RzgarveGne Santrallarnn ebekeBalants TeknikveEkonomikSorunlarPaneli ODTU/ANKARA

AKILLI EBEKE TEKNOLOJS SMART GRID

Dr. Hasan Basri ETNKAYA
SIEMENS San. ve Tic. A.S. ENERGY Sector Engineering&Coordination Power Technologies Int. Group E E&C PTI hasan.cetinkaya@siemens.com
ubat 2009

Siemens 2009 Energy Sector

SUNUM ER AKILLI EBEKE TEKNOLOJS / SMART GRID TECHNOLOGY

1. Gnmz ebekeleri ve Gelecek ngrleri 2. SMART GRID nedir? Nasl ortaya kt? 3. SMART GRID Bileenleri ve teknolojileri nelerdir? 4. SMART GRID Dengesi 5. SMART GRID Blackout etkinlii nasldr? 6. SMART GRID ebeke ihtiyalar 7. SMART GRID Neden imdi? 8. SMART GRID Gelecei 9. SMART GRID Uygulamalar
Slide 1 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

Gnmz ebekeleri ve Gelecek ngrleri

Gnmzn g sistemleri, 1883 ylnda TESLAnn yaynlad dizayn esaslarna gre kurulmutur. Zaman iin merkezi retimler, talep kontrol ve tek ynl iletim sistemleri mantkl olmasna karn, gnmz ihtiyalarna gre artk demode olarak ifade edilmektedir.

Amerikan hkmetinin 2008 yl uluslararas enerji bakna gre, dnyann enerji tketimi 2005ten 2030 ylna kadar %50 artacaktr. Dolaysyla gelecein g ebekeleri Teslann dnnden ok daha fazlasna sahip olmaldr.

Slide 2

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

Gnmz ebekeleri ve Gelecek ngrleri

Mevcut ebekelerin, dikkatli bir mhendislik yaplarak komple yenilenmeye ihtiya duyduu bir ok kaynakta belirtilmektedir.

KEMA: 4 yl iinde olumas ngrlen 16 milyar $ tevikin, 64 milyar $lk akll ebeke ile ilgili projelere katalizr grevi greceini ve 150,000i 2009 ylnn sonuna kadar olmak zere 280,000 yeni i imkan oluacan ngrmektedir.
The U.S. Smart Grid Revolution - KEMAs Perspectives for Job Creation & "Smart Grid" - Renovation Of Our Obsolete Power Grid
Slide 3 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Nedir?

1980 F15 - %90 sa kanat problemi 1985-1998 / Washington Uni.IFCS (Nasa&Boeing) Kendini iyiletirebilen, kararl, gvenilir (N-kda bile) NEURAL NETWORK TECHNOLOGY EPRI (Electric Power Research Institute) MISSING WING
Toward a Smart Grid, S.Massoud, B. Wollenberg, IEEE power & energy magazine / october 2005

G ebekesindeki tm noktalarn uyank, tepkili, adaptif, maliyet asndan uygun, evre ile dost, gerek(e)-zamanl, esnek, kuvvetli ve her sistemle balanabilen bir yapda olmas AKILLI yapy oluturmaktadr
The Energy Web, Wired, http://www.wired.com/wired/archieve/9.07/juice.html

Slide 4

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Nedir?

Neye ihtiyac varsa onu alr.

G istenilen noktalardan aktarlabilir.

