Sulama

Sulama genel olarak bitkilerin geli meleri, dzenli, yeterli ve kaliteli rn vermeleri iin gerekli olan, fakat do al yollarla (ya larla) kar lanamayan suyun yapay olarak topra a verilmesidir.

Topraktaki su do al olarak ya lardan kazan l r. Ancak do al yollarla kazan lan su gereksinimi her zaman kar lamaz. Y ll k ya toplam yeterli olsa bile, ya lar n y l iindeki da l dzenli olmayan yerlerde zaman zaman kurakl k sz konusu olur. Kurakl k, zellikle bitkilerin vegetatif geli melerinin yo un oldu u ilkbahar ve yaz aylar nda oldu unda, s kl ve sresine ba l olarak, bahe bitkileri yeti tiricili im olumsuz ynde etkiler. Bu nedenle y ll k ya toplam n n yetersiz oldu u (300-500 mm), ya da yeterli olsa bile (800-900 mm) ya lar n byk bir k sm n n geli me periyodu d nda d t yerlerde sulama yap lmadan ekonomik anlamda meyvecilik ve ba c l k yap lamaz. Sulama sadece vegatatif geli me zerinde de il, verim ve kalite zerinde de olduka nemli bir etkiye sahiptir. Kurak ve yar kurak iklime sahip blgelerde ve yzlek kkl trlerin yeti tiricili inde bu etki daha iyi grlebilir.

Sulaman n vegetatif ve generatif geli me zerindeki yararlar a a da zetlenmi tir:

Kk geli mesi: Bitkilerin iyi beslenebilmelerinde kklerin rol byktr. Topraktaki su ve besin maddelerinden yeterince yararlanabilmeleri kk geli mesine ba l d r. Ayr ca yeterli lde yaprak alan iin yeterli bir kk alan gerekir. Sulanan topraklarda kk bymesi ve geli mesi ok daha fazlad r.

Srgn geli mesi: lkbahar ve erken yaz aylar nda grlen su yetersizli inde srgnlerin geli mesi yava ve zay ft r. abuk dinlenmeye girerek geli meleri durur. Bu da fotosentez iin gerekli yaprak alan n n azalmas na neden olur. Byme mevsiminin herhangi bir blmnde fotosentez olay ndaki azalma karbonhidrat retiminde, besin maddelerinin birikiminde ve verimde azalmaya neden olur. Bu olumsuz etkiler ok y ll k bitkilerde ertesi y lda da kendisim gsterir. K so uklar ndan daha fazla zararlanma olur ve meyve tomurcu u olu umu azal r. Sulama ile daha dzgn ve kuvvetli srgn geli mesi sa lan r.

Gvde ve ta bymesi: Sulanan topraklarda sa l kl kk ve srgn geli mesi sonucunda gvde yava fakat devaml bir geli me gsterir. Buna paralel olarak ta geli meleri kuvvetli olaca ndan iek tomurcu u say s ve verim artar.

iek tomurcu u olu umu ve geli mesi: lkbahar sonu ve yaz ba lar nda olu an tomurcuklar n sonbahara kadar olan geli meleri iin sulama ok nem ta r. Kurak yerlerde veya sulanmayan topraklarda iek tomurcuklar erken olu ur, fakat iyi beslenemediklerinden yava ve dzensiz geli irler. o u kez organ taslaklar n tamamlayamadan dinlenmeye girdiklerinden ertesi ilkbaharda ieklenme dzensiz olur ve anormal yap daki ieklerde dllenme de normal olamayaca ndan verim d er. Sulanan topraklarda tomurcuklarda farkl la man n

(ayr m periyodu) ge olmas na kar n, sa l kl geli me ve dzenli bir ieklenme ve dllenme ile yksek verim elde edilir.

Meyve dkmleri: Haziran ve derim ncesi meyve dkmlerinin ba l ca nedeni su dengesinin bozulmas d r. Kurak ya da sulanmayan yerlerde bu dkmler ok grlr. Hava s cakl n n ve yaprak alan n n art ile transpirasyonla su kayb da artar. Toprakta yeterli su bulunmamas halinde ozmotik gleri daha fazla olan yapraklar kendilerine en yak n olan meyvelerdeki suyu ekerek onlar n dklmelerine neden olur. Su tketiminin fazla oldu u meyvelerde geli me dnemindeki sulamalarla su dengesi kurularak dkmler nlenir ya da iddeti azalt labilir.

