl ar indan ik ar t il an son ul ar in t opl aminin bi r ar aya
get i r i l mesi yl e el e al inmak t adir . Tar i ht e egemen l i k k ur ma ya da
i k t i dar ol ma savasl ar i nasil basar il mistir , si mdi nasil kesi n sonu-
l ar el d e edi l ebi l i r ? zel savasin t emel sor usu bud ur . Ve bu k on uda
bel i r l i son ul ar a var iy or l ar . On dan son r a bunun r gt l er i ve ar a-
l ar ini ol ust ur may a basliyor l ar .
Ik i nci Dnya Savasi ndan sonr ak i sr e, bi l i msel -t ek ni k d evr i -
mi n devasa boyut l ar a u l astigi ve yen i bi r aga damgasini vur acak
gel i smel er i n yasandigi bi r d nem ol ar ak deger l en di r i l i r . Bi l i msel
devr i m ve t ek n i k deni l d i gi nd e, yasanan bi l i msel gel i smel er i n t ek -
ni k al ana yan sitil masi ve bun un yasam zer i nde yar at t igi et k i l er
sekl i nde el e al ir sak , bi l i msel t ek ni k devr i m ger ek l i gi ni yet er si z
al gil amis ol ur uz. Bi l i msel t ek ni k devr i m sadece bi l i msel gel i smel e-
r i n yasamasina neden ol mu yor . Bi l i msel gel i smel er i n or t aya ik ar -
uigi ger ek l i k l er var . O zaman a k ad ar bi l i n meyen ol gul ar var . Onl a-
ii da or t aya ik ar iyor . Bu d oga, t opl um zer i nde o gne k ad ar ol -
mad ik d zey de ayr int ili bi l gi l er i n edi n i l mesi n e neden ol uyor . Eger
doga, t opl um yeni d en ve daha k ap saml i t aninmaya basl aniyor sa, o
zaman da doga ve t opl uma k ar si daha bi l i n l i f aal i yet l er i n gel i st i -
r i l mesi , r gt l endi r i l mesi or t aya ik ar . Bi l i msel -t ekni k devr i m,
dnyad a bu t r d en gel i smel er yar at iyor . Doga el e al indigi zaman ,
dogadak i var ol an nesn el er n asil k u l l an il abi l i r , bunl ar d an nel er
el de edi l ebi l i r ya d a bun l ar n el er e d nst r l ebi l i r ? Bu sor un l ar a
34
yan it l ar ar iyor l ar . Bu , bi r ok bi l i msel k esf i n or t aya ik masina ne-
den ol uyor . Top l um el e al indigi zaman t opl umun gl ve zayif
yan l ar i nel er d i r ? Top l uma k ar si, hangi y nden basl ayar ak har ek et
edi l se i st eni l en son ul ar el d e edi l i r . Top l um, bun a gr e yn l endi r i -
l i r , sek i l l endi r i l i r vb. gi bi sor u l ar ina y anit l ar al iniy or . Bu t emel de
de t opl uma ynel i k bi l i nl i f aal i yet l er gel i st i r i l i yor . r negi n, bi r
par t i hk met e mi gel ecek , hk m et e nasil bi r par t i t asinabi l i r ?
Pi yasaya yen i bi r mal ik ar t iliyor . Bu pi y asay a ik ar t il an mal in ok
daha f azl a sat imi nasil ger ek l esi r ? Bun un ger ek l esmesi i i n t op-
l umun hangi y an ina hi t ap et mek ger ek i r ? Bu bi l i nl i bi r f aal i y et
ol ar ak gel i st i r i l i yor . r n egi n , ocuk l ar in, genl er i n, yaslil ar in be-
geni l l er i nedi r , nasil et k i al t ina al inabi l i r ? Kad inl ar , er k ek l er
nasil et k i al t ina al inabi l i r ? Kad inl ar , er k ek l er , ocuk l ar , genl er ,
yaslil ar nasil t k et i m k l t r nn bi r par asi hal i ne get i r i l ebi l i r ?
Kur ul u dzeni n nasil basi t uygul ayicil ar i hal i ne get i r i l ebi l i r ? Bun-
l ar in hepsi bi l i n l i bi r f aal i y et ol ar ak el e al inir ve bun a uygun se-
k i l de de pol i t i k al ar bel i r l eni r . Bu yap ilir k en de t m bu al anl ar d a
f aal i yet l er i r gt l ey ecek r gt l enmel er k ur ul uyor . Bu ol u st ur ul an
r gt l endi r mel er n ce k endi l er i n i bi l i msel ar astir mal ar y apan
k ur uml ar ol ar ak yan sitiyor l ar . Fi k i r t ar t ismal ar inin yr t l dg
bi l i msel k ur ul usl ar ol ar ak d a k endi l er i n i t an itiyor l ar . Yi ne, yeni
pol i t i k ailiml ar y apmak i st eyen t ar t isma k ul p l er i ol ar ak da k en -
di l er i n i t an itiyor l ar . Ken di l er i n e f ar k l i i si ml er de ver sel er t emel de
yap t ik l ar i ayn i seyd i r . Bu d a t opl umu t an iuik l ar i or an da yn l endi -
r i l ebi l i r , yn et i l ebi l i r hal e get i r mek t i r . Bu bi ze bi l i m ad aml ar iy l a,
Mar k s ar asindak i ayr imi dsndr yor . Mar k s f el sef esi ni or t aya
k oyar k en , k endi d nya gr sn ve d i ger bi l i m adaml ar indan f ar -
kini anl at ir k en ne demi st i ? O zaman a k ad ar bi l i m i nsan l ar i ya d a
doga bi l i mi y l e i l gi l en enl er sadece dogayi t animak l a yet i n di l er . Asil
ol an onu degist i r mek t i r . Mar k s' in f el sef esi n i di ger dsnsl er d en,
di ger f el sef i k yak l asiml ar d an ayir an t emel n ok t al ar d an bi r t an esi
bud ur . Ik i nci Dnya Savasin dan son r a da t opl uma yn el i k zel
f aal i yet ve al ismal ar yr t enl er bu bak is aisini k en di ik ar l ar i
dogr ul t usunda k ul l an ma yol una gi t mi sl er d i r . On l ar d a nesn eni n
t aninabi l ecegi n i , n esn eni n an l asabi l ecegi n i gr msl er d i r . Ama
sor un nesn eni n t an inmasi, anl asil masi degi l , on un k en di ik ar l ar i
dogr ul t usunda k ul l an il masi ol dugu ger egi nd en yol a ik ar ak har e-
k et et mi sl er d i r . O sr et en i t i bar en yr t t k l er i t m al ismal ar i
35
t aninabi l en, anl asabi l en, bi l i n ebi l en t opl umu, i nsan i ' d aha r ahat
nasil yn et i r i z' , ' daha r ah at nasil yn l endi r i r i z ve smr r z' pol i -
t i k asinin bi r par asi ol ar ak el e al ip, uygul amaya basl amisl ar d ir .
Bun un i i n n cel i k l e bi r eyi n ve t opl umun zay if y a da gl yan l ar i
t esp i t ed i l mi st i r . Kapi t al i st l er i n ok daha f azl a k r et mel er i i i n ne
yapmal ar i ger ekt i gi t espi t edi l mi st i r . Kapi t al i st l er i n bask isina k ar si
hal k in t epk i si gel i st i gi nd e o t epk i yi yok et mek i i n ne yap mak ge-
r ek i r ? Sor usunun yan iti ar an mistir . Bunl ar zer i nde ar astir mal ar
gel i st i r i l mi st i r . Tm bunl ar da bi l i nl i bi r pol i t i k aya dnst r l e-
r ek gel i st i r i l en zel savasin t emel i hal i n e get i r i l mi sl er d i r . ABD bu
k on uda da ncl k y apmistir .
Dnyan in degisi k yer l er i n de dogaya, t opl uma y nel i k bi l i msel
al ismal ar yap anl ar bi r ar ay a get i r i l mi sl er d i r . Bun l ar : Thi nk -Thunk
k ur ul usl ar iuir , bi l i msel dsnce kul pl er i di r . Bunl ar in at isi al t in-
da bi r ok f i k i r i nsani bi r ar aya get i r i l er ek, esi t l i k onul ar zer i nde
dsncel er gel i st i r mel er i sagl anmistir . Bu pl at f or ml ar d a t opl um
psi k ol oj i si ni zml eme y ol una gi d i l mi st i r , sosyol oj i k zml eme-
l er yap il mistir . Davr anis zer i n de nel er et k i yap ar sor usunun -
zml emel er i yapil mistir . Bu al isma bi r i ml er i egemenl i k i -i k t i dar ci
yak l asim i i n son d er ece i mk n ve ol an ak yar at mistir . Bu i mk n l ar
zer i n den or t aya ik an bu gr sl er ve ol gul ar t emel i nde de yen i
pol i t i k al ar gel i st i r i l mi st i r . Bi r ok k ez t el evi zy onl ar da ik an haber -
l er v ar d ir . r n egi n der k i : Amer i k ad a ' X' f i k i r k ur ul usu bi r t opl ant i
yapmistir . Bu f i k i r k ur ul usunun yapmis ol dugu t opl ant ida syl e bi r
son uca ul asil mistir . Yi ne st r at ej i k ar astir mal ar yapan bi r mer k ez
t opl anmis ve dnyad ak i st r at ej i k sor un l ar i t ar t ismistir , di y e haber -
l er ik ar . T m bu t ar t ismal ar i yap an k ur uml ar v e k ur ul usl ar t a-
mamiyl a zel savasa hi zmet t emel i n de ABD t ar af indan gel i st i r i l en
k ur uml ar d ir , k ur ul usl ar d ir . Son y il l ar d a Tr k i yed e de bu t r k ur u-
l usl ar ok f azl a gel i st i r i l mi st i r . Mesel a ASAM ( Avr asya St r at ej i k
Ar astir mal ar Mer k ezi ) gi bi bi r ok mer k ez bu t emel de k ur ul must ur .
Ve bu mer k ezl er d e gel i st i r i l en d sncel er i l k bast a ask er i amal i
k ul l aniliyor ve ar d inda da yi ne o amaca hi zmet t emel i nde t opl uma
yayginl astiiiliyor . Byl e k ul l an il an gr sl er d e bel i r t t i gi mi z hed ef -
l er e y nel i k ol ar ak zel sav as i i n gel i st i r i l i yor v e uygul an iyor . O
aidan zel savas ol gusunu somut l astiiir k en k ar sit gl er i n, ds-
man gl er i n gel i st i r di gi r ast gel e bi r savas ol ar ak deger l en di r i l -
memesi ger ek i r . Savast a en k ur al siz bi r yak l asim bi l e uygul an iyor -
36
sa, en suur suz, en sinir siz bi r ynel i m i i ne gi r i l i yor sa bunun son
der ece bi l i n l i bi r aban in son ucu ol dugunu gr mek dur umun da-
yiz. Mesel a, bi r i n e o k adar i sk en ce yap iyor . Bi r i n san a, o k adar i s-
k en ceni n yap il masi k ar si t epk i yar at acak t ir . Bunu gr my or mu,
bu k ad ar i sk en ce yap iyor deni l ebi l i r . Onu gr yor ama on u gr r -
k en yapt igi i sk enceni n k isa sr edek i sonul ar ini ve o sonul ar in da
t opl um zer i n dek i et k i si n i bi l er ek har ek et edi y or . Eger get i r ecegi
k azanci, gt r ecek l er i nden ok d aha f azl a i se o seni n d edi gi n i bi r
k en ar a at iyor v e onu yap maya, uygul amaya d evam edi y or . Bu ai-
dan zel savas uygul amal ar i son der ece bi l i nl i bi r aban in son ucu
ol ar ak gndeme gel i p , ger ek l esi y or .
zel sav asi di l e get i r i r k en Gayr i Ni zami Har p , Ist i k r ar Har ek et i ,
Psi k ol oj i k Savas sek l i nde ayak zer i n de deger l en di r mi st i k . Bun -
l ar d er i nl emesi n e ail abi l i r .
GAYR NZAM HARP
Sinir l ar i k ur al l ar l a bel i r l enmemi s bi r savastir . Dzenl i ol m ayan
bi r savastir . Gayr i Ni zami Har p daha ok ger i l l a savasi i i n k ul l ani-
l an bi r t abi r di r . Ger i l l a savasi gi bi di r . Dzenl i or dul ar in, bi r l i k l er i n
yr t med i gi bi r savastir . Yan i savasi k endi k ur al l ar ina gr e bel i r l i -
yor . Sr ek l i har ek et hal i n dedi r . Sabi t sl enme nok t al ar i yok t ur .
Zaman i gel di gi nd e k l y or , zaman i gel i n ce byyor . Kendi i i n-
de esn eme k ap asi t esi ne sahi p . zgn k osul l ar d a yr t l dg i i n
di ger n or mal savasan bi r l i k l er den ok d aha f azl a har ek et k osul l ar i
i st eyen , ona gr e r uh en ve bed enen hazir l ik l i ol an k i si l er t ar af in-
dan sr d r l en bi r savas, ger i l l a sav asiuir . Ger i l l a i i n der l er k i , bi r
k ei ni n geemed i gi y er den geer . Kk bi r bi r l i k hal i nde r gt l e-
nen ger i l l an in k en di si nden k at be k at by k ol an dsman gcn
al t edebi l ecegi bi l i n i r . Bu ger i l l an in gcn n doga ve devasa r ak i p -
l er k ar sisinda pes et meyen dur umunu or t aya k oyar . Bu sek i l de
ger i l l a savasi i i n get i r i l en t animl ar var dir . Ist e bunun i i n Gayr i
Ni zami Har p, ger i l l a savasi ve mcadel esi i i n k ul l an il an bi r t anim-
uir .
El bet t e dsman in uygul ad igi ya d a zel savas i i n dek i Gayr i Ni -
zami Har p bun dan f ar k l iuir . zel savas i i n de uygul anan bu yn -
t eme Gayr i Ni zami Har p denmesi ni n nedeni , zel savas gl er i ni n
k en di si ni ger i l l a gi bi r gt l eyer ek , ger i l l a gi bi h ar ek et eden bi r
k on umd a t ut mak i st emesi n den k ayn ak l iuir . O d a ger i l l aya y a d a
37
dzen l i ol mayan bi r l i k l er e k ar si dzen l i or d uyl a mcadel e edi l e-
meyecegi n i v e son uca gi d i l emeyecegi n i gr r . O n edenl e de dzen -
si z ol an ve dzen l i or d u gi bi r gt l enmeyen ger i l l aya k ar si da k en-
di si ni yl esi bi r g ol ar ak r gt l emeyi hedef l er . Bunun i i n ger i l l a
hangi k osul l ar d a yasiyor sa, onun da o k osul l ar d a yasayabi l ecek bi r
sek i l de gcn hazir l am asi ve egi t mesi gndeme gel i r . Ger i l l an in
eyl emi vur -k a i se, bask in, sabot aj ve sui k ast i se o da o t r ynt em-
l er i k ul l anmayi esas al ir . Yani ger i l l an in yn t emi yl e ger i l l aya k ar si
bi r mcadel e yr t r . Ger i l l an in yn t eml er i ni k ul l anar ak , ger i l l aya
k ar si mcad el e et t i gi i i n bun l ar a ger i l l a denmemi s,
k on t r ( k ar si) ger i l l a denmi st i r . Ger i l l a y nt eml er i ni k ul l anar ak ge-
r i l l aya k ar si sav asan gce, k on t r ger i l l a y ani k ar si-ger i l l a t an imi
get i r i l mi st i r . Ist e bu gl er i n yr t t g savasa Gayr i Ni zami Har p
deni y or .
zel savas st r at ej i st l er i ni n or t aya k oydugu Gayr i Ni zami Har p
bu sek i l de aiml anabi l i r . Ik i nci Dnya Savasin dan son r a Kuzey
At l ant i k Savun ma Pak t i( NATO) k ur ul uyor . Bun un d isinda dnya-
nin di ger k it al ar inda da CENTO, CEATO gi bi ask er i pak t l ar ol usu-
yor . NATO bnyesi n de yer al an l k el er de i se hem sosy al i st l k el e-
r e hem o l k el er d e gel i secek sinif mcadel el er i ne hem de gel i sen
smr ge hal k l ar in bagimsizl ik mcadel el er i ne k ar si r gt l enmel er
i i n e gi r i l i yor . Bu r gt l enmel er gi zl i r gt l enmel er d i r . Aik , l egal
r gt l enmel er d egi l d i r . Bu r gt l enmel er e NATO ya ye l k el er
i er i si nde gi zl i NATOl ar adi ver i l i yor . Bu gi zl i NATO l ar di ye ol us-
t ur ul an r gt l enmel er i n t emel gr evi i se k ap i t al i st si st eme k ar si
bi r t ehl i k e var sa, ona k ar si gi zl i den mcad el e yr t mek ve bu l k e-
l er d e gel i sen devr i mci mcad el el er var sa on l ar a k ar si mcad el e
et mek t i r . Esk i d en Dogu Bl ogu l k el er i var d i, r eel sosy al i st l k el er
var d i. O l k el er i n bu l k el er e k ar si bi r har ek t i ger ek l est i gi za-
man da bu l k el er d e, bu d evl et l er i n di r eni s bi r l i k l er i n i n ol ust u-
r ul masi gr evi var d ir . Bu t emel de gr evl er at f ed i l er ek ol ust ur ul an
r gt l enmel er de bu gi zl i NATO l ar k ap sam indadir . Bu r gt l en-
mel er gi zl i t ut ul uyor du. Daha ok d evl et e bagliligi i spat l amis, mi l -
l i y et i , devl et i f i k i r l er l e donat il mis k i si l er den ol usuyor du. Bu r -
gt l er i n i deol oj i k sy l eml er i de var d ir ve k endi l er i ne i si ml er v er i -
yor l ar di. Ver mi s ol duk l ar i i si ml er genel ol ar ak ' Vat ansev er l er ' an-
l amina gel i yor . Dnyan in n er esi n de ol ur sa ol sun bu ol usan gi zl i
NATO l ar d a yer al an k i si l er k en di l er i n i Vat ansev er l er ol ar ak ad-
38
l andiiiyor l ar . Dogal ol ar ak onl ar in i deol oj i l er i ve dsncel er i de
ul usal ci, mi l l i yet i di r . Ul usal ve mi l l i yet i dsncel er et r af inda
bi r ar aya gel en bu k esi ml er , k en di ar al ar inda der i n, gi zl i i l i sk i l er
ol ust ur ar ak h em t opl um, si y aset zer i n de et k i l i ol maya, hem d e
gi zl i d en gi zl i ye t op l umu yn l endi r meye al isan bi r g ol ar ak t op-
l um yasaminda yer al iyor l ar d i. Bun l ar Tr k i ye, Yunani st an, Fr ansa,
Isp anya, It al ya ve her y er d e r gt l enmi sl er d i r . Bun l ar in her y er d e
al mis ol duk l ar i f ar k l i i si ml er v ar d ir . r n egi n , It al yan l ar Gl ad i o,
Isp anyol l ar Rzgr Gl , Fr an sizl ar Sar a r oza( Kir mizi Gl ) , Yun a-
ni st anl il ar i se bunun adina Yumusak Kei Post u demi sl er di r . Tr -
k i yed e de bun a i l k nce Sef er ber l i k Tet k i k Kur ul u sonr a zel Har p
Dai r esi daha sonr ak i ad ina Er genek on demi sl er d i r . Bun l ar bu se-
k i l de i si ml er l e ad l and iiil mistir . Daha ok or d u i i nd e ol usan bi r
t esk i l at l anma ol ar ak el e al misl ar d ir . Bunl ar han gi l k ed e r gt l en-
di r i l mi sl er se, o l k el er i n degisi k al anl ar inda sl enmi sl er i di r . Bu
st l enme ger i l l al ar in y apmis ol dugu st l enme gi bi degi l di r . Nasil
sl eni y or l ar ? Der i n devl et i i nd e, der i n i l i sk i l er i er i si nde yer al -
misl ar d ir . Devl et i mk n l ar ina bagli ol ar ak k en di l er i i i n st r at ej i k
ol ar ak gr d k l er i al anl ar d a r gt l enmi sl er d i r . Ne yap misl ar d ir ?
Devl et br okr asi si i i ne sizmisl ar dir . Si vi l t opl um r gt l er i var sa,
onl ar in i i ne sizmisl ar dir . Yer el par t i l er var sa onl ar i i ne sizmis-
l ar d ir . Bu sek i l de t opl um zer i nde et k i l i ol abi l ecek sek i l de k en di l e-
r i ni k on uml an d ir misl ar d ir . Yi ne l k eni n d egisi k yer l er i n de her an
har ek et e, sal d iiiya geebi l ecek zel bi r l i k l er ol ust ur musl ar d ir . Bu
zel bi r l i k l er i n k ul l anacak l ar i cep hanel i k l er ol ust ur musl ar d ir . Il k
r gt l enme bi i mi byl ed i r . Ger ek t i gi zaman sr ek l i r gt l enen,
har ek et e geen bi r g ol ar ak el e al m isl ar d ir k en di l er i ni .
Bu gl er k endi l er i ni i k i esas zer i nde r gt l emi sl er di r .
Bi r : Gi zl i yer al t i unsur l ar i
ki : Legal yer st unsur l ar iuir .
zel Har p Dai r esi n i y a da Gayr i Ni zami Har p i yr t ecek ol an
k on t r ger i l l a yer al t i unsur l ar i ve yer st l egal unsur l ar bi i mi nde
r gt l endi r i l mi st i r . Yer al t i unsur l ar i t amamiyl a bel i r t t i gi mi z t e-
mel l er d e r gt l endi r i l mi sl er d i r . Bun l ar uyuyan bi r l i k l er t emel i nde,
l k en i n muht el i f yer l er i nde r gt l endi r i l mi s, har ek et e gemey e
hazir gl er d i r . Bun l ar ger ek t i gi zaman har ek et e geecek l er d i r .
Dsman ol ar ak k i mi i l an et mi sl er se, ona k ar si sal d ir acak gl er
bi i mi nde yer al misl ar dir . Cephanel er i var dir , devl et i n der i n i l i sk i -
39
l er i i i n de k en di l er i ni var et mi sl er d i r . Byl esi bi r k on umd a bul un -
mak t adir l ar . Yer st unsur l ar i i se k endi n i aik l egal al anda var
et mi st i r . zel Har p Dai r esi n i n , k on t r ger i l l an in Gayr i Ni zami Har p i
yr t en gl er i n i d eol oj i k t emel i n i vat ansev er l i k ol u st ur uyor .
Ask er i yn n de her han gi bi r t ehl i k e k ar sisinda har ek et e geebi -
l ecek sek i l de hazir t ut ul an gl er i ol ust ur uy or . Bunun y er st
unsur l ar i da ayn i sek i l de r gt l enmi st i r ama l egal d i r , aik t ir . Yan i
gi zl i d egi l d i r . Yer st unsur l ar i bu an l amda i d eol oj i k ve ask er i
ol ar ak r gt l enmel er ol ar ak k en di l er i n i v ar et mi st i r . Ask er i ol ar ak
k en di si ni nasil var ed i y or ? zel har ek t i yr t ecek gl er sek l i nde
k en di ni r gt l eyer ek var edi y or l ar . Bun l ar n edi r ? r negi n , Tr k
Or dusun da 1960l ar d a ol usan k om ando t ugayl ar i var d ir . Bu k o-
mando t ugayl ar i nor mal ask er i bi r l i k l er d egi l d i r . Ger i l l aya, i sava-
sa k ar si mcad el e y r t me t emel i n de ol ust ur ul an t ugayl ar d ir . Me-
sel a, Tr k i y ed e k oman dol ar a, Tr k Or dusun un el i k ek i r d egi ,
demi r ek i r degi adi ver i l i r . Ingi l t er ed e SAS k oman dol ar i, Amer i -
k ad a Deni z Pi yad el er i , Al manyad a G-8, Tr k i y ed e i se k oman dol ar
var d ir . Bunl ar hep zel har ek t a gr e or d u i er i si nde ol ust ur ul m us
zel h ar ek t bi r l i k l er i di r . Eger Gayr i Ni zami Har p i n yer st , l egal
ask er i r gt l er i nden bahsedecek sek , bun un or d u i er i si ndek i zel
har p , zel sav as t emel i n de r gt l endi r i l mi s hal i n i gr mek zor un-
dayiz. Daha sonr ak i sr et e bu ask er i al andak i yer st unsur l ar i,
daha f ar k l i bi i ml er d e k en di n i r gt l endi r ebi l i y or . Bunl ar a el i k
G , evi k G ad i ver i l i r k en , Tr k i y ed e ol dugu gi bi A Tak imi ,
B Tak imi deni l di gi gi bi , si mdi de pr of esyonel or du deni l ebi l -
mek t edi r .
zel Har p i n ya da l egal un sur l ar in di ger bi r boyut u; si yasi par -
t i l er , sen di k al ar , d er n ek l er , basin yayin or ganl ar i, i deol oj i k k ur um-
k ur ul usl ar , br ok r asi ve ent el ek t el k esi ml er d en ol usuyor . Bunl ar
aik p ar t i l er sek l i nde r gt l eni y or l ar . Nasil t emel i d eol oj i ol ar ak
vat ansever l i gi , ul usal ciligi ve mi l l i yet i l i gi ne ik ar t iyor l ar sa; bu
t emel de ol usan r gt l enmel er k endi l er i n e mi l l i y et i , vat ansev er
adl ar ini ver ebi l i yor l ar . Bun l ar Al manya, Tr k i ye r negi nd e ol dugu
gi bi f ar k l i i si ml er d e al iyor l ar . Mesel a, Al man yad a Neonazi l er d i r ,
Tr k i yede Mi l l i yet i Har eket Par t i si di r . Degisi k i si ml er al t inda da
k en di l er i n i v ar et mi sl er d i r . Bun l ar hal k i o t emel d e r gt l eyer ek
zel sav asin k i t l e t aban ini ol ust ur may i hedef l ey en par t i l er di r .
Her han gi bi r i sav as dur umunda, devr i mci l er e ya da egemen g-
40
l er e k ar si k i m mcadel e edi y or sa ona k ar si hal k in har ek et e gem e-
si ni l egal al anda sagl ayacak ol an r gt l er d i r . By l esi par t i l er bu-
nun i i n r gt l endi r i l i yor . Bu par t i l er i n , k i t l el er i i deol oj i k ol ar ak
yn l endi r mesi al ismal ar i da zel Har p i n k ap sami i i n de deger -
l endi r i l i r . Gazet el er i n k se yazar l ar i bu k onunun bas ak t r l er i d i r .
Bun l ar in disinda Tr k i y ed e ol dugu gi bi TRT Gen el Mdr l g,
Di y anet Isl er i Bask an l igi, YK, Hak i ml er ve Sav cil ar Yk sek Kur u l u,
yazar l ar ve Bar ol ar Bi r l i gi bask anl ar i zel sav as k ap saminda
neml i bi r yer t ut ar l ar . Bun l ar , t opl um yasaminin yn l endi r i l me-
si nde ak t i f k on umd a bul unanl ar d ir . Gazet el er d ek i k se yazil ar iyl a
ne yap ar l ar ? Topl umu y nl endi r i r l er . Tel evi zy ondak i pr ogr aml a-
iiyl a ve her hangi bi r k on u zer i n e or t aya k oy duk l ar i gr sl er l e
t opl umu yn l endi r i r l er . Top l umu egi t me, yn l endi r me ve bi r d -
snce dogr ul t usunda har ek et e gei r me t emel i nde f aal i yet yr t r -
l er . Bunl ar , k i mi y er l er i n ni v er si t el er i nde gr et i m yesi d i r , k i mi
yer l er i n gazet el er i nde k se y azar iuir , k i mi y er l er i n mah al l e muh-
t ar iuir , k i mi yer l er de i l k ok ul gr et meni d i r , k i mi yer l er de dok t or -
dur , k i mi y er l er de avuk at ve k i mi cami l er d e hocad ir l ar . Bun l ar
devl et t ar af indan zel ol ar ak hazir l an mis k i si l er di r . Devl et , k ar i y e-
r i ol anl ar i k ul l anir . Ama t opl um zer i n de et k i l i ol abi l mek i i n bi r i -
l er i ni d e k ar i y er sahi bi yap ar . Kar i yer sahi bi yap t ik l ar inin ogu bu
sek i l de zel Har p i n yer st unsur l ar indan ol usmak t adir . Tan iui-
gimiz bi r ok k i si var . yl e k i , yazdigi bi r ki t abi yok t ur , ama ok ul da
pr of esr ol must ur . Ya d a ok sonr al ar i bi r d en ok uma yazma g-
r enmi s ya da gel i st i r mi s ama bakmissiniz bi r ki t ap yazmistir . Bi r i -
l er i yazmistir , onun adina yayinl anmistir ya da bi r i l er i ni n yazdigi
onun ad ina ni v er si t el er e t ez ol ar ak sunul must ur . Bu sek i l de zel
Har p sad ece k en di ni yer al t i, gi zl i esasl ar da degi l ayni zaman da yer
st l egal unsur l ar a day al i ol ar ak da r gt l emek t edi r .
Bun l ar , her zaman bi r bi i mi yl e y asal k ilif l ar bul mak t ad ir . Mese-
l a, si vi l savunmadan bahsedi l i r . Si vi l savunma k ul aga hos gel i r .
Si vi l t opl umun k en di si ni n savun masi degi l d i r , bu k ul aga hos gel en
sey. Devl et t ar af indan bel i r l en mi s, Ii sl er i Bak anl igi t ar af indan
yap abi l i r l i gi uygun gr n ms k i si l er den ol usur . Bunl ar her hangi
bi r t ehl i k e k ar sisinda da dogal gr evl i ol ar ak k ol l ar ina t ak acak l ar i
ban t l ar l a har ek et ser best l i gi n e sahi p ol acak k i si l er di r . zel sav as
k ap saminda Gayr i Ni zami Har p dedi gi mi z zel Har p , k en di si ni
yuk ar da da gr l d g gi bi y er al t i ve yer st unsur l ar i t emel i nde,
41
ok f ar k l i bi i ml er d e r gt l emek t edi r . Ay n i sek i l de zel Har p ' in
eyl em t ar zl ar i da ok f ar k l iuir . Bunl ar ger i l l ay a k ar si k on uml an d i-
iil misl ar dir . Ger i l l aya k ar si gel i st i r i l i r k en de ger i l l a t ar zini k endi l e-
r i ne gr e esas al misl ar d ir . Ger i l l a hangi k osul l ar d a yasiyor sa, k en -
di l er i n i n de o sek i l de yasayabi l ecek l er i ni or t aya k oymak i st emi s-
l er d i r . Ger i l l a, vur -k a, sabot aj , bask in y apiyor sa, onl ar d a ger i l l ay a
k ar si bu t r eyl eml er l e son u el d e et meye al ismisl ar d ir . Ama n i t e-
l i k l er i ve amal ar i f ar k l iuir . Sadece ger i l l an in bi r t ak l i di d i r . Ger i l l a-
nin bi r t ak l i di ol dugu i i n k ont r ger i l l a kendi egi t i mi ni yapar k en,
ger i l l anin egi t i mi nd en esi nl eni y or ve k endi si ne gr e d e hedef l er
bel i r l i yor l ar . Mesel a di y or k i , d zen l i or du ger i l l a k ar sisinda basa-
iisizdir . Kendi si bun a gr e n eyi bel i r l i yor ? Di y or k i , ger i l l an in aza-
mi hizi, k on t r ger i l l an in asgar i hizi ol mal iuir . Eger ger i l l anin azami
hizi, k on t r ger i l l an in asgar i hizi ol ur sa ger i l l ayi al t edebi l ecegi n i
dsnyor . Bu n e demek t i r ? Ger i l l a bi r k osuyor sa, k on t r ger i l l a i k i
k osmal iuir . Ger i l l a on gn al iga dayan iyor sa, o yi r mi gn al iga
dayan mal iuir . Ger i l l a bel i r l i bi r gl e ey l em y ap iyor sa, o ondan
daha az gl e ey l em yap mal iuir . Bu sek i l de k endi si ne gr e hedef l er
bel i r l i yor . Bun a gr e d e k on t r ger i l l a el eman ini r gt l yor ve ger i l -
l aya gr e bi i m k azand iiiyor . Mesel a ger i l l a, k ar an l ik ve or manl ik
al anl ar i yasam sahal ar i ol ar ak t er ci h edi y or . Kar anl ik , ger i l l ay a
r ahat har ek et i mk n ini sagl ar . Yi n e daglik , k ayal ik ve or manl ik
bl gel er ger i l l an in bar inma al an l ar iuir . nk d zen l i or du bur al a-
r a k ol ayca gi r i p har ek et edemez. Kon t r ger i l l a bun un k ar sisinda ne
yap mak i st i y or ? Kar an l igin, ger i l l an in har ek et zaman i ol dugunu
bi l di gi i i n k ul l anmasinin nne gemek i st i y or . Kont r ger i l l a k a-
r an l ik t a har ek et edi y or . Kont r ger i l l a k ar anl ik t a har ek et edi n ce,
ger i l l a k ar an l ik t a sav unma pozi sy onuna gemi s ol uyor . Kon t r ger i l -
l a or man l ar d a, daglik , k ay al ik bl gel er d e mevzi t ut maya al isiyor .
Bu sef er k ar anl ik , or man l ik ve ser t al anl ar ger i l l a i i n gven i l mez
al anl ar hal i ne gel i y or . Yan i k ar anl igin, or manin, ser t ar azi n i n ger i l -
l anin dost u ol mak t an ik ar il masini hedef l i yor . Kar an l igi ve sar p
ar azi y i , or man l ar i k en di si i i n t ar af siz bl ge hal i ne get i r i y or . Yani
ger i l l a da yar ar l an iyor sa, k en di si n i n d e bun dan yar ar l anabi l ecegi -
ni dsnyor . Bi zi m yapt ik l ar imizi, yapmak i st i yor . Bi zi m yasadik -
l ar imizi, yasadigimiz k osul l ar d a yasamak i st i y or . Bi zi m avan t aj a
dnst r d gmz zor l uk l ar i k en di si i i n avant aj d ur umun a get i r -
mek i st i y or . O t emel de egi t i l i yor , o t emel de k en di ni hazir l iyor .
42
Kon t r ger i l l a egi t i m k i t apl ar ina bak il diginda gr l ecek t i r . Kon t r ge-
r i l l anin egi t i mi , savastir digi gl er i n i deol oj i k ol ar ak hazir l anmasi,
t amamiyl a bi zi m gel i st i r di gi mi z ger i l l a mcadel esi ni bosa ik ar ma
t emel i nde ama on a k ar sit l ik t emel i nde yap il mistir . O k on uda hi bi r
sphe yok t ur . Bi z nasil savasan bi r g ol ar ak k endi mi zi ayak t a
t ut uyor sak , onl ar d a bi ze k ar si ayak t a dur abi l mek i i n k en di si ni o
t emel de hazir l am ak i st i y or . Koman do egi t i ml er i ya da zel har ek t
bi r l i k l er i ni n egi t i ml er i hep bu t emel dedi r .
Bi zi m on l ar d an f ar k imiz n edi r ? Bi z ger i l l ayiz. Onl ar bi ze k ar si
gel i st i r i l mi st i r ; yani bi zi m t ak l i di mi zdi r . Nasil bi r t ak l i t t i r ? Kaba,
zd en uzak bi r t ak l i t t i r . Bi z i n anar ak , k ar silik siz v e bi r hal k sav as-
cisi ol ar ak bun u yap iyor uz. Bunun i i n d e her seyi mi zi f ed a et meye
hazir bi r vazi y et t eyi z. Ama k on t r ger i l l an ink i byl e d egi l d i r . Par ayl a
gr ev yap iyor . Bi r sr e sonr a i n ancinin k iiil digi nok t ada psi k op at -
l asiyor . Bazil ar i i nt i har ed i y or . Bazil ar i da f ar k l i bi r bi i md e k en di -
si ni savas disi bir ak iyor .
Ken di ni hal k ve ger i l l a sav asina k ar si egi t en k ont r ger i l l an in,
Gayr i Ni zami Har p yr t enl er i n k en di l er i n i r gt l emesi , sadece bu
degi l d i r . Kend i si i i n t ehl i k e ol ar ak gr d k l er i gel i smel er y asan-
maya b asl adigi andan i t i bar en , uyuy an bi r l i k l er di y e adl and ir d ik -
l ar i yer al t i unsur l ar ini har ek et e gei r i y or l ar . Bu uyuyan bi r l i k l er
har ek et e get i gi n de, her yol ve yn t emi k ul l an may i, k en di l er i i i n
mubah gr yor l ar . Bu bi r l i k l er i n t al i mat l ar i v ar d ir . Bu Tr k i y ed e
de sahr a t al i mat namel er i ol ar ak geer . Bu uy uyan bi r l i k l er d i y e
adl and iiil an bi r l i k l er i n sahr a t al i mat namel er i nde n l er i ne k oy duk -
l ar i gr evl er v ar d ir . Bu bi r l i k l er her seyi yap abi l i r l er . Insan l d-
r ebi l i r l er , i nsan k air abi l i r l er , f i d ye i st eyebi l i r l er , t ecavzde bul u-
nabi l i r l er , soygun yap abi l i r l er , k at l i am ger ek l est i r ebi l i r , sabot aj -
l ar d a bul unabi l i r l er v e her t r l si d det i er i k l i eyl emi ger ek l est i -
r ebi l i r l er . Bu t al i m at namel er i desi f r e ol must ur . Bu t al i mat namel e-
r i nde aik ol ar ak d i l e get i r di k l er i t ek sey, eyl em ser best l i gi di r .
Insan k aiiip, ok r ahat l dr p bi r k enar a at abi l i r l er . Topl umd a
pani k yar at mak i i n i nsanl ar i k aiiip, t ecavz edebi l i r l er . Fi d ye
i st eyebi l i r l er , t opl umun t aninmis k i si l er i ne sui k ast dzenl eyebi l i r -
l er . Top l umd a k ar gasa yar at mak i i n cami l er , k l t r mer k ezl er i
ol mak zer e bi r ok y er i havay a uur abi l i r l er . Bunl ar , k en di l er i n i n
yap mal ar i ser best bir ak il an eyl eml er d i r . Tehl i k e ol ar ak gr l d g
dneml er d e bun l ar i har ek et e gei r i yor l ar . Ve hal k i gal eyan a ge-
43
t i r mek i i n de di ni k ul l anabi l i r l er , ir k iligi gel i st i r ebi l i r l er . Yani
cik ar l ar ina uygun ne var sa, bun a gr e bun l ar har ek et e geer l er .
Bu aidan bi z, Gayr i Ni zami zel Har p i er i si n de Gayr i Ni zami
Har p i i k i boyut t a el e al acagiz. Bunl ar : Yer al t i ve yer st unsur l a-
iiuir . Bugn dnyanin bi r ok yer i nde gel i st i r i l en zel savas uygu-
l amal ar ini, bu ger ek l i k zer i n de deger l en di r ecegi z. Ar k adasl ar
bazi yaban ci Amer i k an ve Hol l yw ood f i l ml er i i zl i y or l ar . Son sr e-
t e Yesi l amd a da ona ben zer f i l ml er yap il may a basl andi. O f i l m-
l er d e gst er i l en zel har ek t l ar ve zel ey l eml i l i k l er var d ir . Bunl ar
k on t r ger i l l a har ek t i ol ar ak deger l endi r i l en har ek t l ar d ir . zel
savasin, Gayr i Ni zami Har p dedi gi , yani dzenl i ol mayan k ismi bu-
dur . Bi z bun a k on t r ger i l l a di y or uz. Tamamiy l a zel savasa gr e
sek i l l enmi s gl er t ar af indan yr t l en bi r savastir . Bunl ar ger i l l a
mcad el esi ni al t et meyi esas al d igi i i nd i r k i , ger i l l an in k ul l an digi
yn t eml er i ger i l l aya k ar si k u l l anar ak son u el de et mek i st i y or l ar .
Ger i l l an in t ak l i di d e ol sa, t amamen ger i l l adan f ar k l i bi r r gt l en-
medi r . Bu n edenl e, bu bi r l i k l er e k ont r ger i l l a ad i ver i l i y or . Dn ya-
nin bi r ok yer i nde ger i l l a gl er i ne k ar si bun l ar k ul l aniliyor . Hal a
da dnyan in bi r ok yer i nde devl et l er bu t r gl er e basvur uy or .
Kon t r ger i l l an in, ger i l l a nasil yasiyor , egi t i l i y or , eyl em yap iyor gi bi
k on ul ar d an yar ar l anar ak k endi si ni egi t mesi ber aber i nde ger i l l an in
da k en di si ni gzden gei r mesi ger ek t i gi ni or t aya k oy uyor . n k
o, ger i l l a k ar sisinda basar ili ol abi l mek i i n k en di si ni ger i l l ad an
daha hizl i ve sonu al ici hal e get i r i y or . Bu nok t ada ger i l l an in da
yap masi ger ek enl er var d ir . Bunl ar ; k endi si n i sr ek l i yen i l emek ,
gel i st i r mek ve per f or man sini gl t ut mak t ir . Eger ger i l l a, k en di -
si ni sr ek l i yeni l emezse, gel i st i r mezse, per f or mansini gl t ut -
mazsa dogal ol ar ak k on t r ger i l l an in da, zel har p y r t en gl er i n
de bel l i yn l er i yl e son u al masi ol anak l i hal e gel i y or . Esk i ar k adas-
l ar bi l i r l er . PKK mcadel esi ni n gel i smeye basl adigi sr et en son r a
bi ze k ar si bi r zel savas yr t l mey e basl andi. Bi ze k ar si zel sa-
vas yr t enl er bel l i l d e son u da el de et t i l er . El de et t i k l er i so-
nul ar , h ep ger i l l an in zel l i k l er i n i k aybet mey e basl adigi anl ar d a
yasanmistir . Ger i l l a ne zaman ger i l l al ik t an uzak l asmaya basliyor ,
ne zaman asi - avar e k on uma dsyor , ne zam an gevsi y or , n e za-
man k ur al l i yasamayi bi r yan a bir ak iyor , ger i l l a k ur al l ar ina ve t ak -
t i k l er i ne uymuy or ; o andan i t i bar en ger i l l a k ay ip ver en , zar ar g-
r en g d ur umuna gel i y or . O nedenl edi r k i , zel har ek t ya d a
44
k on t r ger i l l a gl er i ni n basar ili ol masini engel l ey ecek ol an yi ne
ger i l l anin k en di si ol uyor . Ken di n i yeni l eyen , sr ek l i gl en di r en,
per f or man sini dai ma gl t ut an bi r ger i l l a, k on t r ger i l l ay i al t ede-
cek bi r g ol ar ak var l igini k or ur . Bu k on uda degisi k l k el er d ek i
k on t r ger i l l a har ek et l er i de i n cel enebi l i r . Kon t r ger i l l an in yasamini,
egi t i ml er i ni an l at an k i t apl ar var d ir . Bun l ar ok un ar ak d sman daha
i yi t aninabi l i r . Dsmanimizi i yi t anir sak , ona k ar si basar ili bi r m-
cadel e ver ebi l i r i z. Ki m ki , dsmanini t animiyor sa onun k ar sisinda
basar ili ol amaz. O aidan zel savas k on usu, dsmani t anima, d s-
man in nasil bi r g ol d ugunu gr me v e dsman i k msememek
ger ek t i gi ni bi l i n ce ik ar ma aisindan ok n eml i di r . Dsman ini
k msey en, t an imay an k i si dsman i k ar sisindan basar ili ol amaz.
zel savasin Gayr i Ni zami Har p d i y e adl and ir digi k ont r ger i l l a b-
l mn ok i yi zmsem emi z, an l amamiz mut l ak a ger ek l i d i r .
Bi r d e k on t r ger i l l an in bi r t ak t i k ol ar ak gel i st i r i l er ek k ul l an il digi
f ar k l i uygul anma bi i ml er i sz k on usu ol must ur . Angol ad a, Ni k a-
r agua vb l k el er d e bun l ar gr l mst r . Yi ne Kol ombi ya vb l k e-
l er d e de f ar k l i t r d en r n ek l er i n e r ast l anabi l mi st i r . Angol ad a Por -
t ek i z smr geci l i gi ne kar si bagimsizl ik mcadel esi nde i l k asamada
ul usal cephede yer al an UNITA, daha sonr a CI A t ar af indan ynl en-
di r i l er ek , ol usan yen i d evl et yn et i mi ne k ar si sav astiiil an bi r g
hal i ne get i r i l mi st i r . Yi ne ayni seki l de Ni kar agua Devr i mi sr eci nde
San di ni st l er l e har ek et ed en Ed en Past or a t ar af indan k omut a edi -
l en gl er , devr i m sonr asinda ol usan i kt i dar a k ar si si l ahl i bi r m-
cadel e i er i si ne gi r mi st i r . Kol ombi ya, El Sal vad or , Fi l i pi nl er vb.
l k el er d e i se k on t r ger i l l an in daha f ar k l i r gt l endi r i l i sl er i sz k o-
nusu ol must ur . Bu, Kol ombi yad a i k t i d ar a k ar si sav asan ger i l l a
gl er i ne k ar si, cepheden r gt l endi r i l en si l ahl i mi l i s or dul asmasi
bi i mi ni al ir k en, Fi l i pi nl er ve El Sal vad or vb . l k el er d e l m Man-
gal ar i, Kaf at asi Avcil ar i vb. ad l ar l a sok ak or t al ar inda adam l d-
r en , k air an , t ecavz eden ci nayet sebek el er i , et el er i bi i mi nde
r gt l endi r i l mi sl er di r .
STKRAR HAREKTI
Ist i k r ar Har ek t i ol ar ak di l e get i r i l en zel savasin i k i n ci sa aya-
gini i se asil i smi yl e dar bel er ol ust ur makt adir . Asl inda bur ada i st i k -
r ar har ek t i adi k ul l an il ar ak ger ek l est i r i l en dar bel er i i n mesr u
bi r k ilif yar at il may a al isil mak t adir . O nedenl edi r k i i st i k r ar har e-
45
k at i t animi, zel sav asin k endi ger egi n e demagoj i k an l am yk l e-
mi s ol dugu bi r an l ami i f ade et mek t edi r . n k i st i k r ar d zen di r .
Dar bel er i i n Ist i k r ar Har ek t i deni l di gi zaman t opl umun bi l i nci n-
de d zen i sagl ama h ar ek t i gi bi bi r yan il sama da yar at il mis ol -
mak t adir . Oysa zel savas dzen sagl ama har ek t i degi l , d zen si z-
l i k har ek t iuir . Smr c gl er i n egemen l i gi n i gar ant i y e al ma
har ek t iuir . Di k t at r l k t r . Yani f asi zmd i r . Fasi zmi n sagl ayacagi
i st i k r ar d a, hal k i zap t ur apt al t ina al mak t ir . O nedenl edi r k i bu
zap t ur ap t al t ina al ma har ek et l er i ne dar bel er dememi z d aha dogr u
ol acak t ir .
Dar bel er ; si vi l hk met l er i n ger ek l esen ask er i mdahal el er l e,
dar bel er l e hk met t en uzak l astiiil masi, cun t al ar in devl et yn et i -
mi ne el k oymasi ya d a ask er l er i n md ahal esi son ucun da si vi l h-
k met l er i n el degist i r mesi bi i mi nd e ger ek l esmek t edi r . Bu h-
k met , cun t al ar ya da cunt al ar in k ur dugu hk m et l er bi i mi nde
de ol abi l i r . Bu dar bel er st abi l i ze yan i d zen sagl ama, bi i m ver me
har ek at i ol ar ak deger l en di r i l ebi l mek t edi r . Ancak d ar beci l er i n st a-
bi l i ze ol ar ak an l am bi t i k l er i dar bel er i n ger ek l esmesi n den nce
dar bel er i n k en di l er i n e bi r ger ek e yar at mal ar i sz k onusu edi l -
mek t edi r . Dar beci l er ger ek l i gr d k l er i bu al t yap i hazir l ik l ar ini da
d est abi l i ze ol ar ak adl and ir mak t adir l ar . Bur adan da anl asil acagi
zer e dar beci l er st abi l i ze dedi k l er i k en di l er i n i ot ur t ma eyl emi n-
den nce or t al igi k ar istir ar ak , har ek et e geebi l mel er i i i n or t ami
hazir hal e get i r meyi n gr mek t edi r l er . Bu sek i l de dar bel er nce-
si nde y apil an n hazir l ik l ar a dest abi l i ze ad i ver i l mi s ol uyor .
Dest abi l i ze szcgnn szl k an l amindan da anl asil acagi gi bi ,
k ar isik l ik ; y l e bi r n ok t aya get i r i l i yor k i , hal k i er si n de de ben zer i
t al epl er i n gel i si mi sagl anar ak, dar be sank i bi r ger ekl i l i k mi s gi bi
hal k a sunul mus ol uyor . Byl el i k l e or t al igi k ar istir ma al ismal ar i
bi r sonu ver i yor .
Egemen ve smr c gl er , ik ar l ar i t ehl i k eye gi r di gi zaman
dar bel er e basv ur ur l ar . Yok sa i s ol sun di y e dar be ger ek l est i r mez-
l er . Hk met l er i n, egemen gl er i n ya d a ol i gar si l er i n ik ar l ar ini
t emsi l ed ecek sek i l de bi r p ozi syon da bul un mal ar ini i st er l er . On un
i i n yasa ger ek i yor sa yasa ik ar t il masi, denek ger ek i y or sa de-
nek l er i n ver i l mesi , ask er i ar a- ger e ger ek i y or sa bun l ar in sag-
l anmasi, smr ve soy gun dzen l er i ni n nnde engel l er ol us-
mussa, bunl ar in asil masi yani ik ar l ar i i i n ne i st eni yor sa onl ar in
46
yer i ne get i r i l mesi hedef l en i r . Eger bunl ar n or mal si y asal i sl eyi si n
sinir l ar i i er i si nd e yer i ne get i r i l emi yor sa, or ad a sor unl ar ya d a
onl ar in yer i ne get i r mesi ni engel l eyecek ol ayl ar yasanmaya basl a-
mis demek t i r . O nok t ada dar bel er devr ey e gi r er . Ama d ar bel er
devr ey e gi r med en nce bun un hazir l ik l ar i yap ilir . Bu hazir l ik l ar i
nasil yapiyor l ar ? Hk met l er i dsr mek i i n hk met l er i i nde i
sor unl ar y ar at iyor l ar ve hk met l er i st i f a et t i r i l i yor l ar . Ist i f al ar l a,
t ehdi t l er l e, sant aj l ar vb . t ut uml ar l a hk met l er i hk med emez d u-
r uma get i r i y or l ar . Hk met l er i n yasadigi yol suzl uk l ar var sa, bu
yol suzl uk l ar i gndeml est i r i y or l ar . Ar t ik yl e bi r n ok t aya gel i y or k i
hk met l er sk an dal l ar l a an ilir hal e get i r i l i yor . Dur um by l e ol un -
ca, o hk m et l er i n hal k i er si n dek i mesr ul ugu da k aybol maya bas-
liyor . Hk met l er i n mesr ul ugunu bi t i r di gi y er d e genel sei m ol ur .
Yeni bi r hkmet ol usur , nor mal si yasal i sl eyi s bunu ger ek t i r i r .
Ancak dar bel er i n asil hed ef l ed i gi bu degi l di r . Kendi ni ya d a g-
dml hk met l er i mdahal e i l e hk met hal i n e get i r mek t i r .
Dar bel er d e en neml i ol an sey, d ar bey i y apanl ar in k ur t ar ici po-
zi sy onuyl a i k t i d ar a gel mel er i di r . Dar bel er y ap il diginda daha ok
k ur t ar ici pozi sy onl a sahn eye ik ar l ar ve byl el i k l e i k t i d ar a gel i r l er .
Ken di l er i n i k ur t ar ici pozi sy onl a sahn eye k oy abi l mel er i i i n de
or t ami bun a hazir hal e get i r mel er i ger ek i r .
Or t amin dar bel er e hazir h al e get i r i l mesi de or t am in k ar istiiil -
masiyl a, k aos v e k ar gasanin yar at il masiyl a m mk n ol ur . O neden-
l e k ur t ar ici pozi sy onl a sahneye ik an dar beci l er her zaman dar be-
l er i n ger ek l est i gi l k el er i bi r k aos, bi r k ar gasa or t amina sr k l e-
mi sl er d i r . Or t amin k aos ve k ar gasa hal i n e sr k l enmesi i se bi l i n l i
bi r aba i l e or t am t er r i ze edi l er ek , suni ger gi n l i k l er v e sor unl ar
yar at il ar ak sagl anmistir . Bunun ar dindan hal k t epk i si ni n gel i sme-
si ni n nnn ail masi gel mi st i r . Yukar ida r nekl endi r di k . Si l i de
1973t e dar be ol uyor . Bi r y il nce Al l ende, sei ml er l e i k t i d ar i el e
gei r mi st i . Al l ende sei ml er l e i k t i d ar i el e gei r i nce, k en di n e gr e
sosyal i st bi r pr oj e gel i st i r di . Bu pr oj eyl e, sosyal i zmi n bar iscil yol -
l ar l a Si l i d e ger ek l esmesi y l e b yk r et i m al anl ar inin t opl umsal -
l astiiil masi sagl anacak t i. O ynde al ismal ar d a basl at il di. Bu n e-
denl e ABD Si l i d ek i Al l ende i k t i dar inin al eyhi ne bi r t ut um t ak indi.
Al l ended en bi r an nce k ur t ul mak i st i y or d u. Ama nasil k ur t ul a-
cak t i? Hemen gi di p or ad a bi r dar be yap ma k osul l ar i da yok t u. Top -
l umun bun a hazir l an masi ger ek i yor d u. ABD Si l i d e bu d ogr ul t uda
47
har ek et e get i . O zam an Si l i n i n en gl sendi k al ar indan bi r i si d e,
Kamy on Sof r l er i Sen di k asidir . ABDni n Mer k ezi Haber Al ma Tes-
k i l at i ( CI A) , Kamyon Sof r l er i Sen di k asin i har ek et e gei r d i . Bunl ar
byk bi r gr ev r gt l edi l er . Ger ek l esen bu gr ev sonucun da t asi-
macilik dur du. Tasimacilik dur unca r et i m zayif l ad i. r et i m zayif -
l ayinca k ar a bor sa or t aya ik t i. Kar abor sa or t ay a ikinca mal l ar
zaml i sat il maya b asl andi ve en f l asyon ar t t i. Ar di sir a gel i sen t op-
l umsal k ar gasa ve har ek et l i l i k gel i st i . Kamy on sendi k acil ar inin
gr evi ni n d evam et t i gi bi r sr et e de Gen er al Pi noch et yan i Si l i d ek i
Amer i k an ci ask er l er dar be y apar ak i k t i d ar i el e gei r di l er .
Dar bel er n cesi gel i sen k ar gasal ar d a d nyan in ner esi nd e ol ur sa
ol sun, dar beci l er i n mut l ak a r ol v ar d ir . Mesel a: Tr k i y eyi r n ek
ver mek ger ek i r . Tr k i y ed e 1961, 1971, 1980 gi bi esi t l i d nem-
l er d e dar bel er ger ek l esmi st i r . Tabi daha son r a p ost mod er n dar -
bel er d i y e adl and iiil an d ar bel er de y asanmistir . 28 Subat dar besi ,
27 Ni san da Yasar Byk anit in yapmis ol dugu bi r konusma var dir .
Bun l ar a d a san al dar bel er d eni l mi st i r . Bu sek i l de d ar bel er ger ek -
l esmi st i r . Bu t r d ar bel er i n ger ek l esmesi nden nce Tr k i y e hep
bi r k ar gasa i i n e ek i l mi st i r . Tr k i y ed e yasanan bu k ar gasal ar ,
Si l i de ol dugu gi bi gr evl er degi l di r . Ter r i zmdi r . Nasil t er r i zmdi r ?
Fasi st t er r dr . Daha n ce devl et i n zel Har p Dai r esi n den, Gayr i
Ni zami Har p t en, onun yer al t i l hcr el er i nden, uyuyan bi r l i k l e-
r i nden bahset mi st i k . O gl er i n har ek et e gemesi Tr k i y ed e yasa-
nan t er r ol ayl ar inin t emel nedeni d i r .