Dier sistemler ile konuabilir

Akll bir ebeke dinlenebilir.

http://ge.ecomagination.com/smartgrid/?c_id=Matter#/landing_page

Slide 5

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID konusunu aktive eden sorular

Bugnk kullandmz iletim yaps 125 yl nce dizayn edildi. G eksikliklerini hissetmemek, karanlkta kalmamak, gvenilirlik ve verimin arttrlmas iin ebeke upgrade edilmelidir. ebeke modern, gncel ve akll bir yapda olmaldr. (Richard DeBlasio NREL) Srdrlebilir enerji kayna iin yenilenebilir enerji kanlmaz, peki nasl? (James Momoh-Howard University) Asl sorulmas gereken soru, srdrlebilir enerji amalarmza ne kadar ulaabildiimizdir ve srdrlebilir bir yapya sahip olmamaya kimin gcnn yetebileceidir. Srdrlebilir enerji kayna iin yenilenebilir enerji kanlmazdr. (Deepak Divan Georgia Tech)
Slide 6 Subat 2009

http://www.ieee.org

A smart grid for Intelligent Energy Use

Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID konusunu aktive eden sorular

Hibir rle ya da saya g retimi ve iletimi yapamayacandan tketim arttnda yaplmas gereken yeni retim birimleri ve yeni iletim sistemleri tasarlamaktr. Ayaklarmzn altnda dnyann en zengin bakr madenleri bulunduundan, enerjinin verimli kullanlabilmesi nem kazanmaktadr. (Roger N. Anderson - Columbia University) Evet depolamaya ihtiyacmz var, evet datlm retime ihtiyacmz var, ancak farkl yenilenebilir enerji trleri ile tek bir kaynaa bal olmadan. (Roger N. Anderson Columbia University)

http://www.ieee.org A smart grid for Intelligent Energy Use

Slide 7 Subat 2009

Bridges to the future part-1 Smart Grid

Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID konusunu aktive eden sorular

Yakn gelecekte yenilenebilir enerji kaynaklarnn global kullanm ok hzl gereklemeyecektir ancak iletim ve datm sistemlerinin bunlara hazr olmas akll ebekeler yoluyla olacaktr. Mevcut ebekelerin akll hale getirilmesinin bir ok faydas bulunmaktadr. Amerikada byle bir yapya sahip olunmas karbon emisyonlarn %25 orannda aa ekecektir. CO2 asndan ise 160 milyon hektar ormann daha temiz bir hava iin alabilmesini salayacaktr. Bu yaklak 130 milyon aracn yollardan ekilmesi ile edeerdir. Akll bir ebeke, tek bir noktadan olmayan yolculuktur. (John McDonald GE Energy) 2030 ylnda dnya enerji ihtiyac %30 artacak. Sorulmas gereken soru ise mevcut karbon emisyonlarnn arttrlmadan bu bymenin nasl karlanabilecei (Clark Gellings EPRI)
Slide 8 Subat 2009

http://ge.ecomagination.com/smartgrid/?c_id=Matter#/co2_emissions

http://www.ieee.org A smart grid for Intelligent Energy Use

Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Bileenleri ve Teknolojileri (DOE Modern Grid Strategy) Saya&Sensr

http://www.ieee.org A smart grid for Intelligent Energy Use

Akll Uygulamalar: nceden belirlenmi kullanc tercihlerine bal olarak gcn ne zaman tketileceini belirler. Bu da elektrik retimi ve emisyonlar zerinde olduka nemli bir etkiye sahip olan tepe (peak) yklerini indirger. Akll sayalar: Tketici ve gc salayan kurulu arasnda iki ynl iletiimi salar ve deme verilerinin toplanmasn, g kesintilerinin belirlenmesini ve tamircilerinin hzl bir ekilde doru lokasyona ynlendirilmesini salar. Btnletirilmi haberleme: Veri toplama (SCADA), koruma ve kontrol konseptleri, btnletirilmi bir sistemde kullancnn akll elektronik cihazlar ile etkileimini salar. Hissetme ve lme: ebekenin salkl olduunu ve btnln koruduunu tanmlayacak verileri toplar. Otomatik okumay, online enerji maliyetinin bilinmesini Engineering Insights 2008 ve enerji hrszln engeller.
Slide 9 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Bileenleri ve Teknolojileri (DOE Modern Grid Strategy) retim&Datm&Kontrol