Meyve verim ve kalitesi: Topraktaki su miktar , zellikle sofral k meyve ve zm e itlerinde meyve irili i ve rengini art rarak kaliteyi nemli dzeyde iyile tirir. Meyvelerin geli meye ba lad ve olgunlu a yakla t dnemlerde toprakta yeterli suyun bulunmas ile meyve irili inde %20-40 oran nda bir art sa lanarak verim miktar art r labilir. Bu kritik dnemlerde yeterli suyun sa lanamamas meyvelerin kk kalmas na ve renklerinin solgun olmas na, kabuklu meyve lerde iin (tohumun) kabu u tam olarak doldurmamasma neden olarak verim ve kaliteyi d rr.

Topraktaki suyun ya larla ya da sulama ile bitkilerin ihtiyac m kar layacak dzeylerde tutulmas , geni bir ta sisteminin kurulmas , ok say da iek tomurcuklar n n olu mas , meyve dkmlerinin nlenmesi ve meyvelerde irilik ve renk olu umunun sa lanmas ile verim ve kaliteyi art r r. Bu bak mdan meyve bahelerinde ve ba larda verimi art rmak iin rasyonel bir sulama en ba ta dikkate al nmas gereken nlemlerden biridir.

Sulama ile retim art ekonomik bir beklenti ise de a r sulama topraktaki yetersiz su kadar bahe bitkilerinin yeti tirilmesini olumsuz ynde etkileyebilir. Fazla sulaman n zararlar a a da zetlenmi tir:

- zellikle killi topraklarda yeti en ve kuvvetli geli en meyve trlerinde vegetatif geli meyi uyararak iek tomurcu u olu umunu engeller ve genlik k s rl sresini uzat r. - Ge sonbahara kadar uzat lan sulamalarla geli mesi srekli

uyar lan srgnler pi kinle emez. K lar sert ve donlu geen yerlerde bu srgnler donarak zararlan rlar.

- A r sulama sonucu olu an fazla dal ve yapraklar fazla glgeleme yaparak meyvelerde rengin iyi olu mamas na neden olur.

- Derimden k sa bir sre nce yap lan fazla sulamalar meyve irili ini art r rsa da meyvelerin tad ve rengini ve yola dayan mlar n azalt r. Bu meyveler kaba etli ve lezzetsiz olurlar.

- Elma, erik, ayva, nar gibi baz meyve trlerinde ve Karaerik, Cardinal, Alphonse Lavallee ve Red Mala a gibi zm e itlerinde kurak bir periyodu izleyen a r sulamalar olgunlu a yak n meyvelerde atlama ve yar lmalara neden olur.

- Fazla sulama, sulama masraflar n art r r. Zira sulama tesislerinin kurulmas ve sulama zellikle su kaynaklar s n rl olan yerlerde olduka pahal d r.

- Fakir ve szek topraklarda bitki besin maddelerinin y kanmas na neden olarak bu topraklar daha da fakirle tirir ve gbreleme masraflar n art r r.

- Drenaj iyi olmayan baz topraklarda a r sulamalar tuzlanmaya ve hatta orakla maya neden olabilir.

Meyve baheleri ve ba larda sulaman n ba ar l olabilmesi, su dzeninin yani topraktaki su ile transpirasyonla kaybedilen su aras ndaki dengenin kurulmas na ba l d r. Bu dengenin iyi

kurulabilmesi iin sulama zaman n n, sulama s kl n n ve bir sulamada topra verilecek su miktar n n ok iyi belirlenmesi gerekir.

Sulama zaman n n belirlenmesi

Meyve baheleri ve ba larda sulama zaman n n belirlenmesi di er kltr bitkilerinde oldu u kadar kolay de ildir. ok y ll k odunsu bitkiler olan meyve a alar ve asmalar geni ve derin kk sistemine sahiptirler. Sulama zaman n n saptanmas nda su ihtiyacn n belirtisi olan yapraklarda solman n beklendi i durumlarda ok ge kal nm olur. Bitki kk blgesindeki toprak neminin llerek sulama zaman n n tesbiti, sulama rand man ynnden zorunludur. Zira bitkiler topraktaki suyun ancak bir k sm ndan yararlanabilirler.

