Anlar, belgeler, fotoraflar

CANAN
ve

ZEHRA
Ahmet KULAKSIZ

TAVIR

YAY I N L A R I

Birinci Basm Tarihi : KASIM 2001 Bask :

TAVIR YAYINLARI Kulolu Mah. Turnacba Cad. Aa Klhani Sok.No:13/8 Beyolu / STANBUL

Feda kuann kahramanlarna...

Yaynevinin nsz Elinizde tuttuunuz bu kitap lkemizin yaad insanlk snavnda yaanan bir kesiti anlatyor. Bu byk insanlk snavnn sadece bir sayfasn sizlere aktaran bu kitap ayn zamanda nemli bir tarihsel belge nitelii tayor. Bu kitap sizlerle bulutuunda yaklak bir yln dolduracak olan lm Orucu Direniinde ehit denlerin says oalacak. Ama tarih yaanan her an sayfalarna bilgece bir edayla kaydetmeye devam edecek.... Faizme kar lkemiz hapishanelerinde balayp darya da dalga dalga yaylan bu tarihsel direnii anlatmaya elbetteki ne bir romann sayfalar yeter, ne de bir filmin kareleri. Bu byk tarihsel direni ayn zamanda insanln snavdan getii, bu snav veremeyenlerin ise elendii lkemiz devrimci mcadele tarihinde insann insanlk onuru iin yaplan en byk direnitir. Bu direnite herkese bir bedel dt. Kimisi bu bedeli canyla dedi kimisi zgrln kaybetti. Kimisi ise, belki de aclarn en by olan evlat acsn yaad. Bu acy yaayanlardan biri de Ahmet Kulaksz d. Ama bu byk acy yaarken de dimdik ayakta durabilen evlatlarnn inanlarna gsterdii byk saygyla baba olmak ne demek bunu herkese bir kez daha dndrten ve reten bir insan olarak kaznd hafzalarmza. Ahmet Kulaksz bir babayd. Tek varl gence-

cik kzlaryd. Onlar bu direni iinde kaybetti. Davalarna ve inanlarna duyduu saygyla mcadelelerinde sonuna kadar yanlarnda oldu. Evlatlar korkusuzca lme giderken hep yanbalarnda oldu, ellerini tuttu. O eli son nefeslerine kadar brakmad. Byk bir metanetle evlatlarnn tabutuna omuz verdi. zerine den ne varsa hepsini eksiksiz yerine getirdi. Direnie kendi ocuklaryla birlikte devam eden dier direniileri kendi evlatlarndan ayrmad. Her birini kendi evlatlar kadar sevdi ve ehit dtklerinde bu kez yine bir baba, bir yolda olarak onlara olan vefa borcunu yerine getirdi, son grevini yapt. Direni boyunca iki kznn da lm orucunda olmas nedeniyle, kendisine sklkla uzatlan mikrofonlara hi bir zaman medyann istedii cevaplar vermedi. O uzatlan mikrofonlara F Tiplerini anlatt. Zulm anlatt. Kzlarnn neden lm orucunda olduunu ve ne istediklerini anlatt. Kzlarnn ve hapishanelerde lm pahasna direnen, len ama teslim olmayan tutsaklarn sesi soluu oldu. Ahmet Kulaksz bu kitab yazarken hala insanlar lmeye devam ediyor, bu byk direni sryordu. Ahmet Kulakszn ise yaama umudu, yaama ball azalmadan devam ediyordu. Gzleri yaananlar bir bir izliyor, yaanan bu tarihe tanklk etmeye devam ediyordu... Bu kitapta kzlaryla btnlemi bir babann yaad duygular, anlar ve belgeleriyle onlarla geirdii bir mr ve yaad son 140 gn bulacaksnz. Belki zaman zaman kendinizi Ahmet Kulakszn yerine koyup hznlenecek, bu metanetli, sabrl ve kimsenin ekemeyecei kadar byk acy gsleyebilen bu byk insana byk bir sayg duyacaksnz.

Belki de bunlarn hibiri olmayacak ve onu neden kzlarnn lmne engel olmad diye sulayacaksnz. Hangisini yaparsanz yapn vicdannzla babaa kalacak Zehra ve Canan yaatmak iin ben ne yaptm sorusunu kendinize soracaksnz, sormalsnz... Biz bu kitab yayna hazrlarken lm Orucu Direnii birinci yln doldurmak zereydi. Yaanan bu tarihsel srecin sadece kk bir kesitini de olsa Ahmet Kulakszn kalemiyle sizlere aktarmaktan onur duyuyoruz. Yaanan bu tarihsel srece ait her belgeyi sizlerle buluturma abamz ise hep srecek. Bu kitabn hazrlanmasnda emei geen, kitabn en iyi biimde hazrlanmas iin bizimle birlikte emek veren, yazlar, iirler ve belgelerle katkda bulunan tm dostlarmza teekkr ediyoruz...

TAVIR

Yazarn nsz Bu yk yaanan tarihsel bir srecin bir blmn anlatmay hedeflemitir. Elbette bu dneme ilikin sylenecek ok eyler vardr. Ben bir tarihi deilim, yazar hi deilim. Btn bunlar gznne alndnda ykmzde eletirilecek yerler mutlaka bulunacaktr. Hem anlatlan olaylar hem de kii ve kurumlarn bazen hakettii kadar yer almad grlecektir. Kiiler konusunda bazen abartya kald, bazen hakettii halde yeterince yer veremediim dostlarmn olduunu biliyorum. Hi bir art niyete dayanmayan bu durum sadece benim yetersizliimden kaynaklanmaktadr. Daha kapsaml ve detayl bir yk yazmay ben de isterdim, ama yaadm duygu ortamnda bundan daha iyisini yapamadm bilinmeli ve eletiriler yneltilirken btn bunlar gz nne alnmaldr. ZEHRA ve CANAN 'n ksack yaamlarnn anlatld bu yk direniin bir blmn anlatrken kahramanlklarn yannda arkadalarn yar yolda brakp bir tas orbaya onurunu ve namusunu satanlara da tank oldu. Kzlarmdan nce de yaand, sonra da yaanmaya devam etti. ZEHRA ve CANAN'n tank olduu bu ihanetler hi bir zaman onlarn moralini bozmad. nandklar ve uruna yaamlarn feda ettikleri halkna ve arkadalarna her zaman gvendiler. Sonsuza kadar unutulmayacaklarnn bilincinde oldular. Ve bu ballk onlarn g ald bir kaynak olarak her zaman var olmaya devam ediyor. Bu y-

10

knn bir amac da zelde benim ve kzlarmn, genelde dier lm orucu direniilerinin hemde onlarn yaknlarnn duygu ve dncelerinin kamuoyuna anlatlmasna yardmc olmasdr. Her durumda sesimizin kslmaya alld bir durumda bir nefes borusu olacan dnyorum. Sadece bir yk yazarak kzlarmn bana brakt miras savunduumu ve grevimi tamamladm dnmyorum. Yaadm srece yreklerini yreime katp, her zaman onlarn sesi soluu olmaya devam edeceim. Biliyorum ok iddial bir ey ama baka trl kzlarma olan borcumu deyemem. Onlarla hep onur duydum. Onlarnda benimle gurur duyaca bir baba olmaya almaktr btn hedefim. Son olarak direni boyunca ve kzlarmdan sonra bana her trl desteini sunan, bu yky yazmada katklarn esirgemeyen btn dostlarma zellikle bir alma ile kitap olarak yaynlamasn salayan TAVIR alanlarna sevgiler sunuyorum. Hibir abalarn sonsuza kadar unutmayacam...

AHMET KULAKSIZ

11

12

GR
Niin Yazdm? Temmuz aynn on nc gnyd. Yaklak drt buuk aydr hemen her gn bulunduum Kk Armutlu Direni evlerindeki lm orucularn ziyaret ediyordum. Akama doru ynetmen dostumuz Dilek Hanm geldiinde Sevgi Erdoann kald direni evine gidip gidemeyeceimizi sordu. Ayn gn benim, Sevgiyi ikinci ziyaretim olacakt. Gittiimizde nce Sevgi Ablann bulunduu odaya getik. Ksa bir merhabadan sonra bana ne yaptm, yazmaya balayp balamadm sordu. Ben de : Hayr henz balamadm. yantn verince, sessiz ama ar ar azndan u cmleler dkld: Yazmalsn, bu byk ve grkemli direnii mutlaka yazmalsn. Bunu en iyi sen yapabilirsin, nk en ar bedeli sen dedin. ki tane dnya gzeli kzn bu direnite kaybettin. Canan ve Zehra iin yazmalsn. Evet Canan ve Zehray yaz bizi de yaz direnii de yaz. ocuklarn ve mcadelelerini btn dnyaya anlatmalsn. Eminim bunu en iyi sen yapabilirsin. Biz lm orucu direniileri bunu senden bekliyoruz. Ben de: Tamam Sevgi Abla sz veriyorum deyip yanndan ayrldm. Ertesi gn Cumartesiydi ve ben aylardan sonra ilk kez Kkarmutluya gitmeyip evde kitap okumay dndm. Saat lenden sonra

13

telefondaki ses dostumuz Dilek Hanmn sesiydi. Bana Sevgi Erdoann az nce yaamn yitirdiini sylyordu. Dorusu beklediim bir haberdi. Ama bu kadar erken deil. Hemen kalkp Kkarmutlunun yolunu tuttum. Gece Sevgi Abla iin dzenlenen mealeli trenden sonra ertesi gn bundan tam dokuz yl nce bir atmada katledilen ei brahim Erdoann mezarnn bulunduu Karacaahmette topraa verildi. Sevgi Ablaya ve lm orucu direniilerine verdiim sz yerine getirmek iin yazmak zorundaydm. Biliyorum bu i o kadar kolay olmayacakt. Bugne kadar hi byle bir eye kalkmadm. Bylesine byk ve uzun bir direnii yazmak benim boyumu aar. Yapmak istediim bu direnite ehit verdiim kzlarm Canan ve Zehra y anlatmak, bunu yaparken direni sresince tank olduum olaylar ve kahramanlklar belgelemek olacaktr. Evet direni boyunca saysz kahramanlklara tanklk ettim. Kck yreinde dnyann sevgisini tayan insanlarla beraber oldum, onlarla ayn havay solumann ayn heyecan duymann onurunu yaadm. Bu halk iin bir ey yapmaya demez denilen bir dnyada halk iin bedel demenin bir insanlama sorunu olduunu haykran yreklere tanklk ettim. Anlatacaklarmda isimleri geen btn direniilerin aileleri ve dostlar bu olaanst dneme ilikin mutlaka bir eyler syleyeceklerdir. unu biliyorum: Ne yaparsam yapaym yazacaklarm bu direniin bir blmn bile anlatmakta yetersiz kalacak. Onun iin ben daha ok Canan ve Zehrann olduu kesitleri ne kartp onlarla beraber direnii anlatmay dnyorum. Bu insanlk snavnda ehit den btn kahramanlarn en az benim kzlarm kadar yazlmaya ve anlatlmaya ihtiyac var.

14

I. BLM
iki kz karde, iki yrek, iki yolda iki sevgi abidesi, ba emez iki direni sembol..

CANAN ve ZEHRA Dnyann herhangi bir yerinde ve herhangi bir zamannda iki kz karde yaarm. kisi de gzeller gzeli yzlerinin gzellii yreklerinin aynas olmu. Bakanlarn iini styor. Hep bakmak istiyorsunuz onlara. Baktka sevgiyi gryorsunuz. Umudu gryorsunuz. Ball ve dayanmay gryorsunuz. Karde gibi karde olmann gururunu gryorsunuz. Sevginin o bitmez fedakarln, halkna olan ball, zgr vatana olan smscak sevgisini gryorsunuz. Yzlerinden ve yreklerinden yaylan bu sevgi atei insanlara insanln hatrlatyor. lkesinin her kesindeki yreklere k sayor. Bu hibir ey engelleyemiyor. Dalar deliyor karanlk ormanlardan geiyor ormanlar aydnlanyor durmuyor bu k, kaln duvarlar deliyor. Duvarlarn arkasnda amcalarna ulayor. Amcalaryla beraber tutsak dm zgr ve tertemiz beyinlere ulayor. Bu k beyinlere ulanca yreklerinde iekler ayor

15

zgr tutsaklarn. Karanfiller, kardelenler, leylaklar oalyor kaln duvarlarn arkasndaki hcrelere, zgrln ve umudun n yeniden hissediyorlar. Yeni ve sarslmaz bir cesaretle tekrar sarlyorlar yaama. Dnyor ta uzaklardaki insanlar nasl bir cesarettir nasl bir kararllktr, nasl bir sevgi ve kardeliktir. ki kk yrek bir olmu dnyann btn sevgilerini btn umutlarn kendilerinde toplamlar. yle sanyor insanlar. Ama onlar ok alakgnlldrler. Hayr diyorlar. Biz iki karde biz Canan ve Zehra bizler fazla bir ey yapmadk. Herkesin rahata gsleyebilecei bir direnii gsledik. nanmyor onlara insanlar, inanmak istemiyorlar. lme meydan okumak, lm rezil etmek ve lmszlemek iin ok gen olduklarn dnyorlar. Hayr diyorlar ama sizlerin yaamda kalmalar iin kllarn kprdatmyorlar. O zaman anlyor Canan, anlyor Zehra Bunlar bizi sevmiyorlar, bunlarn sevgileri sahte diyorlar. Eer gerekten bizi sevselerdi bizim yaamamz iin bir eyler yaparlard. Kaln duvarlar delip zgr tutsaklarn yreklerini aydnlatan bu k yanbandaki gnllerin kaln duvarlarna arpp geri dnyordu. Istamyordu kabuk balam bu yrekleri. lmlerimiz bile diyordu Canan lmlerimiz bile yumuatamyorsa yreklerinizi neden bir kez daha dnp aynaya bakmyorsunuz?. Bakn diyordu Zehra. Aynaya bakn ama yalnz olduunuz bir zamanda bakn. Ne greceksiniz? Grdnz ekinmeden kendinize itiraf edin. Riyakarl greceksiniz sevgisizlii greceksiniz. Scakl ve dostluu gremeyeceksiniz. Cenazelerimize bile katlmay uygun grmediniz kendinize. Kendinize yabanclatnz. Hani bizler

16

siz, biz ayn eyleri savunuyorduk, hani amacmz birdi, hani yeni bir dnya kurma konusunda ortak duygularmz vard. Hani dnyaya eitlii ve kardelii egemen klacaktk. Hani sevgiyi oaltacaktk ve paylaacaktk. Hani yarin yanandan gayr her eyde hep beraber olacaktk. Yalan sylediniz bizlere kendinizi kandrdnz. Bakn grn biz iki karde iki yrek sizin yalanlarnz yznze haykryoruz. Biz Canan ve Zehra, biz her eyi paylayoruz sizin, sizlerin kuruu bile kavga etmeden paylaamadnz bir dnya da biz yaam paylatk, acy paylatk, direnii paylatk, umudu paylatk, sevgiyi paylatk en sonunda da lm paylatk. Var m daha tesi? Hem de hi hesapsz paylatk. Evet insanl gzelletiren yarnlarn umudu olan her eyi paylatk. Elbette ok gen yataydk belki de daha ok ey paylaacaktk. Mesela amcamla ayn hapishaneyi kimbilir yan yana hcreleri ve de ikenceleri paylaacaktk. Ama sizler bizimle Canan ve Zehra ile bir cenazeyi, cenazelerimizi paylamadnz. Babamzn yanna gelip onun acsn paylamadnz. Ona Bak Canandan sonra Zehray da ehit verdin, hi evladn kalmad, ama biz senin dostunuz onlar bizim de kzlarmzd onun iin bundan byle hep yannda olacaz merak etme... demediniz. Bu kadarck bir eyi bile babamla paylamadnz. Neden yapmadnz? Bu, neden yapmadnz sorusu tarihe sorulan bir sorudur. Bizim admza bu soruyu soracaklara bir yant bulmalsnz. Bulamazsnz, ne yapsanz vereceiniz yanta kendinizde inanmayacaksnz. Onun iin daha ge olmadan yreklerinizi kuatan o kaln zrh krn, iine sevgi girmesini engellemeyin. Bir kez sevginin scaklyla snan yreine ans verin. Piman olmayacaksnz. Greceksiniz ve anlaya-

17

caksnz bizler haklydk. nsan sevgisini sonsuza kadar egemen klmak iin yeniden balamak gerekiyorsa bundan ekinmemek gerekir. Canan ve Zehra iki kz karde, iki yrek, iki yolda iki sevgi abidesi, ba emez iki direni sembol. Karadenizin inat iki kz, Karadeniz kadar hrn, Karadeniz kadar gzel ve scak. Karadenizin yamuru kadar bereketli. Yamur ne kadar bereket sunuyorsa Karadeniz topraklarna, onlar da o kadar umut sayor Anadolunun usuz bucaksz deryasna. Karadenizden aldklar sevgiyi stanbul varolarnda zenginletirip tekrar Anadoluya armaan eden iki yrek. Varolarda byttkleri sevgilerini insanlarla paylaan, paylatka ruhlar da yzleri de gzelleen iki insan tatls iki karde. Birbirlerini gremedikleri zaman bile yrekleri beraber arpan, ayn anda sevinen ayn anda zlen iki iek Canan ve Zehra. Benim kzlarm... Benim canlarm, cananlarm. Nasl anlatsam nasl sylesem sizleri anlatmaya nasl balasam. Nasl zor olduunu bir bilseniz, sizleri yazya dkmenin nasl imkansz olduunu... Byle bir grevin bana dmesini ben istemedim. Benim tercihim deildi. Ama sizler yle gzel, yle onurlu bir sreci yaayp arkadalarnza devrettiinizde benim btn bunlardan sonra yapacaklarmn anlam daha bir artyor. Tarihe ve bana braktnz bu miras mutlaka anlatlmal. Gelecek kuaklara sizin sevginiz ve kahramanlnz mutlaka iletilmeli. Yaadnz ksack yaam diliminde neler yaptnzn farknda msnz... O kck yreklerinizde nasl dnyalar sarstnz biliyor musunuz. Sen Canan, hatrlar msn stanbula geldiimizde henz on yanda bir ocuktun. Ve ekonomik olarak ok zor bir durumdaydk. Hani odun kmr alama-

18

dmz iin erkenden ablann koynuna girer de snrdn. Zehra ablan seni evkatle koynuna alr da sarlr salarn okard. te o gnlerde bile ben sizlere neden odun kmr alamadmz neden bu skntlara katlanmamz gerektiini anlatmaya alrdm. Sizler de beni byk birer insan gibi dinlerdiniz. Hepsini anlar mydnz bilmiyorum ama ounu anladnzdan emindim. O zamanda ondan sonra da hep byle oldu. Btn sorunlarmz birer arkada, yetikin insanlar gibi oturup konutuk. Bazen farkl eyler syledik ama hep aramzdaki o sevgi ve gven ban koruduk. Hatrlyorum ortaokula kayt ilemlerini geciktirdiimiz iin naslda alamtn. nci gibi yalar yanaklarndan aa szlrken nasl kahrolmutumda hemen o saat kaydn yaptrp seni okula gndermitim. Ortaokul ve lisede hep baarlydn hi krk not aldn duymadm. Zaten her zaman kafana koyduun eyi yapmsndr. zmirde okumay da sen istedin. En bata tercihin arasndayd ve bunu da baardn. Baardn ama bana da yapacan yaptn. Artk seni ok seyrek gryor, sadece telefonla grebiliyorduk. Ha unuttum sanma kayt iin zmire seni ablanla gnderdik. nk sen bizim iin hala minik Cananmzdn. Ve ablan vard. En dorusu onunla gitmendi. Hatrlyor musun yavrum bir k gnyd, ablan gzaltna alnmt da mahkemeye karlacakt. Sana ok souk gelme, ben yalnz giderim dediimde Hayr baba ben de gelmek istiyorum eer ablamn mahkemesine gidemeyeceksem benden karde olur mu demitin de alamtn. O yamurlu ve rzgarl k gn hava kararncaya kadar mahkeme kapsnda bekledik durduk. Avukatn kapda grnmesiyle ben durumu anlamtm. Avukat hanm

19

ZEHRA KULAKSIZ tutukland demesiyle nasl boynuma sarldn Baba ablam tutukland deyip aladn, senin hkrklarndan gsmn nasl sktn, baba olarak gl olmam gerektiini dndm. Ama sen yle nazl, yle iten hkryordun ki ben de dayanamadm. Sana hissettirmeden gzlerimden yalar boanverdi. Ama sen grmedin. Belki hissettin ama grmedin. Sana belli etmedim. Eh ne de olsa babaydm. Ve babalar alamazd. Ama dnyorum da o gn dktm gzyann senden sonra dktklerimin yannda hi kalacan nereden bilebilirdim ki... Evet koca yrekli, yrei sevgi dolu kzm senden sonra bu koca adam ok alad. Gizli gizli gzya dktm. Bazen dayanamadm insanlarn iinde aladm. Ama gene sen grmedin. Yoksa grdn m? Ama bala kzm. nsan her zaman cann, canann kaybetmiyor ki. O kadar kusur kad kznda da olur. Deil mi Cananm... mraniye Hapishanesi ne Zehra Ablan ziyarete gittiimizde de sen aktan aa bense yine gizli gizli gzya dkmtm. Bak bunu da bilmezsin. Orada ablanla neler konutunuz nasl dertletiniz hi bilemedim. Sormaya cesaret edemedim. Ho, yalnz orada deil ondan nce de sonra da ablanla neler konutuklarnz bana anlatmadnz, arada bir o sevimli tartmalarnz duyar daha sonra ne olduunu anlamaya alrdm. Ama nafile. Ben bile ou zaman aranzdaki bu iletiimi ve duygu alveriinizi anlamazdm. Sahi kzm nasl bir diyalog kurardnz, yrekleriniz nasl birbirinize karrd? imdi bana yle dediini duyuyorum. Baba bu duygu anlatlmaz ancak yaanr, onun iin bizi bala anlyorum yavrum, bugn daha iyi anlyorum. Yaam anlaml klan da bu deil mi... Kimi, sayfalar dolusu

20

yazar da bir eyi anlatamaz. Ama hayatn iinde yle anlam var ki btn bunlar yaln ve net bir biimde ifade eder. Hayat ve sevgiyi ve de ball daha anlaml klar. nsan ve insanl gzelletiren, btn davranlar kendinizde topladnz. Kzm, Cananm biliyorsun Mehmet amcan vard. Bebekken seni gezdiren seninle her eyi paylaan amcan. Hani onu tutuklamak iin gecenin ge saatinde evimizi basan vahilerin arad amcan. O hala hcre tipi hapishanede. Bana sylemezdin ama ben bilirdim. zmire gitmeden nce sk sk gittiin Bayrampaa Hapishanesindeki amcan. Hani babann yarsdr derler ya ite o. Senin yokluunda bana anlattlar. Sen onlar, onlar seni ok sevmilerdi. Biliyorsun baka ablalarn aabeylerin vard orada. Ama bir ou katliam srasnda, bir ou da daha sonraki srete lm orularnda yaamn kaybetti. Elbette seni anlatrken dostlarna ve sevdiklerine de yer vermem gerekiyor. Eer bunu yapmazsam onlara hakszlk edeceim ve zleceksin. Benimse seni hi mi hi zmeye niyetim yok. Bilir misin Bayrampaa Hapishanesindeki sevdiklerimizin en mutlu gnlerinden, biri de senden mektup aldklar and. Ne yazarsn, neleri paylardn tam olarak bilemiyorum ama mektubun gittiinde amcan dahil btn zgr tutsaklar heyecanlanr ve sabrszlkla mektubun okunmasn beklerdi. En ok da AUR KORKMAZ... Minicik yreinle onlara yle sevgiler tardn ki hapishanenin ii bir anda iek bahesine dner, sohbetler daha bir scak, konumalar daha bir ho olurdu. Aabeylerin ve ablalarn seninle gurur duyar; seni barlarna basmak iin sabrszlanrlard. Sen her zaman onlarn kk Cananydn. Ama ne olduysa sen gittikten sonra oldu. Durumlar deiti.

21

Birden bydn kocaman oldun. Direniilerin, halkn kk Canan artk kahraman ve yol gsterici ve rnekti. Byk ablalarn ve aabeylerin senden bahsederken Bizim Canandan renecek ok eyimiz var sz veriyoruz onun bize brakt miras sonuna kadar savunacaz, insanlk varolduu srece Canan hep retmenimiz olarak yaayacak. diyorlar. Evet kk yanla ve minicik yreinle en bynden en kne herkese retmeye devam ediyorsun. nsanlar bana ou yerde byle bir kz yetitirdiim iin vg dolu szler sarfediyorlar. Zaman zaman nasl biri olduunu soranlar oluyor. Benden ok farkl eyler sylememi sizleri anlatrken masal tr eyler duymak istiyorlar. Ben de onlara Hayr benim Canan m normal bir insand sevgi dolu bir yrei; yaad bu vatan ok seven bir kiilii vard diyorum. Hepsi bu kadar deil elbette. 2000 ylnn baharndan sonra havalar snmaya balamt. Bu scak yaz aylarna girilirken lkemizin gndemini her zamankinden daha fazla megul eden bir sorun yava yava gndeme damgasn vurmaya balamt. Gemii daha eskilere dayanan F Tipi Hcre Hapishanelerinin ne kadar konforlu olduu, tutuklular ve hkmller iin ideal yerler olduunu, medyann da desteiyle kamuoyuna anlatmaya balamt. Hapishanelerdeki kou sisteminin ne kadar salksz olduunu, rgt basksnn ne kadar korkun boyutlarda olduunu, aslnda F Tipi hcrelere geildiinde bu basknn ortadan kalkacan ve tutuklularn mutlu olaca yalann durmadan propaganda etmeye balamt. Bir tutuklu yakn olarak bizim ailemizin de bu gelimelerin dnda kalamayacamz gerei bir yana direniin evrilecei bu boyutu dnemediimiz gibi bu dire-

22

nite ailemizin oynayaca rol de tam kestiremiyorduk. Bata hkmet ve Adalet Bakanl ne olursa olsun F Tipi Hapishanelerinin hizmete sokulacan bunun hibir biimde durdurulamayacan sylerken, ayn zamanda bu hapishanelerin Avrupa standartlarna uygun olduunu hatta baz durumlarda onlardan bile daha modern olduunu savunuyordu. Bu sahtekarca yalan zerine kurulmu propagandaya yazl ve grsel basndan nemli oranda destek bulmakta gecikmemitir. Artk bakanlk ve medya hep bir azdan F Tipi hcrelerin ne kadar gerekli olduunu bu sorunu zmeden Trkiyeyi AB ye almayacaklarn sylemeye baladlar. Cezaevleri sorunu lkemizde yaayan insanlarn gemiten bugne hi de yabanc olmad bir sorundu. Ama bu kez daha farkl ve daha kapsaml bir saldrnn geliebileceini grmek iin lkemizi biraz tanmak yeterli olacakt. O dnemler lkemizde uygulanmakta olan IMF programlarnn insanlar nasl sefil duruma getirdiini gren egemen gler mevcut politikalarn muhalefet edecek en dinamik gcn, ierden ve dardan devrimci glerden geleceini elbette hesaplamt. Onun iin toplumun dier kesimlerine ynelmeden nce devrimci gleri tasfiye edip onlar sessiz ve kimliksiz birer insan durumuna getirmeyi hesaplamlard. Eer onlar yani devrimcileri F Tipine doldurup tecrit ve izolasyonla teslim alabilirlerse toplumun dier kesimlerini daha kolay hizaya sokar daha kesin sonu alabilirlerdi. nk btn yeralt ve yerst kaynaklar sata km IMF reeteleri dorultusunda zelletirme rezaleti ad altnda tam bir soygun dzenine geilmiti. Bata zgr tutsaklar ve lkemizi byk bir saldr bekliyordu. Hem ierde tutuklular hem dardan tutuklu yaknlar kendisini her gn biraz daha hissettiren bu

23

frtnaya nasl gs gereceimizi tartmaya baladk. erdekilerin zaten ok fazla alternatifleri yoktu. Ama darda biz tutuklu yaknlarnn yapaca ok ey vard. Varolan ok snrl maddi kaynak ve insan gcmzle hemen her trl alma yntemlerine baland. Bir yandan medyadan yazarlara aydnlara F Tipi hcre sisteminin insan yaamna bir saldr olduu anlatlrken, dier yandan sokak eylemleriyle kamuoyu duyarl klnmaya allyordu. Btn glerini seferber eden tutuklu yaknlar ve aydn dostlarmz azmsanmayacak mesafeler almaya baladk. Bu srada bakanlk her frsatta F Tipinden geri dnn mmkn olmadnn altn srarla iziyor, ilerde senaryolarn imdiden yazdklar katliamlara zemin hazrlyordu. Hazrladmz brorler, el ilanlar yaynladmz kitaplarla tecritin nasl insanlarn kimliklerine bir saldr olduunu anlatrken hapishanelerdeki tutuklularda tartmalarn tamamlam karar aklama aamasna gelmilerdi. lkemizde daha nceden lm orular yaplmt. Bu direnilerde onlarca insan yaamn yitirmi bir ou sakat kalmt. Ama bu sefer farklyd. Bakanln sergiledii tutumdan bu sefer ki direniin ok daha etin olaca ve denecek bedellerin ok daha ar olaca gereiydi. Ama o gnden bu direnite denen bedellerin en bynn bizim ailemize deceini kestirmemize elbette imkan yoktu. Ama srecin acmaszl ve direniin bykl ylesine muhteemdi ki insanlk tarihi byle bir direnii henz sayfalarna kaydetmemiti. Derken o gn 2000 ylnn Ekim aynn 20si geldiinde hapishanelerden bir ses ama gr bir ses duyuldu: Sz sras artk bizde. Bugne kadar herkes konutu, yazd ama kimliimize ve onurumuza yap-

24

lan bu saldry durdurmak mmkn olmad. Artk sz sras bizde ve bizler bugnden itibaren taleplerimiz kabul edilinceye kadar lm Orucu direniine balyoruz. lm Orucu direnii karar kamuoyuna aklanrken eski direnilerde olmayan ve dnyann herhangi bir yerinde ve herhangi bir zamannda yaplmayan bir ey daha yapld. lk olarak darda da yani tutuklu olmayan insanlarda hapishanelerde balatlm lm orularn desteklemek iin bedenlerini ala yatrdlar. Artk hem ierde, hem darda lm orular srecine girilmiti. Hapishanelerdeki lm orularna alk olan lkemiz insanlar dardan balatlan bu eyleme nceleri bir anlam veremediler. Dardaki eylemciler aklamalarnda hapishanelerde yaanan bu direniin darda yaplmasn grmek istemeyen gzlere, duymak istemeyen kulaklara duyurmak olduunu, saldrnn ok kapsaml olduunun bunun sadece hapishanelerdeki direnile pskrtlemeyeceini darda da direniin art olduunu savundular. Ksa bir sre sonra byk kzm Zehra benimle konumak istediini nemli bir karar aldn bana bildirdiinde ne sylemek istediini hemen anladm. Evet byk kzm ZEHRA KULAKSIZ darda balayacak lm Orucu ekibinde yer almt. Bugnden baktmda o zaman neler hissettiimi tam olarak aklayacak durumda deilim. Ama Bak kzm alm olduun bu kararla ok byk bir sorumluluun altna giriyorsun. Yaam sana ait biliyorum ben ne dersem bo, sen kararn vermisin ama baban olarak bir daha dnmeni neririm.dediimde bana; Haklsn nasl bir sorumluluk aldm ne kadar zor bir misyon yklendiimi biliyorum. Her eyi dndm. Yanbamda devam

25

eden byle bir direnie seyirci kalamam bunu benden isteme kararma sayg duyman istiyorum. Seni ok seviyorum ve beni anlayacan biliyorumdedi ve yanaklarmdan pt. Bende ona Bende seni ok seviyorum kzm ve kararn saygyla karlyorum dedim ve nce gzlerinden sonra alnndan doya doya ptm ve barma bastm. Gzlerimden boalan iki damla ya kzma hissettirmeden ayrldk. Aradan ka gn geti hatrlayamyorum bir gece ev telefonu ald. Karmdaki ses kk kzm Canann sesiydi. Ses onundu ama sylediklerini anlamakta zorlanyordum. Aslnda Canan normal konuuyordu ben normal alglama yeteneimi yitirmitim. Dizlerimin bann zldn hissediyordum. Boazma dmlenen bir ey yznden konuamyordum. Ksa bir sre sonra konuulanlar anlamaya baladmda duyduklarmn bir aka olduunu varsaymak istedim. Ama yle deildi. Kk kzm Canan bana zmirde devam eden lm Orularna gnll katldn syleyince artk btn takatm tkenmi ve yere ylmtm. Uzun bir zaman bu telefon grmesinin bir yanllk olduuna kendimi inandrmaya altm. Ama heyhat iki kzm vard. Ve baka ocuum yoktu. kisi de darda balayan lm Orularna gnll katlmlar ve bedenlerini ala yatrmlard. Biri stanbulda biri zmirde... Kzlarm yine yapacaklarn yapmlar her zamanki gibi ayr ayr olsalar da her zaman beraber arpan o smscak yrekleri ayr ayr kentlerde de olsa zaman ve mesafe kavramn altetmiler yaamlarnn en zor ve onurlu kararlarn beraber almlar. Hep dnmmdr. ki yrek nasl bu kadar bir arpar nasl bir yrekmi gibi hissederler an-

26

layamadm. Kimsenin de anlayabileceini sanmyorum. Ey tarih sen hi byle bir eye tank oldun mu. Yazar izerler, okumular, okumamlar, bilginler, cahiller, kentliler, kyller, sevenler, sevilenler, genler, yallar ltfen syleyin bana bu nasl bir duygudur bu nasl bir sevgi badr byle. Duyanlar duymayanlara haber versin, grenler grmeyenlere gstersin, tellal karn btn Anadoluyu gezsin btn dnyaya haber versin iletiim kanallar dnyann her bir kesinde iki ehit var. Bu iki ehirde iki kz karde yayor, biri Zehra biri Canan ve yaamlarnda hem de ksack yaamlarnda her eyi paylatlar. Paylamann tadna ylesine varmlar ki artk lm paylamak istiyorlar. Byle bir ey duydunuz mu. Duymadysanz grmediyseniz ite kendileri. Biri stanbulda biri zmirde. lm paylamak iin bedenlerini ala yatran bu dnyalar gzeli; bu kardelenler orada. Bundan byle artk lm paylaacaklar. Yrekleri sevgi dolu bu iki karde bundan sonra tarihin sayfalarna lme meydan okuyan insanla yaplan bu vahi saldry pskrtmek iin bedenlerini barikat yaptlar. Dnn ey insanlar, lkemiz insanlar dnn nasl bir ulu sevdadr, nasl bir grkemli duygudur, grn bu iki kardei ve dnn bin kez dnn. Siz ey zalimler ey haramiler, alp rpanlar, lkesine vatanna ihanet edenler, bir avu dolar iin halknn gururunu ayaklar altna alp inetenler. El kaplarna gidip ulusal onurumuzu hara mezat satanlar. Bu lkenin z evlatlarn daraalarna gnderenler, yargsz infazlarla gencecik evlatlarmz bizlerden koparanlar, kan iiciler, srngenler g-

27

rn. Yok etmeye altnz insanlk adna iki minik yrek sevgiyle kuanm hayr diyor. Hayr bizi zehirlemenize engel olacaz. nsanlk onurumuzu inetmeyeceiz. Anadolunun namusunu kirletemeyeceksiniz buna asla izin vermeyeceiz. Sizler ne yaparsanz yapn bizler paylama geleneimizi terketmeyeceiz. Belki bizler onurumuzla ve namusumuzla bir kez leceiz, ama ey zulm makineleri sizler erefsizliinizle her gn leceksiniz. Bizi halkmza kt tantma kampanyalarnz bir gn gelecek size geri dnecek er ya da ge halkmz sizlerin ne mal olduunuzu anlayacak, zulmn sonsuza kadar hakim olmadn sizler de anlayacaksnz. Sizler ikenceyi, basky ve katliam temsil ediyorsunuz. Bizler, biz iki karde Canan ve Zehra sevgiyi, ball, zgrl ve fedakarl temsil ediyoruz. Tarihe bu byle yazlyor. Bazlar iin nemsiz grnse de bu iki insan, iki karde, iki yrek stlendikleri misyonun ne kadar onurlu olduunu, onurlu olduu kadar sorumluluunun da o derece ar olduunun bilincine varmlard. Onlar biliyorlard ki bundan byle lm Orucu direnii onlarla anlacak, onlarn isimlerinin gemedii hibir dnem olmayacakt, bu direni srecinde. Gnler artk daha ar gemeye balad. erde ve darda balatlan F Tipi Hcre hapishanelerine kar lm Orucu direniinde gnler saylmaya baland. 45-46-47 derken altmnc gne gelinceye kadar hapishanedeki tutuklularla heyetler halinde grmeler devam ederken bakanlk manevra zerine manevra, oyun zerine oyun tezgahlamaktan geri durmuyordu. Tutuklularn taleplerine yant vermek yerine direnii krmak ve kamuoyunu aldatmaya ynelik politikalar medyadaki destekileriyle halka onaylatmay dnmekteydi. Ve o gn gelip

28

attnda insanlk tarihinin o en byk katliamna baladklarnda ruhlarn ve kalemlerini eytana satm zalimler ordusu yalanlarn en st dzeye tamlard. 19 Aralk 2000 tarihinde sabaha kar zulm ve katliam makinalar harekete gemi drt duvar arasndaki savunmasz ve silahsz binlerce insann zerine silahlar ve yangn bombalaryla saldrya gemiti. Bir yandan drt duvar arasnda insanlar yaklrken ve katledilirken, dier yandan yalan bombardmanna btn basn ve medyann katlmas iin dmeye baslmt bile. 19 Aralk sabah Bayrampaa Hapishanesinin nne gittiimizde grdmz manzara kanmz dondurmaya yetmiti. Binlerce asker, polis, i makineleri, panzerler hapishaneye girip kyor ierden youn silah sesleri geliyordu. Yaklak 700 metre uzakta olmamza ramen, tutuklularn zerine atlan gaz bombalarnn etkisi bizim gzlerimizin yaarmasna yetiyordu. Sanki sava vard ve grdmz askeri g igal kuvvetlerini andryordu. Bu manzarann korkunluunu ne kadar grebilsekte ierde yaanan vahetin boyutlarn dnmek ve tahmin etmek insanolunun aklnn alamayaca kadar irenti. Katliam iin dmeye basldnda yalan yayma aralar da kendilerine verilen grev gerei gerei ters yz ediyor ve kamuoyunu katliamn hakllna inandrmaya alyordu. Tam da o katliamn yaand gnde mraniye Hapishanesinde yaanan bir olay ibret olacak cinstendi. Hapishaneye 1,5 kilometre teden bir televizyon muhabiri canl yaynda Sayn seyirciler u anda terristler gvenlik glerine ate atlar derken yanna yaklaan yalca bir hanm Evladm sana