http://www.ieee.org A smart grid for Intelligent Energy Use

Akll istasyonlar: G faktr performans, kesici, trafo ve ak durumunun izlenmesi, kritik ve kritik olmayan ilem kontroln salar. Akll Datm: Kendi kedini iyiletiren, dengeleyici ve optimize edici yapdadr. Otomatik izleme ve analiz etme zellii ile hava durumu ve enerjisiz kalma gemiine bal olarak arzalar tahmin edebilecek yapya sahip sistemlerdir. Akll retim: ebekenin birok noktasndan alnan geri beslemeler ile, enerji retiminin optimize edilmesi, gerilimin, frekansn ve g faktrnn otomatik olarak ayarlanabilmesi iin renme zelliine sahip g retimi leri kontrol metotlar: ebekenin durumunu analiz ederek tanmlayan ve tahmin eden cihazlar ve algoritmalar topluluunu ifade etmektedir. Otomatik olarak dzeltici nlemler alarak enerji kesintilerini ve g kalitesi problemlerini engeller ya da etkilerini azaltr.
Energy Sector Siemens 2009

Slide 10

Subat 2009

SMART GRID Dengesi

Elektrik ebekelerinin en byk zorluu anahtar atnzda operatrlerin talep ettiini gc vermek zorunda olmalardr. Bu her an her dakika yaanr. Akll bir sistem tketiciye daha faydal olmayacaksa grsel bir ovdan teye geemez. Akll ebeke kendini hzla iyiletirebilen, daha gvenilir ve daha esnek bir yapya sahip olmaldr. Gvenlii de unutulmamaldr. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008)

The Electric Grid Of the Future UCtelevision

Peki ya rzgar esmezse ve gne parlamazsa, o zaman fosil kaynakl retimler tketimi karlamak zorundadr. Denge ok nemlidir. Hava ok scaksa fotovoltaikler yamur ve rzgarl ise rzgar trbinleri alacaktr. nemli olan g erisini przsz bir ekle getirmektir. Akll ebekelerde bu dengeleme gerek zamanl dinamik olarak yaplabilir. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008)

Slide 11

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Dengesi

Wind Turbine Electrical System and Grid Interconnection, Detlef SHULZ Advanced Grid Planning Operations, SANDIA Report

Slide 12

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Blackout etkinlii nedir?

2003 ylnn Austos aynda yaanan enerji kesintisi, ar snma ve kmelerinin birbirini takip etmesi sonucu olutu (+izleme +contingency problemi) Enterkonnekte lokal ebekelerin ayrlmas 50 milyon kiinin enerjisiz kalmasna neden oldu. Bu da yaklak 8.2 milyon dolar bedel oluturdu. (Anderson Ekonomik Grubuna gre) Akll ebeke aslnda bir dijital ebeke sistemini oluturuyor. Bu da ebeke gvenliinin sorgulanmasna neden oluyor. Yenilenebilir enerji kaynaklar arttka ve tm enerji sisteminin verimli ve gvenilir kullanlabilmesi amacyla akll ebekelere ait altyapnn bilinmesi ve uygulanmaya balamas gereklidir. Ancak bunlar yaplrken ebeke gvenlii de dnlmelidir.

"Saving for a rainy day" Matt Krogh 02.02.2009

Slide 13 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Blackout etkinlii nedir?

2003 ylna yaanan enerji kesintisinde eer Amerikann Cleveland blgesi arzay hemen aabilseydi, yaananan enerji kesintisi 50 milyon kiiyi deil, 1-2 milyon kiiyi etkleyecekti. Ancak bilinmelidir ki akll sistemlerde birok iletiim sistemi olacandan, d saldrlara da ak olacaktr. (Roger N. Anderson Columbia University)

Bridges to the future part-1 Smart Grid + Final report on the Blackout in US and Canada
Slide 14 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID - ebeke htiyalar Yeni iletim hatlar

http://www.ieee.org A smart grid for Intelligent Energy Use

Byle bir yap enerjisizlii engellerken, enerjisiz kalnmsa tekrar toparlanmay hzlandrr. Ayrca hat amalarn-kapamalarnda daha iyi performans salanr. Akll ebekeler ayrca yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmnn ve dizaynnn da optimize edilmesini salar. Burada balayc nokta enerjinin retildii ve tketildii nokta ile, bunlarn arasndaki iletim hattnn yeterliliidir.