Bitkilere yararl olan toprak suyunun kesin s n rlar vard r. Toprak, ya lar ya da sulama ile alabilece i suyun hepsini alm sa, buna "maksimum su kapasitesi" denir. Bu suyun hepsi toprakta tutunamaz. Bir k sm yer ekimi ile dere ve rmaklara kar r, ya da topra n daha derinlerine s zar. Bu suya "yerekimi suyu" denir. Bir k sm da k lcal kuvvetler yard m ile fiziksel olarak toprak taraf ndan tutulur ki, buna "k lcal su (Kap lar su)" denir. Bitkiler bu sudan yararlanabilirler. K lcal suyun en st s n r na "Tarla kapasitesi" denir ve toprakta tutulabilen maksimum nem yzdesini ifade eder. K lcal sudan bitkilerin yararlanabilece i en alt s n ra "Srekli solma noktas " denir. Bu noktada toprak partiklleri taraf ndan s k bir ekilde tutulmu olan suyu (higroskopik su) bitkiler alamad klar ndan srekli solgunluk gsterirler. Topra a tekrar su verilse bile tekrar eski hallerine gelemezler. Tarla kapasitesi ile srekli solma noktas aras nda toprakta tutulan k lcal suya "Kullan labilir su kapasitesi" denir. Toprakta herhangi bir andaki nem ieri i ile srekli solma noktas aras ndaki fark ise, o anda toprakta bulunan kullan labilir suyu verir.

Kullan labilir su miktar tarla kapasitesinden srekli solma noktas na do ru azald ka bitki kklerinin suyu almalar zorla r. Bu durum bitkilerde su eksikli ine neden olur. E er sulama ile topraktaki kullan labilir su miktar art r lmazsa bitki solar ve nihayet lr. Bu nedenle su ihtiyac n n tesbitinde tarla kapasitesi ile srekli solma noktas aras ndaki suyun miktar dikkate al n r. Prensip olarak sulama, toprak nemi srekli solma noktas na d meden nce yap lmal d r. Kk blgesindeki kullan labilir suyun %50 veya %75'i bitki taraf ndan al nd nda, bir ba ka deyi le kullan labilir su tutma kapasitesi %50 veya %25'e d t zaman sulama yap lmas nerilir.

Kullan labilir su dzeyinin llmesi sulama zaman n n belirlenmesinde esas olmakla birlikte, sulaman n ne zaman yap laca n kesin olarak belirten pratik bir yntem yoktur. Yine de yeti tiricilerin kendi artlar na (bitki ve toprak) etkili bir ekilde adapte edebilecekleri baz kaba testler ve gzlemler vard r. rne in, deneyimli bir yeti tirici de i ik derinliklerden (en az 30 cm) alman toprak rneklerine dokunarak ya da avu iinde topra s karak, toprak nemine gre sulama zaman n saptayabilir veya

meyve a alar n n yaprak renginde matla ma, asmalarda yapraklar n gri-ye il renge dnmesi gibi durumlar gzleyerek sulama zaman n belirleyebilir. Sulama iin hibir zaman yapraklar n solmas beklenmemelidir. En iyisi meyve a alar n n ya da asmalar n alt nda yeti en derin kkl yabanc otlar n solmas n izlemektir. Pratik olmakla birlikte sbjektif olarak yap lan bu testler, toprak nemini lebilen aletlerle ya da laboratuvar yntemleriyle yap lan objektif testler kadar geerli de ildir. Topra n ya ve kuru a rl n n laboratuvarda saptanarak aradaki farktan toprak neminin elde edilmesi esas na dayanan gravimetrik yntem iyi sonu verirse de, pratik de ildir. Bugn, de i ik prensiplerden yararlan larak yap lm aletler, rne in tansiyometreler toprak nemini bahede ve amnda lerek sulama zamamn n belirlenmesinde kullan lmaktad rlar.

Sulama zamanlar

Meyve baheleri ve ba larda baz ko ullara ve olanaklara ba l olarak y l n drt mevsiminde de i ik amalarla sulama yap labilir.

K sulamas : Meyve baheleri ve ba larda ya lar nemli bir girdi olu turarak sulama masraf ve eme inin azalmas nda yard mc olurlar. Ancak iklim ve toprak zelliklerine gre her zaman bu imkandan yararlan lamaz. rne in, kurak iklimi olan yerlerde ya da kurak geen y llarda k n ya larla toprakta depo edilen su miktar az olaca ndan, ilkbahar ve yaz aylar nda su s k nt s ekilen yerlerde, suyun daha bol oldu u k aylar nda bir veya iki kez yap lan sulamalarla suyun toprakta depolanmas ekonomik yarar sa lar. Bu amala yap lan k sulamalar n n etkinli i toprak derinli i ve topra n su tutma kapasitesine gre de i ir.

lkbahar sulamas : E er k ya lar yetersiz ve k sulamas yap lmam ise, ya da ilkbahar ya s z geiyorsa, uyanma ba lamadan nce yap lacak sulamalar toprak su ieri ini art rarak ilkbahar geli me periyodundaki su ihtiyac n n kar lanmas n sa lar.