Bun l ar n asil yasanmistir ? Agir l ik l i ol ar ak 12 Eyl l 1980 dar besi
ncesi n de gr l d g gi bi ; Tr k i y ed e bi l i n en t opl um i i nde saygin
i n san l ar a k ar si sui k ast l ar d zen l enmi st i r . Bun l ar : Bedr et t i n C-
mer t t i r , Bed r i Kar af ak i ogl u, mi t Kaf t anciogl u, Abd i Ipek i d i r vb.
bi l i nen gr et i m yel er i , saygin k i si l i kl er di r . Bunl ar a k asi sui kast l ar
dzen l enmi st i r . 1 Mayis Kat l i ami d zen l enmi st i r . Kahveh anel er
basil ar ak i n san l ar l dr l m eye b asl anmistir . Mar ast a k i t l esel k at -
l i am yasanmistir . Si v as v e or umd a ol ayl ar yasanmistir . Mal at -
yad a bel ed i y e bask an i Hami t Fendi ogl u k en di si ne gnder i l en
bombal i pak et i n pat l amasiyl a bi r l i k t e evr esi n de bul un an yak in
ai l e y el er i y l e bi r l i k t e l dr l mst r . Insan l ar k aiiil ar ak y ok
edi l mi st i r . 1971 12 Mar t Dar besi ncesi d e benzer i pr ovok asy onl ar
yasanmistir . Bu p r ovok asy onl ar sadece dar bel er ncesi n de de de-
gi l , esasinda bi r dar be ni t el i gi t asiyan f asi st k ar ar namel er i n hazir -
48
l andigi dneml er de ger ek l est i r i l mi st i r . Tr k i yed e 1991d e ik a-
iil an v e k amu oyu t ar af indan SS Kar ar namel er i ol ar ak n i t el endi r i -
l en Sansr Sr gn Yasal ar i da byl esi bi r sr eci n ar d indan ik a-
iil mistir . O sr et e de Muhar r em Ak soy, Tur an Dur sun ve Bahr i y e
ok gi bi t aninan bi r ok saygin sahsi yet k at l edi l mi st i r .
2008 yilinda Er genek on yar gil amal ar i adiyl a ail an dava i ddi a-
namesi n de bu ger ek ok aik bi r sek i l de or t aya k on ul mak t ad ir .
Asl inda bu, davayi aanl ar a r agmen aiga ik an ve ipl ak bi r vazi -
yet t e k amuoyun un gzl er i nne ser i l en bi r ger ek l i k ol ma zel l i -
gi n i t asimistir . Er genek on yar gil amal ar ini basl at anl ar in, Er gene-
k on u yar gi k on usu hal i n e get i r i r l er k en amal ar i hal k a k ar si i sl e-
nen sul ar d egi l , AKP hk met i n e k ar si pl anl adik l ar i dar bel er ol -
must ur . Byl e de ol sa hazir l an an i ddi an amed e di l e get i r i l en l er
pl anl anan bi r dar be y ap il madan n ce nasil har ek et edi l d i gi v e t op-
l umun nasil adim adim buna hazir l andigi ynnde i br et ver i ci bi l -
gi l er l e dol udur . Bu i ddi an amed e dar be y apma hazir l ik l ar i i er i si ne
gi r enl er i n l kede nasil bi r k ar isik l ik yar at mak i st edi k l er i , bunun
i i n nasil har ek et l er i , k i ml er i hedef ol ar ak set i k l er i ve k i ml er i
k ul l and ik l ar i aik aik d i l e get i r i l mi st i r . Or ada Er genek on t ar af in-
dan k ur ul dugu i ddi a ed i l en si vi l t opl um r gt l er i ni n( agdas Ya-
sami Dest ek l eme Der n egi vb. ) , sen di k al ar in ( Tr k Met al -i s vb) ,
TVl er i n ( ART) ve Par t i l er i n( Isi Par t i s) , t opl um i er i si nde k ar i yer
sahi bi ol ar ak bi l i nen bi r ok k i si ni n k ul l anil digi ve bunl ar in r gt -
l endi r i l er ek , har ek et e gei r i l di k l er i r n ek l er i y l e anl at il mak t adir .
Ayr ica t opl umd a bi r i n f i al yar at mak i i n k en di l er i ne y ak in gr d k -
l er i k ur uml ar a ( Yar git ay ve Cumhur i yet Gazet esi n e) yn el i k sal d i-
iil ar in dzen l endi gi v e k i si l er i n l dr l d gne di k k at ek i l mek t e-
di r .
Er genek on i dd i an amesi nd e ver i l en r n ek l er den gr l d g gi bi
ger ek l est i r i l en pr ovok asy onl ar l a or t amin d ar bel er e aik hal e ge-
t i r i l ecek sek i l de k aosa sr k l enmesi v e k ar gasanin yar at il masi
hedef l en mek t edi r . Tm bunl ar i yap anl ar d a, bi r k ur t ar ici pozi syo-
nuyl a d ar bey i ger ek l est i r enl er d i r . Bun l ar d ar bey i ger ek l est i r i r -
k en zaman l amasini i yi yapar l ar . Hat t a dar bey i yapacak l ar i saat i
bi l e ona gr e bel i r l er l er . zel sav as uzmanl ar ina, d ar bel er i neden
daha ok gece yar il ar i ya d a gece on i k i d e yap mis ol duk l ar i yn n-
de sor ul an sor uya ver di k l er i cevap da bun u gst er mek t edi r . Dar -
beci l er bu sor uy a k en di l er i n ce cevap ver mi sl er ve bu cevabi as-
49
k er l i k t e on i k i d en vur mak di y e bi r t abi r l e cevap l and ir misl ar d ir .
Bu sek i l de k en di ask er i ar gman l ar ina uygun bi r bi i md e dar beni n
ger ek l est i gi gnl er i , saat l er i de k endi zel sav as uzman l ik l ar i al a-
ninda bel i r l em eyi t er ci h et mi sl er d i r . Bun l ar d ar bel er i ger ek l est i -
r i r k en, hazir l ik l ar ini da bun a gr e y apar l ar v e al ismal ar ina degi l
ayl ar , yil l ar n cesi n den basl ar l ar . Hat t a dar bey i ger ek l est i r ene
k ad ar , bi r k a def a d enemesi n i bi l e yap ar l ar . Ar d inda da bi l i n en o
dar bel er i n i ger ek l est i r i r l er . Ist e bahsi geen bu d ar be, zel sav a-
sin zer i n e k ur ul dugu Ist i k r ar Har ek t i di y e adl and iiil an sa
ayagindan i k i nci si ni ol ust ur ur .
Bur ada ask er i dar bel er i n sad ece l k e i er i si nde gel i sen demok -
r at i k muhal ef et gl er i ne k ar si gel i st i r i l di gi gi bi sinir l andiiici bi r
yak l asim ol usmam al iuir . Agir l ik l i ol ar ak gel i sen dar bel er i n demok -
r at i k muhal ef et gl er i ne k ar si gel i st i r i l d i gi d ogr ud ur . Ancak ege-
men gl er i n k en di i k t i dar mcad el el er i ni n bi r son ucu ol ar ak d a
dar bel er ger ek l esebi l mek t edi r . 1973 ncesi y il l ar da ABDn i n bi r
yen i -smr gesi ol an Gn ey Vi et namd a yi ne Af r i k an in ve Lat i n
Amer i k an in bi r ok l k esi nd e ben zer i t r d en dar bel er ger el es-
mi st i r . Hat t a bu t r l k el er d e dar beci bi r ynet i mi n, bask a bi r dar -
beci k l i k t ar af indan i k t i dar dan al asagi edi l i si ne t anik ol un must ur .
Bur ada ayr ica zer i nde dur ul masi ger ek en bi r k onu da gemi st e
benzer l i k l er i nedeni yl e r eel sosyal i zmi n si st emi i er i si nde yer al an
ve bu si st eml e bi r bi i mi yl e i l i sk i i er i si nde ol an bazi l k el er de
ger ek l esen ask er i dar bel er d i r . Bu l k el er d e ger ek l esen ask er i
dar bel er i n yuk ar ida r n ek ol ar ak ver di gi mi z l k el er de ger ek l esen
dar bel er l e bazi f ar k l ilik l ar i ol sa d a bur ada ayr ica el e al inmasinda
yar ar var d ir . nk bunl ar d a her k es t ar af indan k abul ed i l en bi r er
ask er i dar bedi r .
n der l i k , t opl uml ar t ar i hi ne yen i bi r bak is aisi get i r i y or ve bu-
r ad a i n san l igin yasadigi k k t opl um ol ar ak d ogal t opl um b el i r l e-
mesi n de bul un mak t ad ir . Dogal t opl um b el i r l emesi n i n ar d indan da
i l er l eyen i nsanl ik t ar i hi ni n bi r sapma i er i si ne gi r di gi ni ve sm-
r c egemen l i k l i d evl et i t opl umun da yl esi bi r sr et e yasanma-
ya basl adigina di k k at ek mek t edi r . nd er l i k r eel sosyal i zm pr at i -
gi ni n de i nsanl igin yasadigi sapmal i sr e i er i si nde yer al digini
bel i r t mek t edi r . n k son t ahl i l d e i k t i d ar ci ve d evl et i bi r k onuma
gel en r eel sosyal i zmi n k endi si de k api t al i zmi n bi r mezhebi hal i ne
gel mek t en k ur t ul amamistir . Kendi ni i k t i dar ci ve d evl et i k il an r eel
50
sosyal i zm o egemen l i k k ol t uguna ot ur d ugunda, i k t i d ar i yok et me
yer i ne k en di si ni o k ol t ugun sahi p l eneni hal i n e get i r mi st i r . Yan i
r eel sosy al i zm i k t i d ar i degi l , i k t i d ar onu f et het mi st i r . Abd ul l ah Gl
Cumhur bask an i ol dugu zam an, Tr k i y ed e br ok r asi i er i si nde y er
al an ve Tur gut zal in yak ininda k onuml an d iiil an bi r k i si n i n y ap-
mis ol dugu bi r d eger l en di r me var d i. O k i si yap mis ol dugu o d eger -
l endi r med e Tr k i y ed ek i Cumhur bask an l igi k ol t ugunu yan i ma-
k amini anl at iyor d u. Di y or d u k i ; Bu k ol t uk yl e bi r k ol t uk t ur k i ,
l ayik ol ani zer i n de ot ur t ur , l ay ik ol mayan i i se, ne hal e get i r ecegi n i
i y i bi l i r . Bu sek i l de bi r t ahl i l de bul un ar ak , d evl et v e i k t i d ar k ol t u-
gunu t animl iyor d u. Kisacasi i k t i dar k ol t ugu zer i n e ot ur ul d ugun-
da, ot ur an i da k en di si ne benzet mi s ol mak t adir .
Reel sosyal i zm de devl et i l i gi asamamistir . Ul usal k ur t ul usul uk
da sosyal d emok r asi de devl et i l i gi asamamistir . Devl et i l i gi asa-
mad ik l ar i i i n di r k i , k ap i t al i zmi n mezhebi hal i n e gel mi sl er d i r . Eger
k ap i t al i zmi n mezhebi hal i n e gel i y or l ar sa, on un uygul ayacagi ve
k ul l anacagi yn t eml er d e k api t al i zmi n uygul ad igi yn t eml er i n
uisina ik maz. Sosy al i zm ad ina bi r ok dar be yap il mistir . Mesel a,
Af gani st anda 1979d a Af gani st an Demok r at i k Hal k Par t i si , Sov yet -
l er d e egi t i m gr ms or d udak i gener al l er i ay ak l and ir ar ak bi r d ar -
be ger ek l est i r mi st i r . 1978de Et i y opyad a -o zaman k i ad i Habesi s-
t and i- Hai l e Sel asi y e i k t i dar ina k ar si, or du i i nde k end i ne sosy al i st
di y en k k bur j uv al ar dar be ger ek l est i r mi st i r . Yi ne d aha ncek i
yil l ar d a 1950l i ve 1960 l i yil l ar d a Macar i st an ve ek osl ov ak ya y a
Sov yet t ank l ar i gi r mi s ve or al ar da o zaman k i ol usan hk met l er i
yik mis, yer i ne bask a hk met l er ol ust ur must ur . Bunl ar yapil mis-
tir . An cak zgr l k sagl anmis miuir ? Hayir ! Bir ak al im zgr l g,
yasanan en degme bi r k api t al i zm ve t ot al i t ar i zm ol must ur .
Bun l ar d emok r at i k sosyal i zm k ur al l ar ina, i l k el er i ne yak isan
davr an isl ar miuir ? Hayir , d evl et i yak l asiml ar d ir . Komn al demok -
r at i k deger l er i t emsi l mi et mi st i r ? Hayir ; devl et i deger l er i t emsi l
et mi st i r . Bun l ar sosy al i zm ad ina yap il anl ar ol uy or . Her n e k ad ar
sy l em dzey i n de k ul l an il sa d a asl inda bun l ar sosyal i zm ugr un a
yap il mayan l ar d i. Sosyal i zm ad ini k ul l an anl ar in ben zest i k l er i k ap i -
t al i zmd en dn al d ik l ar i uygul amal ar d an bask a bi r sey d egi l d i .
O n edenl e bi z zel sav as ol gusunu deger l endi r i r k en , devl et i
egemenl i k l i t opl um k apsaminda bun u el e al iyor u z. Ama bur ada
syl e bi r ayr im var . ABD, Ik i nci Dnya Sav asin dan son r a smr ge-
51
ci l i k mi r asini devr al ip, k api t al i zmi n j andar mal igini st l endi gi nde
k en di si ne gr e d sman i l an et t i gi gl er var . Bu dsman ol ar ak
i l an et t i gi gl er , k endi l er i n i sosyal i st ol ar ak gr y or l ar . Bu gl e-
r i n de sosyal i zm y ol unda mcad el el er i var . Sap mal ar i, yan l isl ar i da
ol sa k endi l er i n e sosyal i st ad ini ver i yor l ar . Bu d ur um, ay n i zaman -
da o sr et e var ol an k ap i t al i st si st em k ar sisinda gst er i l en bi r
dur us ol ma anl amina da gel i y or . Ama bu d ur usl ar i, demok r at i k
k omn al t opl um sek l i n e dnsen, devl et i gi d er ek t opl um zer i nde
et k i si zl est i r en, br ok r asi yi gi d er ek et k i si z k il an, t opl umu k en di
k en di n e yet er l i hal e get i r en; z yet er l i l i k ve z gven t emel i nde
yasami r gt l eyen bi r mek ani zman in ol usumun a dnsemi yor .
Son ut a da bur j uvazi d en dn al d ik l ar i devl et , onl ar i k en di si ne
ben zet i y or . Oysa sosyal i zm d aha f ar k l iuir . Kom nal demok r at i k
deger l er e sahi p t i r . Dogal t opl um zel l i k l er i ni t emsi l ed er .
Bu el i sk i l i d ur um i er i si nde i se k azanan k omnal demokr at i k
deger l er ya d a sosyal i zm ol muyor ; k azan an k ap i t al i zm ol uyor . Bu
nedenl e bi r i l er i ikip bi r ok r n egi nd e gr l d g gi bi bu t r l k e-
l er d e; sei ml er l e, dar bel er l e, duv ar l ar i yik ar ak ai t ol duk l ar i k ap i t a-
l i st dnyaya en t egr e ol uyor l ar . Reel sosyal i st l er sosyal i zme ai t
ol ani degi l , k api t al i zmd en dn al d ik l ar ini ve gi der ek ben zed i k l e-
r i k ap i t al i zmi uygul ay ar ak b unu y apmisl ar d ir . Reel sosyal i zm p r a-
t i gi ni bu er eved e el e al mak ger ek i yor . Kapi t al i st l er , Bat ilil ar d a
bunu yapmistir .
PSKOLOJK SAVAS
zel sav asin, n c sa ayagi da Psi k ol oj i k Savast ir . Bi r ok ar -
k ad as zel savasi, psi k ol oj i k sav as di y e adl and iiiyor . Ama yl e de-
gi l d i r . Eger zel savasi psi k ol oj i k sav as di y e al gil ar sak an l at t igimiz
k on t r ger i l l a ve d ar bel er bosa el e al inmis ol ur . Oysa onl ar , zel sa-
vasin ol mazsa ol maz an l aminda neme sahi p ol an i k i t emel ayagini
ol ust ur ur . Bunl ar in hepsi bi r l i k t e yr r . Bi r yer de bi r i si ne ik ar ,
ama her zaman bi r bi r l er i n i n hazir l ayicisi ve t amaml ayicisi ol ar ak
r ol l er i ni oy nar l ar . zel l i k l e psi k ol oj i k savas dedi gi mi z ol gu, hem
dar bel er i n hem de zel har ek t l ar in hazir l ayici ve t amaml ayicisi-
uir . Di ger l er i i i n de bu geer l i di r . zel har ek t gel i st i r i l di gi nd e
psi k ol oj i k savas da gel i st i r i l i r . Dar bel er ger ek l est i r i l di gi nde psi k o-
l oj i k savas da yr t l r . Yani zel sav asin bu sa ayagi hem bi r -
bi r i ni n hazir l ayicisi hem de bi r bi r i ni n t amaml ayicisi ol ar ak r ol l er i -
52
ni oy nar . Bi r bi r l er i n e k ar si ya d a bi r i di ger i ni n yer i n e geen veya
bi r i di ger i ni n al t er n at i f i degi l di r . Hem hazir l ayicil ar i hem d e t a-
maml ayicil ar iuir . Psi k ol oj i k savas i i n bu ok d aha f azl a geer l i di r .
Dnya zer i ndek i ik ar at ismal ar inin t ar i hi ok esk i l er e k adar
gi d er . Basl angit a k abi l e sav asl ar i, son r a bl gesel savasl ar a dn-
sen mcad el el er , 1 900l y il l ar d an son r a bi r d nya sav asi hal i ne
dnsmst r . Rek abet ve ik ar at ismal ar inin sebep ol dugu bu
sav asl ar , by k mad di v e man evi k ay ipl ar a n eden ol ar ak , l k e
ek on omi l er i ne byk zar ar l ar v er mi st i r . Kay ipl ar gz n ne al in-
uiginda gal i p ve magl up d i y e bi r deger l en di r me yapmak obj ek t i f
l l er i er i si nde mmk n gr n memek t edi r .
1950l i yil l ar d an sonr a byk ap l i sicak sav asl ar a r ast l an il mak -
l a bi r l i k t e i d eol oj i l er ar asi savas agi ol ar ak t ar i he geen 20. yz-
yil da, sicak savasl ar in ol umsuz sonul ar i devl et l er i bar is i i nde
sav as deni l ebi l ecek bi r m cadel e t ar zi ol an psi k ol oj i k har ek at f aa-
l i yet l er i ne ynel t mi st i r .
Ki t l e i l et i si m t ek nol oj i l er i ni n bas dndr c bi r hizl a gel i st i gi
dnyamizd a, psi k ol oj i k har ek at f aal i yet l er i pr of esy onel uzmanl ar
vasit asiyl a gel i st i r i l er ek et k i l i ve yaygin bi r si l ah ol ar ak k ul l anil -
mak t adir . Psi k ol oj i k savas i i n y ap il an bi r t an im var dir . Top l umun ,
hedef k i t l eni n ya da hasimin bi l i nci ne ak ar ak onun duygusuna,
dsncesi n e, eyl emi ne yn ver ebi l me mcad el esi di r . Eger on un
duygusuna, dsncesi n e ak abi l i y or sa, k i mi hasim ve hedef ol ar ak
bel i r l i yor v e onun ey l emi ni y nl endi r ebi l i y or sa or ad a psi k ol oj i k
sav as da amacina ul asmis demek t i r .
Bu k onuda psi k ol oj i k sav asi en k ap saml i y r t en ve en t ecr bel i
ol an Amer i k an Sav unma Bak anl igi t ar af indan yap il an bi r t an im
bul un mak t adir . Or ad a yap il an t an imda psi k ol oj i k sava i i n; Pl an-
l anmts psi kol oj i k oper asyon; yabanct hkmet l er e, or gani zasyonl a-
r a, gr upl ar a ve ki si l er e ynel i k ol ar ak yaptl an ve onl ar tn hi sl er i ni ,
gdl er i ni , obj ekt i f muhakeme yet enekl er i ni , davr antsl ar tnt et ki l e-
mek i i n sei l mi s bi l gi ve del i l l er i n sz konusu obj el er e t astnmast
( ver i l mesi , si ndi r i l mesi , kabul et t i r i l mesi ) i i n dzenl enmi s oper as-
yonl ar dtr . deni l mek t edi r .
Bu t ar i f t e esas ol ar ak beyi nl er e yn el i k ol ar ak yap il an bi r op e-
r asyon sz k on usudur . Buna beyi nl er i t esl i m al ma san at i deni l i r .
Pol i t i k aidan beyi nl er t esl i m al ind i mi, t opl umsal r uh t esl i m al in-
mis demek t i r . Bi r t opl umun f er t l er i t opl umsal r u hl ar ini k aybet t i l er
53
mi i s bi t mi s demek t i r . Ist e, t ar i h i i nde bi r ok nedenden dol ay i her
seyl er i ni k aybet mi s ol an Kr t hal k inin unut mamasi ve i yi ce anl a-
masi ger ek en nok t al ar d an bi r i bud ur . Bu ul usal d emok r at i k r uhun
muhaf azasi, demok r at i k ul us v e zgr l k i i n mcadel e ver en Kr t
t opl umu i i n hayat i n emdedi r . Tr k Devl et i bunu bi l di gi nd en
dol ayi, t ar i h boyun ca t m yn l er i yl e bu zayif n ok t aya, d i r eni si n
k ayn agina y k l eni yor .
Tr k Devl et i , bt n i deol oj i k aygit l ar ini da k ul l anar ak har ek et e
gemi s ve Kr t hal k ina k ar si, st r at ej i k psi k ol oj i k savas yr t mek -
t edi r . St r at ej i k psi k ol oj i k savasin di ger i k i ( t ak t i k ve gl endi r i ci )
psi k ol oj i k savas t r n den f ar k i, hed ef k i t l en i n d ol aysiz ol ar ak
t md en dsman gr l mesi d i r . Tak t i k psi k ol oj i k savast a dogr ud an
dogr uya dsman i l an edi l en r gt l gl er v e onun ask er i bi r l i k l e-
r i , yan i ger i l l a hedef t edi r . Bun l ar in r uhl ar i k er t i l meye al isilir .
Gl endi r i ci psi k ol oj i k savast a i se Tr k Devl et i k endi z ki t l esi ni n
mor al i ni y k sel t meni n yol l ar ini ar ar . Mesel a, her hangi bi r sp or
t ak iminin ya d a sp or cun un basar isi, ul usl ar ar asi al anda sanat et -
k i nl i k l er i nde bi r az basar i, enf l asy onun dsme egi l i mi , Ank ar aya y a
da bi r ok l k eye yap il an n eml i i -d is zi yar et l er ve yap il an ant -
l asmal ar , Tr k i y eyi vc bey anat l ar , egi t i m-saglik ve ek onomi k
aidan or t aya ik an gel i sme vb bun l ar in t m psi k ol oj i k savas
mal zemesi di r ve Tr k ki t l esi ni n mor al i ni yksel t mek i i n k ul l ani-
lir .
Psi k ol oj i k savast a hed ef l er ok geni st i r . Sad ece bi r hedef e yn e-
l i k degi l d i r . Psi k ol oj i k savasl a bel i r l enen hedef l er bi r yan dan hasim
i l an edi l en gl er ol ur k en, d i ger y andan da t ar af siz gl er di r . br
t ar af t a da k en di l er i i i n dost gr dk l er i gl er d i r . O n edenl e psi k o-
l oj i k savas, t opl umun hepsi ne k ar si yr t l r . Top l umun i i n dek i
bi r eyl er e v ar incaya k adar d a k ap sam l i bi r sek i l de el e al inir . Bt n
t opl umsal sinif ve t abak al ar a k ar si yr t l r ; k l t r el , di n sel ,
i n ansal , ul usal t opl ul uk l ar a k ar si da yr t l r . Bu anl amda psi k o-
l oj i k savasin hedef l er i ok geni st i r . Her zaman hedef l er i n e uygun
yn el i m i er i si nde ol ur .
r negi n : Her han gi bi r gc, k esi mi y a da t opl umu, hasim ol ar ak
i l an et mi st i r . Hasim gl er e k ar si psi k ol oj i k savas hangi amal a
yr t l r ? Hasmin i r adesi ni t esl i m al maya y nel i k bi r amal a y-
r t l r . Hasim gl er ezi l i r veya hasmin k af asinda k usk ul ar y ar at i-
l ar ak i n anci k iiilir ya d a hasmini ger i ek i l mek , t esl i m ol mak zo-
54
r un da bir ak ar ak basar iya ul asmak i st er . Hasim t esl i m ol d ugu za-
man onun bi r p ar asi ya d a yn l endi r di gi bi r g hal i ne gel ecek t i r .
Eger hasim ol ar ak gr d g g, b agimsiz d snce r et emez h al e
gel mi sse; dogal ol ar ak p si k ol oj i k savas da amacina ul asmis ol acak -
tir . Yi ne hasminin k af asinda bi r k usk u yar at missa or ada psi k ol oj i k
sav as amacina ul asmis demek t i r . Psi k ol oj i k savasi yr t enl er , d aha
ok cep heden yr t l en sav asl a son u el d e edemeyecek l er i ni an -
l adik l ar inda bu yn t eme basvur ur l ar . n k d i r ek t sal d ir d ik l ar in-
da veya zer i n e di r ek t y nel di k l er i nde, eger ezemezl er se ok gl
bi r k ar si k oyusun v e di r enci n gel i smesi n e neden ol ur l ar . Bun u
gr d k l er i n den, hal k ar asinda deni l d i gi gi bi Di myat ' a p i r i n ce gi -
der k en, evd ek i bul gur d an ol ur l ar . Bu nok t ada daha bi l i n l i bi r
yn t em ol ar ak k ul l and ik l ar i yn t em, hasimin k af asinda k usk u ya-
r at mak t ir . Hasmin k en di ne ol an gv eni n i sar smak ve onun yan l is
har ek et et mesi n i sagl amak t ir . Eger k ar si g, zer i ne sal d iiiyor sa
ve bel i r l i bi r sr e mcadel e et mi sse; o sr e i er i si nde i st edi gi he-
def e ul asamamissa; acaba d ogr u mu yap iyor um di y e yogunl asma-
ya basl ar . Bi r k er e yap t ik l ar im, dsndk l er i m d ogr u mu? di y e
dsnmeye basl adigindan i t i bar en o zamana k ad ar k i savun dugu
dsncel er d en uzak l asma egi l i mi i er si n de ol ur v e o dsncel er i n
yer i ni al acak b ask a d sncel er i bul m a ar ay isi i er i si ne gi r er . Bu da
o andan i t i bar en onun, k en di k endi si ne yabancil asmasi sr eci ni
basl at ir . zel l i k l e uzun sr en mcadel el er d e y a da yogun sal d iiil ar
k ar sisinda gcn k iiil maya basl adigi anl ar d a, bu t r d ur uml ar ok -
a yasanmistir . yl e k i k i si l er i n k af asinda ol usmaya basl ay an bu
dsnce gi der ek r gt l er i n i deol oj i k dogr ul t ul ar i hal i n e gel mi st i r .
r gt l er i n i d eol oj i k d ogr ul t ul ar i hal i n e gel di gi and an i t i bar en o
gne k ad ar d sman a k ar si mcad el e eden o r gt l er , o si st emi n
i i n de dsman in yed egi dur umuna d smek t en k ur t ul amamisl ar -
uir . Bu, t ehl i k el i bi r dur umd ur . Hem k i si l er dzey i nde hem d e r -
gt l er har ek et l er ve par t i l er dzey i n de bi r t ehl i k e yar at ir . Bu an-
l amda dsncede ol ust ur ul acak ol an sphe v e k u sk u, p si k ol oj i k
sav as yr t cl er i aisindan neml e el e al inan bi r husus ol ar ak el e
al inmak t ad ir .
Di k k at edi l i r se t anr iya k ar si i l k bask al d iii, hangi sor u sor ul ar ak
basl amistir ? Sor ul a bu sor unun ne anl ama gel di gi d snsel
ol ar ak t a ogu k ez t ar t isma k on usu ol must ur . Tanr im n eden? so-
r usu sor ul d ugunda t anr iya i l k bask al d iii ger ek l esmi s ol mak t adir .
55
Neden sor usunun sor ul masi asl inda ci ni n siseden ik ma hal i di r .
Psi k ol oj i k savasi yr t enl er , h asmin k af asinda k usk u yar at maya
basl adik l ar i andan i t i bar en ; hasim ol ar ak gr d k l er i n i , k endi l er i
i i n t ehl i k e ol mak t an ik ar maya b asl amis ol ur l ar . Yan i ci n ar t ik
siseden ik mistir . Psi k ol oj i k savasin, hasim k ar sisinda amal ar ini
ger ek l est i r i r k en , yap t ik l ar inin en neml i nedenl er i nden bi r t anesi
bud ur . Psi k ol oj i k sav ast a, hasim ol ar ak bel i r l eneni n i r adesi t esl i m
al inmaya al isilir k en; ayn i zaman da onun k af asinda k usk u, en di se,
k aygi ve t asa y ar at il mak hed ef l enmek t edi r . Bun l ar yar at il digi za-
man , hasma k ar si yr t l en psi k ol oj i k savas basar iya ul asmis de-
mek t i r .
Hasma k ar si bu bi i mde yr t l en psi k ol oj i k savas, sad ece d-
snsel al an da yap il an pr op agandal ar l a ger ek l est i r i l mez. Psi k ol o-
j i k savas, esi t t i r pr op aganda savasl ar i der sek yan iliiiz. nk p r o-
paganda psi k ol oj i k savasin sadece bi r boyut udur . Nel er i n pr op a-
gandasi yapilir ? Eyl emi n , r gt n, yasamin pr op agandasi yapilir .
n k bunl ar somut ol gul ar d ir . Yan i syl em d isinda var ol an ol gu-
l ar d ir . O nedenl e dsman , hasim g ol ar ak i l an et t i k l er i ne k ar si
psi k ol oj i k savasi yr t r k en t m bahset t i gi mi z al anl ar d a da sal d i-
iiya geer . Yapmis ol dugu bi r eyl em maddi v e ask er i anl amda so-
mut bi r hed ef dogr ul t usunda ger ek l est i r i l ebi l i r . O sek i l de sonu
da el de edebi l i r l er . Ama yap il an ey l emi n ok d aha byk et k i si
psi k ol oj i k amal iuir . Tr k d evl et i , ger ek l est i r di gi hava sal d iiil a-
iiyl a, havan t opl ar iyl a vb . sad ece bi ze k ar si f i i l en bi r savas mi yr -
t yor ? Ken di si su sek i l de bel i r t i y or : Ben , bu sal d iiil ar l a on l ar in al t
yap i t esi sl er i n i bozmak ve hazir l ik yap mal ar ini engel l emek i st i y o-
r um. Bunun anl ami, ben bu sal d iiil ar l a bunl ar zer i nde bi r p si k o-
l oj i k savas yr t y or um. Dsman sal d ir d ik a bi z savunma pozi s-
yon una gei yor uz. Bah ar a y nel i k y apmamiz ger ek en hazir l ik l ar i
yapmiyor uz. Ii mi zde i nancini yi t i r mi s, kaf asinda k ar ar sizl ik ve
k usk u duyanl ar var sa, o sal diiil ar l a o t i p k i si l i k l er i n saf l ar imizdan
k amasina neden ol uyor .
Dsman, et k i si sadece f i zi k i , f i i l i anl amda bi r ask er i sal diiidan
daha ok p si k ol oj i k an l amda bi r savas yr t yor . Bu r gt l enme
boyut uyl a da byl edi r . Eger bi r r gt gel i si y or , basar ili ol uy or sa
bun un k ad r ol ar da ve t opl umd a yar at acagi psi k ol oj i k et k i gven di r ,
g ver medi r , i zl emedi r ve on un ok gl bi r sek i l de har ek et e
gemesi n i sagl amad ir . Onu gl en di r i p, d sman i zay if l at mad ir .
56
r gt n gl l g, byk l g v e t ut ar l iligi ber ab er i nde t opl um
psi k ol oj i si zer i n de bi r gven i n gel i smesi ni sagl ar k en, d aha by k
gel i smel er i n d e nn aiyor . Yasam boy ut u aisindan bak ar sak da
yl edi r . Dzenl i yasam, di si pl i n ve t ut ar l ilik t opl umun psi k ol oj i si ni
byk or an da et k i l i y or . nk yasamd a bozuk l uk , t ut ar sizl ik ve
saht e gndeml er o hedef i n sad ece r gt ol masini ol umsuz aidan
et k i l emek l e k al miyor v e onun psi k ol oj i si ni d e bozuyor . O or t amd a
gi t -gel psi k ol oj i si ol usur k en, davr an ist a t ut ar sizl ik l ar basliyor . Bi r
seyi , k i mi n ni i n yapt igina dai r bel i r si zl i k l er ol usuyor . Saht e gn-
deml er , gcn ve ener j i ni n ok f ar k l i sek i l de k ul l an il masina ned en
ol uyor . yl esi yasamin ve di si pl i ni n bozul dugu kosul l ar da bi r b-
t n ol ar ak t opl umun da psi k ol oj i si bozul uyor .
Psi k ol oj i nedi r , neyi i ncel er ? Davr anis bi l i mi di r ve davr anisi i n-
cel er . Eger t opl umun davr anisi zer i nde bi r i st i k r ar sizl ik ol usmus-
sa, or ada psi k ol oj i k sav as amacina ul asmis ol ur . O aidan bi z p si k o-
l oj i k savasi sad ece pr op aganda al an inda yr t l en bi r savas ol ar ak
gr mey el i m . Ask er i , r gt sel , y asamin her al an inda sr d r l en
mcad el eni n son ul ar i ya da bu al anl ar d a mcadel e k ar sisinda
dsmanin yapmis ol dugu sal diiil ar inin sonul ar i ol ar ak gr memi z
ger ek i y or . Dem ek k i ; p si k ol oj i k savas, hasma k ar si yn el t i l d i gi nd e
bu sek i l de hedef l er i er i yor .
Psi k ol oj i k savasin bi r de t ar af siz k i t l el er e k ar si ya d a t ar af siz-
or t ada bul un an k esi ml er e k ar si yn el i mi v ar d ir . Ik i t emel k ar sit
gcn yer al d igi sav asl ar d a, or t ada bul un anl ar in say isi azimsan-
mayacak d zey dedi r . Hat t a bazi sr el er d e, bu or t ada dur an l ar in
t ut umu savasl ar in k ader i ni bel i r l er . Eger savasin t ar af l ar i, bu or t a-
da bul un anl ar i k en di saf l ar ina ek meyi basar abi l i r l er se savasi k a-
zanabi l i r l er . Bi zi m bugn yasadigimiz en t emel sor unl ar dan bi r i si
de bud ur . PKK sav asan bi r t ar af t ir . Tr k Devl et i d e sav asan bi r
t ar af t ir . Tr k Devl et i savasan bi r t ar af ol ar ak k en di ni mi l i t anl as-
tir mistir . PKK de mi l i t anl asmistir . Bunun disinda, savasin i i nde
dogr ud an ol mamak l a ber aber k en di si n i devl et e y a da bi ze k ar si
mesaf el i t ut an, zaman zaman PKK ye ya d a devl et e k ar si yak inl a-
san k esi ml er d e var d ir . Bu k esi ml er i n t ut umu n eml i d i r . Eger PKK,
bu k esi ml er i yan ina al ir sa Tr k Devl et i ne yap t ir amay acagimiz bi r
sey k al m az. Ama Tr k Dev l et i bu k esi ml er i yan ina al ir sa, bi z d e
hizl a mar j i n al l esmey e d ogr u gi der i z. Bun un i i n, or t ada t ar af siz
ol ar ak bul un an ve k i m gse ondan yan a t av ir k oyabi l ecek d ur uma
57
gel en bi r k esi m zer i nde mcad el e yr t l r . Psi k ol oj i k sav asin
bi r amaci da bud ur . Yan i p si k ol oj i k savas bi r yn yl e de bu t ar af -
siz, or t ada dur an k esi ml er i et k i l eyer ek k endi t ar af ina ek me m-
cadel esi di r . Yan i or t ada bu l unan bu k esi ml er i k en di t ar af t ar i hal i ne
get i r mek t i r . Bun u, k ar sit gcn , or t ada t ar af siz k al anl ar in da k ar si-
ti ol dugunu ve k end i si ni n i se or t ad a bul un anl ar l a veya t ar af siz
ol anl ar l a or t ak deger l er de v e nok t al ar d a bul ust ugunun p r op agan-
dasini yap ar ak , r gt l enmesi n i v e i l i sk i si n i gel i st i r er ek yap iyor .
Onu yapt iginda da psi k ol oj i k savasini ger ek amacina ul astir mis
ol uyor .
Devr i mci par t i l er ayn i zaman da bi r p r op aganda par t i l er i d i r . Bi z
pr op aganda ve r gt l enmel er i mi zi yap ar k en mut l ak a bu ger egi
dsnmek zor un dayiz. Or t a ve ar a k esi ml er i k ar sina al ir san, k en -
di ni daha mcad el eni n basinda mar j i n al l est i r mi s ol ur sun. O aidan
bunl ar , en hassas pol i t i k al ar in gel i st i r i l mesi ger ek en bi r k esi mdi r .
Bu d ur um, ger ek p si k ol oj i k savas yr t cl er i ni de buna gr e bi r
yak l asim i er i si ne gi r meye ynel t i y or . Or t a ve ar a k esi ml er i yan ina
al ar ak et k i l emek i st i y or . By l el i k l e onl ar i da k en di zel sav asl ar i-
nin bi r par asi hal i ne get i r mek i st i yor .
Psi k ol oj i k savasin nc bi r hedef i i se k endi ne dost gr dkl e-
r i ni sr ekl i yaninda t ut ma egi l i mi di r . Kendi si ni n yaninda t ut ma
hedef i yl e h ar ek et eder . Yi ne gel i st i r di gi sal diiil ar , p ol i t i k al ar ve
her han gi bi r yn el i m i i n e gi r mi sse, d ost ol ar ak gr d k l er i n i y a-
ninda gr mek i st er . Bur ad a psi k ol oj i k ol ar ak yr t t g savas, dost
ol ar ak gr d k l er i n i hep bu k on umd a t ut ma mcad el esi di r . Bu d a-
ha ok ul usl ar ar asi al anda sr d r l r . r negi n , Tr k i yen i n d ost u
Isr ai l ya d a Amer i k a i se, Tr k i y e bu i k i devl et i hep yan inda gr mek
i st er . Yi ne Isr ai l v e Amer i k an in PKK yi dsman gr mesi n i v e ona
k ar si mcadel e et mesi ni i st er . Tr k i ye bi r sal diiida bul undugu
zaman , Tr k i y eye h ak ver mesi n i i st er . Hep bu k onumda v e ul usl a-
r ar asi al anda dost ol ar ak gr d k l er i n i k endi yanina ek en , aik
t avir al may a zor l ayan bi r p r op aganda ve sav as bi i mi de psi k ol oj i k
sav asin n c hedef i ni ol ust ur uyor .
Bunl ar in hepsi psi k ol oj i k savasi anl at maya yet mi yor . nk psi -
k ol oj i k savasin hem savasan gl er i hem de bi r b t n ol ar ak t op-
l umu bu savasa hazir l am asi var d ir . Top l umu bu savasi yr t l ebi -
l i r hal e get i r mesi v ar d ir . Psi k ol oj i k savasin, sav asan gl er i ve t op-
l umu h azir l am a gi bi bi r gr evi var d ir . Sadece hasim ya d a hedef t e-
58
k i gl er e k ar si degi l ayn i zaman da savasan gl er i de buna hazir -
l ama gr evi var d ir . O amal a da psi k ol oj i k sav as yr t l r . Kendi
savasan gl er i ni psi k ol oj i k ol ar ak savasa hazir l ayabi l mesi i i n i l k
nce onda st nl k d uygusun u yar at may i hedef l er . Bu st nl k
duygusu nedi r ? Ki me k ar si mcad el e edi y or sa onun zay if ve k k
ol dugunu bi r si n ek gi bi ezi l ebi l ecegi n i k af asinda dsnce ol ar ak
sek i l l endi r i r . Ar t ik on a k en di si ni i n andiiir , ama bunu yap ar k en de
k en di si ni ok gl , by k i deal l er i ve amal ar i ol dugunu sanacak
hal e get i r i r . Bu anl amda abar t ili, k of bi r bym eyi sagl ayan bi r
sek i l l eni s yar at ir . Bunu yar at ir k en de k en di si ni mot i ve ed ecek i de-
ol oj i k t asar iml ar i da k ul l anir . Mi l l i yet i l i k daha ok bun l ar in bas-
vur dukl ar i i deol oj i hal i ne gel i r . Bur adak i mi l l i yet i l i k de, asl inda
yar at il maya al isil an st n ve gl ol ma yak l asiminin bi r par asi-
uir . nk mi l l i y et i ol dugu zam an, k endi si ni di ger mi l l et l er d en,
t opl ul uk l ar d an st n ve gl gr r . Byl ece k en di si ni gl , k uv-
vet l i , k udr et l i v e her sey e gc yet en ol ar ak v ar sayar . Bunu g-
l endi r mek i i n t ar i hi , t opl um yasamini hep buna uyar l ayacak se-
k i l de yor uma t abi t ut ar . Tar i ht e byk k ahr amanl ik l ar yap t ik l ar ini
syl er . Tar i ht ek i byk gel i smel er i k endi l er i ni n sagl adik l ar ini an-
l at ir l ar . Ken di gi bi l er i ol mazsa, t opl umun bi r hi ol dugunu var sa-
yar l ar . On un psi k ol oj i k ol ar ak sek i l l endi r i l mesi bunu emr eder .
Psi k ol oj i k ol ar ak bu sek i l l eni s sagl anir k en de ona uygun sek i l de
yasam k osul l ar i hazir l anir . On u gl , heybet l i gst er ecek yasam
k osul l ar i hazir l anar ak , ona gr e gi y i m k usam ve ar al a donat ilir .
Nor mal ol an k ir mizi el bi se gi y i ni yor sa, o mavi el bi se gi y er . Nor mal
ol an di pi k l i si l ah k ul l aniyor sa, di pi ksi z si l ah k ul l anir . Yani gi yi -
mi yl e, kusamiyl a, si l ahiyl a, yasamiyl a k isaca her seyi yl e kendi si ni
deger l er i n den f ar k l i gr ebi l ecek bi r or t am i er i si nde sek i l l endi r i -
l i r . On a uygun sek i l de sav asa sr l r l er .
Top l umun psi k ol oj i k anl amda zel sav asa hazir l an masi i se, ar t ik
t opl umun her seyi yl e bi r sr hal i ne get i r i l mesi ni anl at ir . Sr
psi k ol oj i si deni l en ol gu budur . Ist eni l di gi yer e sr k l enen, i st eni l -
di gi gi bi har ek et e gei r i l en bi r t opl um yar at ma ger ek l i gi d i r . Bun u,
yr t l en sav ast an sor uml u ol anl ar , zel savasi yr t en gl er
degi l de, zel sav asin k ar sisinda yer al an gl er mi s gi bi t op l uma
gst er er ek ger ek l est i r i r . Yan i sor uml u zel sav as degi l , zel sav a-
sin sal dir dik l ar iuir bi i mi nde t opl umda bi r yanil samaya gt r r .
Bu yan il sama t opl umd a bi r k an ik samaya d nst gnde, ar t ik t op-
59
l um n ezd i n de sul u ol an, zel sav asa k ar si ol anl ar d ir . zel sav asa
k ar si ol anl ar ol mazsa, san k i zel sav as ol may acak mis gi bi bi r yak -
l asim or t aya ik ar . Bu d a ber aber i n de zel savas r ej i mi ni n , zel
sav as yr t en gl er i n dest ek l en mesi n i get i r i r . Bu gi d er ek bi r
amal a bt nl est i r i l i r .
Nedi r bu ama? l k e anar si v e t er r e mar uz bir ak iliyor . Anar si
ve t er r or t amina sr k l eni y or . yl eyse buna k ar si ol mak i i n zel
sav as yr t enl er i dest ek l em ek ger ek i r . Anar si v e t er r yar at anl ar
uis mi hr ak l ar in dest egi ni al iyor , amal ar i l k eyi bl mek t i r . yl ey se
uis gl er e k ar si ol mak i i n, l k eni n bt nl gn sagl amak i i n
zel sav as r ej i mi ni d est ek l emek ger ek i r . Byl esi amal ar or t aya
k oyuy or ve bu amal ar d a i d eol oj i l er l e t amam l an iyor . Bunl ar k i mi
zaman mi l l i y et i l i k i d eol oj i si , k i mi zaman da di n ci l i k ol uyor . l k e-
ni n bi r l i gi ve bt nl g i i n, mi l l i yet i l i k ve vat ansever l i k duygu-
sunun yan inda, eger l k ede di n sel bi r k mel enme var sa, di n i an -
l amda yan i Hir i st i yan l ik , Msl man l ik ya d a Yahud i l i k i i nde f ar k l i
mezhept en bi r bl m ya d a f ar k l i bi r t opl ul uk var sa, on un ad iyl a
anil an bi r i d eol oj i k sy l em ol ust ur u l ur . Bunl ar bi r l est i r i l d i gi za-
man t opl um en i r k i n, en k an l i sav asl ar a or t ak ed i l mi s ol uyor . By-
l ece bu k i r l i sav asl ar , sr l est i r i l mi s k i t l el er e d ayan d iiil ar ak yr -
t l r hal e get i r i l mi s ol ur .
Psi k ol oj i k savasin bu an l amda hem k en di savasan gl er i ni , hem
de t opl umu bun a hazir l adigini unut mamamiz ger ek i r . Bunu yap ar -
k en hem bi r eyi , hem t opl umu on a gr e sek i l l endi r i y or . Asl inda
psi k ol oj i k savas, zel sav asin her k osul da sr d r l mesi n i v aat edi -
yor . Eger bi r ey ve t opl um zel sav asa hazir hal e get i r i l mezse, zel
sav as sr d r l ebi l i r mi ? O n edenl e bi r eyi n, t opl umun zel sav asi,
zel savasin bi r di sl i si hal i ne gel er ek yr t ebi l mesi i i n psi k ol oj i k
anl amda f et hedi l mesi ger ek i y or . Dsnsel an l amd a t opl uma zel
sav as i d eol oj i si ver i l di gi n de, yan i zel savas t opl umu ve bi r eyi yn -
l endi r meye basl adiginda, ar t ik or ada psi k ol oj i k savas amacina
ul asmis ol uyor .
Yi ne psi k ol oj i k savasi gnmzl e sinir l ayar ak aiml amak yet er l i
ol maz. Tar i ht en gnmze k ad ar yr t l en sav asl ar in, t opl um
zer i n de et k i l i ol ma yan i var d ir . On l ar i da psi k ol oj i k har ek t k ap -
saminda yr t l en mcad el e ol ar ak d eger l en di r ebi l i r i z. O aidan
k k l er i ni , t ar i hi n der i nl i k l er i nden al iyor . En genel anl amda hi ye-
r ar si k devl et i si st emi n t opl um k ar sisindak i p ozi syonu zel savas
60
ger ek l i gi d i r . O n edenl e zel sav as ABD t ar af indan i cat edi l memi s-
t i r . n cek i sr el er de yasanan egemen l i k l i i l i sk i l er i n, egemen l i gi
sr dr mek i i n gel i st i r i l en savasl ar in, i k t i dar i l i sk i l er i ni n Iki nci
Dnya Savasin dan son r a d egisen dnya k osul l ar ina gr e ABD t a-
r af indan uyar l anmasini i f ade edi y or . Mesel a ABD ni n gel i st i r di gi
psi k ol oj i k savas var . Bunu ABD bul up or t aya ik ar miyor , on dan
nce Al manyad a Hi t l er d nemi nde st r at ej i k bi r d zeyde el e al ini-
yor . Hi t l er i n pr op aganda bak an i var , Gbel s. ok gel i sk i n bi r sek i l -
de psi k ol oj i k sav as yr t yor . Al man hal k ini, Yahud i l er e k ar si
dsman hal i n e get i r i y or ve Al man hal k inin bi r or du hal i n de sav asa
gi r mesi n i sagliyor . Bundan daha byk bi r p si k ol oj i k har ek t ol a-
bi l i r mi ? Tr k i y ed e, Osmanl i dnemi nde gel i sen yer al t i r gt l er i
var ( ncesi n e dayan an r n ek l er de var ). Osmanl ida gel i sen Tesk i -
l at -i Mahsusa ad inda zel bi r r gt l enme var d ir . Tesk i l at -i Mahsu-
sa t opl um i i nde gi zl i f aal i y et yr t en ama devl et i n ik ar l ar i i i n
devl et t ar af indan ol ust ur ul an bi r r gt l enmedi r . Tesk i l at -i Mahsu-
sa ad am k aiiiyor , hapi shane k ak inl ar indan or du ol ust ur uyor .
Dnyan in her t ar af inda, Tr k l er i n b ul unduk l ar i y er l er de r gt -
l enmel er e gi d er ek geni s f aal i yet sr d r yor .
Devl et i i nd e d er i n devl et d edi gi mi z, or d u i i nde Der i n NATO
dedi gi mi z Gl ad yol ar da bunl ar i yap iyor . Ist e ABD t m bun l ar i
al iyor , sent ezl i yor v e k ap i t al i zmi n j an dar mal igini st l endi gi k osul -
l ar d a bun un gel i st i r i ci -yr t c r ol n oyn uyor .
Psi k ol oj i k savasa i l i sk i n bu bel i r t i k l er i mi zl e bi r l i k t e nans f ar k i
var mis gi bi gr l en psi k ol oj i k har ek at l a ar asinda ol an i n ce f ar k a
da bur ada k isaca degi n mek t e yar ar var .
Psi kol oj i k Har ekat Nedi r ?
ogu k ez, psi k ol oj i k har ek at t er i mi i l e p si k ol oj i k sav as t er i mi
bi r bi r i ne k ar istiiil mak t adir . zde bu t er i ml er i n anl ami ayn i ol mak -
l a bi r l i k t e psi k ol oj i k sav as, uy gul ama al an i ol ar ak psi k ol oj i k har e-
k at i da k apsamak t ad ir . Bu er eved e, dsman ol ar ak bel i r l enen
g ya d a gl er i n t m boy ut l ar ini( sosyal , si y asal , ahl ak i , ask er i ,
k l t r el , ek on omi k , r gt sel , vb.) k ap say acak sek i l d e yr t l en
f aal i yet l er p si k ol oj i k savas ol ar ak i f ade edi l ebi l i r . Yr t l en bi r
psi k ol oj i k savas, t opl umsal gl er den yal nizca bi r i ni kapsiyor sa
psi k ol oj i k har ek at ol ar ak t an iml anabi l i r . Bu an l amd a psi k ol oj i k
sav asin st r at ej i k ol ma zel l i gi n e k ar si, psi k ol oj i k har ek at in bu st r a-
61
t ej i ye uygun bel i r l en en hedef e y nel i mi sz k onusudur . Psi k ol oj i k
har ek at , hi bi r t eor i sy eni n , dsnr n i cat et t i gi bi r f aal i yet sek l i
degi l d i r . Insan l ik t ar i hi k ad ar esk i ol an bu f aal i y et sek l i i l k ol ar ak
i n san l ar ar asi anl asmazl ik l ar in zmnde hi l eni n k ul l an il masi ve
bycl k f aal i y et l er i i l e or t aya ik mistir . Hi l e ve byc l k f aal i -
yet l er i ne den l i i l k el ol sa da moder n psi k ol oj i k har ek at f aal i y et l er i -
ni n at asi sayil abi l i r .
Bun unl a ber ab er , p si k ol oj i k h ar ek at t er i mi ol duk a yen i v e ogu
zaman zer i n de t ar t ismal ar in sr d r l d g, sinir l ar i k esi n hat l ar -
l a i zi l memi s bi r k onudur . Bt n bu t ar t ismal ar a r agmen k ul l an i-
l an t ek ni k ve t ak t i k l er i i l e de bel l i bi r dok t r i n ve esasl ar a sahi p t i r .
Psi k ol oj i k har ek at , hedef bi r ey, gr up ve t opl uml ar in t ut um ve
davr an isl ar ini et k i l emek sur et i y l e dsnce, d uygu ve d avr an isl ar a
et k i yap maya ynel i k f aal i y et l er d i r .
Psi k ol oj i k har ek at f aal i y et l er i bi r t opl umu t opl um yap an ek o-
nomi k , sosy al , k l t r el , ahl ak i , si yasi , ask er i v e psi k ol oj i k her t r l
deger i hedef al abi l m ek t edi r . Bu f aal i y et l er i n en t ehl i k el i si d e, bi r
t opl umun k l t r -ahl ak d eger l er i n e sizar ak t opl umsal er ozy ona
neden ol masiuir . Bi l i ndi gi gi bi t op l uml ar i ayak t a t ut an z k ayn ak -
l ar in t amami k l t r d en besl enmek t edi r . Bu bagl amda bi r t opl umu
yok ed ebi l meni n en k est i r me yol u onun k l t r d eger l er i n e sizar ak
t ahr i p et mek t i r .
Kisacasi, hangi gr s ve d sncede ol ur sa ol sun hasim gl er t a-
r af indan y r t l en p si k ol oj i k har ek at a hedef ol may an f er t ve gr up
mevcut degi l d i r . Ancak i sl enen t emal ar , k ul l an il an k i t l e i l et i si m
ar al ar i ve i zl enen y nt eml er her h edef gr up i i n t opl umsal ahl ak i -
k l t r el r gl er i n zl mesi ve bi r l i k r uhunun t ahr i p edi l mesi di r .
Tr k Dev l et i ni n t opyek un bi r sek i l de Kr t hal k ina k ar si yr t -
t g savasimin en k ar masik ve d ol ayisiyl a an l asil maz al an i ol an
psi k ol oj i k savas al ani ve bu t emel de gel i st i r i l en psi k ol oj i k har ek at -
tir . Onun i i n eger p si k ol oj i k savasi dogr u an l amamissak , psi k ol o-
j i k har ek at i da dogr u an l ayam az ve her an dsman gl er i n oyu-
nuna gel ebi l i r i z. Psi k ol oj i k savas, bi r sicak savasi k azanmak i i n
veya su an da yasadigimiz k r i z an inda bi r d avay i sav assiz k abul
et t i r mek i i n en et k i l i p ol i t i k ar at ir . O hal de bu al an i ok i yi bi l -
mek ger ek i y or .
St r at ej i k psi k ol oj i k savas k ap saminda psi k ol oj i k bi r har ek at y-
r t en Tr k Devl et i , hedef ol ar ak bel i r l edi gi ; mahal l i ol an indan ge-
62
nel i n e k ad ar , t m k i l i t i si ml er i k ar al amak , byl ece onl ar in et k i nl i k -
l er i ni y ok et mek i i n ol aganst aba har car . If t i r a, k ar al ama, y oz
k i si l i k l er i n pl ana ik ar ma, b u savasimd a neml i bi r yer t ut ar .
Ayr ica bu mahal l i v eya genel nder l er i sat in al ma veya t ehdi t yo-
l uyl a k en di saf l ar ina ek me ci d di y et l e ve sabir l a u ygul an ir . Hapse
dsen veya gzal t ina al inan her k ese i sbi r l i gi t ek l i f i gt r mel er i
bosuna degi l d i r . DTP zer i nde yap il an esi t l i hesapl ar ve bask i i l e
k usat ma al t ina al inmak i st enmesi bu savas k apsami i i n de el e
al inmal iuir . Tr k Devl et i , ay r ica her t r l k ar si yayin or ganl ar ina
sizar ak , i nce bi r t ak t i k l e, i nsanl ar i bi r bi r i ne dsr r ; bazen bi r i ni n
bazen de di ger i ni n t ar af ini t ut ar ak ener j i ni n i mcad el ede t k e-
t i l mesi i i n el i nden gel eni yapar .