Slide 15

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID - ebeke htiyalar Enerji Depolama

Speriletkenlik dier nemli bir nokta. Speriletkenlie sahip olunmas, enerjinin depolanabilecei anlamna gelmektedir. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008) Ayrca yenilenebilir enerji kaynaklarnn tketim merkezlerine uzak olmas, dzenli olmamas ve hava tahminin yeteri kadar doru yaplamamas nedeniyle, enerji depolama sistemlerinin de nemi giderek artmtr. 2007 ylnda 2,4 milyar $ olan enerji depolama pazarnn 2012 ylnda 600 milyar $ olmas beklenmektedir. Evet depolamaya ihtiyacmz var, evet datlm retime ihtiyacmz var, ancak farkl yenilenebilir enerji trleri ile tek bir kaynaa bal olmadan. (Roger N. Anderson Columbia University)
Bridges to the future part-1 Smart Grid "Saving for a rainy day" Matt Krogh 02.02.2009
Slide 16 Subat 2009

http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu /hbase/solids/scond.html

The Electric Grid Of the Future UCtelevision

Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID - ebeke htiyalar Koruma Koordinasyonu & Haberleme

Yenilenebilir enerji kaynaklarnn ve akll sayalarn ilavesi ile deiebilecek dier bir yap da mevcut g ak ynleri. Datlm retim sistem korumasnda kaynak tarafn deitirebileceinden, koruma filozofisi ve koordinasyonunun detayl incelenerek revize edilmesi anlamna geliyor. Bu da koruma mhendislerinin kendini yeniden revize etmesini de gerektiriyor. (Anjan BoseWashington State University)
Bridges to the future part-1 Smart Grid
Slide 17 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID - ebeke htiyalar Koruma Koordinasyonu & Haberleme

Advanced Grid Planning OperationsSANDIA Report

Slide 18 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID - ebeke htiyalar Koruma Koordinasyonu & Haberleme

Birok haberleme protokol arasnda gnmzde en ne kan protokol IEC 61850dir ve smart grid yaps ile ortak zellikler gstermektedir. Tanmlanan IEDler ile hzl ve dijital haberleme salanmaktadr.
Temelli OSB & Gaziantep OSB (SIEMENS) Tpra, Park Teknik llolar Maden IEC 61850 Fiber optik / kablo haberleme (mesafe), ethernet switch Unique rle adresleri (IP haberleme-Gateway), IED numaralar (rleler aras haberleme-Scada snr) 100Mbit hznda IP numaras ile web zerinden istenilen rle izlenebilir. Ayn istasyon iinde GOOSE haberlemesi (25 rle) RTU zerinden 5-10 saniye
Slide 19 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Neden imdi?

Neden imdi diye sorarsanz, akll bir ebeke iin trafolar, rleler gibi tm sistem elemanlarnn akll olmas gerekirdi, elektromekanik yapdan dijitale geildi. Ayrca yksek band seviyesine sahip yksek hzl iletiim gerekiyordu, nk tm sistemin birbiri ile haberlemesi gerekiyordu. Bu gnmzde artk gerek fiber teknolojisi ile gerekse kablosuz iletiimle mmkn olmaktadr. Ayrca bu kadar byk sistem ve haberleme ile baa kabilecek (saniyede milyonlarca veri) bir bilgisayar gc gerekiyordu. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008)

The Electric Grid Of the Future UCtelevision

Slide 20

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Neden imdi?