Yaz sulamas : Yaz n yap lan sulamalar n nemi byktr. nk vegetatif ve generatif geli me zerine do rudan etkilidir. Yaz geli me periyodunda hava s cakl n n yksek olmas , topraktan evaporasyon ve yapraklardan transpirasyon yolu ile su tketimim art r r. Toprak neminin azalmas yla bymede yava lama, meyve dkmleri ve meyve irili inde azalma olur. Ertesi y l n rnn olu turacak olan meyve tomurcuklar n n olu mas ve geli melerinin tamamlanmas nda aksakl klara neden olur. Bu nedenle yaz sulamalar zaman nda yap lmal ve meyve deriminden sonra da sulamalara devam edilmelidir. Ancak sonbahar erken donlar grlen ve k sert geen yerlerde yaz sulamalar sonbahar ilerine kadar uzat lmamal d r. Aksi halde vegetatif geli me devam edece inden srgnler pi kinle ernez ve dondan zararlan rlar.

Sonbahar sulamas : Yaz sonlar kurak geen yerlerde sonbaharda bir veya iki kez sulama yapmak, iek tomurcuklar n n geli melerini tamamlamalar bak m ndan yararl olur. Ancak bu sulamalar da ok ge yap lmamal d r.

Ya lar n yeterli olmad ve sulama imkanlar n n ok s n rl oldu u yerlerde meyve baheleri ve ba larda a a daki zamanlarda mutlaka sulama yap lmal d r.

1. lkbahar ba nda, vegetasyon ba lamadan nce,

2. ieklenmeden sonra,

3. Meyveler olgunla madan nce (ba lar iin ben d me devresinde),

4. Meyveler derildikten sonra (zellikle s cak ekolojilerde tm meyve ve zm e itleri ile daha serin ekolojilerde sert ekirdekli meyveler iin gereklidir).

Sulama aral

(s kl )

Prensip olarak kullan labilir su kapasitesi %50 veya %25'e d t zaman sulama yap lmas gerekti ine de inmi tik. Kullan labilir suyun bu oranlara d mesi iin geen sre sulama aral n belirler. Bu sre topraktaki kullan labilir suyun miktar ve yeti tirilen tr ve e itlerin kk derinli i ve su tketimine gre de i ti inden meyve baheleri ve ba lar n ne kadar aral klarla (ka gnde bir) sulanmas gerekti ini tespit etmek olduka zordur. P atik olarak sulama aral kullan labilir suyun %50'sinin bitkinin gnlk su tketimine blnmesi ile bulunur. Bitkinin gnlk su tketimi sabit de ildir. Baz iklim ve bitki faktrleri dikkate al narak haz rlanm formllerle hesaplanabilir.

Sulama aral n etkileyen faktrler iklim, toprak ve bitki faktrleri olarak grupta incelenebilir.

klim: Yksek s cakl k, d k nem ve rzgr topraktan evaporasyon ve bitkiden transpirasyon yolu ile su kayb n n artmas na yani toprak neminin azalmas na neden olarak sulama aral n k salt r. phesiz ya lar n etkinli i daha fazlad r. Ya olan yer ve zamanlarda sulama aral uzundur.

Toprak: Topra n su tutma kapasitesi nemli bir faktrdr ve topra n fiziksel yap s ve toprak derinli ine ba l olarak sulama s kl n etkiler. rne in, killi topraklar n su tutma kapasitesi kumlu topraklardan ok daha fazla oldu undan sulama daha uzun aral klarla yap l r. Toprak derinli inin fazla olmas da sulama aral m uzat r.