Bu yak l asim asil ol ar ak t a k ayn agini smr geci zi hni y et t en v e
egemen gl er i n smr ge l k el er d e uygul ad igi t opl umsal psi k ol o-
j i ye d ayan ar ak smr ge hal k l ar i k k dsr me, ucube gst er me,
ger i ve asagilik bi r var l ik ol ar ak l an se et me ar ay isindan al mak t a-
uir . Fr an sa da Cezayi r d e uygul ad igi psi k ol oj i k har ek at t a ben zer i
bi r yak l asim gel i st i r mi st i r . Fr ansizl ar , Cezayi r t opl umun u beyazl ar
k ar sisinda gr gsz, i l k el , cahi l gi bi asagil ayici ni t el emel er l e t ek i -
l est i r mi sl er ve egemen ul us k ar sisinda i r adesi zl esmesi n i , zgven
yi t i mi ni yasamasini amal ayar ak r uhsal k iiil may a ugr at maya a-
lismisl ar d ir . Kr d i st and a Tr k egemen l er i ni n genel de Kr t ul usu-
na zel d e de onun nc gc zgr l k Har ek et i ne k ar si gel i st i r di -
gi t opl umsal psi k ol oj i k har ek at i se Fr an siz r negi ni k at bek at asan
bi r d zey dedi r . Kr t t opl umun u i l k el , aguisi k al mis bi r t opl ul uk
ol ar ak l anse ed er ek k en di k i t l esi ne ( Tr k ) asagil anmasi ger ek en
bi r var l ik ol ar ak gst er mi st i r . Yi n e t op l umsal yasam i i n de Kr t l er i
asi -avar e bi r t opl ul uk ol ar ak da gst er er ek uygar l ik t an uzak k av-
gaci ni t el emesi n i de yap ar ak k endi t aban ina k t t opl ul uk , k t
bi r eyl er bi i mi nde neml i or an da al gil at ar ak zi hi nl er i ne k azimis-
tir . Il k el l i gi agiistir an k avr aml ar l a yasamin her al an inda Kr t
k t gst er me psi k ol oj i k har ek at in genel l est i r mesi amacini t asi-
mistir . zel d e i se zgr l k har ek et i v e zgr l k sav ascil ar i i i n 30
yil i er i si nde en ger i , vahsi ni t el emel er l e bu yak l asimini sr dr -
mst r . Kr t zgr l k gl er i ne; sak i , t er r i st , bar bar , bl c t -
r n dek i vb. n i t el emel er i bu k on uda bi r k a r n ek t i r . Kr t n en
masum si y asal ey l em, ak t i v i t esi ni n bi l e, bu k avr aml ar l a di l e get i -
r i l mesi t amamen psi k ol oj i k har ek at k ap sam inda gel i st i r i l mek t edi r .
63
zel i k l e de n der Apon un esar et i n den son r a p si k ol oj i k h ar ek at
ok d aha k apsaml i ve pl anl i bi r sek i l de uygul anmay a k on ul must ur .
Tr k zel savas k ur may l ar i n de Apo nun esar et i ni Kr t zgr -
l k Har ek et i ni n st r at ej i k bi r yeni l gi si ol ar ak el e al mis ve bun u da
bi r k k k azima har ek at ina dnst r mek i st emi st i r . Bu k k k azima
har ek at ini da sad ece ask er i boy ut uyl a d egi l , p si k ol oj i k savas k ap -
saminda sr dr meyi k endi si ne esas al mistir . Bu sr et en sonr a
Kr t t opl umu ve zgr l k har ek et i k en di i er i si nd e bi r ayr istir ma-
ya t abi t ut ul mus ve on a gr e d e bi r pol i t i k a uygul amaya k onul mus-
t ur .
Uy gul anmaya k on ul an bu p ol i t i k a bi r psi k ol oj i k har ek at bi i -
mi nde yr t l mek t edi r . Bun a gr e Kr t t opl umu yen i l mi s ve
umut l ar ini yi t i r mi s bi r t opl um ol ar ak el e al inmak t a ve bu t emel de
de yen i bi r sek i l l enmey e t abi t ut ul mak i st enmek t edi r . TV k an al l a-
iinda yayginca Kr t l er i el e al an di zi f i l ml er i n yay inl anmasi,
2000l er ncesi n de Kr di st anda adet a si l i n mi s ol an si y asal , egi t sel
k l t r el vb. k ur uml ar a yen i d en canl ilik k azandiiil masi gndeme
get i r i l mi st i r . Adet a bun unl a Kr di st an yen i den bi r i sgal e t abi t u-
t ul must ur . Psi k ol oj i k har ek at in bel i r l en en hedef e her cep heden
t m i mk an ve ar al ar i k ul l anar ak har ek et e gemesi ni n son ucu ol an
bu yn el i mi n bi r p ar asi ol ar ak t opl um bi r eyl er i n e var incaya k a-
dar zel uzmanl ar inca sapt anmis sal d iiil ar in hedef i hal i ne get i r i l -
mi st i r . Ayni seki l de Kr t zgr l k gl er i de k endi i l er i nde sinif -
l andiiil ar ak zel yn el i ml er e t abi t ut ul must ur . PKK ni n yn et i m ve
k adr ol ar inin bi r bi r i nden ayr istiiil masi t ar af t ar l ar inin i se f ar k l i bi r
st at de el e al inmasi bu er ev ede gel i smi st i r . O sr et e PKK yn e-
t i m k adr ol ar inin r enci de edi ci , i t i bar l ar ini sar sici bi l di r i l er ve k ar i -
k at r l er uak l ar d an Medya Savun ma Al anl ar i zer i n e at il maya
basl anmis, k ur u l an Gven Radyosun da zel yay in yayinl ar yap il -
maya basl anmistir . Bu r adyo yay inl ar iyl a k ad r on un k af a ve dsn-
ce y apisinin mugl ak l astiiil masi, gv en yi t i mi n e ugr at il ar ak k ar ar -
siz k ilinmasi, sphe ve k usk unun gel i st i r i l mesi ve ar dindan da k a-
cisl ar in ger ek l est i r i l mesi hedef l enmi st i r .
Psi k ol oj i k har ek at in en k ap saml i ve geni s t ut ul dugu al anl ar d an
bi r i de yasal demok r at i k si yasal zemi n ve zi n danl ar d an ik an k ad -
r ol ar ol must ur . Yasal demok r at i k si yasal zemi ni n 2000 yil l ar i son -
r asinda Kr t zgr l k Mcad el esi ni n st r at ej i k mcadel e al anl a-
iindan bi r i ol ar ak bel i r l enmesi n i n ar dindan byl esi bi r yn el i m
64
ger ek l esmi st i r . Bu yn el i mi n hedef i nde yasal si y asal zemi ni n t e-
mel r gt l enmesi ol ar ak k abu l edi l en r gt l enmel er bul unmust ur .
Psi k ol oj i k har ekat in bu r gt l enmel er e kar si sal diiisi i se aik f i i l i
sal d iiidan daha ok i i ne sizma, y anl is bi l gi l er l e yn l endi r me, i
k ar isik l ik yar at ar ak gvensi zl i k gel i st i r me, mcadel e yer i ne di di s-
meyi gel i st i r me ve byl ece zaman yi t i mi ne, en er j i k ayb ina ugr at ma
vb. bi i ml er de gel i smi st i r . Bu da hal k nezdi nde ci ddi bi r gven
k aybina ned en ol ur k en , smr geci l er i n ik ar l ar ina hi zmet edebi l e-
cek saht e sy l eml er k ul l anan aj an r gt l enme ve k i ml er t ar af indan
k ur ul dugu i yi bi l i nen t ar i kat l ar in gel i si mi ne k apil ar in ar al anmasi-
na i mk an sunmust ur . Psi k ol oj i k har ek at in bi r sonucu ol ar ak gel i -
sen byl esi bi r or t amda zi ndandan ik an l ar a yn el i k sal d iiil ar d a
bunun bi r t amaml ayici f ak t r ol ar ak gel i st i r i l mi st i r .
Zindanl ar Kr t hal k t ar i hi nde ve d i r eni s mcad el esi nde say gin
ve t ar t ismasiz bi r yer e sahi pt i r . Psi k ol oj i k har ek at l a yap il may a
al isil an da son der ece hak l i ol ar ak ed i n i l en bu i t i bar in yok edi l -
mesi ol must ur . Bunun i i nde zi ndandan ik anl ar hedef al inmistir .
Zi nd andan ik an l ar in zaaf l ar inin k ul l an il masi, hak l ar inda sy l ent i -
l er i n gel i st i r i l mesi ve bi r hed ef hal i ne get i r i l mi s ol mal ar i da bun un
bi r sonucud ur . En son 22 Tem muz 2007 gen el sei ml er i nde ve 29
Mar t 2009 yer el sei ml er i nde gr l d g gi bi psi k ol oj i k har ek at
bun l ar l a da sinir l i k al mamis AKPni n her ynyl e i k t i d ar a get i r i l -
mesi , y asal d emok r at i k si yaset zemi ni n i n Kr t zgr l k mcadel e-
si ne k ap at il ar ak DTP ni n bi t i r i l mesi ne yn el i k ol ar ak zel r gt l er
k ur ul ar ak k apsaml i bi r h ar ek at y r t l mst r . Bu har ek at k apsa-
minda ol ust ur ul an zel r gt l er t am bi r psi k ol oj i k sal d iii har ek at i
yr t msl er d i r . Bun l ar sr ek l i ol ar ak yasal , demok r at i k si yasal
zemi ni sr ek l i k ont r ol al t inda t ut maya ve bunun i i n de aj anl ar
sizdir maya ve i sbi r l i k i l er ol ust ur maya al ismisl ar ve i st i hbar at
f aal i yet l er i yr t msl er d i r . T m bun l ar d an edi n di k l er i bi l gi l er
son ucun da t ak t i k l er bel i r l eyer ek har ek et e gemi sl er d i r . En son
ol ar ak d evl et t ar af indan ger ek l est i r i l en KCK ye yn el i k sal d iii
son ucun da ail an mahk eme i d di an amesi nd e el e al inan k on ul ar ,
di l e get i r i l en l er ve sunul an k an it l ar d a bu k apsamda el e al inmistir .
Byl ece t m yasal demok r at i k si yasal al an k on t r ol al t ina al inmaya
al isil mistir .
65
Psi kol oj i k Savastn zel Savas Kapsamtnda
St r at ej i k Ol ar ak El e Al tnar ak Gel i st i r i l mesi
Bun u aiml ayip bi r eye k adar i ndi r gemek t e yar ar var d ir . zel sa-
vas, st r at ej i k ol ar ak Ik i nci Dnya Savasin dan son r a ABD t ar af in-
dan el e al inmis ve gel i st i r i l mi st i r . Ik i nci Payl asim Savasi sonr asi
ABD, ar t ik k ap i t al i zmi n j an dar mal igini st l enmi st i r . ABD, smr -
geci l i k mi r asini devr al mistir . zel savas da, k api t al i zme k ar si du-
r an k i m var sa, on l ar a k ar si yr t l en bi r savas ol ma zel l i gi y l e
anil maya basl anmistir . Bu an l amda; hed ef i nde t opl umun en k k
dok usuna var incaya k ad ar k ap sami gen i s ol ar ak sr d r l en bi r
al ana yayil an savas ol ma zel l i gi n e sahi p k ilinmistir . O n edenl edi r
k i di n sel , mezhep sel , et ni k , k l t r el , sinif sal k esi ml er ; k ad in ve
er k ek ol ar ak ci nsl er ; t opl um i er i si ndek i yas gr upl ar i; ai l ede t ek
t ek bi r eyl er e var incaya k adar her k es, zel sav asin hedef i hal i n e
get i r i l mi sl er d i r . Bu er eved e de t opl um i i nde, bi r eyl er nezd i n de
sr d r l en zel v e psi k ol oj i k savas; o bi r eyi n, o t opl umun seene-
gi ni , t er ci hi ni k api t al i zmden yana yapmasi; k api t al i zmi n k endi si ne
ngr dg yasami beni msemesi ve k endi si ne o yasam disinda bi r
yasam seenegi bir ak mam asi anl amina gel i r . Bi r ey i n bu an l amda
k api t al i st si st emi yasayan, onun al isk anl ik l ar ini yasaminin amaci
hal i ne get i r en bi r dur us sahi bi ol masi; bur al ar da t op l um ve k i si l i k
nezd i nd e zel savasin basar i k azanmasi demek t i r . n der l i k bu
dur uma; Insanin maymunl astiiil masi di yor . Ve kapi t al i zme k ar si
mcad el eni n ne anl ama gel di gi ni anl at ir k en de En onur l u savas
i n san in hayvan l asmaya k ar si i n san l ik on ur un u k or uma savasiuir
demek t edi r . nder l i gi by l e bi r t an im yapmaya ve deger l en di r me-
ye gt r en zel sav as ger ek l i gi i st e bud ur . Kapi t al i zmi n bi r ey v e
t opl uma k ar si yr t t g zel sav asin, neden ol du gu t ahr i bat l ar a
k ar si i n sanin i n san ol ar ak , t opl umun t opl um ol ar ak var ol m a sav a-
sini anl at t igi i i n nd er l i k yl esi bi r bel i r l emed e bul unuyor . Bun un
i i n di r k i , zel savasi el e al digimiz zaman , sad ece st r at ej i k an l amda
el e al inan, uygul anan degi l ; ayn i zaman da bi r bt n ol ar ak t opl u-
ma ve bi r eye k ar si yr t l en bi r savas ol ar ak gr mek ve d eger l en -
di r mek dur umun dayiz.
zel savasin t opl um ve bi r ey zer i n de en f azl a et k i l i ol masini
sagl ayan da psi k ol oj i k savastir . Psi k ol oj i k savas t opl umu ve bi r eyi
yl e bi r n ok t aya get i r i y or k i , ar t ik t opl um v e bi r eyi n y apmis ol du-
gu her sey k api t al i zmi n n gr d k l er i d ogr ul t usunda gel i si y or .
66
Yap il an her sey k ap i t al i zmi n ik ar l ar ina g ve d est ek ver en bi r
davr an is hal i n e gel i y or . zel savasin t opl um zer i ne ve k i si l i k t e
yar at t igi son ul ar d ir bunl ar .
Dogal t opl um zel l i k l er i yl e, egemen l i k l i -dev l et i uygar l ik zel -
l i k l er i , t ar i hsel ol ar ak bi r at isma hal i n dedi r . Dogal t opl um zel l i k -
l er i , t opl umu k om nal demok r at i k deger l er l e bt nl est i r i r k en
i n san l igi, er d eml i yasaml a bu l ust ur may a gt r yor . Bunun k ar si-
sinda egemenl i k l i sinif l i, devl et i uygar l ik zel l i k l er i i se, i nsani var
eden t emel zel l i k l er e k ar si sav asar ak h ayvan l asmaya gt r yor .
Kap i t al i zmi n k i si l i k t e, t opl umd a yr t p sonu al d igi zel sav as
i n sand a da, t opl umd a da hayv anl asmayi yar at mak t an bask a bi r
ama t asimiyor . Insan k omn al -demok r at i k deger l er den ne k ad ar
uzak l asir sa, o k ad ar f azl a egemenl i k l i , d ev l et i -sinif l i t opl um zel -
l i kl er i yl e bul usuyor . Bu da sinif l i uygar l igin en gel i smi s bi i mi yl e,
k api t al i st zel l i k l er i n k i si l i k l er dek i somut l asmasiuir . Al isk anl ik l ar ,
i l gi l er , k i si l i k t ek i yaban cil asma bun a gr e gel i si y or . Bunl ar d a psi -
k ol oj i k sav asl a ger ek l est i r i l i yor . Bunun i i n , egi t i m yaygin bi r
sek i l de bu am aca hi zmet eder h al e get i r i l i yor . Top l umu d snsel
al anda et k i l edi gi l de, onun yan simasini sagl ayacak t m ar al ar i,
or ganl ar i, i mk nl ar i k u l l aniyor . Basin yayini or ganl ar i bu k on uda
ok et k i l i bi r seki l de k ul l aniliyor . Bi r ey k endi dogal zel l i k l er i disi-
na ik ar il ar ak , k ap i t al i zmi n i st edi gi sek i l de ol an, ona gr e d avr a-
nan bi r bi r ey hal i n e get i r i l i yor . Bu er ev ede de k i si n i n begeni v e
gzel l i k l l er i ya d a deger ol ar ak k abul et t i gi l l er k ap i t al i st
mod er n i t eni n i st egi n e uygun hal e gel d i gi zaman , amaca ul asil mis
ol uyor .
Top l um v e bi r eyi n esas al d igi l l er dogal t opl umun k omn al
demok r at i k zel l i k l er i ne gr e mi , y ok sa k ap i t al i st si st emi n ona
ver d i gi l l er e gr e mi b el i r l eni y or ? Eger k ap i t al i zmi n on a ver d i -
gi l l er t emel i n de bel i r l eni y or sa, or ada bi r eyd e de t opl umd a da
zel savas et k i l i ol mus demek t i r . Vey a t opl um i er i si nde on un di l e
get i r di k l er i , r agbet gr p i l gi uyan d iiiyor sa, demek k i or ad a zel
sav as basar ili ol must ur . Mesel a, mod a neye gr e b el i r l eni y or ? Za-
man zaman bazi yi yecek l er i n r ek l mi yap iliyor . Bazen de bazi t -
k et i m mal l ar inin r ek l ami ger i p l ana ek i l i yor . Bazen hi de i ht i y a
ol mad igi hal de, suni ol ar ak k u l l an im mal zem el er i yar at iliyor v e
bun l ar p i y asay a sunul uy or . Pi y asad a da bu r nl er byk i l gi g-
r yor . Bu, zel sav asin k i si l er e ben i mset mi s ol dugu, szd e i ht i y a-
67
l ar i k ar sil ama bi i mi di r . Ayr ica, k api t al i zmi n ynl endi r mesi yl e
aiga ik an k i t l esel d avr an isl ar d a sz k on usu ol abi l mek t edi r . Me-
sel a, yer y er t el evi zy onl ar d a k ar sil asiyor uz. Bi r d i zi ya d a her han gi
bi r pr ogr amda bi r davr anis bi i mi , bi r mi mi k sik a k ul l aniliyor . Bi r
bak iyor sun k i bu, gi d er ek t opl umu et k i l eyer ek , her k esi n yap t igi bi r
davr an isa dnsyor . Yan i t opl um on u t ak l i t et mey e basliyor . n -
der l i k Topl um i i n, maym unl asma.. t an imini daha ok da bu t r
dur uml ar i i n y ap iyor . Yani k endi si ol mak t an ik an, k en di si n e ai t
ol an l l er e gr e d egi l d e k ap i t al i st mod er n i t en i n k azan d ir digi
sek i l ve bi i mi k abul eden bi r t opl um ger egi n i k ast edi y or . Bu d av-
r an is ve bi i m, yemed en-i med en t ut al im, d avr an isa, i l i sk i l er e,
al inan bt n yasamsal l l er e, deger ol ar ak k abul edi l en i l k el er e
var incaya k adar geni s bi r al an i k apsiyor . Top l um, zel l i k l e de bu
t r seyl er e son der ece aik h al e get i r i l i yor .
Su yanil giyi bi z ogu def a yasadik . Ik i bi nl i yil l ar a gi r er k en, i ki
bi nl i y il l ar in bar is ve d emok r asi yzyili ol acagi sek l i nde deger -
l endi r mel er yapil di. Ik i bi nl i yil l ar in demokr asi ve bar is yz yili
ol masi ger ek t en d e ar zul anan, i st enen v e k ar si ol unmay an bi r
hedef t i r . Her k es bunu i st er . Ama i k i bi nl er e gi r di k , bar is ve d emok -
r asi gel medi . El bet t e bu d ur um, i k i bi nl i y il l ar d a bar is ve d emok r a-
si ni n gel meyecegi an l amina gel mez. Eger m cadel e edi l i r se, gel e-
cek t i r . Yan i k endi l i gi nd en ol mayacak t ir . Bi l i msel t ek n ol oj i k d ev-
r i mden, bi l gi yz yilindan- t opl umundan bahset t i k . Bi l gi yzyili ve
t opl umu bi l i nl i i nsanl a ol usmus t opl um demekt i r . Yani bi l gi l i i n-
sana bi l i nsi z i nsan muamel esi yapil amaz.
Bi l gi l i i nsan, k endi l i gi nden bi l gi l i ol an bi r i nsan degi l di r . gr e-
nen, gr en di k l er i ni n d ogr u ol d ugunu t est eden bu l de dogr u
k ar ar l ar al an, al d igi k ar ar l ar in dogr ul ugunu pr at i k t e gr en , uygu-
l ayan zgr l esmi s i nsan demekt i r . zgr l esmi s bi l gi l i i nsan ol us-
madan, bi l gi t opl umun dan bahset mek y an il giuir ve y l e yan il gil ar
i i ne de gi r i l mek t edi r .
Psi kol oj i k Savastn Bi r eyi Topl umsal ltkt an
Uzakl asttr mantn Temel Bi r Ynt emi Ol ar ak Kul l antl mast
Ki si zgr l esmeden, ondan bi r ey ol masi bek l en emez. Ki si bi r ey
ol madan, onun zgr l k anl ayisinin n er eye gi d ecegi bi l i nmek t edi r .
zgr l k deyi nce, bi r ey ol may an k i si l er i i n , i l k nce ak l ina gel eni
yap mak ya da o ank i bed eni i ht i y al ar ini her seyi n st nde t ut ar ak
68
onu k ar sil amak gel i r . zgr l k ak l ina gel eni y apmak miuir , yok sa
sor uml u l uk bi l i n ci yl e har ek et et mek mi di r ? zgr l k , y apt iginl a
bask al ar inin zgr l gn sinir l an dir mak miuir , yok sa k endi z-
gr l gnl e bi r l i k t e bask al ar inin zgr l gnn n n amak mi-
uir ? Bu k onul ar d a yan il gili yak l asiml ar ok f azl a ol mak t ad ir . z-
gr l k ve bi l gi t opl umu bu n edenl er l e ar p ik an l asil mak t adir .
Yi r mi bi r i nci yzyil a gi r di k . Yi r mi bi r i nci yz yil , bi l gi t opl umu
ol du di ye bi z de hemen bi l gi l i i nsan mi ol duk ? Degi l . Bi l gi l i i nsan,
zgr i n sand ir . O zaman bi z de hemen zgr i nsan mi ol d uk ? Degi l ,
byl e zgr , b yl e bi l gi l i i nsan ya d a bi r ey ol unmaz. Bi l gi l i v e zgr
ol mak , onun ger ek t en d e ger ek l er i ni y er i ne get i r mek l e ol ur . By -
l esi yanil gil ar i i ne gi r i l di . Bu yanil gili yak l asiml ar , k i si l i kl er de zel
sav asin ok d aha et k i l i ol masina neden ol ur k en ; p si k ol oj i k sav asin
da zer i mi zde et k i k ur masina neden ol du. ar p ik egi l i ml er v e yan -
lis yak l asiml ar gel i st i . Bunl ar zgr l k ad ina, demok r asi ad ina
sav unul may a basl andi. Hal buk i k i si n i n i i nd e yasadigi k ayn ak ol an
t opl um k l el est i r i l mi st i r . Ter bi yesi ni k l el est i r i l mi s bi r t opl umdan
ve k l el est i r en bi r i nsan ger ekl i gi i l e k ar si k ar siyayiz. Hi yer ar si k
devl et i si st em bi r k l el est i r me ve t opl uma k ar si savas si st emi di r .
n der l i gi mi z, bosuna Hi yer ar si k Dnem i i n Kl e Top l umun Do-
gusu, Kl eci Dn em i i n Kl e Top l umun Ol usumu , Feodal Dnem
i i n Ol gunl asmis Kl el i k Dn emi , Kapi t al i st Dnem i i n de Genel -
l esmi s ve Der i nl esmi s Kl el i k Dnemi d emed i .
Uy gar l ik si st emi t opl umu ahl ak ve pol i t i k adan uzak l astir ar ak
k ar il astir ma ve sr l est i r me si st emi di r . Devl et l i uygar l ik si st emi ,
k ar il astir ma v e sr l est i r meyi adet a k en di v ar ol us sar t i ol ar ak
bel l emi st i r . Bun un i i n de i n san l ar l a oyn amak t ad ir . Insan l ar in bas-
t a zi hni y et l er i ol mak zer e her sey l er i ne hi t ap eder ek onl ar i k en di
cik ar l ar i i i n t ehl i k e ol mayacak v e k u l l an il abi l ecek bi r hal e get i r -
mek t edi r . Ir ad esi z, sor un l ar ini zemeyen , t opl umsal l ik k ar sisinda
sor uml u l uk l ar ini yapamay an, muhal ef et edemeyen , r gt sz ve bu
nedenl e de devl et e gbek t en bagiml i bi r t opl umsal ger ek l i k ya-
r at mak t ad ir . Bu d ur um, t opl umu ve k i si y i zn t esk i l eden d e-
mok r at i k k omn al zel l i k l er d en uzak l astir mis, onl ar i ger ek hal l e-
r i ol an dogal hal l er i nden k op ar mistir . Insan t r i i n var ol us k o-
sul u ol an t opl umsal l asa sal d iii al t inda i k en ve znden neml i
l de uzak d sr l m sk en bi r eyi n zgr ol d ugun dan bahsed i l e-
bi l i r mi ? zgr l k yar at abi l mek t i r , k en di zne gr e davr an abi l -
69
mek t i r . Insan in zn n de en genel anl amd a ahl ak ve p ol i t i k a an-
l amina gel mek zer e t opl umsal l asma ol dugunu, bi ze i nsanl asma
t ar i hi ver mek t edi r . Insan , t opl umsal l asar ak v ar ol ur . Insan , i n san -
l asmayi t opl umsal l asma f aal i y et i i i nde ol anak l i k il ar . En zgr
i n san l ar in ahl ak i ve p ol i t i k t opl um i nsan l ar i ol masinin nedeni , on -
l ar in bu t opl umsal l asma f aal i y et l er i ne ol an k at iliml ar iuir . zgr
i n san k endi si i l e var ol us k osul u ol ar ak t an iml ad igi t opl umu ar a-
sinda i k i f ar k l i k i ml i k t animl amasi yap maz. Topl umu, t opl umsal -
l asmayi adet a anasi ol ar ak bel l er , on u t emel g k ayn agi ol ar ak
gr r , k en di si n i de t opl umsal l asmaya k at k i sundugu or an da ger -
ek l est i r i r , var ed er . Bu yn yl e bi r ey zgr l g i l e t opl um zgr -
l g bi r bi r i ni n k ar sisina konacak i k i f ar k l i sey ol mak t an ok bi r l i k -
t e ol an-ol acak ol an sey l er d i r . Bi r eyi n t ek basina zgr ol abi l ecegi
ya d a zgr ol d ugu sav l ar i, t amamen saf sat a ol man in yan inda, z
t opl um d sman l igi ol an l i ber al i zmi n ve ger i si ndek i t emel zi hni y et
f or mu ol ar ak d evl et i zi hni y et i n bi r yar at imiuir . Insanl ar i i n san l ik -
t an ik ar mak i i n uyd ur ul an bi r yal an ve k an d ir macadir . Dol ayisiy-
l a bi r eyi n k en di n i t opl umsal l asmanin k ar sisina yer l est i r er ek z-
gr l k i d di asinda bul un masi, ne adina har ek et edi l i r se edi l si n,
esasinda z i nsan l ik t an ik ar ma ol an si st emi y asamak anl amina
gel i r . Bun a da bi r eyi n zgr l g degi l d e ben ci l l i k l er i n yasam bul -
ma zgr l g anl amina gel di gi aik t ir . Dev l et i si st em, bun u y ay-
ginl astir ar ak asl inda i n sanin var ol us sar t iyl a oyn amak t ad ir . Eger
t opl umsal l asma esas al inmazsa, her k es k endi benci l l i gi ni n pesi n-
den sr k l eni r se, i nsan t r n n son unun di n ozor l asma ol acagini
n der l i gi mi z her d ef asinda di l e get i r mek t edi r .
nder l i gi mi z, i i nde yasadigimiz k osul l ar a ne di yor ? Yi r mi bi -
r i nci yz yil a i l i sk i n gl deger l endi r mel er yapiyor ama i i nde
bul un dugumuz k osul l ar a d a Kaos ar al igi d i y or . Kaos ar al igi bi r
gei s d nemi di r . Ama her hangi bi r gei s dn emi degi l d i r . Ki m r -
gt l , k i m hazir l ik l i, k i m gl yse onun k azanacagi bi r gei s d-
nemi di r .
Onun i i n zel savas, k i m t opl umu-r gt et k i l er , k i m ki si l er i -
k ad r ol ar i k azanir sa sav asi onun k azanacagi ger egi nd en har ek et
et mek t edi r . r gt mze ve k ad r ol ar imiza k ar si zel sav as ve psi -
k ol oj i k sav as bu t emel de yr t l mst r -y r t l mek t edi r . r gt
i i nde i ki bi ni n i l k yil l ar inda o k adar ok sor unun yasanmasinin, o
k ad ar ok k af al ar in k ar ismasinin nedeni , r gt mze k ar si gel i st i -
70
r i l en zel ve psi k ol oj i k savasin yar at t igi dogr udan son ul ar d ir .
Bun un et k i l er i hal a da v ar d ir . Dsnsel al anda, psi k ol oj i k al anda
yar at il an et k i l enme d i ger et k i l enmel er d en daha k al ici ve et k i l i so-
nul ar y ar at ir . Bunun et k i si nden k ur t ul mak uzun bi r sr ece yayilir .
Demek k i bi z psi k ol oj i k savasi el e al ir k en, her h angi bi r sav asmis
gi bi el e al m ayacagiz. nk p si k ol oj i k savas, sav asin f i i l en sr me-
di gi dneml er d e ok daha et k i l i ve ncel i k l i y r t l en bi r savas
ol ar ak sr er . Yi r mi dr t saat i n her saat i , her saat i n her d ak i k asi,
her d ak i k an in her sani y esi nde sr ek l i ol an bi r sav as ol ar ak y r t -
l r . Beyni n sr ek l i aik ol dugu ger egi , i nsanin uyur k en bi l e bey-
ni n al istigi ger egi psi k ol oj i k savasin her an her sani y e neden
sr d r l d g ger egi n i or t aya k oyar . Beyi n al istigi sr ece al gil ar .
Beyi n n e ver i r sen on u al ir . O ver i l enl e, al gil ananl a yasama sr ek l i
yn ver i r . Psi k ol oj i k sav as bud ur . O aidan k i si y e v e t opl uma k ar si
sr ekl i sr dr l en ve yr t l en bi r savastir . Hasim gl er ar asin-
da i se bu ok daha f azl a geer l i di r .
Si ni r Savast ve Soguk Savas
Ik i nci Dnya Savasi ol must ur . Bi r i nci ve Ik i nci Dnya Savasl ar i
ar asinda si dd et e dayal i ol mayan ama bi r sav as ol ar ak da k abu l
edi l en bi r savas var dir . Buna si ni r savasi deni l mi st i r . Ik i nci Dnya
Sav asin dan son r a d a sr en bi r sav as var dir . Bu savasa soguk sa-
vas d enmi st i r . Soguk savas d nemi ne psi k ol oj i k ol ar ak yr t l en
sav as hak i md i r . Bu d a zel sav as k ap saminda el e al inip yr t l en
psi k ol oj i k bi r savastir . ABD, Sovyet l er Bi r l i gi ni f i i l i bi r savasl a mi
t esl i m al mistir ? Hayir ; psi k ol oj i k savasl a t esl i m al mistir . Ne yap-
mistir ? Sovyet l er Bi r l i gi ni k endi ne benzet mi st i r . Sovyet l er Bi r l i gi
si l ahl anma, si yasal egem enl i k ve ek on omi k k al k inma vb. zer i n e
ABD i l e r ek abet i i n e gi r mi st i r . Sov yet l er Bi r l i gi , ABD i l e si yasal
egemen l i k mcad el esi i i n e gi r di gi nd e hem par adi gmasal neden-
l er l e hem d e bu r ek abet or t aminin yar at t igi son ul ar l a ABDd en bi r
f ar k i k al mamis, ona ben zemi st i r . O ned enl e sadece bu r nek t en
yol a ik t igimizda bi l e p si k ol oj i k savasi her han gi bi r sav as ol ar ak
el e al amayacagimiz gr l r .
Fi i l i sr dr l en bi r savas, si ddet yol uyl a k isa sr ede bi r sonu
yar at ir . Ama psi k ol oj i k an l amd a yr t l en bi r savas son u al d igi
zaman , sor unu k k l ol ar ak zer . Yani k endi n e benzet i r . Kendi n e
ben zet t i gi zaman , i st eni l di gi k adar smr geci l er e, devl et e k ar si-
71
yim deni l si n, smr geci l er i n bi r payandasi hal i ne gel i nmi s ol unur .
Ii mi zd e de var d i bazil ar i, ne y apt il ar ? Demok r asi d edi l er , bi zi
d emok r asi si zl i k l e sul ad il ar , bi zi r eel sosyal i zm e ben zemek l e
sul ad il ar ; ama zgr l k , d emok r asi der k en k ast edi l en zel sava-
sin demok r asi si yd i . zgr l k der k en de k ap i t al i zmi n ona sunmu s
ol dugu zgr l k l er d i . Ne yap t il ar ? Hal k l ar in zgr l k mcad el esi -
ne i han et eder ek szd e uzun sr e k ar sil ar inda savastik l ar i si st e-
mi n i i ne yer l est i l er . O si st emi n t opl um k ar siti f aal i yet l er i nde kul -
l anil mak zer e I r ak a gi t t i l er . Bi r i si l ok an t aci ol d u, di ger i har a
t opl uyor . Pek i , l ok an t aci ol mak , ayn i zaman da par al i bi r si st em
i i n de hal k in smr l mesi n e or t ak ol mak d egi l mi di r ? Hal k t an
t opl anan har a, ayn i zamanda k en di et e dzen i ni k ur mak d egi l
mi di r ? Ner ed e k al d i zgr l k ? Ner ed e k al d i demok r asi ? Bu d ur um,
dsman ol ar ak gr l en i n bi r benzer i ol mak d egi l mi d i r ? O ned enl e
bi z psi k ol oj i k savasi her han gi bi r savas ol ar ak el e al amayiz. Psi k o-
l oj i k sav asi, her an yr t l en ve k i mi hedef l i yor sa on un zer i nde
sr ek l i et k i k ur mayi sr dr en bi r savas ol ar ak gr mel i yi z.
Psi kol oj i k Savastn Ar al ar t
Di ger bi r n ok t a psi k ol oj i k savas yr t l r k en, ar al ar indan bah-
set mi st i k . Ar a ol ar ak , basin- yayin or ganl ar i, f i k i r k ul pl er i , szd e
si vi l t opl um r gt l er i , par t i l er , der n ek l er , sen di k al ar , ar astir ma-
i n cel eme k ur u l usl ar i, ak ad emi l er , k l t r el ve d snsel al an da t op-
l uma hi t ap eden-yn el en vb. k ur ul usl ar sek l i nde k en di l er i n i r gt -
l yor l ar . Bunl ar t opl umsal al anda i n cel emel er yapan, ar astir ma
k ur uml ar i sek l i nde k en di l er i n i r gt l yor l ar . On l ar a gr e yen i
st r at ej i l er bel i r l i yor l ar ve on l ar a gr e h ar ek et edi y or l ar . Bun l ar in
en n eml i k ur ul usl ar i bel i r t t i k l er i mi zd i r . Tr k i y ed e daha nce
Topl uml a Il i sk i l er Bask an l igi ol ust ur u l must ur . Bu k ur ul us
( TIB) Tr k i y ed e, psi k ol oj i k sav asin ana k ar ar ghi ol ar ak bi r r ol
oyn amistir . Gr evl er i : Top l uma k ar si nasil mcad el e edi l i r ? Top -
l um nasil et k i al t ina al inir ? Topl um bi r ama d ogr ul t usunda nasil
har ek et e gei r i l i r ? Bu gi bi sor ul ar a yan it t emel i nde t ar t isma, t ezl er
or t aya k oy ma ve b ur al ar d a r et i l en pol i t i k al ar i, T r k i y ed ek i si ya-
sal k ur um l ar in nne get i r mek v b. bi i mi nde bel i r l enmi st i r . Bu
sek i l de k ur uml ar ol ust ur ul ur k en, der n ek l er , sen di k al ar , ok u l l ar ve
di ni kur ul usl ar gi bi yer l er psi k ol oj i k savasin k ul l anilip, uygul andigi
ar al ar d ir . Bunl ar d egisi k p r op aganda bi i ml er i ne basvur mak t a-
72
uir l ar . Bu p r op agandal ar ini Bey az , Gr i v e Kar a p r op aganda sek -
l i nd e sr dr mek t edi r l er .
Kar a Pr opaganda: Asil siz ol an , yal ana dayal i pr op aganda yn-
t emi di r . Yap il an asil siz, yal an pr op agandal ar l a hal k i i n de k ar gasa
ve p r ovok asy on yar at il masi hedef l en i r .
Gr i Pr opaganda: Ger ek l er bu l an ik l astiiil mak i st eni r . Var ol an
ger ek t er s yz edi l er ek , t opl uma ol dugundan f ar k l i sunul ur . Var
ol anin t er s yz edi l mesi , ol dugundan f ar k l i gst er i l mesi bi l i n l er d e
bi r bul anik l asmay a neden ol ur . Bu t opl um zer i nde en et k i l i bi r
pr op aganda ynt emi ol ar ak k ul l an ilir . r n egi n , bi r yer de bi r ol ay
ol must ur , ol ayda bi r i l er i ni n basina bi r sey gel mi st i r , ama ol ayin
nedenl er i ni v e son ul ar ini ol dugundan f ar k l i gst er d i gi i i n t opl u-
mun o ol ayd an har ek et l e f ar k l i sek i l de y nl endi r i l mesi hedef l en i r .
Bu n edenl e Gr i p r op aganda en t ehl i k el i bi r pr op aganda yn t emi
ol ar ak k ul l an ilir .
Beyaz Pr opaganda: Dost gl er i n l eht e yap mis ol dugu aik l a-
mal ar d ir , d emel er d i r ve bey anl ar d ir .
Bu sek i l de de psi k ol oj i k sav as yr t l r k en k ul l an il an pr op a-
ganda yn t eml er i ne basvur ul ur . Bi z, bun l ar in somut l astiiil masini
Tr k i y e ve Kr d i st anda yasanan r n ek l er de daha geni s ol ar ak
gr ebi l i r i z.
Bi o kt i dar , zel Savas Devl et i ve Der i n Devlet
Di ger yan dan zel savasl ar d aha ok , zel sav asin sosyal i st , ul u-
sal k ur t ul usu d emok r at i k har ek et l er e k ar si devl et l er i n gel i st i r di gi
zel bi r uygul ama i di . Si l ahl i zor l a bi r basar iya ul asil mad igi nok t a-
da t opl umun her al an ina daha et k i n nf uz edi p basar iya ul asmasini
t amaml ay an aygit l ar ol ar ak t an iml andiiiliyor d u. On un i i n zel
sav as t animi i n sand a dnemsel bi r uygul ama ol ar ak al gil amay a
neden ol uyor . zel sav as sad ece dnemsel or t aya ik an bi r sor un ,
bi r di r eni s k ar sisinda uygul anir sanilir . Ama onun disinda devl et ,
bi l i nen pol i t i k asini sr dr r . Bugn bi o i kt i dar dan, Foucaul t un
ok bahset t i gi di si pl i n t opl umu yer i ne, k on t r ol l t opl umd an yan i
t opl umun t m hcr el er i ne, yasamsal t m al anl ar ina k ad ar yn et i l -
di gi bi r dur umd an bahsedi l i yor . Byl e el e al inir sa, k ap i t al i st
mod ar n i t e, bugn yasadigi k aos dur umun da zat en gn l k ol ar ak
zel sav as devl et i i l e k en di si n i ay ak t a t ut uyor .
73
zel sav as gemi st ek i gi bi ger i l l a har ek et l er i ne, sosy al i st ve ul u-
sal k ur t ul usu har ek et l er e k ar si dnemsel uygul an an ok zel bi r
pol i t i k a ol mak t an ik mis, genel anl amd a di r enen-d i r enmeyen gn-
l k si st em i i nd e yer al an t m k esi ml er e, i nsan a-bi r eye k ar si uygu-
l anan bi r p ol i t i k a hal i n e gel mi st i r . Yan i si st emi n genel ol ar ak k en -
di si ni sr dr mesi ol must ur . nk gemi st e kaba devl et var di ve
egemen devl et e k ar si di r enen har ek et l er k ar sisinda uygul anan
psi k ol oj i k ve ask er i zel sav as var d i. Fak at bugn i t i bar i yl e k ap i t a-
l i zmi n gel di gi ok f ar k l i bi r asamadan ve bi o i k t i d ar l ar in t opl umu
ok f ar k l i y nl endi r mesi n den bahsedi l i yor . O zaman bu zel sav as
ve bi o i k t i d ar yn et i mi n i y an yan a get i r di gi mi zd e nasil t animl aya-
cagiz? zel savas gnl k bi r ol ay hal i ne gel memi s mi di r ?
Bu bl mn daha i yi anl asil masi i i n Kr di st an ve Tr k i yeyi
somut l astir acagiz. nk zel savasin r ej i m hal i ne gel di gi en so-
mut l k el er i n basinda Tr k i ye yer al mak t ad ir . Mesel a, esk i d en
mi l yonl uk or d ul ar ol ust ur u l uyor d u, si mdi or d ul ar k l t l yor .
Or dul ar d a t men l er v e k ol or d ul ar var d i. Ama si mdi or dul ar d a t -
men l er d en, k ol or d ul ar d an v azgei l i y or v e t ugayl ar dzey i n e ds-
l yor . Mi l l i or d ul ar d an vazgei l i y or , p r of esy onel or dul ar k ul l an ili-
yor . Say isal ol ar ak gc az, ama v ur ucu gc st n bi r savas st r a-
t ej i si uygul an iyor . Tm or d u gcn , t m ask er i -mi l i t er gcn zel
sav as sek l i nde r gt l endi gi k osul l ar d a dogal ol ar ak on u r gt l en-
di r en i d eol oj i de devl et i n r esmi i deol oj i si hal i n e gel i y or . Bu anl am-
da her sey ek onomi , si y aset , t opl um ve k l t r buna gr e sek i l l endi -
r i l i y or . Dogal ol ar ak si st emi n k endi si de zel sav as bi l esi mi hal i ne
gel mi s ol uyor . Gn mzd e devl et ger ek l i gi bu sek i l de somut l asi-
yor .
Devl et t ar t ismal ar i 1950l er d en ber i dnyad a yr t l mek t edi r .
Tr k i y ed e de devl et t ar t ismal ar i yet mi sl i yil l ar d an son r a yr t l -
meye b asl anmistir . Yr t l en bu t ar t ismaya neden ol an ger ek el er
var d ir . Devl et i n yr t me-yasama-yar gi or ganl ar i ol masina ve bu
or ganl ar vasit asiyl a ger ek l i k anunl ar ik ar il ar ak uygul anmasi ve
bagl ayici ol masi ger ek l i yk en, bunun disinda kar ar l ar in al inmasi ve
uygul anmasi devl et i t ar t isma k on usu yap mistir . Bunl ar ol ur k en de
yar gi-yasama ve yr t me or ganl ar inin sesl er i n i ik ar mam al ar i
sor gul amad a et k i l i ol m ust ur . Bu nedenl e dev l et bi r gr n en, bi r d e
gr nmeyen bi i mi yl e t ar t isiliyor . Onun i i n, devl et i i nde der i n
devl et t an imi i l e an l at il mak i st enen, asil devl et i n k en di si ol uyor .
74
Der i n devl et , y ani bi r anl amda bugn Tr k i y ed e bahsedi l en Er ge-
nek on i smi , hk met e, yar gi ve y asamay a r agmen k ar ar ve uygu-
l ama gc ol an bi r mek ani zma i i n k ul l an iyor . Gnmzde de,
daha ok zel l i k l e Tr k i y e gi bi l k el er i i n bu t r ni t el emel er ve
deger l en di r mel er d e bul unul uyor . n k Tr k i ye gi bi l k el er ve
devl et l er y eni smr gedi r . Yeni smr ge l k el er d e devl et i sbi r l i k i
ve bagiml i bi r g ol dugu i i n i pl er i de bask al ar inin el i ndedi r . By-
l esi devl et l er d e dogal ol ar ak gr nen ve gst er mel i k bi r yn var -
k en, bi r de asil i sl er i n yr t l mesi , ynl endi r i l mesi var dir .
Gst er mel i k bi i md e, dr t yil da bi r sei ml er yap ilir . Sei l en h-
k met bi r yr t me gc ol ar ak i k t i d ar ol ur . Sei l en mecl i s y asa-
ma or ganiuir ve or ada k ar ar l ar al inir . Bu k ar ar l ar nasil al inacak ,
nasil uygul anacak sor usu gndeme gel di gi nd e de asil yn l endi r i ci
ol an gl er d evr ey e gi r er . Ist e bu asil yn l endi r en g ger egi n e
d er i n d evl et deni l mek t edi r . O gnk k osul l ar d a, devl et i n var ol an
k ar ak t er i ne gr e bu der i n devl et i n bi r l esenl er i de degisi y or .
r negi n , gn mzde der i n devl et deyi nce n e an l iyor uz? zel sa-
vas yn et i mi n i n k endi si n i an l iyor uz. zel savas yn et i mi n i n k endi -
si der i n devl et t i r . Bun un gr evi , zel sav asa i l i sk i n t m k ar ar l ar in
al inmasinda ve uygul anmasinda bel i r l eyi ci ol mak t ir . l k en i n gel e-
cegi n e i l i sk i n hangi ad iml ar at il acak sa, onl ar i bel i r l emek t i r . Tr k i -
yed e bugn b unl ar k i ml er d i r ? Genel k ur m ay Bask anid ir , Cumhur -
bask an id ir , Basbak an d ir . Uygul amad a, Tr k i y e si yasal yasaminda
et k i l i ol an bak anl ar d ir , bak anl ik l ar d ir . MIT Bask an id ir . Asil k ar ar -
l ar b ur al ar d a al inir . Fak at neml i ol an bur al ar d a al inan k ar ar l ar in
uygul anmasiuir . Bur al ar d a al inan k ar ar l ar n asil uygul an ir ? Il k nce
bur al ar d a al inan k ar ar l ar a bi r m esr ul uk k azan d iiil maya al isiliyor .
Bu mesr ul uk , al inan k ar ar l ar in uygul anma saf hasinda pr zl er i n
cik mamasi i i n hk met l er , m ecl i sl er t ar af indan ger ek l i t edbi r l e-
r i n al inmasiyl a el de edi l i yor . Bu y asal l asman in sonucun da bu s-
r e, d aha ak t i f bi i md e uygul an ir . Yani der i n devl et , k ar ar l ar yasal -
l asmad an nce, k ar ar l ar in al indigi ve uygul andigi yer d i r .
Bu d ur um, f ar k l i l k el er d e, f ar k l i bi i ml er d e de k en di ni gst er i r .
r negi n : Tar i hi n esi t l i dneml er i nde gl d evl et ve i mp ar at or -
l uk l ar var d ir . Bu devl et l er d e i mp ar at or l ar , k r al l ar , padi sahl ar , sah-
l ar v e sul t anl ar var d ir . Bunl ar in ar k asinda da devl et i sl er i ni n yr -
t l mesi nde r ol al an et k i l i k i si l i kl er ve sahsi yet l er var dir . Bu et k i l i
k i si l i k l er , bazen f ar k l i t ar i k at l ar a, mezhepl er e y a da i n an gr up l a-
75
iina ye ol abi l i yor . Ama hepsi ni n de uzl astik l ar i, bt nl est i k l er i ,
bul ust uk l ar i husus, or t ak bi r i r ade, or t ak bi r di si pl i n ve bi r ar aya
gel i st i r . Byl ece bun l ar d a sahl ar in, sul t anl ar in, padi sahl ar in, k r al -
l ar in ar k asinda i k t i dar i yr t en gl er ol ar ak , si yasal mek an i zma
i i n dek i yer l er i n i al mis ol uyor l ar .
r negi n , Ingi l t er ed e bazen Isi Par t i si bazen de Muhaf azak r
Par t i i k t i dar ol uy or . Ama bi z b ugn zaman zaman hk met e gel en
Isi ve Muhaf azak r Par t i l er i n i n , Ingi l t er ed e asil hk met hal i n e
gel ebi l di k l er i ni syl eyebi l i r mi yi z? Hayir ! r negi n, Isi Par t i si H-
k met i egemen ser mayen i n ik ar l ar ina t er s bi r yak l asimd a bul un -
dugu zaman, or ad a k on t r ger i l l a ya d a der i n devl et di y e adl and iii-
l an g, h ar ek et e geer ek ok k isa sr ed e Isi Par t i si Hk met i ne
son ver ebi l i yor . Nasil son ver i yor ? Bi r genel gr ev d zen l i y or . Gs-
t er i l er d zen l i y or . esi t l i bask i gr up ya d a gl er i ni n muht ir a ver -
mesi n i ay ar l iyor . esi t l i an l asmal ar in uygul anmasinda sor un l ar
yar at iyor . Son ut a hk m et al asagi edi l i yor . Ben zer i bi r dur um
Tr k i ye i i n de geer l i di r . AKP hk met ol du, ama AKPni n hk -
met ol masina nasil msaade edi l d i ? Mecl i st e ogunl ugu bul un du-
r ur sun, bi zi m i st edi gi mi z k ar ar l ar i al ir sin, bi zi m i st emedi gi mi z
k ar ar l ar i da al amazsin. sek l i nde ger ek l esen bi r i k t i dar ol ma sr e-
ci di r . AKP, mecl i st e ben var sam, hk met ben sem ben i m dedi k l e-
r i m d e ol mal iuir d emeye basl adiginda, nasil deger l en di r mel er
yap il maya basl andi? : AKP, devl et i -i k t i dar i el e gei r mek i st i y or
dendi . Demek k i , hk m et ol mak l a devl et i , hat t a i k t i dar i el i nd e
bul undur mak ayni sey degi l di r .
Devl et i k t i dar ini el i nd e bul un dur mak ; d evl et i n t emel or ganl ar ini
el i n de bul un dur ar ak , d ev l et i n pol i t i k asini bel i r l eyen k ar ar l ar al in-
masini sagl amak d emek t i r . Bun un i i n i l l a hk met , bak an ol mak
ger ek mi yor . O k endi n i devl et i n br ok r asi si nde yuval amistir . En
cr a n ok t al ar a k adar hk i m k il mistir . Tr k Devl et i ni an l at ir k en,
ask er ve si vi l br okr asi ni n bi l esk esi zer i nde yksel mi st i r deni l -
mek t edi r . Bu ask er ve si v i l br ok r asi d eni l di gi nde an l asil masi ge-
r ek en, devl et i n or d u i er i si n dek i asil t emsi l i n i sagl ayan k esi ml er -
di r . Bun l ar k omut a gcn e gr e ayar l anmistir . Cumhur i yet i n ol u-
sumun da It t i hat i ya d a bi r bask a d eyi sl e der i n devl et i Fevzi
ak mak ve Ismet Inn var di. Bun l ar in pol i t i k al ar ina k ar si ik an
gener al l er ol dugu zaman bun l ar t asf i y e edi l di l er . Must af a Kemal
de, bu i k t i d ar at ismal ar i i i n de k usat maya al inip nt r al i ze ed i l d i .
76
Hat t a en yak in ar k adasl ar i l dr l er ek y a da bask a bi r bi i mde
et k i si zl est i r i l er ek t asf i ye edi l di .
Devl et i n br ok r at i k k ur uml ar inda yer al anl ar var d ir . Bunl ar
devl et br ok r asi si i er i si nde degismeyen l er d i r . Hk met l er i er i -
si nde degismeyen gr evl er e sahi p ol anl ar d ir . Asil f aal i yet yr t -
t k l er i al anl ar d a devl et i t emsi l ed enl er bunl ar d ir . Devl et i n en t e-
pesi nde bun l ar ol ur k en , devl et i n en al t k ur uml ar ina var incaya k a-
dar d er i n devl et yayginl astiiilir . Bu anl amda d er i n devl et deni l di gi
zaman sad ece t epedek i bi r k a k i si an l asil maz. Devl et i n gr n en
yzne par al el ol ar ak , gr n meyen cephesi n den d e t epeden t ir na-
ga k ad ar k endi si ni r gt l bi r g hal i ne get i r mi s ol an mek ani z-
mad ir . Bunl ar i i n bagl ayici ol an, devl et i n t emel pr en si p l er i di r .
Tr k i y ed e cum hur i yet i n k ur ul masinda devl et i n t emel p r en si pl er i ,
cumhur i yet i n i l k el er i bi i mi nde di l e get i r i l mi st i r . zel l i k l e
1924l er den sonr a Cumhur i y et i n i l k el er i n de ne ik an hedef l er
var d ir . Kar sit ol ar ak gr l en gl er v ar d ir . Bu k ar sit gl er : k om-
ni st l er ve Kr t l er d i r . O sr et e padi sahl ik l a, sag t ar af t a bel l i sor un-
l ar yasandigi i i n hal i f el i k ya da i nan r gt l enmel er i ni de k end i si -
ne k ar sit ol ar ak gr mst r . Yan i Isl ami evr el er d e k ar sit gl er
i i nde yer al mistir . Bu i pol i t i k ada, dis pol i t i k ada ve mi l l i savunma
k on ul ar inda t emel pr en si pl er i n or t aya ik masina neden ol must ur .
Sav unma gc, i ve d is pol i t i k ada devl et i n t emel or gani zasy onunu
yr t mek l e yk ml ol an bi r g h al i n e gel mi st i r . Eger b unun
uisina ikilir sa ona msaade et meyen bi r gt r . Buna nasil msa-
ade et mi yor ? Kap at ar ak , al ismasini engel l eyer ek mdahal e edi y or
ve d aha f ar k l i yn t eml er l e onu or t adan k al d ir ar ak md ahal esi n i
ger ek l est i r mi s ol uyor .
Onun i i n de der i n devl et , devl et i n si vi l ve asker i b r okr asi si ni n
zi r vesi nd e yer al anl ar in, devl et i n yasal gr n r l gne r agmen asil
k ar ar l ar in al indigi ve uygul ama i i n di r ek t i f i n ver i l d i gi , har ek et e
gemen i n sagl andigi mek an i zma ol uyor . Bunun d isinda bazi k esi m-
l er var . r negi n , Tr k i y ed e Mehmet Agar d an bahsedi l i yor . Meh-
met Agar d er i n devl et mi ydi yok sa devl et zer i n de i k t i d ar ol mak
i st eyen k l i kl er den bi r i ni n szcs myd ya da ne ik an bi r i ni n
i smi mi ydi ? O sr et e MIT ve pol i s t ar t ismal ar i, at ismal ar i var .
NITi n ne ik an bazi t emsi l ci l er i t asf i y e edi l i r k en ya d a k izaga
ek i l i r k en, I Isl er i Bakanl igi na bagli pol i s gc ne ik ar t iliyor .
Ik t i d ar da et k i l i ol mak i st eyen i l l er k l i gi , o gce dayal i ol ar ak t op-
77
l um v e si yasal yasamd a et k i l i h al e gel m ek i st i y or . Bu dur um, d er i n
devl et zer i n e yr t l en at ismal ar d a yer al an k l i k l er i n var l igini
gst er i yor . O at isma sonucu gl en er ek n e ik an, der i n devl et i
el e gei r i y or . Mesel a Tr k i y ed e dok sanl ar in son l ar ina gel di gi mi z
zaman , der i n devl et et el er i n el i n e gemi st i v e der i n devl et i n esk i
t emsi l ci l er i buna k ar si bi r mcadel eyi basl at mak zor un da k al d il ar .
Susur l uk Ol ayi ar d indan Genel k ur may, pol i s t esk i l at i ve br ok r asi
i er i si nde yasanan t asf i y el er hep bun un sonucu ol ar ak ger ek l es-
mi st i r . zet ol ar ak , Tr k i yed e der i n devl et deni l di gi zaman anl a-
mamiz ger ek en, zel savas yn et i mi d i r . zel sav as yn et i mi n i n
k en di si di r , Genel k ur mayd ir , MITt i r , Basbak an d ir , Cumhur bask a-
nid ir , uygul amal i gcn de ncel i k l i ol an bak anl ik l ar iuir . Bunl ar
hk met e r agmen , hk met i n al digi k ar ar l ar i al an, uygul anmak
zer e hk met i n nne k oy an ve uygul amasinda da bi r i nci der e-
cede t ak i p et mek l e yk ml ol an bi r gt r . Bunl ar in sei ml er l e i s
basina gel mesi veya sei ml er l e i s basindan i ndi r i l mesi di ye bi r
dur um sz k onusu degi l d i r . Dev l et i i n gr evl er i ni y apabi l di k l er i
sr ece gr evl er i ni y apar l ar . Dev l et i i n de gr evl er i n i y apamad ik -
l ar i dzey de de f ar k l i gr evl er l e yi ne der i n devl et e bagli sek i l de
al ismal ar ini sr dr r l er .
Bu k onuda Rber APOd an yapacagimiz bi r al int i i l e der i n devl e-
t i n t ar i hsel k k l er i ne f ar k l i bi r boyut t a isik t ut mak ol duk a yar ar l i
ol acak t ir .