Hazr olunan dier bir nokta ise senkronize fazr lmleri ve FACTS sistemlerinin uygulanabilirlii. Bylece oluan problemler kullanclardan nce bilinebilecek ve enerji kesintilerini oluturan yklenmeler ve dalgalanmalar engellenebilecek. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008)
SCADA Supervisory Control and Data Acquisition

FACTS

The Electric Grid Of the Future UCtelevision

Slide 21 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Gelecei

Akll sistemlere geie karar verildiine hemen ertesi gn geemeyiz. 20-30 yllk bir sre bile alabilir. Akll sistemler iin yasal dzenlemeler, standart yaplar belirlenmeli ve erevede tm insanlarn olduu bilinci verilmelidir. nsanlar konu ile ilgili bilinlendirilmelidir. Ksa, orta ve uzun vadeli planlar yaplmaldr.

Mevcut sistemi alp atamazsnz, yaplmas gereken, bundan sonra sisteme entegre edilecek yaplar akll sisteme uygun entegre etmek. (Anjan Bose-Washington State University)

Bridges to the future part-1 Smart Grid

Slide 22 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SMART GRID Gelecei

Yaplan bir almada, tam smart grid yaps kullanldnda Amerikada kullanlan arabalarn %85i hibir ek santral kullanlmadan mevcut ebekeden arj olabilir. Bunun nedeni enerjinin kullanlmad gece saatlerinde arabalarn arjda olacadr. Bunlar souk birer gr deil ve ok da uzakta deiller. (James A. Kelly Engineering&Technical Services SCE in Engineering Insights 2008)
The Electric Grid Of the Future UCtelevision

Slide 23

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Uygulamalar (Avrupa)

Amerikada birok rnei bulunan akll ebeke bileenlerinin Avrupada da bir ok uygulamas bulunmaktadr. Avrupann gne enerjisini gneyden, dalga enerjisini batdan ve rzgar enerjisini kuzeyden getirecek akll ebekesini nasl kuracan ifade eden European Technology Platform (ETP) Smart Grids raporu bulunmaktadr. Gncel bir yayna gre (Dispower, Distributed Generation with High Penetration of Renewable Energy Sources), Avrupa ebekesi yakn gelecekte dramatik bir deiiklie gidecektir. KYOTO protokolne gre Avrupa, yenilenilir enerji kaynaklarndan salad retimi 2010 ylna kadar 2 katna karacaktr. Bu yayna bal olarak baz pilot projeler balatlmtr. Settlement "Am Steinweg" in Stutensee, Germany (Dispower Report, Pg. 79) San Agustin del Guadalix, Spain (Dispower Report, Pg. 80) Supply Centre East, Germany (Disponer Report, Pg. 80)
Slide 24 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

ALMANYA DENA ALIMASI-I

Almanya hkmeti 2008/2012 yllarnda 859 846 milyon ton/yl YE 2004 %10 2010 %12.5 2020 %20 (%5 offshore %7.5 onshore, %7.5 other) %10den %20ye 47.3 GW Asl ama, mrn dolduran santraller yerine yenilenebilir enerji ncelikle zayf noktalar ebeke yenilenmesi ve bymesi; yeni YG hatlarn ilavesi (2015850km), aktif ve reaktif g kontrol. %5 byme planlanmasna ramen sistemde dar boazlarn oluumu 2015e kadar tm sistemin kararllk ve gvenilirlik kontrol. Kritik ebeke durumlarnn belirlenmesi.

Planning of the Grid Integration of Wind Energy in Germany Onshore and Offshore up to the Year 2020 - DENA Grid study
Slide 25 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

ALMANYA DENA ALIMASI -II

2020 %30 yenilenebilir enerji 2030 25.000MW offshore Mevcut ebekenin gelime yollar Rzgar iftlikleri iin g k kontrol (phase shifters) sistemleri Yeni depolama sistemleri ve mevcut depolama sistemleri kontrol ynetimi Yk kontrol ynetimi Frekans ynetimi ve yeni oluacak dar boazlarn deerlendirilmesi.