29

bir ey sormak istiyorum. u anda hapishaneye 1,5 km uzaktayz ve duvarlarn arkasn gremiyoruz sen nasl olurda terristler ate ediyor, uzun namlulu silahlar var diye halka yalan sylyorsun. Hi Allahtan korkmaz kuldan utanmaz msn dediinde muhabir Teyze ne yapalm biz de emir kuluyuz. Emir yksek yerden geliyor, uymak zorundayz yoksa iimizden oluruz. diyordu. imizden oluruz korkusuyla bu yalan yaynlara alet olanlarn bana korktuklar geliyor. Mesleklerine yaptklar bunca ihanetten sonra iten kovulmalarn engelleyemediler. Ksa bir sre sonra kriz var bahanesiyle bu insanlardan yzlercesi bir sabah kapnn nne kondular. Bilmiyorum bugn geriye dnp baktklarnda u veya bu biimde bu katliamlara ortak olduklarn dnp vicdanlar szlyor mudur. nk grev diye iimi kaybederim korkusuyla zalimlerle ortak olmak ve onlara yardmc olmak basn ahlakyla ne kadar badar? Katliam operasyonu tam drt gn srd. Drt gn boyunca on binlerce gaz bombas atld savunmasz insanlarn zerine. Hedef gzeterek kurun skld. Hele bu katliamlar srasnda yaanan bir blm var ki insanm diyenin aklnn alamayaca, duyunca tylerinin diken diken olduu insanlndan utand Bayrampaa Bayanlar Kouunda yaananlar. Bu satrlar yazann hibir zaman tam olarak anlatmay baaramayaca o vahet. Bir bomba dnn bir yangn bombas ve bu bomba sadece ve sadece insana zarar veriyor. Elbiselere ve eyalara zarar vermiyor ama insan vcudunu yakp kavuruyor. Burada unu dnmek lazm. Btn insanlk dnmeli. Bu bombay imal eden beyin nasl bir beyindir. Nasl sadece insanlar yok eden bir silah icat etmeyi dnebilmi. Nasl bu kadar zalim ola-

30

bilmi... Tanrm insanlk ne hallere dm! Hepimiz, tm dnya insanl, oturup durumumuzdan utanmazsak bu sefil durumdan nasl kurtulacaz. Evet o bombalardan hapishanenin delinen tavanndan koutaki bayanlarn zerine atyorlar. Bir tane atyor yetmiyor bir daha atyor yetmiyor, derken bir daha, bir daha ve saysz bomba sadece insan bedenine zarar veren ve yok eden bu bombalardan atyorlar savunmasz insanlarn zerine. Ve bayanlar DR DR YANIYORLAR. Yanyorlar ve bu katliam yapanlar seyrediyorlar. nsanlktan nasibini almam bu robotlar bu korkun manzaray zevkle seyrediyorlar. Yalnz onlar seyretse anlalr olurdu. nk katletmeye programlanm bu yaratklar kendilerine verilen grevi yerine getiriyorlard. Ama hayr yalnz onlar seyretmediler. Yalan bilgilerle kafalar karan halk seyretti. Okumu anl anl profesrlerimiz, retim elemanlarmz, retmenlerimiz seyretti. Anl anl burunlarndan kl aldrmayan siyasetilerimiz seyretti. Bu insanlk dram yaanrken iinin hakkn koruyorum, snf sendikacl yapyorum diyen sendika aalar seyretti yzleri kzarmadan, utanmadan, arlanmadan. ki dnm orman yandnda sokaa kan evreciler doay koruyoruz diye ortalkta dolaan bu madrabazlar insanlar cayr cayr yanarken seyrettiler. Kimbilir seyrederken oh olsun devletle uramak neymi grdnz gnnz diye dnerek seyrettiler bu insanlk dramn. Aslnda orada o kouta yanan bayanlarla beraber kendi insanlklarnn da onurlarnn yandnn farknda olmayan baz ilerici solcu parti yneticileri de seyretti. Bir yandan bombalar altnda yanan bir avu insan ve darda yaknlar bir yanda koskocaman zulm makinesi srekli yalan reterek btn bir toplu-

31

mu seyirci haline getirdiler. Eski alarda sava tanrlarna kurban verilirken halk alana toplayan tiranlar gibi toplumu bir katliama seyirci haline getirdiler. Sularna ortak ettiler. Yreklerini ve vicdanlarn krelttiler gzlerine mil ekerek kr haline getirdiler. Yananlarn lklar duyulmasn diye daha fazla grlt kardlar ve bunu btn aralaryla devreye soktular ve bir avu insann dnda kimse duymad bu haykrlar. Hayr dedi egemenler, hayr dedi televizyonlar, gazeteler, bakanlar, bakanlar biz kimseyi yakmadk onlar kendilerini yaktlar. Devletin kendi vatandan yakt nerede grlmt. Biz byle bir ey yapmayz dediler. Katliam grmek, gstermek yerine medyann etkin kalemlerini ve yorumcularn devreye soktular. Artk devir deimi katledenler deil, katledilenler sulu durumuna drlmeye allyordu. Tarih bir kez daha tekrarlanmak isteniyordu. Bu sefer de eskiden olduu gibi mazlumlar sulanacak btn bunlarn sorumlusu olarak tarih nnde mahkum edilmek istenecekti. Ama bu sefer mzrak uvala smyordu. ok gemeden kendi yalanlarn katliam amal yaplan bu operasyonun belgeleri btn dnya kamuoyunun nnde gn na kacakt. Gnler geiyor biz tutuklu yaknlar evlatlarmzdan, kardelerimizden haber alamyor, sa m yahut l m olduklarn renememenin o kahredici acsn yayorduk. Bu arada bakanlk iki yzl ve sahtekarln bir kez daha gstererek daha nce almalarn sresiz ertelediini kamuoyu nnde aklad F Tipi Hapishanelerini yrrle koyuyor ve ikenceden geirdii tutuklular buz gibi souk hcrelere atyordu. Artk bu noktadan sonra direni

32

bambaka bir kimlie brnyor, mevsimlere yaylacak bir onur mcadelesi hem ierde hem darda btn engellemelere ramen devam edecekti. Biz tutuklu yaknlar bir avutuk ama inanl ve kararlydk. ocuklarmz bu haramilerin insafna terketmeyecek darda onlarn sesi soluu olmaya alacaktk. Tam be gn kardeimden haber alamadm. Adli Tp Morgunda bekledik. Katliamda yaamn yitiren insanlar morgun nnde bir avu insan acaba kardeim, eim, evladm, getirdikleri siyah poetlerin iinde mi diye endie iinde bekledik. Btn lke sesini ksm sanki evrenin herhangi bir yerinde yaanan btn bunlar televizyondan izler gibi izliyordu. Ve biz bir avu insandk. nsanlk onuru byle inenirken bir avu kalmak ne demektir bilir misiniz. Dostlarnzn ou yannza korkudan yaklamaz sizinle birlikte grnmek istemez ve siz kendinizi bu dnyadan tecrit edilmi hissedersiniz. ocuklarmz F Tiplerinde tecrit edip teslim almaya alan egemen gler bizleri de darda tecrit etmeye alyordu. En sonunda 5. gn kardeimin yaral olduunu ve hastanede olduunu rendik. Souk yamurlu bir Cumartesi gnyd... Katliamda yaamn yitirenlerden yedi gzel insan yedi karanfil. Umudun, kahramanlarndan yedi insann cesedi morgdan alnp Gazi Mahallesi cemevine geldiinde kimsenin gznde bir damla ya yoktu. Kimse alamyordu. Yzlerde fke vard. Evet kimse alamyordu ama bardaktan boanrcasna yaan yamur gzyalarmzn yerine akp gidiyordu. Evet gkyz bile dayanamad bu katliama. Alyordu gkyz, gzyalar sel olmutu stanbul sokakla-

33

rnda. Dayanamamt gkyz. Sanki bu nasl bir kymdr nasl bir katliamdr diyordu zalimlere. Nasl bir insanlktr bu. Bu kadar genci katlettikten sonra hala btn insanlar neden haykrmyordu. Gkyz insanla alyordu. nsanln dt bu duruma insanlar deil ama gkyz alyordu. Gzyalar iki gn iki gece akt gkyznn sonunda gz pnarlar kurudu. Artk yava yava birer, ikier topraa veriyorduk. Ramazan ay biterken bayrama ulamaya hazrlanan insanlarmz neyin bayram olacan o gn kafalarna kazmlard bile. Bayram bizlere haram eden bu zalimlere kar artk daha dik durmal onlara aclarmz gstermemeliydik. Aclarmz iimize gmdk. Biliyorduk ki bu direni daha ok uzun olacak ve bu uzun yrye nefeslerimizi hazrlamalydk. Burada bir nemli konuya deinmek gerekiyor. lerleyen dnemlerde operasyon ncesi bakann aklamasnn yeterli olduunu dnen evreler var olan mevcut kamuoyu desteinin katliamdan sonra dmesini tutuklularn uzlamaz tutumla aklamaya alarak bir anlamyla katliamn sorumlusu olarak tutuklular gsterme gayreti iine girdiler. Bu durum lkemizin insan haklar ve demokrasi glerinin ne kadar ilkesiz ve irade yoksunu olduunu gzler nne sermesi asndan ibret vericidir. Evet katliamdan nceki kitle destei 19 Aralktan sonra dmtr. Peki ne olmutu da byle bir tablo ortaya kmt. ncelikle unu grmek lazm. Bu kamuoyunun iinden byk blm lm Orucu direniinin ksa bir srede sonulanaca varsaymndan yola karak yaplan direniin etrafnda bulunmay gerekli grdler. Ama 19 Aralk tan sonra ummadklar bir eyle karlatlar. Devletin gazab korkuntu

34

ve hi akas yoktu. Acmaszca insanlar katledebiliyordu ve hi bir muhalefete tahamml yoktu. Akas pabu pahal idi. Kolay bir zafer bekleyen bu kesimler ummadklar bir saldryla karlanca ilerinin zor olduunu bunu gslemekte zorlanacaklarn anlaynca hemen sorumlu aramaya baladlar. Ama bu sorumlular arasnda nedense katliamn asl sahiplerini katmadlar. yle bir sahne dnn. Belirli taleplerle balatlan bir direnie destek veriyorsunuz. Ve bir saldryla 30 insan yaamn kaybediyor. Taleplerden kabul edilen hibir ey yok. ileri Bakan Biz bu operasyona bir yldr hazrlanyoruz diyor. Arabuluculuk yapanlardan biri Devlet bizi kulland diyor. Ksaca ortaya kan tabloda devletin grmeleri oyalama taktiiyle yaptn grmek isteyen herkes gryor ama bizim dostlarmz nedense bunu farkedemiyorlar. Sonunda ortada 30 l, saysz yaral varken Adalet Bakan verdii szde durmayarak F Tipi Hcre Hapishanelere insanlar dolduruyor ve ikencelere balarken olmas gereken durumun direniin daha fazla sahiplenilmesi ve katliamclarn tehiri iken kitle desteinin azalmasn neden kendilerine sormazlar. Sormazlar nk kendilerine verecek cevaplarn savunucusu olmak zordur. Kolay olan sorumluluu tutuklularn ve yaamn kaybedenlerin zerine ykmak ve alan terk etmektir. Byle yaparak hem tehlikenin uzana gidiyorlar hem akll politikac olduklarn kantlyorlar. Dorusu direni uzadka daha buna benzer trajedilerle ok karlalacak direnii mahkum eden anlaylar savunduklar dnya grlerine zt politikalarla teslimiyetin ve uzlamann batanda rpnp duracaklard. Hkmetin propagandalarnn etkisi ve direniin girdii yeni dnem lm Orucu di-

35

reniini uzunca bir sre kamuoyunun gndeminden uzaklatrd. Bu sralar hkmet her trl demokrasi mcadelesine, pervaszca saldrmaya devam ediyor. stanbulda destek lm Orularnn yapld TAYAD baslyor ve mhrleniyordu. Artk dardaki direniilerin bir yeri yoktu. Dardaki direnii devam ettirmek iin demokratik kitle rgtleri sendika ve partilerden yer talepleri deiik nedenlerle geri evriliyordu. Sonunda aralarnda byk kzm ZEHRA KULAKSIZnda bulunduu direniiler ENAY HANOLUnun Kkarmutludaki evine tanyorlar. Kendiside lm Oruusu olan ENAYn evi bundan byle direniin dardaki merkezi oluyordu. Darda balatlan lm Orular TAYAD alana kadar gzel insan, scak yrekli dostumuz BLGESU ERENUSun evinde balam, yani dardaki direni sevgili Bilgesu Ablamzn evinde start alm ve bugnlere tanmtr. Her zaman yanmzda olmu btn bilgisini ve zamann bizimle paylaan Bilge Abla iin sylenecek daha ok ey var, bunu ilerde paylamay umut ediyorum. stanbuldaki direniiler Kkarmutluya tanrken ZMiRde aralarnda kk kzm CANAN KULAKSIZnda aralarnda bulunduu direniiler nce bulunduklar DP Konak ile binasndan devlet zoruyla kartlyor orada bir sre kaldklar NAKLYAT- zmir ubesinin bulunduu yerden Yamanlardaki bir gecekonduya tanyorlard. Artk K. Armutluda abla Zehra, Yamanlarda Kk Canan lm Orularnn iki kardei iki direniisi iki yolda yrek yree mcadelenin onlara izdii yolda yolculuklarna devam ediyorlard. Aslnda direni boyunca ben ok eyler konutum. Televizyonlara, gazetelere ve toplantlarda g-

36

rlerimi insanlarla paylamaya altm. Ama Canan ve Zehra bu konuda benim kadar ansl saylmazlar. Ama her eye ramen onlar da konumal ve dncelerini, yaamlar ve direnii gelecee brakmallar. Bunun iin babalar olarak ben onlara elimden geldiince yardmc olmaya alacam.

37

II. BLM

Canan Anlatyor Ben CANAN KULAKSIZ. 1981 ylnn Kasm aynda domuum. Hangi gn olduunu hatrlamyorum. Ama bildiim o yllarda 12 Eyll kabusunun lkemizin zerine kt ve hapishanelerde karakollarda vahet dzeyinde ikence ve katliamlarn yaanddr. lkemde ne kadar iyi ve gzel deer varsa 12 Eyll yneticileri bunlara saldryor keyfi olarak insanlar gzaltna alnyor sadece gzaltnda 90 gn sorguya ekiliyordu. Adm Remzi Aabeyim koymu. Erzincanda hapishanedeydi ben doduumda herkes bir isim nermi babam hayr demi ismini Remzi aabeyim koyacak. Erzincan Hapishanesine haber verip bize dnene kadar tam bir ay gemi. Anlayacanz ben bir ay isimsiz yaadm. Remzi aabeyim Canan olsun demi herkes beenmi. Bende beendim. O sralar Zehra ablam 2,5 yandaym. Ailemiz dar gelirli bir aile. Annem ev kadn, babamn doru drst bir ii yok yazn mevsimlik ay fabrikasnda alyor, kn arda seyyar satclktan ekmeini karmaya alyordu. Daha sonra stanbula gelinceye kadar bir iki kk dkkan ap

38

onlarla idare etmenin yollarn aradk. Bu arada bir miktar ay bahemizde var ama ailemiz kalabalk olduundan hibir zaman yoksulluktan kendimizi kurtaramadk. ocukluumuzun nasl getiini dndmde yle pek kayda deer bir ey olmad. Ablam ve ben normal Anadoluda yaayan ocuklar gibi biraz a biraz tok bymeye altk. Bu arada nemli olan bir ey yaadk. Babamla annem ayrldlar. Sanrm ben 5 yandaydm. Niye ayrldlar hibir zaman renemedim. Herhalde birbirlerini sevemediler. Biz babamla beraber kaldk. Ama bugn baktmda dikkatimi eken bir ey oldu. Hibir zaman ve hibir yerde babam annem iin tek kelime konumad. Annemi grmeye gitmemize ve orada kalmamza ses karmad. Biz de fazla stne gitmedik ocuk aklmzla anlamaya altk. Sonra ilkokula baladm. Mahallemizdeki ilkokulda 3.snfa kadar okudum. lk yardan sonra stanbula tandmzda okula orada Esenyurt lkokulunda devam ettim. Bu arada Rize ile stanbulun farkn orada farkettim. 15-20 kiilik snflardan 90-95 kiilik snflara girince yaamn zorluunun yoksullar her yerde yakaladn fark ediyorsunuz. stanbul bambaka bir ehir. Yardm isteyecein insan bulamazsn herkes kendini kurtarmann derdinde. Ama bizim ailemizde paylama gelenei vard. Yoksul olmamz aramzdaki scakl azaltmyordu. Neden byle olduunu konuur, neler yapmamz gerektiine karar verirdik. Babaannem ve dedem kn bizimle kalr yazn Rizeye giderlerdi. ok severdim ikisini de. Onlarda bizi ok severdi. imdi dnyorum da nasl dayanyorlar ablamla benim yokluuma. Onlar imdiden zledim. Beraber kaldmz evde smail amcam,

39

Mehmet amcamla hep beraber yayorduk. Zaman zaman evimizde tartmalar olmuyor deildi ama babam sakin bir ekilde olaya mdahale eder ve ne yaplmas konusunda fikrini sylediinde konu tatlya balanrd. Nasl yapar nasl ederdi bilmiyorum ama mthi bir ikna yetenei vard. Gnler byle srp giderken Mehmet amcam askere gidince bir kii eksildik derken smail amcamda baka bir eve tannca ben, ablam ve babam o yaz beraber geirdik. O yl smestr tatilinde biz Rizeye gittik. Geldiimizde, babam ablam ve beni yanna arp konumak istediini syledi. Bakn dedi ocuklar bir hanmla tantm ve birbirimizi sevdik onunla beraber yaamak istiyorum. Ama siz anlaamayz hayr istemiyoruz derseniz ayrlrz. Biz hemen babamzn boynuna sarldk. Senin mutluluun bizim mutluluumuzdur deyince sorun tatlya baland ve babamn korktuu bana gelmedi. engl ablamla tantmzda, biz de sevdik. Evet ona abla dedik. Neden bilemedik. Anne dememizi istemedi. Bizimde houmuza gitmiti abla demek. Neyse babama yaplan sade bir nikah treniyle ailemize bir ye daha katlm oldu. Gnler gnleri kovalarken Mehmet amcam askerden dnd. Aradan yaklak bir yl getiinde yaammz derinden etkileyen o olay Mehmet amcamn gzaltna alnp tutukland hapishaneler sreci balam oldu. Evet amcam hapishanedeydi bende kk yamda hapishane kaplaryla tanyordum.. Lise yllarmda hem okuyor hem de yaz tatillerinde babamn krtasiye dkkannda yardmc olmaya alyordum. Evet liseli olmutum ve bu bydmn gstergesiydi. Ak olmutum! Nasl oldu

40

anlayamadm ama bir delikanlya ak olmutum. Ve birbirimizi sevmitik. Daha sonraki yaammda baka trl sevgiler de yaadm ama bu farklyd. Gentik hayat doluyduk yreklerimiz bir ku gibi arpyordu ve ok mutluyduk. Arkadamla bu beraberliimiz ben zmire niversiteye gidinceye kadar devam etti. O sre iinde yaadm bu akn yaammda nemli bir yer tuttuunu sylemeliyim. Liseyi bitirdiimde ayn yl snavlar kazanamadm ve zorunlu olarak dershaneye devam etmek zorunda kaldm. Dershane aylar boyunca yaamm ve dnyaya bakm deitiren olaylar hapishaneye gittiimde orada tantm ablalarm ve abilerim sayesinde yava yava deimeye baladm farkettim. Orada tantm insanlarla konutuka uykumun aldn dnce olarak olgunlamaya baladm artk lkemizde yaananlara zm arama gerektiini dnmeye baladm.Yurdumuzun her yannda yaanan yolsuzluklara, insan haklar ihlallerine, niversitedeki akademik ve demokratik sorunlarn zm konusunda kafa yormaya balamam hep bu dnemlere denk gelir. Artk lkemizde olup bitenler hakknda kendimce fikirler retip arkadalarla tartyor fikir daarcm zenginletiriyordum. Derken snavlarda Ege niversitesi Biyoloji Blmn kazandmda ksack yaammda nc kent olan zmire merhaba demitim bile. zmir benim iin tam anlamyla yabanc bir ehirdi. Ve benim tandm hi kimsem yoktu. Yurtta tantm arkadalar diyalog kurmaya, yeni bir iliki a rmem epey bir zamanm ald. Bu arada Bayrampaa Hapishanesinde tandm aabey ve ablalarma mektup yazyor onlardan mektup alyordum. Derken Ege TAYADdan tandm baz insanlarla dostluk gelitirip ilerde karlaacam siyasal srece ilikin

41

tavr belirlemede fikirler tartmaya baladk. Hazrlk snfn bitirdikten sonra o yaz aylarn stanbulda geirdikten sonra zmire dndmde Trkiye F Tipi Hcre Hapishanelerini oktan tartmaya balamt. Ksa bir sre sonra hapishanelerde lm orularnn balad haberi herkesi olduu gibi bizleri de heyecanlandrmt. nk Mehmet amcam hapisteydi. Ve bir eyler yapabilmek en ok bana dyordu. Derken ikinci bir haber beni tam anlamyla kar konulmaz bir duygu frtnasnn iine srkledi. Darda da lm Orucu direnii balamt ve ablamda bu direniin iinde bulunuyordu. Arkadalarla yaptmz tartmalarda benim katlmamn doru olmadn nk Zehra Ablamn zaten direnite olduunu bir aileden bir kiinin yeteceini sylediklerinde, byle bir mcadelede ablam yalnz brakamayacam syledim ve kesinlikle bu direnie katlmam gerektiini belirttim. Kararm kesindi Zehra Ablam yalnz brakmayacaktm. imdiye kadar hi yalnz brakmadm canm ablamn bu kez de yannda olacaktm ve yle de oldu. in en zor taraf bu kararm babama nasl anlatacaktm. Canm babam zaten bir kznn lm orucunda olduuna alamadan benim vereceim bu karara nasl dayanrd. Ama biliyordum benim babam glyd dayanrd. O imdiye kadar neler grm neler geirmiti. Telefonu elime alp haber verdiimde babamn ne tepki vereceini merak ederken yreim kt kt atyordu. Kar taraftan telefonun ahizesi kalktmda ona kararm akladm. Ama babamdan ne bir ses ne bir nefes duyamyordum. Neler olduunu anlamaya bir fikir yrtmeye alyordum. Sende mi kzm, sende mi Cananm dedi. Ablandan sonra sende mi baladn lm Orucuna... Peki beni hi

42

dnmediniz mi? Babamz nasl dayanr nasl katlanr bu kadar ar bir sorumlulua diye dnmediniz mi dediinde, Dndk babacm dedim Benim babam gldr dayankldr. Buna da katlanr dediimde de btn bu sylediklerimi babamn duyup duymadn bilmiyorum. nk grme kesildi ve ben telefonu kapattm. Sevgili babacm imdi dnyorum da o anda senin ruh halini tahmin etmeye alyorum. ki tane kzn vard ve ikisi de lm orucuna balamt. Tanrm bu duruma nasl bir g olmal ki bunu kaldrabilsin. Ama dedim ya bizim babamz sevgi ykldr. Ne kadar ar olursa olsun buna da dayanacak bizlerin yzn kara karmayacakt. Gnler birbirini kovalarken ilk ziyaretini hatrlyorum babacm beni grdnde nasl barna basmtn nasl koklamtn beni. Ya ben baba, ya ben sana sarldmda, kendimi bir ku kadar hafif hissetmitim. Ama nedense telefon konumasndan hi bahsetmemitin. Sonra ben arkadalarma seni gururla tantrrken onlar sevgiyle pmen sanki krk yllk arkadalarnm gibi koyu bir sohbete dalman hi unutamyorum. Derken seni uurladk ve ksa bir sre sonra hapishanelere yaplan katliam duyduk. Ne ok sevdiimiz insan yaamn kaybetmiti. Daha nce Bayrampaa Hapishanesinde tantm aabey ve ablalarm bu katliamda aramzdan ayrlmt. Aslnda hibir zaman aramzdan ayrlmadlar. Onlar hep bizimle oldular. Bizimle gldler, bizimle soluk aldlar. Hibir zaman onlar unutmadk ve yreimizin bir tarafnda onlar hep yaattk. Daha sonra bulunduumuz yere polisin yapt basknla baka bir mekana Nakliyat- zmir ubesine tandk. Hatrlyorum oraya da iki kez geldin ve

43

seninle uzun uzun dertletik. Ama unu sylemeliyim babacm son geliinde yzndeki tedirginlii artk saklayamyordun. Seni anlamaya alyordum ve sana hak veriyordum. Orada da fazla kalamadk ve Yamanlardaki gecekonduya tandmzda senden nce bu defa babaannem geldi ziyaretime. Ne amala geldiini anlamtm gl yzl babaannemin. Beni direniten vazgeirmek ve Rizeye gtrmek istiyordu. Ama yanmda kald ksa sre iinde sevgili babaanneme direniin hangi boyutlarda olduunu ve bu mcadelenin artk bir onur meselesi olduunu anlatmaya almtm. Ama duygular farkl mant farkl olan babaannemin bunu anlayabildiinden emin deildim. stanbula dndnde oradan da Rizeye gittiklerinde yaklaan sonuca hazr olmadklarn hissettim. Beni zmirden alp stanbula K. Armutluya gtrmek istediini rendiimde neler dndm anlatamam. Hayal gibi geliyordu. Aylar sonra artk ablama kavuacak direnii onunla beraber yan yana srdrecektik. Beni almaya geldiin o gn hi unutamyorum. Bir yanda aylardr bedenlerimizi beraber ala yatrdm arkadalardan ayrlmann hzn, dier taraftan uzun zamandan beri soluunu yzn zlediim canm ablama kavumann heyecan. Tuhaf bir duygu anaforunun iinde bocalayp duruyordum. Baz anlar vardr ya bir anda ok deiik duygular bir arada yaarsnz hangisine daha ok sevinmek hangisine daha ok zlmek gerektiine bir trl karar veremezsiniz. te benimki de o misal. Ama sonunda stanbula gitmek ZEHRA ablamla ayn evde ayn havay soluyarak direnie devam etmek karar egemen olunca artk yol grnd sen,

44

ben, birde Ahmet Aabey stanbula doru yola ktk. Uzun bir yolculuktan sonra direni evine yaklatmzda sana aldrdm ieklerle kapy aldmzda bizleri karlayan direniilerin iinde ablam grdmde onu ne ok zlediimi bir kez daha farkettim. Farkettim ki Zehra benim iin bir ablann tesinde baka bir eydi. Bir anayd, bir yoldat. Yreimin yarsn tayan bir insand. Kurak bir lde bir vahayd benim iin. Canm ablam yznn glmseyiini, glmserken parlayan inci gibi dilerini ne ok zlemiim. Ne ok zlemiim kokunu, bana sarlman, beni pmeni ve koklaman ne ok zlemiim. Seni gremediim gnleri dndke sana olan sevgimin ve ballmn nasl bydn nasl bir sevgi yuma oluturup btn evrene yayldn dnrdm. Sevgili ablamla K. Armutlu direni evindeki birlikteliimiz balad gnlerde hapishanelerden lm haberleri de gelmeye balamt. Artk stanbuldaydm ve babamla ablamla daha yakndk. Ama gnler artk daha abuk geiyor ve benim durumum her gn biraz daha ktye gidiyordu. zmirden gelirken de yaamtm biliyorum babam her eye ramen benim lm orucundan ayrlmam gerektiini sylemiti. Bizim ailemizden bir kiinin yeteceini ikimizi kaybetmeye dayanamayacan bana sylemiti. Babam bugne kadar hep ak olmutur. Ne sylemek istiyorsa onu net ve anlalr bir dille ifade ederdi. Bana Kzm Cananm bak ablan devam ediyor ama hi olmazsa sen ayrl. Bunu herkes anlayla karlar. Kimse sana gcenmez ve seni korkak ilan etmez dediinde, Baba, senin andan durumun ne kadar zor olduunu anlyorum ama benimde zerime alm olduum bir sorumluluum var. Ablamn da ilerinde olduu saysz in-

45

san bedenlerini ala yatrm lm beklerken ben btn bunlar grmezden gelip bu direniten ayrlmam mmkn olamaz. Kendime olan saygm kaybetmemi benden isteme bunu yapamam. Senin iin ne kadar zor olduunu biliyorum ama buna katlanmasn becermelisin. Sen farklsn sen baka babalara benzemezsin, sen benim babamsn, canmsn, ama bunu yapamam dedim. O anda babamn yreinde kopan frtnann etkisi yznden okunuyordu. O koca adam o yreindeki sevgi dnyalara yeten sevimli arkada, evladn kaybetme ihtimalini dndke yz hatlar kaslyor gsnn sol tarafna gelen bir kaslmayla ac iinde kvranyordu. Kolay deil iki kznn ikisi de lmle yaam arasndaki o ince izgide gidip geliyordu. Biliyorum canm babacm seni ok zdk ok zor durumda braktk. Sen de dier babalar gibi bizleri okutup i g sahibi yapmay istemisindir. Kzlarn koluna takp ite bu kzm retmen, bu kzm iktisat deyip gezmeyi ve bizlerle nmeyi dlemisindir. Ama canm babam yaam ou zaman insanlara gnllerine gre bir dnya sunmuyor. te sen de byle bir durumdasn. Seni bekleyen zorlu gnlere nasl dayanacaksn, keke bilebilsem keke sana yardmc olabilsem. Ama btn bunlara tek bana gs germelisin. Nasl yaparsn bilmiyorum ama bunun bir aresini bulmak zorundasn. Bunu yapabileceini biliyorum. Sende ki o koca yrek bunun bir yolunu bulacak bundan eminim. Ablamla canm yoldamla, beraber olduum son gnleri dndmde seni gremediimi farkettim canm babam. Biliyorum son anlarmda yanmda olmay ok istemene ramen buna yreinin dayanamayacan dndn iin cesaret ede-

46

medin. Seni anlyorum, sana gcenmedim. Hangi baba senin gsterdiin metaneti gsterebilirdi. Sanmyorum yeryznde byle bir insan olsun. Ne olursa olsun sana gcenmedim, hep seni anlamaya altm. Her ne kadar gl olman konusunda seni uyarmaya altysam da karlaacan durumun ok zor olduunu biliyordum. Ve kanlmaz son geldiinde ben hala sizlerin neler yaptn gzlemlemeye devam ettim. Bir Pazar sabahyd. Nisann 15i saat 9.30du. Ve ben fiziki olarak aranzdan ayrlyordum. Ksack yaamma anlam katan beni CANAN olarak tarih iinde hatrlamaya alan herkese yaptklarm ve yapamadklarmla elveda diyordum. Ama hala sizleri izlemeye benden sonra neler olduunu anlamaya alyordum. Kkarmutludaki direni evinde ablamla geirdiim son iki hafta ok dolu gemiti. Yani tandm insanlar ve onlarla paylatm gzel anlar beni ok mutlu etmiti. Kkarmutluya geldiimde Zehra ablamla hasret gidermemizden sonra yeni tandm direnii arkadalarmla ve bizlere desteklerini sunmak isteyen dost yzl insanlarla gzel gnler geirdim. lme yrrken bile hibir zaman yaamdan bamz kesmedik. Hep yaama bal kaldk. Ona ait deerleri koruduk ve temsil etmeye altk. Biliyorum baz insanlar bizim lme sevdal olduumuzu syleyeceklerdir. lmden baka bir mcadeleyi neden semediimizi dnecekler. Bizler yaam, uruna lebilecek kadar sevdik. Bunu anlamak elbette ok zordur. Bu dnyada yaamn dnda baka bir ey yoktur ki uruna lnebilsin. te bunu yapmay bunu anlatmaya altk gencecik bedenlerimizi ala yatrrken. Kolay m sanyorlar niversi-

47

te okurken ve iyi bir gelecek tasarlarken byle bir bedel demeyi gze almak. Dnmedik mi sanyorlar niversiteyi bitirip hayatn yaamay, milyonlarca insan gibi kendi geleceimi ve yaamsal karlarm hesap etmeyi. u ksack yaam srem iinde ben de ok dndm, iyi bir i, rahat bir yaam srmeyi. Hem de yzlerce kez dndm toplumun durumu ortada dururken kendimi kurtarmay. Ama amcam ve arkadalar F Tipi Hcre hapishanelerde ikence altnda tecrit edilir, kimliklerinden ve dncelerinden vazgemeleri dayatlrken nasl bunlar yok farzedip kendimi, yalnz kendimi dnebilirdim. Yanbamda insanlar katledilirken onlara srtm dnp beni ilgilendirmez nasl diyebilirdim. Kolay olmad bu karar almak. Bedenimi ala yatrmak hi kolay olmad. Ondan bin kez daha zordu direnii srdrmek ve lm gslemek. yle bir dnn siz insanlar iin bedeninizi ala yatryorsunuz ama o insanlarn byk bir blm eyleminize kar kyor. Ve sizi eylemden vazgeirmek iin her eyi yapyor. Ne kadar g bir durum olduunu sadece bizler bilebiliriz. Benden nce yaamn kaybeden Glsman Ablayla fazla bir paylaamadm. Ben geldiimde durumu ktlemeye balamt. Ne kadar ilgin. Glsman olunu annesiz brakyor bense babamdan ayrlyordum. Direni bir sr gzelliin yannda bylesi trajedileri de iinde barndryordu. enay Abla vard birde ei hapishanede kendi lm orucunda. kide ocuklar. Biri kz biri erkek. ok severdi ocuklarn onlar iin yapamayaca fedakarlk yoktu. Ne ilgin bir durum enay Abla ocuklarndan ayrlrken onlara bu direniin nedenlerini nasl anlatacakt. Bizleri brakp gitmeye hakkn

48

var m anne deseydi ocuklar onlara ne cevap verirdi. ocuklar enay Ablaya bu soruyu sordu mu hi bilemiyorum ama eer sormularsa onlar ikna edecek bir yant alamadklarn dnyorum. ocuk akllaryla bunu kavramalarnn g olduunu dnyorum. Zor bir sre. Zaten bu direnii anlaml klan, anlatlmas zor olanda bu boyutudur. lerek yaam savunacaksnz. Baka evlatlar babalarnda, ocuklar annelerinden ayrlmasn, artk byle hasretlikler yaanmasn diye, dnyada kimse sevdiklerinden kopmasn bykler kkleri koklayabilsin, sarp sarmalayabilsin. Kkler sevdiklerinin kucaklarnda uykuya dalabilsin, efkatini ve scakln duyabilsin diye byklerinin. Biraz da budur bizim direniimizin z, belki de daha ok ey sylenebilirdi. Ama benim daha fazla zamanm yok... Bir de Hlya abla vard. Onu anlatmak sanrm ok zor. Pek konumaz kimseyle tartmaz biraz kendi halinde yaamn srdrmeye alrd. Scak bir yrei olduunu biliyordum ama bunu hi ifade etmez sanki saklamaya alrd. Daha sonra babama sylemi. lk kez K. Armutludaki direni evine geldiimde beni grnce eve nur dtn sylemi. Beni gkten inen bir melee benzetmi. Melekler kadar gzel ve masum. Sonra baz geceler ryasna girdiimi, benimle uzun uzun sohbet ettiini ve salarm okadn babama anlatm. Direniin baars iin dostlarndan para toplayp mahalledeki fakirlere yiyecek datmas halkna olan sevgisinin ve ballnn bir gstergesi olsa gerek. Velhasl bambaka biriydi Hlya abla. Armutlu direni evi ile ilgili yaadklarm elbette bunlarla snrl deil. Dostlarmz gelirdi ziyaretimize. Hem de ne dostlar. Her biri aslan paras yrek-

49

leri saf ve temiz. Gzlerinin ii glen ve baklaryla iinizi stan mrnze mr katan. Eer mmkn olsayd yreklerini kartp altn tepsi iinde bizlere sunmaktan byk mutluluk duyacak sevecen ablalarm, aabeylerim. En kt olduum zamanlar bile onlar grmek onlarla birka sz etmek nasl huzur verirdi bana bilemezsiniz. Sradan insanlarn yannda tannm yazarlar ve mzisyenlerle tantm. Sanrsn ki Armutluda iki hafta deil de iki asr yaamtm. Suavi gelirdi bizleri ziyarete. O sa sakal birbirine karm, uzun boylu adamla konuurken iinizin sndn hissederdiniz. Bizim iin, direniin baars iin ok emek harcamasna ramen her zaman alak gnll ve sigara dman olan bu sevimli insan ok sevmitim. Edip Akbayram vard. Hani baba, hibir zaman mzik kalitesini drmeyen diye tanmladn Edip aabey ama bilmelisin ki mzii gibi insan olarak da kalitesini drmemi. Geldiinde evimize nee doluyor sanki bir konser havasn doyumsuz cokusunu yayordunuz. Edip aabey sylyor biz de ona elik ediyorduk. Sesindeki scaklk ve duygu ruhumuzu okuyor, keyifli anlar yayorduk. Babacm Edip aabeyi kaybetme onun sana senin ona diyecek ok eyiniz olmal. Birbirinizle ok iyi dost olacanza eminim. Sanat kiilii ve insan ruhuyla ok sevgili Edip aabeyimi hi unutmayacam. Sakn unuttuumu sanmasn, nasl unutabilirim. Edip aabeyimin ei Ayten abla. Nasl anlatlr nasl sylenir bilmiyorum Ayten Ablamn yeri bambaka. Ona neden bu kadar ok sndm dndke Karadenizli olduu aklma geliyor. Ne de olsa hemehrim. Belki de bundan tr kanm kaynad Ayten Ablama. Bizim oral olmasnn yannda bana gsterdii sevgiyi ve ilgiyi ifade ederken ki saf-

50

ln ve temizliini dnnce iyi ki Edip aabeyin ei iyi ki bizim dostumuz olduuna dua ediyorum. O ksack sre iinde her eyimle ilgilendi, gnlerce yan bamda bekledi biraz iyi olunca sevinci yzne yayld ktletiimde, korkusunu ve endiesini bana belli etmemek iin olaanst aba harcad. Bir saat, bir dakika daha fazla dayanmam iin bana moral vermeye alt. pt okad. Scakln hissettim. Bam gsne koyduumda kendimi daha iyi hissettim. Ona borluyum. Onu ok severdim. Eksik olma Ayten Abla. Edip Aabeyime iyi bak ve bu beraberliinizi ve mutluluunuzun bozulmasna kesinlikle izin vermeyin. Sizi doya doya pyorum. Sonra Dilek Abla vard. Esmer uzun boylu zayf. Bir ey yapamamann o kahredici acsn hep iinde hisseden, ama bunu bize belli etmemeye alan o esmer gzeli Dilek Ablam. Ne ok urat bizim iin. ini gcn bir yana brakp kotu koturdu bu direni bitsin diye gencecik bedenler topraa dmesin diye ne ok emek harcad. Umudunu hep scak tuttu. Zamannn byk blmn bizim biraz daha direnmemiz iin harcad. Ama ne yapalm Dilek Abla ne yapsan seninde aban bir yere kadar sonu veriyor. Olmad olamad btn gayretine ramen senin senin istediin olmad. abalarn yetersiz kald. Yaam biraz da byle acmasz herkesin gnlne gre yaanmyor ve ou zaman acmasz oluyor. Ferhat aabey vard. FERHAT TUN. Hani uzun dal gibi boylu poslu. Yank sesi uzun yllar halknn sevgisini, umudunu ve sesini dnyaya duyurmaya alan bu uurda bir sr basklar gren halkmzn ozan. Onunla da tantm ok sevdim. O da beni ok sevdi. Sesinin scakl yreine ilemi. Sanki sesiyle deil de yreiyle sylerdi trklerini. Anadolunun sesini tad bize o ksack sohbetlerin-