Lai kl i k or t aaqda Yahudi yapt ust al ar tntn Kat ol i k dnyantn he-
gemonyastnt ktr mak i i n gel i st i r di kl er i bi r ( Masoni k) mezhept i r . Her
ne kadar pozi t i f bi l i ml er l e i i e gel i st i qi gzl eml ense de, Yahudi
i deol oj i si ni n Rabbani k unsur unun bi r t r evi ol duqu kuskusuzdur . Bu
husus i yi anl astl madan, ger ek l ai kl i k ger ek yol at tqt sor unl ar anl ast-
l amaz. En az di qer di nsel gel enekl er kadar Rabbani k ( Tanr tsal ; Ya-
hudi ce efendi anl amtna gel i r ) unsur t astmakt adtr . Fakat bu ger e-
qi ni ok gi zl i ve zel ambal aj l ar l a i nsa et mek dur umundadtr . Or t a-
aq Kat ol i kl i qi ni n amanstz basktl ar t bu t r ynt eml er kul l anmal ar t-
nt zor unl u ktl mtsttr . Hol l anda-lngi l i z bur j uva devr i mi yl e haml e ya-
pan l ai kl er , Fr anstz Devr i mi nden ok daha byk kazanl ar saql a-
mtsl ar dtr . Ul us-devl et i nsast i l e devl et eki r deqi ni n ul astl mast, t a-
ntnmast ve i kt i dar dan dsr l mesi en zor ol an kesi mi ol ar ak r gt -
l enmi sl er di r . Bu dnemden gnmze kadar bu hki mi yet l er i ni sr -
dr mekt edi r l er . Der i n devl et ol gusu bi r az da bu ger eqi i fade eder .
78
Dnyada bugn saytl ar t i ki yz geen her ul us-devl et l ai k ol duqu
kadar Masoni kt i r . Kapi t al i st moder ni t eni n i deol oj i k hegemonyastntn
t emel gcdr . Et ki l er i kr esel di r . Bu konuml ar tnt hal en peki st i r e-
r ek sr dr mekt edi r l er . Di qer et ki l i ol dukl ar t odakl ar medya t ekel l e-
r i , ni ver si t e hocal ar t bast a ol mak zer e dnyantn st r at ej i k gi di sa-
ttnda pay sahi bi ol an bi r ok si vi l t opl um kur ulusl ar tJtr . Lai k dnya
dedi kl er i moder ni t eni n aktl hocal ar t ve denet menl er i konumunda-
Jtr l ar . Dnyevi , sekl er dedi kl er i i sl evl er i bu kapsamdadtr .
Sr ekl i l esen zel Savas
zel sav asi, bi r zel har ek at , bi r d e st r at ej i k ol ar ak el e al inip uy-
gul anmasi boyut uy l a bel i r t mi st i k . Bu bl md e, zel sav asin ask er i
anl amda esi t l i uygul ama bi i ml er i ol sa d a, gel i st i r i l en bi r st r at ej i
ol ar ak on u uygul ayan r ej i mi el e gei r en zel sav as hk met l er i n-
den, zel savas r ej i ml er i nden bahsedecegi z. Bun un anl ami sudur :
zel l i k l e k ap i t al i st mod er n i t eni n smr s der i nl est i k e, bun a
k ar si ant i -k ap i t al i st mcad el el er gel i smek t edi r . On un i i n , k api t a-
l i st egemen l i gi n d evamini i st ey en gl er , k u l l and ik l ar i yn t eml er i
sr ek l i l est i r mek zor unda k al misl ar d ir . Kul l and ik l ar i yn t eml er i
sr ek l i l est i r mek zor un da k al m al ar i ya d a sr ek l i l est i r mel er i ar t ik
zel savasin d nemsel bi r uygul ama ol ma dur um undan ik masina
neden ol mak t ad ir . Bur ada zel savas, sr ek l i l esi y or . zel sav asin
sr ek l i l esmesi , zel sav asi uygul ayan gl er i n k ar ak t er i ne de t a-
mamiyl a uygun dsmek t edi r . zel sav asi ar a ol ar ak k ul l anan g-
l er , onsuz yap amay acak l ar ini, onsuz var ol amayacak l ar ini gr dk -
l er i andan i t i bar en k en di l er i d e k ul l an il an ar al ar hal i n e gel i yor l ar .
Yan i ar a, ama hal i n e dnsms ol uyor . O am acin uygul anmasi
i i n de her seyi n, onun hi zmet i n e sun ul masi ger ek i yor . O nedenl e
zel sav asin sr ek l i l esmesi , zel savasin si st emsel bi r boy ut k a-
zan masi, r ej i m ve i k t i dar hal i n e gel mesi , o l k en i n ek on omi si nden,
si yaset i n e, t opl umsal yap isindan i nsani sek i l l eni si n e k ad ar on a
hi zmet eder hal e gel mesi d emek ol uyor . Ve her sey, o nok t adan
sonr a zel savasin hi zmet i ne gi r i yor . Bu esi t l i bi i ml er de k endi si -
ni gst er i yor .
zel savas sr ek l i l esmi sse, sav asan v e mcad el e eden t ar af l ar
da bun a gr e t opl umsal , si yasal ve ask er i al anda bi r k onuml an ma
i i n e gi r i y or l ar . zel sav as, bu k onuml anma i er i si nde bi r t ar af
ol ar ak egemen l er i n k en di v ar l igini sr d r mesi ni n yegne ar aci
79
ol uyor . O y l e y egane bi r ar a k i , nasil devl et , k i si n i n i i n e gi r er ek
onu k en di n e benzet i y or sa, zel sav as da onu u ygul ayar ak her seyi
k en di n e ben zet i r bi r hal e gel i y or . Bur ad a zel sav asin si st emsel bi r
boyut al masi, dogal ol ar ak zel sav as yr t cl er i ni n de bun a gr e
bi r bi i m, bun a gr e bi r k onum k azanmasina neden ol uyor . Byl e-
ce zel sav as, gemi st e der i n devl et t ar af indan ynet i l en bi r ol gu
i k en, devl et i n t m or ganl ar i bi r zel sav as or gani hal i n e gel mi s
ol uyor . Ok ul l ar i da, ek on omi k p ol i t i k al ar i da bun a hi zmet eder k en,
pl anl ama t esk i l at l ar i da bun l ar i pl anl ar hal e gel i y or . Yani d evl et i
var ed en t emel k ur uml ar d a, or ganl ar d a k en di n i k ur uml astir an bi r
ol gu hal i n e gel i y or . Mecl i si de ona gr e k ar ar al iyor , yr t mesi d e
ona gr e har ek et edi y or . Mahk em esi de yi ne ona gr e yar giliyor v e
k ar ar l ar al iy or . Byl esi n e bi r p ozi sy on k azan iyor . Gemi st e zel
har ek t bi i mi nde, zel sav asin st r at ej i k uygul ama bi i mi nde onu
gener al l er i n e v e uygul amad ak i gl er i ne yap t iiiyor l ar di. Ama zel
savasin bi r si st em, bi r r ej i m hal i ne gel mesi , bu uygul amayi dogr u-
dan k en di si yap ar d ur uma gel mesi n e neden ol uyor . Basbak an l igi
k en di si di r ek t sl eni y or , Cumhur bask an i, Gen el k ur may bun l ar i
yap iyor , sor uml u l ugunu al iyor . Yan i d i r ek t st l eni yor . zel savasin
uygul amasindak i var ol an ar aci hal k al ar bu sek i l de or t adan k al k i-
yor . Bu bi zzat hk met l er t ar af indan, si st eml er t ar af indan yr t -
l en bi r ol gu hal i n e gel i y or .
Gn mz k osul l ar inda zel savasa bu hal i yl e yak l asmamiz ger e-
k i yor . nk k api t al i st si st em k aos ar al igindan gl ol ar ak ik -
mak i st i y or . Kr esel ser maye yen i d nya d zen i n i d nyaya hak i m
kil mak i i n bu k aos ar al igindan basar ili ik mak i st i y or . abal ar
t amamiyl a bu yndedi r . Bunu nasil ger ek l est i r ecek ? Asil mis yi r -
mi nci yzyilin ek on omi k , si y asal , ask er i p ol i t i k al ar ina gr e mi bu-
nu ger ek l est i r ecek ? Hayir ! Ya d a par al i devl et mek an i zmasiyl a,
devl et or ganl ar i i l e mi b unu ger ek l est i r ecek ?
Devl et i i n de yar gi, yasama, yr t med en yan i k uvv et l er ay iii-
mindan bahsedi l i r . Bunl ar , ayn i zam anda devl et i t amaml am ak l a
bi r l i k t e, bi r bi r i k ar sisindak i bagimsizl igini k or uyan or ganl ar dir .
Kaos ar al igindan devl et bu sek i l de par al i bi r bi i mde mi ik acak -
tir ? Ya d a devl et , k aos ar al igindan bu sek i l de par al i ik abi l i r mi ?
Cik amaz! Bu nok t ada k aos ar al igindan gl ol ar ak ik mak i st eyen
devl et , k ap i t al i zm, b u sr eci her seyi yl e k en di n i r gt l bi r g
hal i n e get i r er ek t amaml amak i st i y or . Bu da t amamiyl a Tr k i y e gi bi
80
l k el er d e zel savas r ej i ml er i , zel sav as hk met l er i sek l i nde
k en di si ni somut l astiiiyor . zel savas hal k l ar a k ar si yr t l en bi r
sav astir . Top l umun en k k d ok usuna k ar si bi l e mcad el eni n
ver i l mesi an l amina gel i y or . Gel i nen asamad a k ap i t al i zme ve on un
si st eml er i ne k ar si, t opl umun yen i ar ayisl ar i var . Her ne k ad ar bu
yen i ar ayisl ar , y anl is yn l endi r mel er sonucu k ap i t al i zme g ver i r
hal e gel sel er d e, yi ne de k ap i t al i zme k ar si ol usan t epk i l er i di l e ge-
t i r mek t edi r . Top l uml ar in bi r eyl er e k ad ar yen i ar ayisl ar i er i si ne
gi r mesi , k ap i t al i zme k ar si t opl umsal al andak i muh al ef et i n var l igi-
ni, al t er n at i f yen i bi r t opl umsal yasamin ol ust ur ul abi l ecegi ger e-
gi n i or t aya k oy uyor . Bu ger ek l i k k ar sisinda sal t zel savas uygu-
l amal ar iyl a k ap i t al i zmi n basar ili ol masi mmk n md r ? Eger
t opl um, her al anda k api t al i zme k ar si bi r bask al diii i i ne gi r mi sse,
her al anda ona k ar si ar ayisl ar in sahi bi i se; k api t al i zmi n de, ona
k ar si t opyek un bi r savasi yr t mesi ger ek i r . Ist e bu savas da zel
sav as k ap samina gi r mek t edi r . Bu savasin yr t l mesi d e, sad ece
ar aci hal k al ar a d ayan ar ak sr d r l en bi r savas k ap samini f azl asiy-
l a asiyor . Bu, devl et i n t m or ganl ar iyl a st l enmesi v e sor uml ul uk
al masi ger ek en bi r sav as anl amina gel i y or . Bunl ar in hepsi ni y an
yan a get i r di gi mi z zaman k ar simiza ik an ne ol uy or ? Si st emi n, h-
k met l er i n, r ej i ml er i n de zel savas t emel i nde sek i l l endi r i l mesi
ger ek l i gi n i or t aya ik ar iyor .
Sr ek l i md ahal el er , sr ek l i ik ar t il an zel yasal ar , sr ek l i gn-
deme get i r i l en zel uygul amal ar , devl et i hep zel yk ml l k l er ,
zel uygul amal ar , zel k ar ar l ar , zel y asal ar l a k endi n i v ar ed en v e
yasat an bi r ol gu hal i n e get i r i y or . Devl et ger ek l i gi bunu i f ad e edi -
yor . zel uy gul amal ar l a, yasal ar l a ayak t a k al mistir . Top l uma k ar si
gel i st i r i l en zel k anunl ar l a mcadel e y r t mst r . Bt n bun l ar
zel savasin, devl et i n degismeyen k ar ak t er i hal i n e gel mesi n e ne-
den ol mak t ad ir . Bt n bun l ar , yan yan a get i r i l d i gi nd e, zel sav asin
dnemsel bi r ol gu ol mak t an ikip, sr ek l i l esen bi r ol gu hal i n e gel -
di gi ni , r ej i msel bi r boyut k azand igini; bu t emel de k ur ul an hk -
met l er t ar af indan yr t l dgn or t aya k oy uyor .
Gn mzde zel savasa bi r d e bu boy ut uyl a yak l asmamiz ger e-
k i r . Bu nedenl e bi z, AKP hk met i n e zel savas hk met i di yor uz.
Tr k i y e Cumhur i yet i ne zel sav as r ej i mi ad ini ver i yor uz. Buna
bagli ol ar ak, zel savasin bu yeni el e al inis bi i mi ve r ej i msel bi r
boyut a yk sel mesi n edeni y l e, zel sav as da bu t emel de k en di n i
81
yen i d en yap il andiiiyor . r n egi n , gemi st e, zel sav as nasil yr t -
l yor d u? Bun u or d u i er i si nde ol ust ur d ugu zel bi r l i k l er e d ayan -
uiiiyor d u. Yer al t i unsur l ar ini har ek et e gei r er ek sr d r yor d u.
Yan i zel har bi n yer st ve yer al t i unsur l ar ini har ek et e gei r er ek
bun u yap iyor d u. Ama si mdi gel i n en asamada, zel sav asin y er al t i
unsur l ar i di y e her han gi bi r sey k al miyor . n k d evl et i n k en di si
dogr ud an zel sav as gc hal i n e gel i yor . Bu or d usunu da yeni d en
dzenl emesi gi bi bi r sonu yar at iyor . Or dusunu nasil yeni den d-
zen l i y or ? Mi l y onl uk by k or dul ar yer i n e, k l ms or d ul ar hal i -
ne get i r i y or . Ul usal mi l l i or d ul ar y er i ne, par al i pr of esy onel or d ul ar
k ur uyor . Yani hacmi k l t yor . Ama hacmi k l t l en gcn,
yogunl astiiil mis vur ucu bi r g hal i ne get i r i yor . Mesel a, si mdi
dnyad a t ugayl ar t ar t isiliyor . Byk or d ul ar in k l t l mesi nden
ve on un yer i ne t ugayl ar in k ur ul masindan bahsedi l i yor . Or d ul ar in
say isinin azal masindan bahsedi l i yor . Mi l l i or d ul ar yer i ne, pr of es-
yon el par al i or d ul ar in ol ust ur ul masindan bahsedi l i yor . Bu zel
sav asin al mis ol dugu r ej i msel boyut un dogr ud an bi r sonucud ur .
zel sav as r ej i mi ni n gel mi s ol dugu bu asama, gnmzde i d eol oj i k
anl amda bi r yen i l en meyi de ger ek l i hal e get i r i y or .
1950l er d en sonr a, zel har ek t in i d eol oj i k ar gman l ar a b as-
vur dugu i f ade edi l i yor d u. Yan i i deol oj i k ar gman l ar , i deol oj i k sy-
l eml er k ul l an iyor v e byl el i k l e sav asina i d eol oj i k b i r ehr e k azan -
uir may a al ismak t ayd i. Bu k azand iiil an i deol oj i k ehr eyl e ul usal ci-
ligi, mi l l i y et i l i gi n e ik ar iyor l ar d i. Bu d ur u m, onl ar in d aha f azl a
ni t er -d evl et ve ul us-d evl et sek i l l eni si n de isr ar et mesi n e neden
ol mak t ayd i. O mi l l i y et i l i k , di ger hal k t opl ul uk l ar ini k en di egemen-
l i gi n e, k en di smr s al t ina al masina onl ar i gt r mek t e ya d a
byl e bi r i st eml e har ek et et mel er i ne neden ol mak t ayd i. Tek el ci l i k
ve on l ar l a i sbi r l i gi hal i n de gel i sen, i sbi r l i k i ser maye, ul usal devl et i
k endi ik ar l ar ina uygun gr r k en, mi l l i yet i l i k syl emi ni k ul l ani-
yor d u. Ama gnmzde k r esel l esmed en, k r esel ser mayed en
bahsedi l i yor . Pek i , k r esel l i k , mi l l i y et i syl eml er i k abul eder mi ?
Kr esel ser may e, ul us-d evl et isr ar ini k abul et mez. Kr esel ser ma-
yeyi el i n de bul un dur an gl er , k endi al an ina k i mseni n gi r mesi ni
i st emez. Ama k en di si de, dnyanin her yer i ne gi r er k en hi bi r seyi n
k en di si ne en gel ol masini k abul et mez.
Ul us-d evl et l er , mi l l i y et i -ul usal ci sy l eml er , k r esel ser mayen i n
dnya hk i mi yet i y l e el i sen ol gul ar d ir . Bu nok t ada zel sav as bi -
82
i mi ni al an r ej i ml er , hk m et l er syl em ol ar ak da k endi l er i n i yeni -
l emek zor unda k al iyor l ar . Kendi l er i n i n yen i l en mek l e k ar si k ar siya
ol duk l ar ini gr yor l ar . Bu nedenl e esk i sy l eml er i n den vazgei -
yor l ar . Yen i syl eml er k u l l an iyor l ar . Bu, Tr k i y e aisindan ok
daha somut t ur . Si mdi Tr k i y ed e bi r si y asal Isl amd an bahsedi l -
mek t edi r . Peki , si yasal Isl am i k i m gel i st i r mi st i r ? Gnmzde si ya-
sal Isl amin gel i st i r i ci l i gi ni ABD yapmak t adir . nk ABD kr esel
ser mayen i n gnmzdek i ncsdr v e d nya i mp ar at or l u guna
oyn amak t adir . Yi ne, yesi l k usak st r at ej i si n i k i m ve neye k ar si ge-
l i st i r mi st i r ? ABD, k en di ik ar l ar ina k ar si t ehl i k e ol ar ak gr d g
gl er e k ar si bunu gel i st i r mi st i r .
Tr k i y ed ek i AKPyi , ABD or gani ze ve f i nanse et mek t edi r .
Fet ul l ah Gl end en bahsedi l i yor . Fet ul l ah Gl en ABDd e yasiyor .
AKPni n akil hocal igini k i m yapiyor ? Fet ul l ah Gl en i n k endi si ya-
piyor . Fet ul l ah G l en vasit asiyl a ABD, esi t l i msl man l k el er e,
Tr k i d evl et l er e, hal k l ar a uzan iyor . Bun l ar in k ul l and ik l ar i syl em-
l er d aha ok Isl ami y et i l e mm et l e i l gi l i di r . Isl am ve m met t en
bahseder k en , Tr k l g de r ed det mi yor ve onu Tr k l k l e de
bi r l est i r i y or . Onun i i n Kr t l er e, Msl man k ar desl er i mi z di y or ,
bask a bi r sey d emi yor .
Gn mz k osul l ar inda hk met l er i n-r ej i m l er i n, k r esel al anda
yasanan gel i smel er e bagli ol ar ak , k endi l er i n i zel savasa gr e ye-
ni d en k onuml an d ir mal ar i ger ek i y or . Ona gr e u l usl ar ar asi ser ma-
yeyl e daha f azl a bt nl esmeyi sagl ay acak , ul usl ar ar asi ser mayen i n
cik ar l ar ini daha f azl a t emsi l eder bi r k on uma get i r er ek ; on a uygun
sy l eml er i k ul l anar ak k en di si ni yen i l emek i st ey en ve yeni l ey en
bi r g ol ma k onumun da t ut uyor . Bu nedenl e gn mzde zel
savasin, r ej i ml er boyut una yansiuigini-sr ek l i l est i gi ni , hkmet l e-
r i n de zel sav asa gr e ol ust ugunu gr mek t e yar ar var d ir . Bu bi r -
den mi ol usmust ur ? Hayir ! Daha nce bel i r t mi st i k , k ayn agini nce-
k i uygul amal ar d an al mistir . ncek i uygul amal ar d a bi r sr ek l i l es-
meyi sagl amistir . Ama gnmzde bu sek i l de bi r asama k at et mi s-
t i r .
Rber APOn un bu k onuda ak t ar acagimiz d eger l endi r mesi ol -
duk a ar p ici ol mak t adir :
1947de lsr ai l e byk bi r dest ek ver i l di . Sonr a Fi l i st i n kar stt l tqt
t emel i nde lsr ai l kur ul du. Yi ne 1947de KDP et r aftnda Kr t l er i t op-
l amaya basl adtl ar . Kr t l er i bi r i nci yol l a bi t i r emeyecekl er i ni anl aytn-
83
ca i ki nci yol u denedi l er . Bu i ki nci ynt em 60 ytl dtr i zl enen bi r pol i t i -
kadtr . Kr t l er e kk bi r devl et i k kur dur up sonr a t m Kr t l er i de
bu kk devl et i k et r aftnda t opl amayt hedefl i yor du. zel l i kl e Kuzey
Kr t l er i yani Tr ki yedeki Kr t l er i bu yol l a kont r ol l er i ne al mak i st i -
yor l ar dt. Si mdi AKP, bu i ki nci yol u t emsi l edi yor . Asl tnda Tr ki ye de
kk bi r Tr ki yedi r . Tr kl er i Bal kanl ar dan, di qer yer l er den sr p
Anadol uya stktsttr dtl ar . Kk bi r Tr ki ye ol ust ur dul ar . Aynt za-
manda Byk Tur anctltk fi kr i ni de nl er i ne at t tl ar .
Asl tnda nce lzmi r -Mani sa ci var l ar tnda daha doqr usu Anadol uda
bi r lsr ai l kur mak i st i yor l ar dt. Bur ayt Yahudi yur du ol ar ak gr yor -
l ar dt. Sul t an Abdul hami t t en t opr ak i st enmesi de bu nedenden dol a-
vtJtr . Sul t an Abdul hami t kabul et medi . Sonr a Anadol uya stktsttrtl -
mts kk bi r Tr ki ye kur dul ar . Bu Tr ki ye, Kr t kar stt l tqt t emel i nde
lsr ai l i n r ol n oynayacakt t. lzmi r -Mani sa ci var l ar tnda Yahudi l er
ok gl dr . Si mdi lzmi r mi l l i yet i l i qi deni l i yor ya bastnda; o da i st e
bunl ar dan kaynakl antyor . Bu lzmi r mi l l i yet i l i qi , Kr t kar stt l tqt t e-
mel i ndedi r . Must afa Kemal e lzmi r de sui kast yaptl mast da bununl a
baql ant tltJtr . Sebat ayctl ar ol ar ak da bi l i ni r . Ta 1650l er den i t i bar en
Sebat ayctl ar bur al ar da gl dr . Bunl ar Beyaz Tr kl q de gel i s-
t i r enl er di r . Bu i ki nci yol u ABD ve lngi l t er e de dest ekl i yor , lsr ai l i n de
bi r kesi mi dest ekl i yor . lsr ai l bi r bt n deqi l : Ehud.bundan bi r n-
ceki . Ol mer t , AKP i l e i l i ski l er i gl yd, AKPyi dest ekl i yor du. Si mdi
Net enyahu i se bi r az daha far kl tJtr . Bunl ar mi l l i yet i di r . lsr ai l i n
bi r kesi mi bu yol u dest ekl emi yor . Fr ansada yaptl an bu son basktnl a-
rtn ar dtnda da bu pr oj e bul unmakt adtr . Sar kozy de bunl ar dandtr .
Bi l i ni yor , Yahudi kkenl i di r .
Di n st i smar ctltgt ve AKP i zgi si
Bu bl md e si yasal deger l endi r mel er i n agir l ik l i ol ar ak t ar t isil -
masi, zel sav as r ej i mi ni n gnmzde al mis ol dugu boyut un anl a-
sil masi aisindan ger ek l i di r . nk bugn Tr k i ye de bu t emel de
ol usmus bi r zel sav as hk met i n e k ar si bi r mcadel e gel i st i r i y o-
r uz. Bu, PKKye k ar si zel sav asi yr t mek l e yk ml ol an, bun un
sor uml ul ugunu sl en mi s bi r hk met t i r . Bazi evr el er , Tr k Ge-
nel k ur mayi i l e AKP ar asindak i i l i sk i l er i henz anl amis degi l di r .
Er d oganl a Yasar By k an it in sei m ncesi Dol mabahe Sar a-
yin da yap mis ol duk l ar i anl asmal ar in hangi t emel de ol dugunun
yi ne Il k er Basbug i l e Er d oganin uzl astik l ar i t emel nok t al ar in ne
84
ol dugunun henz bi l i nci ne var mis degi l l er di r . Hal a Gen el k ur may
i l e AKPn i n uzl asmasini gr mey en, Gen el k ur mayd an med et uman
yak l asiml ar v ar . Bununl a ber ab er t er si n den bi r yak l asim d a v ar .
AKP i l e Gen el k ur may in uzl astik l ar ini gr mey en, hal a AKPn i n de-
mok r at i k l esmed en yan a, bar ist an yan a adim at acagi gi bi ham d -
snce ve hayal l er e k ap il anl ar var . Bun l ar ev r emi zd e de, Tr k i -
yed e de var . Tr k i y ed e bi zi m evr emi zd e yer al an bi r ok k i si d e
hal a AKPd en demok r at i k l esme bek l ent i si v ar . Tay i p Er d ogan bi r
aik l am a yap t i, AKP yet k i l i l er i d e bun u di l l endi r di l er . Bi z Ir l anda
ve Bask mod el i n i ar astiiiyor uz dedi . Ir l anda ve Bask mod el i n i
Tr k Hk met i ni n ar astir masi Kr t sor un una zm get i r me y-
nnde degi l di r . Bask mod el i n i ar astir acak sa, Bask dedi gi zaman
Bask in var l igini k abul et mesi ger ek i r . Ir l an da dedi gi zaman , Ir l an -
dan in v ar l igini k abul et mesi ger ek i r . yl e k i Tr k Devl et i Kr di s-
t an d i y e bi r seyi n var l igini k abul et mi yor . Bask model i n i , Ir l an da
mod el i n i uygul ayacak sa bi r l k e, bi r hal k ger egi n i k abul et mesi
ger ek i r . Kr di st anin l k e ve h al k ger ek l i gi n i k abul et mey en bi r
devl et i n Ir l an da ve Bask mod el i n i uygul amasi, onu gel i st i r mesi
dsnl emez. Bun l ar neyi ar astiiiyor l ar ? Ingi l t er e Hk m et i
IRAya, Isp anya Hk met i ETAya k asi nasil mcad el e et t i , t asf i y eyi
nasil ger ek l est i r meye al isti, t m bu k onul ar d a n el er i y asadil ar ,
eksi k l er i neydi ? gi bi k onul ar i ar astiiiyor l ar k i PKK ye kar si k ul l a-
nacak l ar i y ol ve y nt eml er i daha son u al ici k il sinl ar . Yan i bu al an-
l ar d a k en di l er i n i d aha f azl a gl endi r mek i st i y or l ar .
Tr k i y ed e zel sav as hk m et i ol ma ger ek l i gi , zel sav asin
Tr k i y ed e sr ek l i l esen bi r savas ol masi ve her hk met i n de bun a
hi zmet edecek sek i l de gr ev al masi ger ek t i gi gr l mezse, bi z k ar -
simizd a dur an byl esi bi r gce k ar si ger ek en bi r mcadel eyi de
yk sel t emeyi z. Bi z zel sav asin byl esi n e sr ek l i l est i gi , ol usan
hk met l er i n de bu savasi yr t mek l e yk ml ol d ugu ger ek l i gi -
ni bi l er ek zel savasi el e al mak d ur um undayiz. Eger by l e el e al ir -
sak , bun a gr e bi r mcad el e gel i secek t i r .
Bi zi m sor unumuz AKP Hk met i ni yik mak miuir ya da yer i ne
CHPy i get i r mek mi di r ? Hayir ! On l ar k ar sisinda k end i al t er n at i f
si st emi mi zi ol ust ur mak t ir . Demok r at i k k omn al yasamin, t opl um-
da t emel yasam bi i mi ol ar ak r gt l endi r i l mesi ni sagl amak t ir . H-
k met i yumusat ma gi bi bi r sor unumuz da yokt ur . zel savas si s-
t emi i i nd e yer al ma gi bi bi r sor unumuz da yok . Ak si n e zel savas
85
hk met i n e k ar si mcadel e sor unumuz var . Ken di mcadel emi z
sonucunda, k endi yeni yasam model i mi zi pr at i k l est i r me gi bi bi r
sor unumuz var . Sor unu byl e el e al mak , bi zi zel savasin gn -
mzde al mis ol dugu bi i mi n dogr u k avr an masina v e bi zi ona k ar si
daha gl mcadel e y r t meye gt r ecek t i r .
O n edenl e zel sav asin sr ek l i l esmi s hal i ni t ar t isir k en si yasal ,
i d eol oj i k d eger l en di r mel er i n yap il masi ger ek mek t edi r . n k o
bi zi bi r zml em eye gt r ecek t i r . Tr k Devl et i sav asi t ir man dir a-
cak t ir . Ona gr e h azir l ik l ar ini yapmistir . Bu hazir l ik l ar ini sadece
ask er i boyut t a mi sr d r yor ? Hayir ! Di pl omat i k , pr op aganda,
ek on omi k boyut uyl a ve ar k asina al maya al istigi hal k d est egi y l e
bun u sr d r mey e al isiyor . Yani zel sav as, bi r si st em ol ar ak bi r
hk met ol ar ak , t opyek n ol ar ak k ar simiza gel i y or . Buna k ar si
mcad el e et mek ger ek i y or .
Bun a k ar si mcad el e nasil yr t l r ? Mesel a k ont r ger i l l a k ar si-
sinda ger i l l a m cad el e edebi l i r . Ama ger i l l a, her y nyl e zer i n e
gel en bi r savas k ar sisinda t ek basina son uca ul asamaz. Bununl a
ber aber h al k ser hil danl ar inin gel i smesi ger ek ecek . Hal k
ser hil danl ar i gel i si r k en , hal k in, devl et d isinda k en di y asamini r -
gt l eyebi l ecegi y eni mek an i zmal ar yar at masi ger ek ecek . Hal k d ev-
l et t en, smr geci si st emden uzak , k en di y asamini r gt l er h al e
gel ecek . Bi r y andan onun r gt l enmesi , d i ger yan dan ser hil danl ar ,
br t ar af t a ger i l l a bi r bi r i ni t amaml ay acak . Bun l ar in t amaml ay an i
i se, pr op aganda v e aj i t asy on al ismal ar i ol acak . n k zel sav as,
i er i si ne gi r i l en sr et e daha ok k endi n i psi k ol oj i k sav as t emel i n-
de var ed i y or . Bu t emel de t opl umu y eni d en sek i l l endi r meye ve
si yaset i y nl endi r meye al isiyor . Basin-yayin or ganl ar ina, k l t r
k ur uml ar ina ve t opl umun di r ek t duygusun a, dsncesi n e hi t ap
edecek ol an v e byl ece t opl umun davr an isini, eyl emi ni k ont r ol
al t ina al acak ol an k ur uml ar ina st r at ej i k d zey de bi r r ol bi i yor . Bu
geek l i k her al anda zel savasin t opyek n sal d iiisinin bosa ik ar -
til masini ger ek l i hal e get i r i y or . Bu da zel sav asin yen i al mis ol du-
gu bi i mi , onun sr ek l i l esen si st emsel ve hk met sel k ar akt er i ni
dogr u zml em eyi ger ek t i r i y or .
Bu, d ogr u zml enmezse ne ol ur ? Mesr u sav unma sav asi dar a-
lir v e devl et t opyek n zel savasi t ir man dir ar ak hasmini bogar .
Yok ed emese bi l e mar j i nal i ze eder . O n edenl e bi z bur ad a zel sa-
vasi AKP boyut uyl a, AKP Hk m et i boyut uy l a, AKP-Gen el k ur m ay
86
uzl asmasinin or t aya k oy dugu si st emsel , r ej i msel boyut uyl a d eger -
l endi r mek d ur umundayiz. Yan i AKPyi , AKP- Gen el k ur may uzl as-
masini bu sek i l de el e al mamiz ger ek mek t edi r .
Kisaca t opar l ar sak ; zel savas bugn i t i bar i yl e bi r r ej i mdi r . Tm
devl et l er bi r savas r ej i mi di r . Kap i t al i zm ci ddi anl amd a si st em ol a-
r ak bi r k aos sr eci yasamak t adir . Gemi st e daha ok zel v e d-
nemsel bi r uygul ama ol ar ak or t aya ik an zel sav as, bugn bun un
t esi ne gemi st i r . Bugn d evl et l er i n, hk met l er i n k en di si bi r zel
sav as r ej i mi , zel savasin t emel uygul ama al an i hal i ne gel mi st i r .
n k k api t al i st mod er ni t e, bun l ar in disinda ar t ik k end i si ni yasa-
t amaz d ur umd ad ir . Yap isal k r i zi ci ddi ol ar ak d ev am et mek t edi r .
Asl inda, k aos sr eci deni l en budur . Kapi t al i st si st emi n yar at t igi
t ahr i bat l ar t m ipl ak l igiyl a gzl er n ndedi r ve t m t opl um k e-
si ml er i nde, d nyan in bi r ok yer i nde ci ddi r ahat sizl ik l ar yar at mak -
t adir . Bu r ahat sizl ik ask er i , si y asi , sosyal , ek on omi k zgr l k l er -
den t ut al im, d ogal evr e t ahr i bat ina, saglik al anindan besl enme ve
k on ut al anina, k l t r -sanat al an indan yasam al anina k ad ar hep si ne
yansimak t adir . Yani bi r bt n ol ar ak bu si st emi n gel di gi k r i z asa-
masi, gnl k ol ar ak zel sav as yn t eml er i ni n t opl umun her al a-
ninda y r t l mesi n i zor un l u k iliyor . Eger b u yap il amazsa, si st em
k en di si ni i dame et t i r emi yor , t opl umu yn l endi r emi yor . Topl umsal
sor unl ar k esi n l i k l e pat l ak v er i yor . Top l um, ayak l anmal ar a ve i s-
yan l ar a sr k l en i y or . O yzd en zel savas dai mi bi r r ej i m ol ar ak
ayak t a t ut ul maya al isil mis ol uy or .
Bi o i k t i d ar di ye t an iml anan yn et i m sek l i var d ir . Bugn n der -
l i k zel l i k l e AKP Hk met i yl e bi r l i k t e bi o i k t i dar t animl amasini
daha ok k ul l an iyor . Mi k r o k r ed i l er l e sat in al madan bahsedi y or ,
bi o i k t i d ar l a Tr k i ye t opl umunun ve Kr t l er i n ynet i l meye al i-
sil masindan bahsedi yor .
Tr k i y ed e de sor unl ar in gel di gi asama, egemen l er t ar af indan
t opl umun bast a Tr k l er ve Kr t l er ol mak zer e bi r bt n ol ar ak
si yasal , sosyal , ek on omi k al anda gn l k zel sav as pol i t i k al ar i ol -
madan yr t l emeyecegi n i gst er mek t edi r . On un i i n AKP Hk -
met i , t am bi r zel savas r ej i mi ol ar ak or t ada dur uyor . Gemi si n
der i n devl et i , ask er , d evl et br ok r asi si , t emel d evl et k ur uml ar ini
ok d aha asan bi r k on umd a ak t i f bi r r ol al iyor . Ve AKP bugn k en-
di si ni bu t emel de k ad r ol astiiiyor . AKP bugn k endi si ni d evl et l es-
t i r meye al isiyor . Adet a gemi si n d er i n devl et i t asf i y e edi l er ek ;
87
yen i d en bi r k ad r ol asma i l e der i n devl et e el degist i r i l mek i st eni y or .
Esk i d evl et yap isi, ask er , CHP, Dis Isl er i Mst esar l igi, yar gi, Mer k ez
Ban k asi ol mak zer e bask a bi r ok k esi m bun a di r eni y or . Ama AKP
de bun un k ar sisinda isr ar indan vazgemi yor .
AKP Cumhur bask an l igin i da el e gei r d i , nmzdek i y il l ar i da
gar an t i l emek i st i y or . Bunu da k en di si i i n hayat i bi r d zey de el e
al iyor . AKPn i n bu isr ar l i yak l asimi ayn i zaman da Byk Or t adogu
Pr oj esi y l e bagl ant ili ol ar ak gel i si y or . AKPn i n ar k asinda k r esel
ser maye var . Dnya Ban k asin dan I MFye, ABDn i n bi r ok f i nans
k ur uml ar indan t ut al im, Avr upa ser may e gr up l ar ina k ad ar bi r ok
f i nansal gt en dest ek gr yor . nk b u gl er , Or t adoguya y eni
bi r si yasi seki l ver mek i i n, yeni bi r si yasi ak imin yar at il masini
k en di ik ar l ar ina gr yor l ar .
Si yasal Isl am, gemi st e ABDn i n Or t adogudak i ant i -emper yal i st
mcad el el er i n k ar sisina ik ar il an yesi l k usak p r oj esi n den de ya-
r ar l anar ak bast a Af gani st anda ol mak zer e h em SSCBye hem
Ir ana k ar si f ar k l i bi r r enk ol ar ak or t aya ik ar t il di. Bu dur um k osul -
l ar a uyar l anmis f ar k l i bi r d engel emey di . Fak at bugn i t i bar i yl e
yesi l k usak Isl ami d a engel k on umun a gel di . Onun i i n yeni bi r
ver si y onl a, daha yum usak , iliman, l i b er al p ol i t i k al ar a aik ol an,
l i ber al i zmi n t emsi l ci l i gi ni yapan ama Isl ami k i ml i gi de el den bi-
r ak mayan , bu anl amd a Or t adogun un her t ar af ina ailim yap abi l e-
cek , k abu l gr ebi l ecek bi r si y asi yak l asiml a AKP gi bi p ar t i l er or t a-
ya ik ar il maya b asl andi.
O n edenl edi r k i , AKP pr oj esi n i sad ece Tr k i ye i l e sinir l an dir ar ak
el e al mak yet er si zdi r . Bugn, Cezayi r d e de AKP var , hat t a sembol
bi l e l amb ad ir . Ismi de AKPdi r . Yi n e Kuzey Af r i k an in bazi l k el e-
r i nde yi n e AKP ad iyl a k ur ul an par t i l er var v e si yaset e daha ak t i f
ol ar ak gi r meye al isiyor l ar . Bunl ar in ani d en mant ar gi bi or t aya
cik mis ol mal ar i, ul usl ar ar asi gl er i n bl geye yn el i k pr oj esi i l e
i l gi l i di r . Onun i i n AKP yi sadece Tr k i ye aisindan deger l endi r -
mek yet er si zdi r . Bugn Cezayi r d e ayn i par t i ni ye ikiyor , ni y e ayn i
sembol l e ikiyor ? Bask a yer de neden ikiyor ? Kuzey Af r i k ad a bi r
l k ed e yi ne AKP var . Onun sembol de l amba d egi l , gaz l ambasiuir .
Bu er eved e AKP, gemi si n yesi l k usak uygul amasindan ik ar il an
son ul ar t emel i n de yeni l est i r i l er ek bugne uyar l anmis yeni bi r
si yaset t ar zi ol uyor .
88
Bu anl amda Tr k i yeye bak t igimizd a daha y ogun d eger l en di r -
mek ger ek i y or . Somut l astir ar ak , zgn uygul amal ar iyl a aiga ik a-
r ar ak d eger l en di r mek ger ek i y or . zel sav as, st r at ej i k an l amda
Ik i nci Dnya Savasi son r asinda gndeml est i . Temel bi r t ar t isma,
asker i ve si yasi bi r k onu hal i ne gel di . Der i n devl et , o sr el e bi r l i k -
t e ok d aha k u l l an ilir bi r hal e gel di . Bugn i t i bar i yl e zel savas
r ej i ml er i , daha ok t ar t isma k on usu ol mak t ad ir . Tabi i zel sav asi
t emel l endi r i p k k l er i y l e bu l ust ur may a al istigimizda, bunu dev l e-
t i n ikisiyl a i l i sk i l endi r meye k adar da gt r ebi l i r i z ve bu da yanl is
ol maz. n k sunu syl ey ebi l i r i z: Smer Rahi p Devl et i ni n i deol o-
j i k ar pit masi da zgr i nsan zer i n e bi r zel savastir . Onu k l el es-
t i r mek i i n uygul adigi bi r zel savas ynt emi di r , bi l i n ar pit masi-
uir .
Topl umsal l igin zl mesi , bi l i n kar ar t il masi, i nan ar pitil masi,
i n san in k l el esmey e al istiiil masi d evl et aygiti t ar af indan sr ek l i
ol ar ak basvur ul an zel yn t eml er l e gel i st i r i l mi st i r . Ama bugn v e
Ik i nci Dnya Savasi sonr asi bun un ok daha aik sek i l de di l e get i -
r i l mesi n i n sebep l er i var d ir . Yani Ik i nci Dnya Savasi 1945l er son-
r asi k api t al i zm, byk bi r k r i zi n i i ne gi r di ve ci ddi yikim yasadi.
Bi r i nci ve Ik i nci Dnya Savasl ar i sonr asi, k api t al i zme ynel i k ci ddi
bi r t ar t isma or t aya ik t i. Si st emi n k endi si ni k l asi k yn t eml er l e,
k l asi k smr geci l i k l e y nl endi r emeyecegi ; yi ne d i si p l i n t opl umu
yak l asimiyl a, t opl umun agir l ik l i bask i ar al ar iyl a di si pl i n al t inda
t ut ul ar ak yn l endi r i l emeyecegi ; t opl umsal bask al d iiil ar in, uyan is-
l ar in ok ci ddi ol ar ak or t ay a ik t igi ve si st emi n d e bun l ar a d ay an i-
l ar ak yr t l emez hal e gel di gi bi r sr e y asandi. Bu an l amiyl a
devl et aygiti k endi si ni ve smr y sr dr ebi l me aisindan ok
daha yen i y nt eml er gel i st i r mek zor un da k al d i. Smr y , bask iyi
ask er i , sosyal , si y asal , ek on omi k an l amda daha ci ddi der i nl est i r -
mek , t r p l emek , daha i ncel t mek , esi t l endi r mek v e t opl umun ,
sosyal al an in her al an ina nf uz et t i r mek d ur umunda k al d i. Bun un-
l a k en di si n i daha d a gi zl emi s ol d u.
Bun unl a bi r l i k t e devl et k en di si ni d egist i r me, r ef or me et me i ht i -
yaci duyd u. Kendi ni yeni bi r sek l e br n dr er ek d evam et t i r mek
zor undayd i. Bur ad a bu son u or t aya ikiyor . Devl et esk i k aba yn -
t eml er i yl e k en di si ni i d ame et t i r emez hal e gel di v e i f l as et t i . zel
sav asin 1945, 1960 l ar sonr asi bu k ad ar yogunl asmasinin sebebi
de bud ur . 1945l er d en son r a gel i sen sr e i er i si n de ayak l anmal ar
89
yasanmistir . Bu ayak l an mal ar i er si n de 1960l ar l a bi r l i k t e yasa-
nanl ar in zel bi r anl ami var d ir . 196 8 gr en ci ol ay l ar i sr eci ol a-
r ak d eger l en di r i l en bu b ask al d iiil ar , ci ddi ayak l anmal ar ol ar ak
deger l en di r i l mi sl er d i r . yl e k i t ar i h ve sosy al bi l i mci l er 1 968 g-
r en ci ol ayl ar ini 1848 Av r up a devr i ml er i ne ben zet mi sl er d i r . Yasa-
nan bu gel i smel er k ar sisinda i se k ap i t al i st si st em yen i yn t eml er
gel i st i r er ek , k en di ni yeni den or gani ze et me ger egi n i duymust ur .
Bu sek i l de gi der ek zel sav as k ul l anil an bi r yn t em ol ma sinir l ar i-
ni asar ak bi r r ej i m hal i ne gel meye ve t m d evl et l er aisindan d-
nemsel uygul ama ol mak t an ik ar ak , sr ek l i l esen bi r hal al maya
basl amistir .
Top l uml ar , k aba d ev l et i n bask i ar al ar iyl a, aygit l ar iyl a zapt -u
r ap t al t inda t ut ul amaz hal e gel i n ce, di si p l i n t opl umu d sncesi ,
yn t emi , pr oj esi i f l as et mi st i r . Byl ece t opl umu, her al anda daha
ci ddi k ont r ol et me ger ek l i l i gi or t aya ik mistir . Gnl k yasamdak i
gi yi mden-k usama, yeme- i med en, seyahat et me ve al isma mer a-
kina k ad ar t opl um basi t l est i r i l meye basl anil mistir . Byl ece t opl um
k ol ay y net i l i r , gnl k i ht i y al ar i et r af inda k osar hal e get i r i l i p
et k i si zl est i r i l en bi r k onuma sok ul ar ak , t opl umsal l ik par al an maya
al isil mistir .
Or t ada t opl umsal l ik d i y e bi r sey bir ak mak i st emey en k api t al i zm,
i n san a yn el i k zgn ol ar ak p ol i t i k al ar uygul amak t ad ir . zel savas
aisindan byl e d eger l en di r i l d i gi zaman , asl inda zel savas k api t a-
l i st sr el e bi r l i k t e t opl umu p ar al ay an, t opl umsal l igi l dr en ,
bi r eyi yal n izl astiiip t m t op l umsal gcn den k op ar t an , nd er l i gi n
t abi r i yl e Maymun l astir an , gnl k t k et en, gn i i nd e k en di i ht i -
yal ar i pesi n de k osan bi r hal e get i r mek t edi r . Genel ol ar ak bak il -
uiginda k ap i t al i zmi byl e el e al mak ger ek mek t edi r .
Kap i t al i zm ve zel sav as man t igiyl a d eger l en di r i l d i gi nd e t opl u-
mun si yasal i ht i y al ar i, t er ci hl er i de yn l endi r i l mek t edi r . Bugn
i t i bar i yl e bak il diginda, Tr k i y ed e AKPni n bu k adar n pl ana i-
k ar t il masinin sebepl er i ni bu t emel d e d eger l en di r mek ve t ar t ismak
ger ek mek t edi r . Tr k i y e gi bi l k el er d e ci ddi si y asal sor unl ar agir
ol ar ak yasaniyor . Ci ddi si yasal bun al iml ar , k r i zl er v ar d ir . AKP, ci d-
di si y asal k r i zl er i n ol dugu k osul l ar d a or t aya ik mistir . AKP p ar t i
ol ar ak DSP- ANAP- MHP hk met i n i n k t g, ci d di ek onomi k
k r i zi n, si yasal bosl ugun, k aosun yasandigi, t opl umda ci ddi al k ant i-
l ar in ol ust ugu ve al t er n at i f si zl i gi n yasandigi bi r or t amd a k ur ul u-
90
sunu i l an et mi st i r . Bi r t ar af t a aik d evl et i n k en di si , di ger t ar af t a da
Kr t t ar af inin zgr l k mcad el esi bul unmak t ad ir . Tr k i yed e bu
t emel i k i g, i k i keski n u bi i mi nde si yasal sr e zer i nde et k i l i
ol may a al isir k en, ar a bi r yer d e dur an ve ci ddi bi r t er ci hsi zl i k ya-
sayan ama neml i bi r g ol an k al abal ik t opl umsal k esi ml er i n v ar -
ligi sz k on usudur . AKP, i st e bu k esi ml er e yn el i k ol ar ak , on l ar in
nne byk bi r sisi r meyl e ik ar il an bi r si yasal t er ci h ol must ur .
AKP Tr k i y ed e bu sek i l de ani d en or t aya ik ar t il mistir . Tr k i -
yed e Osman l i sr eci nden( 17.y yd an) ber i , Sebat ay Sevi i si ml i
dnme bi r Yahudi n der l i gi nd e r gt l enen Sebat aycil ar var dir .
Sebat ay Sevi , l ml e t ehdi t edi l er ek zor l a msl manl igi k abul et -
mi st i r . Ama bu szd e k abul ed i se r agmen Yahudi i nancina ol an
bagliligini da sr d r mst r . Bugn d e Sebat aycil ar , r esmi yet t e
msl man gr n mel er i ne r agmen al t t an al t a, Yahud i gel enek l er i n e
gr en ek l er i n e, i n ancina gr e yasayan bi r t opl ul uk ol ar ak Tr k i -
yed e hal a v ar l ik l ar ini hem d e et k i n bi r sek i l de sr d r mek t edi r l er .
Recep Tayi p Er d oganin da Sebet ayci ol dugu ve bunl ar t ar af indan
hazir l an digi sy l enmek t edi r .
R.T.Er d ogan Mi l l i Gr s Har ek et i i er i si nde egi t i l en bi r sahsi y et
ol ar ak si y asal al anda ad i duyu l may a basl anmistir . Ref ah Par t i si
i er i si nde al isir k en, ok umus ol dugu bi r si i r ger ek e gst er i l er ek
cezaev i n e al inmistir . Cezaevi n de k endi si ne bi i m ver i l mey e devam
edi l er ek i k t i d ar i i n hazir l an mistir . Daha sonr a da cezaevi nden
cik ar il ar ak ol usan hkmet i n basina get i r i l mi st i r . Yuk ar ida da
bel i r t t i gi mi z gi bi , Recep Tayi p Er d ogan i i n mod er n Sebat ayci de-
ni l mekt edi r .
Bur ada R.T.Er d ogan i i n yap il an Sebat aycilik i ddi asi neml i ol -
mak t adir . nk Sebat ayi st l er i n si yoni st ser maye i l e i l i sk i si , yi ne
si yon i st ser mayen i n ul usl ar ar asi al anda zel savasin hem ask er i
ol ar ak h em de si yasal r ej i ml er i n r gt l enmesi ndek i r ol hesaba
k at il digind a, bu daha da di k k at ek i ci hal e gel mek t edi r .
R.T.Er d ogan bu sek i l de cezaevi n den ik t ik t an sonr a bel i r l i bi r
si yaset i n uygul ayicisi hal i ne gel di . Bel i r l i bi r kesi mi n l i der i ol ar ak
k abul gr m eye b asl adi. AKP ci ddi bi r oy al ar ak Tr k i yed e neml i
bi r si yasal ak im hal i ne gel di . Sei ml er de de bi r i nci l i k k azand i, bu-
gn de bu devam edi y or . AKPn i n or t aya ik ar ilisini anl am ak ger e-
k i yor . nder l i k gr sme n ot l ar inda da bel i r t i y or . Mi l l i yet i l i k bu-
gn Tr ki ye atstndan, t opl um i i n bi r al t er nat i f ol amaz. Yani ok
91
ci ddi anl amda t kenmi st i r . CHPni n sosyal demokr at l tqt da ok de-
nenmi s, t kenmi st i r . O da ar t tk ne bi r t er ci h ne de bi r al t er nat i f ol a-
maz. Tr ki ye i i n daha far kl t al t er nat i fl er ger ekmekt edi r . Tr ki ye
hal kt i i n astl al t er nat i f ol mast ger eken demokr asi gl er i ni n zaytfl t-
qt, far kl t al t er nat i f ar aytsl ar tntn tkts yapmastna ftr sat sunmakt adtr .
O nedenl e ol usan bu bosl uk i er i si nde, kendi ni daha l i ber al , daha
moder ni st bi r di ni aktm ol ar ak gst er en AKPni n Tr ki ye gi bi bi r
l kede ci ddi bi r t er ci h ol ar ak t opl umun nne konul mast ve seenek
hal i ne gel mesi ol anak dahi l i ne gi r mi st i . Zat en son u ol ar ak da y a-
sanan bu ger ek l i k t i r . Top l uma sunul an bu k i ml i k ayn i zaman da,
ul usl ar ar asi gl er i n de Or t adogu aisindan ngr dg bi r t er ci h-
t i r .
Tr k i y ed e t opl um si y asal an l amda ci ddi bi r bun al im-k ar ar sizl ik
yasamak t a ve ar ay is i er i si n de bul un mak t ad ir . Bu an l amda AKP,
ci ddi bi r yn l endi r meyl e t opl umun sev k ve k anal i ze ed i l ebi l ecegi
bi r k api hal i n e get i r i l mi st i r . Son u ol ar ak da Tr k i y ed e yasanan bu
ger ek l i k ol must ur .
AKP, t opl umun di n i d uygul ar iyl a oyn uyor , o k i ml i gi y l e n p l ana
cikiyor . ok n amusl u, dr st , t emi z, i man eden i n sanl ar t opl ul ugu
havasiyl a or t aya ikiyor . Top l umd a da ci ddi bi r ahl ak i k s var ,
k r i z var , t opl umsal deger l er i n hepsi ni n d k l d g par al an d igi bi r
sr e v ar . Insan l ar bu anl amd a yen i bi r dzen ar iyor l ar ve yen i bi r
ar ayis i er i si ndel er . AKP gr n r d e bun u t emsi l edi yor , k en di ni
t opl uma sevi ml i gst er mey e al isiyor . Ama di ger t ar af t an da asil
ol ar ak t ccar l ar a, ser mayed ar k esi ml er e hi t ap edi y or . nk
AKPn i n k endi si di ni degi l t ccar bi r p ar t i d i r . Tam bi r p azar l ama
par t i si di r . Top l um i er i si nde i nan sahi bi ol anl ar i et k i l i y or . Kr t l er
gi bi i nanan k esi ml er i de k en di evr esi nd e t opar l ayabi l i yor . Recep
Tayi p Er d ogan AKP yi nasil t animl iyor ? Bi z sagin or t asiyiz, y ani
si yaset i n mer k ezi yi z. Bi z her k esi me yak iniz di yor . Bugn sol cu-
l ar d an, mi l l i y et i l er d en gel en bak an l ar i var . nder l i gi n dedi gi gi bi
Yedi kocal t Hr mz gi bi her k esi mden al mis ve yeni bi r akimmis
gi bi or t aya ik mis. Tm bunl ar bugn AKP ni n Tr k i yede ci ddi bi r
zel savas par t i si ol ar ak hazir l an digini ve bun un uygul ayicisi ol du-
gunu gst er i yor . O n edenl edi r k i , AKP bi r par t i ol ar ak el e al indi-
ginda, onun ok i yi bi r seki l de deger l endi r i l mesi ni n ger egi aiga
cik mis ol uyor .
92
Bugn Tr k i y ed e der i n devl et yen i den yap il andiiil mak i st eni -
yor . Tabi der i n devl et k en di ni yeni den yap il andiiir k en bel l i k ir mizi
i zgi l er de ol usuyor . Kabul -r et l l er i or t aya k on uyor . Devl et i n
zer i n de sek i l l endi gi t emel dayan ak l ar v e i l k el er var d ir . Asl inda
AKP i l e d er i n devl et bu t emel i l k el er zer i n de sagl adik l ar i mut aba-
k at a dayan ar ak yen i d en yap il andiiil maya al isil an devl et e bi r bi -
i m ver mey e al isiyor l ar . Er genek on daval ar i, or d u, br ok r asi vb.
al anl ar d a yasanan sor unl ar i da bi r az da bu er evede el e al mak v e
anl amak ger ek i yor .
Kr di st an t opl umu aisindan, t ek basina AKP i l e zel savasi t a-
niml amak y et er si z ol ur . zel l i k l e di n i n oyn ad igi r ol aisindan de-
ger l en di r i l i r se; di n, bugn de AKP ncl gnde ok ak t i f bi r sek i l -
de k ul l an il an t emel bi r si l aht ir . Kr d i st and a Hi zbul l ah, t ar i k at l ar
vb ar aciligiyl a d a di n k ul l an il may a al isil mistir . Cunt a l i d er i Ken an
Evr en k on usmal ar inda Kur an-i Ker i md en yap t igi al int il ar a yer
ver mi st i r . Uak l ar dan, hel i k op t er l er den Kur an i Ker i md en Ayet l e-
r i n yer al digi bi l di r i l er dagitil mistir . Kr t zgr l k ve Demokr asi
Mcad el esi n i n gel i st i gi al an l ar d a di n k ul l an il mak i st enmi s ve bun a
dayal i aj an r gt l enmel er gel i st i r i l meye al isil mistir . Bunl ar yap i-
lir k en d e en f azl a t ar i k at l ar k ul l an il mistir . Bu sek i l de zgr l k ve
demok r asi mcad el emi zi n r gt l enme al anl ar i, t ar i k at l ar in r gt -
l enme al anl ar i hal i ne get i r i l mek i st enmi st i r . Si i r t , Bat man vb i l l er
byl e bi r k on umd a t ut ul must ur . Bu i l l er bugn de ayn i k on umd a
t ut ul maya al isil mak t adir . Tar i k at l ar bu i l l er i mer k ezl er i ol ar ak el e
al misl ar d ir . Yi ne bu i l l er Hi zbul -k ont r a ci nayet l er i ni n , k at l i aml ar i-
nin en ok y asandigi bl gel er ol must ur . Di y ar b ak ir a d a byl e bi r
r ol bi i l mek i st enmi st i r . Ser hat al an ina sr ek l i b yl e bi r mer k ez
ol ar ak yak l asil mistir . Bi n gl , Adiyaman , Er zur um v b i l l er e d e ben -
zer i bi r yak l asim i er i si nde ol unmust ur .