Slide 26

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SMART GRID Uygulamalar (Asya)

Hindistan; Dnyadaki en zayf ebekelerden birine sahip. Enerji Bakanlna gre dnyadaki en byk iletim ve datm kayplarna sahip. (%26, baz blgelerinde %62) Kaaklar dahil edildiinde ise %50 olduu ifade ediliyor. Bu nedenle 2008 ylndaki Smarts Grids India konferans ile almalar balatld. in; Yeni retimler ve yeni hatlar ok hzl oluturuluyor. Dolaysyla akll ve geliime musait bir ebekeye en fazla ihtiyac olan lkelerden biri. in, her hafta, Dallas veya San Diegodaki tm ev uygulamalarn karlayacak byklkte kmr santralleri kuruyor. Smart grid almalar 2007 ylndaki MIT forumundan sonra balatld.

Slide 27

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

Gelecekte nasl bir enerji yaps?

Slide 28

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

Advanced Grid Planning OperationsSANDIA Report

Gelecekte nasl bir datm sistemi yaps?

Slide 29

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009

SONU
Her lkeye ait farkl ebeke yaps olduundan, gerek akll sistemler gerek yenilenebilir enerji kaynaklar entegrasyonunda sistem analizleri devam ettirilerek en uygun koullar aratrlmaldr. 1. Kendi ebekemizin dinamik analizlerinin alt yaps oluturularak, rzgar ve gne gibi yenilenebilir enerji sistemlerinin yk ak ve ksa devre katksnn yannda, dinamik yaplar da incelenmelidir. 2. Gelecekte artacak yenilenebilir enerji katks da dnlerek, yn deitirebilecek g aklar ve adalama konumlar iin koruma koordinasyonun alt yaps hazrlanmaldr. 3. 4. letiim protokolleri gelecekteki ebeke yapsna uygun seilmelidir. Uzaktan enerji izleme ve lme yaps dizayn edilmeli, modern ve hzl olmasna dikkat edilmelidir.

5. ebekeye yenilenebilir enerji sistemlerinin katks, aktif ve reaktif g kontrol yapabilen sistemler iin ebekenin uygun noktalar ve farkl senaryolar incelenmelidir.
Slide 30 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

BALICA KAYNAKLAR ve TEEKKR

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Grid Connection Requirements for Wind Turbine Systems in Selected Countries Comparison to TURKEY - Yrd.Do.Dr. Bora ALBOYACI (Kocaeli niversitesi) Rzgar Santrallarnn Ulusal Elektrik ebekesi Entegrasyon Sorunlar ve Maliyetleri Nevzat AHN (Cinergroup) Koruma Tekniinde Selektivite Selim OKURA, Serkan ZKARDE (SIEMENS) IEC 61850 - Ayta ZGER / Suat OCAKI (SIEMENS) Planning of the Grid Integration of Wind Energy in Germany Onshore and Offshore up to the Year 2020 - DENA Grid study Renewable Systems Interconnection Study - Advanced Grid Planning and Operations SANDIA REPORT The U.S. Smart Grid Revolution KEMAs Perspectives for Job Creation, 2009 Distributed Generation with High Penetration of Renewable Energy Resources, DISPOWER, Final Public Report A Systems View of the Modern Grid / Advanced Control Methods, NETL, Office of Electricity Delivery and Energy Reliability

10. Final Report on the August 14, 2003 Blackout, U.S.-Canada Power System Outage Task Force 11. Wind Turbine Electrical System and Grid Interconnection, Detlef SHULZ
Slide 31 Subat 2009 Energy Sector Siemens 2009

SORU & CEVAP

Slide 32

Subat 2009

Energy Sector

Siemens 2009