51

de. O ksack anlarda yzlerce yllk Anadolu tarihini yaadk. eyh Bedreddini, Brklceyi yaadk. Pir Sultan onunla geldi evimize konuk oldu. Anadoluda direni ve mcadelelerde yaamn yitiren saysz insan onunla demli aylarmz yudumlad. Sevenlerinden ayr drt duvar arasnda, mahpuslarda bulunan zgrlk mahkumlarn getirdi aramza onlar bize biz onlara trkler syledik. Ferhat Tunla Ferhat Aabeyle beraber. Bizleri unutma Ferhat aabey. Hem unutma hem de unutturma. Biliyorum beni ve ablam ok sevmitin. Duydum ki bizim iin bir trk bestelemeyi dnmsn. Ne gzel yapmsn senden bunu beklerdik. ok gzel bir trk olacan tahmin ediyorum. Ne de olsa sen Ferhatsn. Sen sylersin de kt olur mu. Diline salk ama yalnz bizi syleyip brakma. Dier direniileri de seslendir. Onlar da bunu hak ediyorlar. Hem bizi hem onlar unutma unutulmamza izin verme. Sazn ve sesini bizim iin susturma. Emin ol biz senin yannda olmasak da seni hep dinliyor olacaz. Nerede sylersen syle kulamz hep seninle nlayacak. Seni de ok seviyorum. Daha bakalaryla da tantm hepsini anlatmay beceremem. Bunun iin beni balamalarn istiyorum. Mesela Bilge Abla vard. Bilgesu Erenus. Onu da anlatmak isterdim ama yetersiz kalr diye korkuyorum. Onu Zehra ablamn anlatmasn istiyorum. nk onlar direniin bandan beri beraberler. Beraber ok anlaml gnler geirmilerdi. Benim amdan Bilge abla ok fazla vgy hak ediyor ama bunlar ablamn sylemesi daha anlaml olur diye dnyorum. Birde bizimle ilgilenen refakatiler vard. Bizimle sevinen bizimle zlen her ihtiyacmz yerine getirmek iin canla bala alan. Kendilerini unutup sadece bizler iin yaayan bize g

52

vermek iin varn younu ortaya koyan refakatilerimiz direniin isimsiz kahramanlaryd. Ne ok emeiniz geti bizlere neler paylatk sizlerle... Sizlerin de sevgisini iimde gtryorum. Her zaman beraber olacaz. Beraber soluk alp beraber gleceiz. zldnzde moralinizi dzeltmek iin arrsanz biliniz ki hemen orada sizlere Karadeniz fkralarndan bir demet sunacam. Yreimi yreklerinize nefesimi nefesinize kartrp beraber soluk alp vereceiz. Hibirinizi unutmayacak sonsuza kadar birlikte yaayacaz. Kkarmutluda geirdiim sre dolduunda ayrlk vakti gelmiti. Tabi ayrlk gerek ayrlk deil elbette. Ama sonunda ayrlyordum sevdiklerimden. Ablamdan ve dier direnii arkadalarmdan. Artk gitme vakti gelmiti. Vakti gelenler hep gitmediler mi birer birer. te bu gidenler kervanna bende katlyordum. Yaadm bu dnyada geirdiim ksack bir sre iinde yaptklarm ya da yapamadklarmla gidiyordum. Ardmda neleri ve kimleri braktm nasl anlatacam bilemeden gidiyordum. Hapishanede Mehmet amcam uzun sre grememenin hznyle gidiyorum. Oysa ne ok grmek isterdi beni. Mektup yazmtk birbirimize ama yetmiyor ki. Karlkl birbirimizi grmek iin neler vermezdim oysa. Kimbilir ne kadar zlecektir gidiime. O duvarlarn ardnda aresizlik iinde nasl katlanacakt benim gidiime. Ne yapalm onunda payna bu dm demek. Hem daha benden sonra yaayacaklarna imdiden altrmal kendisini. Ama kolay olmuyor elbette. Dayan amca ne olursa olsun seni hi yalnz brakmayacam. Hep yannda olacam. Kaln betonlarn ardnda da olsan sesine ses katacam. Trklerinize ve sloganlarnza katlacam. Dier arkadalarnn hcrelerine de gireceim. On-

53

larla da oturup trkler syleyeceiz. Koyu sohbetler eliinde demli aylar yudumlayacaz hem de tavan kan cinsinden. Hem nasl brakrm ben seni ve arkadalarm canm amcam. Biz sizler zgr olasnz tecritte kalmayasnz diye yatrmadk m bedenlerimizi ala. Bunca bedeli bunun iin gze almadk m. Elbette hcrelerinize zgrlk tayacam Karadenizden. Karadenizin dalarndan iekler deil ama kucak kucak umut getireceim sizlere. Ne zaman umudunuz azalrsa inann ben yannzda olacam. Hi ayrlmayacaz. Zalimler duvarlarn ne kadar kalnlatrrsa beraberliimiz daha bir glenecek. Kaln betonlarna da dktkleri her krek imento bizim sevgimizi karacak, sevgimizi youracak. Zalimlere inat her demir kap bizlerin kavumasna geit olacak. Ben geldiimde kendiliinden alacak bana klavuzluk edecek. Gidiyorum ok isteyip de yapamadm dlerimi geride brakarak. ok sevdiim, yazlarn ve kitaplarn okuduum yazar byklerimle sohbet edemeden gidiyorum. Cezmi Ersz tanyamadan, onun o kaleminden bal damlayan, okuduka insann iine ieklerin at yazlarn konuamadan gidiyorum. Kitaplarn yazlarn okumutum Cezmi aabeyin. Ama tanmak yokmu ksmette. Keke onu ne kadar ok sevdiimi yzne kar syleme ansm olsayd. Biliyorum onu da mutlu ederdi byle olmas ne yapalm bir ok dm gibi bunu da yapamadm. Ama duydum benim iin yazlar yazm beni anlatm okurlarna onlarla paylam. Zaten paylamak her zaman bytmyor mu sevgiyi. Elbette bytyor. Bunu en iyi Cezmi aabey bilir. Keke benim iin yazdklarn okuma ansn olsayd. Ve btn bu yaptklar iin kendisine teekkr edebilseydim. Ama bunu benim iin yaparsn deil mi babacm.

54

Biliyorsun byle dostlar kolay bulunmuyor. Onun iin bulunca brakmamal smsk sarlmal. Bir sarman aaca sarld gibi sarlmal ve sevgiyi egemen klmal. Gitme vakti gelip attnda ilk Zehra ablam vedalamak iin yanma geldi. Canm ablam gn geldi annem oldu gn geldi arkadam ama mutlaka her zaman bir param oldu. Neyin onun neyin benim olduunu her zaman kartrdk. Neler paylatk. Yoksulluu paylatk, acy, sevinci, mutluluu paylatk yeri geldi paylatka acmz azald mutluluumuz oald. Naslda aln bandmdan ptkten sonra yanmda sayg duruunda duruyor. Gl olmaya alyor gzyalarn bana gstermemek iin iine aktyor. Ne kadar zorlandn anlamyorum sanyor. Oysaki anlyorum. Nasl anlamam yreinin bir yars belki de tamam gidiyor ama o bunu belli etmemeye alyor. Gl oluunun bir nedeni de beni fazla uzun zaman yalnz brakmayacan bildiinden olsa gerek. Brakmaz, brakr m Canann. Hibir zaman brakmad ki bu kez braksn. Hani ayrlk anlarnda, gidenin ardndan yaknda kavuacam duygusu var ya, naslsa ksa bir sre sonra beraber olacaksn ya sevdiinle, ite bu duygu insann yzne bir mutluluk tatl bir tebessm olarak gelip yerleir ya, ite canm ablamn yz de yle. Btn acsna ramen bu tebessm yznden eksik etmiyor. Elveda demiyorum sana abla sadece hoakal diyebilirim. Yznde tekrar grebileceimizin ifadesiyle yanmdan ayrlyorsun. Ve kapdan ktn andan itibaren seni zlediimi farkediyorum. zlemin dili olsa ve beni anlatsa ne kadar zor durumda olacan biliyorum. Sonra insanlar, dostlarmz geliyor birer birer. Ben yattm yerden onlar izliyorum hala. Tandk-

55

larm, tanmadklarm iiler, yoksul gecekondu insanlar geliyor. Sevgi ve saygyla yanmda sayg duruunda bulunup yerini sradakine brakyorlar. Sanki birden bire ieri giriyor. Tanyorum bu yz. Bu adam tanyorum. Tanyorum ne demek benim bir param o babam o ieri giriyor, sanki ne olduunu anlamaya alan bir hali var. Etrafna bakyor. Sonra bana duruyor bir an ne yapacan bilememenin telan yayor yanbamda. Gl olsun diye glyorum belli belirsiz. Bunu anlyor. Anlar tabii anlamaz m benim babam. Eiliyor o koca gvdesiyle, nce salarm okuyor, iri elleriyle yzme gezdiriyor parmaklarn. Yznde hala ne olduunu anlayamamann tuhaf izi var. Ne kadar da sevimli ellerin var. Yzm okarken tekrar babamn yreini dnyorum. Ya dayamazda burda yanmda durursa. Hayr ben bu kadar acy tek yrekle tayamam derse. Yreimi benden istese ne yapardm. Ama dndmn hibiri olmuyor. Beni aln bandmda ve iki gzmden ptkten sonra ar ar doruluyor. Sayg duruuna geiyor. Babas Canann nnde sayg duruunda. Yapma demek istiyorum esas nnde sayg duruu yaplacak sensin. Ama duymuyor beni ve devam ediyor. Yrei skyor ve yz kaslyor gzlerinden birka damla ya szlyor yanaklarndan aa. Ama ben biliyorum ve de gryorum ki gzyalarn iine aktyor hem de seller gibi. Bilmez miyim bilirim elbet babamn gs bir volkan gibi patlamaya hazr. Ama dayanyor. Dayanmal, nk ona baka ans brakmadm ki. Ksack yaammn en uzun bir dakikasn yaatt babam bana. Benim yaadm bu bir dakikay babam ka yl ka asr olarak yaad tahmin edemiyorum. Ar ar yanmdan ayrldnda babama olan ballm hatrlayverdim. Keke biraz daha yanmda

56

kalsa diye iimden geirdim. Sonra smail amcamn iri gvdesini grdm kapnn eiinde. Geldi yanmda durdu. Babam grdm onun yznde. Biz amcamla ne kadar balysak birbirimize babamla amcam birbirinden koparmak o kadar zordu. Dnyordum ne ok acmz olmutu amcamla ama nedense hibiri gelmiyor aklma u anda. Sadece amcam izliyorum ne yapacan merak ediyorum. Yzndeki ifadeyi zmeye alyorum ama baaramyorum. Yanma diz kp aln bandmdan ve gzlerimden ptnde iini grebildim. Kalbi kt kt atyor Cananm diyor sensiz ne yapacam diyor. Kim amca der bana artk. Dese de senin kadar scak ve sevecen olann kim syler. Sen gidersen ben ne yaparm Cananm diye kime sarlrm. Sarlsam da sendeki scakl bulur muyum sanyorsun. Sanr msn amcan eski amcan olarak kalacak. Yreimiz senin gidiini nasl karlayacak. Nasl ey yreim artk Canan yok, artk onsuzlua alrsan iyi edersin diyebilir. Hadi ben dedim de bakalm benim yreim bunu kabul eder mi. Eer etmezse ben nereden bulurum baka bir Canan. Tanrm ne yapmal yreimi buna nasl altrmalym. Ama ne olursa olsun gzel gzl kzm sen istedin ya srf sen istedin diye alacam sz veriyorum. Bu koca amcam sz veriyor. Sonra ar ar ayaa kalkt o koca gvdesiyle. Sayg duruuna geti. Onunda birka damla gzya szld yanaklarndan. Tpk babam gibi amcamda gzyalarn aktt iine doya doya. Sonra ar ar odadan yanmdan ayrld. Tandklarm, tanmadklarm geldi yanma, beklediklerimin ou gelmemiti. Oysa ne ok grmek isterdim onlar son yolculuuma karken. Oysa onlarn ilerini engellememek iin son yolculuumu tatil gnne, Pazar gnne denk getirmitim. Pazar gn

57

olmasna ramen dost bildiklerimin ou yoktu orada. Remzi aabey Mehmet amcamn avukat, akrabamz, dostumuz oradayd. Onu grdm onun da durumu iyi deildi. Mevzuatlarla urayor Rizeye gtrlmem iin gerekli ilemleri tamamlamaya alyordu. Memleketime giderken de ayn arabada olacaktm Remzi aabeyimle. Sonra engl Ablam uzaktan farkettiimde kolunda birileri olduunu onu ayakta tutmaya abalyordu. Yanma geldi. Yz acdan gerilmi alamaktan gz pnarlar kurumutu. Babamn gl olmalsn uyarlarna tam olarak cevap vermiyor srekli alyordu. Elbette alard uzun yllar boyunca ne ok ey paylatk engl ablamla. Elbette zaman zaman tatsz anlarmz olmasna ramen nedense hep mutlu olduum zamanlar hatrlyordum engl Ablam grnce. Bir abla kardein tesinde iyi bir arkada iyi bir dosttur. Onunla srlarm paylatm. Babama bile sylemediim zel srlarm. Lise yllarnda ak olduumu ilk ona syledim. Ben onu o bizi ok sevmiti. Onu da ardmda brakp gidiyorum ite. Bu byle bir yolculuktu ite. Kimseyi yanna alma ansn yok. Sevenlerini sevmeyenlerini hep brakp gideceksin. Ama yalnz gideceksin. Tekrar baktmda u an yzn hatrladm kimseyi gremedim. Dedim ya, tatil gnyd ama beklediklerimin ou yoktu. Keke giderken onlar ne ok grmek istediimi anlayabilselerdi. Gidenlerin belki de en ok istedikleri ey bu olsa gerek. Ama olsun yine de vard insanlar. Sonra bir yanmda babam bir yanmda amcam beni az ilerdeki ambulansa bindirdiler. Yanma da babam oturdu. Hastaneye doru yola ktk. Tekrar babama baktm. Yine salarm okuyor Cananm diyor daha imdiden seni zlemeye baladm. Sensizlie

58

almak ok zor olacak diyor. imdi ben bir arabann iinde uzanm yatyor nde babam, halamn olu Serkan ve Remzi aabeyim Rizeye doru yola kmtk bile. Babamn sk sk gzleri doluyor Remzi aabeyim ona destek olmaya alyordu. Karadenize dnyordum. Birden ne ok zlediimi farkettim Karadenizi. Dalarn ay bahelerini, yapmucunu ve daha birok eyini. Birde babaannemle dedemi. imdi ne durumdadrlar kim bilir mmkn deil kabul etmezler bu gerei. Babaannem canm benim ne ok uramt beni vazgeirmek iin. Ta zmire gelmiti iki gn yanmda kalmt faydas olmadn grnce Rizeye geri dnmt. Nasl dayanrlar benim yokluuma. Dedem canm dedeciim sende az uramadn. Babama az bask yapmadn beni vazgeirsin diye lm orucundan. Ama canm dedeciim eer babamn byle bir ans olsayd senin sylemeni bekler miydi sanyorsun. O bu durumdan memnun mu sanyorsun. Hep babama yklendiniz. Ondan baaramayaca bir ey istediniz. Ve ou zaman onu sorumlu tuttunuz. Ama canm dedem ben vermitim kararm bir kez babamn btn srarlarna ramen vazgemedim. Babamn beni vazgeirmek iin ne kadar uratn bilirsiniz de neden hala ona bu kadar yklenirsiniz. Elbette sizin iin kolay olmadn biliyorum. Ama birde yle dnn. Benim iin kolay m oldu sanyorsunuz. Sizler bir torununuzu kaybettiniz bense yaamm hangisi daha byk hangisi daha byk bir bedeldir Allah akna. Ama sizi de anlamaya alyorum. Kolay deil elbette ama ne olur gl olmaya aln ve bana olan sevginizi eksik etmeyin. Biliyorum canm dedeciim gidiimden sonra geceler boyu uyuyamadn ve hep beni dndn biliyorum ama ne yaparsn yaam acmasz

59

ve sizin paynza da ar bir bedel dt. Benim gidiimle ilgili kimseyi sulama. Bu benim aldm bir karard ne kadar zor olursa olsun bu kararma sayg duyman isterdim. Babaannemle her eyi zmirdeyken konutuk, biliyor. Zor bir durumla kar karya olduunuzu anlyorum ama lkemizde yaanan bu hakszlklara ve hapishanede bulunan amcam ve arkadalar iin bizim paymza den bedeli dedim. Dnn bir kez ve ona gre karar verin. Bende niversite diplomas elinde dedemin babaannemin kucana atlp bakn diplomam artk retmen oldum demek istemez miydim sanyorsunuz. Hem de ok isterdim. Ve bu sizi ne kadar mutlu ederdi onu da biliyorum. niversite mezunu bir torun en ok sizin hakknzd. Karlatnz bu duruma metanetle gs gerin desem de bunun imkansz olduu ortada. Hayatnzn son baharnda sizlere byle bir acy yaatmak hibir zaman istediim bir ey deildi. Ama bunun sorumlusu hibir zaman babam olmad. O beni sevmekten ve benimle beraber sonsuza kadar yaamaktan baka bir ey istemedi. En az benim kadar sizleri hi zmek istemedi. Onun iin verdiim ve bedelini dediim bu kararmn babam zdn de biliyorum. Rizeye vardmzda bizi bekleyen insanlar vard. Ve merakl gzlerle olay anlamaya alyor bir fikir yrtmeye alyorlard. Annemi grdm orada o da beni. ok perian bir hali vard. Ana yrei elbette kt olacak. Cannn Canann uurlayacak ve ondan ayrlacakt. Bir de halalarm grdm. Birden bana ok yabanc geldiler neden byle oldu acaba. Halbuki ne ok severdim onlar bizim bymemize emek harcamlar ocuklarna ne alrlarsa bana da onu almaya alrlard. Kendi evlatlarndan hi ayrmazlard beni. Ama bugn bana

60

ok souk geldiler neden byle oldu acaba. Dndke direni aylar boyunca ne benim ne Zehra Ablamn yanna halalarm ve daylarm ve de onlarn ocuklar ( Serkann dnda ) hi gelmediler. Halbuki halalarmn ocuklar ile karde gibi bymtk. Biz onlarn evinde onlar bizim evimizde. Beraber yer, beraber ierdik. Ama ne olduysa lm orucu direnii baladktan sonra oldu. Hi biri bizi aramaz sormaz oldular. Nasl bu kadar deiebildiler anlamak mmkn deil. Sorsam acaba cevap verirler mi. Zehra Ablam ve beni hi ziyaret etmediniz. Ne yapmtk biz. lkemizde yaanan katliamlara kar bedenlerimizi barikat yapmtk bu muydu suumuz. Size gre su olan bu durum bize gre onurdu. Syler misiniz ocuklarnzdan biri hapishanede yatarken babam ve biz sizlere byle mi davrandk. Yaz k sizlerle beraber olmaya almadk m. Dorusu bu deil miydi. Sevenler zor gnlerinde dostlarn yalnz brakr m. Bir ba saln bile babamdan esirgediniz. Ne yapmt babam. Bize gidin lm orucuna yaamlarnz kaybedin mi dedi. yle mi sanyorsunuz byle mi biliyorsunuz. Hibir zaman hibir baba can gibi sevdii kzlarn, evlatlarn kaybetmek ister mi. Hele benim babam melek babam hi ac ekmiyor mu sanyorsunuz. Evet bizimle onur duyuyor ama ektii acy tahmin edebiliyor musunuz. Edemezsiniz. Eer yle olsayd acsn paylamak ister, ona destek olmaya alrdnz. Ama biz giderken siz ve kocalarnz babamn yanna gelmediniz. Ama eer bu durum sizi mutlu ediyorsa babamdan bir basaln esirgemek sizi rahatlatyorsa syleyecek fazla bir ey yok. Sizlerden bizim gibi dnmenizi istemedik. Ama gemite yaadklarmzn hatrna bile byle davranmamanz

61

gerekirdi. Sizin ve elerinizin basal dilemedii canm babama, hi tanmad, hi grmedii Boludan bir camii imam g verdi. Zehra ablama hediye getirdi onunla fotoraf ektirdi ve babama Allahtan sabrlar diledi. Ne anlaml bir ziyaret deil mi. Bunu babaannem de grd. Daha nice insanlar arad babam acsn bir para olsun hafifletmek iin. Bir siz yoktunuz bir de ocuklarnz. Trbanl niversite rencileri geldi arkadalar ile beraber, sohbet ettiler babamla hem de smscak koyu sohbetlerden. Hem de dnceleri ile beraber. Dua ettiler bizim iin benim iin ablam iin. Yreimizi sttlar onlarla daha bir anlaml oldu direni. Babam btn bu insanlara minnettarln sundu. Ne olurdu daha scak daha hogrl olsaydnz. Babamn ve sevdiklerimin mezarnn zerine koyduu karanfillere bile tahamml edemediniz. Ne olmutu da bu kadar acmasz olabildiniz. ieklerimden ne istemitiniz. Nasl olurda babamn benim iin bir ey yapmadn dnebildiniz. Neden aresiz olduunu benim kararm karsnda bir ey yapamadn, ksacas onu anlamaya almadnz. Oysa ne ok severdi sizleri. Sizleri ve yeenlerini. Ne zaman ihtiyacnz olsa yannzda olmad m. ardnzda hemen yannza komad m. Ne istediniz babamdan. Onun o smscak yreini nasl souttunuz kendinizden. Sizler yeenleri deil miydiniz. O ok sevdiiniz daynz nasl braktnz. Ayn durumda sizler olsayd daynz neler yapard hi aklnza getirmediniz mi. Ama olsun benim babamn yreine hibir zaman nefret ve kin egemenlik kuramad. Her defasnda sevgisiyle altetti nefreti. Bu seferde canm babam gene insanlar sevecek hem de daha ok sevecek bizim sevgilerimizi de temsil edecek yreklerimizdeki sevgiyi babam insanlara suna-

62

cak. Sunduka oalacak sevgisi ve ben hep onunla gurur duyuyorum. Canm babam senin arkadalarnn ou da yoktu beni uurlamaya gelenler arasnda. Halbuki benim bildiim ne ok arkadan vard. Genliinde beraber mcadele ettiin arkadalarnn ou yoktu mesela. Olmalar onlar asndan ne kadar gzel olacakt halbuki. Onlarla bir dnem kader birlii yapmtn. Tehlikeli gnleri, iddetin ve kavgann kol gezdii gnlerde yolda scakln yaamtnz. Aranzdan ayrlan yoldalarnz iin beraber haykrmtnz sloganlarnz. ou yalnz brakt seni beni uurlarken. Sonra dostlarn vard beraber yiyip itiiniz, fabrika mesailerinde beraber terlediiniz ayn kaptan yemek yediiniz nice sevinler paylatnz dostlarn. Onlarnda ou grnmedi ortalkta. Acn azaltmak bir para g katmak iin bile gelmediler yanna. Bilmiyorum ok mu zordu bir basal dilemek neden byle davranrlar acaba neden. Tabi ben henz ok gentim, btn bu olup bitenlere anlam vermekte zorlanyordum. Ama sanrm kolay bir aklamas da yoktur bunun. Ta stanbuldan kalkp beni son yolculuumda uurlamaya gelen dostlarma da iyi davranmadnz. Onlara dman gzyle baktnz, hakaret ettiniz. Halbuki onlarn bir sorumluluu yoktu bu kararmda. Ama fkenizi onlara kustunuz. Uurlamann sonunda tekrar babaannemi grdm. Dayanlmaz aclar iindeydi. Babam geldi yanna neden sonra ikisi beraber birbirine sarlm alyorlard. Hem de gzyalar ile beraber umuduna aktarak. Babam Nasl yaptn kzm nasl yaptn Cananm, Tanrm o nasl yrektir yle nasl kocaman bir sevgidir bu dnya kuruldu kurulal byle bir ey yaand m. Yokluuna nasl dayanrm gl yzl filinta boylu kzm Biliyorum babam,

63

yam kk olsa da biliyorum her eyi halkm iin yaptm halkmn mutluluu iin. Benden nce de ayn kaderi paylaanlar gibi gzel ve sevgi dolu bir dnya iin yaptm. Yapamadm, zulm makinesi alrken, halkmn btn deerlerine saldrrken ve yok ederken insani olan her eyi ben seyredemezdim btn olan biteni. Belki bugn beni anlayan insanlarn says ok azdr ama oalacak ve ben sonsuza kadar onlarn yreklerinde yayor olacam. Dedemi grdm gzleri dolu, yzndeki ifadeyi anlamak istedim ama zemedim. Oturdu dualar okudu benim iin. Canm dedeciim btn dualarn duydum ve seni ne kadar sevdiimi tekrar hatrladm. Biliyorum benden beklediklerini yerine getiremedim. Okumu diplomasn alm Canan olarak gelemedim yanna boynuna sarlamadm. Baka kzlar kskandn beni dndke. Ama bilmelisin ki ben ok mutluyum ve yaptklarmdan hi de piman deilim. Kt bir ey yapmadm dedeciim. nandm gibi yaadm ve bedelini dyorum. evrene bir bak ka tane gerek anlamda inanan ve inanlar uruna gerektiinde bedel demeye hazr insan grebilirsin. Ben bir anlamda onlarn inanszlklarn yzlerine vurdum. ki yzl olduklarn haykrdm. Onlar bunu kendilerine itiraf edemezler ama gerek bu. Onun iin ban dik olmal dedeciim. Dik ve onurlu. Seni utandracak bir ey yapmadm biliyorum. Senden son istediim babama hakszlk yaplmasnn nne ge buna izin verme. nk o seni ok seviyor. Artk elveda demenin zaman geldi sanrm. Sevenlerim elveda. Kayp giderken bir yldz gibi aranzdan elveda gkyz.

64

Elveda canm babam, engl ablam... Elveda annem... Ben olmadan, diploma almay dleyen renci arkadalarm elveda... Her zaman sevdiim ve ne olursa olsun mutluluu iin her eyi gze aldm sevgili halkm ELVEDA... Ksack yaammda yaptklarm, yapamadklarmla, zlemlerim ve kayplarmla aranzdan ayrlrken herkese ELVEDA...

65

III. BLM
Zehra Anlatyor Ben doduumda takvim yapraklar 1979 ylnn Austos ayn gsteriyordu. Scak ve nemli Karadenizde baladm yaamm yine bir scak Haziran gn noktaladm Karadenizde, doduum memleketimde. Ben ZEHRA KULAKSIZ. Rize de dnyaya geldim. Gzlerimi atm lkemde kan gvdeyi gtryordu. Bir yanda genler, bizim genler onuru ve mcadeleyi emei ve zgrl temsil ediyorlar. Halkn savunmak iin bedenlerini siper ediyorlar kurunlara. Birer birer derken topraa yerlerini yenileri alyordu gecikmeden. Ama dman acmasz dman zalimdi ve kana doymuyordu. Ne gzel insanlard, dnmeden geride braktklarn genliinin baharnda ayrldlar aramzdan. Ben merhaba derken yeni bir yaama onlar yzlerinde grevini tamamlam insanlarn mutluluuyla, glmseyerek szlp gittiler aramzdan. Kimisi ok grltl, bir

66

ksm sessiz sedasz braktlar bizi bu atmann ortasnda. Bir ounu tanmadm, karlaamadm hemen hibiriyle ama yllar sonra resimlerinden ve dinlediim yklerinden keke dedim keke grebilseydim onlar. Bir yudum ay blebilseydim onlarla kim bilir ne kadar ok mutlu olurdum. Mcadelelerini ve direnilerini dinleyebilseydim o bal damlayan azlarndan. Ama olmad ge gelmitim dnyaya ve onlarn ok acelesi vard. Sanki biran nce aramzdan ayrlmak bizleri ardna brakmak onlar iin bir anlam ifade ediyordu. Gerekten bir anlam olmal diye dnyorum yoksa neden bu kadar acele etsinler neden daha nce gidenlere kavumak iin her eylerini ardlarna koyup da gitsinler. ok daha sonralar anlayacaktm onlar gidileri yle basit bir ayrl deildi. Bir kavumayd ou zaman. Giderken braktklar sonsuza kadar temsil edildiler insanlarn yreklerinde ve her hatrlandnda aralarnda oldular kalanlarn. Ondandr demek giderken yzlerindeki o anlaml glmsemeler. Bilinir ki insanlar ayrlrken deil de kavuurken glmserdi. Glmserdi gnei ellerine alp sunarken sevdiklerine. Bir yldz kayarken nasl seyredersek gkyzn yle heyecanl seyrettik onlarn gidilerini. Bazen buulu bir camn arkasndan bakar gibi yzlerini seemedik, umutlarn ve hznlerini anlayamadk zaman zaman baklarn hep yreimizde hissettik. Onlar; bizlere tanmas zor ama bir o kadar da onurlu miras brakarak, birer birer giderken sevenlerinin yanna, ben ise bu zorlu yollarda yeni yeni grmeye ve yrmeye alyordum. Sonra lkemin zerine o karabasan gibi ken yllar hatrlyorum. 12 Eyll ve o dnemde yurdumun ne kadar emek harcanarak yaratlm deerle-

67

ri varsa onlara vahice saldrlar hayal meyal hatrlyorum. Henz emekleyerek yrdm dnemlerde 17 yanda daraacna gnderilen genleri hatrlyorum. Dnyann ok talihsiz ve berbat bir yerinde dnyaya gelmiim demek. Kopkoyu bir karanl egemen kldlar yurduma ve insanlarma. Babalar evlatlarna dman etmeye altlar. Nefret aladlar minicik yreklere byklerini sevmesinler diye. Sevgi dolu yrekleri kartp yerlerine kendilerinin duygusuz ve buz gibi cisimlerini yerletirmeye altlar. Beyinlerde gzellik adna ne varsa boaltp kaba bir et yn haline getirmek iin btn olanaklarn seferber ettiler. Uzun zaman insanlar mutlu bir haber beklediler insanlk adna, hem de ok uzun zaman... nsanlar kk eylerden mutlu olmay becerebiliyordu o zamanlar. Bazen hesapta olmayan bir olay sizlere tarifsiz bir huzur veriyordu. te byle bir durumla bende karlatm. Henz kktm ama yeni bir kardeimin dnyaya geldiini hatrlyorum belli belirsiz. Karanln hkm srd o gnlerde Canan katlmt aramza, birde kardeim olmutu. O zaman kardeimdi. Sonra srdam oldu, dostum oldu, ou zaman. Hem de yle dostlardan deil. kimiz bydke paylatklarmzda byd. Sevdik birbirimizi, zaman getike sevgimiz birbirine kart. nce yreklerimizi sonra btn benliimizi kaplad. O gne kadar yaanmam bugne kadar yaanmayacak bir yoldalk bayla balandmz biz dair kimsenin grp anlamasna olanak yoktu. Zaman geldiinde btn dnya bunu anlamak iin ok aba harcayacak ama baarsz olup tekrar dnecek nasl bir durumla kar karya kaldn zemeyecekti. Canann aramza katlmas en ok benim iime

68

yaramt. Artk souk k gecelerinde koyun koyuna beraber yatacam ve duygularm paylaacam bir srdam olmutu. Tam olarak zamann anmsamyorum ama 5-6 yalarndaydm babamla annem ayrldlar. Ben bir anlam veremedim kck aklmla. Keke diyorum byle olmasayd. stediimiz zaman istediimiz kadar annemizi grebilmemize ramen yine de insann iine bir burukluk brakyor byle durumlar. lkokula baladm yam geldiinde. ocukluk arkadalarmla minik dnyamz anlamaya alyor ocuk olmann tadn karmaya alyorduk. Bizim yrelerde pek karlalan bir durum deildir ama birinci snftan itibaren snf bakan oldum. O zaman bile insanlara hizmet etmek ve onlarn sorunlaryla ilgilenmek yaammda nemli bir yer tutmaya baladn fark ettim. lkokulda okuduum o be yl boyunca kayda deer bir ey olmadn fark ediyorum dndmde. Beraber bydm halamn ocuklaryla yaadklarm, her ocuun karlat olaan sevgi ilikileriydi. Ortaokulda okuyordum birinci snfta. O yl smestr tatilinde stanbula tanma karar verildi. Ailemin ald bu karar nemli olaylarnda milad oluyordu ayn zamanda. Ben ve kardeim Canan stanbulu dndke tedirgin oluyor ok byk bir kent olduunu duyduumuz bu yer bizi rktyordu. Ne de olsa o ana kadar Rizeden dar kmamtk. stanbul byk bir ehir ve iinde her eyi barndryordu. Yoksulluu barndryordu mesela ve biz bunu yaadk. Belki de sevginin en anlamlsn o anlarda fark ettim. Kalabalk bir aile olarak yaadmz stanbuldaki ilk yllarmda dnyay yeniden ve baka bir pencereden gzlemlemeye altm. Kitaplar ve kalemle-

69

ri olmadan okula gelen arkadalarm grdm. Bizde yoksulduk ama grdm baz renci arkadalarmn durumu iler acsyd. Ve onlar o haliyle bile yaama smsk sarlmlar umutlarn canl tutmaya alyorlard. Ortaokuldan sonra lise yllarmda baz olaylar daha rahat aklayabiliyor, duyarsz kalamayacam olaylarn yanbamda yaandn grebiliyordum. O yllarda lisede demokratik mcadelenin bir yerinde olmam gerektiini fark ettim. Liseyi bitirdim ve niversite yllarm balad. -Benim iin ulalmaz gibi grnen o byk kapdan ieri girdiimde duyduum heyecan dndke hala kalbim skyorArtk stanbul niversitesi rencisiydim. Saysz gencin hayal edip sadece uzaktan seyrettii o byk okulun rencisiydim artk... niversitelerin kurulu mant gerei aratrma bilim retme ve dnyada ve lkede yaanan olaylara zm retme yerleri olmalyd. Ama bizim lkemizde oluturulan sistem gerei retken beyinlerin dnen ve sorgulayan insanlarn ok az bulunduu bir kalabalkla karlamam beni dnmeye ve nedenleri hakknda kafa yormaya zorlad. lkemiz her adan bunalm yayor. Ekonomik durum tam bir kmaz iinde siyasal yap rml yayor ama niversitelerde bu konuda elle tutulur bir aba gzkmyor. Bu beni kahrediyor. Olaylara seyirci kalmay bir trl iime sindiremiyordum. Neden sonra benim gibi dnen bakalarnn olduunu fark ettiim zaman epeyce zaman gemiti. Bu sralar yaamm derinden etkileyen bir olay hatrlatmalym. Kk amcam Mehmet gzaltna alnp tutuklanmt. ok ksa bir sre sonra baz taleplerle amcamn arkadalar lm orularna ba-

70

lamt. Ksa bir sre sonra bu lm orucu direniilerinden bazlar hayatlarn kaybetmeye balaynca neler hissettiimi tam olarak aklayamyordum. Bir takm haklar kazanmak iin insanlarn nasl hayatlarn feda edebildikleri, nasl byle bir bedeli gze alabildikleri benim iin olaan bir ey deildi. Amcam ziyarete gittiimde btn bunlar anlamaya alyor gerekten byle bir bedeli demeye deer mi diye dnmeden edemiyordum. Ama ben ne dnrsem dneyim insanlar inanlar uruna bedenlerini ala yatryor ve lm glerek karlayabiliyordu. 1996 lm Orular sona erdiinde ardna tam 12 l brakmt. O zaman bu direniin kazanlmas iin denen bedellerin daha sonra hapishanelerde yaplan kymlar engellemedii grlecekti. Darda topluma tek tip yaamay dayatanlar hapishanelerde srekli katliam senaryolar dzenlediler. Diyarbakr Hapishanesinde 10 tutuklunun dvlerek ldrlmesi yeterli tepkiyi toplamaynca bu kez Ulucanlar Hapishanesine saldrdlar 12 l. Savunmasz insanlara saldrmak ve katletmeye doymuyordu sava tanrlar. O dnemde bizde niversite genlii olarak akademik ve demokratik sorunlarmz iin alanlara kmaya balamtk bile. erdekilere buldozerlerle saldran gler bizlere de cop ve panzerler eliinde kar koyuyordu. En doal hakkmz olan gsteri, basn aklamalarmz bile polisin saldrsna uruyor, adeta nefes alamyorduk. Bunun gibi dzenlediimiz gsterilerin drdnde gzaltna alnm ikencelerin yaand o merkezlerle tanmtm bile. Henz gen yamda kimsenin adn duymak istemedii o yerlerin potansiyel mterisi olmutum. nk demokratik bir lke istemenin ne yazk ki bir

71

bedeli vard benim lkemde. 1995 ylnda Gazi Mahallesinde yaplan katliamn yldnmnde yaplmak istenen gsterilere katlmak istediimde tekrar gzaltna alndm. Benim lkemde gsteriye katlmak bir yana niyetlenmek bile gzalt nedeni olabiliyordu. ubede kaldm drt gn boyunca grdm baskya ve ikenceye ramen ifade vermeyi reddettim. Sanrm bu tavrm cellatlarn hi houna gitmemi olacak ki herhangi bir delil olmamasna karlk beni tutuklayp mraniye Hapishanesine gnderdiler. Orada ksa bir sre kaldm ilk durumada salverildim. Ama bu ksa sre iinde ok eyler yaadm drt duvar arasnda. nce beraber yaamann ve paylamann onurunu yaadm. Orada insanlar her eyini paylayordu. Kimse kendi iin bir ey dnmyor yapacaklarn hep beraber nasl baaracaklarnn dncesi iindeydiler. Ziyaretilerimiz oluyordu. Canan geldi bir gn babamla beraber. Beni grnce gzleri doldu. Bir sre hibir ey konuamadan birbirimize baktk. Yreklerimizle konutuk. Birbirimize dokunamamann o kahredici hznn yaadk. Sonra babam fark ettim. Kardei Bayrampaada kz burada hapishane kaplarnda ile dolduran saysz babalardan biri. Onlara yle bakarken birden ne ok sevdiimi dndm. Nasl da mutlu olmay hak ediyorduk. Ama karanlklar aydnla karmak isterken, ocuklar alamasn diye blebilmek iin bir lokma ekmei yapmak gerekiyormu bu ayrlklar. Mahkemeye ktmda babaannemi grdm. Babam yoktu. Bir gn nce belini incitmi yataktan deil kalkmak kprdayamyordu bile. Sonra Remzi aabeyimi grdm. Vefal dostumuz, akrabamz. Hem de avukatm neler yapmt