Bugn di n , t opl umun yn l endi r i l mesi aisindan ok ak t i f k ul l a-
nil mak t adir . AKPni n bu yn l pol i t i k al ar i devam et mek t edi r . AKP
bi r y andan di ni k ul l an ir k en, d i ger t ar af t an da beni t er ci h et yani
bu y ol a gel d emek t edi r . Eger buna gel i n i r se, nder l i gi n bahset t i gi
mi k r o k r edi l er l e t opl umu sat in al ar ak , bel l i y at iiiml ar y apar ak
t op l umun nne syl e bi r t er ci h sunmus ol mak t adir ; ya bu hal i n l e
yasar , Kr t k i ml i gi ni k abul eder si n ama a k al ir sin, yok sul kal ir sin,
hep bast iiilir sin, si ddet e mar uz k al ir sin ya da bu yeni ki ml i gi k abul
eder si n . Bun un yan inda da a k al mak t an k ur t ul ur sun. El i n i s t ut ar ,
93
mi den as gr r . Recep Tayi p Er d ogan r esmen t opl uma ynel i k
ol ar ak bun un k on usmasini, agiisini yap mak t ad ir . Bu sek i l de t op-
l um bi r yan dan al ik l a t er bi ye ed i l mek i st en i r k en , di ger t ar af t an da
mi k r o k r edi l er l e, ok gei ci yat iiiml ar l a, mak ar na, k mr dagitil a-
r ak t opl um k endi t ar af l ar ina ek i l mek i st enmek t edi r . Asl inda bu
t opl uma k ar si yap il an agir bi r hak ar et ol mak t ad ir . Bu, t opl umun
i ht i yal ar inin, ai l el er i ni n al ik t an l memesi i i n ocuk l ar i i i n i st e-
di k l er i yemegi n i st i smar edi l mesi , i nsani deger l er i n ayak l ar al t ina
al inmasiuir .
Asl inda t m bu y asananl ar Tr k i yed e zel sav asin al mis ol dugu
bi i mi n ve ul astigi dzeyi n bi r gst er gesi ol mak t adir . Bunun i yi
gr l mesi ger ek mek t edi r .
KRDSTANDA VE TRKYEDE
YRTLEN ZEL SAVASIN SOMUTLASMASI
Cumhur i yet t ar i hi ni bi r az el e al digimiz zaman, k ar simizda bi r
zel sav as ger ek l i gi n i bul uyor uz. Isi n z v e ger egi budur . Ne-
den? n k cumhur i y et i n i l an edi l i si nd en zel l i k l e de 1924d en bu
yan a, Tr k i y ed e t opl umun si yasal , sosyal anl amda r gt l endi r i l -
mesi n i , t opl umun t epeden t ir n aga k on t r ol l bi r sek i l de st t en bi -
i ml endi r i l d i gi n i gr mek t eyi z. Insan l ar han gi sapk ayi gi y ecek , sal -
var y er i ne pant ol on mu gi y ecek , n asil i badet edecek , sei ml er d e
nasil oyun u k ul l anacak , basini aik mi, k ap al i mi t ut acak ? Hepsi ,
t epeden- t opl um d isindan bel i r l en en, sek i l l endi r i l en yasam zel l i k -
l er i ol ar ak gel i st i r i l i yor . Sadece bununl a da sinir l i k al inmiyor . Tr -
k i yen i n ek on omi k yap isi da bun a uygun sek i l de bi i ml endi r i l i yor .
Tr k i y en i n nne hedef l er k on ul uyor . Kon ul an hed ef l er i n basinda
i se, t ek ul us ve t ek pazar in ol ust ur ul masi, Tr k i ye ni n k api t al i st -
l esmesi gel i y or . Buna da devl et ncl k y ap iyor . Devl et k en di f i de-
l i gi n de bur j uval ar i yet i st i r i yor . Yet i st i r di gi bur j uv al ar a p azar al an-
l ar i aiy or ve onl ar in bur j uva ol ar ak pazar i er i si nde r ol oyn ama-
l ar ini sagliyor .
Yi ne par t i l er i ni devl et i n k endi si k ur uyor . Cumhur i yet Fir k asi ni,
Hal k Fir k asin i, Ter ak k i per ver Par t i si n i k ur uyor . Bunl ar l a b er aber
t opl umu si y asal yasama ek mey e al isiyor . Ama k u r d ugu, ol ust ur -
dugu par t i l er de, k endi si ni n yn ver di gi , kendi si ni n sinir l ar ini i z-
di gi par t i l er ol uyor . Eger b u sinir l ar i asar san, f aal i yet yr t emez-
94
si n. Ama bu sinir l ar i i nde i st edi gi m k adar f aal i yet yr t r sn
deni l i yor . Saht e k omn i st par t i l er i , mi l l i y et i par t i l er , cumh ur i yet -
i par t i l er k ur uyor . Bu sek i l de t opl umun si yasal yasamina da yn
ver meye al isiyor . Ken di si n e k ar sit gl er v ar sa, bu nl ar i da aik bi r
t er r uygul ayar ak t asf i y e edi y or . Hk met i , devl et i ol ust ur an l ar a
ya da devl et e al t er n at i f ol abi l ecek k i si l er var sa, bunl ar ar d i sir a
esi t l i k omp l ol ar l a t asf i y e edi l i yor . Hak l ar inda sor u st ur mal ar aili-
yor , cezaevi ne k on ul uyor l ar , m ahk em el er e ik ar iliyor l ar . yl e k i
t opl um i i nde ne et k i nl i gi , ne sayginl igi k al iyor ne d e aik bi r si ya-
set yap abi l i r hal e gel i y or l ar .
Yi ne k ar sil ar inda daha r gt l har ek et e geecek bi r g var sa
bun l ar i da bast ir ar ak yok edi y or . Mesel a, Kr t i syan l ar inda byl e
yap mistir . Yap mis ol dugu bask i ve yar gil amal ar i mesr ul astir mak
i i n Ist i k l al Mahk emel er i gi bi ol aganst mahk emel er k ur uyor .
Mevcut devl et sinir l ar i i er i si nde hki mi yet i ni ol ust ur abi l mek i i n
Bl ge Mf et t i sl i gi ol ust ur uyor . Tr k i yeni n bi r i nci , i k i nci bl gesi
var d ir . Bu bl gel er e gr e ol ust ur ul mus Umumi Mf et t i sl er var .
Devl et ad ina l k eyi yn et en bu umumi mf et t i sl er ol uyor . Bu se-
k i l de ol ust ur u l an bi r d evl et ol gusu var . Ol ust ur u l an bu d evl et , t op-
l um zer i nde t amamiyl a hk i mi yet i ni k ur abi l mek i i n k oyu bi r
i st i hbar at i, j andar ma bask isini r gt l yor , k oyu bi r pol i s t esk i l at ini
gel i st i r i yor .
Gn mzde de bi o i k t i d ar l ar in yapt igi nedi r ? Kon t r ol l bi r t op-
l umun yar at il masiuir . Kont r ol edi l ebi l i r , ynl endi r i l ebi l i r , i st eni l -
di gi gi bi sek i l l endi r i l er ek har ek et e gei r i l ebi l i r bi r t opl umun yar a-
til masi i st eni yor . Cumhur i yet i n ol usumuyl a bi r l i k t e ekonomi k ,
si yasal , sosyal anl amda by l esi pol i t i k bi r yn el i m gndeme gel i -
yor . Cumhur i yet i ol ust ur an l ar in devr al mis ol dugu si y asal t ar i h de,
bun a zemi n sunuyor . Bun l ar si y asal gemi sl er i k i md en devr al mis-
l ar d ir ? It t i hat Ter ak k i d en devr al mistir . It t i hat Ter ak k i i se Osman l i
Imp ar at or l ugun u savasa sr k l eyen , Al manya i l e i t t i f ak gel i st i r e-
r ek emp er yal i st hedef l er dogr ul t usunda sav asa k at il an bi r p ar t i di r .
1909d a Osman l idak i sar ay d ar besi n i n ger ek l esmesi n e ncl k
eden ve Tesk i l at -i Mahsusayi k ur an bi r p ar t i di r . Daha sonr ak i s-
r et e, Er genek on un ol usumun a ve Tur an ci i d eol oj i l er e t emel t esk i l
edi p onl ar i i n k aynak ol ust ur an bi r par t i d ur umund adir . Onun i i n
Tesk i l at -i Mahsusa ve It t i hat Ter ak k i yi bi r az t an imak ger ek mek t e-
di r .
95
Tesk i l at -i Mahsusa, moder n si yasi t ar i hi n i l k beyn el mi l el ope-
r asyon r gt dr . It t i hat il ar , d nya sav asina gi r er k en yen i bi r
si l ahi ve gayr i ni zami sav asi yaygin ol ar ak sahneye sr mst r .
Ingi l t er e ve Rusyaya k ar si, bast a An adol u v e Tr ak y a ol mak ze-
r e, Or t adogu, Kuzey Af r i k a, Ir an , Hi n di st an, Or t a Asya, Uzak Asy a
ve Avr upad a i st i hbar at , k ar si casusl uk , ger i l l a sav asi, yer el di r eni s-
l er i n or gani zasy onu, pr op aganda v e aj i t asy on f aal i yet l er i gi bi ok
boyut l u bi r mcadel ey e gi r i sen t esk i l at in i l k gr ev d agilimi, boyut u
hak k inda yet er l i bi r f i k i r ver i r : Sl ey man Ask er i , Ingi l i zl er e k ar si
I r ak a, Enver Pasan in k ar d esi Nur i Pasa, Sen usi l er l e bi r l i k t e Tr ab-
l usgar p a ve Misir a, Hal i l Pasa Rusyaya k ar si Kaf k asyaya, Rauf
Or bay Ingi l i zl er e k ar si Af gan i st ana, Kazim Kar abek i r Rusyaya
k ar si Tahr an i i sgal et mek zer e Ir an a gr ev l endi r i l mi st i . Li byad a
Abd ul azi z el Sen usi , Cezayi r d e Ser i f Bur gi ba ( Habi b Bur gi ban in
babasi) ve Emi r Abdul k adi r , Misir da Azi z Al i , Sur i ye de Seki p As-
l an gi bi Tr k i st and an Tun usa, Hi nd i st andan Hi caza k adar , her
bl geni n nde gel en di n i , si y asi ya d a asi r et l i d er l er i n i n ogu t esk i -
l at men subu ya da dest ek i si ydi l er .
Tesk i l at , Tr ak yad a Edi r nen i n i sgal i t ehl i k esi ne k ar si gst er me-
l i k bi r cumhur i yet k ur mak t an, Kuzey Af r i k ad a ger i l l a sav asi or ga-
ni zesi n e, o dnemde yeni ol usan Ir l an da Kur t ul us Or dusun a l oj i s-
t i k dest ek gnder mek t en, Abdur r esi t Ibr ahi m k an al iyl a Fi l i pi n l er ,
Mal ezya v e Jap onyad a pr op aganda f aal i y et i n e, si l ah ve m hi mmat
t emi ni nd en, casusl uk et k i nl i k l er i ne k ad ar , Osmanl i uf k unun dahi
t esi nde ok ynl bi r savas pr at i gi gel i st i r mi st i .
1.Dnya Sav asin i Al manyan in k aybet mesi y l e bi r l i k t e yen i k sa-
yil an Ist anbul un i sgal i sir asinda, Kar ak ol Tesk i l at in i k ur ar ak Ana-
dol uya si l ah ve k adr o sevk et mi st i ve Kuva-i Mi l l i ye, Kuva-i Sey ya-
r e, Mdaf aa-i Huk uk gi bi yer el di r eni s odak l ar inin r gt l enmesi n -
de d e t esk i l at mensup l ar inin r ol byk t .
Enver Pasa Tr k i y ed en ayr ilir k en t esk i l at i, Hsamet t i n
Er t r k n l i der l i gi ne bir ak t i ve i smi ni Umumu Al em Isl am Iht i l al
Tesk i l at i ol ar ak degist i r di .
1950l i yil l ar d a Tr k i y ed ek i Amer i k an gr evl i si P. H. St oddar d,
muht emel en CI An in soguk savas dnemi hazir l igi i i nde ol dugu
bi r zaman da, Tesk i l at -i Mahsusa k onul u bi r t ez al ismasi yap ar ve
k ur ucu l i d er l er den Kusub asi Esr ef i bul ar ak t esk i l at hak k inda
96
bi l gi al ir . Kusubasin in St oddar d a syl ed i k l er i , dnemi n at mosf er i
ve t esk i l at k ad r ol ar i hak k inda ayd inl at ici i zl er t asimak t adir :
Osman l i Devl et i i i n de gaye ve f i k i r bi r l i gi yapmak , bt n
Tr k l er i bi r b ayr ak ve bi r d ev l et t el ak k i si al t inda bi r l est i r mek ,
t emsi l et t i gi mi z manevi i man ni zami ol an msl manl igi t ak i p edi -
l ecek h ar i ci si yaset i n mt eessi r k uvvet i hal i n e k oymak ve bunun
k ad r osunu yet i st i r mek gayesi y l e Tesk i l at i Mahsusa k ur ul must u...
...Ii mi zd en k i msen i n k aybedecek bi r seyi y ok t u. Davamizin hak -
li ol duguna ve al ismal ar imizin mhi m ol duguna i nanmistik . So-
nunda k azan amayacak ol usumuzu gzar d i et meye meyyal di k . Hi
degi l se har bi n son unda et r af imizd ak i dnya k med en, uf ak t ef ek
bi r k a zaf er k azanabi l i r di k Dur mad an al istik ... Bu i se gnl
ver mi st i k Mant ik n e der se d esi n Hi bi r zaman f i l ozof ya d a
si yaset i ol mad im ve bu i st en i y i d ost l ar , yar a i zl er i ve k al a ikigi,
bi r k a mad al y a ve m eml ek et i m i i n ok i yi dvst gm bi l meni n
ver d i gi manevi t at mi n d isinda hi bi r sey el d e et med i m... ( P. H.
St oddar d , Tesk i l at -i Mahsusa, Ist . 1957)
Cumhur i yet i ol ust ur anl ar in al mis ol duk l ar i si yasal egi t i m bur a-
dan gel i y or . Bu si y asal egi t i m, ol usan cumhur i yet e d e yn ver i yor .
n der l i k o sr el e gnmz gel i smel er i ar asindak i bagl ant iyi
syl e k ur mak t ad ir ;
Tr ki yede her seyi kont r ol al t tnda t ut an der i n bi r g var . MlTi
kast et mi yor um, daha far kl t daha byk bi r g, MlT o kadar gl
deqi l . Bu, bi l di qi mi z Gl adi o deqi l , daha far kl t bi r g. Tr ki yeye ha-
ki m ol an al t mts ytl l tk Gl adi oyu zdm, daha nce anl at t tm bunl ar t.
Bu gcn i i nde ABD var , Avr upa var -bence Avr upa sor un zl sn
i st emi yor -, AKP var , MHP var , CHP var . Tam kest i r emi yor um, bu g
nastl bi r g? Bu g, Tr ki yede her kese bi r r ol bi mi s. MHPye bi r
seyl er i kor uma, savunma r ol ver i l mi s; mi l l i yet i hassasi yet l er i sa-
vunacakstn deni l mi s. lst e 1970l er de at tsma or t amt yar at ar ak sol -
cul ar t byl e bi t i r di l er . Aynt seki l de CHPye de Deni z Baykal a da bi r
r ol ver i l mi s; bazt t emel konul ar da kar st dur acakstn deni l i yor . Bunl a-
rtn konuml ar t sabi t t i r . AKPye de r efor m yapacakstn deni l mi s, bunl a-
r a r efor m yapt tr acakl ar , bu r ol bi i l mi s AKPye.
Bu g, Kr t l er i ne yapacak, yi ne beni m dur umum nedi r , bel l i de-
qi l . Kr t l er i n dur umu sanki on bes yastnda bi r gen ktztn kandtrtl -
mast gi bi di r . Bu yl e basi t deqi l . lst e bi l i yor sunuz Fr ansada XVI .
Loui si i dam et t i r di l er . Onu lngi l i zl er l dr d. lst e Saddamt i dam
97
et t i l er , sanki Ar abtn Ar abt l dr mesi gi bi gst er i l di , ama byl e deqi l .
Bu Amer i ka ve lngi l t er eni n i si ydi . Beni m bur aya get i r i l i si m de bu
der i n gcn i si . Beni m dur umumu Tr k ve Kr t n kavgast gi bi gs-
t er i yor l ar . Bi zi ml e, Kr t l er l e Tr kl er i esi r al tp, bi r bi r l er i ne dsr p
l keyi ynet meye al tstyor l ar . lst e Seyh Sai t Ol ayt var , lngi l i zl er kul -
l anmaya al tstt. Seyi t Rtzayt bi l i yor sunuz, Must afa Kemal El aztqa
kadar gel i yor , yeni bi r anl asma yapmantn yol l ar tnt ar tyor , ancak
daha Must afa Kemal gel meden astyor l ar . Must afa Kemal i n i mzastnt
at mastnt bekl emeksi zi n i dam edi yor l ar . Must afa Kemal engel l eni yor .
lst e Tr ki yeyi der i nden ynet en g byl e bi r g, hemen nn
kesi yor .
Tr ki yede lsr ai l Si yoni zmi ne par al el bi r der i n ol usum var , Anado-
l uda da ayntst ol ust ur ul maya al tstl dt. Buna Anadol u Si yoni zmi de-
mek ok doqr u ol maz. Buna t am lsr ai l Si yoni zmi de demek doqr u
ol maz. Nastl si yoni zmi kur ar ak lsr ai l ar actltqtyl a bl ge t esl i m al tn-
maya al tstl dtysa Tr ki yede de aynt seki l de byl e buna benzer bi r
gi r i si m var , bunun yz ytl l tk bi r t ar i hi var . lt t i hat ve Ter akki den
i t i bar en basl ayan ve devam eden bi r g var . lst e ben dsndqm-
de Must afa Kemal i syl e deqer l endi r i yor um. Bi r gedi k amaya al ts-
tt, ancak bu i t t i hat tl ar hemen et r aftnt sar tp et ki si zl est i r meye al tstt-
l ar . lst e Must afa Kemal i n ocukl uk ar kadast Aytct Ar i fi l dr dl er .
Tabi Must afa Kemal de bunl ar dan ok adam l dr d. Yi ne Fet hi
Okyar kabi nesi var bi l i yor sunuz, Okyar da Must afa Kemal i n ocuk-
l uk ar kadastJtr , kabi nesi ni hkmet t en dsr p yer i ne lsmet ln-
ny get i r di l er . O dnem Must afa Kemal e sui kast gi r i si mi var , lz-
mi r Sui kast i . Hat t a i st esel er di l dr ebi l i r l er di , ama l dr myor l ar ,
et ki si zl est i r i yor l ar , avucumuzdastn demek i st i yor l ar , Must afa Ke-
mal e bunu hi sset t i r di l er .
Must afa Kemal i n ger ek i zgi si su an At at r k gei nenl er i n
i zgi si gi bi deqi l di r . Must afa Kemal i n 10 Subat 1922 t ar i hi ndeki
zer kl i k vur gusu, fi ki r l er i var . Must afa Kemal baztl ar tntn syl edi qi
gi bi Kr t dsmant deqi l di r . Must afa Kemal , lngi l i z adamt deqi l di r . O
daha ok Leni nl e mekt upl astyor du, Leni ne dayanar ak kal mak i st i -
yor du. Daha ok Sovyet l er e dayanar ak bu mcadel eyi yr t mek
i st i yor du. Must afa Kemal , mcadel esi nde lngi l i zl er e dayanmadt.
lngi l i zl er e dayansaydt, bu kadar basar tlt ol amayacaqtnt bi l i yor du.
Fevzi akmak, lsmet lnn bunl ar lngi l i zl er adtna har eket edi yor du
ve lngi l i zl er i n adamtJtr l ar . Bunl ar Must afa Kemal i lngi l i z pol i t i ka-
98
l ar tyl a ember e al dtl ar . Must afa Kemal i ytpr at t tl ar , pasi fl est i r di l er .
Must afa Kemal i n et r aftnda gvenebi l di qi Al i Fuat Cebesoy, Fet hi
Okyar gi bi bi r ka sami mi ar kadast var dt. Fevzi akmak, lsmet lnn,
i t t i hat tl ar l a bi r l i kt e Must afa Kemal i pasi fl est i r di l er . lzmi r
Sui kast i ni yapt tr dtl ar . Seyh Sai t pr ovokasyonunu kul l andtl ar , bu
pr ovokasyondan sonr a Musul u al dtl ar . Bu pol i t i kal ar t amamen lngi -
l i zl er i n pol i t i kastJtr . lngi l i zl er byl ece kendi pol i t i kal ar tnt uygul adt-
l ar . Fevzi akmak, lsmet lnn ve lt t i hat tl ar yol uyl a Tr ki yeyi
kont r ol ne al dt. Ve bugne kadar gel i ndi . Or du i i nde ger ekt en
demokr at ol an, demokr asi yi bi l en, zmseyen Cemal Madanoql u gi bi
bazt subayl ar var dt, bunl ar tn bi r az sol eqi l i ml er i var dt. Onl ar a da ne
ol duqu or t ada. Bu i zgi t a 1920l er den bu yana Must afa Kemal i n
et r aftnt kusat mts, ember i ni dar al t mts, et ki si zl est i r mi st i r . lst e Mus-
t afa Kemal e yaptl an sui kast bu yzdendi r .
Aynt lngi l i z pol i t i kal ar t daha sonr a da devam et t i . Tansu i l l er
1992ye kadar hi pi yasada yokt u, bi l i nmi yor du. Bi r denbi r e Doqr u
Yol Par t i si ni n bastna get i r i l di . Demi r el Amer i kantn adamtJtr . Demi -
r el zer i nden, bi r CI A aj ant ol an Tansu i l l er i Basbakan yapt tl ar . Ve
yesi l tstk yakma ol ayt da o zaman ol du. Yani bi r CI A aj antnt Tr ki ye
Basbakant yapt tl ar ve Tr ki yeyi de yesi l tstk yakar ak ona t esl i m
et t i l er , ona baql adtl ar . Bi l i ni yor , i l l er 1960l ar dan ber i CI A aj ant-
Jtr . lngi l i zl er i l l er ve Doqan Gr ese si ze yesi l tstk yakt tk, Kr t l er i n
st ne gi debi l i r si ni z dedi l er . i l l er , Doqan Gr es, 1990l ar da t ar i hi n
gr medi qi zul m Kr t l er e uygul adtl ar . Bi nl er ce fai l i mehul , bi nl er ce
gzel i nsan l dr dl er . Er genekon bunun en kor kun r neqi di r .
Kr t l er l e Tr kl er ar astnda dsmanl tk yar at t tl ar . Bast a Kr t i s adam-
l ar t ol mak zer e bi r ok fai l i mehul e i zi n ver di l er . Si ze stntr stz des-
t ek ver i yor uz, Kr t l er e i st edi qi ni zi yaptn dedi l er i l l er e. i l l er de
ar kastna Amer i ka, lngi l t er e ve devl et i n gcn al ar ak Kr t l er e kar st
her t r l uygul amaya gi r i st i . Daha ne ol sun? Bi r basbakantn aj an
ol mast kadar kt ne ol abi l i r ? O zamanki gazet el er de aj an ol duqu-
nu yazdt. Or dunun bazt gener al l er i bunun far ktndaydt.
Bu sek i l de 1925t en son r a cumhur i y et ot ok r at i k bi r k ar ak t er k a-
zan iyor v e k at l i aml ar i ger ek l est i r i y or . Dem ok r at i k yn degi l , hal k
dsman l igi yn or t aya ikiyor . By l esi bi r hal al an cumhur i y et ,
sr ek l i k en di n i savasl a var edi y or . 1 925t en son r a Tr k i y ed e s-
r ek l i savas yasanmistir . 192 5t en 19 38 e k ad ar bi l i n en Kr t i syan -
l ar i ol must ur . Bu i sy anl ar ask er i sal d iiil ar l a, ask er i har ek et l i l i k l e
99
bast iiil an i syan l ar dir . Bu bi r savas dur umunu or t aya k oyar . Tr k i -
yen i n Ik i nci Dnya Savasin a k at il mad igi sy l eni y or , ama agir l ik l i
ol ar ak savas i i nde f asi st Al manyad an yan a aik t avir bel i r l i y or .
Al manyanin si l ah sanayi si ni besl eyen en byk dest egi Tr k i ye
ver i yor . Kr om madeni o zaman en f azl a Tr k i y ed en Al manyay a
i hr a ed i l i yor . Ik i nci Dnya Sav asin dan son r a 1 950 l er d e Kor e
Sav asin a k at iliyor . 1960t a Tr k i y ed e ask er i dar be ger ek l esi y or .
1963d e Tr k i y e, Kibr is macer asi y asiyor . 1971t e bi r ask er i dar be
daha var . 1974t e bi r Kibr is macer asi yasaniyor . 1980 12 Eyl l d e
ask er i dar be v ar . Ask er i dar bed en bu yan a geen sr e Tr k i yed e
r ej i mi n sr ek l i ask er i boyut unun ne ik t igi bi r sr e ol uyor . Bu
anl amda cumhur i yet i n ol usumun dan bu y ana, hep sav asin yasan-
uigi bi r l k e ol uyor Tr k i ye.
Smr geci cumhur i yet ki r l i ve sul udur . Tr k i y ed ek i zel savas
r ej i mi ni anl at an ve Tr k i yed ek i si st emi n basindan ber i zel sav as
k ar ak t er i t asiyan bi r r ej i m ol dugu ger ek l i gi ni or t aya k oy mak i i n
nder l i k byl esi bi r t animda bul unmust ur . Bu ger ek l i ge sahi p
ol an bi r l k en i n i se, dnemsel ol ar ak zel sav asi uygul ayan bi r
l k ed en ok k ar ak t er , si st em ve d ev l et sek i l l eni si ol ar ak bi r zel
savas r ej i mi hal i ne gel mi s ol dugu aiga ik mistir . Tr k i ye Cumhu-
r i yet i ni n ol usumun dan gnmze k ad ar k i v ar ol an ger ek l i gi , on u
bu k onumd a t ut must ur . Bunu i yi gr mek ger ek i r . Tr k i yen i n bu
k on umu i yi gr l d k t en son r a, Tr k i yed ek i zel savasi da, gayet
i y i bi r sek i l de anl amak ol anak l i hal e gel ecek t i r .
zel sav as bi r st r at ej i ol ar ak ABD t ar af indan gel i st i r i l i yor . Ama
ABD n asil smr gel er mi r asini devr al iyor sa, emp er yal i st smr ge-
ci savasl ar mi r asini da devr al iyor . Egemenl i gi n sr dr l mesi i i n
hangi y nt eml er e basvur ul mussa ABD bun l ar i da devr al iyor . Bun -
l ar i bi r ar aya get i r er ek daha uygul anabi l i r , daha son u al abi l i r bi r
st r at ej i hal i n e get i r i y or .
ABDn i n zel savasi gel i st i r med e en f azl a yar ar l and igi l k el er -
den bi r i d e Tr k i yed i r . ABDn i n It t i hat Ter ak k i d en bu y ana Tr k i -
yed e gel i st i r i l en zel savas uygul ama ve ynt eml er i ni al d igini
aik a gr r z. n k Hi t l er ve Musol i ni , bul unduk l ar i l k el er d e
f asi zmi gel i st i r i r k en, TC ni n ve It t i hat Ter ak k i ni n uygul amis ol du-
gu yn t eml er d en f azl asiyl a y ar ar l anabi l en f asi st di k t at r l er di r .
Tr k i yeni n byl esi bi r ger ek l i gi var . Byl esi bi r ger ek l i ge sahi p
ol an Tr k i y en i n ABD i l e 1950l er d en son r a yen i smr geci l i k t e-
100
mel i nde i i ne gi r mi s ol dugu i l i ski , dogal ol ar ak Tr k i yeyi ABD ni n
bi r st r at ej i ol ar ak gel i st i r di gi zel sav asi, her k est en daha f azl a uy-
gul ayan , bi r l k e hal i n e get i r ecek t i r .
Ist e Tr k i yen i n 1950l er d en son r ak i k on umu byl edi r . Tr k i ye
1950d e NATOya ye ol uyor . NATO ya ye ol duk t an sonr a Tr k
Or dusu NATO st andar t l ar ina gr e r gt l eni yor . Hat t a Tr k Or du-
sun un bi r ok gi d er i NATO t ar af indan k ar sil aniyor . Byl ece TSK,
NATO nun besl edi gi , NATO st andar t l ar ina gr e r gt l enen bi r or du
dur umuna gel i yor . TSK, NATO st andar t l ar ina gr e r gt l enen bi r
or d u hal i ne gel di k t en son r a, zel Har p Dai r esi n e t emel t esk i l ede-
cek ol an Sef er ber l i k Tet k i k Kur ul u 1952d e Tr k i y ed e k ur ul uyor .
Bun un gr evi , ol aganst hal l er d e hal k in sef er ber l i ge gemesi n i ,
cepheye sr k l enmesi n i sagl ayacak yer al t i, yan i gi zl i r gt l enme-
yi sagl amak t ir . Bu, di ger l k el er d e de gi zl i NATOl ar bi i mi nde
r gt l endi r i l i yor . Yapt igi nedi r ? Or du i er i si nde ABD i l e Il i sk i l er
Dai r e Bask an l igi k ur ul u yor . Bu at i al t inda, ABDn i n zel har p t e-
mel i nden gel i st i r di gi t ak t i k l er ya d a gel i st i r di gi uygul amal ar or du
i er i si ne yan siyor . Yan i Tr k i y en i n ABD i l e yen i smr geci l i k t e-
mel i nde i l i sk i l er e gemesi ni n i l k somut adiml ar i, or du i er i si nde
zel savas k ap saminda bu y eni dzen l eni sl e or t aya ikiyor . Sef er -
ber l i k Tet k i k Kur ul u ve or du i er i si nde ABD i l e Il i sk i l er Dai r e Bas-
k an l igin in k ur ul masi, bu yn de at il mis somut adiml ar ol u yor . O
sr et en son r a Tr k gener al l er i n i n ABDd e egi t i m gr mesi ,
ABDn i n onayini al mis gener al l er i n , Tr k Or dusun un en yet k i l i
mak aml ar inda, bi r i ml er i nde k on uml an d iiil masi gndeme gel i y or .
Bu, Tr k Or d usu i i n de sor unl ar y ar at iyor . 27 May is 1960 Dar b e-
si nde, Kemal i st k k bur j uva subayl ar in ( 27 Mayis Dar besi ni n
i l k ger ek l est i gi d neml er d e i l er i nde gener al l er yok t ur . Dah a ok
en st dzey de al bayl ar var d ir . Sonr ad an gener al l er buna t abi ol -
must ur .) byl esi bi r ayak l anmay a k al k ismal ar inda; or du i er i si nde
yasanan bu d zen l eni si n n eml i bi r r ol ol uyor . Yani Amer i k ad a
egi t i m gr ms, Kemal i st gr et i den uzak l asmis, t amamiyl a yen i
smr geci l i k k osul l ar ina hi zmet edecek gener al l er i n or d unun ba-
sinda et k i l i bi r k onumd a bul un masi, or d u i i nde de bel l i t epk i l er e,
ayak l anmal ar a n eden ol uy or . 2 7 Mayis t a byl esi bi r ayak l anma
gel i si y or . Ama ayak l anmayi yap anl ar , d aha sonr a gener al l er t ar a-
findan t asf i ye edi l i yor . Asil Tr k i yede or du i i nde zel savasin
k ur uml asmasi, zel sav asin bi r st r at ej i ol ar ak uygul anmaya, gel i s-
101
t i r i l meye basl anmasi 1960 l ar d an son r ak i sr et e meyd ana gel i -
yor . zel Har p Dai r esi 1965t e k ur ul uyor . Or du i i nd ek i Amer i k a
i l e Il i sk i l er Dai r esi Bask an l igi, o sr et e Al pasl an Tr k esi n k ont r o-
l al t ina gi r i y or . Byl ece Tr k i y ed e zel Har p Dai r esi man t igina
uygun ol ar ak ol ust ur ul uy or . zel Har p Dai r esi i l e yer al t i unsur l a-
iinin seki l l endi r i l i si ni sir al ar k en, yi ne 1960l ar dan sonr a, bugnk
Tr k i y ed ek i Komando Tugayl ar i o sr et en sonr a ol usmay a basli-
yor . Kayser i , Bol u, I spar t a, Egi r di r gi bi yer l er d e k oman do t ugayl ar i
ol usmay a basliyor . Komandol ar , gel i secek bi r sav asa k ar si or d u
i i n de i savasi bast ir mak l a yk ml gl er ol ar ak el e al iniyor .
Ama zel Har p Dai r esi n i n yer al t i unsur l ar i di y e di l e get i r i l en , r -
gt l endi r i l en k esi ml er i de o sr et en i t i bar en , Tr k i yed e gel i sme-
ye basl ay an sol d emok r at i k egi l i ml er i n mcadel esi ne k ar si, aik
f aal i yet yr t en bi r g ol ar ak si yaset sahnesi ndek i yer i ni al maya
basliyor . 1960l ar d an sonr ak i sr e, Tr k i y ed e zel savasin y ani
ABD t ar af indan r gt l endi r i l i p , gel i st i r i l en zel savasin, st r at ej i k
ol ar ak uygul anmaya basl adigi bi r sr e ol uy or . zel savas nasil
Tr k i yede gndeml est i r i l mi st i r ? Nasil r ej i m zer i nde et k i l i ol ma-
ya ve n el er yap may a basl amistir ? Dar bel er n asil ger ek l esmi st i r ?
zel l i k l e 1960l i yil l ar d an sonr a, d aha ncek i k isiml ar d a anl at t i-
gimiz st r at ej i k ol ar ak el e al inip uygul anan zel savasin, Tr k i y e
zgl nde her yn yl e uygul anmasina t an ik ol unuyor . Tr k i y ed e
zel savas t emel i nde bel l i bi r r gt l enme yasanir k en, si st em k en -
di ni zel savasa gr e sek i l l endi r i r k en ayn i zaman da st r at ej i k ol a-
r ak el e al inan zel sav asin t m bahset t i gi mi z seenek l er i Tr k i -
yed e somut ol ar ak uygul amaya k onul uy or . Gayr i n i zami har bi
yr t mek i i n hem y er al t i hem y er st k on t r ger i l l a bi r i ml er i , bi r -
l i kl er i ol ust ur ul uyor . Psi k ol oj i k savasi yr t mek i i n Topl uml a
Il i sk i l er Bask anl igi k ur ul uyor . O dar bel er di ye adl andir digimiz
kisim var dir . Tr k i yede her on yil da bi r aik uygul anir bi r hal al i-
yor . Dok sanl i yil l ar d an sonr a d a, bu dar bel er f ar k l i bi i ml er d e k ul -
l anil an en t emel ar al ar d an bi r i hal i n e gel i y or . Yan i st r at ej i k ol ar ak
el e al digimiz zel sav asin sa ay agi her y nyl e Tr k i y ed e so-
mut l asmis bul un uy or . Bunl ar r ol l er i ni n asil oyn uyor l ar ?
Daha nce bel i r t mi st i k . zel Har bi n yer st unsur l ar i v ar d ir .
Bun l ar d ah a ok or d u i i nd e ya da aik k i ml i kl i , ask er i gl er i er i -
si nde y er al an r gt l enmel er d i r . Bu, Tr k i y ed e k omando t ugayl ar i
bi i mi nde somut l asiyor . Bu k oman do t ugayl ar i, t amamiyl a ger i l l a-
102
ya k ar si, i sav asa k ar si zel h ar p t ek n i k l er i yl e, t ak t i k l er i yl e egi t i l -
mi s, donat il mis bi r gt r . Bu, ayn i zam anda T r k Or dusun un
el i k t en ek i r d egi ol ar ak da k abul edi l i yor . Bunun asil gr evi , bi r
i sav as hal i n de sav asan gl er i bast ir mak t ir . Tr k i ye aisindan da
i sav as pot ansi yel i ve t ehl i k esi ol ar ak gr l en gl er v ar d ir . Bu
gl er Kr t l er d i r . Anadol ud ak i Al evi l i k t i r . Sol cu-d emok r at ol ar ak
bi l i n en k esi ml er d i r . Tr k i y ed ek i zel har p gl er i de bun l ar i hedef
al iyor . Komandol ar daha ok Kr d i st and a yap il an oper asyon l ar d a,
bask inl ar d a, sal d iiil ar d a k ul l an il an bi r g ol ar ak r ol n oyn uyor .
n k bt n Kr t l er , bi r t ehl i k e- ay ak l anma pot ansi yel i ol ar ak
gr l yor . Ve bu p ot ansi yel i bast ir mak i i n de o k oman do t ugayl a-
ii her zaman har ek et e gei r i l ecek bi r g ol ar ak h azir t ut ul uyor .
Tr k i y ed e 1971d e 12 Mar t Dar besi ger ek l est i . Bu zel h ar bi n
dar be, Ist i k r ar Har ek t i d i y e adl and ir d igimiz k ismini ol ust ur uyor .
Tr k i y ed e bi r zel har p uygul amasi er evesi n de dar be ger ek l es-
t i r i l mi st i r . Bu d ar bed e pol i s gl er i , sehi r l er d e daha ok k ont r ol
sagl amay a al isir k en; or dunun k aba gc , sehi r d ek i bel l i mer k ez-
l er i k on t r ol al t inda t ut ar k en; Kr di st anda yap il an ask er i har ek t -
l ar d a, sal d iiil ar d a k oman do t ugayl ar i devr ey e gi r i yor . Bunl ar k y-
l er e b ask in dzen l i y or l ar . Bask in dzen l edi k l er i k yl er dek i i n san -
l ar a k y m er k ezl er i nde i sk en ce yap iyor l ar . Isk en ceye mar uz k al an
i n san l ar mahk emel er ce t ut uk l an ip cezaev i n e at iliyor . Tm bunl ar
o sr et ek i Kr di st and a uygul anan zel savasin bel l i basli par al a-
iiuir .
Sikiynet i m i l an edi l mesi , si vi l i dar eni n ask iya al inmasi demek-
t i r . Si vi l i dar e ask iya al indigi zaman ask er i i dar e i l l er i n , i l el er i n
i d ar esi n i de el e gei r mi s ol uyor . Yan i ask er l er i n i zni ol madan or a-
l ar da bi r k usun umasina dahi msaade edi l mi yor . Yani Kr di s-
t and a uygul anan zel sav as k ur uml ar i, i l an edi l en sikiyn et i m ve
k omut anl ik l ar i, mahk emel er i ol uyor . Sikiyn et i m mahk em el er i n-
dek i yap il an yar gil amal ar l a i n san l ar cezaevl er i ne al iniyor . Kyl er -
de oper asyon l ar yap iliyor . Bunl ar en aik , en ipl ak bi i md e 12
Mar t dnemi nd e Kr di st anda uygul anan zel sav astir .
Bun un yan inda Tr k i y en i n genel i nd e gel i st i r i l en zel savas uy-
gul amal ar i var . Kr di st andak i ne ben zer seyl er d e var . Ama sehi r -
l er d ek i uygul anan zel sav as uygul amal ar i daha ok op er asyon l ar ,
t ut uk l amal ar , i sk en cel er bi i mi nde k en di n i gst er i yor . Si y asal par -
t i l er i n f aal i yet l er i ni n sinir l an diiil masi, d er nek l er i n , gazet el er i n
103
k apat il masi, gr ev hak kinin k al diiil masi, sendi k al ar in k apat il masi;
yan i d emok r at i k al anda r gt l enebi l ecek han gi i mk n l ar var sa
onl ar in or t adan k al d iiil masi sek l i nde k en di ni somut l astiiiyor .
Ama bun l ar t ek basina o sr et ek i uygul anan zel savasi anl at -
maya yet mez. n k 1 2 Mar t Dar besi nden nce Tr k i y ed e, 12
Mar t in gel mesi n i hazir l ayan k osul l ar yar at iliyor . 12 Mar t , ask er i
dar besi n i n yap il masini hazir l ayan k osul l ar i se, zel savas k apsa-
minda gel i st i r i l en uy gul amal ar ol uyor . O sr et e daha ok devr ey e
gi r enl er Tr k i yed e bel i r l i bi r k ar gasa yar at mak i st eyen ve t opl u-
mu bi r d ar bey e hazir h al e get i r mek i st eyen k esi ml er d i r . Bu k esi m-
l er r gt l edi k l er i gl er i har ek et e gei r i yor l ar . Bu r gt l edi k l er i ,
har ek et e gei r d i k l er i gl er k i ml er d i r ? l k en i n d egisi k al anl ar inda
r gt l endi r i l mi s, i st eni l d i gi zaman har ek et e gei r i l ecek ol an yer al t i
unsur l ar iuir . Bunl ar in nne hedef l er k on ur . Onl ar o hed ef l er e
k ar si sal d iiiya geer l er .
Tr k i y ed e 12 Mar t ncesi sr et e dar ben i n hazir l an masinda
neml i r ol ol an bu gl er d i r . Bu gl er har ek et e gei r i l mi sl er d i r .
O sr et e devr i mci -d emok r at i k muhal ef et gel i smey e basliyor . g-
r en ci genl i k har ek et l er i de gel i si n ce, bun l ar a k ar si sal d iiil ar d a
basliyor . r n egi n , gr en ci l er bi r gst er i yap iyor sa, bu gst er i l er e
nce kiskir t il an t asli, sopal i i nsanl ar sal dir t iliyor . Bu k iskir t il an
t asli, sopal i i nsanl ar in sal dir t il masinin sonu ver medi gi k osul l ar da
i se devr i mci , demok r at ve sol cu ol ar ak bi l i nen k esi ml er i n bi l i nen
en mi l i t an k esi ml er i ne yn el i k sui k ast l ar d zen l enmeye basliyor .
0gr en ci l i d er l er i sui k ast l ar l a l d r l mey e basl aniy or . Bununl a da
sinir l i k al inmiyor . gr enci genl i k i er i si ne aj anl ar sizdiiil ar ak
genl i gi n uygun ol mayan k osul l ar d a ve uygunsuz bi r bi i md e ha-
r ek et e gemesi sagl aniyor . Byl ece bi r p r ovok asy on gndeme gel i -
yor . Ve pr ovok asy ona gel enl er , bast iiiliyor . Ky l l er i n t opr ak i sgal i
gel i si y or . Top r ak l ar i i sgal eden k yl l er e k ar si sal diiil ar d zen l e-
ni y or . Fabr i k ad a i si l er i n gr evl er i basliyor , gr ev y apan i si l er e k ar -
si sal d iiil ar d zen l eni y or . Ar t ik yl e bi r nok t aya gel i n i y or k i , he-
men her gn devr i mci demok r at k i ml i k l e bi l i nen k i si l er t ek t ek
l dr l m eye b asl aniyor .
Bun un k ar siliginda d a sol cu demok r at k esi ml er k endi l er i n i k o-
r uma i ht i y aci duyd uk l ar i i i n at ismal ar y asaniyor . Bi r yan dan bu
t r at ismal ar in yasanmaya basl amasi, di ger t ar af t an i si ve k y l
eyl em l er i . Tr k i y eyi o zaman zi yar et eden ABD deni z f i l ol ar i-
104
na( 6.Fi l o) k ar si gel i sen gr en ci har ek et l er i ni n yogunl astigi bi r s-
r et e, 1971d e 12 Mar t Dar besi ger ek l esi y or . O s r et e hem Kr -
di st and a hem Tr k i y ed e var ol an zel savas, st r at ej i k ol ar ak el e
al inan bi r uygul ama bi i mi ol ar ak d evr ey e gi r mi s ol uyor . Bu uygu-
l ama i i nde daha ok ask er i har ek t di y ebi l ecegi mi z har ek t l ar
gndeme gel i y or . Bu ask er i har ek t l ar bi r yn yl e dar bey i t emsi l
edi y or , d i ger yn yl e d e devr i mci demok r at k esi ml er e k ar si yr -
t l en sal d iiil ar i i f ade edi y or . Kr di st anda da bu k omando t ugayl a-
iinin Kr t hal ki zer i ndek i baskisi bi i mi nde somut l astiiiliyor .
zel sav asin i n cel i k l er i n e uygun ve d i ger ayak l ar iyl a ber aber ,
daha k apsaml i sek i l de uygul anmaya basl ama sr eci i se 197 0l er
son r asiuir . 12 Mar t Dar besi ger ek l esmi st i r . Devr i mci har ek et l er i n
l i d er l er i asil ar ak , dagl ar d a-sok ak l ar da k ur sunl anar ak , sor gul ar d a
isk en ceyl e k at l edi l mi st i r . Byl ece devr i mci har ek et l er d e bi r ger i -
l eme sr eci yasanmistir . 12 Mar t t an sonr a zel l i k l e 1974-19 75t en
son r ak i sr el er den i t i bar en devr i mci har ek et yen i d en bi r r gt -
l enme, t opar l an ma sr eci ne gi r mi st i r . Bu r gt l enme ve t opar l an -
ma sr eci ncek i dnemden ok d aha byk t r , ok d aha gl -
dr . Bu sr et e zel har ek t in daha ok d a y er al t i unsur l ar inin
devr ey e gi r mesi sz k onusu ol must ur . Yi ne bun l ar p r ovok asy on
yar at mak i i n sal diiil ar ini gndeme get i r mi st i r . Sadece devr i mci -
demok r at k esi ml er e y nel i k sal d iiil ar i gndeme get i r memi s, t op-
l um i i nde bi l i n en, sev i l en , say gin i n sanl ar a yn el i k de sal d iiil ar
yap maya basl amisl ar d ir . 1970 l er den sonr ak i sr el er de zel l i k l e
k on t r ger i l l an in yer al t i unsur l ar i dedi gi mi z k esi ml er , d aha ok n -
cek i k isiml ar d a bel i r t t i gi mi z Sahr a Tal i mat namesi n de bel i r t i l en -
l er i yer i ne get i r en bi r p r at i k uygul amisl ar d ir . Topl u k at l i aml ar
gndeme gel mi st i r . Bu t opl u k at l i aml ar , sad ece k ur sunl ar l a i nsan -
l ar in t ar an ar ak l dr l mesi bi i mi n de degi l , bask inl ar yap il ar ak
i n san l ar in bogazl ar i k esi l er ek ger ek l est i r i l mi st i r . Insan l ar t el l e
bogul must ur . Kahv ehanel er basilip, si l ahl a t ar an mistir . Ok ul d an
cik an gr en ci l er i n zer i n e yayl im at esl er i ail mis, gr en ci l er k at -
l edi l mi st i r . Ot obsl er t ar an mistir . Bunl ar Tr k i ye ni n o sr et ek i
si yasal t ar i hi nde k on t r ger i l l an in eyl eml er i ol ar ak y er al mistir . Bu
eyl em l er l e hal k t a pani k yar at il mistir . Yani sir a devr i mci gl er i n
k endi l er i ni savunma t edbi r l er i ni al masi sagl anmistir ve Tr k i ye,
gi d er ek bi r i sav as or t ami yasamaya basl amistir . Ner edeyse her
gn, onl ar ca i nsanin l dg bi r at isma sr eci ne gi r i l mi st i r . Bu
105
at isma sr eci ni k r k l ey enl er v e gel i st i r enl er , t amamiyl a k ont -
r ger i l l anin yer al t i unsur l ar iuir . Ve bunl ar , sad ece devr i mci l er e
yn el i k sal d iiil ar l a sinir l i k al mamistir . O zaman Ank ar ad a Cumhu-
r i yet Bassav ci Yar d imcisi Dogan z, ni v er si t e gr et i m yesi ol an
Cahi t Tt engi l ve Adana Emn i y et Mdr Or d ul u Cev at Yur d ak ul
da bu bi r i ml er t ar af indan k at l edi l mi st i r . Yi ne TRTde p r ogr am y a-
pimcisi, Ser hat l i bi r ayd in ol an mi t Kaf t anciogl u ve bi r ok ayd in
k at l edi l mi sl er d i r . 1 May is 19 77d e dzen l enen bi r sal d iii i l e ot uz
yedi i si kat l edi l mi st i r . 1977 de Ecevi t e sui kast dzenl enmi st i r .
Bun l ar in hepsi o sr et e Tr k i y ed e k on t r ger i l l an in yer al t i un-
sur l ar inin gel i st i r di gi sal diiil ar dir . O zaman zel savas t amamiyl a
bu seki l de sr dr l mst r . Bu seki l de sr dr l en zel savasin asil
nedeni , o zamank i gel i sen devr i mci , demok r at i k k amuoyun un bas-
tiiil masiuir . Devr i mci ve sosyal i st evr el er i n gel i si mi ni n engel l en-
mesi di r . Bunun engel l enmesi i i n bi r t er r or t ami yar at il mistir .
Yar at il an o t er r or t amiy l a ber aber Tr k i y ed e bi r ask er i dar ben i n
yap il ma k osul l ar i hazir l an maya basl anmistir . 1977 d e Namik Ke-
mal Er sunun dar be gi r i si mi nden bahsedi l i r . Bu or du i er i si ndek i
f asi st subayl ar in pl anl adigi bi r dar be gi r i si mi di r . Desi f r e ol must ur ,
aiga ik mistir . O nedenl e son u al am amistir .
1977 sr eci nde o d ar be pl anl an ir k en, n del i gi mi ze yn el i k ge-
l i st i r i l en i l k k ompl o gi r i si mi de gndeme gel mi st i r . Yani devr i mci ,
demok r at i k har ek et l er bi r yan dan Tr k i y ed e bi r yan dan da Kr -
di st and a gel i si y or . Bunl ar gi d er ek i k t i dar i ci ddi sek i l de k or k ut an
pot ansi yel bi r g hal i ne gel i y or . Kr d i st and a ve Tr k i yed e devl et
i i n t ehl i k e ar z eden bu p ot ansi yel i n yok ed i l i p or t adan k al d iiil ma-
si i i n t amamiyl a si d det i ve bast ir may i esas al an bi r zel savas
uygul amasi gndeme gel i y or . Yar at il an k ar gasa, k aos or t aminda,
hal kin bi l i nci nde dar be k ainil maz bi r bi i mde ger ek l esecek bi r
ol gu ol ar ak k abu l et t i r i l meye al isiliyor . Or t am, si dd et e dayal i ol a-
r ak t er r i ze edi l i r k en d i ger t ar af t an d a t op l um, psi k ol oj i k ol ar ak
dar bey e hazir hal e get i r i l i yor . O sr et ek i zel sav asin di ger ayagi
ol an psi k ol oj i k savasin da ana yn el i mi v e yak l asimi, t amamiyl a
t opl umun bi r dar beye hazir hal e get i r i l mesi t emel i nde gel i st i r i l i -
yor . Bunun i i n de t opl um d snsel -i d eol oj i k ol ar ak psi k ol oj i k
sav as bombar d iman ina t ut ul uyor . Bun l ar , o sr et e dar bey i t esvi k
eden basin yol uyl a, k on t r ol al t inda t ut ul an, d evl et t ar af indan szd e
si vi l t opl um r gt l er i ol an sen di k al ar , d er n ek l er v b. k ul l an il ar ak
106
yap iliyor . Bunl ar , ni v er si t el er d e degisi k unvan l ar l a gr ev yap an
ogr et i m gr evl i l er i y ol uy l a ger ek gr en ci l er e, ger ek hal k a yn el i k
sempozy uml ar l a yap il mak i st eni y or .
Kisacasi o sr et ek i psi k ol oj i k savasin ana t emasi, t opl umun bi r
dar bey e hazir l an masiuir . Top l um d ar bey e hazir l anir k en, t opl um
i er i si nde devr i mci demok r at i k gel i smeni n n al inmaya al isil -
mistir . 1970 i l e 1980 ar asi Tr k i y ed e ve Kr d i st anda sr d r l en
zel sav asin k ap sami byl e ol ust ur ul m ust ur . St r at ej i k ol ar ak el e
al inan zel har ek t in daha ok ask er i boyut u ve bast ir ma y n ne
cik ar t il mistir . Dar be, bast ir an bi r gt r . Yer al t i unsur l ar inin har e-
k et e gei r i l mesi i se, k ar gasa yar at mak i i n basvur ul an bi r yn t em
ol ar ak gel i st i r i l mi st i r . Ik i si ni n bi r l est i gi zaman i se, 12 Eyl l
1980d e Tr k i y ed e dar be ger ek l esmi st i r . Bu d ar be bi r zel savas
har ek t iuir . Dar ben i n hazir l an digi, dar be i i n ger ek l i k osul l ar in
yar at il digi or t amd a zel savas gl er i ni n bi zzat pl anl ayar ak uygu-
l adigi bi r dar bed i r . Bi z 12 Eyl l bu an l amd a el e al ir k en ayn i za-
man da Tr k i y ed ek i zel savasin k en di n i k ur uml astir ma sr eci
ol ar ak el e al mak d ur um undayiz.
12 Mar t t a 1971d e bi r d ar be gel i smi st i . Bu da zel har ek t in bi r
par asiyd i. Ama 12 Mar t dar besi k en di n i her yn yl e k ur um l asti-
r amad i. Daha sonr ak i sr et e yer al t i unsur l ar ini har ek et e gei r e-
r ek , daha gl sek i l de r gt l ener ek k en di n i k ur uml astir may a
al isti. Si yasal anl amda zel savasin k endi n i k ur uml astir may a bas-
l amasi i se 12 Eyl l d en son r a gndeme gel di . Hem Tr k i ye aisin-
dan, hem Kr d i st an aisindan zel savasin k ur uml asmasi, zel
savasin si yasal l asmasi, zel savasin sadece asker i bi r bast ir ma
har ek t i ol mak t an ik ar ak , t opl umu sar may a ve o t emel de sek i l -
l endi r meye basl amasi 12 Ey l l son r asi sr eci n i zl enen p ol i t i k al a-
iinin bi r son ucud ur . O nedenl e Tr k i y e ve Kr d i st and a zel sav as
el e al indiginda 12 Eyl l 1980l e ber aber basl ayan s r eci bi r d nm
nok t asi ol ar ak k abul et mek d aha ger ek i bi r yak l asim ol uy or .
Dar bel er d aha ncek i sr el er d e yap il diginda nne bazi hedef -
l er k oy uyor du. Bazil ar ini dsman i l an edi y or d u. Dsman hedef l er i
vur dugunda dsman ol ar ak i l an et t i k l er i ni or t adan k al d ir diginda
di yor du k i : bi z amacimiza ul astik t an sonr a ger i pl ana dsebi l i r i z.
Ya da per d e ar k asinda yi ne asil r ol mz oyn amay a devam edebi -
l i r i z. Ama 12 Ey l l 1980d en sonr ak i sr e byl e d egi l d i r . 12 Eyl l
yl e ger ek l est i r mi st i r k i , her ynyl e k endi ni k ur uml astir mistir .
107
12 Ey l l n ek onomi k an l amda k en di n i k ur uml astir masi var d ir . 12
Eyl l n t opl umsal v e k l t r el anl amd a, k i si l i k l er anl aminda k en-
di si ni k ur uml astir masi var dir . Her ynyl e t opl uma k ar si i l an edi -
l en bi r savas anl amina gel en 12 Eyl l , bu an l amda zel savasin
Tr k i y ed e k ur uml asmasi, bi r r ej i m, bi r si st em hal i ne gel mesi asa-
masini t emsi l et mi st i r .
Bun l ar i su sek i l de amak t a y ar ar var . Bi z bi r bt n ol ar ak t op-
l umu el e al digimiz zaman t opl umu k endi i i nde ayr istiiiyor uz.