Bitki: Yeti tirilen tr ve e itlerin kk geli mesi ve derinli i, ta geli me kuvveti, yaprak alam ve morfolojisi gibi zelliklerine ba l olarak su tketimleri farkl d r. Meyve trlerini su isteklerine gre dikkate ald m zda erik ve elma ilk ba ta yer al r. Bunlar armut, kiraz, eftali izler. Kay s , badem, vi ne, incir ve zeytin su tketimi en az olan meyve trleridir. Bu nedenle di er meyve trlerine gre daha uzun aral klarla sulanabilirler. Yeti tirilen e itlerin sofral k ya da kurutmal k e itler olmas da sulama aral n etkiler. rne in, sofral k zm ba lar nda sulama aral , kurutmal k ve arapl k ba lardakinden daha k sad r. Ayr ca meyve a alar ve asmalar n ya , geli me h z , rn miktar ve hatta dikim s kl da sulama aral m etkiler. Bir sulamada verilecek su miktar

Her sulamada topra a verilecek su miktar ok nemlidir. Fazla miktarda su vermek, sulama masraflar n art r r. Ayr ca, zellikle killi topraklarda kklerin havalanmas n engelleyerek kk geli mesini ve beslenmeyi olumsuz ynde etkiler. Kumlu topraklarda ise kolayca szlerek bitki besin maddelerinin y kanmas na neden olur. Bu nedenle verilecek su miktar kk geli me blgesindeki topra slatacak kadar olmal d r. Sulama zaman ve sulama aral n n belirlenmesinde oldu u gibi, her sulamada verilmesi gereken su miktar n n tespitinde de topraktaki kullan labilir su dzeyinden yararlan l r. Kk geli me derinli i bilinirse ve topra n kullan labilir su miktar llebiliyorsa verilmesi gereken su miktar kolayca hesaplanabilir. Sulama zaman nda kk geli me derinli inin her 30 cm'sindeki kullan labilir su miktar (mm) llr ve bu derinliklerdeki kullan labilir su tutma kapasitesinden kar larak her 30 cm'deki kullan labilir su eksikli i tespit edilir. Bu de erlerin toplam , topra a verilmesi gereken toplam su miktar n "mm" de eri olarak verir.

Sulama yntemleri

Sulaman n amac na ula abilmesi ve ekonomik olarak yap labilmesi iin en uygun sulama ynteminin seilmesi gerekir. Meyve baheleri ve ba lar kurulurken sulama ynteminin seiminde arazinin topografik durumu, toprak zellikleri, iklim zellikleri, sulama suyunun kayna ve niteli i incelenmelidir. Ayr ca seilecek yntemin kurulu ve i letme giderlerinin ekonomik olanaklara uygunlu u da dikkate al nmal d r.

Sulama yap l rken su, ya toprak stnden (yzey sulama), ya da toprak alt ndan (dip sulamas ) verilir. Genel olarak uygulanmas n n daha kolay olmas nedeniyle, yzey sulama yntemleri daha yayg n olarak kullan lmaktad r. Meyve baheleri ve ba lar n sulanmas nda yzey sulama yntemlerinden tava, kar k, ya murlama ve damla sulama yntemleri kullan l r.

Tava yntemi: Sulama suyunun bol oldu u yerlerde uygulan r. Dz (%1.5-2'den az meyilli), hafif ve orta hafif topraklar iin uygundur. Bu yntemle bahe, topra n tipi, arazinin meyili ve su miktar na uygun byklkte tavalara ayr l r. Her tavan n kenarlar 25-30 cm yksekli inde toprak sedlerle evrilir. Bu tavalara su verilerek havuz gibi doldurulur. Tavalarda biriken suyun yksekli i, yeti tirilen bitkinin kk geli me derinli ine ve kullan labilir su dzeyine gre de i mekle birlikte, 10-15 cm oluncaya kadar sulamaya devam edilir. Bu yntemde toprak yzeyi tamamen sat ld iin ok fazla su harcan r ve topra n havalanmas engellenmi olur. zellikle killi topraklarda her sulamadan sonra olu an kaymak tabakas m k rmak iin topra n apalanmas gerekir.

Kar k yntemi: Sulama suyunun az oldu u yerlerde uygulan r. S ralar aras nda, toprak tipi ve s ralar aras geni li ine ba l olarak, bir veya birden fazla say da kar klar a l r. Su, ana kanaldan bu kar klara verilerek yap l r. Kar klar aras mesafe, kar klar n geni li i, derinli i ve uzunlu u, bahe topra n n tipi, arazinin meyili ve verilecek suyun miktar na gre de i ir. Kar klar meyil boyunca a lmal ve %3'den daha fazla meyilli olmamal d r.