72

bizler iin. Mehmet amcam iin urayordu yllardr sonra ben bela oldum bana. Allah iin gzel bir savunma yapt ve beni salverdiler. Eve geldiimde babam grdm salonun ortasnda l gibi yatyor. Beni grdnde btn gcn toplayp bana sarldnda ektii acy fark ettim. Bende sarldm babama doya doya ptm onu. Sonra demli aylarmz ierken koyu bir sohbete daldk. Ben onlara hapishanede yaadklarm onlar bana yokluumda olan biteni anlattlar. ok fazla deien bir ey yoktu. Hemen her ey oluruna akyordu. Drt aylk ayrlktan sonra geirdiim ilk geceyi CANANla paylatm o geceyi sabaha kadar konuarak geirdik kardeimle. Yalnz hapishanelerden konumadk o gece gemiten konutuk gelecekte ki dlerimizden bahsettik. Genliin durumunu sorguladk bilgi daarcmzn yettiince. CANAN Ege niversitesini kazanmt o sene. Kaydn yaptrmak iin ben de kardeimle beraber zmire gittim. yle anlalyordu ki bundan byle daha az grerek daha ok hasret ekecektik. Bu ayrlklarn her adan bizi daha ok birbirimize baladn anlamak iin zamana gereksinme varm demek ki. Ben stanbulda Canan zmirde telefon grmelerinin dnda seyrek de olsa bir araya gelebildik. Yaz tatilini stanbulda geiren kardeimle doyasya beraber olmann keyfini yaadm. Okullar aldnda ayrlk vakti yine gelip atmt. Canan zmire uurladk ve Canansz yaantma almaya altm aresizce. Ama kolay olmuyordu elbette. O yl bahar aylar ile birlikte F Tipi hcre hapishaneler sorunu da Trkiyenin gndemine yerlemeye balamt. Artk her yerde bu konu tartlyor zm nerileri retiliyordu. Balangta kk bir grubun

73

balatt bu tartmalar toplumun byk bir kesimine tanmt. Bildiriler, paneller, sokak eylemleri ile F Tipinin izolasyon ve tecrit olduu anlatlmaya allyordu. Hkmetin bu projeden vazgememesi durumunda lkemizi byk felaketlerin ve olaylarn bekledii syleniyordu. Ama bu kampanyann etkileri ve yaptrm gc Adalet Bakanlna geri adm attramyor. Bakanln bu inat tavr gelecekte yaanacak katliam ve lmlerin habercisi gibiydi. O haber bomba gibi dt Trkiye gndemine. Yirmi hapishanede lm orucu direnii balamt. Yalnz hapishanelerde deil darda da direni karar almt tutuklu yaknlar. erdeki direnii desteklemek iin darda yaplacak bu eylem beni ok heyecanlandrm ne olursa olsun bu direniin iinde olmak istemitim. Evet kararm vermitim bu direnie katlmal amcam ve arkadalar ile omuz omuza olacaktm. Onlar ierde bizler darda zafere kadar beraber kol kola olmal ve dostlarmza ve sevdiklerimize sahip kmalydk. Kararm kesindi ama aileme nasl haber vermeli bunu onlara nasl aklamalydm. Babamla konumaya karar verdim ncelikle. Ama ben henz konumaya balamadan o ne olduunu oktan anlamt bile. Bana ok zor bir karar vermisin seni caydrmak istesem de bunu baaramayacam anlyorum. Ama her eye ramen tekrar dnmeni isterim dediinde kararm ok dndm artk daha fazla dnecek bir ey olmadn syledim. Beni kucaklad ve pt. Ben ona sarldm. O anda babamn gznde iki damla ya dkldn fark etmedim bile. Birinci grup direnie balamt. Benim de iinde bulunduum ikinci grup baka bir yerde baladk lm orucuna. nceleri evde devam eden direnii Taksimde alan TAYAD binasnda birleerek de-

74

vam edecekti. ki hafta sonra btn direniiler bir aradaydk ve hep beraber yaadmz sorumluluun bilinciyle uzun bir yolculua balamtk. Derken bir haber geldi. zmirde de lm orucu balad duyulduunda herkesten farkl olan benim duygularm karmakark oluverdi. zmirde direni balamt ve kardeim CANAN direniin iindeydi. Ne diyebilirim hibir zaman beni yalnz brakmayan canm kardeim bu kez de geleceini benimle paylamaya hazrlanmt. Canannda lm orucuna balamas ailemizi ok etkilemi ve durumu anlamalar zorlamt. Artk ziyaretilerimiz geliyor, tandk tanmadk insanlarmz direniimizi desteklemek iin her yerde eylemler dzenliyor kamuoyunun duyarl klmaya aba harcyordu. Hapishanede bakanlkla yaplan grmeler devam ediyor Adalet Bakanlnn iki yzl tavrndan tr byk olaylarn yaknda patlayacan hissediyorduk. Sonunda 19 Aralk sabah bizim bile boyutlarn dnemediimiz bir katliam haberiyle sarsldk. Devlet btn hapishanelere saldrya gemi i makineleriyle duvarlar deliyor, acmaszca kurun yadryordu tutuklularn zerine. Sonra diri diri yaktlar insanlar. Bayrampaa Hapishanesi Bayanlar Kouuna yangn bombalaryla saldran devlet gleri alt bayan tutukluyu yakarken; yalan makinesi durumuna getirdii medya araclyla tutuklularn kendilerini yakt yalann yayd btn lkeye. Yazk ki bu yalanda etkili oldu. nsanlarmzn byk blm inand bu aldatmacalara. Artk F Tipi tecrite kar balattmz direni hareketimiz devletin acmasz saldrs karsnda kendisi tecrit olmayla kar karya geldi. Amcamdan haber alamadk bir sre. Sonra yaral olduunu ve hastanede ol-

75

duunu rendik. Daha sonra bakanlk verdii szleri unutarak hapishanelerdeki tutuklular hcrelere, hem k ortasnda buz gibi tabutluklara atmaya balad. Birer kemik torbas gibi. Katliam tam drt gn srd. Bu srenin sonunda medya yaamn kaybeden ve diri diri yanan insanlar bir yana brakm hapishanelerdeki pet ielerden yaplm gaz maskelerini ve tutuklularn kulland szm ona silahlar gstererek katliamclarn ne kadar zor bir grevi baaryla gerekletirdiini anlatyordu. Yaananlarn bir katliam olduunu anlamak iin bu medyann ksa bir sre beklemesi yeterli olacakt. Daha sonra devletin kendi raporlarnda bunu bir katliam olduu resmen akland. Ama bu yalanlar yayanlarn ne yzleri kzard ne de bir zr dilediler katledilenlerin yaknlarndan. Ramazan bayramna yakn, bulunduum TAYAD binasn basan polisler binay mhrleyip bizleri dve dve kapnn nne koydular. Hcrelerde tutuklularn dnyayla ilikisini kesmeyi dnen yneticiler darda bizleri de tecrite koymay ve yalnzlatrmay kafalarna koymulard. Derneimizin baslp mhrlenmesinden sonra yeni bir yer bulmamz ve direniimize orada devam etmemiz gerekiyordu. Partilere, derneklere ve sendikalara yaptmz bavurular deiik nedenlerden tr bir takm gerekelerle olumlu karlanmad ve biz bir avu direnii kendiside bir direnii olan enay Ablann K. Armutludaki gecekondusuna tanmaya karar verdik. Bylece Armutlu gnleri balam ok sonralar direni mahallesi olarak tannacak ve zaman zaman yabanc medyada dahi oka sz geecek yeni evimizdeki sade yaama merhaba demitik. Armutlu sreci baladnda grece sakin bir

76

hava devam ediyordu lkemde. Devlet hcre hapishanelerini yaama geirmi kendince sorunu zmt. Ama tutuklular hi de yle dnmyorlard. Onlar ierde bizler darda direniin devam etmesi ve daha yaylmasn dnyorduk. 19 Aralk saldrsndan sonra medya direnii grmemeyi ve unutulmasn salamaya alarak krlabileceini dnyordu. Ama srecin hi de yle olmadn grmeleri iin fazla beklemelerine gerek kalmad. Hapishanelerden ilk lm haberi geldiinde Mart aynn 21i idi. Devam eden gnlerde lm haberleri oalmaya balaynca yeniden herkes lm orularn konuur olmutu. te o gnlerde Armutludaki direni evinde babamla konuurken Canan da buraya getirmek istediinden bahsetti. Bende iyi olacan bunu benim de istediimi syledim. Babam asndan u anki durum ok zordu. Beni istedii zaman grebilmesine karlk kardeim iin ayn eyleri sylemek mmkn deildi. Ksa bir sre sonra kardeim babamn kolunda direni evinin kapsnda grndnde sevincimden havalara uacaktm. Uzun bir zamandan sonra ilk kez gryordum Canan. Ne ok zlemitim. Onu kucakladmda hi brakmak istemedim ve doya doya kokladm. Kokusunu bile unutmuum neredeyse. Babamn uyarlaryla dinlenmesi gerektiini yorgun olduunu anladm. Canm Cananm yanmdayd ve iki karde direnie ayr yataklarda ama ayn odada devam edecektik. Cananla geirdiim gnler ne yazk ki ok ksa srd. Geldiinde zaten durumu iyi deildi. Canan her gn biraz daha ktleiyordu. Ama cvl cvl umut dolu gzlerle bakyorduk hayata. Zaten lm Orucunu anlaml klan da buydu biraz. lme yatr-

77

msn bedenini ama her zaman yaama isteini canl tutacaksn. Bir saniye fazla yaamak iin mcadele edeceksin. Teslim olmak yok. nce kardeim sonra yoldam olan bu Laz kz artk bizden ayrlmaya hazrlanyor grevini tamamlamann huzuruyla bizlere elveda diyordu. Oysa babam ne aresiz izlemiti onun lm Orucunu brakmasn.... ki evlad vard hi deilse birimizin ayrlmas konusunda ne ok tartmtk. Ama bir kez karar vermitik. Baladmz ii yarm brakmak olmazd bunu bizden beklememesini ka kez kendisine sylemitik. Sylemitik ama kabul etmi gibi grnmesine ramen yzndeki ifadeden anlamtk onaylamadn. aresizliin o kaln izgileri, eksilmemiti yznden. Nisann 15inci gnyd sabah saat 9da canm kardeim bizleri geride brakp gidenlerin kervannda yerini almt bile. Yanna geldiimde aln bandndan pp sayg duruunda bulundum bir dakika. Oysa aylarca yllarca sayg duruunda bulunmak isterdim. Uzanm yatarken yerinde birden bana glmsediini fark ettim. Sana alm attm diyordu sanki. Evet benden sonra balamt direnie ama beni gemiti. Bunu yaparken benim daha kolay katlanacam dnmtr herhalde. Direniin bir zellii de gidenlerin srasnn hi olmamasdr. Canandan ayrlmay, onsuz gnlerin nasl geeceini dndm bir an. Zaman zaman ayr yaadmz olmutu. Ama bu sefer farkl idi. Henz uzanm yatan kardeimin melek yzne bakarken o anda bile onu zlemeye baladm fark ettim. Onsuz geireceim gnleri dndm. Benim iin ok zor olacakt. Almtm ona. Bir param olmutu. Nasl insann vcudundan bir parasn alrlarsa benimde bir yanm eksikti ite. Ve bu eksik ha-

78

limle direnie devam etmek zorundaydm. O gnden sonra Canan ben yaatmalydm ikinci bir kimlik gibi. Artk iki insandm. Bir bedende iki can, iki yrek tamalydm. Ar olduu belli idi. Ama ne kadar arsa bir o kadarda onurlu idi benim amdan. Ayrlma vakti gelmiti kardeim son yolculuuna kacakt nede olsa. Alamadm. Alamak bile benim iin fazla anlaml olmuyordu. Yola kmalyd kardeim Karadenizin dalar kucak am onu bekliyordu. O Karadenizine, Karadenizi Cananna kavuacakt ksa bir sre sonra. Koynuna alacak ve koruyacakt onu sonsuzlua kadar. Ksack yaammz dndm sonra olaanst insanlar deildik sonunda. Ama sevgimiz ve ballmz dnyalara smazd. zerdik birbirimizi arada bir, o zaman bile anlaml bir duygu yuma olurduk ikimiz. Gidiyor, birazdan babam ve amcam gelecekler ve Cananm alp gtrecekler memleketime. Her zaman olduu gibi yine yle oldu ve yolcu yolunda gerek idi. Uurladk Canan, yolcu ettik bir gelini yolcu eder gibi. Sonra ben tekrar odama dndm. Yatama uzandmda birden Cananla vedalamadm anmsadm. Neden byle yaptm. Unuttum mu yoksa. Belki de ksa bir sre sonra kavuacam dndm iin mi byle yaptm. Tam olarak aklayamadm bunu. Ama bildiim bir ey varsa Cananla vedalamamtm. Sonra birden farkettim hi de iyi olmayan salm dzelivermiti epeyce. Canann gidiine yordum. Onun gidii bana g vermiti. Canann ardndan benim kendimi toparlamam, kendimi daha iyi hissetmem herkesi artmt. Odama geldiimde kimse yoktu. Canana son grevini yapmak ambulansa kadar onunla olmak is-

79

temitim. Artk ayn odada iki kiiydik. Fatma ve ben. Canan ok sevdii Karadenizin koynuna brakp geldi babam. Ne kadar zor bir durumdur. Bir kznz topraa veriyorsunuz ama yasn tutamyorsun. Hi durmadan hemen dier kznzn yanna geliyorsunuz ve morali bozulmasn diye duygularnz saklyorsunuz kznzdan. Ama canm babam anlamadm m sanyorsun, elbette anladm. Rizeden dnp odamn kapsn atn ilk anda anladm. inde kopan frtnann etkisi yznde hissediliyordu. Bunu benden daha iyi kim anlayabilirdi. nk ben senin kzndm ve seni ok seviyordum. Keke sana umut vermek iin bir eyler syleyebilseydim ama bu direni bu lm orucu direnii idi ve hala devam ediyordu. O gnlerde hapishanelerden de ardarda lm haberleri gelmeye balamt. Devletin zorla mdahalelerine ramen lmlerin nne geilemiyordu. Adalet Bakanlnn taleplerimizi kabul etmek yerine yasalar zerinde yapt deiiklik sadece halk aldatmaya ynelik manevralard ve bizim amzdan bir anlam ifade etmiyordu. Gazeteciler ve televizyoncular ok geldiler o gnlerde. Nerdeyse sabahtan akama kadar gazetecilerle rportaj yapyorduk. Ama ya arptarak veriyorlard sylediklerimizi yada hi yaynlamamay tercih ediyorlard. Byle yaparak direnii krabileceklerini dnyor olmalydlar. Sonra ziyaretilerimizde gzle grlr art oldu. Her kesimden insanlar akn akn geliyorlard K. Armutludaki direni evine ve biz herkesle konuma olana bulamyorduk. Bir zamanlar ssz olan bu ev insandan geilmiyordu. Sanatlar ve aydnlar ska gelmeye balad o gnlerde. Ferhat Tun geldi. Edip Akbayram ve ei

80

Ayten Abla. Ayten Abla daha ok bizimle kalyordu. Her konuda bize yardm ediyor onunla bir abla kadar scak ve duygulu ilikiler yayorduk. O bizi biz onu ok sevmitik. Yreimizi ona ap srlarmz onunla paylayorduk. Ama ilerleyen gnlerde ne olduunu anlayamadm. Ayten Abla artk yanmza gelmez oldu. Keke bizi brakp gitmeseydin be abla seni ok sevmitik ve sana almtk. Suavi geliyordu eiyle beraber. Sohbeti tatl konumas scakt ve iimiz snyordu onunla konuurken. Gle yzl dost insand Suavi. Bir de esmer gzeli derler ya ite yle bir Dilek Ablamz vard. O da hep bizimle olmaya alrd. ini gcn brakm zamannn hemen tamamn lm orularna adamt. Bir eyler yapabilmenin tela ile hem bizimle ilgileniyor hem de sanat dostlaryla diyalog kuruyor onlarn direnie katks iin ok youn aba harcyordu. Birde Bilge Ablam vard. Bilgesu Erenus. Aslnda ya itibaryla ona teyze demek gerekirdi ama biz ona abla demeyi daha sevimli bulmutuk. Benim, babamn ve dier direnii arkadalarmn, hepimizin Bilge Ablasyd o. lk direni evini o amt. Sonra onsuz direni anlmaz olmutu. Ne zaman arsak, hatta hi armasak da o hep yanmzdayd. Bizimle kalyor ou geceler bizlerden ayrlmaya dayanamad iin yanmzda yatyordu. Bilge Ablayd ne de olsa. Ad gibi bilge bir zekas, tertemiz de bir yrei vard. Direni sresi boyunca ne ok ey paylatm Bilge Ablamla. Armaanlar alrd bizlere. Bebek getirdi bana bir defasnda, ne ok anlaml gelmiti bana. Hi eksik etmedim onu yanmdan. Ksa aralklarla evden ayrlsa da onu hep yan-

81

mzda hissederdik. Bilirdim burada deilse kendisi u an bizi dnyordu tertemiz yreiyle. nce yreini at bize sonra evini at misafiri olduk. Biz onu misafir etmek istedik ama kabul etmedi. nsan hi kendinin sayd yerde misafir olur mu dedi. Geceler boyu geirdii endieli saatlere tank oldum sessizce. Hi ikayeti olmad. Karlat baz olumsuz durumlar sorun yapmad ad gibi bilgece karlad. Nasl bu kadar hogrl olabildii benim iin hala bir sr. En gerilimli zamanlarda bile o soukkanlln kaybetmez, umutsuz bir olaydan bile umut yeertmesini becerebilirdi bilgece. Pek trk sylemezdi ama ben sesini ok beenirdim. Deiik yorumu beni hep heyecanlandrmtr. Canm Ablam seninle paylatm o gnleri hi unutamam sende unutma emi Bilge Abla... Birde Cezmi Ersz geldi ziyaretimize bir akamst. Konutuk biraz anlamaya alt. Anlamak zor dedi. Anlamak ve anlatmak zor dedi bu direnii ama sz veriyorum haftaya direnii yazacam. Haftalk LEMAN dergisinde yazyor Cezmi Aabey. Sonra darda babamla konutular. Gn geceye kavuurken gecekondu mahallesi K.Armutluda babamla neler konutular tam olarak bilemedim. Sanrm lkemizde aydn zerine konumular. Neler yayoruz bu direni boyunca. Direni evinde aydn sorununu tartyoruz. Scak insand Cezmi Aabey ve sznn eriydi. Dediini yapt ve ertesi hafta yazs yaymland Lemanda. Yaznn bal Canan, Zehra ve Kk Armutlu idi. Daha ok Canan ve beni anlatmaya alm biraz da babam. ok gzel bir yazyd ok scak, insan etkileyen bir kalemi var ustann. Sonra telefon numaralarmz yaymlad yazyla beraber. ok etkili oldu. Yurt iinden ve yurt dndan mesaj ve srekli telefon geliyordu.

82

Yzlerce telefon ve mesaj o ana kadar pek fark etmediimiz bir eydi. Direni dnyann her yerinden izleniyor bir sr yrek bizim zaferimiz iin arpyordu. Bu arpan dost yreklerin sesini hissettike daha bir gl oluyoruz ve zafere olan inancmz katlanarak artyordu. Cezmi ustann bu yazsndan sonra ziyaretilerimiz de oalmaya balamt farkl grteki insanlarn gelip destek sunmas direnii daha bir anlaml klyordu. Ahmet Abi hi yalnz brakmad beni. Babamn sevgili dostu Ahmet Paktan hep yanmzda oldu. zellikle babama ok yardmc olduunu kestirebiliyorum. Birde Burhan Abi vard. Vefal bir dost oldu benim iin. Btn isteklerimizi hi enmeden yerine getiriyor varsa yeni taleplerimiz iin gnll oluyordu. Denemelerinden oluan bir de kitab vard. Arada bir babam okurdu bana blm blm. ok sevinmitim Burhan aabey... Yakup vard Oflu Yakup aabey. ok yardmlarn grdk. Direni evinin deimez konuklarndand. Her zaman onlar kendimizden biri olarak grdk. Hep bizimle zldler bizimle sevindiler. Bizi mutlu grdklerinde heyecandan ne yapacaklarn bilemediler. Onlar birer insan gzelliiydi. Biri daha vard onu atlamak olmaz Remzi Kazmaz. Avukatmz hem akrabamz hem can dostumuz. Ona artist avukat derdim. Neden bilmiyorum bu isim bana ilgin gelmiti. O kadar iinin arasnda bizleri hi yalnz brakmad. Hem Mehmet amcam hem benim durumalarmla ilgilendi. ok akac, yaama cokusunu hep dar vurmay severdi benim artist avukatm. Kardei vard Cengiz. Oda elinde geldiince bizimle olmaya, bize omuz vermeye alt.

83

ok insanla tantm bu srede. Hepsiyle ayr ayr anlarmz oldu. enlik dzenledik. Ne yaman bir eliki olarak grlyor deil mi. lm Orucundayz ve baz geceler elenebiliyoruz. Zaten direnii anlaml klanda bu deil mi. Sran geldiinde gidenler kervannda yerini alacaksn ama o zamana kadar yaama ksmeyeceksin. Hep yaamaya alacak ve hayat anlaml klacaksn. te byle bir gecede ud alarak Karadeniz trkleri syledik. Yunanistandan gelen bir dostumuza kemene aldrdk. Tam da bize gre bir elence, doyasya elendik o gece. Bir kez daha severken yaam delicesine direniimizin bykln dndm. Yaam severken delicesine, lmden korkmamak ne demektir. Nasl etmeli nasl anlatmal bunu insanlara. Yaam bu kadar severken, ala yatrdmz bedenlerimizi dnn. Dnceleriyle ve kimlikleriyle yaamak isteyen bizlerin baka bir ans olsayd lme yatar mydk sanyorlar. Bizde sevdiimizle kol kola gezmek istemez miydik sahil kylarnda. Ailelerimize bunca acy yaatmak ve bizsiz bir hayata mahkum etmek bizi ok mu sevindirirdi. Hayr. Bin kere hayr. Ama lkemizde yaanan bu vahete ve katliamlara nasl dur denilebilir. Elbette farkl grleri olanlarda vardr lkemizde. Ama bir kez unu dnsnler. Eer lmlerimizle bu vahete dur demeyi gze alamazsak bizi dikkate alr m sanyorsun zalimler. Bunca insanmz uurlarken lmszle hala inadn srdryorsa zalimler, dostlarmzn bir kez daha dncelerini gzden geirmesi gerekmez mi. Gelen ziyaretilerle ailelerimizle, direni evindeki arkadalarmzla kah glerek kah hznlenerek geiyordu gnler. engl Ablam geliyordu sk sk. Bir trl bu ola-

84

y kabullenemiyor ne sylersek syleyelim bir trl alamyordu lm Orucu gereine. Kabul eder grnmesine karlk her zaman bir ekincesi bulunuyordu. Ve bu bizim moralimizi olumsuz ynde etkiliyordu. Direniin 200. gnnde kna gecesi dzenlemitik. Trkler syledik, halaylar ektiler. Skeler yapt dstlarmz. O gece direni evi olaanst gecelerinden birini yaamt. lerleyen gnlerde direni evine yeni konuk direnii daha katlmt. kisi kz kardeti. Onlarda bizim gibi iki karde yolculua kmak istemiler onlar grnce Canan dndm. Onlarda tpk bizim gibi tutuklularn dardaki sesi soluu olmak iin bedenlerini ala yatrmlard. Ve zaferi kazanana kadar hem ierde hem darda byle srp gidecekti. Gidenin ardndan yeni direniiler dolduracakt boluu. Yeni arkadalarn aramza katld gnlerde benim durumumda yava yava bozulmaya balamt. Artk eskisi kadar sk darya kamyor daha ok odamda geiriyordum zamanm. En okta yemek tarifleri zerinde sohbet ediyorduk. Birden insan dnyor ne ok zaman olmutu boazmzdan bir lokma gememiti ve biz hala yemek tarifleriyle urayorduk. Direni byle bir eydi. lm beklerken yaamay hi unutmayacaksn ve seveceksin. Ksaca yaamay, ama onurlu yaamay seveceksin, uruna lm gze alacak kadar seveceksin. Bu iin gerei buydu. Bizde bunu retiyorduk insanlara. Gnler ar ar lm haberleriyle geliyordu. Veli Dayy yitirmitik hapishanede. Birden dndm, en yal direnii idi gidenlerin iinden en genci ise kardeim Canand. Ne tuhaf bir duygu. Ne

85

olursa olsun hemen Cananla bir ilinti kurabiliyordum. Durumumun iyi olmad haberini almt babaannem. Rizeden kalkp gelmiti benim yanma. ok sevinmitim onu grdmde. Onun bana ok emei vard. Beni byttn sylesem abart olmazd. ok zaman annem olmutu benim. Ne zor artlarda yaam bizim iin nelere gs germiti. Onun ok zor olacakt. Katlanabilir miydi bizlerin yokluuna. Canan uurlam sonsuzlua Zehras iin rpnyordu gnler geceler boyu. Doru drst yiyip imediini biliyordum ama belli etmek istemiyordu. Uyuyamyordu geceler boyu. Nasl uyusun can kadar sevdii kz Zehras gzlerinin nnde eriyordu ve onun elinden hibir ey gelmiyordu. stanbula geldiimiz gne lanet ediyor, ahlanp, vahlanyordu. Gitmeden nceki birka gn iinde babaannem mthi duygu younluu iinde geti. Dayanmak iin mthi bir aba harcyor, dualar okuyor, tanrdan benim iin yardm diliyordu. Btn bunlar bile sakinlemesine yetmiyordu. Yanmdan ayrldnda alyordu derin derin. Bana belli etmemeye alyordu ama ben anlyordum. O gece yani bilincimin kapand geceydi. Saat 10:00 sralar. Babam yine o gle yzyle odamdan ieri girdiinde birden glmesi kesilmi tarifsiz bir endieye kaplmt. Biliyorum hep kendini hazrlamaya almt ama beni yle grnce ne yapamamann duygusuyla zorda olsa yanma oturdu. Yzme bakmaktan kanyor yaad korkuyu saklayamyordu. Canm babam Canandan sonra ikinci kez ayn duygular yaamaya nasl dayanrd. Ne kadar gl olduunu biliyordum ama durum bu kez farkl idi. Evet durumum gerekten iyi deildi ve

86

babam bunun farknda idi. Babama bir ey sylemeye altm ama baaramadm. Artk konumakta zorluk ektiimi fark ettim. Babam anlayamad yanmdan ayrld. Ne kadar zorlasam da insanolunun dayanma snr vard ve ben o snrdaydm. Yava yava bilincimin gittiini fark ediyordum. Sabaha doru tmden yitirmiim bilincimi. Bilincim kapalyken de gidenler kervannda yerimi aldmda da hep duydum ve grdm benden sonra yaananlar. Benim iin yaplanlar hep gzlerim kimseye fark ettirmeden. Babaannem bu dnem hi ayrlmad yanmdan hep pt koklad beni kokusunu hissettim mesela. Hocay ard iki kez yanma son yolculuuma kmadan iki kez kuran okudu benim iin hoca. Bu babaannemi bir para olsun rahatlatmt. Azda olsa mutlu olmutu bu bilge kadn. O aralar babam yanma gelmeye pek cesaret edemiyordu. Babaannem gel son kez de olsa kzn grmelisin kzn seni bekliyor dediinde yanma geldi babam. Uzanm yattm divann nne diz kt. Elimi avularnn iine ald nce alnmdan pt sonra yanaklarmdan ve gzlerimden perken gzlerinden ince bir izgi halinde yanaklarndan szlen yalar grebildim belli belirsiz. Kahraman kzm dedi ne yaptysam kurtaramadm seni, seni ve Canan. Artk sizleri ben temsil edeceim yreklerinizi yreime katp hep benimle var olacaksnz. Nasl istediini bilmiyorum uurlanrken sonsuzlua senin istediin trenin yaplmasn salayacam sz veriyorum arkadalarnn istedii gibi olacak uurlanman. Canana yaplan hakszln sana yaplmasna izin vermeyeceim. Babaannemi yanma brakp kt. Babamla tren konusunda konumutu babaannem. Babam onlarn trenine karmayacak onlar

87

babamn ve arkadalarmn yapmak istediklerine mdahale etmeyecekti. Birden nefes alamadn farketti babaannem. Kzm yavrum demek sende terkettin beni dedi. Atlar yakarak evin nne ktnda babam yanna geldi. Sonra smail amcam vard orada. Babaannem babama sarlarak aladlar bir sre sonra sakinletiler. Durumu yeniden anlamaya ve ne yaplmas konusunda fikir yrtmeye baladlar. Son nefesimi verdiim anda Canan belirdi aramzda hemen. Glmseyen yzyle inci dileriyle kk gzlklerin ardnda o bir ift gzyle ho geldin abla diyordu. Neden bu kadar beklettin beni seni ok zledim diyordu. Sonra bana sarlyor abla karde kavumann sevincine gzya dkyorduk zgrce. Ne de olsa bizi gren kimse yoktu. zgrce akttk gz yalarmz. Ve kartk birbirimize. Artk hep yle kalacaktk. ki bedende bir yrek, sonsuza kadar byle anlacak tarihe byle yazlacaktk. Haber yayld stanbulun varolarna. Televizyonlar haber verdiler btn lkeye... Kkarmutlu srtlarna akamn alacakaranl derken direni evinin nnde insanlar oalmaya balamt. Kimler yoktu ki aralarnda iiler vard emekiler yoksul insanlar geliyordu beni uurlamaya. Hem de oka genler vard. Bizim genlerimiz. Her biri ate paras yrekleri scak hem de fke dolu genler. niversiteden kavga arkadalarm, bizim iin abalayan ura veren kavga arkadalar. En ok onlar grnce mutlu olmutum. Sonra oaldka oald kalabalk. Beni yalnz brakmak istemediklerini okudum fke dolu yzlerinden. Halkmzn her kesiminden insanlarla doluyordu bulunduum evin n.

88

Ne ok sevmitim halkm, yoksulluktan kurtulsun diye bask ve zulm grmesin diye neleri gze almtm. Ve daha ne ok eyler yapmak istediimi geirdim aklmdan. Gerekten onlara olan sorumluluumu yerine getirebilmi miydim. Bunu dndm. Muhtemelen btn insanlar gibi benimde zaaflarm olmutu, eksik kavramtm baz meseleleri ve bu hareketlerime yansmt. Kolay ey mi bir devrimci olarak tam anlamyla halk gereklerini zmsemek onun talep ve beklentilerine gre yaamn dzenlemek. Bir yandan sistemin yayd o yoz kltrn etkisinden kurtulacaksn rgtl yaamn zorluuna alacaksn. Sistemin btn kurumlarnda bireycilik retilirken hibir zaman ben dememeyi reneceksin... Yanndakilerin bir ksm hayatn yaamay tleyecekler sana bencilce, ama sen her zaman fedakar olmann onurunu duyacaksn yreinde. Byk byk yazarlar ve aydnlar zgr birey hakknda yeni dnya dzeninin propagandasn yapacaklar ama sen elinin tersiyle btn bunlar iteceksin. Daha nce bu uurda yaananlar dneceksin, giden yoldalarn dedii bedeller ve karlatklar ikenceler gelecek aklna. Onlarn ansn dnecek ve onlara layk olabilir miyim diye tedirgin olacaksn. nsanlk tarihinde ok ksa bir srede yaammda nasl sonsuzlua kadar yaayabilirimi hesap edeceksin. Hata yaparm diye dnmeyeceksin mcadele ederken. Ama hatalarndan dnmeyi bir erdem bir gzel davran rnei olarak brakacaksn miras olarak. Ailenin mcadeleni engellemesine izin vermeyeceksin. Ama bunu onlara anlatrken gnllerini kazanarak seninle gurur duymalarn salayacaksn. Ksaca zor bir durum devrimci olmak ve devrimci gibi yaamak.

89

ok ey retti lm Orucu direnii. Hepimize retti. En bymzden en kmze kadar okumuumuz ve cahilimiz de rendi bu direniten, yazarlarmz ve aydnlarmzda payn ald bu dnemden. Kimisi grmezden gelmeyi tercih ederken, yrekleri bizimle arpt ounun. Ama hep beden demek gerekiyor ya gzele ve iyiye kavumak iin bedel demeyi gze alamayanlar da kt aramzdan azmsanmayacak kadar. Ama en zor anlarmzda hi ummadmz, kimseler vard yanmzda. Yreklerini bizimle paylatklarn grdmzde, ardklarmz da oldu. Bir deney okulu, anlalmas zor bir dnem oldu direniimiz. lme ne kadar sevdal olduumuz sylendi yaam deli gibi severken. Ama bazlar bizleri hi tanmak istemedi. Gelip bir ift laf etmeyi yediremedi kendilerine. Oysa gelselerdi onlara hi kzmadmz bizim bir paramz olarak dnmek istediimizi syleyecektik kendilerine. Aktan, sevgiden bahsedecektik mesela duygularmz anlatacak zlecek yada sevinecektik. Ama insani olan eyleri paylaacaktk zcesi. Ama bu dileklerimiz tam olarak paylamad maalesef. Bu srada evin nndeki kalabalkta bir hareketlenme gzleniyordu. Anlamtm benim iin Armutluda mealeli bir yry dzenlenecekti. Yine genler vard bu ii dzenleyenler arasnda hem de oka. Nede olsa onlardan biriydim ve nice aclar sevinleri paylamtk beraberce. Gzaltna beraber alnmtk, coplardan paymza deni almtk beraberce. nce pankartlar atlar kortej olutu yava yava Kahramanlar lmez halk yenilmez pankartnn ardnda Yrymz Zehralarla devam ediyor Y-DER imzal pankart vard. Ardnda analar-

90

mz ve genlerimiz. Mealeler vard genlerin ellerinde. yle basit yle anlamsz deildi bu yanan odunlar. Mealeler alev aldnda yalnz Armutlu sokaklar aydnlanmad. Tutuklularn hcrelerine doldu klar nce sonra Tekirdada duvarlar ardndaki amcamn yzn yalad mealenin scakl. Her bir meale kaybettiimiz bir direnii oldu genlerin ellerinde. Sevdiklerini tadklarn dnd genler, daha daha yukarya kaldrrken ellerindeki yanan bu alevleri. Sloganlar patlad hep bir azdan. Anlalan yry balamt. fkeli, kararl kalabalk ar ve emin admlarla yrmeye balad yoksul insanlarn yaad Armutlu sokaklarndan. Babam vard en nde yannda amcam. Babam naslda gl grnyordu. Herkesin gznn zerinde olduunu biliyordu elbette. Yrd kalabalk insanlar, zulmn zerine yrmenin cokusuyla dolatlar Armutlu sokaklarn fkelerini haykrdlar hep bir azdan. Zalimlere inat hibiri gzya dkmedi hepsi ilerine akttlar fkelerini. Kalabalk tekrar evin nnde toplandnda orda ki genlerden biri toplanan kalabala beni anlatmaya balad. Daha sonra babam ardlar konuma yapmas iin. Ar ve emin admlarla geldi kalabaln karsnda megafonu eline ald. Biliyordu o kalabaln iinde benimde onu dinlediimi. Syleyeceklerini merak ettiimi anlamt. Canan geldi yanma bir de. Beraber iki karde, iki yolda orada bulunan dostlarmzla beraber gzlerimizi babama dikmi nefesler kesilmiti. Derin bir sessizlik vard ortalkta. Kolay m babamz konuacakt: mevsim devam eden direnite ikinci kzm da kaybettim. Zehramz da lmszle uurladk.

91

Aylardr direniin baarya ulamasn iin mcadele ettim. Ama gryorum ki emeklerimiz istediimiz sonucu alamad u ana kadar. u anda neler yaptmdan daha ok neler yapamadm dnyorum. Dndke bu srece yeterince katlamadm anlyorum O anda hayr baba sen zerine deni yaptn hem de fazlasyla yaptn diye haykryorum ama o beni duymuyor ve konumasna kald yerden devam ediyor. Bilmenizi isterim ki bu direni hala devam ediyor ve yaplacak ok iimiz var hala. Biliyoruz ki hapishanelerde tecrit kaldrlmadan ve tutuklularn talepleri kabul edilmeden bu direni sona ermeyecek. Burada olan yada olmayan btn dostlarma seslenmek istiyorum. Daha fazla canlarmz kaybetmeden bu direnii sahiplenelim. Herkesin yapabilecei bir ey vardr. Bunlar ortaya karp glerimizi birletirelim. Bir saniye bile beklemeye tahammlmz yok. Yarn keke unlar da yapabilseydim dememek iin seferber olmalyz. Unutmayn zafer ancak bedel demeyi gze alanlarn sayesinde kazanlacak. Direniimizi her yere tamal, mcadeleye hi ara vermemeliyiz iki kzmdan ikisini de bu direnite kaybettim. Bunun benim amdan ne kadar zor olduunu tahmin edemezsiniz. Ama unu biliyorum eer bu direni uzarsa benim yaadm aclar baka ana babalarda yaayacak. Bugne kadar kimseden merhamet dilemedim bundan sonrada dilemem. Geride kalanlar iin bundan byle nasl mcadele ettiysem bundan sonra da devam edeceim. Kzlarm anlatmak benim amdan ok zor. Zaten onlar ksack yaamlarnda kendilerini anlatmay becerdiler. Biliyorum ki halknn yreklerinde hep yaayacak bundan byle lkemizdeki devrimci mcadele ve dayanma onlarla anlacak.