Top l um, sadece n ef es al an i n san l ar in ol ust ur d ugu bi r t opl ul uk y a
da bi r l i k d egi l d i r . Top l umu ol ust ur an i n san l ar n ef es al ip ver i yor l ar ;
ama bu n ef es al ip ver en i nsanl ar bi r l i k t e-or t ak l asa bi r seyl er y api-
yor l ar , bi r l i k t e r et i m ger ek l est i r i y or l ar . Ger ek l est i r di k l er i r e-
t i mde el de et t i k l er i r n l er i payl asiyor l ar . Yasaml ar ini bi r l i k t e
r gt l yor l ar . Bi r l i k t e r gt l enen yasam i er i si nde al isk an l ik l ar
edi n i y or l ar . Tm bun l ar vb . i n san l ar in bi r t opl um h al i n e gel mesi ni
sagliyor . 12 Eyl l n t opl uma k ar si i l an edi l mi s bi r sav as ol ma v e
zel sav asin 12 Eyl l i l e ber aber k endi si ni k ur uml astir ma ger egi ,
t m bu al anl ar d a zel sav asin hk i m v e et k i l i h al e gel mesi an l ami-
na gel i y or .
zel savas, 12 Eyl l i l e bi r l i k t e k endi si ni nasil kal icil astiiip, k u-
r uml astir mistir ? Tr k i yedek i ve Kr di st andak i zel savasi anl a-
yacak sak , k en di k i si l i k l er i mi z zer i nd ek i yan simasinin ne k ad ar
k k l , ne k adar gel i sk i n ol d ugunu bi l i n ce ik ar acak sak , bun l ar i i y i
bi l mek zor undayiz. Bunl ar i i yi bi l i r sek k endi mi zdek i zel savasi ya
da k i si l i k l er i mi zde yasanan sor unl ar in, zel savasin yan simal ar i
ol dugu da gr ms ol ur uz.
12 Eyl l gel di gi zaman ne yapmistir ? Si vi l si yaset e son ver mi st i r .
Der n ek l er i , par t i l er i , sendi k al ar i k ap at mistir . Si yaset yasak d emi s-
t i r . Si yaset i y asak l ar k en t opl uma n eyi sunmust ur ? Demi st i r k i ar -
tik beni m dedi gi m ol acak . Yan i ben , el i me mi k r of onu al ip k on usa-
cagim ve si z bun u yasa ol ar ak k abu l edecek si n i z ve bu yasal ar i
uygul ay acak siniz . Eger bu yasal ar a uymuy or san iz, ben si zi bu
yasal ar a uyd ur mak i i n ne y apacagimi bi l i r i m. Bu ndan k ast et t i gi
i se sudur : Ya bu yasal ar a uyacak sin y a da bu y asal ar a uyacak sin.
Yasal ar a uym a d isinda bask a bi r t er ci hi n, bask a bi r seenegi n yok -
t ur . Bu bask i anl amina gel i y or . Bun l ar k ab ul edi l d i gi zaman, bas-
kiya boyun egme anl amina gel i y or . Bask iya boy un egen t opl um
sr l est i r i l en , gdl en bi r t opl um ol ur . Ist edi gi n yne ek i p evi -
108
r ecegi n bi r t opl um ol ur . Sessi z bi r t opl um ol ur . Bi r i si bi r sey syl e-
di gi zaman , basini sal l ar . 12 Eyl l n zel savasi k u r uml astiiir k en,
i l k yap t igi sey bud ur . Si y aset i yasak l amak t opl umu bask i ve cen de-
r e al t ina al ar ak onu bi r sr hal i n e get i r mek t i r . On u k oyunl asan
bi r t opl ul uk hal i n e get i r mek t i r . Her seye ev et d i y en, i t i r azsiz on u
k abul eden bi r t opl ul uk h al i n e get i r mek t i r .
Hi t l er i n, Nasyonal Sosyal i st Par t i si ni n ambl emi gamal i hat ir .
Si mdi dnya genel i nde Nasyonal Sosyal i st Par t i l er i n k ur ul masi da
gamal i ha ambl emi ni k ul l anmak d a yasak t ir . Mahk m ed i l i p, ya-
sak l anmis bi r p ar t i d i r . 12 Eyl l ol must ur Tr k i y ed e, Fer han
Sensoy di y e bi r t i y at r ocu v ar . On l ar in da Or t a Oy uncul ar ad iyl a
ol ust ur d ugu bi r t i y at r o gur ubu var . Fer han Sensoy ve al isma ar -
k ad asl ar i Ank ar an in en i sl ek yer l er i nden bi r i ol an Kizil ayd a, zer -
l er i ne f asi st ni f or mal ar i gi y er ek , k ol l ar ina Nazi Par t i si ni n amb-
l emi ni t ak ar ak , gel en-geen den k i ml i k k on t r ol yap iyor l ar . 12 Ey-
l l den k isa bi r sr e sonr a ol uyor bu ol ay ve hi k i mse sesi ni i-
k ar miyor . Ki ml i gi sor ul an ki si l er , k ayit siz, sar t siz ik ar t ip k i ml i gi ni
gst er i yor . Bu bi r r n ek t i r . Bu t opl umun ne hal e get i r i l d i gi n i gs-
t er i r . Ak l i yet meye basl ayan bi r ocuk bi l e f asi st par t i n i n ambl emi -
ni n , dnyad a yasak l an mis ol dugunu, Tr k i y ed e yl e bi r ambl em
ve n i f or may l a k i mseni n k i ml i k yok l amasi yap amayacagini bi l i r .
Ama Tr k i yede 12 Eyl l sonr asi byl esi bi r t abl o yasanmistir .
Sad ece bu d a degi l . Bunun say isiz r nek l er i gndeme gel mi st i r .
Ken di ne pol i si m d i y en bi r k i si , bi r eve gi d i p ok r ahat ar ama y a-
pabi l i y or . Hi k i mse ni y e ar ama yap iyor sun, di y e sesi n i ik ar ma-
mistir . Bi r ki si ai l esi ni n yanindan al inip, gt r l mst r . Gt r -
l r k en, i n san l ar bunu ner eye gt r y or sun, di y e sor amamisl ar d ir .
Gt r l en i n san ben i k aiiiyor l ar , b eni l d r ecek l er d ese d e hi
k i mse yer i nden k ipir d ayar ak ona bi l e bak m amistir . Bu, t opl umun
i er i si ne ek i l di gi psi k ol oj i di r . Bu hal e get i r i l en bi r t opl um ne ol ur ?
Ist edi gi yn e sr k l eni r . Boynuna i pi t ak il ar ak , i st eni l en yer e gt -
r l ebi l i r .
Tr k i y ed e 12 Eyl l sonr asinda zel sav as k en di n i k ur uml asti-
iir k en, i l k asamada yap t igi sey t opl umu sessi z, her seye boy un
egen y iginl ar hal i ne get i r mek ol must ur . Yasak l i si yaset or t aminda
bun u ger ek l est i r mi st i r . Top l uma y ak l asimi budur . Ek onomi ye
yak l asimi i se her al anda bi r t ek el l esmen i n ger ek l esmesi d i r . Yani
k k ser maye gr up l ar inin el i ndek i ser mayel er i ni k aybed ecek bi r
109
ek on omi k si st emi n ol ust ur ul masiuir . Insan l ar in el i n de ne k ad ar
ser maye v ar sa, onl ar in bel l i mer k ezl er d e t opar l an masiuir . Tr k i -
yed e 12 Eyl l d en son r a yap il anl ar d an bi r i d e budur . Fai zl er yk -
sel t i l mi st i r . Mi l l et i n yzg, k ol yesi , bi l ezi gi , al t ini neyi var sa sat -
masi ve f ai ze yat ir masi sagl anmistir . Kar abor sa ar t mistir , ar t an
k ar abor sa or t aminda k k esn af i f l as et mi st i r . Bun l ar in bir ak t igi
t i car et al anl ar i byk ser may e gr up l ar i, t ek el l er t ar af indan dol du-
r ul must ur . Yani ek on omi k al anda 12 Ey l l k endi si ni n d ayan d igi
ser maye k esi ml er i disinda, hi bi r kesi mi n var ol masina msaade
et memi st i r . Bu hal k in el i n de-avucunda neyi var sa ek i p al inmistir ,
pi yasadak i mal in f i yat i ar t mistir , i si l er i n cr et l er i dsmst r ,
k ar abor sa yayginl astiiil mistir , r et i m yavasl amistir . Tm bun l ar
yasandigi zaman t opl um al iga, sef al et e y at iiil mis ol uy or . Bu da
t opl um i i nde bi r avu k esi mi n en byk ser may edar l ar , zen gi n l er
k on umun a gel mesi ne ned en ol uyor . Bu anl amda 12 Eyl l , k en di
ek on omi k ser may esi ni d e ol ust ur must ur .
Kl t r pol i t i k asi var dir . Kl t r pol i t i k asi yi ne buna uygun bi -
i mde gel i st i r i l mi st i r . Topl um zapt ur apt al t ina al inmistir . Sust u-
r ul mus, yoksul l astiiil mistir . Bask i al t ina al inan, yoksul l astiiil an bi r
t opl umun k l t r el an l amd a yasayacagi sey d e bagiml ilik ve d s-
r l mek ol acak t ir . Ki si l i k l er bun a uygun hal e get i r i l ecek t i r . Kl t r ,
yasam t ar zi ve al isk an l ik l ar dir . 12 Eyl l n bask i ve yok sul l uk or -
t aminda nel er y asanmistir ? Topl umd a bun a uygun al isk an l ik l ar ,
yasam, i l i sk i bi i ml er i gel i smeye basl amistir . Bu dur um neyi get i -
r i r ? Yok sul l ugu. Yok sul l asiyor sa bi r ki si hir sizl ik yapacak t ir ya da
k ol ay yol dan par a k azan ma yol un u ar ay acak t ir . Bast iiil mis, sust u-
r ul mus bi r t opl um k en di n i r ahat l at acak y eni y asam al anl ar ini bul -
maya al isacak t ir .
Bu, gel enek sel yasam l l er i ve k l t r el deger l er i n ar d i sir a -
zl mesi demek t i r . O n edenl e 12 Eyl l sonr asi sr et e Tr k i y ed e
t opl um byk bi r zl me yasamistir . yl e k i , t op l um i er i si nde
her bi r ey k endi n i p azar a sun abi l ecek bi r hal e get i r i l mek i st enmi s-
t i r . Topl um zl dg zaman , o dneme k adar k i ahl ak i deger l -
l er i de or t adan k al k iyor . O deger l l er i or t adan k al k t igi zaman
i se k i si her seyi yl e ber aber k en di n i p azar a sun an, pazar da sat an,
pazar l ayan bi r hal al iyor . Topl umu t opl um yap an manevi -ahl ak i
deger l er i bi r yan a bir ak iliyor . Kaf an i i sl et , sen de zen gi n ol , k seyi
dn f el sef esi t opl umun bi l i n ci ne k aziliyor . Kaf an i i sl et , k seyi dn
110
yak l asimi t opl umd a yen i bi r f el sef e , y eni bi r yasam v e y eni bi r
k l t r gel i st i r i yor .
Bi r yan dan bunl ar i yapar k en, i d eol oj i k an l amda ne yap iyor ?
Top l umun nne, k en di si n i t emsi l edecek seenek l er sunuyor .
Top l umd a yozl asma gel i si y or sa, y ozl asmaya k ar si ik an l ar in t epk i -
si ni nasil man pl e edecek t i r ? Di ni k ul l anar ak bun u yap maya al i-
sacak t ir . Bi r yan dan t opl umu dsr yor , yozl astiiiyor d i ger yan -
dan da bun a k ar si ol anl ar in t epk i si n i manp l e et mek i i n di n i k ul -
l anmaya al isiyor . Di ni k ul l anma egi l i mi i er i si ne gi r meni n bi r
par asi ol ar ak k en di si n e gr e ol an t ar i k at l ar i besl eyi p ne ik ar i-
yor . Tar i k at l ar i gel i st i r er ek k en di si ne gr e ahl ak i er d eml er i n sa-
vun ucusu hal i n e gel i y or . By l ece bi r yan iyl a t opl umu zer ek k en -
di si i i n t ehl i k e ol mak t an ik ar ir k en, d i ger t ar af t an da t epk i si gel i -
senl er i f ar k l i yak l asiml ar l a k endi i zdi gi sinir l ar i er i si nde bi r r -
gt l enme i i ne eki yor . Her i ki si ni de yapan k endi si di r . Her i ki si ni
yap t igi k osul l ar d a ar t ik o k endi si ni bi r bt n ol ar ak t opl um ze-
r i nde ok daha f azl a r gt l eyen bi r g hal i n e gel i y or . Bugn
AKPn i n bi r i n ci par t i ol ar ak Tr k i y e si yaset i n de yer al m asi, o za-
man l ar d an ber i y ap il an hazir l ik l ar in bi r sonucud ur . Tar i k at l ar o
zaman r gt l endi r i l mi st i r . Bu t ar i k at l ar in si yasal or gani zasy onl ar
hal i n e gel mesi , o sr et en i t i bar en basl amistir . Bi zzat bunu da ya-
pan Tr k i y ed ek i dar beyi ger ek l est i r en gener al l er d en bask asi
degi l di r .
Yan i zel sav as Tr k i y ed e k en di si n i i d eol oj i k , si l ahl i, k l t r el ,
t opl umsal al anl ar d a k ur uml astiiiyor . Tm al anl ar d a k ur uml astir -
uigi zaman k endi si t ek , yen i l mez, y ikil maz bi r g hal i n e gel i y or .
Bu ok t ehl i k el i bi r dur umd ur . 1 2 Ey l l d en son r a Tr k i yed e bu
yap il mistir . 12 Eyl l d en sonr a d oganl ar i i n, ya da 12 Ey l l d en
son r a sek i l l enenl er i i n, 1 2 Eyl l Kusagi d er l er . Nedi r bu? Dsn-
cede al ik l astiiil mis, si yaset t en uzak l astiiil mis, k eyf i n ce yasamayi
esas al an, hi bi r sor uml ul uk t asimayan , ani daha ok da gd l er i
t emel i nde yasamayi esas al an, t amamiyl a deger l er si st emi nd en
k opmus bi r k usak . 12 Ey l l Kusagi deni nce bu anl at ilir . 12 Eyl l
or t aminda ol usan, yet i sen k esi ml er i n bu ger ek l i gi har ek et i mi z de
dahi l devr i mci har ek et l er e d e et k i yap mistir . Zi r a i nsanl ar in i i n -
den gel di gi t op l umsal yap i, neml i l d e zel sav as r ej i mi t ar af in-
dan sek i l l endi r i l en , i r adesi k iiil ar ak , t opl umsal l ik l a r t smeyen
al isk anl ik l ar in edi ni l di gi bi r zel l i k k azanmistir . Bu da k endi si yl e
111
bi r l i k t e bi r bozul may i ve yozl asmayi get i r mek t edi r .12 Ey l l bi r
i n san in, devl et i i n t ehl i k e ol masini engel l eyecek uygul amal ar i
pr at i k l est i r en bi r yn et i mdi r . Bun un boyut l ar i da var d ir . r n egi n
yap il an i sk en cel er var d ir . aya, al t i aya var an gzet i m sr el e-
r i nde i sk en ce t ezghl ar indan gei r i l mi st i r t opl um. Ir ad eyi k ir mak
ve t esl i m al mak i i n gzet i m sr esi aydan al t i aya ik ar il mistir .
Hat t a bazil ar i bi r seneden f azl a i sk en ceye t ut ul must ur . yl esi s-
r el er y asanmistir . Bu d a 12 Eyl l n or t aya ik ar digi bi r t ar zdir .
Insan l ar i dam sehpal ar ina gt r l mst r . ok y ay gin ve gnl er ce
sr en oper asyon l ar y ap il mistir . Yak al anan i n san l ar hel i k opt er l er -
den asagiya sar k itil mistir . Sok ak or t al ar inda panzer l er l e sr k -
l enmi sl er di r . Bunl ar hepi mi zi n esi t l i bi i ml er de duyduk l ar i ya da
yasadik l ar iuir . Bunl ar zel sav asin, devr i mci muhal ef et i t amamiyl a
bast ir ma, y ok et me, t esl i m al ma abal ar iuir . Bu bel l i bi r sr eci k ap -
sar . Bi r yer e k ad ar i sk en ce yap ar , bi r y er e k adar seni n l e at isir ya
sen i l d r r ya d a k en di si l r . Bu dnemsel anl ar i i f ade eder . Ama
zel savasin k endi si ni bi r t opl umda k ur uml astir masi bi r ani degi l ,
bi r sr eci anl at ir .
Tr k i y ed ek i anayasa hal a 12 Ey l l Anayasasid ir . Yi r mi yed i y il -
uir Tr k i yeye bi r del i gml egi gi ydi r i l mi s gi bi hi ki mse bu anaya-
sanin disina ik amiyor . Bu k adar kal ici et k i l er i ol must ur . Bununl a
ber aber d aha f ar k l i uygul amal ar i da var d ir , t opl um zer i n de. Bi zi m
devr i mci mcad el emi zi n en gel i sk i n ol dugu y er l er , zel sav asin
bi l i n l i pol i t i k al ar inin ynel di gi y er l er di r . r negi n , Bat man; r g-
t n k i t l esel ve k ad r o ol ar ak en gel i sk i n ol d ugu yer l er den bi r i d i r .
Bur ada daha nceden k k l er i de ol sa, di n i ger i ci l i k bi zzat devl et
t ar af indan gel i st i r i l mi st i r . Bununl a yapil mak i st enen nedi r ? Bi r
daha or ad a r gt n r gt l enme ve gel i sme sansinin k al mamasiuir .
Ant ep de yl ed i r . r gt n 12 Eyl l n cesi en yogun k ad r o bul un-
dur d ugu bi r al and ir . Mcad el emi zi n en ok gel i st i gi yer l er den bi r i -
di r . Ama devl et 12 Eyl l d en son r a yl e bi r yn el mi st i r k i or aya,
bi zi m r gt l enme k osul l ar imizi t md en or t adan k al d ir may a al is-
mistir .
Tar i k at l ar i, baskiyi, i st i hbar at i, aj anl astir mayi da gel i st i r mi st i r .
Bazi yer l er de yozl astir mayi gel i st i r mi st i r . Genl er i n, devr i mci m-
cadel ey e k at iliminin engel l enmesi i i n, bi l i nl i ol ar ak t m bu al an -
l ar da yozl asmayi gel i st i r mi st i r . Ik i , k umar , f uhus gel i st i r i l mi st i r .
Bi zzat bun u devl et i n k endi si yapmistir . Devl et bn y esi nde, memur
112
st at snde ol an bi r ok k esi m, bi zzat gi t t i k l er i yer d e t emel gr ev
ol ar ak bun u yap misl ar d ir . Musak k ad i m i l e i l k f uhu su ger ek l est i -
r en devl et , bu gel enegi n i d evam et t i r er ek f uhusu gel i st i r mi sl er d i r ;
i k i ni n, k umar in, yozl asmanin ve her t r l sapk inl igin gel i si mi ni n
nn amisl ar d ir . Bu t r d en zel savas uygul amal ar i 12 Eyl l i l e
ber aber gel i smi st i r ve gi der ek k ur uml asmistir . Bu, t opl um i i n ok
byk bi r t ehl i k e hal i n e gel mi st i r . zel sav asi el e al ir k en, bi r n ce-
k i k ismin son bl mnde onun k ur umsal l asmasindan, bi r r ej i m
hal i n e gel mesi nden bahset mi st i k . 12 Eyl l bu an l amd a Tr k i y ed e
yl esi bi r k ur umsal l asman in t emel i ni ol ust ur must ur . Bu uygul a-
mal ar i, nnde engel l er ol mad igi sr ece, byk bi r ser best l i k l e
pr at i k l est i r mi st i r . Bun l ar in nnde engel l er ol usmaya b asl adigi
andan i t i bar en , zel sav as ci ddi dar bel er al maya basl amistir . Ol us-
t ur maya al istigi k ur umsal yapil ar da gedi k l er ail mistir .
12 Ey l l sr eci zel sav as aisindan en neml i dneml er d en bi r
t anesi di r . Bel i r t t i gi mi z gi bi 12 Eyl l si yaset i n, t opl umun, ek onomi -
ni n , k l t r n her al an da zel savasin k ur umsal l astiiil maya basl an-
uigi bi r sr eci n adiuir . 12 Eyl l n, zel savas i i ndek i yer i dogr u
k avr anip zml en mezse, bugnk y asananl ar a da anl am ver eme-
yi z. 12 Ey l l yen i d en sek i l l endi r di gi t op l um zer i nde, k en di ni var
et mek i st emi st i r . 12 Eyl l t opl umun t m k esi ml er i ne, zel savas
k ap saminda, k ar si zel p ol i t i k al ar uygul ayar ak k endi si st emi ni
k ur umsal l astir mak i st emi st i r . 12 Eyl l n Tr k i ye t ar i hi ndek i en
byk bi r k ar si devr i m ol masinin t emel nedeni budur . Kal ici et k i -
l er l e k ar si dev r i mi , t ar i hi n i l er l eyen yil l ar ina k ad ar gt r mst r .
12 Eyl l byl esi bi r et k i yar at mistir .
Bun a bagli ol ar ak bugn Tr k i y ed e si yaset , t opl um, ek onomi
yeni den seki l l endi r i l meye al isiliyor . Bu yeni den seki l l endi r me
al ismasi ya on u r ed dedecek ya da k abul ed ecek t i r . Yan i r et ve
k abul nok t asinda el e al inan k onul ar in t emel i nde 12 Eyl l yer al -
mak t adir . 12 Eyl l k en di si st emi ni k ur uml astiiir k en, nnde en-
gel l er ol usmad igi sr ece onu basar iyl a gt r mst r . nnde di r e-
ni sl er ik maya basl adigi an dan i t i bar en i se hem k endi ol ust ur may a
basl adigi si st emd e gedi k l er ail mis, hem d e zel savasa k ar si di r e-
ni si n yeni mevzi l er el de et mesi , t opl umu f ar k l i ar ayisl ar i er i si ne
ek mey e basl amistir . PKKn i n 15 Agust os 1984 yilinda Er uh-
Semd i n l i de ger ek l est i r di gi bask inl ar bu an l amd a neml i bi r gs-
t er gedi r . Er uh ve Semd i n l i ey l eml er i Tr k zel sav as r ej i mi ne k ar si
113
en neml i bi r bask al d iii ol ur k en, ayn i zaman da zel savas t eme-
l i n de ol ust ur ul an si st emde ail an neml i bi r gedi k ol must ur . Daha
son r a zel sav as r ej i mi ne k ar si gel i st i r i l en mcad el el er d e bu ge-
di k t en geer ek , neml i gel i smel er i n yasanmasina n eden ol must ur .
O sr el e bi r l i k t e 12 Eyl l si st emi k ar sisinda f ar k l i bi r mcadel e ve
di r eni s odagi or t aya ik mistir . Bu di r eni s odagi, ayn i zaman da
k endi t ar i hi ni de yazmaya basl amistir .
12 Eyl l , Kr di st an ve Tr k i ye zemi ni nde k endi si ni kur umsal -
l astir may a, r gt l emey e al isir k en, 1984 yilinda basl ayan bu d i r e-
ni s mcad el esi , ayn i zaman da gel i st i gi zemi n zer i nd e k en di sr e-
ci ni n nn aar k en, t ar i hi ni d e yazmaya basl amistir . Bu da yen i
bi r t opl umsal seki l l eni s ve zel l i gi n or t aya ik masini sagl amistir .
Yani , Kr di st anda di r eni si n gel i smesi , di r eni si t opl um zel l i k l er i -
ni canl and ir mistir . Di r i l i si n t amaml anmasi, smr geci k i ml i gi n,
smr geci t opl umsal yap il anman in par al an masiuir . Bu t amam-
l andigi zaman , k en di gel i si m sr eci ne gr e y eni zel l i k l er ed i n e-
cek t i r . Bu zel l i k l er 1990l ar d a ser hil danl ar a dnsmst r .
Ser hil danci bi r t opl umdak i k i si l i kl er de ser hil danci zel l i k l er t asi-
maya basl amistir . Ama bunun k ar sisinda, Tr k i ye t opl umu di ye
adl and ir digimiz al an da, Kr di st and a gel i sen mcad el eni n bel i r l i
et k i l er i gr l r k en , 12 Ey l l n ol ust ur may a al istigi ek on omi k ,
t opl umsal , si yasal , k l t r el sek i l l eni s k en di i st i k amet i n de yol al -
maya dev am et mi st i r . Byl ece i k i f ar k l i t op l umsal sek i l l eni s mey-
dana gel mi st i r . Bunl ar : Smr geci l i gi n bi i m ver di gi seki l l eni sl e
mcadel emi zi n bi i m ver meye al istigi t opl umsal seki l l eni st i r .
Bunl ar k ar silik l i bi r at isma ve mcadel e i er i si nde ol musl ar dir . 12
Eyl l n yar at maya al istigi t opl um ger ek l i gi n e k ar si en byk
di r eni s ve mcad el e de bu ol mak t ad ir . Bunu bur ada zel ol ar ak
bel i r t mek t e yar ar v ar d ir .
Gel i sen di r eni s mcad el esi , ber aber i nde Kr di st anda zel sava-
sin k endi si ni f ar k l i bi i ml er de r gt l endi r mesi ne de neden ol mus-
t ur . Tr k zel savasinin bun u sagl ayabi l mesi n i n t emel l er i ve k osul -
l ar i da var d ir . Hat t a bun unl a bi r l i k t e k en di ni zer i nd e sek i l l endi -
r ecegi t ar i hsel dayan ak l ar i sz k on usudur . Bu Kr di st and a sr en
Tr k zel sav asinin d ayan digi t ar i hsel t emel l er i n an l asil masi ai-
sindan da neml i bi r anl ama sahi pt i r .
Kusk usuz Tr k zel savasi 1984 Er uh ve Semdi nl i baskinl ar i i l e
bi r sar sint i yasayip, k endi si ni yeni d en or gani ze et meye al issa d a,
114
o zaman basl amamistir . ncesi v ar dir . Kk l er i Osmanl i Devl et i ni n
Kr di st and ak i uygul amal ar ina ve Cumhur i y et i n k ur ul usuy l a bi r -
l i k t e basl ay an yil l ar a k ad ar uzanmak t ad ir .
Osmanl i Devl et i ni n son yzyili bi l i nmek t edi r . ks hal i nde
ol an bi r d ev l et t i r . Imp ar at or l uk z l mey e basl amistir . Imp ar at or -
l uk sinir l ar i i er si nd e yer al an hal k l ar ayr il ar ak , ayr i devl et l er
k ur maya basl amisl ar d ir . Osmanl i Dev l et i d e yasanan bu k opusl ar i
ve d agil mayi engel l emek i i n k en di ni yeni den yap il andir ma ger e-
gi n i duymust ur . Osmanl i Devl et i 18. yy in son l ar inda daha ok da
19.yy in basl ar indan i t i bar en byl e bi r sr ece gi r mi st i r . Bu er e-
ved e de yen i gel i sen gl d evl et l er l e anl asmal ar i mzal anar ak ,
f er man l ar y ayinl amay a basl amistir .
Osmanl i Devl et i ni n o sr et e Kr d i st an pol i t i k asi da bun a gr e
bel i r l en mi st i r . Osman l i Devl et i byl e bi r yak l asiml a Kr d i st ani
sinir l ar i i er i si n de t ut ar ak ; sinir d a bi r t ampon bl ge ol ust ur mak
sur et i y l e k en di si i i n t ehl i k e ol ar ak gr d g gl er e k ar si k ul l an-
mayi esas al mistir . Kr t l er i n, Rusl ar a ve Er men i l er e k ar si o sr et e
yogun bi r sek i l de k ul l an il mak i st enmesi d e bu ger ek l i k l e dogr u-
dan i l i sk i l i bi r sonu ol must ur .
Ist e Kr di st anda daha sonr a bi r si st em ol ar ak k endi ni k ur um-
l astir an zel sav as uygul amal ar inin ncel l er i o sr et e yasanmaya
basl amistir . Yasanan Kr t i syanl ar inin bast iiil masinda da Kr t e
k ar si Kr t l er k ul l anil mistir . Bedi r xan Bey Isyani nin bast iiil masin-
da, yegen Yezdan Ser i n k ul l an il masi bu k onuda yasanan bi r r nek -
t i r . O sr et e Osman l i Devl et i ni n Kr t l er e k ar si pol i t i k asi bun unl a
da sinir l i k al mamistir . Sr gnl er , kat l i aml ar yasanmistir . Sul t an
Hami t dnemi nde onun ad iyl a an il an Kr t l er d en Hami di y e Al ayl ar i
k ur ul must ur . Ol usan bu al ayl ar , 19 84t en son r a ol u st ur ul an Kor u-
cul ar in t emel i n i ol ust ur must ur . Yi ne ayn i dnemde Asi r et Mek t ep-
l er i n i n k ur ul usu sz k on usu ol must ur . Kur ul an bu mek t epl er d e
Kr t asi r et r ei sl er i ni n, i l er i gel enl er i ni n ocuk l ar i devsi r i l i p adet a
r ehi n t ut ul ur k en, bi r er i sbi r l i k i gi bi egi t i l mi sl er di r . Zat en daha
son r a d a Ist anbul d a k ur ul an bu asi r et mek t epl er i nde egi t i m g-
r en l er e bu t emel de gr evl er ver i l mi st i r .
Cumhur i yet i n k ur ul us ve sonr aki yil l ar inda da yi ne Kr di s-
t and a ben zer i uygul amal ar a t an ik ol un must ur . Bu, zel l i k l e Ko-
gi r i Isyani nin bast iiil masi esnasinda ok aik bi r hal al mistir .
Kogi r i Isyaninin, basl adigi cogr af yayl a sinir l i k al masinda bunun
115
r ol ol must ur . Kogi r i Kr t l er i ni n di ger al anl ar a gei si , i sbi r l i k i
Kr t asi r et l er i t ar af indan engel l ener ek , t esl i mi yet e zor l anmisl ar -
uir . Isy anin bast iiil masinda t esvi k edi ci aik l amal ar ve v aat l er l e
bi r l i k t e, kul l anil an gl er i n ni t el i gi de sir adan ask er i bi r g ol ma
zel l i gi ni n t esi ndedi r .
Kogi r i Isyani nin bast iiil masi gr evi yl e sor uml u kilinan Sak al l i
Nur et t i n Pasa ve Top al Osman It t i hat Ter ak k i t ar af indan k ur ul an
Tesk i l at -i Mahsusa nin yel er i di r l er . Bunl ar in k omut al ar i al t inda
bul un an gl er d e zel y et k i ve d onan iml i ol an gl er d i r . Kogi r i
Isyani bu t r bi r ni t el i ge sahi p ol an gl er t ar af indan bast iiil mistir .
Top al Osman in daha sonr a Cumhur i y et i n i l an i sr eci nde Rus-
yad an dnen Tr k i y e Komni st Par t i si yn et i ci l er i n i n Kar ade-
ni zd e bogdur ul ar ak k at l edi l mesi bast a ol mak zer e bi r ok k i r l i v e
k ar anl ik i st e yer al masi, Kogi r i Isyani nin bast iiil masinda k ul l ani-
l an gl er i n ni t el i gi ni n anl asil masi aisindan neml i bi r ver i sun-
mak t adir .
Cumhur i yet i n i l an indan son r ak i yil l ar d a d a ben zer pol i t i k al ar in
Kr t l er e k ar si uygul anmasindan vazgei l memi st i r . Seyh Sai t Isy ani
ol ar ak bi l i nen Gen- Hani - Pal u Isyani nin bast iiil masi esnasinda
Kr t l er mezhepsel f ar k l ilik l ar i da k iskir t il ar ak bi r bi r i ne kir diiil -
maya al isil mistir . Isyanin bel i r l i bi r al anl a sinir l i k al ar ak, kusat il -
masi ve i mhasi i i n evr e bl gel er e t asinmasi engel l en mi st i r . Bu,
ger ek l est i r i l i r k en de yi ne evr ede bul un an Kr t asi r et l er i nden
yar ar l an il maya al isil mistir . Ger ek l est i r i l en k at l i aml ar a d ayan a-
r ak i syan bast iiil dik t an sonr a da Tak r i r -i Sk un yasal ar i t eme-
l i n de ol ust ur ul an ve ol aganst yet k i l er l e d onat il an Ist i k l al Mah-
k emel er i n de yar gil amal ar y apil mistir . Kur ul an bu ayak st mah-
k emel er i n al d igi k ar ar l ar dogr ul t usunda da bast a Seyh Sai t ol mak
zer e i syan in l i der l er i ol ar ak k ab ul edi l en sahsi y et l er i dam edi l e-
r ek k at l edi l mi sl er , hal k d a sr gnl er e t abi i t ut ul mu st ur . Isy anl ar d a
yap il an k at l i aml ar in ul usl ar ar asi al anda duyul mamasi i i n , k at l i -
aml ar in y asandigi al anl ar yasak bl gel er ol ar ak i l an edi l mi st i r .
Agii ve Der si m Isy anl ar inda ben zer i or t ak p ol i t i k al ar d evr ey e so-
k ul musl ar dir .
1925l er de basl ayar ak 193 8l er e k adar yasanan i syan l ar in bast i-
iil masinda basvur ul an zel sav as ynt eml er i , son r ak i yil l ar d a yen i
ek l en en y nt eml er l e devam et mi s, yeni i mha ve t asf i y e pl anl ar i
devr ey e k on ul must ur . Bey az smr geci l i k , asi mi l asyon ya d a k l -
116
t r el al anda uygul amaya k on an soy k iiim ger ek l est i r i l meye bas-
l anmistir . Kr t k l t r ve di l i yasak l anmistir . Ail an Yat ili Il kgr e-
t i m Bl ge Ok ul l ar in da Kr t ocuk l ar i Tr k l est i r i l meye basl anmis-
tir . Kr t l k hor gr l p , asagil anir k en; Kr t l er i n de k en di k i ml i k -
l er i nden ut anmal ar i sagl anmaya al isil mistir . Cumhur i y et son r asi-
nin br ok r at l ar indan ol an Mahmut Esat Bozk ur t un dedi gi gi bi ,
Tr k i yed e Tr k ol may anl ar in t ek h ak k i ol an hi zmet i l i k Kr t l er e
k abul et t i r i l me sr eci ne sokul must ur .
1960 ve 1971d e Tr k i y ed e ger ek l esen d ar bel er den sonr a d a
Kr di st and a ben zer i uygul amal ar a devam ed i l mi st i r . Kr di st anda
dar be k ar siti ci ddi bi r hal k har ek et i ol mamasina r agmen byl e
ol must ur . By l e ol masinin asil nedeni , her zaman Kr t l er i n pot an-
si yel t ehl i k e ol ar ak k abul ed i l mesi di r . 12 Eyl l 1980 Dar besi yl e
bi r l i k t e de Kr di st an, t am bi r zel sav as cender esi al t ina al inmistir .
Asl inda, Kr d i st an 12 Eyl l ncesi n de byl e bi r or t ama ek i l me-
ye al isil mistir . Dar be n cesi n de Kr di st and a f asi st mi l i t er ve yer l i
isbi r l i k i gl er bu nedenl e har ek et e gei r i l mi sl er d i r . Bu gl er
bast a Mar as Kat l i ami ol mak zer e pr ovok asy onl ar dzen l emi sl er -
di r . Bu pr ovok asy onl ar in ar d indan da Kr d i st anin t amaminda
sikiynet i m i l an edi l mi st i r . Il an edi l en bu sikiynet i mi n ar dindan
Kr di st an, adet a yen i d en i sgal edi l meye b asl anmistir .
12 Eyl l Dar besi i se, bu sikiynet i m sr eci ni n t amaml ayicisi ol -
must ur . 12 Eyl l l e bi r l i k t e yen i d en i sgal edi l meye basl ayan Kr -
di st an t opr ak l ar inda hal k bi r zi ndan yasami i er i si ne ek i l mi st i r .
Her sey yasak l anmis ve y asam k at l anil maz bi r hal e get i r i l mi st i r .
Isk ence gnl k ol ayl ar hal i ne gel mi st i r . Amed Zi ndani i se Kr di s-
t and a uygul anan zel sav asin t am bi r mak et i ol ar ak el e al inmistir .
O n edenl edi r k i Kr di st and a ger ek l est i r i l en zel savasin boyut u,
Amed Zi nd an inda yasanan vahset l e bi r l i k t e l l mel i d i r .
Ist e Er uh, Semdi n l i bask inl ar indan son r a k endi ni gzd en gei r -
me ger egi n i d uyan Tr k zel sav as r ej i mi , sahi p ol dugu bu mi r asa
dayan ar ak k en di si i i n d e yen i bi r sr e basl at mis ve on a uygun bi r
k on uml an is i er i si ne gi r mi st i r . Bu t emel e day al i ol ar ak da
1984t en son r a Tr k zel sav as r ej i mi k en di si ni Kr di st an d a yen i -
den k on r ej i mi nd e, savasin zel l est i r i l mesi gi bi ok t emel bi r zel -
l i k var d ir . Savas ner ed e yapiliyor sa, or al il astiiil mal iuir . r n egi n
savas, Vi et nam da gel i si yor sa, savasin Vi et naml astiiil mistir . Kr -
di st an da Ol aganst Hal Bl ge Val i l i gi i l an edi l mi st i r . Bunun i l an
117
edi l mesi , Kr di st anin, Tr k i yeni n si yasal yapil anmasi i i nde f ar k l i
bi r bl ge, al an , cogr af ya ol dugunun k abu l edi l mesi anl amina gel -
mi st i r . Tr k i yeni n si yasal devl et sinir l ar i i er i si nde f ar k l i bi r si ya-
sal seki l l eni si n, Ol aganst Hal Bl ge Val i l i gi bi i mi nde di l e get i -
r i l mesi , bu ger ek l i gi or t aya k oym ust ur . Kr d i st an, 1980l er son r a-
si Tr k i yedek i zel savasin k endi si ni k ur uml astir maya al istigi,
buna k ar si da bi r di r eni s mcadel esi ni n gel i st i gi k osul l ar da zel
bi r bl ge val i l i gi ni n i l an edi l mesi , Kr di st an dak i zel savas r ej i mi -
ni n k ur uml asmasinin en neml i adiml ar dan bi r i ol must ur .
zel sav as sav asin Vi et naml il astiiil masiuir . Ya d a sav as Kb ad a
gel i si yor sa, savasin Kbal il astiiil masiuir . Kr di st an da gel i sen ge-
r i l l a mcadel esi ne kar si savasin gel i si mi , zel savasin k edi si ni
Kr di st anl il astir masi an l amina gel i y or . Ol aganst Hal Bl ge Val i -
l i gi ni n i l an edi l mesi bunun bi r adimiuir . Bundan sonr a kor ucul uk
i l an edi l i yor . Bu k or ucu l ar Kr t l er d en sei l mi st i r . Bu sek i l de;
Kr t n Kr t e kar si ik ar il ar ak k ir diiil mak i st enmesi , Kr di s-
t and ak i zel savasin i k i n ci ve n eml i uygul amasi ol mak t ad ir .
zel sav asin Kr di st an var l igini her ynyl e yr t mek i i n k en -
di ni k ur uml astir masi yad a k en di huk uk un u y ada huk uk suzl ugunu
yar at masi i se Kr di st an yr t l en zel savasin en neml i uygul a-
mal ar indan bi r bask asini-n csn- ol ust ur must ur .
zel savasin k en di huk uk un u ( huk uk suzl ugu) ol ust ur ma sor un u
yok t ur . Top l umsal ve si y asal y asamin her al an ina nf uz et meyi
k en di v ar l ik n edeni ol ar ak gr mst r . Bu anl amda, si yaset , egi t i m,
or d u, si v i l r gt l enmel er d e yer al ar ak sonu al mak i st emi st i r . O
nedenl e k i r l i i sl er i ni dok un ul mazl ik r t s al t inda ve k endi n e hak
gr er ek har ek et et mi st i r . I si y aset i , di pl omasi y i ve ul usl ar ar asi
i l i sk i l er i ni de bun a gr e bi i ml endi r mi st i r . Anayasa ve k anunl ar i
da bun a gr e k endi si y asal amal ar ina uygun ol ar ak d zen l eyer ek
bi i ml endi r mi s, byl ece i kt i dar ini mesr ul astir ma yol una gi t mi s-
t i r .
Tr k zel sav as yap il anmasinda huk uk ol gusuna hep bu sek i l de
yer ver i l mi st i r . zel i k l e cumhur i yet sr eci nde bu son der ece i yi
k ul l anil mis, yasama v e yr t me sr el er i zel savas huk u k un un
r uhun a v e esp r i si n e gr e dzen l enmi st i r . Bu anl amda Ist i k l al Mah-
k emel er i zel sav as huk uk un a t i p i k bi r r nek t esk i l et mi st i r . Bu
mahk em el er i n k ur ul us amaci, hedef l er i ve i er i gi bt nen bu zel
sav as man t igiyl a i l gi l i di r . Ner ed eyse bu t i p mahk em el er i n k ur ul usu
118
bi r gne siguiiil mistir . Ama i se muhal i f l er i n k al kismal ar ini, kur u-
l u dzen e i t i r azl ar ini bast ir mak t ir . Bast iiilir k en de al el acel e ol us-
t ur ul an huk uk a gr e bi r sr e esas al inmistir . Buna k ar si gel ebi -
l ecek i t i r az ve el est i r i l er i ber t ar af et mek i i n d e hasminin v ar l igini
ve var sa ey l emi ni ol abi l di gi n ce t opl umsal ve si y asal i er i k t en yok -
sun hal e get i r meye al ismistir . Bunun i i n var ol an t m k uvvet i n i
k ul l anmistir . Bunu yap ar k en de k en di n ce ol aganst bi r sr e
yar at mistir .
Tr k zel sav as t ar i hi nde Ist i k l al Mahk em el er i bu ol ust ur ul an
huk uk ya d a huk uk suzl ugun en t emel ayak l ar indan bi r i n i ol ust ur -
must ur . Ol aganst yn t eml er l e donat il mis bu mahk emel er i n ya-
pil anma sr el er i t myl e si y asal d ir . Amaci da Kr di st and a ger -
ek l esen i syan l ar i bast ir mak , i syan a k at ilim gst er en ve p ot ansi ye-
l i t asiyan l ar i mahk um et mek t i r . Bu m ahk em el er i n i sl eyi s ve yap i-
l anma yn t eml er i ni n nor mal bi r huk uk l a hi bi r al ak asi yok t ur . Bu
sek i l de ama muh al i f l er i yok et me ol unca, her y ar gil amasi da da-
r agaci i l e son ul anmistir . Yar gil ama l i n k l t r n ar at mayacak
t ar zdad ir . Sx Sai t ve Seyi t Riza yi yar gil ayan bu mahk emel er cezai
uygul amal ar ini meyd anl ar d a ger ek l est i r mi sl er d i r . Seyi t Riza nin
El azig Bugday Meyd an i, Sx Sai t i n Amed i n mer k ez mey dan i ol an
Ul u Cami Meyd an in da asil mal ar i bu l i n k l t r n n t i pi k bi r r ne-
gi ni t emsi l et mi st i r .
Ist i k l al Mahk emel er i n de yap il an szde yar gil amal ar in amaci
sad ece muh al i f l er i y ar gil amak d a d egi l d i r . Yar gil adik l ar inin sah-
sinda t opl uma k or k u sal m ak d a bu mahk em el er i n di ger bi r amaci
ol must ur . zel savasin huk uk suzl ugu t am da bu nok t ada k en di ni
gzl er nne ser mi st i r . Bu mahk emel er i n sad ece i si ml er i mahk e-
med i r , ama ve k ur ul us ger ek el er i , yar gil ama y nt eml er i et e
huk uk uy l a ayn iuir . zel savast a i k t i d ar i mha har ek at l ar ini gel i st i -
r i r k en , hemen ak abi nde zel huk uk l a l a donat il mis mahk emel er
k ur dur must ur . Tr k zel savas t ar i hi nde 12 Mar t ve 12 Eyl l f asi st
ask er i dar bel er i d e bu anl amda zel sav as huk uk u al an inda ar -
pici r n ek l er sunmust ur . Bu mahk em el er d e dzmece b el gel er e
dayan ar ak i d am k ar ar l ar i ik ar il mis, yasal ol ar ak i dami mmk n
ol may an k i si l er ( 12 Sikiyn et i m Mahk emel er i t ar af indan i d ama
gnder i l en Er d al Er en 17 yasindayd i) i dama gnder i l mi sl er d i r .
Daha sonr a k ur u l an Dev l et Gven l i k Mahk em el er i ( DGM) ayn i
muht evay a sahi p mahk em el er ol ar ak t ar i he gemi sl er d i r . zel
119
sav as k en di n e cep heden k ar sit ol an sz k on usu bu gl er i ber t ar af
et mek amaciyl a DGMl er i ol aganst yet k i l er l e donat ar ak sr eci
isl et mi st i r . Bu mahk emel er d e ger ek l esen yar gil amal ar d a ger ek -
t en huk uk degi l , zel sav asin si yasal amal ar ina uygun yar gil ama
ynt eml er i esas al inmistir . DGM l er Tr k i ye si yasi t ar i hi nde dar be
ve ar a d ar b e sr el er i ni n huk uk ay agi ol ar ak r ol n oyn amisl ar d ir .
Ver di k l er i k ar ar l ar da Engi zi syon Mahk emel er i ni n zi hni y et i bel i r -
l eyi ci ol must ur . Bu mahk em el er i n k ur ul usu zel savas huk uk unun
k on sep t i ni n bi r ger egi v e son ucu ol ar ak ger ek l esmi st i r . Bur al ar da
mi l yon l ar ca i n san adal et si z ve hak siz bi r bi i mde agir cezal ar a
ar p t iiilir k en, bi nl er ce i nsan in i sk enceyl e k at l edi l mesi de ak l an a-
r ak onay gr mst r .
Tr k si yasi t ar i hi nde yer yer i si m degisi k l i k l er i de ol sa bu t e-
mel de zel savasi huk uk suzl ugu sr ek l i bi r hal al mistir . Bi r bi r i ni n
ar d i sir a f ar k l i sr el er de ol ust ur u l an; Ist i k l al Mahk emel er i , Siki-
yn et i m Mahk emel er i , DGMl er son hal i y l e Agir Ceza Mahk emel er i
bu huk u k suzl ugun ad l ar i ol musl ar d ir . Bu m ahk em el er d e esas ol a-
r ak Tr k i y el i v e Kr di st anl i devr i mci l er , d emok r at l ar , sosy al i st l er ,
ayd inl ar ve y ur t sev er gl er yar gil anmisl ar d ir .
Tabi k i bur ad a zel savasin huk uk undan sz eder k en Imr al i
ger egi zer i n de de dur ul masi ger ek mek t edi r . Imr al i mahk em el e-
r i nde bi r hal k in i r adesi t ar i ht e esi ne r ast l anmayan bi r uygul ama ve
huk uk i l e yar gi l anmistir . Imr al id a k ur ul an mahk eme ad i geen
di ger mahk emel er d en f ar k l iuir . Imr al in in zel bi r st at de bul un -
dur ul ar ak ayr i bi r si st eme d ahi l ol masi bur ada bel i r l eyi ci bi r r ol e
sahi pt i r . Imr al i si st emi di r ek t ul usl ar ar asi k ompl oyu ger ekl est i -
r en gl er i n sor um l ul ugu al t inda bul unmak t ad ir . O nedenl edi r k i
bur adak i yar gil ama, zel sav asin ul usl ar ar asi dzeyd e ol an huk u -
k u ek sen i n de ger ek l esmi st i r . Kur ul an mahk em ede ne Tr k yar gi
si st emi ni n yasal ar i nede Tr k devl et i ni n al t ina i mzasini at igi ul us-
l ar ar asi huk uk k ur al ar ina uyul m ust ur . Avr upa Insan Hak l ar i Sz-
l esmesi ni n, k i si l er i n yar gil anmasina i l i sk i n i l gi l i maddel er i ne i se
hi uyul mamistir . n der APO hak k inda v er i l en hk m bi l e huk uk a
gr e d egi l , Avr upa k onsey ve Tr k i y e hk met i ar asinda var il an
ant l asmaya d ayal i ol ar ak ver i l mi st i r . n der Aponun yar gil anma
sr eci yse t am bi r l i nce dnsmst r . Bu ger ek l i gi n k endi si bi l e
Imr al i mahk emel er i ni n ni t el i gi ni or t aya k oy may a yet mek t edi r .
n der Ap on un k aiiil masinda k ul l an il an uagin CI An in uan ha-
120
pi shanel er i nden bi r i v e Imr al in in Guat anamon un pr at i k l est i r i l d i gi
i l k al an ol masi da bunun bi r sonucudur .
Tm bu bel i r t i l en l er l e bi r l i k t e, Kr di st and a gel i sen mcadel eyi ,
di r i l i si bast ir ma amaciyl a al inmis t edbi r l er var dir . zel savas k ap-
saminda deger l en di r i l ebi l ecek bu t edbi r l er i n basinda gel eni i t i r af -
cilik yasasi ol must ur . Kr di st anda zel sav as den di gi zaman , an-
l amamiz ger ek en nok t al ar d an bi r i de, gel i st i r i l en bu i t i r af ilik ya-
sasiuir . Yi n e Devl et Gven l i k Mahk emesi di r . Bun unl a ber ab er hal -
ki yok sul l astir ma, y ok sul l astiiil an hal k i dsr m e et k i l i y nt eml er -
den bi r i ol ar ak k ul l an il mistir . Bugn bi l e mi k r o k r edi uygul amal a-
iina, bed ava ev esyal ar i, yak acak v e yi yecek d agitiml ar ina t emel
ol ust ur an , Yesi l Kar t uygul amal ar i, Fak i r Fuk ar a Fonun un ik ar il -
masi bunun bi r sonucu ol ar ak gel i st i r i l mi st i r . Bu, son der ece ve
bi l i nl i ol ar ak gel i st i r i l en ve zel savasin sosyal al ana t asiiil masini
hedef l ey en bi r yak l asim ol ar ak yasam i er si n de yer i ni bul must ur .
Bunun i i ndi r k i Tr k zel savasi genel si yaset i ni t opl uma i ndi r -
ger k en k en di nce uy gul anabi l i r k on sep t l er d e hazir l amistir . Ask er i
k on sep t l er i n yan i sir a ek onomi k , sosy al , k l t r el v e egi t sel pl anl a-
iini devr ey e sok musl ar d ir . Muhal i f l er i , t ehl i k e v e pot ansi yel t ehl i -
k e gr d k l er i k esi ml er i et k i si z k il mak , d i r ek t ya da dol ayl i k en di n e
bagl amak i i n bi r ok y ol v e y nt eme de basv ur musl ar d ir . Isbi r l i k -
i l i gi der i nl est i r me bu ynt eml er den bi r i ol ur k en; t esvi k pr i ml er i -
ni n ver i l mesi , ver gi i ndi r i ml er i ni n veya ver gi den muaf kil mal ar in
gndeme get i r i l mesi i l e k k bi r azinl igi pal azl and ir ma vb. bu
t emel de uygul amaya k onul must ur . Sosy al pl anda i se esi t l i si v i l
gr n ml k ur um ve k ur ul usl ar i l e de hedef k i t l ey e ul asmay a a-
lismisl ar dir . Adina sosyal k ur ul usl ar dedi k l er i bu kur uml ar l a; sz-
de yar dim, egi t i m, mesl ek i egi t i m, bur s, psi k ol oj i k danismanl ik vb.
sagl anar ak t opl uml a i l e i l i sk i k ur ma ar ayisl ar i i er i si ne gi r mi sl er -
di r . Bu i l i sk i yn t emi yl e d e bi r eyl er i , t opl ul uk l ar i k en di n e bagl a-
maya al ismisl ar d ir . Hi zmet , yar d im vb. adl ar l a yr t l en bu
t r f aal i y et l er cazi bel i k ilinmaya ve en neml i si masum gst er i l -
meye al isil mistir . Top l umd a devl et baba byl e hi zmet askiyl a
dol udur . vb gi bi si nden bi r al gi ve i maj yar at mak i st enmi st i r .
AKPn i n son yil l ar d a Kr di st andak i r gt l enmesi nd e bu t r yn-
t eml er i yayginca k ul l anmasina t an ik ol un must ur . Deni z Fener i vb.
k ur uml ar el i yl e yr t t g f aal i y et l er bu k onuda en somut r n ek l er
ar asinda yer al mak t ad ir . Yi n e Tr k Amer i k an i sbi r l i gi y l e k ur ul an
121
ve mer k ezi Mer si n d e bul un an ATOM ( ok Amal i Top l um Mer -
k ezi ) k ur ul usu sz k onusudur . ATOM t am bi r zel savas pol i t i k a-
sinin r n dr . Bu zel savas k ur ul usu sav asin en yogun ol dugu
dnemd e k ur ul mus ve sr e i er i si nde k en di ni Kr di st ana t asir a-
r ak k ur uml asmistir . zel l i k l e Mer si n , Amed, Sir n ak i l l er i nde
1996d an ber i de f aal i yet gst er mek t edi r . Ama sav as k i t l esi dedi -
gi mi z zgr l k sav asindan et k i l enen ya d a i i nd e yer al an ama
sehi r l er e g et mek d ur umun da k al an t opl ul uk l ar in sor unl ar iyl a
i l gi l i gr n er ek , onl ar in devl et e k ar si t epk i l er i ni nt r al i ze ed er ek ,
saf l ar ina ek m ek t i r . Bun un i i n ok uma-yazma k ur sl ar i, di l k ur sl ar i,
mesl ek i k ur sl ar , r ehb er l i k v e dan isman l ik n i t el er i k ur ar ak y ok sul
hal k k esi ml er i ni bu al ismal ar zer i nden k on t r ol et mek i st emek -
t edi r . Mer si n, Amed ve Sir n ak t a bul unan en yok sul hal k k esi ml er i
bu k ur ul usun t emel al isma sahasi hal i ne get i r i l er ek , devl et i n saf i-
na gei r i l mek i st eni l mek t edi r .
Kr di st and a smr geci uygul amal ar i t esvi k et me ve zel sav asi
der i nl est i r me aisindan i er i si ne gi r i l en bask a ynel i ml er var dir .
Bu er eved e Kr di st and a gr ev yap an memur l ar in maasi i k i k a-
tina ik ar il mistir . Daha n cek i yil l ar d a t emel l er i at il mis ol sa d a
GAP bu amaca hi zmet t emel i nde k ul l an il maya b asl anil mistir . O
zamanin Basbak ani Tur gut zal in deyi mi yl e Bes yz bi n Kr t
Kay ser i ni n bat isina ger t i l d i gi nd e, bu sor un z l r m ant igiyl a
har ek et e gei l mi s, bun un i i n de bi r y anda sr gnl er d ayat ilir k en,
di ger y andan da g zendi r i ci , t esvi k p r i ml er i dagitil ar ak Kr di s-
t an i nsansizl astiiil maya al isil mistir . Bunl ar l a bi r l i k t e 1970l i yil -
l ar d a CHP Gen el Bask an i ol an B l ent Ecevi t i n k y -k en t pr oj esi ni
andir an st r at ej i k k yl er uygul amasini devr ey e k oymusl ar d ir .
Bun un i i n d e k yl l er i n zor l a k yl er i n i t er k et mel er i sagl anmaya
al isil mistir . O sr et en i t i bar en bi nden f azl a k y bosal t il mis,
say isi mi l yon l ar a var an Kr t yer i nden-yur dundan ger t i l mi st i r .
Bu k apsam dahi l i n de k ad ina ve genl er e y nel i k ol ar ak zel pol i t i -
k al ar da gel i st i r i l mi st i r . Gen l er p ol i t i k adan uzak hal e get i r i l meye
al isil mistir . Bunu sagl amak i i n de S ( sek s, sanat , spor ) ya da
F( f uhus, f i est a, f ut bol ) genl i gi n nne t ek yasam seenegi ol a-
r ak k onul maya basl anmistir . Gen l er e adet a p ol i t i k ayl a ugr asma
da ne i l e ugr asir san ugr as! d eni l mi st i r . Kadina met a gi bi bi r yak l a-
sim gst er i l mi s ve t k et i mi n t emel nesnesi k ilinmistir . Tm bunl ar ,
gel i sen mcadel emi z k ar sisinda, Kr t hal k ina kar si gel i st i r i l en
122
bi r er zel sav as t ak t i k l er i ol mak t ad ir . Bunl ar l a bi r l i k t e zel savas
ask er i ol ar ak da bazi dzen l eni sl er i er i si n e gi r meyi k en di si ai-
sindan bi r zor unl ul uk ol ar ak gr mst r . Bu sr el e bi r l i k t e Bal igi
yak al amak i i n deni zi k ur ut ma man t igindan vazgememi st i r . O
nedenl e ger i l l ayi et k i si z k il mak i i n, hal k a ynel i k bask il ar hizin-
dan bi r sey k ay bet meden sr d r l r k en , ev i k G , JITEM; or du
i er i si nde A Tak imi, B Tak imi di y e adl andiiil an zel har ek t bi r l i k -
l er i ol ust ur ul m aya b asl anmistir . O zaman a k adar Kr d i st anda
k oman do gcn e dayal i ol ar ak gel i st i r di gi op er asyonl ar in, sal d iii-
l ar in son u al amad igi bi r or t amd a, bu sek i l de ger i l l aya k ar si ask er i
anl amda yen i y nt eml er bel i r l eme ve yen i ar al ar k ul l anma i ht i y a-
cini duymust ur . Bunun i i n k endi si ni gzden gei r mek dur umunda
k al mistir . Bunl ar , 1984 sonr asi sr et e mcadel emi ze k ar si gel i st i -
r i l en zel sav asin pr at i k yn el i ml er i ol must ur .
zel savas t opl uma kar si i l an edi l mi s bi r savastir . Topl umsal
al anda gel i sen mcadel ey e k ar si, her zaman zel sav asin k endi si
de k ar si bi r haml ede bul unma i ht i yacini duymust ur . Ier i si ne gi r i -
l en bu yn el i mi n hedef i nde de hal k in gel i sen mcad el esi ni bast ir -
ma, y ok et me bu l unmust ur . zel sav as t ak t i k l er i sonu al m ad igin-
da, Kr di st anda ve Tr k i yed e yen i zel sav as t ak t i k l er i devr ey e
k on ul mus ve bu d ogr ul t uda ol ust ur ul an ar al ar d a k ul l an il maya
basl anmistir .