Ya murlama yntemi: Suyu yukar daki yntemlere gre daha ekonomik olarak kullanan, ta l ve tumlu topraklarda ve meyilli arazilerde uygulanabilen bir yntemdir. Yaln z ilk tesis, y ll k bak m ve i letme masraflar yksektir. Ayr ca sulamada kullan lacak suyun zellikleri ok nemlidir. Ya murlama ynteminde bas nl su, delikli borular, sabit memeler veya dner ba l klardan pskrtlerek damlalar halinde topra a verilir. Bu sistemin iyi al abilmesi iin havan n rzgrs z ya da rzgr h z n n ok d k olmas gerekir. Bu sistem ayn zamanda yaprak gbrelerinin verilmesinde, mcadele ilalar n n uygulanmas nda ve ilkbahar ge donlar ndan korunmada da kullan labilmektedir.

Damla sulama yntemi: Son y llarda, zellikle sulama suyunun k t oldu u yerlerde ve s cak iklim ko ullar nda, bu yntem yayg n bir ekilde kullan lmaya ba lanm t r. Ya murlama ynteminde oldu u gibi, engebeli veya meyilli arazilerde rahatl kla kullan labilir; gbreleme ve yabanc ot mcadelesinde yararlan labilir. Damla sulamada su, bitkilerin yak n ndan geirilen lateral borulara ok d k bas n alt nda verilerek lateral borulardaki damlat c lardan ok yava ve az miktarlarda, fakat s k s k damlalar halinde topra a verilir. Bylece evaporasyon ile meydana gelebilecek su kay plar nlendi inden, yksek rand manl bir su kullan m ve ekonomisi sa lar. Bu yntemin en nemli sorunu damlat c larm t kanmas d r. zellikle kalsiyum karbonat ve

demir oksit gibi tuzlar ta yan ve iyi szlmemi sular ile damlat c larm i yzeyinde geli en ye il algler damlat c larda birikerek t kanmaya neden olurlar.

Su kayna ve sulama suyunun zellikleri

Sulaman n ba ar l olmas nda etkili olan bir faktr de sulama suyunun zellikleridir. Zira sulamada kullan lacak sular hibir zaman ya mur sular gibi saf de ildirler. Geldikleri kayna a gre havalanmalar , ierisinde erimi halde bulunan tuzlar n cins ve miktarlar de i iktir. Bu nedenle sulama suyunun elveri lili i yeti tirilecek tr ve e itler, topra n zelli i ve kullan lacak sulama yntemi dikkate al narak nceden tespit edilmelidir. Sulama suyu so uk olmamal , havalanm olmal , ierisinde bitkilere zarar verecek yabanc maddeleri iermemeli ve fazla tuzlu olmamal d r. Sulama suyu kalitesini etkileyen en nemli faktr tuzluluktur. Meyve a alar ve asmalar n tuza dayan mlar tr, e it ve analara gre de i ir. Ancak meyve a alar ve asmalar n tuza dayan mlar tarla ve yem bitkilerinden, hatta sebzelerden daha d ktr. Toprak saturasyon eriyi i elektriksek iletkenlik (ECe) de eri esas al n rsa, yumu ak ve sert ekirdekli meyveler ile turungil meyveleri 2 mmhos/cm, nar, incir, zeytin ve zm 4 mmhos/cm, hurma ise 12 mmhos/cm'den daha yksek tuzluluk ko ullar nda verim ve kalite kayb na u ramaktad r.

Sulamada kullan lan su kaynaklar ya mur sular , nehir sular (akar sular), kuyu ve artezyen sular (yeralt sular ) ve gl sular (durgun sular)'d r. Sulama suyunda aran lan zellikler dikkate al nd nda su kaynaklan ierisinde en uygunu ya mur sular d r. Ancak bu sular ntoplanmas byk i letmeler iin zordur. Nehir sular hareketli sular oldu u iin havalanmas ve s cakl ynnden sulamaya en uygun sulard r. Ancak getikleri topraklardan fazlaca tuz almam ve kirlenmemi olmal d rlar. Kuyu ve artezyen sular so uk ve havas z sulard r. Kullan lmadan nce havuzlarda toplanarak havalanmalar ve s nmalar sa lanmal d r. Gl ve glet gibi durgun sular da kuyu sular gibi havas z sulard r.

Sulama zaman , sulama aral klar , her sulamada verilecek su miktar , sulama ynteminin seiminde pekok faktr etkili oldu undan, meyve baheleri ve ba lar iin her yerde geerli olabilecek bir sulama program n n nerilmesi ok zordur

KAYNAK: Genel Bahe Bitkileri Prof.Dr.Atila GNAY