92

Braktklar direni gelenei yeni kuaklara tanacak. Kardelik nasl olur, yoldaa sevgi nedir bunu tarihe altn harflerle kazdlar. Birbirlerinden hi ayrlmadlar her eylerini paylatlar. Yoksulluu paylat nceleri, sevgiyi, umudu, sonralar direnii paylatlar. O kadar bykt ki sevgileri ve ballklar sonunda lm paylatlar. Onlarla hep gurur ve onur duydum, bundan sonra da duymaya devam edeceim. Onlar ok seviyorum. Cananm ve Zehram hi unutmayacam. Hepimizin ba saolsun. Babam konumasn bitirdikten sonra kalabalktan alayanlar grdm. Gzyalarn saklamaya alyordu baz insanlar. Sonra ksa bir sessizlik hakim oldu kitleye. Ardndan slogan sesleriyle inledi Armutlu sokaklar. Son olarak marmz syledi dostlarmz. BZE LM YOK mar dndm ne ok sylemitik gidenlerin ardndan. Oysa imdi ben gidiyordum ve imdi benim iin sylyordu yoldalarm. Bir ksm benim bulunduum evin yanndan hi ayrlmad. Gidenlerle yarn bulumak zere vedalarken kalanlar koca bir ate yakp etrafna dizilmilerdi bile. Ertesi gn erken saatlerden itibaren insanlar dolmaya balad direni evinin nne. Artk son yolculuuma kmak zere hazrlklar balamt. Dostlarmn omzunda Armutlu sokaklarnda son defa dolap Karadenize doru yola kacaktm. Mevzuatlarla uramak yine Remzi aabeyime kalmt. Nede olsa avukatmd. Dostumuzdu birde. lene yakn son hazrlklar tamamlanm yry korteji hazrlanmt. Yine pankartlar ald resimlerimiz yoldalarmn ellerinde yryn balamasn beklemeye baladlar. Yola ktmzda babamla

93

amcam grdm. Yine kol kola yine gl grnyorlard. Slogan sesleri daha gr kmaya balamt. Biz lm Orucuna balarken Armutluda bir direnievi varken hapishaneden salverilip direnie devam edenlerle beraber bu say e ykselmiti. nce Osman Osmanaaolunun direnii srdrd evin nnden geti. Sonra Sevgi Erdoan n bulunduu yere geldik. Sevgi abla yryemiyordu. Sedyeyle evin balkonuna kardlar ve ksa bir konuma yapt. Direniin devam ettiini ve zafere kadar srdrecekleri konusunda and iti. Sevgi Ablayla da vedalatm ve ileride bulunan ambulansa doru devam ettik. Beni ambulansa koyarlarken alklar tuttular, sloganlar attlar yoldalarm, dostlarm. Ambulansla hastaneye giderken babaannem yanmdayd babamla beraber. Ne ok at yakt hastaneye varncaya kadar. Babam hemen hemen hi konumad. Uzun uzun seyretti beni. Birde babaannemi sakinletirmek iin usulca bir eyler syledi. Sanki beni rahatsz etmek istemiyordu. Hastanede fazla kalmadk. Ksa sren ilemlerden sonra dostlarmla ve yoldalarmla Rizeye doru yola kmtk. Uzun bir yol vard nmzde. Cananma kavumak iin daha epey bir zaman vard. Yoldalarm bu yolculukta da beni yalnz brakmam iki otobs bana elik ediyorlard. Babaannemle benim artist avukatm bizden nce uakla gitmilerdi. Bizi orada karlayacaklard. Daha nce saysz defa gidip geldiim bu yollardan son kez geiyordum. Biliyorum Karadeniz yine hep yle hrn dalar hep vahi ve yemyeildi. Bu gzellie sevdalanmamak mmkn myd. Onun iin hep sevmitim Karadenizi. Yamurunu bile zlemitim. Kent merkezinden sonra bozuk yol-

94

lardan ve dik yokulardan yaklatmz anlamtm. Hi deimemi diye dndm. Hala yollarmz doru drst yapmadklarn anladm. Mahallemizdeki ilkretim okulunun nne geldiinizde birden durdu arabalar ve herkes boald ilerinden. Anlamtm yolculuumun son blmn de yoldalarmn ve dostlarmn omuzlarnda tamamlayacaktm. Kararlyd arkadalarm. Tekrar pankartlar ald ve yola koyulduk. Hayatmn 5 yln geirdiim tatl ac ocukluumun bir blmn yaadm okuluma baktm. ocukluk arkadalarm el sallyor gibi geldi. Hem de hi bymemiler. Hala 8-9 yalarnda duruyorlar bende el sallyorum onlara. Duygulu ve scak anlard, onlarla da vedalatm. Hep beraber evimize doru yrdk. Kalabalk vard evin nnde. Mahalle halkndan olanlar, birde akrabalarm toplanmt evin nne. Annemde oradayd. Canandan sonra beni de kaybetmek ne ok zmtr onu kim bilir. Ama ne yapalm dayanmas lazm. Yaknlarm grdm birden. Yaknmd onlar ama ben yle hissedemiyordum. Neden byle yabanc gibi hissettim onlar. Kimbilir Canandan sonra hibirisinin babama bir basaln ok grmelerinden mi kaynaklanyor. Yoksa ne beni ne kardeim Canan hi arayp sormadklarndan m. Evet hi arayp sormadlar bir kez bile yanmza gelip dncelerini syleselerdi ne olurdu. Yanl yolda olduumuzu syleselerdi. lm Orucunun anlamsz olduunu derhal brakmamz gerektiini bile anlatabilirlerdi. Btn bunlar anlayabilirdik. Herkesin kendine gre bir fikri var der anlay gsterebilirdik. Ama nasl bir duygudur. Binlerce on binlerce ziyareti gelirken yanmza, onlarn bu yaptklarn anlayamyo-

95

ruz. Aladklarn fark ettim bir ara. Bize mi yoksa dtkleri bu duruma m alyorlard acaba. Babama kzdklarn duymutum. Bizi lm Orucundan vazgeirmedii iin. Ama dnmediler yapabilir mi, becerebilir mi diye. Dnmediler babam iin ne zor olduunu. aresizliin o kahredici aclarnn yreini nasl daladn hesaba katmadlar. Bizim kararmza nasl boyun ediini ama bizimle her zaman gurur duyduunu bilmek istemediler. Kim bilir belki de kendileri gibi babamn bize sahip kmadn dnmlerdir. Kim olursa olsun herkes bilmeli ki biz babamzla, babamz bizimle hep gurur duymutur. Bundan sonrada byle olacaktr. nsanlar bu durumu anlayamayacak belki ama sevgimizin ve ballmzn gzellii zamanla bunu krmay baaracak. Babam; canm babam, bak seninde dostlarnn tamam burada deil. Halbuki bugn gnlerden Pazar, yani tatil gn. Evet genlik arkadalarnn bir ksm yannda ama ou gelmemi. Ama anlayacaklar onlarda anlayacaklar bu direnite ki hakllmz. Direniin gc zamanla hissettirecek gcn. Ve hakllmz bir kez daha kantlanacak. Ne yapalm biz hapishanedeki insanlara bask ve zulm durdurmak iin bedenlerimizi barikat yaptk. Byk ie kalktk vesselam. Herhalde u kadarck boyumuzla byle byk bir ie kalkmamz arlarna gitmitir bazlarnn. Fiyakalar bozulmutur onlara dur dediimiz iin. Bilmeleri gerekir ki byle direniler yrek ister hem de manda gnnden. Yrein saf ve temiz olacak ve halkna inanacaksn. Bedel demeye deer diyeceksin bu halk iin. Ama canlar sa olsun gelenlerinde gelmeyenlerinde. Dini trenden sonra arkadalarm kendi tren-

96

lerini balattlar. nce ve duygulu sesiyle iir okudu bir arkadam. Bir arkadam beni ve mcadelemi anlatt sloganlarn eliinde. Son olarak gidenlerin ardndan birer birer ayrldlar yanmdan ve biz Cananla ba baa kaldk. Babamzn da aramzda olduunu fark ettik neden sonra. Dostlarmzn ayrlmasndan sonra ayr kalmak istemi bizimle anlalan konumak, duygularn paylamay bizden son kez istediklerimizi dinlemeyi dnm olmal. Babama kendisiyle gurur duyduumuzu sylemeliyiz. Acsn kalbime gmp bu duruma almal, yaama kald yerden devam etmeliydi. Bunu sylemek kolayd elbette ama iki evladn kaybettikten sonra bunun nasl bir anlam olabilirdi. Nasl normal bir yaam srdrebilirdi. Canan ve ben bu direnie balarken byle bir sonula karlacamzn bilincindeydik. Bilmediimiz bizim gidiimizden sonra olabilecekler. Direni sresi boyunca yaadmz neeli ve mutlu anlar geldi gzmn nne. Babam ve ben dolu dolu elenirken, kahkaha atarken bizi izleyenlerin bu duruma bir anlam veremediklerini hatrladm. Bakldnda ikimizde yaadklarmzdan memnun gibi grnyorduk. Bu durumu aklamak zordu ama direnii anlaml klanda bu durumlard. Tek bana bu bile direniin ne kadar sevgi ve insani olduunu anlamak iin yetebilirdi. Zorda olsa aldmz bu kararn bedelini demeye hazrlanrken bu direnii duygularmzla, insani olan btn sevgimizle srdrmeyi baarmalydk. Birer robot olmadmz herkes gibi bizimde normal birer insan olduumuz gereini yaayarak gstermeliydik. Bunu anlatabilmek direniin anlamn ve ruhunu gsterebilmek demekti. Ne kadar dolu yaadmz dndm. Dile ko-

97

lay tam 221 gn. Her an bir yl kadar uzun 221 gn. Canan daha az beraber oldu babamla. Ne kadar adaletsiz bir dnya. Byle bir durumda bile eitlik salanamyor. Canann gidiinden sonra da babamla beraber olduk. Canandan bahsettik aramzdaki uzun konumalarda. Boyunun uzunluundan yreinin scaklndan sakin yaamndan bir de giyimine kuamna gsterdii zenden. ok dikkat ederdi giyimine. yi giyinmeye alrd btemiz orannda. Birde yakan giyerdi. Ho ne giyse yakrd benim kardeime. Babamla ilikileri daha scakt mesela. Nede olsa her zaman kk Cananyd onun. Ona sorarsan hi bymemi hep kk Canan olarak kalmt. Bense ablaydm ve hep byk olmalydm. Byle dnrd babam. Onu korumak ve kollamak hep bana dmeliydi. Bydn nemli kararlar alabilecek yaa geldiini kabullenmek istemedi. Onun iinde lm Orucundan ayrlmasn ok istedi. Babama Neden beni de ablam deil. O senin kzn deil mi dediinde Ne bileyim kzm sen henz kksn herhalde onun iin diyebilmiti. Demiti de Canan ikna etmesi mmkn olmamt. Bizimle konumak istiyordu ama kelimeler boazna dmleniyordu babamn. Armutluyu dndm beraber geirdiimiz o anlaml gnleri o zaman gzelde konuurduk hemen hi durmaz srekli konu yaratrd. Arada ok duygulanrd. Canann konuurken. te o zaman Kzm bir sigara imek iin darya kmalym derdi. Anlardm o zaman anlardm ok dolu olduunu ve duygulandn. Yanmda gzya dkmemek iin byle nedenler uyduruyordu. Bir defasnda ona bir armaan hazrlamtm, evde bulunan arkadalarnda bulunduu bir anda

98

verdim kendisine. Beraber ektirdiimiz bir fotoraf ellerimle hazrlam altna da ksa bir not dmtm. Bak baba Cananda ortamzda. Bize herkese inadna prl prl gzleriyle glmsyor. Babacm, sana ve kardeime sz, dmana bir gn daha fazla yaayacam. Onu da yanmza alp Karadenizi gezeceiz ZAFERE. Kzn ZEHRA. Armaann ap okumasn istedim. Bu kadarck yazy okumaya dayanamad. Yarsnda brakp bana sarld. Doya doya pt. Brakmak istemiyordu. Scakln hissettim kalbinin atn duydum o an. Sonra aniden oday terketti evin nne sigara imeye gitti. Byle duygulu anlarn yannda neeli ve en anlarmzda yaanyordu elbette. Babaannem geldi yanna babamn. nce birbirlerine sarldlar sessiz sessiz gzya dktklerini fark ettim. Konumaya baladlar bir sre sonra. Babaannem moral vermeye alyor gl olmas gerektiini anlatmaya alyordu. Bak kzm bak Cananm ite ablanda geldi onu ne kadar ok zlediimi biliyorum merak etmeyin bende buralarda olacam. Ne zaman arrsanz hemen gelirim bir eksiiniz bir isteiniz olursa bana syleyin hemen getiririm. sterseniz yannzda yatarm. Yada ikinizin ortasna. Bir senin san okarm bir ablann. Sonra masal anlatrm sizlere kklnzde anlattm gibi. rseniz eer battaniye yorgan ne isterseniz. Ama ne olursunuz glmsemenizi hi eksik etmeyin yznzden. nci gibi dilerinizi hep grmek isterim. Hatrlar msn Cananm zmirde direnie devam ederken telefonda konumutuk. Sana brakman sylediimde Bak babaanne sen retmedin mi bize baladn ii yarm brakma diye bende syleyecek sz bulamamtm da telefonu kapatmtm.

99

engl Ablam geldi yanma. imdi birden sessiz sessiz gzya dkyorlard. Sonra ayrlma zaman gelmi olmal ki ayrlmaya baladlar yanmzdan. nce babaannem sonra engl Ablam. Babam bir trl uzaklaamyordu yanmzdan. Tekrar dnp bakt bizden yana Kahraman kzlarm dedi. Bana braktnz bu sorumluluun altndan nasl kalkacam bilemiyorum. Eskiden sadece Ahmet Kulaksz olarak yayordum ama imdi Zehra ve Canann babas olarak yaayacam. Herkes bana baktnda hep sizleri grecek karsnda. Kimileri sizleri lm Orucundan vazgeirmediim iin sonsuza kadar lanetleyecekler beni. Kimleri anlamaya alacak bundan byle nasl yaayacam. Glebilir miyim diye merak edecekler bazen. Elendiim bir anda nasl becerebildiime ap kalacaklar. Her eyi yapacam yavrularm glmek ve sevinmek iin bin nedenim olursa bunu kimseden saklamayacam. Gene alacam ekmek param kazanmak iin alnteri dkeceim ele gne muhta olmamak iin. Eer bir enlikte, lende yada bir dnde bulunursam halay ekip horon oynayacam. Sinemaya gideceim arada bir velhasl yaama dair ne varsa hi birine srtm dnmeyeceim. Ama bir eyi sonsuza kadar yapmayacam. Anlarnza ve mcadelelerinize saygszlk edilmesine asla izin vermeyeceim. Sevginizi hep yreimde tayacak sizler gibi iki kzm olduu iin hep bam dik gezeceim. Kavuana kadar hep benimle yaayacak ve benimle olacaksnz. Ar admlarla ayrld yanmzdan. Babamdan sonra ne kadar zaman geti bilmiyorum dedemi grdm farkettim. Yal nuryzl dedeciim. Dayanamam korkusuyla trenime katlmamt. Olsun sonunda yanmza gelmiti ya buda yeterdi. Dua et-

100

meye balad. Gzleri nemlenirken iten ta yreinden dualar okundu bizim iin. Belki de direni boyunca yanmza gelmeyiinin burukluunu yayordu bilinmez ama her zaman ok sevmiti dedem bizi. Keke daha nce babaannem gibi yanmza gelebilseydi ne kadar mutlu olacaktk. Bizi ok sevdiini biliyorduk ve nemli olan buydu. Canm dedeciim seni ne kadar ok zdmzn farkndayz. Ama bizde yaammzla ilgili aldmz bu karara sayg duyulmasn isteriz. Senin gururunu kracak hibir ey yapmadmz bilmeni isteriz. Amcamz ve arkadalarna yaplanlar zulm olarak grdk. Keke baka bir yolu olsayd. Ama zulme kar zafer kolay kazanlmyor. Bedel gerekiyor. Bak dede Filistinde insanlar istedikleri camiide namaz klabilmek iin bile ne kadar insan kaybettiler. Kolay olmad bu karar almamz ama bir kez balaynca yar yolda brakmak olmazd. Bunlar anlayacan mit ediyorum canm dedeciim. Duasn tamamladktan sonra sessiz admlarla yrmeye balad. Bizi rktme tela vard hareketlerinde. Yalnz kaldm Cananla. Bana Bir dnem hi gelmeyeceksin diye dnmeye balamtm dedi. Evet ge kalmtm ve bende seni hi yalnz brakmayacam. Neler yaamadk imdiye dek. Yeri geldi sevindik beraber bazen istemeden de olsa zdk birbirimizi. Ama hepsi scak hepsi bize aitti. Hibir zaman yalnz kendimizi dnerek yaamadk mutlaka. kimizin de iinde olduu eyler tasarladk. Yeni bir dnya kurma istei sararken ruhumuzu beraberliimizin tadna varmay dledik mcadelemiz srecinde. Herkes nasl daha ok pay alrm diye dnrken dnya nimetlerinden biz yoksulluu bltk aramzda. Hem de dnyann en byk nimeti gibi. Gn geldi ayrldk o anda ka-

101

vumann heyecan sarverdi yreimizi. Bir deniz kysnda bir da banda olmay dledik skp kaldmz o kentlerin beton ynlar arasnda. Scak bir demli ay yudumlarken balkonda hapishanedeki tutuklularn zgr olamadklarn dndk. Dndk ve bir anlam vermeye altk. Okul sralarnda diploma derdine derken snf arkadalarmz bizler halkmzdan pekiyi ile belgelemeyi zledik. Sramz bekledik usul usul, direni srerken, acele etmedik. Bizde nce gidenleri uurladk. El salladk arkalarndan tren garndan sevdiklerini uurlayanlarn metanetiyle. Halkmz iin mcadele ederken her grldk ok kez. En ok da sevdik. Ailemizi sevdik. Annemi, babam ve dierlerini hi karlk beklemeden, hesapsz, kitapsz sevdik. Doay sevdik mesela katledilirken vahi canavarlar tarafndan. iekleri, aalar ve ormanlar sevdik zgrl sevdiimiz kadar. Bir de mcadeleyi sevdik. nmze dikerlerken kaln duvarlar tel rgleri, onlar ykmak iin direnii sevdik. Daha pek ok ey sevdik onlar sevdike onlar gzelleti daha anlaml oldu dnyamz. Nefret ettik ihanetten ikiyzllkten, yalandan, dolandan. Dostlarn yar yolda koyanlardan da nefret ettik. Elini omzuna koyan dostundan tama paras isteyen anlaylardan tarken alnlarmzdaki band onurla, zalimlerin nnde ba eip aln bandn haramilerin sofrasnda hara mezat satanlardan nefret ettik. Hep insan gibi ama onurlu ve gururlu, ba dik yaamak istedik. Bir lk duyduumuzda ynmz o yana evirdik, elimizden bir ey gelir mi diye. Umut olmaya altk halkmzn vicdanlarn ve yreklerini satn almaya alanlara kar en nemlisi de bize gvenenleri hi utandrmadk.

102

Sesleri olduk drt duvar arasnda yok edilmeye allan kahramanlarn. Bizimle umutlar yeerdi, bizimle daha bir gl ktlar zalimlerin karsna. Onur duydular bizimle. Ne mutlu sizler gibi dostlarmz var dediler, artk lsek de gam yemeyiz. Yrdk hep yrdk bazen hep hatalarmz oldu, dzeltmeye altk, kolkola, omuz omuza, hi geriye dnp bakmadan yrdk. Yrdke zgr olduumuzu zgr olduka daha insanlatmz ve yaam tadn yudumlayarak yrdk. Karanln zerine yrdk kk bedenlerimizle k olmaya altk. Hi teslim olmadk. Direniin onuruyla lmek varken teslimiyetin onursuzluunu yaamadk. Yaptklarmzla yapamadklarmzla aranzdan ayrldk ite. Ak bir gvercin gibi uuverdik sonsuzlua. Ben ZEHRA KULAKSIZ ve kardeim CANAN KULAKSIZ. Ne yaptysak halkmz sevdiimiz iin yaptk. Btn zorluklara bu sevdamz iin gs gerdik. Paymza den bedeli bu duygularmz iin dedik. Bayra bizden sonrakilere devrettik. Biliyoruz emin ellerde olduunu...

103

SON SZ
Btn mrm boyunca bir seferde yazdm en uzun yaz, bir daktilo sayfasn gememitir. Ama yaadklarm anlatmak iin bundan daha fazlasn yazmam gerekiyor bu kez. Son bir yldr lkemizde yaanan lm orucu direnii ile ilgili benim ve ailemin yaadklarn paylamak btn bunlar tarihe maletmek iin bunun belgelenmesi gerekmektedir. Yazmak hele byle nemli bir sreci yazmak hem cesaret hem de birikim isteyen bir i olduu muhakkak. Ne yaparsam yapaym bu byk direniin an-

104

cak kk bir blmn anlatabilirim diye dnyorum. Hemen her dneminde iinde bulunduum bu direniin en youn yaadm dnemlerini kzlarm CANAN ve ZEHRA ile paylamaya altm. Bir anlamda bu yk direnile beraber kzlarmn yks olacaktr diyebilirim. Yaadm ac ve tatl olaylarda bu insanlarn anlarmda nemli bir iz brakt muhakkak. Hayal krklklar yaadm rnein. Gvendiimiz dostlarmdan grdm davranlar anlatmakta zorlandm zamanlar oldu. Yaptklarm ve yapamadklarmla bu yknn olaylar anlatmada yetersiz kalaca bir gerek. Yllar boyu yazlp anlatlacak bu direnii tam olarak aklamam mmkn olmayacak. ykmzde baz insanlar hakettii kadar yer almam olabilir. Baz olaylar gereken titizlikle irdelenebilir. Bakalarnn asndan ok nemli olabilecek kesitler gzden kam olabilir. En nemlisi eletiri ynelteceim kii ve kurulularn isimlerini kurcalamak niyetinde deilim. nk bu yaznn amac siyasal bir hesaplama yada politik bir deerlendirme olmayacak. z itibariyle siyasal bir direni olan lm orularnn yks yazlrken mutlaka lkemizin durumu hakknda gr belirtmek gerekecek. Ama daha ok insani boyutunu ne karmaya alacam bu ykde direnii ve direniilerin duygularna tercman olmak istiyorum. Bu yk benim ve kzlarmn da bir anlatm olacak ayn zamanda. Kamuoyunda bilinmesini istediim duygu ve dncelerimizi paylamaktr amacm. Direniilerin normal birer insan olduu gerei anlalmal ve yle kabul edilmeleri gereinin altn izmektir amacm. Onuncu ayn geride brakan bu direniin tama-

105

mn anlatmak yerine, zellikle Armutluda geirdiim drt aylk srede olarak yaadm olaylar anlatmay dndm. Bu drt aylk srede Armutlu dnda yaadklarm da oldu elbette. Yeri geldiinde onlara da deinip ykde eksik para brakmak istemiyorum. yky yazma amalarmdan biri de kendimi anlatma isteimdir. Toplumda mevcut olan dncelerin farkl olduunu biliyorum. Benim ne kadar fedakar olduumu dnen varsa, dier taraftan canavar olduumu kzlarn lme gnderen gaddar bir baba olduumu syleyen saysz insan olduunu biliyorum. Hatta soukkanl bir katil olduum fikrini savunanlara bolca rastlamak mmkn. Bu dncedeki insanlarn bir blmnn dnceleri siyasal mantklar gerei deitirilemeyecek kadar nyargl. Ama direnii ve direniilerin anlaylarn u veya bu ekilde anlamaya alan toplumda oluturulan szm ona deer yarglarnn etkisinde kalan saysz insana meramn anlatmaktr asl amacm. Bir kez bile direni evine gelmeyip direniileri dinlememi olan bu insanlarn bana olan dncelerini azda olsa deitirebilirsem ksmen de olsa amacma ulam sayacam kendimi. Benim gibi dnmelerini deil sadece anlamalarn beklemektir. Yetersiz bilgilerinden kaynaklanan dncelerine ve duygularna seslenmek ve bilgilendirmektir. lm Orucuna balanmadan ksa bir sre nce Kudste yaplan katliam protesto iin kzm Zehra gzaltna alnp mahkemeye kartldn bilmeliler mesela. Mescid-l Aksada katledilen Mslman Filistin halknn acsn paylamak isteyen Zehray tantmal ve anlamallar. Bilinmeyen ok yan vard direniin ve direniilerin. ncelikle insandlar herkes gibi. Sevinleri,

106

hznleri, duygular, dnceleri vard. Gemite hatalar olmutu birounun. Bazen kalplerini krmlar yaknlarnn. Okula gitmi karne heyecan yaamlar. Sevmiler sevilmiler. zmler anne babalarn, zlmler aileleri iin ou kez. lk kez sinemaya gittiklerinde arkadalarna anlatmlar filmin ayrntlarn. Piknie gittiklerinde doyasya hissetmiler zgrl. Ormann ve yeilin kokusunu ilerine ekmiler. lkelerinde yaananlara bir anlam vermeye balamlar akllar sra. Gn gelip yaamn hakszlklaryla karlatklarnda zmler retmeye kalkmlar. Kimileri boyundan byk ilerde uramamalarn salk vermiler onlara. Bunlar sizin iiniz deil, devleti yneten bykleriniz bunlar dnr diye sk sk tembihlenmiler. Ama olup bitenlerin yle sylendii gibi olmadn anlamlar zaman gelince. Her zaman tehlikeden uzak tutmaya alm onlar bykleri, kanatlarnn altna alp korumak istemiler. Sizlere bir ey olursa dayanamam canma kyarm feryatlar ile korkmular rpermiler. Bazen hesapsz kitapsz olan sevgilerin ardnda yatan riyakarl farketmiler. nsanlarn nasl byle bir duruma dtn sormular kendilerine uykuya yatmadan nce. Sabah gneinin douunu izlemiler, insanlarn yreklerini stmas umuduyla. Karanlk gecelerin bilinmezliini korkularn minicik yrekleriyle yenmeye almlar. Sabahn krnde ekmek paras kazanmak iin yollara den yatlarn grdke anlalmaz bir kederle gzlerinin yalandklarn dnmler. Sonra bymler, kimisi gen kz olmu, kimisi delikanl, anne baba olup oluk ocua karanlar varm aralarnda. Yeni alarnda, yeni beklentilerini ve umutlarn da beraber tamlar. Hepsi farkl

107

yrelerden gelmelerine ramen ayn eyleri hissettiklerini anlamlar bir zaman. Grdkleri ve yaadklar zalimliklere kar kmalar gerektii, bunu yapmazlarsa tarih nnde sorumlu olacaklarnn kararna varmlar. Gn gelmi coplanmlar sokak ortasnda acmaszca. Bir baka yerde tutuklanp hapishanelerde gnler geirmek dm paylarna. Ama inanlarndan soyunmamlar hibir zaman. Hep dndkleri gibi yaamay baarmlar. Neden btn bunlarla karlatklarn her gn biraz daha iyi anlamlar. Ve hepsini tek tek kazmlar bilinlerine. Derken gnlerden bir gn yaadklar lkede hapishanelerde olaylar ba gstermi. Hcrelere girmek istemeyen tutuklu insanlar lm orularna baladklarn aklamlar dnyaya. Ya dncelerimizle beraber yaarz yada tek tek kalmaktansa hcrelerde lrz demiler. Onlarda dnmler tartmlar ierdekilerin sesi soluu olmaya karar vermiler. erde olanlarn yaadklarn, herkesin daha iyi anlayabilmesi iin yatrmlar bedenlerini ala. nceleri kimse anlayamam bu durumu. Anne babalar kar km bu kararlarna, olmaz byle demiler aile bykleri. Ama onlar kararlarn oktan vermilerdi bile. Hayr demiler. Bizim insanlarmz yok edilmeye allrken onlar yalnz bizden isteyemezsiniz, onlara srtnz dnmeyi bizden istemeyin demiler. Bir ksm ierde bir ksm darda balamlar, lm orularna, ok ayr mekanlarda, ayr ehirlerde de olsa uzatmlar ellerini birbirlerine ve karm yrekleri yreklerine. O gnden sonra beraber dnmler. Beraber glp beraber alamlar. Gn gelmi sevdiklerinden ayrlmlar, sonsuzlua uurlamlar dostlarn ama hi umutlarn krmamlar, hep taze tutmular

108

gelecee olan dlerini. Biliyorlard, teslim ederlerse umutlarn ve dlerini gelecekte yaamay istedikleri dnyadan bir paray da kaybedeceklerini. Gnler geceye devrilirken ardarda gidenlerin saylar da artyordu durmadan. Yal tarih bu kez farkl bir mcadeleye tanklk ediyordu artk. Atlar yakarlarken gidenlerin ardndan analar babalar yreklerindeki scakl hi soutmuyorlard. Birer birer gencecik filizler derken topraa toplumda at onulmaz yara her gn biraz daha bymekteydi. Kara topraklar isyan etmekteydi koynuna ald her iek iin, sessizliine bir anlam veremiyordu toplumun. Rzgar anlamsz esiyordu o bahar aylarnda. Bir sonraki gn yaanacaklar grmemek iin gne domak istemiyor gibiydi. iekler kokularn kendileri bile beenmez olmutu. Ama yaam aclarla ve zlemlerle devam etmekteydi. Bir aa gibi tek ve hr ve bir orman gibi kardeesine yaamak iin insanlk snava durmutu sanki. lmle yaam, sevgiyle nefret iyiyle ktlk youn bir atma iindeydi o bahar aylarnda ve sonrasnda. Nerede noktalanaca hibir zaman soru iareti yaratmamt beyinlerde. Hangi baharda olduklarn dndler mjdeli haberi sadece. Sevdiklerini ve dostlarn gryorlard yanbalarnda ama diyorlard, ama biz bu kadar deildik. Daha ok olmalydk daha fazla dostlar olmalyd bizlerin. Neden bir ksm yanmzdayken dierleri grnmez olmutu. Halbuki ne ok istemilerdi hep bir arada olmay. Umutlarn ve sevgilerini yaarlarken cokuyla onlarla kol kola olmay ne ok arzulamlard. Ama olmuyor ite olmuyor. Bizim tarihimiz byle mi yoksa baka bir ey mi, bilmiyoruz, cokumuzu da yasmz da hep eksik hep yarm yayo-

109

ruz. Ama geecek bu gnler diye dndler. Geecek ve o gn hep beraber olmann cokusunu yaayacaz dmana inat. Byle ok karmak ama bir o kadar da anlaml duygular iinde devam ederken direni iki karde vard. Btn bunlarla beraber baka heyecanlar da yreklerinde hisseden ZEHRA ve CANAN. kisi de karde ikisi de niversite rencisi, ikisi de lm orucu direniisi. Bu yk onlarn yksdr ayn zamanda. Kimdir bu iki karde. Ne iin bu direniin iinde yer almlar. Babalar ne dnr mesela. Nasl izin vermi kzlarnn lm orucuna katlmalarna. Yoksa izin vermemi de Zehra ve Canann karar myd bu. Bunlar anlatlmaya allyor bu ykde. Elbette direnite anlatlacak yeri geldike. Ve dier direniiler. Onlarda konu olmakta bu ykye. Daha kimler yok ki. Ziyaretiler, yazarlar, sanatlar ve halktan insanlar. Zehra ve Canan kendi yaamlarn kendileri anlatmak istediler. Bizi bizden dinleyin dediler. Duygu, dncelerimizi biz kendi azmzdan sylemek isteriz. Bu dileklerini yerine getirmeye altk elimizden geldiince. Sonra ykme dier kahramanlar konumak istediler. Onlara da mmkn olduunca konuma olana yarattk. Ama gzden kaan, hakettii halde bu ykde konuma olana bulamayanlar olacaktr. Bunun anlayla karlanmasn umut ediyoruz. 20 Ekim 2000 tarihinde balayan lm orucu yaklak onuncu ayn geride brakrken her adan lkemizi derinden sarsan depremler yaratt. Daha sonra darda balayan lm orular ile farkl bir boyut kazanan direni 19 ARALIK 2000 tarihinde balayan ve tam 4 gn sren tam bir katliam operasyonuna tank oldu. Ardndan Adalet Bakanlnn bir sre almasn erteledik dedii F Tipi hc-

110

re hapishanelerinin devreye sokulmas direni sreci ile ilgili yeni tartmalar balatt. Bakanla gre zld denilen hapishaneler sorunu lm orucu direniilerine gre bir dneme girmiti. Bakanln zld dedii sorunun 21 Mart 2001 tarihinde Ankara Sincan hapishanesinde yatan bir tutuklunun yaamn yitirmesiyle yeniden lkemiz gndeminin vazgeilmez olaylarndan biri olarak hala varln koruyor. Bakanln btn engellemelerine karlk hapishanelerden gelen lm haberleri toplumu sarsmaya balarken ayn tr haberlerin darda insanlara ulamas bir anda btn gzlerin dardaki lm orucundaki direniilere dnmesini salad. F Tipi Hcre Hapishanelerde yaanan tecrite kar yaplan lm orularna destek iin darda da insanlar bedenlerini ala yatrmlard. Esasen zmir ve Mersinde de yaplm olmasna ramen dardaki direniin oda K. Armutludaki direni eviydi. zmirde balayp K. Armutlu direnievinde 15 Nisan 2001 tarihinde yaamn yitiren kk kzm CANAN ve ayn evde 29 Haziran 2001 tarihinde kaybettiim byk kzm ZEHRA ile geirdiim yaklak 140 gnn yksdr. Elbette bu yknn ncesi ve sonras var. Ama benim amdan bu gnlerin anlamn ve nemini yaadklarm asndan ncelikli klmaktadr. Tarihiler elbette ok daha ayrntl yazacaklar ok daha somut belgeler brakacaklar geriye. Benim yapmak istediim bu sre boyunca zamanmn neredeyse tamamn geirdiim K. Armutlu ve direnievinin durumunu, yaadm olaylar, direniilerle paylatm anlarm okuyucuyla paylamaktr. Bunu yaparken duygularm, bu sre boyunca neler hissettiimi insanlar gzlerimin nnde hcre

111

hcre erirken kzlarm iin yaptklarm yada yapamadklarm paylamak istediimdir. Bu sre iinde karlatm hayal krklklarndan bahsettim sras geldiinde. Bazen beklemediim bir davran acm hafifletti yreime su serpti. Cananla ksa bir sre kalabildik beraberce. zmirden geldikten sonra iki hafta dayanabildi kk kzm. Rizeye gtrp topraa verdikten hemen sonra direnie devam eden abla Zehra ile paylatm bir ok eyi. Anlald gibi yasn tutamadm Cananmn. Btn herkes bilmeli ki hibir baba ocuklarnn deil lmne bir trnann kanamasna dayanamaz. Ama yaamn acmaszl bazen yle korkun olur ki iki kznzdan ikisini de kaybetmeye almak zorunda brakr sizi. Bende isterdim ki ocuklarmn niversite bitirip diploma ile boynuma sarlmasn. Mutlu bir hayat kurup uzun sre yaam srmesini. Ama kararlarndan vazgememeleri ve baladklar ii yarm brakmama konusunda ne yapabilirdim. lkemizde devam eden hapishaneler sorunu bir insanlk sorunu olarak grld kzlarm tarafndan. nsanlk sorununda taraf olmamak bize yakmaz dediler. Ve bedenlerini ala yatrarak bunun bedelini de dediler. Burada esas soru; Bizlerin ne kadar insanlk sorununa sahip ktmz olmaldr. Bu soruya vereceimiz yant bizim anlaymzn da bir gstergesi olacaktr. Onlar gen yalarnda bedel demeyi gze almadan insanlarn zgrleemeyeceini savundular. Ya bizler neyi savunuyoruz? Nasl bir ahlak ve erdemi egemen klacamzn hesab iindeyiz? 2000 ylnda balayp 2001 ylnda devam etmekte olan lm orucu direniinde K. Armutlu nem-

112

li bir yere sahiptir. Elbette bu direni deiik yerlerde ok nemli dnemelerden geti. Ama hibiri kamuoyunu Kkarmutlu kadar ilgilendirmedi. Gecekondu direnileriyle nl bir mahalle lm orularnn buraya tanmasyla yeni bir misyon daha stlendi. nceleri dikkat ekmeyen bu mahalle hapishanelerden gelen lm haberleriyle bir anda ilgi oda oluverdi. Kamuoyu hapishanelerde yaananlar Armutludan renmeye altka medya haber almak iin direnievini gzlemeye ve izlemeye almt bile. Armutlu tarihi bir srece ev sahiplii yapyordu artk. nsanlar uurland sonsuzlua Armutludan. nce Glsman Dnmez. 11 yanda olu olan bu bayan darda yaamn yitiren ilk lm orucu direniisi olarak tarihe geti. Armutluda oturan yoksul bir kadnd Glsman. Kardei F Tipi hapishanesinde yatyordu. Direniinin 147. gnnde yaamn yitiren bu kadn kendinden sonra geleceklere yolunu ayordu ayn zamanda. Sonra CANAN KULAKSIZ. Benim kzm uurland Armutludan. Her uurlama insann yreini szlatyor, yenilerinin yaanma olasl toplumu rktyordu. Sonra enay Hanolu. Direniin devam ettii evin sahibi. Eini hapishanede ocuklarn ardna brakp sradakine yerini verdi. Bu arada zmirde direniini srdren ERDOAN GLER, gidenler kervanna baka bir istasyondan katlmt bile. ZEHRA KULAKSIZ ald sray bu kez. Byk kzm, Canann ablas kardeinin brakt direni bayran dierlerine brakp Cananna kavutu. Direni gen yal demeden nne katp gtryordu. SEVG ERDOAN katld aralarna. Hapishanede balayan direniini Armutluda srdren Erdoan direniilerin Sevgi ablas olarak ayrlp gidenler kervanna katlmak da gecikmedi.

113

Gerekten Armutlu olaylara tanklk ediyor bir avu insan yaamlar pahasna verdikleri szden dnmyorlard. Canandan sonra Armutluya geldiimde her anm kalan tek kzm Zehra ile beraber geirmek istediimde Armutluda tan olacam olaylara kendimi hazrlamtm. Ne yaparsam yapaym Zehrann lm orucundan vazgemeyecei ortada idi. O halde benim yapmam gereken direni elimden geleni yapmak, hapishanedeki tutuklular iin mcadele etmekti. Bunu yapan saysz insan vard zaten. Her kesimden aydnlardan, hukukulardan, sanatlardan btn duyarl insanlar lmlerin nne gemek ve direnii bitirmek iin canla bala mcadele ediyorlard zaten. Bu arada beklediimiz dayanmay yeterince gsteremeyen, kendilerinden beklenen tarihsel misyona uygun davranmayan gruplarla da karlayoruz elbette. Kk kzm Canan kaybediimden bir hafta sonra ziyaretime gelen eski dostlarmdan iki kii 1 Mays trenlerinde tutuklu ailelerinden konumac olarak birini dndklerini ve beni nerdiklerini sylediklerinde heyecanlanmtm. Kabul ettiimi byle bir eyi seve seve yapacam syledim. 1 Mays sabah telefonda her eyin hazr olduunu miting alannda beni beklediini syledi. Gittiimde sorun olmadn ve sram geldiinde konuma yapabileceimi tekrar belirttiler. Ama konumalar bitip mzik blmne geildiinde beni konuturmayacaklarn anlamtm. Neler olup bittiini sorduumda inandrc bi bir yant alamadm. Bu karlatm ilk d krklmd. Benim konumam nemli deildi. Ama byle bir sre de ve byle anlaml bir gnde tutuklu yaknlar adna birinin orda birka dakika konumasna izin verilmemesi ne ka-

114

dar byk bir talihsizliktir diye dndm. Gururum krld. Davet edilmitim ama konumama izin vermediler. Ben bir kzm kaybettim ve dierini kaybetmek zereydim. Bana konuma izni verselerdi ne kaybederlerdi. Yada izin vermeyerek ne kazandlar. Bugn yaptklarn dndke ne hissediyorlar acaba. ilerin ve emekilerin mcadele gnne byle yasak bir anlayn sahipleri demokrasi konusunda neyi savunabiliyorlar. Ama dedim ya gariplikler lkesi buras. Bu direnite iki kzm kaybettim. Ama hibir dernek parti ve sendika yneticisi arayp basal dilemedi. Boludan kalkp gelen bir camii imam bu duyarll gsterdi. Armutluya kadar gelip benimle grt ve bana sabrlar diledi. Bunlarda tarihe not olarak dlecek elbette. Ne ben ne kzlarm bugne kadar kimseden merhamet dilemedik. Hep emee deer verdik ve emeimizle geinmeye altk. Ama sevgi aradk btn yaammz boyunca, dayanma ve yardmlamay yaammzn bir paras olarak dndk. Bunun iin kim olursa, kimden gelirse gelsin hep kucak atk. Scak bir yrein sevgi dolu birka szn hep ok anlam oldu hayatmzda. Gzmz hep ak tuttuk. Halkmzn ve dostlarmzn skntlar ve sorularn kendi sorunumuz belledik. Yeri geldi bir lokma ekmeimizi bltk bir tas orbay tmden srdk nlerine. Hi gcenmedik anlalmadmz zaman. Ahlakmzn bir parasn alp gtremedi yaadmz iki yzl davranlar. Smsk sarldk anlaymza. Toplumu iddet belasyla yeniden yaratrken sava tacirleri, bara olan zlemimiz hi eksilmedi. Ama hep sevgi kazansn, bar kazansn istedik. Bunun iin isteselerdi yreklerimizi gm tepsi iinde sunmaktan ekinmezdik.