Kr di st an hal k har ek et i n i n yayginl asmasi ve t ir manisa gemesi
k ar sisinda, zel sav asin uygul amaya k oyd ugu t ak t i k l er d e bun l ar
ar asinda yer i ni al mistir . Byl esi bi r sr et e; ger i l l a mcadel esi
daha f azl a gel i smi s ve ser hil danl ar gndeme gi r meye basl amistir .
Ar t ik o n ok t adan i t i bar en zel savas, ger i l l ay a k ar si sal d iiil ar ini,
bask il ar ini t ir man diiir k en; gel i sen ser hil danl ar a, h al k h ar ek et l er i -
ne k ar si da har ek et e gemey e basl amistir . 199 0d an son r a yasana-
l ar bu er evede gel i st i r i l mi st i r .
Bu sr el e bi r l i k t e zel sav as t m ayr int il ar i i l e h al k a k ar si k ul -
l anilir bi r hal al mistir . Hal k har ek et l er i ne k ar si, Dar gei t t e, Ci z-
r ed e, Nusaybi nd e, Sir n ak t a vb. k i t l e k at l i am l ar i y asanmaya bas-
l amistir . Hal kin k ut sal ol ar ak k abul et t i gi di ni i nanl ar i i st i smar
edi l mi st i r . Bu t emel d e bugn Er genek on ve JITEM i l e i l gi l i ail an
mahk em el er d e ok unan i dd i an amel er d e ve yr t l en sor ust ur ma-
l ar d a aiga ik t igi gi bi k endi n i Isl ami k avr aml ar l a ad l and ir an ,
zn de i se bi r k ont r a r gt l enmesi ol an Hi zb-i Kon t r a d evr ey e
123
k on ul must ur . Bu ci nayet sebek esi t ar af indan bi nl er ce y ur t sev er
k at l edi l mi st i r . Sehi r l er de Kr t muhal ef et i gel i st i k e bun l ar v e
IITEM t ar af indan Kr t l er i i nde bi l i nen i nsanl ar , bi r bi r i ar di sir a
t ut uk l an maya, k aiiil maya, i sk en ceyl e k at l edi l mey e basl anmistir .
Kr t l er e k ar si Tr k i y e met r op ol l er i nde ger ek l est i r i l en sal d iiil ar a
k ont r ger i l l a i l e i l i sk i si aiga ik mis t esci l l i f asi st l er de or t ak edi l -
mi sl er d i r . Zaman in Basbak an i Tan su i l l er i n cebi nde i smi ol an
k i si l er , bi r bi r i ni n ar di sir a bu ci nay et sebek el er i t ar af indan k at l e-
di l mi sl er di r .
Byl esi k an l i bi r sr et e Behet Can t r k , Medet Ser hat , Sav as
Bul d an vb gi bi t opl umca bi l i n en, t an inan ve d egisi k al anl ar d a agir -
ligi ol an i n san l ar k at l edi l mi sl er d i r . Yi ne bun l ar t ar af indan; Musa
Ant er , Cengi z Al t un, Kemal Kili, Fer hat Tepe, Haf iz Ak demi r v b.
daha bi r ok gazet eci , demok r at , yur t sev er k aiiil ar ak k at l edi l mi s-
t i r .
yl e bi r sr et e bi r bi r i ni n ar di sir a i nsanl ar k aiiil maya, asl inda
f ai l i bel l i ol an ci nayet l er i sl enmeye basl anmistir . Tr k i yed e, Kr -
di st and a daha n ce i nsan l ar k aybed i l meye basl anmisti ama
1990d an son r a Kr d i st and a i nsan hak l ar i k ur ul usl ar i t ar af indan
r esmi ol ar ak da aik l an digi gi bi on yedi bi n ( 17.000) i n san k aiiil a-
r ak k aybedi l mi st i r . Bun l ar in bi r ogunun ak ibet i , ceset l er i ni n n er e-
de ol dugu hal a bi l i n memek t edi r . Yi ne bu sr et e k i t l e oper asyon -
l ar i ve t ut uk l an mal ar i yogun bi r hal al mistir . Dah a nce de Kr di s-
t and a k i t l e t ut uk l amal ar i ol uy or d u, ama bu sef er t ut uk l amal ar
Tr k i y e met r op ol l er i ne de ok y aygin bi r sek i l de t asiiil mistir . Yz-
l er ce, bi nl er ce i nsan t ut uk l an mistir . Gen, yasli, i si , memur , esn af ,
di n ad ami, k ad in, er k ek yan i hem mesl ek i hem d e t opl umsal aidan
t m k esi ml er i i i n e al an ok yaygin t ut uk l amal ar y ap il ar ak , i n san -
l ar zi ndanl ar a al inmis ve i sk encel er den gei r i l mi st i r .
Kr di st and a zel h ar ek et v e k i r l i savas t emel i n de zel sav as
k endi ni bu seki l de yeni den k onuml and iiir k en; yaygin ve et k i l i bi r
sek i l de psi k ol oj i k bi r savas da yr t mst r . Den i l ebi l i r k i , Tr k
zel Savas Rej i mi Kr di st anda yr t t g ki r l i savast a, psi k ol oj i k
sav asa dayan ar ak son uca ul asmak i st emi st i r . Bu er eved e Kr di s-
t and a psi k ol oj i k savasin k ap sami geni s t ut ul must ur . Hedef i nde
ger i l l a, hal k , t ar af siz k esi ml er bul unmust ur . Ayn i zamand a Kr di s-
t and a k ul l an d igi zel har ek at el emanl ar ini da bu psi k ol oj i k savas
124
k ap saminda hazir l amis ve k endi n ce d ost gr dg evr el er d en al -
uigi dest egi psi kol oj i k bi r st nl ge dnst r mek i st emi st i r .
Ger i l l ay a yn el i k ol ar ak gel i st i r i l en psi k ol oj i k savast a i n an ve
i r adeni n k iiil masi hedef l en mi st i r . Asl inda bugn Tr k Gen el Kur -
may Bask an in in def al ar ca d i l e get i r di gi ger i l l ay a k ar si zel savas
k on sep t l er i ni n zn ol ust ur an umut ve i nanci k ir ma st r at ej i si , o
zaman yaygin bi r sek i l de uygul amaya k onul must ur . Hat t a bu yn e-
l i mi n o zaman i n an il maz bi r vahset esl i gi n de son u al m asi sagl an-
maya al isil mistir . Ger i l l aya y nel i k psi k ol oj i k , mor al bozucu, i n an
kiiil masina neden ol acak p r op aganda ve i deol oj i k sal d iiil ar l a yet i -
ni l memi st i r . Bu, zel savasin t m k i r l i ve vahsi yn el i ml er i yl e bi r -
l i kt e sr dr l mst r . Bu seki l de ger ek l est i r i l en t m sal diiil ar in
mer k ezi ne ger i l l an in mor al aidan k er t i l mesi , i n ancinin k iiil ma-
si, savasamaz hal e get i r i l mesi ve son t ahl i l i de de t esl i m ol masi k o-
nul must ur . Tut sak dsen ger i l l al ar a y ap il an i sk en cel er , ger i l l a ce-
nazel er i n i n t ank l ar in ar d indan sr k l en mesi , ger i l l a cenazel er i n i n
par al an masi vb . hep bu k apsamda uygul amay a k onul must ur . Ge-
r i l l aya ynel i k psi k ol oj i k savas bununl a da k al mamistir . Psi k ol oj i k
sav as yr t c l er i k en di n ce ger i l l an in zay if yani ol ar ak gr d k l er i
yan l ar ini da k ul l anmaya al ismisl ar d ir . Ai l el er i n k ul l an il mak i s-
t enmesi , vaat l er d e bul unul masi vb. bun l ar ar asinda yer al mistir .
Yi ne ger i l l ayi i t en zmeyi hedef l eyen pol i t i k al ar in gel i st i r i l me-
si nden ger i k al inmamistir . Ger i l l a ar asina ni f ak t ohuml ar i ek mek ,
f i t ne-f esat sok mak , suni sor unl ar y ar at ar ak gcn , ener j i si ni , za-
man ini bosa k ul l an mak , ey l emsi z bir ak ar ak asi -av ar e gl er hal i n e
gel mesi n i sagl amak , i f t i r al ar d a bul un ar ak say ginl igi ve i t i bar i i l e
oyn amak vb. gi bi y nel i ml er i n de sahi bi ol m ust ur .
Bun l ar l a t emel ama ger i l l aya k ar si sad ece f i zi k sel al anda degi l ,
psi k ol oj i k al an da da bi r savas yr t l ms ol ur k en; ayn i zaman da
hal k a yn el i k ol ar ak d a bi r psi k ol oj i k har ek at basl at il mis ol mak t a-
uir . nk ger i l l aya ynel i k gel i st i r i l en psi k ol oj i k har ek at in hal k a
yn el i k boyut l ar i ve ver di gi mesaj l ar i v ar d ir . Bununl a hal k in o-
cuk l ar inin ger i l l ay a k at il masinin nnn al inmasi, ver d i gi d est egi
k esmesi , t ar af sizl asmasi ve gi d er ek de devl et i n yan inda yer al m asi
sagl anmaya al isil mak t adir . Tabi i hal k a yn el i k ol ar ak gel i st i r i l en
psi k ol oj i k savas sadece ger i l l aya yn el i k sal d iiil ar zer i nden sr -
dr l memek t edi r . Hal k a yn el i k ol ar ak d a basvur ul an psi k ol oj i k
sav as ynt eml er i bul unmak t ad ir .Bi r bt n ol ar ak h al k a k ar si yr -
125
t l en zel p si k ol oj i k savas i l e asil hedef l enen t opl umun sr l est i r i -
l er ek k ol ay yn et i l i r hal e get i r i l mesi ve t k et i ci k ilinmasi ol ur k en;
bu yn el i m i l e si st eme k ar si bask al d ir masinin nne gei l mek d e
i st eni l mek t edi r . Bu sek i l de ol usacak ol an pot ansi yel t ehl i k el er i n
n de al inmis ol mak t adir .
Daha nce zel sav as r ej i mi ni n ayn i zaman da bi r bi o-i k t i d ar ol -
dugunu syl emi st i k . Bu t r r ej i ml er t opl umun yasayan bi r or ga-
ni zma ol dugunu ve sahi p ol dugu, yar at t igi deger l er l e var ol dugu
ger egi n i bi r yan a bir ak ar ak ; t opl umu ve i n san i sadece k ab a bi r
mad de ol ar ak el e al mak t ad ir . Top l uma ve i nsan a bu sek i l de her -
hangi bi r nesne ol ar ak bak t ik l ar i i i n de on l ar in zer i n de her t r l
oyn amayi k en di l er i n e hak ol ar ak k abul et mi sl er d i r . Kr di st anda
zel savasin hal kimiza yak l asimi da bu seki l de bel i r l enmi s ve psi -
k ol oj i k savas bu t emel de gel i st i r i l mi st i r . Hal k imizin dogal t opl um
k ayn ak l i k l t r el deger l er i n i bozmak , t k et i ci k il mak ve yozl astir -
mak i i n t m yn t eml er e b asvur ul must ur . nder l i gi n k l t r el soy-
kiiim d edi gi bi r k at l i amin ger ek l esmesi i i n ger ek el i ol an al t yap i
hazir l anmaya al isil mistir . Byl ece Kr t l gnden uzak l astiiil mis
ol an hal kimiza i st edi k l er i seki l de bi r bi i m ver mek i st emi sl er di r .
Bu hedef e ul asmak i i n de Tr k l esmeyi zen di r en pol i t i k al ar d ev-
r eye sok u l must ur . Basin-yayin or ganl ar i har ek et e gemi s, ok ul l ar
bu an l amd a t amam en ul usal i n k ar yuval ar i hal i n e get i r i l mi st i r .
Hal k in di n i duy gul ar i i st i smar edi l meye basl anmis, saht e t ar i k at l ar
ol ust ur ul ar ak , di n i ad l ar k ul l anan k on t r a r gt l er r gt l endi r i l me-
ye basl anmistir . Gen k izl ar di k i s- nak is, mesl ek vb. gr et i l me ad i
al t inda asi mi l e edi l meye ve yoz bi r y asam i er i si ne ek i l mey e al i-
silir k en, yer den mant ar bi t er gi bi spor kul pl er i yayginl asmistir .
Fuhus ve uyust ur ucu genl er i er i si nde bi r er sal gin hal i ne get i r i l -
mi st i r . Bun unl a da yet i n i l meyer ek genl er yn el i k aj anl astir ma
f aal i yet l er i i er i si ne gi r i l mi st i r . zel i kl e de Kr di st an sehi r l er i nde
ve Kr t l er i n yogunl uk t a bu l undugu met r op ol k en t l er d e bu uygu-
l ama y ogunl astiiil mistir . Gen k izl ar ve er k ek l er t r l vaat l er l e
k an diiil maya ve d sr l mey e basl anil mistir . Tecav ze ugr at il ar ak ,
uyust ur ucuya, par aya al istiiil ar ak aj anl astiiil an genl er Kr t z-
gr l k mcad el esi i er i si ne sizd iiil ar ak k ul l an il maya ve bunl ar
ci nayet i sl eme dahi l bi r ok suu bul astiiil mak i st eni l mi st i r . Bu
k on uda basin yayin or ganl ar ina yan siyan onl ar ca haber gemi st i r .
Fr an k on un Fsi ( f uhus, f ut bol , f i est a) ya d a gen el ol ar ak i f ade
126
edi l en t opl umu yozl astir ma ve bask al asima ugr at mad a k ul l an il an
S ( sek s, san at , spor ) hal k imiza k ar si i l an edi l en psi k ol oj i k sava-
sin t emel ar al ar i hal i ne get i r i l er ek k ul l anil mistir .
zel sav as hal k a k ar si by l e bi r p si k ol oj i k savas yr t r k en,
k en di n ce dost gr d g gl er i n de dest egi ni al mistir . Sad ece bu-
nunl a da yet i n meyer ek , bu evr el er i n f ar k l i k esi ml er e d e ayn i se-
k i l de dest ek ver mesi agiisinda bul unmasi i st enmi st i r . Ve bu ev-
r el er i n de bu yn l pek ok aik l amasi ol must ur .
Byl ece zel sav as gel i st i r di gi psi k ol oj i k savas i l e ger i l l a, hal k ve
k en di n ce or t ada gr d g t ar af siz k esi ml er i et k i si al t ina al maya
al ismis ol mak t adir .
Bi r yan dan bun l ar yasanir k en, di ger yan dan da gel i sen Kr t
hal k har ek et i n e, ser hil danl ar ina k ar si Tr k i y e hal k inda soven i zm
gel i st i r i l meye al isil mistir . Byl ece sov eni zm yol u yl a Tr k i yed e
f asi zm ki t l esel l est i r i l mek i st enmi s, Tr k l er , Kr t l er i n k ar sisina
cik ar il maya ve Kr t ol dukl ar i i i n i nsanl ar dsman hal i ne get i r i l -
meye basl anmistir . Kr t l er i dsman gr en Tr k l er , on a k ar si sava-
san bi r g k on umun a get i r i l mek i st enmi st i r . Yap il an t ahr i k l er
son ucun da da Tr k i y en i n degisi k yer l er i n de Kr t l er i n bul un dugu
mahal l el er e sal d iiil ar y apil mistir . Kr t ol d ugu i i n 1990l i yil l ar d a
i n san l ar l i n edi l meye, ev l er i , i s yer l er i yak il maya, t al an ed i l meye
ve i nsan l ar g et meye zor l an misl ar d ir . anak k al e de, Ant al y ad a,
Mugl an in i l el er i nde, Mer si n de, Izmi r d e bu t r ol ayl ar y asanmis-
tir . Par t i l er k ap at il mis, mi l l et vek i l l er i t ut uk l anmistir . Gazet el er
bombal anmis, der gi l er k ap at il mistir . Bunl ar in hepsi Kr t l er e k ar si
gel i st i r i l en zel savasin 1990 l ar d an son r ak i uygul ama bi i ml er i
ol must ur . zel savasin bu seki l de gel i st i r i l mesi , zel savasin f ar k l i
boyut l ar d a t ar t isil masini ber aber i nde get i r mi st i r . zel l i k l e Dogan
Gr es, Tansu i l l er sr eci nde yr t l en zel savas, bel i r t t i gi mi z
k ap samda t opyek n sav as ol ar ak el e al inmistir .
Kr t l er i n ger i l l asiyl a, h al k iyl a, ger ek l est i r di gi ser hil danl ar l a bi r
bt n ol ar ak ul usal di r i l i si n t amaml and igini di l e get i r di k l er i , Sir a
Kur t ul ust a sl oganini gn deml er i ne al dik l ar i byl e bi r sr et e; TC,
Kr t l er i t opt an dsman i l an eder ek , zel sav asi t opyek n l est i r -
mi st i r . Bu t opyek n l est i r me, ek on omi k , si yasal , i d eol oj i k v e k l t -
r el , y ani y asamin her an ina, al anina yn el i k gel i st i r i l en bi r sal d iii
anl amina gel mek t edi r .zel l i k l e 1990 sonr asi sr e Tr k i y ed e y-
r t l en zel savasin bi r az daha pr of esy onel ce yr t l dg, bi r az
127
daha st r at ej i k ol ar ak el e al inip, uygul amal ar l a gel i st i r i l d i gi bi r d-
nemd i r . 1995 yilinda Gen el k ur may in ik ar t t igi zel Har p i l e i l gi l i
i k i ci l t l i k bi r k i t ap bul un mak t ad ir . O k i t apl ar d a PKK ye yn el i k
yap t ik l ar i i n cel emel er i n ve bun un son ucun da ul astik l ar i son ul ar in
dk mn yap misl ar d ir . r negi n , dagdak i gl er i n, Samd ak i g-
l er i n, Avr upad ak i gl er i n, Kuzeyd ek i gl er i n, ey al et di y e adl an-
uiiil an al anl ar d ak i gl er i n dur umunu buna gr e i zah et mi sl er d i r .
Yi ne k omut anl ar in dur umu , k u l l and ik l ar i si l ahl ar , gel i st i r di k l er i
t ak t i k l er budur demi sl er d i r . Yan i ger i l l ay i en i n ce ayr int isina k a-
dar el e al misl ar ve or ad an k endi l er i n e gr e son ul ar ik ar t misl ar .
O ik ar t t ik l ar i son ul ar a gr e mcad el emi ze k ar si han gi ynt eml e-
r i k ul l an ar ak , b osa ik ar t abi l ecek l er i ni n t espi t i n e ul asmisl ar d ir .
Bun a gr e ger i l l aya k ar si ne yap il abi l i r ? sor usunu k en di l er i n e
sor ar ak , sap t amal ar d a bu l unmusl ar d ir . Bunun bi r sonucu ol ar ak
da zel Or duyu gel i st i r meyi k ar ar l astir misl ar dir . Bu nok t ada zel ,
pr of esy onel or d unun ol ust ur ul masi yn nde k ar ar l ar al misl ar d ir .
Ger i l l ay a k ar si byk gl er l e sal d iiil diginda son u el d e et men i n
zor ol dugunu gr msl er d i r . Bu n edenl e zel har ek t l ar gel i st i r i l -
mel i di r sek l i nde bi r sonuca ul asmisl ar d ir . Daha sonr a, uar bi r l i k
har ek at i ad ini ver di k l er i v e oper asyon el gl er t ar af indan 1987-
1988 yil l ar inda bu t emel de sal diiil ar ini yogunl astir misl ar dir . O
sr et en i t i bar en bi ze k ar si zel savas bi r az k en di bel i r l edi gi st r a-
t ej i ye, k ur al l ar a gr e sr d r l mst r .
PKK mcadel esi , ger i l l al asar ak gel i si p ser hil danl ar l a bt nl es-
mi st i r . Ser hil danl ar dan sonr a da PKK mcadel esi si yasal l asma
sr eci ne gi r mi st i r . PKK basindan i t i bar en si yasal d ir . Ama 1990d an
son r a yasal al anda mcadel emi zi n or t aya ik ar t t igi demok r at i k
ul us bi l i nci , si yasal zemi nde sav unul ar ak , mesr u bi r or t amda onun
mcad el esi ni y r t meni n k osul l ar i or t aya ik mistir . Ger i l l a,
ser hil dan ve si y asal mcad el eni n bu sek i l de bt n l k l bi r hal
al masi; zel sav asin d a t m bu al anl ar d a sal d iiil ar inin ar t masina
neden ol must ur . zel savasin t opyek n l est i r i l mesi bu an l ama gel -
mi st i r . Bun un i i n de zel savas t opyek n bi r savasa d nst r l -
mst r .
zel sav asin t opyek n bi r bi i m k azanmasi i se, Tr k Devl et i ni n
Kr t hal kina kar si gel i st i r di gi sal diiil ar in her seyi yl e; or dusuyl a,
pol i si y l e, k ont r a gl er i yl e, par t i l er i y l e, mecl i si yl e, dest egi ni al digi
f asi st k i t l el er l e bi r l i k t e or t ak bi r k anal da bi r l est i r i l mesi , ul usal
128
mut abak at er evesi n de el e al inar ak sr d r l mesi anl amina gel -
mi st i r .1990dan sonr a by l esi bi r bi i m al an zel sav as, AKP h-
k met i i k t i dar i i l e ber aber k en di si n i y eni bi r sek i l de or t aya k oy -
must ur . Bunun i i nd i r k i , AKP i k t i dar ina zel savas hk met i de-
ni l mek t edi r . Bu sr el e bi r l i k t e AKP zel savasin si yasal sor uml u-
l ugunu st l enmi st i r . Gel i nen asamad a i se zel sav as AKPn i n si y a-
sal sor um l ul ugu al t inda sr dr l mek t edi r . Bu asamadan son r a d a
zel savasin al acagi yeni bi i ml er ol acak t ir . Onun i i n zel sav as
r ej i mi si mdi , PKKye k ar si nasil mcad el e edi l ecegi n i , mcad el emi -
zi nasil dur d ur acagini veya n asil bast ir acagini t ar t ismak t a ve yen i
k ar ar l ar al mak t ad ir . zel p r of esy onel or d uyu da bunun i i n yen i -
den t ar t ismaya basl amisl ar d ir . Yi ne Tr k Or dusun un say isal ol a-
r ak k l t l mesi n i gndeme get i r mi sl er d i r . Kr t l er i er i si nde,
Kr t l gn i nk r eden usak bi r k esi me dayal i ol ar ak bi r model
gel i st i r me ar ayisl ar i i er i si ne gi r mi sl er di r . yl e k i , AKP i er i si nde
bul un an yet mi s Kr t mi l l et vek i l i n i k ul l anar ak : En byk Kr t
par t i si ben i m d emeye k adar i si v ar d ir may a al ismistir . AKP bun u
yap ar k en basin-yay in or ganl ar ina da yan siuigi gi bi , k endi n e
Kr t m d i y en bazi k i si l er i d e yed egi n e al mak t an ger i k al mamis-
tir .
AKP si yasal sor uml ul ugunu st l endi gi bu zel sav asi daha ok
da psi k ol oj i k savas boyut uyl a y r t meye al isiyor . Bugn on l ar ca
gazet e ve TVyi hi zmet i n e sunmus k ul l an iyor . Bugne k ad ar ol ma-
uigi k ad ar basin-yayin or ganl ar i k ul l an il mis ol uy or . Bu k on uda
zel p si k ol oj i k savas gr up l ar i ve k omi syon l ar i ol ust ur uyor . Bu
gr up l ar in gel i st i r di k l er i pr oj el er e dayan ar ak da t opl um yn l endi -
r i l meye al isiliyor . Hat t a bun unl a da yet i n i l meyer ek ok i nce yn -
t eml er k ul l an il ar ak , aj anl ar sizd iiil ar ak muh al i f k esi ml er d e yn -
l endi r i l meye al isiliyor . Ger ek l esen genel v e yer el sei ml er d e bu
ok aik bi r sek i l de yasanmistir . Bu k on uda k am uoyun a yan siyan
bel gel er ol must ur . O bel gel er d e AKP ve AKPyi dest ek l eyen , onun
ar k asinda ol an k esi ml er i n nel er yapt ik l ar i aik a or t aya k onul mus-
t ur .
Tm bunl ar , gnmz k osul l ar inda zel savasin yr t l mesi n i n
al mis ol dugu bi i ml er ol uyor . zel sav asi ask er i , si y asal , t opl umsal
boyut uyl a uygul anmasini bu sek i l de or t aya k oy abi l i r i z. Bur ada
anl asil masi ger ek en, i er i si nde bul un dugumuz k osul l ar d a zel
sav asin en t ehl i k el i ve k apsaml i boy ut unun ask er i boy ut ol mad igi-
129
uir . Gel i n en asamad a bu asil mistir . 12 Eyl l n zer i nde o k ad ar
dur mamizin nedeni budur . Ek onomi k al anda yn el i y or , t opl umsal
al anda yn el i y or , i deol oj i k v e k l t r el al anda yn el i y or . Topl umu
t ek t ek bi r eyl er i n e k ad ar ayr istir ar ak n asil et k i al t ina al ip, zn den
bosal t acak sa ona uygun sek i l de pol i t i k al ar gel i st i r er ek yn el i y or .
Gn mzde zel sav as bud ur . Mesel a, t el evi zy on i zl i y or uz. Izl ed i -
gi mi z t el evi zy on bast an son a k ad ar t am bi r zel savas aygitiuir . En
byk bombad an ok daha t ehl i k el i d i r . At om bombasindan daha
t ehl i k el i d i r . At om bombasi, bel k i dst g al anda k t l esi n e or an l a
t ahr i bat yar at iyor . Ama t el evi zy on denen ol gu, ay n i anda on mi l -
yon l ar ca eve gi r i y or ve her evd e bi r d en bomba et k i si yar at iyor .
Topl umun al isk anl ik l ar ina yn ver i yor , k i si l i kl er i n seki l l enmesi ne,
k on usmasina, gi y i mi n e ve her seye y n ver i yor . Bu sek i l de t opl u-
mu et k i si al t ina al iyor . Psi k ol oj i k savasa i l i sk i n, yay inl anan bi r r -
por t aj basina yan simistir . Or ad a yap il an r p or t aj da sor ul ar a bi r
gazet eci cevap ver i yor . Ver mi s ol dugu cev apl ar d an bi r t anesi su-
dur : Tel evi zy onda k on usul an bi r szcg, t opl umd a k i si k o-
nusmaya basl amissa or ad a bi r sonu el d e edi l mi s ve ok k or k un
bi r d ur um y asanmistir . d emek t edi r . Bu sek i l de zel savas, psi k o-
l oj i k savasi k u l l anar ak bey i n nak l i ger ek l est i r mi s ol mak t adir .
Gn mzde zel savas by l e yr t l y or . Beyi n nak l i ger ek l e-
si yor . Beyi n nak l i , i nsanl ar i masaya yat iiip, k af asini k iiip i er i si n-
dek i beyn i degist i r i p, bask a bi r beyni t ak ma d egi l d i r . Top l uma
sundugu i mk n l ar l a bun u yap iyor . Tel evi zy onl a, t el evi zy ondak i
pr ogr aml ar iyl a yap iyor . Bu nedi r ? r negi n , TV d e bi r d i zi v ar . Bu
di zi dek i t i p l er i n, ak t r l er i n sy l emi s ol d ugu k el i mel er er t esi gn
t opl umun byk bi r bl mn n agzindadir . yl e k i t el evi zy on
hangi k i si ni n, hangi kel i meyi nasil k onusacagini bi l e bel i r l i yor . Yi ne
neye gl ecegi n i bel i r l i y or . Insan l ar in hangi espr i ye gl ecegi , hangi
k el i mel er i k on usacagi, k on ust ugu k el i mel er i nasil bi r ak san l a k o-
nusacagi bi l e byl e bel i r l eni y or sa, or ad a zel sav as yzde yz ba-
sar ili ol mus demek t i r . On un i i n zel savasi, sad ece ask er i an l amda
bi r savas ol ar ak d eger l en di r memek ger ek i r .
Adi sav astir , ask er i bi r k avr amd ir , ama bugn egemen, smr -
c gl er , k en di i k t i dar l ar ini sagl aml astir mak i i n bt n t opl uma
k ar si her al anda t m i mk an l ar ini k ul l anar ak k i mi zaman si d det
ar al ar inin k ul l an imina bi l e ger ek duy ul mad an y r t l en bi r sa-
vastir . r n egi n , t el evi zy onda bi r yemek r ek l mi y apiliyor , byl ece
130
r ek l mi y apil an mal zemen i n al inmasi t esvi k ed i l i yor . Yaz ay l ar i
gel i y or , el bi se modasi, k is ol uyor ay r i bi r el bi se mod asi gel i st i r er ek
i nsanl ar i t k et i me t esvi k edi yor l ar . Sainizi su sampuanl a yik ar sa-
niz syl e ol ur . Daha bi r ok sey sy l enebi l i r . Bun l ar i i zl eyen l er i
k endi si ne benzet mek i i n ya da i st edi gi bi r t i p hal i ne get i r mek i i n
yap iyor . O zaman onu i zl eyenl er d e, onl ar gi bi ol maya basliy or ,
onl ar gi bi d avr an iyor , on l ar in sy l edi gi sar k il ar i, t r k l er i sy l -
yor . Onl ar in yap t igi her seyi yapiyor . Bunl ar basi t seyl er d egi l . Tm
bun l ar i onl ar gi bi y apmay a basl adigi zaman i n sanl ar ar t ik on l ar
gi bi dsnmeye basliyor . On l ar gi bi dsnmeye basl andigi zaman
da, zel savas amacina ul asmis ol uy or . Psi k ol oj i k savasin amaci
bud ur . Insan l ar in bi l i nci ne ak mak t ir , bi l i n ci ni yn l endi r mek t i r ,
i r adesi ni k ir makt ir , t esl i m al mak t ir , et k i l emekt i r , i st edi gi hal e,
bi i me get i r mekt i r , i st edi gi gi bi davr anis i er i si ne gi r mesi ni sag-
l amak t ir . Bu t opl uma k ar si ok yaygin bi r bi i md e sr dr l y or .
Bi zi m i i mi zde de et k i si ok a var . Mesel a bi zi m begeni l l er i mi z
de t el evi zy onl ar d a zel sav as k ur may l ar inin, psi k ol oj i k savas uz-
manl ar inin hazir l amis ol dugu pr ogr aml ar da, bi ze beni mset i l meye
al isil an begeni l l er i nden f azl a uzak degi l d i r . Hemen onl ar in
pi y asay a sr d g sar k il ar d an et k i l eni y or uz, ok d aha f azl a di n l i y o-
r uz. Bi zl er i mesgul et mek i i n yayinl adigi di zi f i l ml er i var . Onl ar i
i zl i y or uz ve on dan son r a ayn i t epk i l er i gst er meye basliyor uz.
Yasamimizd a onl ar a gr e i l i sk i l er ar iyor uz. O i l i sk i l er e yak in ol an-
l ar var sa, o bi zi m gr ubumuz ol uy or . O i l i sk i l er i n d isinda ol anl ar
var sa onl ar t ek i l er , k ar sit l ar ol uyor . Bi zi m t opl umumuz i i n de,
bi zi m gr ubumuz, bi zi m gi bi dsnenl er ya da t ek i l er bi i mi nd e
bi r ayr im yap il digi zaman zel savasin amacina hi zmet edi l mi s
ol unuyor . zel sav as bi ze d i y or : bu sar k iyi di n l eyecek si n , su sz
sy l edi gi m zaman gl ecek si n . Tel evi zy onl ar d a v ar d ir . Bi r i si bi r
har ek et y apar , h emen k ahk aha f onu yay ina gi r er . Komut ver i yor ,
si z de gl n d i y e. Bi z zel savasin, bi r r ej i m hal i ne gel er ek k u-
r umsal l asmasindan bahseder k en, t opl umun t mn e k ar si i l an
edi l mi s bi r savast an sz et mi s ol uyor uz. Bi z i st edi gi mi z k adar ge-
r i l l a m cadel esi ver el i m, i st edi gi mi z k ad ar dsman i d ar bel ey el i m;
hat t a Kr di st and an k oval im. Eger , bel i r t t i gi mi z er eved e yr t -
l en zel sav asa k ar si gl bi r m cad el e ver mezsek , t m k azan im-
l ar imiz bosa gi d er . Bunu aik a sy l yor uz.
131
Ni k ar aguad a 1979d a devr i m ol du. Uzun y il l ar sr en ger i l l a
mcad el esi son cun da ger i l l al ar i k t i d ar i el e gei r d i l er ve on yil bo-
yun ca devr i m hk met i , Dan i el Or t ega bask an l iginda i k t i dar ol du.
Ama ABD, Ni k ar aguay a k ar si yl e zel bi r savas y r t t k i yap il an
i l k sei ml er d e devr i m hk m et i yeni l d i . Dan i el Or t ega hk m et i
yer i ni ABD yan l isi bi r hk met e bir ak t i. O k adar mcadel e edi l d i , o
k ad ar bed el dendi , ama sad ece on yil i k t i d ar da k al d i. 1989da
Or t ega i k t i dar dan i nd i , ama mcadel eyi bir ak madi. Geen yil se-
i ml er yap il di Ni k ar aguad a 1989 i l e 2007 ar asinda gel i sen on se-
k i z y ilin ar d indan yap il an sei ml er d e Or t ega t ek r ar devl et bask an -
ligina get i r i l di . Yani byl ece si l ahl a devr i mi yap anl ar bu sef er se-
i ml er l e i kt i dar a gel mi s ol dul ar . Indi r i l di k l er i i k t i dar a yeni den
k avusabi l mek i i n ok y ogun bi r sek i l de i d eol oj i k mcad el e ver d i -
l er ve r gt l enme y r t t l er . On un son ucun da t ek r ar hed ef l er i ne
ul astil ar . Bur ada i k t i dar ci si yaset i el est i r ebi l i r i z, bu ayr i bi r konu-
dur . Bi zi m bur ada anl at mak i st edi gi mi z sudur : Bi z i st edi gi mi z k a-
dar mcadel e edel i m, sav asal im, bed el l er d eyel i m ama bu yet mi -
yor . Bu k azaniml ar imizin k al icil astiiil masi i i n, gl bi r seki l de
k l t r el v e i d eol oj i k m cad el eni n ver i l mesi ger ek mek t edi r . O n e-
denl e zel sav asin t opl umun beyn i n i f el et me yak l asiml ar ina k ar si
gl mcadel el er i n ver i l mesi sar t t ir . Byl e yap ilir sa basar i k aza-
nilir , zaf er sr ek l i k ilinir . Ama yap il mazsa, k ay bedi l i r . Dsman
zel l i k l e i k i bi n yilindan ber i bi ze k ar si zel sav asi daha da y ogun-
l astir ar ak , f ar k l i yn t eml er i devr ey e k oyar ak sr dr yor . nce-
si nde d e yr t yor du. Fak at si mdi k i sr et e bi ze k ar si zel savasi-
ni daha k ap saml i el e al ar ak y ogunl astir mis bul un uy or .
Bi ze k ar si zel savasin bu sek i l de yogunl astiiil ar ak bi r k onsept
dahi l i n de sr d r l mesi , d snsel an l amd a devr i mci i l k el er d en,
dsncel er d en vazgememi zi , dzen ve si st em i er i si ne sav r ul -
mamizi mut l ak a sagl amayi i f ade et mek t edi r . On un i i n si z esk i
al isk an l ik l ar inizd an vazgei n, yen i al isk an l ik l ar edi ni n. Esk i den
neyi r eddet mi sseni z onl ar i bir ak in ve r eddet t i k l er i ni zi yasayin
deni l mek t edi r l er . Bu bi ze r esmi ol ar ak i k i bi n den son r a d ayat il mis-
tir . Deni l mi st i r k i : PKKni n ul usl ar ar asi al anda k abul gr ebi l mesi
i i n nd er l i gi nd en vazgemesi ger ek i r . Esk i k adr ol ar i bi r k enar a
at masi ger eki r . Par t i ye gi r i s, ikis ser best l i gi ni t animasi ger eki r .
En neml i si de, PKK ni n mev cut yasamini t er k et mesi ger ek i r .
Bi ze i k i bi nden sonr a bun u dayat t il ar ve d ayat mak l a k al m ayip si s-
132
t emi n yasamini i i mi zd e r gt l emek i i n her seyi yap t il ar . Bazi
seyl er i n n n at il ar . Sosyal r ef or m t ar t ismal ar i bun l ar d an bi r i -
di r . Ik i k i si ar asindak i i l i sk i ye ni ye bask asi k ar isiyor deni l mi st i r .
Li ber al yasam t ar zi ve l l er i i l er i ci l i k ; PKK l i l i k de ger i ci l i k , dog-
mat i k l i k ol ar ak pr op aganda edi l er ek si st emi i l esme hak i m hal e
get i r i l meye al isil mistir . PKKni n gemi st e yapt ik l ar inin yanl is
ol dugu ve esk i si gi bi yasayamayacagi zi hi nl er e yer l est i r i l meye
al isil ar ak i n san l ar i si st eme ek me f aal i yet i ok yogunca yr t l -
mst r . Byl el i k l e de har ek et i n yasamd a ve k ad r osal dur ust a i f l asi
sagl anar ak t esl i m al inmasi, si st emi i l esmesi sagl anmak i st endi .
Hi y er ar si k devl et i si st eme k ar si zgr l k mcadel esi yr t en
PKK i i nde, demok r asi t al epl er i ve bi r ey hak l ar i i cat edi l d i . Ad et a
PKK al gil amasi devl et sek l i nde ol du. Sank i k ar sisinda mcad el e
yr t l mesi ger ek en devl et degi l d e PKK i mi s gi bi bi r al gil ama
yar at il di. Bun un i i n de PKK zaman i gemi s, dogmat i k , k al ipi, z-
gr l k l er i k isit l ayan v e ger i bi r har ek et ol ar ak y ansitil di. ag de-
mok r asi agiyd i, degismeyen i n asil digi bi r agui. Her k es de zgr -
d, her k esi n t er ci hi ni y apmasi zgr l g var d i ve dist an yap il an
md ahal el er esasinda i r ade k ir ma anl amina gel mek t eyd i . Tm
bunl ar in zel l i k l e d is gl er i n har eket i i st edi k l er i i zgi ye ekme ve
si st emi i l est i r me ynl f aal i yet l er i n bi r sonucu ger ek l est i gi bi r
yan a, devl et i si st emi n yar at t igi k l e zel l i k l er i n bi r d isavur umu
ol dugu anl asil amad i. Ken di n i bi l mezl er i n k en di ol mak ad ina i i n e
gi r di k l er i yaban cil asma sonucu ol dugu gr l emedi . Dis gl er i n bi r
yn l endi r mesi ol d ugu f ar k ed i l emedi .
Kr t zgr l k Mcad el esi ne dayat il anl ar bun l ar ol du. Sr e si -
vi l l esme ol ar ak al gil and i. Deni l di k i , ask er i el bi sel er i ni ye gi yi ni -
yor uz? Kir mizili, yesi l l i , sar ili basr t l er t ak maya devam ed el i m ya
da si vi l gml ek , si vi l yel ek gi y el i m . Sut i ge ne ger ek var . Dagda o
k ad ar k endi mi zi ser sef i l n i y e yasat iyor uz. Her k es agal ar , b eyl er
gi bi yasiyor , bi z d e yasayal im. Bunl ar in hepsi ni deger l en di r el i m.
Ni ye egi t i m gr yor , el est i r i , zel est i r i y ap iyor uz? Bunl ar in hep si ni
deger l en di r el i m d eni l d i . Hat t a yazd igimiz n ot l ar in al t ina Devr i m-
ci Sel am ve Saygil ar y azm ayi bi l e f azl a gr en l er ol d u. Bun l ar basi t
seyl er d egi l d i r . Bun l ar zgr l k or t aminda, yasaminda var ol an
t emel l l er l e oyn ama yak l asiml ar iuir . zel savas zgr l k g-
l er i mi z i er i si nde bunl ar i gel i st i r mi st i r . Bunl ar i gel i st i r i r k en el de
et t i gi sonul ar on un basar i dzey i n i or t aya k oym ust ur . zgr l k
133
or t amindan k aan l ar hem en gi t t i l er , I r ak t a sur ad a, bur ada si st e-
mi n bi r par asi hal i ne gel di l er . Pek i , bunl ar nasil gel i smi st i r ? Bi z
bu Tr k t el evi zy onl ar ini i zl i y or uz, ama sadece nor mal bi r bi i md e
i zl emi yor uz. Izl edi k l er i mi z bi zi m su veya bu seki l de davr anisl ar i-
miza yansiyor . Kendi mi zi onl ar a ben zet i y or uz. Bi zi m k l t r gr up -
l ar imiz v ar . Asiii md ahal el er et t i k , yl e y apmayacak siniz ded i k .
Ama ol usan k l t r gr up l ar imizin di ger r ock gr up l ar indan pek f ar k -
l ar i yok . Bi zi m f ar k imiz ner ede k al di? Bi r i si aik a sevgi l i m di yor ,
ama d i ger i de aik a sevgi l i m d emi yor ah Kr d i st an d i y or . Ama
ayn i seyi sy l y or . Bun l ar bi l i n en seyl er , d egisen bi r sey yok . Bu
bi zd ek i ben zesmeni n bi r gst er gesi d i r . Bi z, zel savasa k ar si bi r
mcad el e ver ecek sek , sad ece zel sav asa, k on t r - ger i l l aya k ar si
ger i l l ayi gel i st i r mek l e d egi l , ayn i zamanda zel sav asin t m k esi m-
l er i ne, k l t r el ol ar ak zn den bosal t t igi davr an is ve al isk an l ik l a-
iina yn-bi i m ver meye al istigi t m yak l asiml ar a k ar si da bi r m-
cadel e i er i si nde ol acagiz. Eger bu sek i l de bi r m cadel e ver m ez-
sek , gel i st i r mezsek el bet t e k i zel sav as basar ili ol acak t ir .
zel sav as, k ur al siz bi r sav astir . Tm i mk n l ar in hedef e ul as-
mak i i n k ul l anil digi bi r savastir . zel savas, ki si yi k endi k endi ne
dsman hal i n e get i r me savasiuir . Top l umu znden bosal t ma sa-
vasiuir . Bunl ar i, smr c, egemenl i k l i , d evl et i gl er t m t opl um
ve bi r ey zer i n de egemen l i k l er i ni k ur mak i i n yap iyor l ar . Ist er
asker i ol sun i st er k l t r el , i deol oj i k ol sun sal diiil ar ini bunun i i n
yap iyor l ar . y l e i se ona k ar si k omp l e bi r mcad el e i i n de ol acagiz.
zel savasa k ar si asil k azanim, asil mcad el e byl e basar ili ol acak -
tir . Yok sa bask a t r l bi z zel savasi yer l e bi r ed emeyi z.
zel sav as t opl uma k ar si yr t l dgnde eger basar iya ul asir sa
son u el d e eder . Ama t opl umsal al anda gl d i r eni s gel i st i r i l di -
gi nde zel savasin basar iya ul asmasi mmk n degi l di r .
Gn mzde zel sav as, al mis ol dugu bi i ml e yasamin her al a-
ninda sr dr l mek t edi r . Bu al anl ar in basinda da basin-yayin al ani
gel mek t edi r . Mesel a ocuk l ar i i n i zgi f i l ml er y ay inl aniyor . Ama
bu i zgi f i l ml er egi t i ci degi l , si st emi n et ki l er i ni ocuga empoze edi -
yor . Gen l er i i n de ayn i pol i t i k a uygul an iyor . Esk i d en bazi pol i t i -
k al ar v ar d i. Dev l et bi r t ar af t an hal k i a bir ak ir k en, di ger t ar af t an
da besl i y or d u, byl el i k l e de t opl umd a dev l et e k ar si ol uml u bi r t ab-
l o i zmey e al isiyor d u. Ama hal k i yok sul l astir an , a bir ak an yi ne
devl et i n k en di si ydi . Hal k bunl ar i gr yor ama sesi z k al iyor d u.
134
Bur ada zel sav asin, si st emi n et k i si n i sad ece gi y i m-k usam, y e-
me-i me, begeni l l er i y l e sinir l i t ut mamak ger ek i r . Bun unl a bi r -
l i k t e zel sav asin bi r d e bi ze k abul et t i r di gi al isma, yasam d zen i
ve i l i sk i l er i var . Esk i den bi r devr i mci i i n Yi r mi dr t saat i ni dev-
r i me ad ayan k i si d i r d eni y or d u. Bu bi r devr i mci i i n yap il an en
dogr u bel i r l emel er den bi r t anesi di r . Ama si mdi bi zi m devr i mci l e-
r i mi z, zel y asam ve al anl ar ini yar at ma ar ay isi i er i si ndel er , hak
ar ayisciliginda bul un uyor l ar , t at i l y ap iyor l ar . Devr i mci gnl l
ol ar ak yasamini adayan k i si d i r . Neyi var , n eyi yok hal k ina hi zmet
i i n k ul l anan k i si di r t animl amasi l y bel i r l i yor du. Si mdi bi zi m
al isanl ar imiz bi zden maas al iyor l ar . al ismal ar ini r gt n i ht i y a-
l ar ina gr e, d nemi n pr opaganda ynt eml er i ne gr e, n e ik an
sor unl ar a gr e sr ek l i canl i, ak t i f hizl i k il masi ger ek i r k en bun u
yap mamak t ad ir . Bu y nyl e bi r memur cul uk t an bahsedi l ebi l i r .
Ben i m haf t al ik p l anim bud ur . O haf t a i i n de ne ol mus, ben i m i i n
neml i degi l deni l mek t edi r . Bu sek i l de zel sav as bi ze bi r yasam,
al isma dzen i k azand iiiyor . 200 0 son r asi dagda bi zd e memur -
l asma egi l i ml er i gr l d. Bu nasil k endi ni gst er di ? Sabah k al k ili-
yor d u, ak sam bes, al t iya k ad ar al ismal ar y apiliyor d u. Ak sam al t i,
yed i d en sonr a d a t el evi zy onun basina gei l i y or d u. Bi r k a ar k ad as
da gel di mi bi r az sohbet edi l i yor y a da t avl a oyn an iyor d u. Bu n or -
mal bi r d evr i mci ni n yasami mi yok sa dzen de memur l u k yap an
bi r i ni n mi yasami miuir ? Bi r memur bu seki l de sabah k al k ar i se
gi d er , saat best e evi ne gel i r , pi j amasini gi y er , t er l i gi n i ay ak l ar ina
t ak ar , t el evi zyonun k ar sisina geer , ay get i r i n der ve i er . Vey a
esi , d ost u f al an gel i r se muhabbet eder , t av l a oyn ar . Devr i mci l i gi
sek i z saat t i r . Bi zd e de 2000d en son r a d evr i mci l i gi sek i z saat ol an
bi r yasam, bi r al isma model i gel i st i r i l meye al isil di. Bu seki l de
i i mi zde sad ece f ar k l i egi l i ml er , yak l asiml ar , anl ay isl ar d egi l , bun-
l ar d an daha t ehl i k el i ol ar ak ; bi r yasam, i l i sk i t ar zi ve al isk an l ik l ar
gel i st i r i l mek i st endi .
zel sav as deyi p, gei l memel i d i r . zel sav as asil ol ar ak da k en di
yasam t ar zini, i l i ski bi i mi ni , yakl asimini k abul et t i r meye al isiyor .
zel sav asin bu d ayat mal ar ini yasam i er i si nde k ab ul et t i k t en son -
r a, i st eni l di gi k adar on a k ar si mcad el e i er i si nde ol undugu sy-
l ense d e bun un bi r i nand iiiciligi ve an l ami ol maz. O da bi zd endi r
der . Yan i zel sav as bu sek i l de, k ar sisinda ol ani k endi si nden yan a
ek me, k endi si ne benzet me ve k endi si gi bi dsnr , yasar hal e
135
get i r me sav asiuir .Bur aya k ad ar an l at iml ar imizd a daha ok genel
ol ar ak zel sav as v e bun un Tr k i y ed e v e Kuzey Kr d i st and a ger -
ek l esmesi zer i n de dur d uk . Bu Kr di st an in di ger p ar al ar inda
zel sav asin uygul anmad igi anl amina gel memel i d i r . Kr di st an in
di ger p ar al ar inda da zel savas t m k i r l i yn t eml er i yl e uygul an-
mistir . Kr d i st anin di ger p ar al ar inda uygul anan zel savas ayr ica
el e al inip k ap saml i bi r sek i l de i n cel emey e t abi i t ut ul abi l mel i d i r .
Bur a d a ok sinir l i d a ol sa yet er si z de k al sa Kr di st an in di ger par -
al ar inda ger ek l est i r i l en zel sav asa bazi yn l er i y l e degi n me ge-
r egi n i d uyuyor uz.
Dogu Kr di st an
Ir an devl et gel enegi ol ar ak dnyad a en f azl a deneyi m sahi bi ol an
l k el er ar asinda yer al mak t ad ir . Sadece bununl a da k al m amak t a,
zer i n de yer al d igi cogr af ya n edeni y l e f ar k l i k l t r l er i n ugr ak ve
gei s yer i ol ma zel l i gi n e de sahi pt i r . Bun un sav as ve si y aset gel e-
negi n i n gl ve zengi n ol masina sagl ayacagi k at k i aik t ir . Ayr ica
Ir an t ar i hsel ol ar ak si yasal , k l t r el vb. ail ar d an k en di si ni n de
dnya zer i nde yar at t igi et k i l er sz k onusudur . Bur ad a Per s Imp a-
r at or l ugun un et k i si ni ve Her ed ot t ar i hi nde anl at il anl ar i hat ir l at -
mak yet er l i ol acak t ir .
Byl e bi r t ar i hsel mi r asa sahi p ol an Ir an Devl et i Kr t l er k ar si-
sinda k l asi k bast ir ma y nt eml er i yl e bi r l i k t e zel sav as t emel i n de
gel i st i r i l en ynt eml er i de k ul l anmistir . zel l i k l e Ik i nci Payl asim
Sav asin dan son r a bu ok aik bi r sek i l de yasanmaya basl amistir .
Mahabad Cumhur i yet i ni n yikil masindan sonr a bu ok aik bi r
seki l de gr l mst r . 1953 yilinda Musaddik ynet i mi ne k ar si CIA
t ar af indan or gani ze edi l en dar be i l e bu ok daha bar i z bi r hal al -
mistir . O sr el e bi r l i k t e Kr t l er e k ar si zel pol i t i k al ar uygul anma-
ya basl anmistir . Kr t e k ar si Kr t n k ul l an il masi, var ol an Kr t
r gt l er i ni n i t en bl nmeye ugr at il masi, Tr k i y ed ek i k or ucul uga
ben zer mi l i s gl er i ni n ol ust ur ul masi, t opl u k at l i aml ar , g et t i r -
mel er v b. h ep bu er eved e gel i st i r i l meye basl anmistir . Ayr ica bi r
nevi k en di i er i si n de f ar k l i k l t r t emsi l ed en hal k l ar in ( Azer i l e-
r i n Kr t l er e kar si k ul l anil masi gi bi ) bi r bi r l er i ne kar si k ul l anil ma-
sinin daha f azl a gel i st i r i l mesi gndeme get i r i l mi st i r .1979 Isl am
Devr i mi n den son r a d a Kr t l er e k ar si zel sav as uy gul amal ar indan
vazgei l memi st i r . Gn mzde i se bu zel sav as uygul amal ar i gi d e-
136
r ek daha f azl a t ir man diiil an bi r hal al mistir . Dogu Kr di st anda
Ir an Devl et i Tr k Dev l et i ni n ak si n e zel savas yn t emi ol an i nk ar
ve i mha yn el i ml er i ni d aha ok si n si ve Isl am k ar desl i gi ad i ar k a-
sina siginar ak yr t mek t edi r . Ir an Devl et i i i n di l l end i r i l en ds-
manini pamuk i pl i gi i l e boguyor syl emi , zel savasin i nk ar pol i t i -
k asini uygul ar k en nasil bi r yol i zl ed i gi n i or t aya k oy mak t ad ir .
Ir an Isl am Cumhur i yet i hi l e en t r i k a ve i mha al ismal ar ini dev-
r i mi n hemen ar i f esi n de Kr t l er e k ar si basl at t igi i mha y nel i ml e-
r i yl e basl at mistir . Isl am Cumhur i yet i ni n i l k uygul amal ar indan
ol an Kr t l er e si d det yn t emi i l e d i r eni s odak l ar i k anl a bast iiil dik -
t an son r a, ger i k al an Kr t bl gel er i ni de si st eml i bi r sek i l de si ddet
yn t emi yl e b ask i al t inda t ut maya al ismistir . Byl ece bu yn t eml e
hal kin di r eni si ni n gel i smesi ni n nne gei l mek i st enmi st i r . Ir an
Devl et i d e Tr k Devl et i nde ol dugu gi bi k at l i amdan son r a bi r yan -
dan cami , medr ese gi bi di ni yer l er vasit asiyl a i nsanl ar in di ni duy-
gul ar ini i st i smar edi p si st eme en t egr e et meye al ismis, di ger yan -
dan da k ar ak ol , i sk en ce hane ve cezaevi uygul amal ar iyl a bask i ve
t ehdi di hal k in zer i nden ek si k et memi st i r .
Tr k Devl et i ni n ak si ne Ir an Devl et i Kr di st an di y e bi r ey al et i de
ol ust ur up r esmi yet t e Kr t di l i ve k l t r nnde ok en gel l eyi ci
gzk memesi n e r agmen, f i i l i yat t a bun un t amamen i i bosal t mis ve
byl ece i n san l ar in ul usal duygul ar inin gel i smesi n i n n al inmak
i st enmi st i r . Basin, ok ul gi bi k l t r el ve ul usal t al epl er i nl emek
i i n Ne i st er seni z, bi z ver i yor uz bi i mi ndek i yakl asim i l e de z-
gr l k bi r d snce v e k i ml i k t al ebi ni n or t aya ik masini engel -
l emey e al ismis, bun u basin-yay in ve f ar k l i sek i l l er de di l l en di r mek
i st eyen yazar ve gazet eci l er e esi t l i k amu hak l ar in dan men dahi l
agir cezal ar ver i l mi st i r .
Di ger yan dan Ir an Devl et i Kr t l er e k ar si i n k ar ve i mha p ol i t i k a-
sini yr t r k en, di ger p ar al ar dak i el i sk i ve at ismal ar i da hal k
zer i n de bi r bask i ar aci ol ar ak k ul l anmistir . Bi r ok y er d e Kr t
r gt l er i ni de bi r bi r i yl e at istir ar ak at ismal ar i k endi sinir l ar i
uisinda t ut mayi esas al mistir . Ir an Dev l et i bu pol i t i k ayi Kr t l er e
k ar si da uygul amistir .
Ir an Dogu Kr di st andak i Kr t l er i n di l v e l ehe b ak imindan var
ol an f ar k l ilik l ar ini da k ul l anmistir . Bl gesel v e yr esel el i sk i l er
yar at mak sur et i y l e sun i bi r sek i l de bl gel er ar asi f ar k l ilik l ar or t aya
cik ar mistir . Bu pol i t i k a Ir an r ej i mi ne k ar si mcad el e eden r gt l e-
137
r e k ar si da uygul anmistir . Byl ece bu r gt l er i n ger ek anl amda
genel l esmesi engel l enmi st i r . Bu sek i l de, Sor an -Kur man ve bl ge-
l er ar asindak i el i sk i l er vasit asiyl a Ir an Dev l et i ni n Kr t hal k i ze-
r i nde si st emat i k ol ar ak uygul ad igi bl - par al a- y net pol i t i k asi
ger ek l est i r i l mi s ol mak t adir .
Ayr ica, Ir an Devl et i ni n uygul ad igi ynt eml er ar asinda Kr t l er
ar asinda aj anl astir man in y ayginl astir ar ak hal k ar asinda gv en
or t amini yok ed i l mesi de yer al m ak t ad ir . By l ece Kr t hal k i i er i -
si nde ci ddi bi r gvensi zl i k or t ami yar at il mistir . yl e ki , bi r ai l eni n
yel er i ar asinda bi l e gven si z bi r or t am y ar at il mistir . Bununl a
hal k ar asinda ul usal apt a bi r d snceni n yayil masi nl enmeye
al isil mistir . Dev l et bu p ol i t i k ayi pr at i k l est i r i r k en, hal k in ek on o-
mi k d ur umunu k ul l an mis ve d aha ok d a yok sul hal k k esi ml er i ni
aj anl astir mak i st emi st i r .
Bun l ar l a bi r l i k t e Ir an Devl et i ni n uygul ad igi zel savas yn t em-
l er i de sz k onusudur . Bunl ar i se sat ir basl ar i i l e su seki l de gel i st i -
r i l mi st i r .
-Aj anl astir ma ve i st i hbar at agl ar inin yogun bi r sek i l de gel i st i -
r i l mesi ve bunun hal k i er i si nde zendi r i ci kilinmasi,
-Kor ucul uk si st emi ni n gel i st i r i l mesi ( Besi ) ,
-Ek on omi k ol ar ak Kr di st and a yat iiim yap mayar ak hal k in f a-
k i r l est i r i l er ek ek on omi k sor un l ar i l e u gr asir hal e get i r i l mesi . Bu
sek i l de sinir l ar da k aak iligin ya d a dev l et e bagiml i aj an l asma v e
k or ucul ugun gel i st i r i l mesi ,
-Ir an in di ger eyal et l er i nde yasak ol an uyust ur ucu ve i k i ni n , i s-
t i hbar at in denet i m ve bi l gi si dahi l i nde Kr di st anda dagitiminin
yapil ar ak k ul l animinin yayginl astiiil masi,
-Uyust ur ucu ve i k i ye bagli ol ar ak f uhus sebek el er i ni n yayginca
gel i st i r i l mesi , si xe si st emi adi al t inda f ahi sel i gi n r esmi evl i l i k t e-
mel i nde gel i st i r i l er ek i nsan l ar in ahl ak i ol ar ak k nt ye ugr at il -
masi ve buna mesr u zemi ni n ol ust ur ul masi,
-Kaak iligin devl et denet i mi nd e gel i st i r i l mesi . Ken di denet i -
mi nde ol mayan k aak iliga k ar si ser t nl eml er al masi, oper asyon -
l ar gel i st i r mesi v e yap anl ar i cezaev l er i ne k oyar ak ev d ahi l t m mal
var l ik l ar ina el k oymasi,
-Cezaevl er i ni n zel sav as k ap saminda bi r i sk en ce haneye ev -
r i l mesi , basi t sul ar d an bi l e cezaev l er i ne gi r en l er i n aj an l astiiil masi
ve uyust ur ucu sebekel er i ne k at iliml ar inin sagl anmasi,
138
-Dar agal ar i zel sav asin Kr t l er i si ndi r me ve y ok et men i n en
et k i l i y ol l ar indan bi r i di r . Di ger eyal et l er e gr e Kr di st and ak i da-
r agal ar in k ur ul ar ak i d aml ar in t amamen si yasi ve i br et man t igi i l e
gel i st i r i l mesi ,
-Cami , Kur an k ur sl ar i ve med r esel er i n di ger eyal et l er e gr e ok
daha f azl a ol ar ak Kr di st and a yayginl astiiil ar ak bi r er zel savas
k ur uml ar i ol ar ak k u l l an il masi,
Gney Kr di st an
Gn ey Kr d i st anda ger ek l esen zel sav asi I r ak si y asal y ap isin-
dan yi ne bu cogr af yad a yasanmis t ar i hsel l i k t en ayr i ol ar ak el e al -
mak mmk n degi l di r . zel savas devl et i si st emi n savas t ar i hi ni n
20. yzyilin i k i nci yar isina dogr u al digi en st bi r dzeyi t emsi l
et i gi n e gr e, I r ak ve G. Kr d i st andak i zel savasi da bu ger ek l i k
i er i si nde el e al mak ger ek mek t edi r .
I r ak bi r k r al l ik bi i mi nde Bi r i nci Dnya Savasi ndan sonr a Ingi -
l i zl er t ar af indan ol ust ur ul mus ol sa da bel i r l i bi r t ar i hsel gemi si n
de sahi bi di r . I r ak t ak i bu t ar i hsel yasanmislik i er i si nde, t ar i he
damgasini vur mus k i si l i k l er ve ol ayl ar bu cogr af yada i nsanl ik t ar i -
hi zer i nde neml i bi r et k i de bul unmust ur . Insanl ik t ar i hi ni n i l k
t anik ol d ugu emp er yal i st Ak ad l i Sar gon hk md ar l igi bu cogr af ya-
da or t aya ik mistir . Ak ad i l e basl ayan bu sr eci n t ar i hi n i l k i mpa-
r at or l ugu ol an Babi l i l e devam et mesi y i n e bu t opr ak l ar d a gr l -
mst r . Daha son r ak i sr el er de egemen l i k l i devl et i t opl um t ar i -
hi ne damgasini vur an smr geci t i r anl ik l ar , sul t anl ik l ar , i mp ar a-
t or l uk l ar vb. bu mi r asi dev r al misl ar d ir .
Egemen l i k l i d evl et i t opl umun devr al d igi bu mi r as, i n san l ik t a-
r i hi nde ol dugu gi bi Kr t l er i n t ar i hi nde de neml i bi r et k i ye sahi p-
t i r . Bun un bi r sonucud ur k i t ar i ht e ezi l enl er , smr l enl er zer i n-
den egemen l i k l er i n k ur u l masinda basvur ul an ent r i k al ar b u cog-
r af yad a yasanmistir . En k i n i n, Inannad an me l er i al m asinda da
bu k ur nazl ik ve ent r i k a k en di si ni ok ipl ak bi r bi i md e or t aya
k oymust ur . Medl er i n Per sl er i er i si nde i k i nci sinif vat andas ol ar ak
t ut ul masina neden ol an sr eci n de bu ger ek l i k l e dogr ud an bi r
bagi var d ir . Isk ender i n or d ul ar inin Kr di st ana gi r i p o zamana
k ad ar yap il mayan i ger ek l est i r mesi v e k en di ir k ini bl ge hal k l ar i-
nin ir k iyl a k ar istir ar ak egemen l i k k ur ma yak l asiminin da bun unl a
dogr udan bi r i l i sk i si sz k onusudur . O nedenl edi r ki Isk ender i n
139
on bi nl er i n dgn adiyl a soyl ar i bi r bi r i ne k ar istiiil ar ak k ur ma-
ya al istigi egemen l i gi , y aban cil asma ve k l t r el bask al asmayi
sir ad an bi r pol i t i k a ol ar ak gr mek mmk n degi l d i r . Daha son r ak i
yzyil l ar d a da Ar ap Emevi hk mr an l iginin bur ad a yap mis ol dugu
k at l i aml ar v e di n sel bask al asima ugr at ma p ol i t i k al ar i t am bi r zel
sav as zel l i gi t asimistir . Hal i f e mer dnemi nde 7 y asindan byk
on bi n l er ce Kr t er k egi k at l i amdan gei r i l mi st i r . Kr t k ad inl ar i da
Mek k eye v ar ana k ad ar Ar ap egemen l er i ni n hi zmet i n e sunul mu s-
t ur . Bununl a da k al inmamis Isl ami y et i k abul et t i r me ad ina k l t -
r el ve f i zi k i bi r k at l i am yasat il mistir . Bu anl amda o sr et e Emevi
hanedanl iginin Zer d st i i n anca sahi p ol an hal k imizi k at l i ama ug-
r at masi ve o zaman dnyad a esi az bu l unan bi r k l t r el hazi ne
ol an k t phanel er i yak m asi, basi t bi r p ol i t i k a ol man in t esi n de bi r
anl am i f ade et mi st i r . Abbasi hal i f esi Har un Resi t i n despot i zmi ve
Imam Gazal i n i n i t i hat k apil ar ini k apat masi da sir adan bi r yak l a-
siml a el e al inamaz. Osman l in in Misir Meml uk Devl et i ni t ar i ht en
si l i si y l e bi r l i k t e bu cogr af yayi da egemen l i k al t ina al masi ve hal i f e-
l i gi Ist an bul a t asimasi, ayn i zaman da yasanmis ol an bu egemen l i k -
i devl et i mi r asi da devr al masi anl amina gel mi st i r .
Osman l i Devl et i d e bu cogr af yad a zel pol i t i k al ar gel i st i r er ek
k en di egemenl i gi ni sr d r mey e al ismistir . Kr t l er d en ol usan zel
or dul ar , Kr t asi r et l er i ni n bi r bi r i ne kir diiil masi, Kr t l er i n di ger
k l t r el t opl ul ukl ar a k ar si k ul l anil masi, i sbi r l i k i l i gi n gel i st i r i l mesi
yi ne Kr t l er i n di ger bl ge devl et l er i ne k ar si k ul l anil mak i st enmesi
de bu ger ekl i k i er i si nde yer i ni bul must ur .
1. Dnya Savasi t m Kr d i st an par al ar inda ol dugu gi bi G. Kr -
di st ani da der i nden et k i l emi st i r . Bu sr el e bi r l i k t e Kr di st an
dr d e bl n ms, G. Kr d i st an i se Ingi l t er en i n ol ust ur d ugu I r ak
manda r ej i mi sinir l ar i i er i si nde k al mistir . Bu yer al is i er i si nde i se
Ker k k v e Musul Ingi l i z zel hi maye bl gesi ol ar ak t ut ul must ur .
I r ak t a man da r ej i mi ni n 1930l ar in son l ar ina dogr u Kr al Faysal
t aht a i ndi r i l er ek yer i ne Gazi gei r i l mi st i r . Gazi ni n l dr l mesi n-
den son r a d a yer i ne Gazi ni n 8 yasindak i ogl u Kk Faysal in k r al
i l an edi l mesi ve i k t i dar i pl er i ni n i se Basbak an Nur i Sai t Pasanin
el i n e gemesi y l e bi r l i k t e I r ak i er i si nde i k t i dar da yen i d en bi r yap i-
l anma sr eci basl amistir . Bu sr el e bi r l i k t e I r ak t a at ismal ar in v e
i eki smel er i n n de al inamamistir . Saddam Hseyi n i n 2003
yilinda i k t i dar dan devr i l i si ne kadar da bu at ismal i sr e sr ms-
140
t r . Bu yasanan sr et e i se ( Gener al Kasim dnemi ni ar a ve i st i s-
nai bi r sr e ol ar ak ayr i t ut mak l a bi r l i k t e) ask er i dar bel er ve i k t i -
dar in ask er i di k t at or yal n i t el i gi n e ik mistir . Si y aset t opl uma ya-
sakl anir k en Si i , Snni ve Kr t el i sk i si var l igini k or umust ur . Ik t i -
dar d engesi i se Ar ap Sn ni azinl igin l ehi n e k ur ul mu st ur . Buna k ar -
si i se Si i l er i n ve Kr t l er i n sr ekl i bi r di r eni si yasanmistir . I r ak ve G.
Kr di st and a 1920l er l e bi r l i k t e ol usan st at ve bun un ol usumun -
dan sonr ak i sr et en i t i bar en yasanan zel sav as da bu ger ek l i k
zer i nden yk sel mi st i r .
I r ak Dev l et i ni n Si i l er ve Kr t l er zer i n de uygul amis ol dugu zel
sav asin zgnl k l er i ol mak l a bi r l i k t e zn de bu nl ar in i mha ve
t asf i y e t emel i nde gel i st i r i l mesi sz k onusu ol must ur . I r ak Dev l et i o
cogr af yad a ger ek l esen egemen l i k l i t ar i hi n bi r mi r asisi ol ar ak
k en di ni sek i l l endi r i r k en , ayn i zamand a ul usl ar ar asi gl er i n de
dest egi ni al mistir .
G. Kr di st anin I r ak sinir l ar i i er i si nde yasadigi 80 yil l ik sr e
i er i si nde mar uz kal digi smr geci pol i t i k al ar a k ar si bi r di r eni s
i i nde ol dugu gr l mst r . Deni l ebi l i r k i bu sr et e G. Kr di s-
t anda sr ek l i bi r at isma yasanmistir . Bu ger ek l i k i se G. Kr di s-
t and a uygul anan zel sav asin daha ok ask er i st r at ej i k yn l er i yl e
ne ik masina neden ol must ur . O nedenl edi r k i bu sr et e G. Kr -
di st and a yasanan zel sav asi k l asi k bast ir ma y nt eml er i yl e bi r l i k -
t e st r at ej i k an l amd a gel i st i r i l en t ak t i k l er bt nl g i er i si nde el e
al mak ger ek mek t edi r . Bu t ak t i k l er - i er i si nde en f azl a da Kr t l er i n
bi r bi r l er i n e k ar si k ul l an il masi, k at l i aml ar , st r at ej i k k yl er i n ol us-
t ur ul masi, sr gnl er , Ar apl astir ma, i sbi r l i k i l i gi n ve k or ucul ugun
gel i st i r i l mesi , i i hanet i n t esvi k ed i l er ek i hanet i l er den ol usan zel
bi r l i k l er i n k ur ul masi, Kr t t opr ak l ar ina Ar ap l ar in yer l est i r i l mesi
ve Ar ap memur l ar in Kr t l er i n basina i d ar eci ol ar ak at anmasi, Kr t
di l i ve k l t r zer i n e k on an y asak l ar yi ne Kr t l er i n di ger p ar a-
l ar d ak i Kr t l er e ve b l ge devl et l er i ne k ar si bi r g ol ar ak k ul l a-
nil masi yer al mistir . Bununl a bi r l i k t e en son Tr k i yede AKP h-
k met i n i n TRT 6 ad iyl a yap maya al istigi gi bi , Kr t e yayin yap an
r adyo vb. TV l er k ur ul ar ak i sbi r l i k i l i k ve i hanet gel i st i r i l meye ve
asi mi l asyon hizl andiiil maya al isil mistir . G. Kr di st an 20. yyin
t anik ol d ugu en byk k at l i aml ar in ( Hal eped e gr l d g gi bi )
yasandigi bi r yer ol ma zel l i gi n e sahi p ol must ur .
141
G. Kr d i st and a yasanan 80 yil l ik bi r sr eci n ar d indan i se zel
sav as son bul mamis, ak si n e r ej i msel bi r k ar ak t er e b r n meye b as-
l amistir . 20. yy . Or t adogusunun Sar gonu ol an Sadd am Hseyi ni n
yikil ma sr eci ne gi r mesi bur ada bi r basl angi ol ust ur must ur . By-
l e bi r sonucun or t aya ik masinda i se k l eci Sar gon Imp ar at or l u-
gun un gn mzd ek i t emsi l ci si ol an ABDn i n r ol l b yk ol must ur .
1991 Bi r i nci Kr f ez Savasi yl a bi r l i k t e I r ak Saddam r ej i mi ni n G.
Kr di st and ak i et k i si azal may a basl amistir . 1992 yilinda Dabl i n
gr smel er i ni n basl amasiyl a bi r l i k t e bu sr ece y n ver i l meye al i-
sil mistir . Bu sr el e bi r l i k t e G. Kr d i st ani gl er e dayan ar ak ABD
I r ak t a et k i l i ol m aya i st emi st i r . Bu d a dogr ud an G. Kr d i st an ze-
r i nde t opl umsal ve si yasal aidan bi r et k i yar at mistir . Si y asal al an-
da Kr di st ani r enk i si m ol ar ak k u l l an il maya basl anir k en, t opl um-
sal al anda da o sr ece k adar yer el l i gi n , asi r et i l i gi n per d el edi gi
sinif l asma ne ik maya basl amistir . Bununl a bi r l i kt e ol usmaya
basl ayan bu sek i l l eni s zer i n e r an t el de et me ve i sbi r l i k i t ar zda
i k t i dar ol ma at ismasi da ar t ar ak d evam et mi st i r . 17 Eyl l 1988d e
yap il an Washi ngt on ant l asmasiyl a Gn ey Kr d i st and a yasanacak
ol asi gel i smel er i n r ot asi bel i r l enmek i st enmi s ve 2003 yil l inda
ger ek l esen ABD ask er i mdahal esi yl e bi r l i k t e de I r ak genel i n de
ol dugu gi bi , G. Kr di st anda da yeni bi r sr e basl amistir . Asl inda
deni l ebi l i r k i , 2003 yiliyl a basl ayan bu sr et e G. Kr di st an, mer -
k ezi I r ak Devl et i ni n sinir l ar i i er i si nde k abu l edi l en cogr af y ada
avan t aj l i bi r k onuma gemi st i r . Si yasal ve ek on omi k al anda Basr a
ve Bagdat a or anl a daha i st i k r ar l i bi r k onumd a bul unmasi, bu an -
l amda bi r gst er ge ol ust ur must ur .
G. Kr d i st an aisindan i er i si ne gi r i l en bu sr e di ger bl gel er e
or an l a bi r i st i k r ar ol ar ak el e al inmasina r agmen, zel sav as k ap -
saminda deger l en di r i l di gi nd e, d aha f ar k l i bi r an l ama gel mek t edi r .
Bu G. Kr di st and a zel savasin, r ej i msel bi r k ar ak t er e br n meye
basl amasi ol mak t adir . Daha ok si y asal , sosyal , k l t r el vb . al an-
l ar d a zel savas uygul amal ar i ol usmust ur . Ancak zel sav asin k l a-
si k bast ir ma yn t eml er i nden de vazgei l memi st i r . zel bi r l i k l er i n
ol ust ur ul m asi, var ol an hak l ar dan her k esi n esi t or anda yar al an d i-
iil mamasi ve ad al et si zl i k , si y asal y asak l ar ve en gel l emel er , mu ha-
l ef et e v e zgr l k dsncel er e aik ol mam a, r gt l enme ve
k endi ni i f ade et me hak k inin t aninmamasi vb. kat i yak l asim i i nde
ol unmak t ad ir . Avr upa t ak l i t i l i gi v e post mod er n i zm gel i st i r i l i r k en,
142
demok r at i k k omn al zel l i k l er t asiyan Kr t , dogal hal i n den hizl a
uzakl astiiil makt adir . Kr t l er i er i si nde ot o-asi mi l asyon gel i st i r i l e-
r ek , bur asi Kr t l gn t k et i l mek i st endi gi bi r al an hal i ne get i r i l -
mek i st enmek t edi r . Ek on omi k al an da t am bi r uur um d eni l ebi l e-
cek f ar k l il asma yasanmak t adir . Bi r yan dan al ik , sef al et , i ssi zl i k
gel i si r k en , di ger yandan da l k en i n t m zengi nl i k k ayn ak l ar ini
k endi ne mal eden bi r avu i sbi r l i k i zengi nl er sinifi yar at il makt a-
uir . Tm bun l ar d a zel savasin k azanmis ol dugu r ej i msel zel l i gi n
t i pi k bi r disavur umu ol mak t adir .
G. Kr d i st and a zel sav asin r ej i msel bi r k ar ak t er k azanmay a
basl amasi, sad ece i e y nel i k degi l Kr d i st anin di ger p ar al ar in-
dak i hal k imiza k ar si y ak l asim v e bl gedek i egemen devl et l er l e
i l i sk i l er d e de k endi si ni gst er mek t edi r . Deni l ebi l i r k i , G. Kr di st an
Tr k i ye ve Ir anin aik pazar i hal i ne gel mi st i r . YNK al aninda
Ir an in, KDP al an inda i se Tr k i y en i n ek on omi k ve i st i hbar i et k i n-
l i k l er i ni n ol masi da bun u d ogr ul amak t ad ir . G. Kr d i st ani gl er bu
seki l de bl ge egemen devl et l er i yl e i er i si ne gi r mi s ol dugu i l i sk i yl e
Kr di st anin di ger par al ar i k ar sisinda da k onuml ar ini bel i r l emi s-
l er di r . Bu G. Kr di st ani gl er i n k endi ik ar l ar i ugr una di ger par a-
l ar k ar sisinda bl ge egemen devl et l er i yl e i sbi r l i k i l i gi t er ci h et me-
si anl amina gel m ek t edi r . Bun un da anl ami daha ncek i sr el er d e
ol dugu gi bi bi r zel savas t ak t i gi ol ar ak Kr t l er i n k ar si k ar siya
get i r i l mesi di r . Tr k Devl et i yl e i er i si ne gi r i l en i l i sk i l er de bu ok
daha net bi r sek i l de k en di si ni gst er mek t edi r .
PKK ve on un n cl gnde somut l uk k azanan Kr t zgr l k m -
cadel esi ne k ar si ol ust ur ul an bi r i mh a k on sep t i sz k onusudur . Bu
k on sep t k en di si ni nce l , daha son r a d a G. Kr di st ani gl er i n
i i n de yer al masiyl a bi r l i k t e dr t l mek an i zma bi i mi n de somut -
l astir mistir . Ol ust ur ul an bu mek an i zmayl a PKK k ar sisinda t emel de
G. Kr d i st ani gl er k ul l an il mak i st enmek t edi r . Bu ger egi n k en di -
si G. Kr d i st anda r ej i msel bi r b oyut k azanmaya b asl ayan zel sa-
vasin ni t el i gi ni ve ul usl ar ar asi bi r b oyut t a ol dugunu or t aya k oy-
maya y et mek t edi r .
Gneybat t Kr di st an
I r ak gi bi Sur i ye de Bi r i nci Payl asim Savasi ndan sonr a ol usan bi r
devl et t i r . Sur i ye o zaman a k adar Osmanl i sinir l ar i i er i si nde yer
al mistir . Bi r i n ci Payl asim Savasindan son r a d a Fr an sa man dasi
143
al t ina gi r mi st i r . Gneybat i Kr di st an i se Sur i ye sinir l ar i i er i si nde
k al mistir . Ancak buna k ar si Kr t l er i n bu egemen l i ge Ci zr e ve Af r i n
bl gel er i nde Ibr ahi m Henano gi bi y er el n der l er i n ncl gnde
neml i ol ar ak d eger l en di r i l mesi ve el e al inmasi ger ek en bi r d i r eni -
si sz k onusu ol must ur . Kr d i st anin di ger p ar al ar ina or an l a G-
neybat i Kr di st an hem cogr af i k hem de nf us ol ar ak d aha az bi r
or an i k ap samak t ad ir .
Ik i nci Dnya Savasin dan son r a Ar ap l ar i er i si nde Misir da Ce-
mal Abdul Nasir ncl gnde gel i sen Ar ap Bi r l i gi Pr oj esi Sur i ye
hk met i ni d e et ki l emi st i r . Cemal Abdul Nasir in Misir da i k t i dar a
gel mesi yl e bi r l i k t e Sur i ye ve Misir ar asinda bi r l esme k ar ar i al in-
mistir . Ancak bu bi r l esme k ar ar i i k i yil , 1958 yilinin sonl ar indan
1961 yilinin basl ar ina kadar yr r l k t e k al abi l mi st i r .
Gn eybat i Kr di st an zer i nd e de en der i n asi mi l asy on bu i k i y il -
lik sr e i er i si nde uygul anmis ve sonr asinda gel en hk met l er ce
de devam et t i r i l mi st i r . Kr t l er i n var l igi ve k i ml i gi bu sr et e r esmi
ol ar ak i nk ar edi l meye b asl anmistir . 196 2 yilinda uygul amay a k o-
nan Ar ap Kemer i pol i t i k asi i l e de Kr t l er e k endi k i ml i k l er i n i i n k ar
t emel i nde vat andaslik hak k i t aninmaya basl amistir . Yi n e bu pol i t i -
k a i l e Kr t l er i n di l i ve k l t r yasak l anmis ve Kr t l er i n yasadigi
t opr ak l ar a Ar ap l ar yer l est i r i l meye, Kr t l er i n t opr ak l ar i el i n den
al inar ak Ar ap l ar a v er i l mey e basl anmistir . Bununl a bi r l i k t e Kr t l er
sr ekl i ol ar ak Ar ap mi l l i yet i l i gi ni n t ehdi di al t inda t ut ul musl ar dir .
Beyaz smr geci l i k ya d a beyaz i mha ol ar ak ad l an d ir abi l ecegi -
mi z asi mi l asyoncu pol i t i k al ar in ne ik ar il maya basl anil digi bu
sr et e, Kr t l er i n buna k ar si di r eni sl er i de gel i smi st i r . Amud Si -
nemasin da ger ek l est i r i l en Kr t k at l i ami da by l e bi r sr et e ya-
sanmistir . Bu k at l i aml a Kr t hal k ina gzdagi ver i l mek i st enmi st i r .
1961 yilinda Misir ve Sur i ye ar asinda var ol an bi r l i k anl asmasi
bozul mus ol sa d a Kr t l er e k ar si i zl enen Ar ap Kemer i p ol i t i k asi
isr ar l i bi r sek i l de uygul anmay a devam et mi st i r . Kr t l er yasadik l ar i
t opr ak l ar d an ik ar il ar ak Ar ap l ar in yogun ol ar ak yasadik l ar i bl ge-
l er d e yasamak zor un da bir ak il misl ar d ir . Haf iz Esat in i k t i dar a gel -
mesi n den son r a da bundan vazgei l memi st i r . Ak si n e bu p ol i t i k a
t opr ak r ef or mu ad i al t inda daha da i n cel t i l er ek sr d r l ms, Kr t -
l er i n var l igi hi bi r sek i l de r esmi k ay it l ar a gei r i l memi s adet a yok
say il misl ar d ir . Buna r agmen Haf iz Esat r ej i mi ni n Kr t l er e yak l asi-
mi ol an pr agmat i zm ne ik mistir .
144
Ik t i d ar ini den gel er zer i n e k ur an Haf iz Esat ul usl ar ar asi al an da
nasil Sov yet l er i n, ABD i l e ol an el i sk i si ni k ul l anar ak dest egi ni al -
mis ve k endi ni bl gede et k i l i bi r g hal i ne get i r mi sse, ayni seki l de
l k e i er si n de d e Kr t l er i n dest egi n i al ar ak i k t i d ar ini sagl ama al -
maya al ismistir . Bu er eved e Isr ai l e k ar si yr t t g savast a
Kr t l er i n cepheye gnder mi st i r . Bu d ur um, Haf iz Esat r ej i mi ni
Kr t l er k ar sisinda daha pol i t i k davr an maya ve di k k at l i ol maya,
k i mi zaman da k ar si k ar siya gel memek i i n zel bi r aba i er i si ne
gi r meye ynel t mi st i r .
zel savas k apsaminda en si st eml i bi r seki l de sr dr l en bas-
kil ar i se d aha ok Haf iz Esat in l mn den son r a gndeme get i r i l -
mi st i r . Haf iz Esat in l mn den son r a Sur i yed e si yasal yap il anma
da bel i r l i bi r sar sil ma i er i si ne gi r mi st i r . Haf iz Esat gi bi t ecr bel i
ve Or t adogu den gel er i ni i yi bi l en bi r si yaset adaminin l mn n
bun da et k i si ol sa d a, daha ok ul usl ar ar asi k usat ma, bast a Tr k i y e
ve Isr ai l ol m ak zer e k i mi bl gesel devl et l er i n ol ust ur d ugu bask i-
l ar in da r ol ol must ur . Bu sr et en son r a Sur i ye hk met i n i n
Kr t l er e yn el i k pol i t i k asi da degismeye basl amistir . PKKn i n bu-
r ad ak i al ismal ar inin engel l enmesi v e k ad r ol ar in zer i n de bask il a-
iin k ur ul masi da bu ynde at il an i l k adiml ar i ol ust ur must ur . Sur i ye
hk met i bu er eved e bi r ok PKK t ar af t ar i ve k ad r osunu t ut uk -
l amis, i sk en cel er e al mis ve Tr k Dev l et i ne t esl i m et mi st i r .
Sur i y e hk met i bu sr el e bi r l i k t e her yn yl e PKKn i n G-
neybat i Kr di st an hal k i zer i ndek i et k i si ni k ir maya ve zgr l k
mcadel esi ne yapmis ol dugu k at ilimi dur dur maya al ismistir . Bu
er ev ede de ger i l l ada ocuk l ar i ol an ai l el er zer i nde bask il ar ge-
l i st i r i l mi s ve bu ai l el er den ocuk l ar ini ger i l l adan k air mal ar i i s-
t enmi st i r . Bun unl a da k al inmayar ak ; PKK i er i si ndek i Gn eybat i
Kr di st anl il ar a yn el i k zel pol i t i k al ar gel i st i r i l er ek i t en bi r -
zl me y ar at mak i i n i hanet i t esvi k ynnde bi r pol i t i k a devr ey e
k on ul must ur . Yogun t ut uk l amal ar gel i st i r i l er ek zi n danl ar a al inan
PKK l i l er ve yur t sev er l er i n t esl i m ol mal ar i i i n i sk en ce ve bask il ar
gel i st i r i l mi st i r . Yi ne ayni sr el e bi r l i k t e Gneybat i Kr di st an hal k i
zer i ndek i PKKni n et k i si ni k ir mak i i n TECEMA gi bi r gt l er i s-
bi r l i k i l est i r i l er ek aj anl astiiil maya al isil mistir . Bu seki l de Kr t l er
her ynyl e bask i al t ina al inmis, r gt l enme ve k endi l er i n i i f ade
et mel er i ni n t amamen nne gei l mek i st enmi st i r . Bask il ar , t ut uk -
l amal ar ve el k oy mal ar yasanmistir . Kr t genl er i i er i si nde uyus-
145
t ur ucu ve f uhus gel i st i r i l meye al isil mistir .12 Mar t 2004 yilinda
Kamisl od a ger ek l esen k at l i am Haf iz Esat in l mn den son r a
BAAS i kt i dar inin Kr t l er e k ar si daha si st eml i hal e get i r di k l er i bas-
kinin somut ol ar ak yasanan bi r gst er gesi ol must ur . Bu k at l i am l a
bi r l i k t e BAAS i k t i dar i Kr t l er i d aha f azl a bask i al t ina al may a bas-
l amis adet a genel bi r k at l i am pr ovasinda bul un must ur . Ancak
Kr t l er i n bur adak i r gt l di r eni si oy nanmak i st en en bu oyun u
bozmust ur .
Hal k i er i si nde gel i st i r i l meye basl anan bu baskil ar in yani sir a
hal k in bast a Avr upa ol mak zer e d egisi k yer l er e g et mel er i ni n
de n ail mistir . Bu gl er bi r yan dan bi r zor un l ul uk ol ar ak yasa-
tilir k en, di ger t ar af t an da t esvi k edi l mi st i r . Deni l eb i l i r k i , o sr ece
k ad ar Gneybat i Kr di st and an en f azl a si y asal amal i g bu s-
r et e yasanmistir .
Kuzey, Dogu v e Gn ey Kr d i st and a yasanan gel i smel er i n dog-
r ud an et k i si n i n gr l d g Gn eybat i Kr di st and a Sur i y e hk me-
t i y eni pol i t i k al ar bel i r l er k en, Tr k i y e ve Ir an hk met l er i yl e de
yak in i l i sk i l er i er i si nde ol must ur . Bu er eved e bu devl et l er l e de
ant i -Kr t i t t i f ak l ar i er i si ne gi r mi st i r . Sur i ye hk met i bu devl et -
l er l e or t ak i st i hbar at , op er asyon , t ek n i k donan im vb. k onul ar ze-
r i ne ant l asmal ar y apmistir .
Son sr et e i se bast a Tr k i y e ol mak zer e Kr t l er e k ar si i zl e-
nen k l asi k i nk ar pol i t i k al ar in i f l asiyl a bi r l i k t e Sur i ye hkmet i de
yen i ar ayisl ar i er i si ne gi r mi st i r . Bugne k ad ar gmen say il an ve
vat andas ol ar ak k abul ed i l mey en Kr t l er e yn el i k nf us say iml ar i
yap il maya v e bun l ar in var l igi k ayit al t ina al inmay a basl anmistir .
Bun u yap ar k en de Gn eybat i Kr t l er i i er i si nde i l er i gel enl er i i l e
i l i sk i l ener ek k omi sy onl ar in ol ust ur ul masi yn nde ad iml ar at il -
mistir . Sur i ye hk met i bu ynl bi r yakl asim i er i si ne gi r er k en,
Gn eybat i Kr t l er i ni n bast a Kuzey Kr d i st an ol mak zer e g et -
mel er i yn nde bi r yak l asim i er i si ne gi r mek t edi r . Ayr ica PKK
i er i si nde bul un an Gney Bat i Kr di st anl il ar a yn el i k yen i k ar ar -
l ar al mak t a ve b yl ece bi r yn yl e de Kr t zgr l k Mcad el esi n i
t asf i y e et me t emel i nde uygul anmaya k onul an ul usl ar ar asi k omp -
l oyl a or t ak bi r t ut um i er i si ne gi r mek t edi r .
146
Sonu Ol ar ak
zel savas k ap saml i bi r muht evaya sahi pt i r . Sal t ask er i boyut -
l ar i asmak t adir . Bu yn l er i yl e de; si y asal , ek onomi k , k l t r el vb .
boyut l ar d a t asimak t adir . Sadece t opl umun bi r k esi mi ne k ar si sr -
dr l en bi r savas da degi l di r . Bi r bt n ol ar ak t opl uma k ar si i l an
edi l en bi r savas ol ma zel l i gi ne sahi pt i r . Ier i si nde bul undugumuz
21. yzyil da i se daha da k ap sam l i el e al inip uygul anan bi r sav as
zel l i gi n e gel mi s bul unmak t ad ir . Kr esel ser maye gl er i ni n k en di
egemen l i k l er i ni sagl ama al m ak i i n bi o i k t i dar a basvur masi ger e-
gi byl e bi r sonu yar at mistir . Kr esel ser maye gl er i d nyaya
yen i bi r bi i m ver meye al ismak t adir . Dnyaya ver i l meye al isil an
bu bi i mi n hedef i nde i se t opl um bul un mak t ad ir . Kr esel ser may e
gl er i dnyaya bi i m ver i r l er k en , t amamen t opl umu k en di l er i
i i n bi r t ehl i k e ol m ak t an ik ar mak i st emek t edi r l er . Bun un i i n d e
t opl uma dayat t ik l ar i t am bi r k iiim ol mak t adir . Bu anl amda bu gn
k r esel ser maye gl er i her yn yl e bi r t opl umsal k iiim ger ek l es-
t i r mek t edi r .
Top l um k l t r el anl amd a bi r sal d iii al t indadir . Tar i hsel t emel -
l er i nden k op ar il ar ak t amamen yn l endi r i l meye, t abi r i cai zse t am
bi r sr hal i ne get i r i l er ek ynet i l meye al isil makt ad ir . Bi r eye bi i -
l en r ol d e bun a gr e bel i r l enmek i st enmek t edi r . Tamamen t opl um-
sal l ik t an uzak l astiiil maya al isil an bi r ey i nsan ol ma k i ml i gi nden
uzakl astiiil maya al isil makt adir .
Top l uma v e bi r ey e yok et me t emel i n de bi r yak l asim gst er en
k r esel ser maye gl er i bu hedef l er i n e ul asmak i i n el l er i n de bu-
l unan t m i mk an l ar ini da sef er ber et mi s bul unmak t adir . Bi l i m
aginin r n ol an t m t ek n i k i mk an l ar i k ul l anmak t ad ir . Hem d e
bun u bi l i msel l i k v e agdaslik ad ina yap mak t ad ir .
Kr esel ser maye gl er i ni n t m dnya i nsanl igina k ar si i l an
et t i gi bu savasin en somut ger ek l esme al anl ar indan bi r i ni d e Tr -
k i ye ol ust ur mak t ad ir . Tr k i y ed e AKP hk m et i el i y l e bu ger ek -
l est i r i l meye al isil mak t adir . Kr esel ser may e gl er i n i n t m d nya
i nsanl igina k ar si bi o i k t i dar a dayanar ak gel i st i r di gi zel savasi
AKP, hal k in egemen l i k l i si t eme k ar si bi r i k en f k esi ni k ul l anar ak
yr t meye al ismak t adir . Bunun i i n d e hal k in r gt szl gnden
yar ar l anmaya al ismak t adir . Bu anl amd a dnya genel i n de ol dugu
gi bi Tr k i ye zgl nde zel sav as, br nms ol dugu bu y eni bi -
i ml er al t inda sr dr l mey e dev am et mek t edi r .
147
zel sav asa k ar si yr t l ecek ol an mcad el el er d e bu yn n
dogr u an l asil masi neml i di r . n k t opl uma k ar si i l an ed i l en zel
sav asin bosa ik ar il masi, ancak b ununl a mmk n ol acak t ir . Gel i -
nen asamad a t opl uma k ar si sr d r l en sav asl ar sadece cep heden
ve k ab a bast ir ma ynt eml er i i l e d egi l , daha i n ce yn t eml er d evr ey e
k on ul ar ak sr d r l mek t edi r . Psi k ol oj i k savas bur ada ne ik an bi r
yn t em ol mak t ad ir . AKP bu yn t emi hk m et e gel di gi sr et en
i t i bar en ok y aygin bi r sek i l de k ul l anmak t ad ir . Topl umun al iga
mahk um edi l er ek t er bi ye ed i l mek i st enmesi , sadak a k l t r nn
gel i st i r i l mesi , k ap i t al i st mod er n i t en i n i deol oj i k sy l eml er i ni n i f l as
et t i gi bi r nok t ada hal k in di ni i nanl ar inin i st i smar ed i l mesi , r gt -
sz bi r pozi syonda bul unan hal kin bi r i ken f k esi ni n si st eme g
ver en bi r en er j i ye d nst r l mey e al isil masi, hal k in zgr l k ve
demok r asi i st eml er i ni n sapt iiil ar ak k ul l an il masi vb . hep bu er e-
ved e gst er i l en yak l asiml ar ar asinda yer al misl ar d ir .
Bun l ar in bosa ik ar il masi ger ek mek t edi r . Bun un basar il masi
i i n d e zel savasa k ar si bi r dur us ve mcad el e i er i si nde ol un masi
ger ek mek t edi r . Bu da ncel i k l i ol ar ak zel savasin d i r ek t sal d iiiya
get i gi n ok t al ar d a t opl umsal duyar l iligi ar t t ir mak t an gemek t edi r .
O t opl umsal l ik t an uzak l asmayi dayat iyor sa, on un k ar sisinda t op-
l umsal l asmayi day at mak ger ek mek t edi r . Kr esel ser may e gl er i -
ni n d nyaya v er mey e al istigi bi i m k ar sisinda, k r esel demok r asi
mcad el esi ni gel i st i r er ek k omn al demok r at i k yasami k ur ma m-
cadel esi i er i si nde ol mak ger ek mek t edi r . Yasam k omn al demok -
r at i k t emel l er d e r gt l endi r i l d i gi nd e, k r esel ser maye gl er i ni n
gel i st i r di gi her t r den zel savas bosa ik ar il mis ol acak t ir .
Bu t emel de zel sav as k on usunda Tr k zel Sav as Rej i mi n i n
k en di bel gel er i n den psi k ol oj i k savas boyut uyl a devr ey e k oyd ugu
bazi dnemsel r n ek l emel er e bur ada yer ver er ek k on umuza son
ver ecegi z. Ama unut may al im k i , zel sav as sad ece dsman ol anak
ve abasiyl a son u ver mem ek t edi r . On un i i n zel sav asin t emel
ugr asl ar indan bi r i si de basar iya ul asacagi al an ar amak y a da al an
yar at mak t ir . Bu al anl ar t opl umcu l ugun zay if l ad igi, bi r eyci l i gi n u
ver d i gi y a da gl en di gi k i si l er , t opl ul uk l ar ol mak t ad ir .
148
2002 YILI PSKOLOJK HAREKAT FAALYETLER
Asiii Sol , Yikici- Bl c v e Ir t i cai t er r r gt l er i ni n ve unsur l a-
iinin gen l i k k esi mi zer i nde yapabi l ecegi ol umsuz et k i l er i n ber t a-
r af edi l mesi , hedef ol ar ak sei l en zel l i k l e l i sel i genl i gi n aydinl a-
til masi i i n 1998 yilindan basl ayar ak gnmze k adar egi t i m ve
ogr et i m dneml er i nde, ger ek i l mer k ezi nde ger ek se i l el er d e bu-
l unan l i se ve d engi ok ul l ar d a genl er i mi zi , ai l el er i v e gr et men l er i
Ter r ve Ter r i zm k on usunda ayd inl at mak , on l ar i t er r r gt -
l er i ni n agina dsmed en nce bi l gi l en di r mek amaciyl a sl ayt ve spot
f i l m dest ek l i bi l gi sayar or t aminda k on f er ansl ar dzenl en mi s ol up,
bu amal a;
1-
a. 02.12.2002 t ar i hi nde Tek k ek y Il esi n dek i Li se ve den gi
ok ul l ar d a ok u yan 200 gr en ci ye,
b. 03.12.2002 t ar i hi nde Ter me Il esi n dek i Li se ve d engi ok ul -
l ar d a ok uy an 250 gr en ci ye,
c. 09.12.2002 t ar i hi nde Baf r a Il esi n dek i Li se ve d engi ok ul -
l ar d a ok uy an 250 gr en ci ye,
d. 10.12.2002 t ar i hi nde Havza Il esi n dek i Li se ve d engi ok ul -
l ar d a ok uy an 200 gr en ci ye,
e. 11.12.2002 t ar i hi nde Kav ak Il esi n dek i Li se ve d engi ok ul -
l ar d a ok uy an 200 gr en ci ye,
f. 12.12.2002 t ar i hi nde Al aam Il esi n dek i Li se ve d engi
ok ul l ar d a ok u yan 150 gr en ci ye,
g. 13.12.2002 t ar i hi nde Ladi k Il esi n dek i Li se ve d engi ok ul -
l ar d a ok uy an 125 gr en ci ye,
h. 16.12.2002 t ar i hi nde On dok uz Mayis Il esi ndek i Li se ve
dengi ok ul l ar d a ok uy an 150 gr en ci ye,
i . 17.12.2002 t ar i hi nde Yak ak ent Il esi n dek i Li se ve dengi
ok ul l ar d a ok u yan 125 gr en ci ye,
j . 18.12.2002 t ar i hi nde Vezi r k pr Il esi n dek i Li se ve den gi
ok ul l ar d a ok u yan 200 gr en ci ye,
k. 19.12.2002 t ar i hi nde ar samba Il esi n dek i Li se ve dengi
ok ul l ar d a ok u yan 250 gr en ci ye
l . 24.12.2002 t ar i hi nde Il mer k ezi Kar siyak a Li sesi nde ok u-
yan 300 gr en ci ye,
149
m. 25.12.2002 t ar i hi nde Il Mer k ezi Namik Kemal Li sesi n de
ok uyan 350 gr en ci ye,
n. 26.12.2002 t ar i hi nde Il Mer k ezi Samsun Anadol u Li se
si n de ok uyan 300 gr en ci ye,
o. 27.12.2002 t ar i hi nde Il mer k ezi At ak um En dst r i Mesl ek
Li sesi nde ok uyan 350 gr en ci ye
bi r i mi mi zde sor uml u ami r t ar af indan k onf er ans ver i l mi st i r .
2-10.06.2002 t ar i hi nde Il Emni y et Komi sy onu Topl ant isinda
al inan k ar ar ger egi , i l i mi z On Dok uz Mayis ni ver si t esi Il ahi yat
Fak l t esi n de gr et i m gr evl i si Pr of . Dr . Osman ZMRT, Yr d .
Do. Dr . Mahmut AYDI N, Do. Dr . Si n asi GNDZ v e Do. Dr . Mus-
t af a KYL t ar af indan;
a. Gar ni zon Komut anl igi,
b. C.Bassavciligi,
c. Il ve Il e Jan dar ma Komut anl ik l ar i,
d. Emni y et Mdr l g,
e. Il e Kay mak am l ik l ar i,
f. Kamu Kur um v e Kur ul usl ar i st dzey yn et i ci l er i ,
g. Il Mi l l i Egi t i m Mdr l g,
h. Il Mf t l g,
i . Il k gr et i m ve Li se Mdr l er i ,
j . Bel ed i y e Bask an l ik l ar i st dzey yn et i ci l er i ,
k. Si vi l Topl um r gt l er i ,
l . Mahal l e muht ar l ar inin k at iliml ar i i l e On Dok uz Mayis n i -
ver si t esi Il ahi y at Fak l t esi k on f er ans sal onunda 18-19-
20/ 09/ 2002 t ar i hl er i nde Mi syoner l i k Faal i yetl er i ne
Kar st Hal ktn Bi l i nl endi r i l mesi konusunda konf er ans
ver i l mi st i r .
3- Il i mi z On Dokuz Mayis ni ver si t esi ni k azanip yeni k ayit
yapt ir an gr enci l er e kayit sir asinda k ayit dosyal ar inin i er i si ne
k on ul mak sur et i y l e Ter r k on usunda ayd inl at ici br osr n dagi-
timi y apil mistir .
4- Mi syon er l i gi n gel i si mi , amal ar i v e bu f aal i y et l er e k ar si al i-
nabi l ecek n l eml er i k on u al an ve Il i mi z 19 Mayis ni v er si t esi n de
gr evl i Pr of . Dr . Kenan ERZURUMLU, Do. Dr . Si n asi GNDZ, Yr d .
Do. Dr . Mahmut AYDI N ve Yr d . Do. Dr . Mehmet Yavuz ERLERe,
150
Tr k Ocak l ar i Samsun Subesi t ar af indan hazir l at t iiil an Mi syon er -
l i k i si ml i r ap or -k i t apt an Emn i y et Gen el Mdr l g TEMH Dai -
r esi Bask an l igi ve ( 80) Il Emni y et Mdr l g Ter r l e Mcad el e
Sube Mdr l k l er i ne bi r er adet gnder i l mi st i r .
2003 YILI PSKOLOJK HAREKAT FAALYETLER
1- 17 MART 2003 gn saat 14.00t e Il i mi z 19 Mayis ni ver si -
t esi Kon gr e Kl t r Mer k ezi nde n i v er si t e gr en ci l er i n e yn el i k
ol ar ak , Emn i y et Gen el Mdr l g Ter r l e Mcad el e v e Har ek at
Dai r esi Bask an l igin da gr evl i ami r t ar af indan Genl i k ve Ter -
r i zm k onul u k onf er ans ver i l mi st i r .
2- Astl stz Soyktrtm ddi al ar t l e Mcadel e Koor di nasyon
Kur ul u t ar af indan k abul edi l en Kamuoyu Ol ustur ma Pl ant 2003
Ytlt Faal i yet Pr ogr amt er ev esi nde; sz k onusu i ddi al ar l a mca-
del e amaciyl a TRT Genel Mdr l g Yayin Ar si v l er i Dai r e Bask an -
ligi t ar af indan hazir l an ip, Val i l i gi mi ze gnder i l en Er meni l er i n
Tr kl er e Yapt tgt Mezal i ml er i l e i l gi l i pr ogr am CDl er i , Gar n i zon
K.l igi, Sahi l Gv .Kr d.Bl .K.l igi, 19 Mayis nv. Rek t r l g, B yk se-
hi r Bel edi y e ve Al t Bl d .Bsk .l ar i, Il Mi l l i Egi t i m, Il Kl t r Mdr l k -
l er i , Il J.K.l igi ve Kaymak aml ik l ar a, p er sonel i n bi l gi si n e sunul mak
zer e i k i bl m hal i nde br omuzca ogal t il an CD l er d en bi r er adet
gnder i l mi st i r .
3-Ii sl er i Bak anl igi Topl uml a Il i sk i l er Dai r e Bask anl igi nin
31.01.2003 t ar i hl i emi r l er i ger egi Il i mi zd e 21 MART Nevr uz et k i n-
l i k l er i er ev esi nde; Il Emni y et Mdr l g, By k sehi r Bel edi y e
Bask an l igi, On Dok uz Mayis n i v er si t esi Rek t r l g, Il Kl t r M-
dr l g ve Il Mi l l i Egi t i m Mdr l g i l e mst er ek en f aal i yet pr og-
r ami hazir l an mis ol up, Il Emni y et Mdr l gmz Ter r l e Mcade-
l e Sube Mdr l g Psi k ol oj i k Har ek at Br o Ami r l i gi nce, Psi k ol oj i k
Har ek at Faal i y et l er i k ap sam inda ger ek ni v er si t ede ok uyan g-
r en ci l er e ger ek se v at andasl ar a d agitil mak zer e bes bi n adet
( 5.000) br osr n bast iiil ar ak dagitimi yapil mistir .
4- Ter r r gt l er i ni n amal ar i, f aal i y et l er i ve el eman k azanma
yn t eml er i ne k ar si genl i gi , ai l el er i , gr et menl er i , basini ve k amu-
oyun u bi l gi l endi r mek amaciyl a Emni y et Gen el Mdr l gn den
gnder i l en Genl i k ve Ter r i zm i si ml i ki t ap i l e bi r l i k t e Samsun
Emn i y et Mdr l g yazili t abak v e k al i t e set i ; Il Kt phanesi n e,
151
Il e Kaymak aml ik l ar ina, k on f er ans ver i l en ok ul md r l k l er i ne
dagitil mistir .
5- 2003/ 2004 egi t i m-gr et i m dnemi i t i bar i y l e Il i mi z 19 Ma-
yis ni ver si t esi ni yeni k azanan gr enci l er i Ter r ve Ter r i zm
k on usunda bi l gi l en di r mek mak sat l i ( 5000) adet br osr , Mdr l -
gmz Psi k ol oj i k Har ek at Br o Ami r l i gi nce hazir l anip gr en ci l er e
dagitil masi sagl anmistir .
6- Il Mer k ezi v e i l el er d ek i l i se ve dengi ok ul l ar d a ok uyan g-
r en ci l er i , t er r r gt l er i ni n el eman t emi ni v e f aal i yet l er i k on ul a-
iind a aydinl at mak i i n ;
a. 14.10.2003 t ar i hi nde Vezi r k pr i l emi zd e,
b. 16.10.2003 t ar i hi nde Havza i l emi zd e,
c. 22.10.2003 t ar i hi nde Ladi k i l emi zd e,
d. 23.10.2003 t ar i hi nde Kav ak i l emi zd e,
e. 02.12.2003 t ar i hi nde Ter me i l emi zd e,
f. 03.12.2003 t ar i hi nde ar samba i l emi zd e,
g. 04.12.2003 t ar i hi nde Tek k ek y i l emi zd e,
h. 09.12.2003 t ar i hi nde Yak ak ent i l emi zd e,
i . 10.12.2003 t ar i hi nde Al aam i l emi zd e sp ot f i l m ve sl ayt
dest ek l i bi l gi sayar or t aminda k on f er ansl ar ver i l mi st i r .
7- Bu k onf er ansl ar sir asinda, Emn i y et Gen el Mdr l gn den
gnder i l en k k br osr l er hal i n dek i 2004 yili cep t ak vi mi , haf t a-
lik der s pr ogr ami i zel gesi i l e k i t ap ar al iginin gr enci l er e dagitil -
masi sagl anmistir .
8- Il i mi z On Dokuz Mayis ni ver si t esi ni k azanip yeni k ayit
yapt ir an gr enci l er e kayit sir asinda k ayit dosyal ar inin i er i si ne
k on ul mak sur et i y l e Ter r k onusunda aydinl at ici br osr n dagi-
timi y apil mistir .
9- Il i mi z ve i l el er i nde bul un an ( Baf r a-Vezi r k pr - Kavak ) Ceza
ve Tut uk ev l er i ndek i Tut uk l u ve Hk m l l er i l e cezaevi p er sone-
l i ne Ter r r gtl er i ni n Amal ar t, Kul l andtkl ar t Ynt eml er ve
Faal i yet l er i k on ul u k on f er ans;
a. 16.05.2003 t ar i hi nde Baf r a Il esi ,
b. 27.05.2003 t ar i hi nde Vezi r k pr Il esi ,
c. 05.06.2003 t ar i hi nde Kav ak i l esi nd ek i cezaevi nde ver i l -
mi st i r .
152
2004 YILI PSKOLOJK HAREKAT FAALYETLER
l Mer kezi nde
05.04.2004 Imam Hat i p Li sesi 300 gr enci ye
08.04.2004 Endst r i Mesl ek Li sesi 250 gr enci ye
13.04.2004 19 Mayis Li sesi 250 gr enci ye
27.04.2004 Namik Kemal Li sesi 300 gr enci ye
l el er de
11.03.2004 19 Mayis 200 gr enci ye
09.03.2004 Baf r a 250 gr enci ye
18.11.2004 Vezi r k pr 250 gr enci ye
26.11.2004 Havza 250 gr enci ye
30.11.2004 Ladi k 200 0gr enci ye
03.12.2004 Kavak 250 gr enci ye
14.12.2004 Ter me 350 gr enci ye
23.12.2004 ar samba 300 gr enci ye
31.12.2004 Tek k ek y 200 gr enci ye
153
Ter r r gt l er i ni n Amal ar i, Kul l andik l ar i Yn t eml er v e Faa-
l i y et l er k onusunda ayd inl at ici k on f er ansl ar ver i l mi st i r .
2-Yi ne bu dnemde gr en ci l er e dagitil mak zer e Mdr l g-
mz Psk .Hr k .Br .A.ce hazir l anan ve zer i nde 2004 ytlt cep takvi -
mi , haft al tk der s pr ogr amt i zel gesi bul unan ( 10.000) adet
br osr n basimi i sl emi de t amaml anmis ol up , 2.dn em i t i bar iyl a i l
mer k ezi ndek i l i se ve dengi ok ul l ar a dagitimi yapil mistir .
3-2004 yili Nevr uz Bayr amt nedeni y l e On Dok uz Mayis
n i v er si t esi ne bagli f ak l t e ve yk sek ok ul l ar d a ( Il el er d ek i yk -
sek ok ul l ar d ahi l ) gr en i m gr en gr en ci l er i l e v at andasl ar a d agi-
til mak zer e ( 10.000) adet br osr bast iiil mis ve 21 MARTt a dagi-
timi y apil mistir .
4- Emni y et Gen el Mdr l g Temh Dai .Bsk .l igi k oor di nesi n-
de Samsun bl ge mer k ezl i Il Emni y et Mdr l gmz p ol i sevi br i -
f i ng sal on unda; 12-23/ 04/ 2004 t ar i hl er i ar asinda Tr abzon -
Amasya-Gi r esun-Or du-Osman i y e-Hat ay- ank iii-Bar t in i l l er i n den
k at il an t opl am (40) per sonel e Ter r l e Mcadel e Hi zmetl er i
Temel Egi t i m Kur su ver i l mi st i r .
5- Emni y et Genel Mdr l g Ter r l e Mcadel e ve Har ek at Da-
i r esi Bask an l igi k oor di n esi nde Samsun bl ge mer k ezl i Il Emni y et
Mdr l gmz pol i sevi br i f i ng sal on unda 06-10/ 09/ 2004 t ar i h-
l er i ar asinda Ak sar ay- Amasya-Ank ar a-Ar t vi n-Bar t in-Baybur t -
Bol u-or um-Dzce- Er zur um- Esk i sehi r -Gi r esun-Gmshane-
Kast amon u-Kiiik k al e-Nevsehi r -Or d u-Ri ze-Sak ar ya- Samsun-Si v as-
Si nop-t emuh Tok at -Tr abzon -Yal ova-Yozgat ve Zongul d ak i l l er i n-
den k at il an t opl am ( 52) per sonel e Sol Ter r l e Mcadel e Uz-
manl tk Kur su ver i l mi st i r .
6- Emni y et Gen el Mdr l g Temh Dai .Bsk .l igi k oor di nesi n-
de Samsun bl ge mer k ezl i Il Emni y et Mdr l gmz p ol i sevi br i -
f i ng sal on unda; 13-24/ 12/ 2004 t ar i hl er i ar asinda Amasya-
an k iii-Gi r esun-Kast amon u-Kayser i -Tr abzon ve Ist anbul i l l er i n-
den k at il an t opl am (44) per sonel e Ter r l e Mcadel e Hi zmet l er i
Temel Egi t i m Kur su ver i l mi st i r .
7- 2004-2 005 Yili Egi t i m-gr et i m dnemi nd e gnder i l en 3000
adet br osr i l i mi z 19 Mayis ni ver si t esi ne bagli Fak l t e ve Yk sek
Ok ul l ar a y eni k ayit yap t ir an gr en ci l er e d agitil mak zer e n i v er si -
t emi ze gnder i l mi st i r .
154