115

te byle kimi kk hesaplar yaparken benliini kaybediyor kimi hesapsz kitapsz sunarken btn yaamn bydn hissediyor. Hepsi bu dnyann gerekleri ve onun iin mcadele daha anlaml oluyordu. Gnlerimin hemen tamam K. Armutluda geiyor, gelen ziyaretilerle konuuyor ve yabanc medya mensuplarna aklamalarda bulunuyordum. stanbul dnda yaplan etkinliklere katldm oluyordu. 9 Haziran 2001 tarihinde btnde demokratik kitle rgtleri sendika ve partilerin Ankarada dzenledii ortak miting karar vard. TAYAD adna konumac olarak benim katlacam miting iin stanbuldan topluca Ankaraya gittik. Yryn balayaca yer olan hipodroma vardmzda birden kk kzm Canan hatrladm. lm orucuna balamadan nce Cananla gene byle bir mitingde karlamtk. O zmirden ben stanbuldan gelmitik. Sarldk hasret giderdik. kimizde F Tipi hapishanelerin kapatlmas iin omuz omuza yryor slogan atyorduk. Aradan geen bunca zamandan sonra bu kez yalnzdm. Canan yanmda yoktu. Beraber yrdmz yolu artk tek bama dier dostlarmla yrmek zorundaydm. Konuma sram geldiinde Canann bir fotorafn verdi arkadalar, gsmn zerine koydum. Artk yalnz konumuyordum. Bir Canan bir ben bazen ikimizin duygular ayn anda dklyordu azmdan. Canandan bahsettim direnii anlattm kelimeler boazma dmlenirken. Ama anlatmalydm ve ne olursa olsun lmleri engellemeliydim. Benim konumamdan nce genlik arkadam Mehmet zer Canann ansna yazd bir iiri oku-

116

du bulunduu krsden. ok gzel ve anlaml bir iirdi. Karlkl konumalarda zorlanmadan ve sakin sakin anlatmaya altm konular krsden halka kar ifade etmenin zorluunu yaadm. Adalet Bakanlnn iki yzl tavrn anlatmaya altm. 19 Aralktan nce yaplan grmelerin tekrar balatlmasn ve tecritin derhal kaldrlmasn anlattm. Ama dedim ya bakanlk tam bir duvar gibiydi. Duvar gibi hissiz ve sar. En bandan beri katliam planlamlar ve kararn vermilerdi. Sonradan yaananlar, katliamlar hakl karmak dzmece senaryolar ve yalan haberler. Miting sonrasnda dier ailelerle birlikte tekrar stanbula dndk. Ben hemen Armutludaki kzmn yanna kotum. Beni beklediini anladm. Ona miting hakknda bilgiler verdim. Katlmn istediimiz dzeyde olmadn ama ok cokulu getiinden bahsettim. Armutluda unutamadm dostlarmdan biri de Aliydi. lm oruusu Hlya imekin kardei. Hemen btn gnmz beraber geiriyor ayn eyleri hissediyoruz ou kez. Geri dncelerini aklama konusunda biraz rkek davranrd ama ok temiz yrekli alkan, her ie koan, kesinlikle yoruldum diye bir kelime azndan kmayan bir scak dosttu. Annesi de gelirdi arada bir sonra tekrar dnerdi Erzincana. Alinin kardei vard Edirne F Tipinde. Annesi beni tantm iyi tandndan eminim. Canandan sonra mektup yazd ok gzel bir yazs vard. Ama ondan da gzeli mektubun ieriiydi. Duygu dolu bu mektubu okuduumda nerede olursa olsun insanlarn iinde olan o scakln snmediini farkettim. Okuduka yalnz olmadnn farkna varyor uzakta olsa ayn heyecanla arpan yreklerle beraber mutlu olmann tadna varyorsun. O sre iinde daha ok mektup ve telefon al-

117

dm. Hapishanelerden gelenlerin yannda dardan yazlanlar da vard. Hepsi aclarm paylamak istiyor, yalnz olmadm sylemek isteyen duygulu mektuplard. Birka satr yaznn bu kadar anlaml olabileceini ne kadar dnmemitim. Bu mektuplar yaadm o gnlere ok anlam katt. O zor gnlerde benim iin ayakta kalmam iin nemli g verdi bana. O gnlerde benim iin unutulmazln arasnda, sevdiklerimin iinde biri hep ne kyor. Bugn baktmda direnile beraber Bilge Ablay hep ayn karede gryorum. En bandan beri hep direniin arasnda bulundu Bilge Abla. Bir sanat olarak ilk evini at direniilere. Ve bizimle beraber soluk ald. Bizimle zld bizimle sevindi. Sanat duyarllnn yannda smscak yreiyle hepimizin ablas oldu. Bilgi birikiminin yannda sanat evresini direnie katmak iin nasl gece gndz altna tank oldu. Direni srecinin her aamasnda beraber olduk Bilge Ablayla. Her trl olanan bizimle paylamaya alt. Hem direniilerle, hem aileleriyle tek tek ilgilenmeleriyle direniin kazanlmas iin neler yapabileceklerini tarttlar. Bilge ablayla beraber bir ok sanat dostumuz oldu. Ama hibiri Bilgesu Erenusun gsterdii devamll gsteremedi. O bizimle beraber olmann yannda bizden biri oldu sonunda. Daha baka sanat dostlarmz olanaklarn sunmaya altlar. Dilek Gkin. ok ey paylat bizimle. Armutlu direni evinin devaml ziyaretileri arasndayd. Zehrayla ok ey paylatklarn tahmin ediyorum. Ama her eye ramen aydn ve sanatlardan beklediimiz destein hibir zaman istediimiz dzeyde olmadn belirtmeliyim.

118

Hcre sisteminin ve tecritin fikir babas Avrupa idi. Avrupa hapishanelerinde hcreyi ve yalnzlatrmay anlatan Sessiz lm filminin galasna gittiimde grdm manzara ilginti. Armutluda grmek istediimiz aydn ve sanatlarn hemen hemen tamam oradayd. Neden bu kadar ilgi duyduklarn dndm. Avrupal topraklarn anlatmlarndan oluan bu belgesel aydnlarmzn ilgisini neden bu kadar ekmiti. Katliamlarda ve lm orularnda kaybettiimiz insanlarmz yeterince hcre konusunda fikir verememiti anlalan. Daha sonra bu belgesel ile ilgili bir panel dzenlendi. Paneli yneten hukuku bir profesr benim iin ilgin bir saptama yapyordu: renmenin ya yoktur, bende bu iimle ok ey rendim. Tecritin ne olduunu ok iyi anlatan byle bir belgeseli hazrlayanlara teekkr ederim. Tuhaf bir duygu hissettim. Kendisi de hapishaneyi yaam olan hukuku tecriti ve izolasyonu yabanc lkelerden gelen eski tutuklulardan ve belgesel filminden anlatmaya alyordu. Oysa tam bir yldan bu yana F Tipi hapishanelerin tecrit olduunu buralarda insanlarn yaamasnn mmkn olmadn anlatmaya alyorduk. Bu konuda baslm kitaplar, bildiriler dzenlenen paneller ve aklamalar ortada dururken F Tipi hcre hapishanelerinin gerekliini yabanc tutuklularda renmeye alyorlard. Aslnda bu belgesel insan haklar konusunda standartlarn savunanlara bir cevapt. Ama aydnlarmzn bile deil de Avrupallara inanmalar ilgi ekiciydi. Ayn eyleri aylardr bedeller deme pahasna bizim anlattmz inandrc bulunmuyor ama Avrupal sz konusu olunca yrekleri szlyordu bizim dostlarmzn. Dndmde yantn bulmaya altm

119

nemli bir sorundu bu. Neden halkna bu kadar yabanc davranrlar. Tutuklularn, direniilerin ve ailelerin aklamalar neden inandrc gelmezdi aydnlarmzn ouna. Yaadmz bunca katliam kaybettiimiz bunca insan dururken hcrenin insana yakmadn neden baka kuaklardan renmek anlaml geliyordu dostlarmza. Aylardr sylediklerimiz yalan myd. Ardarda topraa den bu bedenler bir anlam ifade etmiyor muydu bu insanlarn vicdanlarnda. Gzn kendi halk yerine eviren bu dostlarmzn gvenini nasl kazanabilirdik. Direnite yaamn kaybeden bu insanlar halktan saylmyor muydu yoksa. Halkn taleplerinin ne olduunun kararn kim verecekti. Canann talepleri ne anlam ifade ediyordu acaba. Kolay bir sre yaanmyor elbette. Herkes nemli bir snavn ortasnda olduunu dnmeli, tarihsel sorumluluunun bilincinde olmaldr. Byle mi olmalyd. Kaybederken kzlarm Cananm Zehram byle mi davranmalyd aydn dostlarmz. Hani gzmz kulamz olacaklard. Sesimiz soluumuz olacaklard yeri geldiinde. Bizler gvenirken onlara btn kalbimizle, yreklerinin scakln neden esirgediler bizlerden. Neden bazlarnn gsterdii cesareti gsterip yazlarnn konusu yapmadlar bizleri. Kan damlarken yreklerimize yanlarmzdan getiler, bir merhabay esirgediler. Oysa biz onlar okuyup onlarn trkleriyle bymtk. Uykumuzu am yeni bilgiler katmlard daarcmza. Trkleriyle hznlenir, iirleri ile baka dnyalara yolculuklar yapardk. Gzel ve anlaml eserler vermilerdi. Krk bir ak hikayesini anlatrken umudu ve sevgiyi tamlard insanlara. Ama ne olmutu da bu scak insanlar birden bire anlalmaz bir halde bizim dnyamzda bulunmaktan

120

rker olmulard. ocuklarmz bedenlerini ala yatrrken nasl grmezden geldiler bizleri. Dilim varmyor ama dnyalarmz ayrld. Ayn havay solumamz ayn parklarda dolamamz rahatszlk m vermeye balad. Oysa kzm Canan ne ok isterdi bir imzal kitabn ounun. Bir kasetini kendi elinden almak ne kadar mutlu ederdi kzm. Blecek az eyimiz kald diye dnyorsanz bu doru deil. En yoksul anmzda en yalnz dnemimizde en umutsuz anmzda blecek bir eyler bulabilmeliyiz. Bunu baarabilecek deerler yaratmz gemite. Bltke zenginletiimizi greceksiniz. Umudu blelim mesela tarihe vnlecek bir miras brakmak adna. Ama yapamadk beceremedik. Bu direniin tarihi yazlrken oka yalnz kaldklar not dlecek. Sayfalarda vefaszln saysz rneine tank olacak bizden sonra yaayacaklar. Anlamaya alacaklar bu yaman elikinin neden ortaya ktn. Yant aramak iin olup bitenlere zm bulmann neler olduu ile kar karya kalacaklar. Olmamalyd diyecekler byle olmak zorunda deildi onlar bu halkn evlatlaryd. Anlalmaya ve anlatlmaya ihtiyalar vard en zor gnlerinde. Bunu yapabileceklerine suskun kalmalar tarihimiz asndan ne kadar acdr diye dnecekler. Armutluda yaanan gelimeler, devletin hapishanelerle ilgili uygulamalar ile yeni bir boyut kazanmt. Armutluda yaamn kaybeden direniilerin yerini yenilerinin doldurmas, hapishanelerden artl tahliye edilenler lm orularna burada devam ediyorlard artk. Bakanlk lm orucu yapan tutuklular artl salverme yasasndan faydalandrma ve direnii bitirme senaryolarn hayata geirmeyi dnd. Tahliye edilen direniiler lm orularn b-

121

rakacak ve direni zayflayacakt. Ama yle olmad. Hapishaneden salverilen direniiler, lm orularn Armutluda devam ettirme kararlar bu senaryoyu boa kard. Sadece bir evde balayan direni artk be evde yirmiyi akn insanla devam ediyordu. Yaanan bu yeni gelime direniin merkezinin armutluya tandn anlatyordu. Bu arada baka illerde balayan lm orular ile her gn biraz daha yaygnlk kazanyordu. Olmasn istediimiz ile olanlar ou zaman beklentilerimize yant vermeyebiliyor. Son dnemde yaam olduklarm hibir zaman dnmeyeceim olaylardr. lm orucunda kaybettiim kzlarm Canan ve Zehra iin ksa bir sre nce byle bir durumu nasl dnebilirdim. Ama yaam ou zaman bize ramen devam ediyor ve sadece kk bir kesimine mdahale edebiliyorsun. Bizim irademizi aan bize ramen gelien ve yaanan olaylar sizi de etki alanna ald zaman yapacak fazla bir ey kalmyor genellikle. Ve bu durumu aklamakta zorlandnz farkediyorsunuz. En yakn dostlarma nasl aklamal nasl izah etmeliyim. Yaadm bunca acya karlk kendini toplumda ifade edememe, ya da duygularm ve dncelerinin anlalmak istenmemesi insani nasl bir durumda brakr. Benimle beraber ayn aclar yaayan insanlarn yaptklar ou zaman toplum dna kmak ve unutmak oluyor. Ama yle dndmzde, ocuklarmzn bizden istedii bu muydu gerekten. Unutulmak ocuklarmzn istekleri arasnda myd. Elbette hayr. Ama direnii ve direniileri meru grmezsek eer, sonu ocuklarmza saygszla giden bir srete kendimizi bulabiliriz. Daha fazla lmler olsun istemiyorsak bugne kadar yaananlar btn ayrntlaryla kamuoyuna

122

aklanmal ve direniin meruluu ve hakll iin gereken mcadele verilmelidir. Toplumun byk ounluunda oluan deer yarglarnn aksine bu direniin insani boyutu yeterince kavratlmaldr. Aylardr toplumumuzun vicdann yaralayan bu direnite insanlarn lmlerine seyirci kalan ve tutuklularn taleplerini grmezden gelen yneticilerin siyasi sorumluluu ve tarih nnde sululuu aklanmaldr. Evlatlarmz yaamdan bktklar iin byle bir bedeli demediler. Sadece tutuklular dnceleriyle ve kimlikleriyle beraber yaasnlar istediler. Ama acmasz ynetici gler bu talepleri kabul etmek yerine evlatlarmzn lmlerine seyirci kaldlar. Her zaman iddeti bir ynetim biimi olarak tercih eden lkemiz yneticileri, toplumun sorunlarn zmede ve taleplerini grmezden gelmede stn bir beceri sergilediler. Ama bilmeliler ki srgit bu yntemle sonu alamayacaklar. Bizlere yaattklar aclar unutulmuyor. Toplumda var olan sessizlii uyguladklar zulm politikalar olarak deerlendiriyorlarsa eer ok gemeden ne kadar byk bir yanlg iinde olduklarn grecekler. Bir avu asalan dnda topluma glmeyi unutturdular. Yarna olan umutlar kalmad toplumun byk kesiminin. Evlatlarmz topraa verirken evlatlarmzla alay eder oldular. Nasl bu hale getirdiler toplumu. Elbette bu sre uzunca bir dnem nce balatld. nce btn insanlarn yreklerine korku salmak iin iddeti en st dzeye trmandrdlar. Buna kar kanlar ikence ve hapishanelerle susturdular. Sonra beyinlere sra geldi. Biliyordu ki toplumu en kolay ynetmenin yrekleri ve beyinleri teslim almakt. Toplumun rgtsz yaamas iin bir yandan yasaklar getirirken dier yandan rgt fobisi alan-

123

maya alld. nsan deerlerimize saldr balatld. Yurtta durumundan dnmeyen ve sorgulanmayan kimliksiz kullar durumuna drld. zgr dnce diye emperyalizmin yoz kltr anlay yaygnlatrld. Yardmlama ve dayanma anlay ayp sayld. Parann egemenliine kar kmann ne kadar ad olduu yazld. nsanlarmz plkten beslenirken bunlar yazan ve eletirenler tehdit edildi. lkemizi dnyaya ikayet ediyor denildi. kence yapanlar deil ikencenin haberini yapanlar yarg nne karldlar. Genlii tehlikelerden koruyoruz diyenler fuhuu ve uyuturucuyu genlerimizin hizmetine sundular. Emei savunmann ayp doay mahveden talann gnll szcleri oldular. Sonra yava yava toplumda ne kadar gzel deerler varsa birer birer ilerini boaltp anlamszlatrdlar. Seyirci durumuna drld toplum. Artk lkede yaananlar seyrediyordu. Yllardr lkemizin bir blmnde oluk oluk kan akarken seyretmeyi srdrd. rnein Sivasta yanarken bu lkenin aydnlar yine seyretti. Talan edilirken lkemiz yeralt yer st kaynaklar hara mezat sata karken zelletirmeye kar kmak ayp sayld. Sonunda sar dilsiz ve duyarsz bir toplum yaratlmak istendi. Byle olunca zulm makineleri daha rahat alacak nerede toplumun vicdan temsil ediliyorsa oraya ynelteceklerdi silahlarn namlularn. Onlara devlete kafa tutmann ne demek olduu iyice bir belletilecekti. yice belletilecekti ki bir daha byle bir eye kalkmann ne olduunu grsnler. Sonra akll siyasetiler kt sahneye. Onlarda byle kahramanlklarn zaman olmadn bir iyice anlatmaya soyundular. Ne demekti byk byk adamlarn yazarlarn izerlerin nden yrmedii onlara akl vermedii bir durumda nasl baarabilir-

124

ler nasl sonu alabilirlerdi. Ne demekti lm orular gencecik bedenlerin lme yatmalar. Deer miydi btn bunlar insanlarn lmesine. Baka mcadele aralar bulmalar gerektiini onlara tlediler bir gzelce. Sonra daha ok ey sylediler bu yolun yanl olduunu anlatmak iin. ok fazla bir ey yapmadan hep sylediler dervi edasyla. lerinden bazlar ya bu ocuklar haklysa, ya biz yanlyorsak diye dndklerinde anlamsz anlamsz yzlerine baktlar. Etkilemiler diye dndler. Direniilerin yaadklar onlar etkilemitir herhalde. Her eyi sylediler ama anlamak istemediler lm orularn. ou bir kez grmeden, konumadan, direniilerle, en hamasi nutuklarn attlar. Ssl szlerle ne kadar hmanist olduklarn yazdlar sayfalar dolusu. lm haberleri ardarda gelirken yaamn kutsallnn nemini kefettiler tekrar tekrar. Kutsal olann nasl korunmas gerektiini unuttular bu arada. Btn kutsal deerler gibi yaamn kutsall da anlamn yitirmiti, uruna nasl mcadele verilmesi gerektii sadece onlarn bir ey olmalyd. Ama hayr ok yaydan kmt bir kez. Bedeli ne olursa olsun ben hazrm dedi Canan. Kutsal olan korumak iin en deerli varlm feda etmeyi gze alyorum dedi Zehra. nce anlamakta zorlandlar. Kimi intihar dedi bu genleri yaatmak lazm dedi bir bakas. Onlar byle dedike bir bir ayrld gencecik fidanlar, uurladk Canann ardnda Zehray Karadenize. En ok anlamas gerekenler uzak durdular, belki de kendileriyle hesaplamaktan korktular. Dinlemeye cesaret edemediler Canann syleyeceklerine. Ama zldklerini sylediler ardndan inananlarn olup olmadn dnmeden...

125

TUTSAKLARDAN ZEHRAYA GELEN MEKTUPLAR

126

127

Merhaba Zehra, Bana gnderdiin ikinci kart aldm. Cevap olarak da mektup yazyorum. Bayram dolaysyla bir hafta gecikmeyle yazyorum. Zehra, ierde ve darda artk birlikte lmn zerine yryoruz. Aldmz haberlere gre sizler de artk azraille cebellemeye baladnz. Ama biz ierde patlayacaz yok yle bize alm atmak. Biz ierden sarsacaz. Bu i karartc sessizlii paralayacaz. ite bugnler frtna ncesi sessizliktir. Artk frtnann kopmasna gnler, on gnler kald demeyeceim. Frtna

128

koptu kopacak. Zehra biz ierde artk final aamasna geldik. nclerimiz ortaya kt bile. Her an patlayabilirler. te Mehmet Zincir, Yaar Yaan, ipi ilk gslemenin yarndalar. Peinden bizler geliyoruz. Burada bir mengele art, ne id belirsiz bir doktorla cebelleiyoruz. Durumlarmz kritiklemeye balaynca ajan mdr, doktor mudur bilinmez adam grevlendirdiler. Daha nce gelen doktorlar ise sanrm postaladlar. Sabahlar gnde bir kez geliyor bu faist gardiyan. Havasn alp gidiyor. Kendisine ne muayene oluyoruz. Ne de formu imzalyoruz. (tedavi olmuyoruz formu) Ama srarla geliyor. Bir kurt gibi geliyor. uurumuzu yitirmemizi bekliyor. uurumuzu yitirdiimizde zorla mdahale etmeye alacak. Burada mdahale edecek bir donanmlar yok. Ancak hastaneye kaldracaklar. u ana kadar Mehmet Zincir'i hastaneye kaldrdlar. uuru yerinde olduu iin tedavi kabul etmedi. ve geri getirdiler. Yaar Yaan' ise hastaneye kaldrdlar. Kendisinden bir bilgi ve haber alm deiliz. lm m, kalm m? Yoksa serum takl vaziyette, uuru yitik mi? Yaayan bir l haline mi getiriliyor, bilemiyoruz. Bizim lmemizi istemiyorlarm! Ancak bizi yaayan ller haline getirmek istiyorlar. Tpk Semra Askeri yoldamz gibi yapmak istiyorlar. Biz ise buna izin vermeyeceiz. lmlerimizden korkanlar korkutacaz. Ve leceiz. Bir ekilde leceiz. ehit deceiz. Baka yolu yok. Zehra kolum yoruldu. Dnyorum mektubun devamn nasl gtreyim. Biraz da buradaki yaamdan bahsedeyim. Ben a.................. yazdm hcrede baka bir hcreye srgn edildim. imdiki hcremde de kiiyiz. Bu hcre deiiklikleri ayda bir olabiliyor. Ayrca idare keyfi deitirmelerde yapyor. Can istediinde birini alyor baka yere, tek kiilik, 3 kiilik bahtna ne d-

129

erse artk... Yani hcremde Kadir ve Aydnla birlikteyiz. Yoldalarm deil ama...Geri gl gibi geinip gidiyoruz. Ailem ziyaretime geliyor. Bayram tatilinde babam ziyaretime geldi. Kendisiyle bir saat kavga ettik. Alad ve memlekete gnderdim. Ancak gelmeye alacaklar. Beni yalnz brakmyorlar. Zehra kt bir mektup yazdm biliyorum. Gzel bir mektup yazmak isterdim. Ancak yazamyorum. Herkese selam ve sevgilerimi yolluyorum Aln kzl bantllarn alnndan pyorum. Hoakaln belki zaferde buluuruz. Belki....

11 Mart 2001 Ali Rza Demir

130

(..../....) Ey zaferin ocuklar Elinde mendil halay kuran dilinde sevda trk syleyen yollar eriyor, engeller bitiyor Senin karde admlarnla . Alk, aresizliktir yemek isteyen ocuklarna birey veremeyen anann yreinde alk straptr yemeye ekmek bulamayan ihtiyar dilencinin ykk bir duvar dibinde ektii alk, dnyay yzlerce kez doyuracak nimet varken yeryznde lm nedenidir milyonlarmzn. Ve bundan dolaydr ki acl ileli bitmezbir yolculuktur. Ama bizim iin alk arpmay gnll kabullendiimiz srtn defalarca yere vurduumuz hasmmzdr. Aln koynunda lme doru dervie bir yolculuktur bizimkisi

26 Mart 2001 Sincan

131

Sevgili Zehra merhaba, Yreklerimizi seslerimizi birletirerek ktmz yolda, bahar gnleri o gneli bayram gnnn daha yakn olduunu mjdeliyor. Yolumuz zorluydu biliyorduk. Ama birlikte dayanma ierisinde, ierisi dars farkn ortadan kaldrp omuz omuza verdiimizde bununda stesinden geleceimizi de biliyorduk. imdi Cengizimizle daha gl daha yaknz o gneli bayram gnne. ierde ve darda saflyla ldayan alnlara taklan kl elenkler bunun garantisi. Buna inanyoruz. Bu inanla seni alnna ktan elengi aydnln-umudun elengini takan ailelerimizi, byk ailemizi ve tm dostlar selamlar, hasret ve cokuyla kucaklarz. Selam ve sevgilerimle.

F Tipi hapishane Sincan /Ankara AL SNAN ALAR

132

Sevgili Zehra, Gndermi olduun , scak, senin gibi sevgi dolu satrlarn okuyunca ok duygulandm, ok mutlu oldum. Senin kartn almadan bir ka gn nce Selma'dan kart almtm birde Aysundan Glten'e gelince deme keyfimize. Sana aldm gn hemen yazamadm, bunuda biran nce eline ulamas iin acele ile yazyorum, yoksa sana yle bir on sayfalk yazmay dnyordum. Canm benim bizi Pazar gn hastaneye gtrdler, gazetelerde okumusundur. Bu yzden mektup yazma giriimlerim aksad. Zehra salk durumumuzu sormusun ya, B1 e lanet ediyorum. Bizim topraklarmz doal olmayan eylere alk deil. Hereye ramen skyz bu yzden toprak a bilin olsanda bizim vcudumuzdaki doal almayan B1 bitene kadar bizi barna kabul etmiyor. Ancak ackm toprak durmaz bilirsin mutlaka lm yakalayp sadk berekete kavuacaz. Biz biliyorsun Ekim aynda baladk, Ekim aynda toprak srlr tohumlar savrulur sonra o tohumlar atlar ve baharnda filizlenir taptaze. Bizim tohumlar topraa serpili filizlenmek iin ha atlad ha atlayacak. Bunlar zafer olacak lk lk toprak bereketiyle yeni filizlere duracak. Seni zafere olan inancmla kucaklarm. Sevgili Zehracm, seninle geirdiimiz gnler bir bakayd. Sana katlanmak ne demek. Senin ... her taraftan yaamdan spordan heryerde gryordum, iten ie ok gurur duyuyordum. imdi aktan seninle gurur duyuyorum, birbirimizden ok ey rendik. Sen bize bazsn rettin bizde retebildiysek bundan mutluluk duyarz. Karadenizli hemerim, amcan(avukat) mraniyede grmtm, ok sevdim onu, Karadeniz insannn scaklngetirmiti bize, ona ok selamlarm iletir-

133

sin. Siz nerede davam ediyorsunuz bilmiyorum ama enay abla nasl? Ona benim iin sarlrsn. Darda direniimizin mimarlarnn alnlarndan pyorum. imdi Zehra ile konutuk hcre kapsndan. Zehrann, Yldzn, mn, Zeynepin ok selamlar var. Yanmda Meryem, Glten Ergl, Zeynep ztrk, Fadime Batuu, Elmas Baarr var. Hepsi selamlarn iletiyor. Bu gn gr gn . Benim ziyaretim olmad iin oturdum mektup yazyorum. Bu arrada mektuplar gazeteciye veriyoruz. O da dolayor imdi. Saat 10.30 gibi. Canm benim mutlaka greceiz. Yer ve mekan nemli deil br taraf veya bu taraf. Seni ve sizleri kucaklyorum. Bamz dik alnmz ak kucaklaacaz. Sevgilerimle...

Glay Kavak

134

Merhaba Zehra, Senin kadar deerli kartn aldm. inan ok sevindim. Naslsn, iyimisin. Bizler burada imdilik birbirimizi gremesek te iyiyiz. Cokumuz, moralimiz yerinde. Hemen her gece trkler sylyoruz. Hatta bugn (74) havalandrmada halay bile ektik. Evet bizlerde sizleri ok grmek istiyoruz. Bu hasretliin bitmesine az kald. te o zaman tm zlemlerimizi gidereceiz. Dediin gibi mutlaka biz kazanacaz. Burada birbirimizi grmesek de hepsinin selamlarn yolluyorum size. Sizleri ok seviyoruz. Biz Kazanacaz. Abin Murat Not: Babana selamlar

Murat Acar Edirne F Tipi Hapishanesi

135

Sevgili Zehra, 28 Mart 2001 Ksa ama iimizi stan kartn Tekirda hapishanesinde aldm. Kulaksz soyad bana yabanc gelmedi. Mehmetin yaknmsn. yle ise hemeri saylrz. Saylrz fazla yleyizdir. Gazetelerden haberlerinizi okuyoruz. Bizimle birlikte arpan yreklerinizin scaklnz hissediyoruz. Tm insanlar aknlkla, hayretle, gururla izliyor. Dnyada bylesi bir rnek var m? Bildiim kadaryla bylesi yok. Bencilliin, bireyciliin, duyarszln.... egemen klnmaya alld bir dnyada byle bir fedakarlk ne byk onur. Bugn iin pek ok insan anlamyor, anlamak istemiyor, grmezden geliyor belki. Ama tarih unutmaz. imdiden onur dolu sayfalarna kaydetmitir. Tarihin sayfalarn silmeye kimsenin gc yetmez. Naslsnz? bu soruyu sormadan devam ediyordum. Biliyorum ki fiziksel olarak ne kadar ypranm olsanz da yreiniz, bilinciniz k sayor. nemli olan da kararmayan cevahir deil mi? O koullarda bizi merak ediyorsunuz. Ayn duygular biz de yayoruz. Bu ba, bu ruh hali, bu paylam, bu inan bizi biz yapan deerler. En nde yryenlerimiz insanln erdemlerini bytyorlar. Mevsimler boyu sren bir gzellik bu. "Gzellik kurtaracak dnyay" demi airimiz. Gzellik ne? Yzn grmediin insanlar iin, stelik gremeyecein gnler iin, stelik seni kimse zorlamamken.... yaamn ortaya koymak en byk gzelliktir, diye dnyorum. Sevgili Zehra, Analarmz, yan yana olduun insanlarmz hep gzmzn nndesiniz. Aklmzn bir kesinde, yreimizin en scak yerinde, dilimizde, dmzde, gecemizde, sohbetimizde, hep siz varsnz. Vefa'l insanlar namusludur. Vefay, ball, sahiplenmeyi gsteriyor-

136

sunuz bu alaklklarla dolu dnyaya. Sizden g alyoruz. Sizin varlnz gcmz arttryor. Sevgili Zehra, Bizim oralarda yayla zaman yaklayor gen kzlarmz, delikanllarmz, annelerimiz, ak sakall ihtiyarlarmz horonun ilk admlarna hazrlanyorlar. Yaylaya kmak sevintir, zgrlktr, emektir, huzurdur, hasrettir, kavumaktr... Hasretlerin bitmesine az kald. Sevdamza, umuda, gzellie, insana, dosta, cana, bize, bizim olana kavumaya az kald. Sevgi ve sayglarmla.

Ruhi Uzunhasanolu F Tipi Hapishane / TEKiRDA

137

Sevgili Zehra, Merhaba, Bayram kartn aldm. Teekkr ederim. Enokta senden bir haber, bir selam aldma sevindim. Annem babam ziyarete geldiinde senin oralara mutlaka yollar dmtr diye seni hep sordum. Grdnz m ne yapyor, selamlarm syleyin diyeceim ama bizimkileri bilirsin ite akllarnad bir ey tutamyorlar. Unutuyorlar. Eminim karlatysan bana selam gndermisindir. Ama annem babam dardan, sizlerden bolca selam getiriyorda kimler diye sorunca isim syleyemiyorlar, unutuyorlar yani. Herneyse selamn aldm syleyeyim yinede. Zaten bayram kartn gelince de dorudan selamn alm oldum. Sevin duyduumu tahmin edersin. Buralar anlatmama gerek yok sanrm. Bilirsin bilirsiniz. htiyacn hissettiim tekey ierde darda sevdiim arkadalarma olan hasret ve zlemimdir. Her geen gn artan ve byyen bir zlem.... Yan tarafmdaki hcrede arkadalarmzdan Ayhan Mimta, Blent oban ve Alian anl var. Yzmz gremesekte bararak konuup sesimizi duyabiliyoruz. Trkler syleyip dinliyoruz. Newroz'u burann koullarna zg biimde kutladk. Lastikler yakp atein zerinden atlayamasakta yine sizlerle birlikteydik. 21 Mart' byle karlarken TV'den gelen bir haber bir anda buray dalgalandrd. Her yandan slogan sesleri geliyordu. TV'ler Cengiz Soyda' vermi haberlerinde. Bende yanmdaki arkadalarda TV olmad iin anlayamadk. Ancak atlan sloganlarda Cengizin adn duyunca anladm-anladk. O gnn havas tabii ok daha baka oldu. Hava deiti bir anda.. Sabrsz gergin bekleyiler kendini rahata ve huzura evirdi. Coku mutluluk sevin, fke hemen her duyguyu yaatt. te

138

21 Mart byle yaadk. Ve bylesi anlarda duygularn paylamak istiyorsun. Ah sevgili Zehra oldum olas sevmem u mektuplar. O parldayan gzlerine bakp karlkl konumak paylamak varken u mektuplar, bu mektuplar himi hi cazip gelmiyor bana. Hatrlyorum son grmemizi. Ne kadar mutlu, sevinli ve coku doluydun. Gzlerin parlyordu her zamanki gibi. O parlt yarnlarmza olan gven ve inancn yansmasndan baka birey deildi. Biliyormusun annem babam her ziyarette her konumamzda sizleri-genlrimizi ve ve bitiremiyorlar. ok iyiler, ok alyorlar, bizi yalnz brakmyorlar derken biryandanda onlar ok eziyorlar, korumaya alyoruz ama elimizden koparp alyorlar diyerek zntlerini dile getiriyorlar. Yani genciyle yalsyla hereye ramen kararl insanlarn varl umut ve inanlarn bytyor. Gryorsun karlayorsundur diye syleyeyim. Blent Bar Cokun'un gnderdii kart ve Bar Akay'n mektubunu aldm. Onlarada en ksa zamanda cevap yazacam... Bar Cokun hala lkemizde Genlikte mi alyor? Sanrm hala orada alyor. Bar Akayda oraya gidip geliyor olmal. Mektup ve kartlarn aldm iletme olanan varsa iletirsen ok sevinirim. Her ikisinden de byle gzel haberler, scak selamlar alm olmak beni tahmin edersin ki ok mutlu etti. Bunu da sylersin onlara. Ve gzlerinden ptm, zlemle kucakladm. Evet imdi belki gremiyoruz ama ayn eyleri dndmz biliyoruz. Birbirimizi anlyoruz. Elbet doyasya sarlacamz gnlerde gelecektir...Bunlar iletirsin onlara. Tabi ayn duygularm senin iinde geerli.. Sevgili kardeim Zehra, direncin bana g ve moral veriyor. Dediin gibi o gzel gne olan inancmla bende sana selam ve sevgilerimi gnderiyorum. zlemle kucaklyorum.

139

Il l parlayan gzlerinden pyorum. Hoakal.... Ayrca tm dostlara arkadalara selamlarm iletmeyi unutma..... " Merak etme sen, korkma endielenme. Seninle konutuumuz gibi konuuyor hala bizimkiler zerre kadar deimedi gz bebeklerimiz, kalp atlarmz direngenliimiz" (Bedii Cengiz) Sana seni bizleri anlatan bir iirle hoakal demek istedim... Gryorsun mektupta olsa ayrlmak istemiyorum senden, sizlerden.... (..../....) .... Gnler ar Gnler lm haberleriyle geliyor Dman hain zalim ve kurnaz lyor insanlarmz -halbuki nasl yaamay haketmilerdi lyor insanlarmz -ne kadar ok Sanki arklar ve bayraklarla bir bayram gn nmayie ktlar yle gen ve ftursuz...

Sadk Erolu

140

Merhaba Sevgili Zehra; Merhaba Laz Kz Ne gzel ettin de yle selam gnderdin de bana... Bugn bir dolu mektup aldm. Hepsi birbirinden en, birbirinden scak, birbirinden umut doluydu. Oturup vakit geirmeden hepsine cevap vermeye alyorum. Bakalm elimiz nereye yetecek... Kartn herkesin gnderdii gibi nce Edirne'ye gitmi. Tabi o zamanlar biz Diyar- Tekirda'a gmtk. Yani mektubun 25 gn sonra elime geti. Size Edirne'deyken Glsman Abla aracl ile mektup gndermitim. Burada ise iek gnderip selamlar iletmitim umarm elinize geti... Gemediyse cannz saolsun. De syle bana Zehra; sizler naslsnz? Haberlerinizi ok sk olmasa da alyoruz. kran anamz, Sultan anamz, Glsman ablamz, enay, nasllar... Nasl da gzmzde ttyorsunuz anlatamam. iyi ki de o son ak gr yapmz...Ne de cokuluydu yle deil mi? O gn orada olanlarda bazlar aramzda yok... yle gen ve ftursuzca syrlp gittiler yan bamzdan... Tpk bayrama gider gibi deil mi? "Ve bundan dolay biz unuttuk balamay varlacak yere Kan iinde varlacak Ve zafer artk hibireyi affetmeyecek kadar trnakla sklp koparlacak" Evet artk hibireyi affetmeyeceiz. Aslnda anlatlacak, yazlacak bir dolu ey var... Hepsini bir gn mutlaka ama mutlaka paylaacaz. Bunu biliyor, buna inanyorum. Sen var gnln her zamanki gibi en tut... Yine kelime azmda kald. Youn istek zerine Tekirda semalarna Eyll parasn syledim ve mektup yazyorum diye kaverdim. Sesler derinden derinden geliyor. u anda alk ve slklarla bir daa sesleniyorlar... Mektup yazdm

142

syledim ya rahat brakmazlar... Tekrar Merhaba bu sefer senin iin Karadeniz yine yelin savrulur parasn syledim haberin ola. Dur bir tane de O.'na gidenler yani sizin iin bir para syleyeyim.... Bir oul bytmelisin... Daha daha sen naslsn? Ordakiler nasl ve tabi Canan nasl? Herkese selam ve sevgilerimi iletirsin. Dn sevgili amcanda hasretimize dayanamam yanmza gelmi diye duyduk. Henz bir haber alamadk Sen oradan bende buradan selam gndeririz. imdilik satrlarma ara verirken seni ve ailelerimizi, arkadalar smsk kucaklyoruz... Bizler canavar gibiyiz... O gzel gnde greceiz... Glnden hibirey eksilmesin. Selam ve sevgilerle.

Serdar

141

ZEHRA ve CANAN HAKKINDA YAZILANLAR

143

144

Bilgesu Erenusun Cumhuriyette yaymlanan yazs

Deerli Ahmet Necdet Sezer Cumhurbakan Size, bu nc bavurumda, altm yedi yandaki bir babaannenin gnn anlatacam. Szlerim, dinsel ve yresel buyruklarn etkisinde yorulmu ileke ve zverili kadnlarmzdan biri olan bu babaannenin kendisini gnde nasl deitirip dntrdne dairdir; bu topraklara has spontan bir arnma trenidir; ltfen hibir ayrntsn gzard etmeden dinleyin, lkemiz adna karlacak ok byk dersler var. *** Armutludaki direni evinde alnn iki yz on sekizinci gn bilinci kapanan stanbul niversitesi ktisat Fakltesi letme Blm drdnc snf rencisi Zehra Kulaksz, topraa hazrlayan geleneksel temizlik srasnda, kap nnde bir an nce ocuunu grmek iin bekleyen bu babaanne, Karadenizin deli dalgalar gibi nne kan her kyy dvyordu: Biraz insanda insanlk olur, bir de devletten insanlk bekliyorsunuz, sizde var m? Zehrann yoldalar, kendilerine ynelen bu sitemleri barlarna basp lm orucu direniine katlmay kendi istedi ana diye karladklarnda, babaanne daha da kpryor, Ben istiyorum, beni de ldrn diye gsn yumrukluyordu. O ilk gn, Allaha sesleniinin dnda en ok yineledii uydu: Bu erefsiz dnyaya deer miydi? Zehrann yoldalarnn, Biz zlmyor muyuz ana deyiini duymazdan gelip sulamalarn srdryordu: Bugne kadar Zehra yapma, Zehra kalk

145

gidelim diye hibir ey sylemedim, ama o yzm okuyordu; ne zaman gelsem, Zehram, yzn dkp, benimle konumad, nerde bir smkl varsa onunla konutu... Devlet nasl olsa diyor ki bunlar tek tek lyor, lsn... Siz de halaylar ekiyorsunuz, insan lme sevinir mi? Beyniniz de kalmam, beyniniz de yok sizin... Zehray topraa hazrlayan geleneksel temizlik bitip ieri alndmzda, babaanne birden sessizleivermiti, refleksel inlemelerle kprdamadan yatan torunu karsnda ne edip ne diyeceini bir an bilemedi. Onunla konuabilirsin seni duyar, dediimde ise sevindi. Tanklardan biriyim, Ahmet Necdet Bey, O gzel gzlerine kurban olaym yavriim, o koyun gzlerine.. diye ada durduktan sonra, Zehrann babaannesi, gn gece hi ama hi susmad, buna kendi de arp, nc gnn sonunda, Ne ettin bana yavrim, bana jenaratr m taktn Zehram diyecekti. Babaannenin ilk gn Zehrasna syledikleri genelde dinsel buyruklarn etkisini tayordu; Estafurullah, estafurullah, tvbe estafurullah... Yarabbi can karken yavruma zahmet verme yarabbi... Tadna kurban olaym Zehram, kitabna da imanna da, yavrumun yavrisi, cierimin cieri... Zehram neden yanl yaptn, babaannene ihanetlik yaptn sen! Zehrann iniltileri sanki daha da artt. Babaanneye sarlp Zehray zme, ona gzel eyler syle, verdiin emei anlat deme gerei duydum. Babaanne beni kendinden uzaklatrp dinselliine snd yeniden; Cenab Allah meleklerini yollam, onun bandan aa kanatlarn amlar stne, benim yavrum melektir, gnahlara kavumamtr, Msl-

146

mandr dedi. Babaanne o ilk gn beni kendinden uzaklatrmakta haklyd, nk ben ondan farkl olarak nmz sra boylu boyunca yatan bu gen bedene baktmda, her yandan kuatlm sevgili lkemi gryordum. Srekli ve yksek sesle inleyen Zehra deildi benim iin; duyarszl vurdumduymazla dnm vicdan ve akllaryla bir trl ba edemeyen biz aydnlardk; ii boaltlm, hata yapma haklarn kullanmaktan bir trl vazgemeyen kitle rgtleriydi, insan haklar savunucularyd; sindirilmi sendikalard; kavram karmaasndaki partilerdi; ocuklarna mlk gzyle bakan ailelerdi, hepimiz ama hepimiz inliyorduk. O ilk gnn sonunda, babaannenin benden farkl olarak, kendi bakt yerden tek istei vard, can ekiiyor sand evladnn ruhunu zahmetsiz ve arabuk teslim etmesiydi. arlsn dedii hoca ieri girmeden nce, Zehrann ipeksi salarn beyaz bir tlbentle, tek teli grlmeyecek ekilde sk skya rterken Sen meleklerle konu yavrim! diyordu ve hocayla birlikte bir sre Zehrann banda tekbirler getirerek Kuran okudu. *** kinci gn... steyen inanmayabilir, ama ikinci gn babaannenin sylemindeki Allahn melekleri yerini, onurlu ve ortak bir yaam iin kendi hayatn topluma adayabilen, Zehrann 19 yandaki, Fen Fakltesi Biyoloji blm rencisi kz kardei Canan Kulaksz almt; babaanne ikinci gn kendi grdn Zehraya yklyordu. imdi kimi gryorsun, Canan m gryorsun Zehram? Babaanne, bu ikinci gnde, aylar ncesi, Ca-

147

nanla yapt telefon konumasn anmsadktan sonra, iki kardee okuyup fleyecei yerde destan yazmaya balad; sesinde, bedeninde yrenin mzikalitesini duyuran ho bir saln vard: Bunlar iki karde, hi birbirlerinden ayrlmazlard, hep birbirlerinin admlarna bastlar. Canana dedim, ablan yaparsa yapsn, sen lm orucundan k yavrim, o da bana, Sen bize, baladn ii yarm brakma dememi miydin? nsan kendi rettiinden cayar m, seni ok seviyorum babaanne dedi. Ben de dedim ona, seni sevmiyorum; zaten aramzda ifreydi, ben seni seviyorum diyende ben de bunlara ben sizi sevmiyorum derdim, ikisinin de akll dillerine kurban, yavrim, yavrim! Sizin aklnz derya denizdi, sizin kymetiniz dnyaya deerdi... Babaanne destan sonras Zehrann yastktan sarkan ipeksi salarn okayp Karadeniz insanlarna has akalar ieren bir ninni mrldand: Dedim keseyim salarini/ Dedi baa babas/ Ban kesme sakn! steyen inanmayabilir, bu ikinci gn Zehrann refleksel inlemeleri iyiden azald, yar ak gzleriyle yalnz babaannesini deil, orda olalm olmayalm, sanki hepimizi birden izliyordu! Babaanne arada bir yine alyordu, ama artk szlerinde eski sitemler yoktu. O kadar iin arasnda salarn tarardm da, balardm da... Herkes derdi ki ha bu Zehrayla Canan okula nasl gidiyor, ne kadar temiz bunlar... Altm yedi yandaki bu ileke, zverili Karadeniz kadn, Zehrann can ekimediini, ama bir bekleme iinde olduunu bu ikinci gnn sonunda birden kavrayvermiti sanki: Kimi bekliyon yavrim, belki baban? Bu kavray dorultusunda olu Ahmet Kulaksza haber sald: Benim olumsa, benim kadar

148

gl olacak, ben grdm o da gelip kzn grsn deyii herkesi artmt. Bu babaanne, Rizede yoldalarnn karanfillerini Canann topra zerinden frlatp atan deil miydi? Zehras iin de sulamad kimseler kalmamt... Genlerin vasiyeti halaylara bile kini, fkesi vard hani? Yanl anlalmasn diye hemen aklamalym Ahmet Necdet Bey, Kulaksz kardelerin babas Ahmet Kulaksz, Aileler ocuklarna mlk diye bakyorlar, kzlarm benim mlkm deil, yoldam, dostum, arkadam, canm, cierimdi. Ben kzlarm mlk grmediim iin onlar birey olarak kurtarmak yerine, tecridin kaldrlp lm orucu direniinin amacna ulamas adna mcadele verdim diyebilen bir baba... lmler balamadan ok nce size de faks ekip kendini duyurmutu; faks, arivinizde duruyor olmal, bence buldurup tekrar okumanzda yarar var... Kzna direnii srasnda hep destek verdi; kzn, kzlarn sevdii kadar lkesini de seven biri ama, insan ite, Canann ardndan, Zehrasnn da gidiine katlanamad iin kuytularda gizli sakl alayp anasnn arsna yant veremiyordu bir trl. Torununun ba ucunda glenen babaannenin bir istei olunun gelip Zehray grmesiyse, ikinci istei de Zehray alp vahi kapitalizmin etkisiyle, yoksul ve ezilen insan iin bir ktlk simgesine dnen zavall ehrimiz stanbuldan bir an nce ekip gitmekti. Bu ikinci istei, Zehram, Rize yollarnda koalm Zehram. Bizim stanbulda ne iimiz vard? Benim stanbulda ne iim diye belirtiyordu. Babaanne artk can cieri torunlaryla onlarn yoldalarn sulayacak yerde, kendinde su arar olmutu: Allahm su benimdir, bizim orda, erkek evlattan torun farkldr, on torunum var, bunlar ok-

149

ar kzlarmnkini az okardm; bunlara alr, onlara az alrdm; bunlara yedirir, onlara az... Onlar sulu deil, onlar sulu deil, yarabbi! Yresel geleneklerin kusurunu kendinde bulan babaannenin szleri Zehray glmsetti sanki... Ve isteyen inanmayabilir, bu glmseme kendini topluma adam bu krpecik yzde topraa verilene dek srecek. *** Babaannenin nc gn ok daha artc Ahmet Necdet Bey; Yz Zehray andran glcklere brnmt, ben nene-kzn gzel yzlerindeki benzerlii ilk kez o gn fark ettim. Babaannenin sevincine diyecek yoktu artk, nk oul Ahmet Kulaksz, anasnn arsna uyup prensesini, kapdan Benim kahraman kzm diye selamlamt. Babaanne bu selam herkese anlatmak istiyordu, memlekete dndklerinde de herkese duyuracakt, kararlyd. Mona Lisay kzdran Laz kz Tan olduum bu mucize karsnda, Zehra, gn gn evvelden hazrlam olmasna karn gn babaannesini deitirip dntrmek iin bekledi diye dnmekten kendimi alamyorum. Mona Lisa y kskandracak glyle bu gzel Laz kznn byle incelikleri vardr; bilinci kapanmadan nce, aklna, bir ara orbayla biskvi gelmi... Ardndan da 218 gndr kendisine bakan yat ve yolda zlemin ellerini tuttuktan sonra, dudaklarna gtrp pm. B-1 vitamini almadklar iin ok daha erken decek olan ikinci lm orucu ekibinden iki kz kardeten byn, Arzuyu arm yanna, yeni tanm olmasna karn, onun da ellerini pp saatini armaan etmi. Mahir, Hseyin,

150

Ula demi, sonra da artk hibir ey sylemez olmu. imdi ok daha srarlym, Ahmet Necdet Bey, Zehrann lmn gn geciktirmesi, babaannesiyle birlikte duyarszl vurdumduymazla dnm, vicdan ve akllaryla bir trl ba edemeyen biz aydnlar; ii boaltlm hata yapma haklarn kullanmaktan bir trl vazgemeyen kitle rgtlerini, insan haklar savunucularn; sindirilmi sendikalar; kavram karmaasndaki partileri; ocuklarn mlkleri gren aileleri, hepimizi, hepimizi deitirip dntrmek isteiyle ilgiliydi. Biz yine bu ansmz kullanamadk, ama altm yedi yandaki ileke ve zverili bir bykanne, btn Trkiyenin gzleri nnde, hepimize inat deiip dnt; insand, ok daha insan oldu. lm nedeniyle ilgili tutanak iin Armutluda Zehray inceleyen cumhuriyet savcsnn kendisine, Senin kadar gl bir kadn grmedim deyiini bizlere aktarrken babaannenin sesi hakl bir vn tayordu ve sanki biraz da tek tek kmsyordu bizleri. Bir anann Zehrann bana beyaz tlbent rtme nerisi, Zehrann yoldalarnca geri evrildiinde, din ve gelenek buyruklaryla yorulmu babaannenin itirazsz kalna da tanklk ettim; ben Zehrann glsuyuyla slatlm salarn, bann bir yanna tayp, bir bukleyle serbest braktmda, torununa hayranlkla bakp Gelin olmadan, kuafrlere mi gittin, yavrii... Sa tam da benim istediim gibi oldu, ben de byle dnyordum dedi. Hak vaki olunca, Zehrann ba ucunda Zehraya verdii sz tutup Kkarmutlunun birbirine alan inili kl sokaklarndaki cenaze alayna katld, dizleri tutsa bir gn Zehrann yoldalaryla

151

birlikte halaya da duracaktr, hi kukum yok! Biz imdiden kazandk Zehra son gnlerine kadar sevdikleriyle vedalamak zere, kenarlarna gl yapraklar ilitirilmi, siyah kartondan resim ereveleri hazrlam, bir tanesini de bana vermiti; Merhaba ablacm, bandan beri bizimleydin, beraberdik. Birok kendine insanm diyen kiiye insanlk dersi verdik, verdin. Daha ne sylenir ki Bilgesu Abla, biz imdiden kazandk aslnda. Bu kck not paras bir byk gerei barndryor Ahmet Necdet Bey, onlar imdiden kazandlar, evet! Size bu nc bavurumun, aydn ve sanatlarn Sivasta yaklnn yl dnmne rastladnn farkndaym. Devlet, bu yan izlemiti, imdi de lm orularnn kllerini drt bir yana savuruyor. Zehrann saati, lm orucu direniindeki ikinci kz kardelerin by Arzunun kolunda hzla ilerlemeyi srdrrken lkemizin gzel ve aydnlk geleceini bu gen bedenlerin, her an her saniye, lmle yenierek dedikleri bedele borlu olacaz; bunun hem onurunu hem de utancn birlikte ve imdiden duymak zorundayz.

Sayglarmla BLGESU ERENUS

152

Cezmi Erszn Leman Dergisinin 26 Mays 2001 tarihli saysnda yaymlanan yazsdr

Kkarmutludaki Ev... Canan... Zehra... Ve Bizim Hikayemiz Dn ie giderken cep telefonunu bende unutmusun... Masamn zerinde durdu btn gn... (...) Btn gn kimse aramad onu... (...) Sonra ehrin ok uzak yerinden telefon geldi bana... kanayan bir telefon... Birileri, sevdikleri, yoldalar iin, onlarn istekleri iin gerekirse lmeye karar vermilerdi... Bu koca ehirde benim iin kimsesiz, dostsuz kalmay ve hatta kaybolmay gze alman belleimi ylesine zayflatmt ki, bir an hi beklemediim kadar iim titredi... Hani insan kendisini ok gl hissederken anszn iinde alan o boluk derin bir rperile sarslr ya.. te yle titredi... Telefonunu antama koydum ve ehrin o uzak kesine doru yola ktm... Kkarmutludaki bir gecekonduya doru... Tek katl, svasz, yoksul bir evin balkonundaki tahta bir masann evresine oturmulard... Aylardan mayst.. nsanlar deil belki ama doa hi olmad kadar gzel ayaklanmt... Darda dizginlerinden kopmu bir cumartesi gecesi vard.. Hemen ilk aklma gelen, byle bir zamanda lnr m,

153

sorusu oldu.. Oysa bu soruyu onlara yle ok insan sormutu ki, ve onlar ziyaretlerine gelip giden yle ok insana bunun yantn vermilerdi ki.. Artk kimse onlara ne byle bir soru soruyor, ne de onlar byle bir soruyu yantlyorlard... Kkarmutludaki bu yoksul ev geen ay lm orucunda hayatn kaybeden enay Hanolunun eviydi... enal Hanolunu aylar nce TAYADda (Tutuklu Aileleri Yardmlama Dernei) tanmtm. Kendisiyle birlikte lm orucuna balayan Glsman Dnmezle birlikte hep el ele duruyor ve hi konumuyorlard... Elleri knalyd ikisinin de, ve ikisi de evlere temizlie gidiyorlard... Gzleri yle gzel glyordu ki.. Birbirlerinden hi ayrlmyorlard... Sanki lmek zere gibi deil de, birlikte gidecekleri o ok esrarengiz ve srprizle dolu lkenin yerini bizlerden ocuksu bir utanla saklyorlar gibiydiler... Eer ierdeki yaknlar, yoldalar o kahrolas hcrelerden kurtulurlarsa, bu lkeye gitmekten vazgeecek ve srayla gidip onlara destek veren insanlarn evlerini sabunlu sularla batan aa ykayacak, tertemiz yapacaklard... Hem de tek kuru almadan.. Ama olmad.. erde yaknlar hcrelerden kamad... Gnler acmaszca akp geti, onlarsa dayanamadlar bu acmasz gnlere... El ele, o l l ve hep masum bakan gzleriyle, knal elleriyle son nefeslerini birlikte verdiler... En ok o sessizlikleri, hi konumadklar aklmda kalm. Bu insanlara terrist diyenler enayla ve Glsmann o l l gzlerine, o knal ellerine bir kez olsun itenlikle bakabilselerdi ok derinden utanacaklard, eminim... Tandm onlar, kalplerine sonsuza dek kefilim... Sz verdiler, duydum; istedikleri olsayd, yaknlar hcrelerden ksalard, dostlarnn evlerini tepeden trnaa ykayacaklard..

154

Onlar belki yoksul, belki evlere giden ileke temizliki kadnlard, ama onlar bunlarn hepsinin daha ok yeni bir hayat zleyen ve bu zlemin devrimci yapt insanlard... Onlarn dostluu, birbirleri iin dedikleri bedel ok bykt ve asl nemlisi onlarn ilikileri bizim evremizdeki insanlarn ilikilerine hi benzemiyordu. Onlar yaptklar hibir eyi abartmadan, sesiz sedasz yapyor, usul usul ama ok byk bir hayat yayorlard... nsanlarnn byk bir ounluunun byle duyarsz, byle kimliini yitirmi, bylesi zavall olduu bir lkede dostlarn hi eskimeyen ilk gnn yayorlard. Onlar lrken bile sonsuza dek srmesini istedikleri bir yaam cenneti iin lyorlard... Kitaplardan ok, birbirleri iin dedikleri bedel retiyordu onlara bylesi kararl ve irade sahibi olmay... *** Bir cumartesi gecesi Kkarmutludaki evin balkonundaydm onlarla... Tahta bir masann etrafnda... Karmda 22 yandaki Zehra Kulaksz oturuyordu tekerlekli sandalyesinin zerinde. ktisat fakltesi rencisi.. Alt ay akndr lm orucunda... Yz sekseninci gnn sonlarnda... Yaklak bir ay nce ayn evde, ayn odada 19 yandaki kardei lm orucundaki Canan kaybetmi, gzleri nnde... Bir Nisan gnnde Canann kalbi anszn durmu. Bouna dememi air, aylardan en zalimdir Nisan ay, diye... Doann, yatlarn aka, lgnla, koup elenmeye ard bir ayda, Nisan aynda son nefesini vermi Canan... niversite rencisiymi. Ege niversitesinde Biyoloji okuyormu... Canann ierdeki amcas ve btn dostlar iin tad umudunu ablas Zehra devralm...

155

Babas Ahmet Kulaksz benim yamda... Ve hep kz Zehrann yannda... Gzlerim sk sk gzleriyle buluuyor... O bir kzn kendi elleriyle gmm, ve imdi br kznn lmn bekliyor... Nasl bir acdr bu, nasl bir dayanma ve tkenmeme gcdr, anlamakta, hissetmekte ok zorluk ekiyorum... nsan byle bir acy neresine gmebilir, nasl gizleyebilir... Canan benim de kzm olabilirdi, Zehra lm bekleyen ikinci canm olabilirdi... imdi artk yamdan utanyorum, sakalma den beyazlardan, bugne dek yazdklarmdan, ve aydn kimliimden utanyorum... Canann ve Zehrann amcas gibi dnceleri ve inanlar adna mcadele veren; tanmasa da, yzlerini belki hi grmemi olsa da, yzlerce dostu, yakn, yolda saydklar iin eriyor usulca... Cezaevlerinden gelen hasret dolu mektuplar iin, bir tantrlma annda ona hesapszca glen bir ift gz iin; bir gn bir yerde hesapsz, yrekten sylenilen bir merhaba iin eriyor o... Kimseden bir emir alm deil, babasnn, annesinin, arkadalarnn gz nnde eriyor; ama yaama sevincini asla yitirmeden, stelik hayata giderek daha ok balanarak, onun srrn lme yaklatka daha iyi hissederek eriyor... Bedeni zayfladka, gc azaldka hi olmad kadar duyarl oluyor evresine kar... lme yaklatka btn korkularndan kurtulup, onun bu eylemini sama, gereksiz akld bulanlar derinden tedirgin edecek ve rktecek kadar duyarl bakyor bakt her yere. Zehra kendisini ziyaret edenlere hediye etmek iin fotoraf ereveleri, etrafn ieklerle ssl kartlar yapyor... (...) Ve eer ierdeki yoldalar hcrelerden bir gn kurtulursa, lm orucuna o an son verip o ok zledii Karadenizi, doum yeri

156

olan Rizeden karak batan baa dolamak istiyor... Ama btn bu umutlarna ramen durmadan eriyor o... Ve o eridike, o buruk, insann iini actan glmseyii daha ok ortaya kyor... Ve kim bilir, belki de su bu satrlar okurken o... Sylemek istemiyorum, susuyor ve sadece utanyorum... *** Karmda oturan o marur, o zarif adam ise Reit Sar... 42 yanda... Uzun yllar denizlerde yaam, kaptanlk yapm... Yurtdndan gelen gazeteciler ve televizyoncularla o tok sesi ve dzgn Trkesiyle en ok o konuuyor... O da aylardr lm orucunda... Ama lecek birine hi benzemiyor... Durmadan rengarenk fenerler yapyor... Hcreler kapanrsa hayalindeki bir tekneyle birlikte o tutkuyla baland denizlere almak istiyor... Eer olmaz, hcreler kapanmaz ve bir sabah anszn kalbi durursa bunun iin de hi zlmyor.... lmn ilkbahar gn anszn ortaya kan sert bir frtnada bir aacn krlan dalna benzetiyor... Bir ka dal krlabilir, ama o frtna iek tozlarn, polenleri alp uzaklara savurur, savurduu yerde yeni iekler, yeni aalar filizlenir, doa bu frtnalarla oalp, gzelleir, diyor... Birka dal krlm ok mu; ben bir sabah anszn lmm ok mu, diyor. ok sylendi, ok yazld, ben de bekleyip durdum, balarndaki o krmz bantla lm bekleyen insanlardan bir kez olsun, lm yceltmemelerini bekledim... Ama belki birka saat, belki birka gn sonra, belki biz bu satrlar okurken oktan lm olacak bu insanlarn azndan lm ycelten tek bir kelime iitmedim.

157

*** lm ycelten bir insan kald evin bahesine iek ekmeyi hi dnr myd.. 22 yanda felsefe rencisi olan Fatma ener, artk yaamn ucunda olduunu hi dnmeden o solgun ve alktan yen elleriyle durmadan topra okuyor ve lrse ardndan insanlara sevgiyle glmsesin, diye iekler ekiyordu... lm, sadece iinde yaamak kelimesi de geen cmlelerle kyordu azlarndan... Yaatmak ve zgrce yaamak iin lmek. *** Hlya imek ise Denizlerin asldnda 6 mays 1972de sz vermiti. O yasl gnde henz 9 yandayd, ama kendine verdii sz ok bykt... Bundan byle mrn dnya cennetinin kurulmasna adayacakt. Ve imdi aylar sren lm orucundan sonra o gsz, takatsiz kalan elimsiz bedenini dnya cennetinin kurulmas iin adyordu... yle sk, yle soluksuz bir inant ki onunki, soluksuz kalmasna birka gn kala bile o yoksul gecekondularna destek iin gelen konuklarna, icekli, kulu, zml panolar hazrlyordu titrek parmaklaryla... Aylardan Mayst, dizginlerinden boalm bir cumartesi gecesiydi... Kkarmutluda yoksul bir gecekondunun balkonunda, tahta bir masann etrafnda lmden asla szetmeden, hatta tam aksine ieklerden, kurtulu gnnde ekilecek halaylardan ve atlacak zlgtlardan, bir gn elbet engin maviliklere alacak teknelerden, rengarenk fenerlerden, Karadenizin o yemyeil vadilerine yaplacak olan yolculuklardan konuup durduk... Adlar Zehrayd, Fatmayd, Reitti, Hlyayd. Dostlar, yoldalar, onlara cezaevlerinden hasret

158

ve itenlik dolu mektuplar gnderen ve hatta yzlerini bile grmedikleri tutsak arkadalar iin yaamn ucuna yolculuk yapan bu insanlara inan hi zlmedim.... Bu mays gecesinde, bu dizginlerinden boanm cumartesi gecesinde en ok kendime ve sana zldm sevgili... Kendime zldm nk bu yama dek benim onlar gibi gerek dostum olmamt hi... Bu yama dek benim iin, rgtllm ve dncelerim iin, her yolu denedikten sonra hayatlarn ortaya koyan ve gerekirse lm gze alacam hibir dostum yoktu... (...) Hayat insana neler retiyor: Belki bir ka gn belki bir ka saat sonra bu hayattan ayrlacak olan bu insanlar en ok bu yzden derinden kskandm sevgili... lrken bile bana dostluun, arkadaln ne kadar deerli ne kadar ar bedellerle kazanlabildiini gsterebildikleri iin... Ne siyasi fikirleri, ne ideolojileri ne de onlarla aramdaki balar ya da ayrlklar benim iin nemli artk... lrken bile bana ne kadar hayattan kopuk, ne kadar kimsesiz ve dostluktan ne denli uzak yaadm hatrlattlar ya, ite beni en ok bu etkiliyor, bunca yl nelerden mahrum kaldm gsteriyor bana... imdi, hibir bedel demeden kazandm ve bu yzden de hi beklemediim bir anda yitirdiim btn dostluklarm yeniden kazanmaya balyorum seninle. Ne olur ehrin neresindeysen bekle beni... Ne olur kaybolma, ne olur umutsuzlua dme... antamda yanp snen o kimsesiz kalbinle geliyorum sana, dostluumu alp geliyorum... Sen arkan koru

159

yeter... Bana Kkarmutluda, o yoksul evdeki insanlar lrken hatrlatt, ak dostlukmu, dostluksa ak... kisi birbirinden asla ayrlmazm.... Ne olur bekle beni, ne olur sakn kaybolma... ehrin her neresindeysen bekle beni, yitirdiin btn dostluklar getiriyorum sana... lmne ve yaamna aklar kacak iinden... Ne olur kaybolma, ne olur bekle beni... (Kkarmutludaki evin telefonu: 0212 229 92 59. Canan ve Zehrann babas Ahmet Kulakszn cep telefonu: 0532 257 33 48. sadece bir "merhaba", sadece bir "naslsnz" sz onlara yetecektir... Dostluk iin, ak iin, zgrce yaamak iin.) ***

160

Cezmi Erszn Leman Dergisin 14Temmuz 2001 tarihli saysnda yaymlanm yazsdr

nan Zehra, Sizin ocuklar Kazanacaklar Zehra'nn ansna "Bam masaya koymu yle duruyorum. Niye durduumu bilmiyorum. Byk bir grltyle kap ald. Hi tanmadm adamlar beni aldlar, kapy kapattlar... Kolumdan tutmular, gidiyoruz. Nereye gidiyoruz ben de bilmiyorum. Uzun bir yer. Her tarafm aryor. Bam dnyor, dinlene dinlene gidiyoruz. Beni bir yere koydular, nmde cam var. Camda baz glgeler var. Sanki bana bakyorlar. Bu arada ayn odada birlikte kaldm arkadam dier yandan kyor, kolumdan tutup iyice cama yanatryor beni. Sonradan adn rendiim telefonu bana veriyor. Nasl tutulduunu retiyor. Baz sesler geliyor, sesleri anlamyorum. Glgeler alyor mu acaba? Bir eyler konuuyoruz. Ne konutuumuzu bilmiyorum. Ama glgeler devaml alyor. lk defa glgelerin aladn grdm... Bense glgelerin alayna glyorum... Demin telefonlu yerde olan arkada benden evvel gelmi. Beni tuttu, hemen yukarya kard, yatan oraya getirdi. Bana niye aladm sordu. Ben

161

de ona alamadm, camdaki glgelere gldm syledim. O bana camdaki glgeleri anlatt. O zaman iyi anlamamtm. imdi daha iyi anlyorum. O glgeler glge deil, gerekmi, O glgeler annem, kz kardeim ve teyzemmi. onlarla kendisi de konumu yan tarafta. Meer ben o glgelere glmemiim, onlarla birlikte ben de alamm... Aylardr srdrd lm orucunun sonunda belleini yitiren ve ardndan tahliye olan Dursun Ali ite byle sylyor. lk defa glgelerin alayn grm. Ama sonra anlam ki o glgeler onu Kandra F Tipi Cezaevi'nde ziyarete gelen annesi, kzkardei ve teyzesiymi... Direni evinin nne akn akn insanlar geliyor. Belleklerini tamamen yitirenleri ve salklar geri dnsz bir biimde bozulanlar cezaevlerinden tahliye ediyorlar. Tahliye olanlarn birou Kkarmutlu'ya geliyor ve oradaki yaknlarnn ya da arkadalarnn evinde lm orucuna devam ediyor... Bugn 8 Temmuz, pazar... Ve ben Kkarmutlu'dan akamn ge saatinde dndm evime... Neredeyse btn gn oradaydm. Zehra'nn yaklak bir hafta nce son nefesini verdii o yoksul evdeydim. O yoksul evin ad imdi "direni evi olmu. Direni evini gezmek yrek ister, sabr ister... Evin her odasnda her an lme biraz daha yaklaan, her yatan direniiler var. Balar krmz bantl... Kimi artk ayaa kalkamayacak kadar bitkin... Kimisi duvarlara tutunarak yryor... Kimisi direnie yeni balad iin dierlerine yardmc oluyor... Direni evinin nne akn akn insanlar geliyor. Evi kutsal bir mabetmiesine saygyla seyrediyorlar. Konuurken seslerini alaltarak konuuyorlar. Yzlerinde anszn solgun ama cesur bir hzn be-

162

liriyor. Sonra evin iinden bir adam kyor ve elindeki kattan yksek sesle, yarm saat nce bir direniinin daha ehit olduunu duyuruyor. Gzler hafife kslyor. nsanlar anszn uzaktan gelen bir yankya doru balarn eviriyorlar. Ksa ama ok derin bir sessizlik kalplerin ortasna byk bir grltyle dyor. Bu derin sessizlikte sadece ocuklarn yakt otlarn czrts duyuluyor... Sonra yeniden konumaya, hayat yorumlamaya balyor insanlar... Buralarda lm ok farkl alglanyor. Buralarda insanlar lme doal bir son gibi bakmyorlar. Buralarda hibir ey kesintiye uramyor. Hayat, lm ve ocukluk, buralarda herey kesintisiz bir biimde ayn byl nehre akyor. Herey bir ember iziyor sanki. lenler yeniden douyor... Yeniden doanlar lmeye balyor... Hayat lme, lm hayata ayn anda karyor... Arkadalar ba bantl bir direniiyi nce alnndan, sonra yznn her yerinden derin bir sevgiyle pyorlar. Direnii gururlu olduu kadar da utanga... Bileklerini ve boynunu gryorum. Kk bir ocuunkinden daha ince. Krld krlacak... O incecik bilekleriyle, suyu ekilmi elleriyle dostlarna, yoldalarna sarlyor o da. Yaknma, korku, sululuk duygusu, acndrma, o sahte duygularn hibiri yok yzlerinde... Ve hayatta kalacak olanlarla lecek olanlar birbirlerine yle youn bir sevgiyle sarlyorlar ki, ite o anda hayatla lm arasndaki o kesintisiz ak gryorum. Hayat lm alnndan pyor... lm hem gururlu, hem baemez, hem de kk bir ocuk gibi utanga ve masum... Ve herey birleip o byl nehre akyor usulca. Ve o nehir sonsuzlua akyor. te bu yzden korkmuyorlar birer birer lmekten. nk onlar bir kere sonsuzlua inanmlar. Binbir

163

eit kentli kukunun penesinde yaayan ben bile ite o an inanyorum: Bu ocuklar birgn kazanacaklar... Sonsuzluk tkenmez nk... Bu lkenin en cesur ocuklar... Bu devletin, bu otoriter zihniyetin, bu sistemin, gzlerimizi bu dnyaya atmz andan itibaren ailede, sokakta, okulda, fabrikada, orduda, iyerlerinde ruhumuzu ve bedenimizi ne denli tahrip ettiini, bizi her geen gn biraz daha kleletirmek iin hangi yntemleri denediini, bizi her an her saniye kendimizin olmaktan karmak iin olmadk yollara bavurduunu bir kez daha sylememe gerek var m? Herey ok gizli yaplsa da aslnda ok ak deil mi?.. Koca bir cezaevi bu lke. Yaptklar btn zulm yanlarna kar kalyor. Btn kaplar birer birer kapatyorlar zerimize. Koca bir kla bu lke... Herkesi tek tek u otoriter yapnn gnll klesi, koulsuz savunucusu, herkesi tek tek bu klann kendisi olmaktan karlm bekisi haline getirmeye alyorlar... Neden cezaevlerini hcrelere dntryorlar, kendisi olarak kalmak iin direnen ve bakaldran bu ocuklarn zerine inanlmas g bir vahetle gidiyorlar dersiniz... nk bu ocuklar hereyi grdler en ok... Hereyi grenlerden ve bilenlerden ok korkar bu devlet... Ve onlar yoketmek ister... 19 Aralk operasyonundan ar yanklarla kurtulan bir gen kz o vahet gecesini yle anlatyordu: "Sabaha kar byk bir grltyle uyandk... Matkaplarla kouun tavann deliyorlard. Uyandk ve ne yapacamz bilemedik, nk mazgallardan durmadan ate ediyorlard. Sonra deldikleri yerlerden zerimize bir eyler serptiler... Salarmz tutu-

164

tu nce... Sonra ben elimi yzme gtrdm. Yzmn derisi atele eriyen plastik poet gibi elime yapyordu... Arkadalarmz gzlerimizin nnde can ekierek ldler... Hereyi grdk... Hereyi... Evet onlar hereyi grdler. zerlerine kimyasal madde atan bu vaheti grdler... Gnlerdir bir gazetede yaynlanan o fotorafa bakyorum... Operasyondan sonra cezaevi avlusuna karlan kadn mahkumlarn yzlerindeki o rpertici hzne bakyorum. Etraflar, gaz maskeli ve otomatik tfekli askerlerle evrilmi. Kadn mahkumlarn yzleri yank ve yara iinde... Glkle soluk alp veriyorlar besbelli... Elbiseleri slanm... Onu da rendik. O kimyasal madde insan derisini yakyor, ama elbiselere bir ey yapmyormu... Kadn mahkumlarn yzlerine bakyorum. O yzleri maskeyle gizlenmi askerlerin baklarna... Askerler... Askerler... Nasl yaparsnz byle bir vaheti... Askerler... Askerler... Halknz sizi hi affetmeyecek, der gibi bakyorlar sanki... Halk neredeydi peki? Hadi halk ortada yoktu, halkn akln ve ruhunu medya esir almt. Peki o vaheti yapan askerlerin vicdan nereye gitmiti? Kalpleri neredeydi? Acma ve efkat duygularn kim ipotek altna almt? Peki mahkumlar birbirini yakt, onlar rgt emriyle kendilerini yakyor, diyen aydnlar, okumu yazmlar, devletin ve medyann yalanlarna hemen inanmaya neden bu kadar hazrdlar? Peki, onlar neden hcrelere girmemek iin canlarn ortaya koyanlara deil de, devlete ve medyaya hemen inanyorlard? Yoksa onlar da m devlet gibi hereyi bilen ve grenlerden ok korkuyorlard? Neden kalpleri yenilgiye bu denli hazrd? Neden bakaldr ve isyandan bu denli rkyorlard? Neden lm kelimesinden bu denli tiksiniyorlard? Yoksa

165

onlar da artk sadece imdiki zamana inanyorlard? Yaamak iin lmeyi neden artk grmezden geliyorlard? lm yokmu gibi yaanabilir miydi? nsana klelik dayatlyorsa, insana kendisi olmaktan kartlmak dayatlyorsa, lm o byl nehre karr ve orada yeniden domak zere bekleyie geer. O bekleyi btn denizleri anszn aydnlatr. Denizlerdeki btn yaralar sarar o aydnlk. Ve bylesi lmler hayatlarmz aydnlatr. O tutsak, o yaral, o boucu hayatlarmz... Bu klelie hayr, diyen lmler dnyann en anlaml lmleridir. Bu anlaml lmler, biz yaayanlarn hayatlarna sonsuz ve derin anlamlar katar. Bu anlamlar kalplerimizin kilitli kaplarn aar. Yllardr kilitli olup da artk alan bu kaplardan girer bu kez de gn ... O taze bahar serinlii kaplarmzdan ieri girer... Bu yeni k kalbimizi aydnlatnca, nasl lmemiz gerektiini yeniden dnrz. Aslnda nasl leceimizi nasl yaadmz gsterir. Hayatta en ok neyi istiyorsak, o yzden lrz... En ok neyi aryorsak o yolda lrz... Para ve g istiyorsak o yolda... zgrlk ve erdem istiyorsak o yolda lrz. Klelie razysak o yolda... Kimsek o yolda lrz... Ve nasl ldmz hayatmz yeniden aydnlatr. Hayatmzn elle tutulur bir anlam yoksa anlamsz bir lm bizi bekliyor demektir. Bugn 8 Temmuz, pazar... Bugn hep Kkarmutlu'daydm. Hcrelere kar kanlarn lmeye yattklar direni evinin bahesinde kitaplarm imzaladm. Ve aralarda Zehra'nn fotorafna baktm sk sk... Zehra'nn yznde yaklaan lmn hzn ve soyluluu vard. Oradan geen herkese el sallyordu. Hoakaln kardelerim, diyordu. Yznde o masum, o krlgan tebessm vard. Hoakaln, diyordu. Hoakaln, ben sonsuzlua karyorum,

166

ama siz yine de yaadnz hayata bir kez daha, iyice bakn, diyordu. Ne kadar anlaml, ne kadar cesur yaarsanz, o kadar anlaml ve cesur lrsnz, diyordu. Zehra, kzm benim... Gzel gzl yoldam... O ksack mrnde bu hayat hakkndaki hereyi bildin ve grdn sen... Ve imdi sana ld gzyle bakanlar yle ok yanlyor ki... Sen imdi sonsuzluk nehrindesin... lmn ardndan hayatn anlam binlerce kez oalacak... O cesur ifaden binlerce kilitli kalbi aacak... nan Zehra, hayatna ve lmne inandn gibi inan... Sizin ocuklar kazanacaklar bu hayat... zgrln ve erdemin ocuklar... Bu hayat, o yoksul, o suyu ekilmi parmaklaryla lrken bile zafer iareti yapan ocuklar kazanacak... Direnerek ldn bu yoksul semtteki o emeki, o kaybedecek hibir eyleri olmad iin sonsuzlua ve zgrle herkesten ok inanan bu insanlara inandn gibi inan... nan Zehra, sizin ocuklar kazanacak... Sizin ocuklar, diyorum, nk ben ve benim gibiler sizleri anlar ve sever, sizlere zenir barna basmak ister... Ama kaybedecek eyleri olduu iin sonuna dek sizlerle olamaz... O birer birer kartnz byl ve sonsuz nehri grr de yine de biraz uzak durur... zgrln ve erdemin bedelini sizler dersiniz... Bizler gibiler sadece etkilenir ve yazar... Sonsuzlua akan kannz paralanm hayatmz aydnlatr aydnlatmasna, ama o rkek, o doyumsuz parmaklarmz gizlice tutunur o kentli, o imdiki zamana kilitlenmi o zavall, gelge hrslara... Ama inan Zehra, lmlerinizle, o ksack ama dopdolu mrlerinizle bizlere retecek daha ok bilgeliiniz var.

167

Bugn 8 Temmuz, pazar... Bugn cezaevlerinden tahliye edilen mahkumlar getirildiler buraya. Birou belleini yitirmiti. Bugn sanki bir kyametti yaadm. Mahkumlarn bazlar ocukluuna geri dnmt. Kimi oyuncaklarn geri istiyordu, kimi onca kahramanlklardan sonra hi olmayan topunu, hi olmayan bebeini geri istiyordu... Tahliye olan bir mahkum onca yllk eine, baba, bir dieri eine, annem, neredesin annem, diyordu... Onlar belleklerinden kurtulmutu... Benimse belleim durmakszn acyla zonkluyordu. Bilmekten ve yine de birey yapamamaktan. Grmekten ama yine de birey yapamamaktan zonkluyordu... Burada lm hayata, hayat lme karyordu. Herey kesintisiz akyordu burada. Nehirler okyanusa, okyanuslar nehirlere karyordu. Burada herkes hayatn lmnn aynasnda seyrediyordu. Burada herkes lmn, mrn sevdii kadar seviyordu... Bugn 8 Temmuz, pazard... Ve Kkarmutlu'daki cemevinde akama doru, lm orucunda hayatn yitirenlerin ocuklarnn snnet dn vard. Dedim ya, burada herey hi kesilmeden akyor diye... Snnet edilecek ocuklarn yataklarna, belki birka saat, ya da birka gn sonra lecek olan direniileri de yatrdlar. Hayata merhaba diyenlerle, hayata elveda diyenler ayn yatakta yatyordu burada... Grdm, belki birazdan lecek olan insanlarla, birazdan snnet edilip bu hayata karacak olan ocuklarn el ele tutuup birbirlerine glmsediklerini grdm... Sahnede sesine vurgun olduum lkay Akkaya Krmz Gl Demet Demet' trksn sylyordu. Ve o sonuna dek direnen, o suyu ekilmi parmaklar son kez zafer iareti yapyordu... Glgeler kanyordu... Evet, anneler, kz karde-

168

ler, babalar, ocuklar, teyzeler kanyordu burada... lkem en krlgan noktasndan kanyordu... Bu lkenin en cesur ocuklar zgrlk iin, erdem iin canlarn veriyordu... Ve canlar kadar kymetli belleklerini veriyordu. Ve bu yzden bellekler kanyordu... Anneler, kzkardeler, babalar, ocuklar, teyzeler kanyordu... Onurun ve kiiliin pazara karld bu lkede, bu ocuklar onurlar ve kiilikleri iin en sevdikleri insanlarn cezaevi nlerinde kanaylarna tank oluyordu... Bu lkede usul usul, gizli gizli tarih yazlyordu... Trkiye en krlgan dneminden geiyordu. Bir tarafta emret komutanm diyerek koular gaz maskeli terk edip kou arkadalarn devlete teslim edenler, bir tarafta, bunlar rgtn emriyle kendini yakyor, diyenler vard... Ve burada snnet edilen ocuklarn ellerine dokunurken bu hayata veda eden o cesur zafer parmaklar vard... nsan nasl yaamak isterse yle lr... Kimi teslimiyetle, hazrolda, srnerek, el etek perek... Kimi sonuna dek baemeden, srnmeden, hayata ve yeniden doua el vererek, erdemle ve onurlu lr... Ve bu lmler bakalarnn hayatn aydnlatr... Bugn grdm... Belki birka saat, belki birka gn sonra lecek olan yoldalarnn alnlarndan sonsuz bir sevgiyle pen insanlar grdm... Bugn o yrekli alnlarnda krmz bantl gen insanlar grdm... Hem utanga, hem marur, o yiit genleri grdm... O sarlmalar, o kucaklamalar grdm... nan Zehra, sizin oralarda herey hi durmadan, aksamadan kesintisiz akyordu...

169

Sen bunu ok iyi bildiin iin ldkten sonra bile byle gzel, byle anlaml bakyorsun ya bize... Bir kez de benden duy yleyse... nan Zehra, sizin ocuklar kazanacaklar bu hayat... Bu klelie hayr, diyen lmler dnyann en anlaml lmleridir. Bu anlaml lmler, biz yaayanlarn hayatlarna sonsuz ve derin anlamlar katar. Bu anlamlar kalplerimizin kilitli kaplarn aar. Yllardr kilitli olup da artk alan bu kaplardan girer bu kez de gn ... O taze bahar serinlii kaplarmzdan ieri girer... Bu yeni k kalbimizi aydnlatnca, nasl lmemiz gerektiini yeniden dnrz. Aslnda nasl leceimizi nasl yaadmz gsterir.

170

Cezmi Erszn Leman Dergisinin 29 Eyll 2001 Tarihli saysnda yaymlanan yazsdr.

Ne utan bitiyor... Ne de o gzler..... Yazmak dnyadaki btn sular devralmak gibi birey. Bazen yazdm iin kendimi yle sulu hissediyorum ki... Sanki bu hayatn btn ktlklerinden ben sorumluymuum gibi... Bu yazy okuduunuzda belki sava km olacak. Btn sevinlerimizi, btn zlemlerimizi yine belirsiz bir zamana erteleyeceiz. Yine savan glgesi decek aklarmzn, umutlarmzn stne. Oysa sava hep var. Sava hi bitmiyor. Ve sava asl bar dnemlerinde yaanyor. Bar hi olmuyor ki... Hi olmad ki... Bazen aclardan soluum kesiliyor. Hereyi braksam diyorum. Yazmay, okumay, retmeyi... Bir kyya ekilsem diyorum. Sadece sularla, klarla, gnele konusam. Yaamay yaamak iin yaasam, diyorum. En byk tutkum denizdir benim. Denize almaktr. O sonsuz bir sevgilidir. prm denizle ben. ime ekerim onu. Sevimek isterim onunla. lmle seviir gibi... Sonsuzlukla sevimek

171

gibi... nleyerek, krleerek, yabani sesler kararak... nsan olmadan nce ben neydim, diye anlamak iin onda erimek isterim. Yeniden baka bir varlk olarak dnyaya gelmek iin, o sonsuz mavilie dikerim gzlerimi. Orada yitirmek isterim btn snrlarm. Orada bu mstehcen ve bu ktle batm kalbimi artmak isterim. Orada insan olduumu unutmak isterim. Ama ne yapsam yine de insan olduumu unutamyorum. Btn savalarda benim de paym var, insanm nk, insanm ve iimde hi silinmeyen bir ktlk var. Terkedemediim, kmaz bir sokakta, bir ple brakamadm benciliim var. nsanm nk. karcym. O sonsuz mavilik ne kadar artabilir ki beni... Beni benden ne kadar kurtarabilir ki... Onca yaadm sevgi, onca ak beni bu bencillikten, bu karclktan kurtarabildi mi... Artk ocuk deilim. Artk gen deilim. Artk hayallerimin bana oynad oyunu hemen grecek yataym. Artk sadece kendimi kandramyorum. Gerek yok birbirimizi aldatmaya. Ben benim. Karma kanlar da bakalar... Herkes kendisi iin yapyor ne yapyorsa. Skldm bu oyunlardan. nsanlar o skntl, o ksz, o zavall varlklarndan kurtulmak iin ak oluyorlar. nk gerek byle ne yazk ki. Varlmz ac veriyor bize. Bu ac iirsel, derin, byl bir ac deil ne yazk ki. Bu ac zmsz kalnca, skntl, kasvetli, i karartan bir duyguya dnyor. Kimse bu duygularla bir bana kalmak istemiyor. Sokaa kyor, onu kendisinden, bu kasvetli, bu ksz varlndan kurtaracak birini aramaya balyor. Birine rastlyor. te aradm insan bu,diyor. Kendini kandrdn sanyor. Bu hayatn onca yalanna bir yalan daha ekliyor. Ve btn bu romantik yalanlar birleerek hi bitmeyen ve bel-

172

ki de hi bitmeyecek olan bu savan yzn rtyor. Ve bizler bu romantik yalanlara kaplp gnn her saati, her an srp giden bu sava unutup yaamaya devam ediyoruz. Bu yalana ortak olmak istemiyor ve ne zaman bu ortakl hissetsem hereyi brakmak istiyorum. Yazmay, okumay, retmeyi... Bu yalana ortak olmamak iin sradanln en dibine batmay istiyorum. Elimde lm listeleriyle dolamak istiyorum. Listenin en banda adm yazl olsun istiyorum. Ve bu listeyle birilerinin yakasna yapmak ve bu dnyay ne hale getirdiniz, diyerek suratlarna tkrmek istiyorum. Ne utan verici, byle bir dnyada hala fotoraf ektiriimiz. Ne utan verici, byle bir dnyada baarlarmzla vnp, hayatmzdan honut, birbirimize, yarn ne yapyorsun, uraya gidelim mi, diye sormamz. Ne utan verici, byle bir dnyada hakl olduumuzu sylememiz... Dnya zeri yazl katlardan bouldu. Dnya sanattan bouldu. Dnya yalandan bouldu. Ama sava bitmedi. Bitmeyecek de... nk iimizdeki ktlk, o sonsuz karclk, mrmzden uzun, mrmzden derin ve o hibir eyden etkilenmeyen o dokuz canl sahtekarlmz hi bitmeyecek. Byle bir dnyada insann kendisinde yazabilme gc duymas ne utan verici. Yarn birilerinin zerinde nkleer balkl bombalar patlayabilir. Yarn bizim hi tanmadmz insanlar kitlesel halde lebilir. Yarn ayaklar plak ve yangn yerlerinde annelerini arayan ocuklar bir anda lebilir. Yarn sava, o sevgiye hasretten kararm tenlerimizi biraz daha karartabilir. Yarn doyasya ve inleyerek sevimek bir kez daha yrrlkten kalkabilir. Ve biz sevimeye ve sevmeye ylesine a ve susuz kaldmz unutup, bu savan bizi ne ka-

173

dar etkileyip etkilemediini dnyor olabiliriz. Olabiliriz ne demek, yaadm hissetmeyen kendimden biliyorum yaamay... yle gzel ki yaamak, gzlerim doluyor bazen yaamay dndke, gzlerim doluyor yaamak byle gzelken ondan bu denli uzak kendimi dndke... Yaamak byle gzelken karlarma byle saplanm olmak ylesine hazin geliyor ki bana... Ve kendimi unutup kime sarlsam, kendimi silip bakalaryla aramdaki snrlar aarak baka bir dnyada gzlerimi amak istesem, yine ayn karclkla, yine ayn kszla karlatmda yaamak yle ar geliyor ki bana. Onca kurduum hayale ramen kendimi ve karmdakileri bilmek ylesine incitiyor ki beni... Bilmek, genliimin btn heyecanlarn bir anda solduruyor. Bilmek, beni o hi deimeyen korkularma gtryor. Bilmek, ktm btn yollardan beni yine geri dndryor. Bilmek, yarn benim karlarma dokununca bana yine neler hissedeceimi dndryor. Bilmek, yarn dneceim yeri hatrlatyor bana... Bilmek, eer yarn hayatta olursam, bombalar baka corafyalardaki insanlarn kafasna derse gizli bir utanla sevinip, yine o yalan hayatlarmza geri dneceimizi hatrlatyor bana. nk bombalar bizim kafamza dmezse, yarn biz yine artk hayalsiz ve iirsiz kalm benliklerimizden kurtulabilmek iin birbirimize romantik yalanlar sylemeye devam edeceiz. Yarn biz yine, artk hzn biriktirmeyen kalplerimize dnemediimiz iin birbirimizde kaybolmaya devam edeceiz... Yarn biz yine kendimizi sevmeimiz iin birbirimizde lmeye devam edeceiz... Ve sevdiklerin zlmesin, zldn eyi bilmesin diye umutsuzluunu geciktireceksin. Onlar

174

zlmesin diye onlarn kollarnda ldn saklayacaksn onlardan. Bu seni daha da utandracak... Bu hayattan deil, umutsuzluundan utanacaksn. Bu yalana ortak olamadn iin sulayacaksn kendini durmadan. Sarldn hikimse bunu fark etmeyecek... Bu yalan, bu inanszlk, bu bilerek yaamak beni ldryor, desen bile inanmayacaklar sana. Seni yle ok sevdiklerini syleyecekler ki, sen bile inanmayacaksn usul usul ldne... Hadi toparlan, eki dzen ver kendine, yle olma, diyecekler. En umutsuzu bile karma kp, samalama, seni bunca seven varken, dndklerine bak, diyecek. Herkes seni nasl grnyorsan yle deerlendirecek. Ben grndm gibi deilim, desen bile sana kimse inanmayacak. Herkes seni hi umursamadn, olsa da olur olmasa da olur, dediklerinle deerlendirecek. Dikkat etmeyecekler kendine ne kadar hoyrat davrandn bile... nk bir anlk bir kla, bir anlk aydnlanmayla sana baksalar, sende kendilerini grecekler. Bu yzden onlar sana yarndan bahsedecekler durmadan. Sen yarn gremiyorum, yarn benim iin yok, dediinde, onlar olmayan yarnlarn grecekler sende... Keke, keke umutsuzluktan lmek zere olduum bu gnlerde hereyi brakp yaamak iin yaamay deneseydim. Sularla, klarla konuup duran bir serseri olarak yaasaydm. Hereyi brakp, elimde lm listesiyle, karma kan herkese meydan okuyabilseydim. Karma kan herkese airin dedii gibi, byle bir dnyada yaamak dmektir, diye haykrabilseydim... Ama yapamam, biliyorum... nk oktan izilmi benim yazgm. Ben byle yaayp byle leceim. Bu trajik yalnzlmla... Yaamay yaama be-

175

ceriksizliiyle... Bu her sua bulam szcklerimle... Ben umutsuzluktan lrken bile yazmaya devam edeceim... Ben seviirken bile yarn ne yazacam dnerek leceim... Beni en sevdiim insan bile anlamayacak. Kendime ramen yaadm bile bile yaamaya devam edeceim. Sularm temize ekmek iin yazarken, sularm giderek byyecek. Ben sularmn bydn gre gre yazacam. Evet, sularmn bydn gre gre... lm orularnda hayatn yitiren iki gen kzn antalarndan, defterlerinden yazlarm kt. Canan ve Zehra'nn... Kkarmutlu'ya gittiimde anneleri getirip gsterdi. Yazlarm kesip saklamlar. Zehra birka yazm defterine gemi. Canan l9 yandayd lrken. Ondan ay sonra len Zehra ise 22... Artk ikisi de yaamyor... erde hcrelerde tutsak kalan dostlar, yaknlar iin ldler onlar. Bu dnya kimseye zindan olmasn, diye... yi ve temiz kalpli bir umut iin ldler ikisi de. Ne olur, kimse eletirmesin bu lmleri... Onlar, bu hayat daha gzel ve daha iyi olsun, diye ldler. Biri l9, br 22 yandayd... Tanrsal bir gzellikleri vard... Bu hayatn hibir suuna bulamadlar. Aslnda onlar lmediler. Yok olmadlar. Bu gece, umutsuzluktan ve yalnzlktan ldrdm bu gece, kimsenin deil onlarn o aydnlk yz gzlerimin nne geliyorsa onlar hi lmeyecekler benim iin... sterdim ki hi lmesin onlar. Hangi gece umutsuzluktan ldrp, insanlardan umudu kessek onlarn yz gelsin dlerimize. O aydnlk, o direnen, o kl yzleri... Genti onlar, bedenlerini dnemeyecek kadar genti... Evet, keke lmeselerdi; nk lm korkun, lm acmasz birey. Ama bu hayattan daha korkun, daha acmasz olamaz... lme korkun birey diyenler nce kendi kalbine baksn... Ben bak-

176

yorum, ve orada sonu grnmeyen bir mezarlk gryorum. Ne kadar tahamml edebilirim ki kalbimdeki bu byk mezarla? Bilmiyorum... Canan ile Zehra'y ay arayla bu byk mezarla gmm babalarna sorup duruyorum her grdme. Ahmet Kulaksz' her grdmde bu acya nasl dayandn soruyorum. Canan hi beklemedik bir anda lm. Zehra ise sonuna kadar direnmi. Neredeyse sekiz ay kadar... Tkeniinin son gnleriymi. Babas Zehra'ya, kzm istersen seni hastaneye gtreyim, yaamak istiyor musun, diye sormu. Zehra o an babasna garip, bilmediimiz bir kla bakm ve, komik olma baba, demi. "Komik olma..." Ve iki gn sonra bilinci gitmi. Ertesi gn de lm. Btn gcm toplayp Ahmet Kulaksz'a sordum. Eer, dedim, Zehra, baba yaamak istiyorum, beni hastaneye gtr, deseydi, ne yapardn, diye... nce durdu, hemen cevaplamad, sonra hzne batm gzlerini arad, yle syledi: "steseydi, onu hastaneye gtrrdm, sonuta kzmdr, kurtarrdm onu; ama ona eski saygm kalmazd. Kzmdr, onu sevmeye devam ederdim, ama kardei lmken o yaarsa ona saygm kalmazd..." te o an nmde derin bir boluk ald... te o an hayatmdaki btn szckler anlamn yitirdi... te o an btn anlamlar anlamn yitirdi... Anladm, yaarken giderek byyecekti kalbimdeki o byk mezarlk... Anladm, bakalarnn ocukluunu inciten her kabalk benim ocukluuma eklenecekti... Kime artk 'bakas' diyebilirdim ki; benim umudumu alanlar, bir bakasnda lme aran bir yalnzlk oluyordu. Biter mi ocukluk, hem biter mi o snr tanmayan hayaller... En sevdiimiz yanmz deil mi, kendimizi unutup bakasnn mrnde

177

yaktmz hayallerimiz... Hem hayat byleyken ben denizleri sevsem ne olur, sevmesem ne.... Bu sulu varlm denizlerde artsam ne olur ki... Artk bu szleri duyduktan sonra, yaamak iin bu dnyann dnda bir yer arasam ne olur... Btn bunlar grp yaadktan sonra, ben artk yaamaktan istifa ediyorum, desem ne olur... Ve imdi anlyorum, yaamak lmekten beter birey bu hayatta... nsan olmak, hissediyor ve hatrlyor olmak byk mesele bu hayatta... imdi daha iyi anlyorum, Canan ve Zehra'nn antalarndan ve defterlerinden kan yazlarm, umutsuzluktan lme hakkm oktan alm elimden... Onlar, lmek iin deil, bu hayat iin ldler. Bu hayata bakarak... Tenlerimizi karartan her sava imdi bana onlar yeniden hatrlatyor. Bu tepeden trnaa kirlenmi hayat... imdi bu hayat onlarn o aydnlk yzn bir kez daha hatrlatyor bana... Bizim iin lenler gittikleri yerden bize bakyor... Keke bitse bu hayat, bylesi yaamak, ama bitmiyor... Ne utan bitiyor, ne de 'bu utan bitsin' diye len gzlerin hatras... Biz yaayanlara durmadan bakan gzleri, lenlerin... Yarn olduunda birbirimizi o sahte umutlarda kaybetmeyelim, diye bakan gzler kalyor... Sava srse de o gzler hi bitmiyor...

178

Canan ki Candan redir Karanfilin avk, yeili ve maviyi ptnde yamurun hkm kalmamt. Arsz ve asi bir bir bahar ,dalar bizden nce kuatmtr belki,ama yine bir bahar arifesinde,o dalar,haki yeil giysilerimiz ve srt antalarmzda tadmz hayatlarmzla ve lenlerimizle ve anlarmzla topyekn kuatmayacamz kim iddia edebilir? Canan ki candan iredir! Ve yaam keskin kllarmz zerinde danseden bir canbazdr. O kl atein stne yryenlere, analarmzn evkatli ve frndan yeni km ekmek scaklndaki elleridir. Ve o klcn keskin az hayatmzn addr. Kaldmz yerden deil, yrdmz yerden sryor hayat. Btn kuatmalar yarmamz iindir. Ve btn duvarlar, biz yreklerimizi atlatrcasna koup, ykp geelim diyedir. Ykacaz geeceiz. Ve gkyznn btn yldzlar gerilla berelerimize decek prl prl. zlesekte, artk salncaa smayacak kadar bymzdr. Ama asl felaket, o tatl rzigar yalayp geerken yzmz, ocukluumuzun salland salncaktan vazgemektir. Ne salncamzdan vazge-

179

tik ne de daraacnda sallanma gereinden. Hayat bu. Biz hayatz! Canan ki Candan iredir! ri br yaan yamur altnda, sarp dolambal yollardan yryen ayaklar bizdendir. N'olur ki? Karanfilin avk dmedimi yeilin ve mavinin stne. Btn dalar utancndan kpkrmz kesip, yamur olup yamadm stmze? Islanmadk m? Kurunduk trklerle. Horonda terledik. Kalktk g eyledik. Varamadk. Varacaz. Mnkirin burcuna bayramz dikeceiz. Ki o bayrak, dne hazrlanan bir kzn all,gll fistandr belki. Ne diyeyimki baka? Canan ki Candan iredir. Ve Zehra, Galata kprsnde bir yaz gn, bir akam st karlatm lk bir rzigardr. Ve Zehra, bu yaz Galata kprsnde, elli sene evvel tuz hamal Komnist Yusuf' un polise yakaland yerde randevu kestiim, ba benden keskin yoldamdr. Aha ite! Bahar geldi. Biliyorum yaz da gelir...

BURHAN ZTRK

180

GLE GLE PRENSESM, YNE BEKLERZ Akamn hzn boazn sularn laciverde dntrdnde ay en faa giysileri iersinde tepeden grnmt. Senin gzlerin o taze aalarn bodur glgelerinde iime doru ldyordu. Hercai ve her daim o taze aalarn bodur glgelerinde iime doru ldyordu. Hercai ve her daim, cesur ve rkek, ok gibi krlgan baklar. Sana den iki gm srma tele kurban olduum, prensesim, mor menekem, ay filizine den i tanem. Ki, lacivert sulara kur yapan ay en ok bizi kskanmt, glgelerin byd ve btn mahremleri rtt o bahar ertesi yaz gecelerinde. Neyi varsa ve neyi varsa insana dair, bir dost sofrasnda ortaya koyulan bir tas orba misali sunulmal. Elimdeki, elimizdeki bu! Teklifsizliinde... Gerisi yalan. Ve sen bunun biliyorsun. Ve ben senin bildiini biliyorum. Ellerim. Ah! benim kudretli ve zavall, cesur ve korkak, ancak kendi yalnzlma sarmay becerebildiim ellerim! Sadan sola ve yukardan aa btn bulmacalarda, bide sen gitme! Nidasnn sessizliinde sol elinin esiri ellerim. Gitmedim ki hi. Biliyorsun. Sen benden gittin. Btn gidenler benden gitti. Ka kez yazdm bu cmleyi prenses, bilemezsin. Ka kez daha yazarm kimbilir? lk karlamamz, tanmamz konuurduk ska. Ahmet aabeyin ile ben, bilemezsin hangi

181

skntlar iinde daldmzda Galata Kprsne, sen ktn karmza, yannda sana benzeyen bir delikanl. Sonradan bana dedin ki Amma mesafeliydin neydi o tavrn yle? nceden ben demitim ki Ahmete bizim Kulakszn kz niye mesafeli byle... Ne ok konutuk ve ne ok keke! dedik o an iin, hatrlyor musun? Sen o yana, ben bu yana, herkes yaamnn peine yrdk ve ayrldk. Aklmda kalan o an gzlerinden baka bir ey deildi. Ve sen baka bakyordun prenses. Bakalarndan baka bakyordun. Sen en deli sevdalarn ateine dalp, en dar geitlerden geip dmann tm pusularn yarp aka bakyordun. Bakn, pp bama koyduum ve ykseke bir yere zulaladm en kutsal emanetimdir. Emanet ki, takarm belime ondrtly, takarm dibine yirmisekizlii, sallarm dmana yirmiyedisini ve bir tek kurun brakrm geride. Ve krlma, gcenme, darlma e mi? Yar etmem sana da bir tekini. Bir tek kendime saklarm ve yar etmem sana! Emanetim ki, bir umut ve bir cesaret yuma gzlerin. Ak olsun sana prensesim... Gcenmesem eer virgl koyacam bu bahse. Bu zarf bir keye kaldracam, az ak. Bitmemi bir mektup. Sonra konuuruz. Sa gzn krpp, hafife edin ban. Anladm, tamam! demek bu. Ben de anladm tamam! Akam sefas denilen bir iek vardr, bilirsin mutlaka. Her akam deil ama ender baz akamlar aar, gndz tk yoktur. Hayatmzda bu iee benzeyen onlarca yz vardr. Ondandr ki, ben bu iei ve bu iee benzeyen insanlar sevmem. Akam sefalarn sevmem prensesim. Hanmeliyi severim mesela, ne zaman, hangi mevsim, ne ka-

182

dar sreyle aacan syler sana. Akasya ieini severim mesela. Salkm saak st beyazdr. Ulamak iin onca dikeni amak zorundasndr. Meakkatli bir sevgidir yani. Zaten sevgi nedir? Ak nedir? Trl meakketle cebellemek deil mi? Bedel demek deil mi? Biliyorsun Canan tanyamadm benin kadar, hatta hi tanyamadm diyeyim, brakt miras hari. ehit dtnde Canan, Ahmet Abin geldi o gece Bodrumdan, dostumdur bilirsin. Yoldam. Hoca! Biz erken varalm Rize ye dedik birbirimize, erken varalm. Sabahn kr karanlnda, yzyllara tanklk eden Galata Kulesinin sar beyaz klar ve bir pervane gibi dnen gmi renkli mart kularnn altnda bekleyen taksiye bindiimiz gibi, bayramlk(!) giysilerimiz iersinde havaalannn yolunu tuttuk. Ne yalan syleyeyim ki bor har dtk yola. Trabzon havaalannda bizi karlayan dost yzlerle yzleerek Rize ye vardk. Sonradan senide yanna koyduumuz Canann mezar yerine baktk. Dedenle ve kyn ileri gelenleriyle konutuk. Ayp etmeyelim. saygszlk etmeyelim dedik lmze. Koyduk yatana Canan. Dndk. Akam sefalarndan da! Bir ka yz vard. Utanga m? Utanmaz m? Bilemem. Ahmet Abinle ben Canann gittii arabayla dndk geri. Sana geldik ertesi gn. O solgun, o bitkin bedeninle kucaklamaya. Ama ne olduysa oldu, bir ka gn sonra dirildin yeniden. Gldnde gamzelerin belirdi. Gzlerin hayatnhedef tahtasn onikiden vuran en keskin lverden kan mermiye dnt. Bu sendin prensesim. Bu hayatn kendisiydi, gt, iradeydi. Nice horonlar teptik kapnn nnde. Sonra ne

183

yazdn bana yaptn karton resimliin iinde: Canm aabeyime en scak sevgilerimle... Sana tutamama ihtimalimin de yksek olduu bir sz de vereceim. Genelde tutamayacam szler vermem... Zaferden sonraki horonda kolundaki Pai! de ben olacam. Sonradan bana verdiin iki dal hanmeli de bu erevenin iinde kurudu. imdi erevenin n ve arka kapandaki karanfil tomurcuklarn ve zenle yaptrdn yapraklar incitmeden, hatran katlayp kabna koyuyorum. Ebedi benim olan ve bundan sonra da en kutsal emanetim olarak korunacak hediyeni pp bama koyarak kutusuna yerletiriyorum. Akam sefalar yine arada bir at, soldu. Atklarnda albeniliydiler, o kadar, Ne akasyann ne hanmelinin kararll, meakkati yakn durmuyordu akam sefasna. Sen alanmam bir yaban glydn, asi, krmz, hrn, yumuak, sevecen. Senle olsa olsa, hanmeli ve akasya iekleri dost olurdu. Eek dikeni birde. Anlatmtm sana, hatrla. Cananla ilgili yazm getirdimde armtn. Sana eek dikeni gibiyim demitim; dm sert , dikenli, saldrgan. Bunlar dmana. im yumuak ve st gibi bembeyaz. Bu da dostlara... Eek dikeni byle bir ey ite prensesim. Ben, biz eek dikeni olalm, akasya iei, portakal iei, hanmeli olalm. Akam sefas olmayaym be glm, akamdan akama sefa eyleyen olmayalm. Sen son nefesini vermeden bir sre nce geldim yanna. Sol elini avularma aldm. ptm, kokladm, sakall yzmde gezdirdim. Scackt elin. ptm son kez yanna yatrdm. Sa elimle yzn, alnn okadm. Salarn svazladm. Son-

184

ra tekrar ptm seni. Uyanmadn. Ne ellerim, ne dudaklarm, ne de yreim eskisi gibi deil artk. Deil ite. Akam, haince kapmzda belirdiinde, bindokuzyzseksendokuz senesinde yitirdiim bacmla ayn gn 29 Haziranda verdin ya son nefesini., vermedin esasnda, devrettin, aln bu nefesi katn nefesinize oaltn... dedin. oaltacaz prensesim. Sancm katmerlendi. Sancm, senin o niversiteye hazrlanan kz ocuunaanlattn dersteki gibi karesiyle slendi. lmn karesini yaadm o gn. lm hep misli misli geldi zerimize mr boyu. Belki az tadyla dolaamadn Kkarmutlunun ir br sokaklarnda dolatrdk seni. Yoldalarn geldi. Sonra benim ve Ahmet aabeyinin yoldalar... Ayrldk. Braktk seni orada. Scakt hava, Baltalimanndan buz getirttim; terlemesin prensesim. Gece yars ben ve Ahmet Abin, yani Akasya ieklerine sevdal ve dikenleriyle yaayan dostlarn koyulduk yola Rizeye doru. Canandaki krlganlmz bu kez olmamalyd. Ve sz de vermitik sana. Siyah asfalt aynda yara yara ilerledik. Az gittik, uz gittik. birde dnp baktk ki, akam sefalar hercai gnllerde akam sefalarna dalmken biz Rizedeyiz. En grkemli biimde karlayalm dedik seni. Yaksn kzmza. Zehramza.Prensesimize... Eksikte brakmadk. Akam seflar deil, akasya iekleri karlad seni Rizede. Taht- revann emin ellere verdik. Senin arkanda, yoldalarnn pankartlar nnde baban ve amcan da ortamza alarak o tal toprak yolu yrdk kye dek. Baba-

185

annenin evine gtrdk. Dinlendin biraz. Sonra hadi bakalm! Yatan hazr prenses! dedik. Yatana gtrdk. Biliyor musun uyanmadn hi. Ama grmndr, akam sefalarn ve o dikenli asi akasya salkmlarn grmndr. Zaten taa Armutlu da grmemi miydin? Sen gtn, tandn K.Armutludan. Orada kalan yoldalarn,dostlarn bize emanet olsun. zlme ama bil istiyorum. Akam sefalar belki de yalnz bir kez gzktkleri K.Armutluyu terkettiler. armadk. Emanetlerine sahip kyoruz hala. Yadigarn, yadigarmz oluncaya dek. Bunu bil. Emin ol. Eminsin. Biliyorsun. Kim ne sylerse sylesin, kim ne yazarsa yazsn, akam sefalar ancak birka kez aarlar ve mthi yanltcdrlar. Gz boyarlar. Senin, benim, Ahmet abinin hatta babann bile nemi yok. Aylrz uyanrz outururuz gzlerimizi ve boazn lacivert sularna inen ay nn yanltc glgelerini aralayp, doan gnein aydnlnda akasya ieklerinin o salkm salkm salkmlarnn, beyaz, mor, lila renklerini ve o dosta kap, dmana duvar! Dikenlerini grrz. yle bir tarih ki kimileyin kimilerini halsnasyonlara boabilir. Bu, yaanan ann, tarih olan gnn kabahati deildir. Tm yamukluk insann kendindedir. Ve tarihi de insan yapar. Sen yaptn yapacan. Yazacan yazdr. Dersini verdin ve eyvallah, gidiyorum ben dedin. Gle gle demek der bize. El sallamak. Uurlamak, yle de yaptk. Yatana, baucuna, bir akasya, bir hanmeli ve Ahmet abinin Canana borcudur bir kestane fidan dikmek andmz olsun. Biz bu hayatn dikenli yoluyuz glm. En sert

186

dikenimizdin ki; battn hayatn brne. Ak olsun... Bizde bu dikenler, bizde bu yrek ve kimilerinin dost sand akam sefalarnda bu yreksizlik varken daha ok kimsenin brne batar dikenlerimiz. Btn dostlarmz, yoldalarmz da yanmza, omuz bamza, nmze alarak ve onlarn adna ve onurumuz adna ve mirasn/mirasmz adna sz veriyoruz, btn akam sefalarn kendi sahte duyarllklar ve yarattklar sahte dnyalarnda boana dein bir adm geri atmayacaz. Bunu dman biliyor, yoldalarmz da. Bilmeyen dostlara ve akam sefalarna atfolunur. Ah be prenses! Ne diyeyim baka? Yaz biter sz bitmez. Bitiremem, bitmeyecek. yisi mi uzatmayalm. K.Armutluda seni bulduumda birka mevsimi geride brakmtn alkla alay ederek. Kiraz ve eftali ve kays ve elmann o pembe beyaz iekleri yeni ayordu. Biliyor musun, K.Armutlunun ocuklar dizlerini, ellerini ve belki de bilmeden yreklerini rseleyerek bilumum meyve bahelerine saldryor geceleri. eftaliler kzard, kiraz mevsimi oktan bitti, kayslar dalnda kurudu, elmalar yeilden krmzya dnmek zere. Btn bu bakalam, deiim, devinim senin sayende. nasl ya? deme sakn, uzundur anlatamam. Ama senin sayende. nsann ve doann ve hayatn ilikisi bu ite. Kzaran her eftalide K.Armutlu ocuklar seni koparyor. Her elma seni bekliyor, alnndaki krmz bantn rengine ulamak iin. Ben mi? Dokunduun, scan verdiin ellerim yreimin dilidir imdi. Ne seni unuturum, ne vazgeerim scandan. Btn masallarn, btn efsanelerin en gzel prensesine sylenecek her sz fazladr artk.

187

Akamn hzn boazn sularn laciverde dntrdnde, ay en faa giysileri iinde tepeden grnmt. Senin gzlerin o taze aalarn bodur glgelerinde iime doru ldyordu. Hercai ve her daim, cesur ve rkek, ok gibi ve krlgan baklar... Sana den iki gm srma tele kurban olduum, prensesim, mor menekem, ay filizine dyen i tanem. Ki lacivert sulara kur yapan ay en ok bizi kskanmt, glgelerin byd ve btn mahremleri rtt o bahar ertesi yaz gecelerinde. Gle gle prensesim! Yine bekleriz.

Burhan ztrk 3 Austos 2001 stanbul

188

189

ZEHRA Yamurun iliklerime ledii bir akamd seni yeniden grdmde alnn sekizinci gnnde gzlerin prl prld aylarca sren bu atein ilk kvlcmlaryd gzlerin hep ayn cesaret vard ayn kararllk sende ah be Zehra ah be laz kz ne kahramanlklar ne ihanetler yaand yanbanda seninki gibi bir insan boyu kahramanlk ve adn anmayacan kadar uzak ihanetler gn gn eriyen bedenini gzlerindeki ltyla yourup kardn Kakarlara ben iek toplarken uurum boylarnda dmeyeyim diye tutardn beni incecik ellerinle bu kadar da dosttun 200 gnde

190

bir gn orduda fndk toplardn bir gn trabzonda balk yolunda aclara bak bilerdin Srmenede yoruldun mu uzanrdn memleketine sonra kayboldu bir bir hayaller diz kt Kakarlar sahipsiz kald topladn fndklar tuttuun balklar alad gidiine kapkara deniz kesip att ipleri bilediin baklar gidiyordun yzndeki glmsemeyle enayn glsmann canann yanna bir admda ben oluyorum dedin ve katldn lmszler kervanna ah be laz kz ah be zehra elveda derken sana alnndaki band ptm incecik ellerini tuttum beni tutan solmutu eline yaktn kna glmseyiin vard gzyamda

Ender Altnk

191

KMN YURDU Zehra ya... Giresun dan te, kimin yurdudur air? Kpr kpr hamsiler kimin Tekellere peke ekilen, ttn, fndk, ay kimindir... Ayder nerdedir air? O yaylalar, O iekler ve o ballar... Bizimdir air; Burnu klkla llen, Saf, tez kpren, neeli insanlarn... Anzer, Frtna, Cimili... Hepsi bizim... (....) O yurt niye kararm air? Karadeniz niye dalgasz... Gaybana geceler niye oalm, Pailer, uaklar niye horon durmaz, Heyyamo Yalesalar niye kesildi... Hamsi mi bitti, Msr m kurudu, Fndk m yeillenmez artk... Ne oluyor air? (...) syan ediyorum air; Karadeniz gibi

192

Ziya Hurid, Sandk kr yeniden dirildi. Asn beni, asnki asanlar ayaklarmn altnda kalsnlar. Elimdeki Srmene badr air, -has paktr haOnun elindeki, sar kabza ondrtl... -has malzemedir(...) Onbinler inalya durdu umdu, Onbinler HORONda... (...) O kz, Bizim kz air. Hani oradaki varya, bak bak horon ba.... O sar sal kz, O, hani gle, al yanakl.... Bakma yle sskack kaldna, yrei topludur air. Yanndaki kardei, Biri Zehra, biri Canan... Gzleri atmaca keskini, Yrekleri kpr kpr, imdi bizim dalarda sava vaktidir... (...) Ne susarsn yurdum, Haydi! Ha uak Ha uak ha, Heyyamo yalessa! yalessa! Zehra aryor, Canan aryor,

193

Ha uak ha dalar bana dalar bana... Gm gm Gm gm gm!

Halil Acar 30. 06.2001

FOTORAFLARLA CANAN ve ZEHRA

Zehra, Canan ve Babaannesi

Canan ve Zehra

Zehra ve Canan ortaokulda

Zehra

Dede ve Babaanneleri

Canan ders alyor

Canan ve engl Ablas

Canan ve arkada

Canan lise yllarnda msamerede

Canan lise yllarnda arkadayla

Canan

zmir Yamanlarda lm orucunun ilk gnlerinde

zmir Yamanlarda dier direnii arkadalaryla

Canan K. Armutludaki direni evinde

Babas, Canann K. Armutludak cenazesinde

Dostlar ve yoldalar Canan uurluyor...

Halen hapishanede tutsak olan amcalar Mehmet Kulaksz

Zehra arkadalaryla

stanbul niversitesi Beyazit kampsndeki 16 Mart Anmasnda

16 Mart Anmasnda pankart tutarken (solda)

Zehra Kkarmutludaki direnievinde (Soldan saa enay Hanolu, Zehra, Glsman Dnmez, Hlya imek)

Amcas smail Kulakszla birlikte

Avukat Remzi Kazmaz ve Babasyla

Aile dostlar ve yazar Burhan ztrk le

Zehra son gnlerinde

Zenra son anlarn yaarken babaannesi baucundayd...

Zehra ve Bilgesu Erernus

Zehra ve Ferhat Tun

Zehra ve Bahri Yusufolu

K. Armutluda Zehra iin yaplan program

Son yolculuunda okul arkadalaryla....

Cezmi Ersz ve Arif Damar Zehrann ansna dzenlenen imza gnnde...

Canan Kulaksz

Zehra Kulaksz

allr her eye deme bana lrm deyilerine lrm deme bana dediinize allmaz ki allr desende deseler de allmaz bir kere yrek almaz lmlere alanlar olsa da en ok biz ldk ldrldk krldk aydnlktan karlp vurulduk gecelerin kuytusunda lmn koynunda yaadk da altk m sanrsn den yiitlere? altk m? yand sevdana tutuan bedenim lme altn m? yreim alayandr aclara hznmz de gzeldir kan kvamna ar akar ha akar akar durur da damarlarmda allmaz lmlere denlerin yokluu? saflar daha bir sklayor boluklar binlerle doluyor denlerin yokluu deme bana lrm deyilerine elimdeki kara demir kzllamadan alamam... MT LTER

Btn herkes bilmeli ki hibir baba ocuklarnn deil lmne bir trnann kanamasna dayanamaz. Ama yaamn acmaszl bazen yle korkun olur ki iki kznzdan ikisini de kaybetmeye almak zorunda brakr sizi. Bende isterdim ki ocuklarmn niversite bitirip diploma ile boynuma sarlmasn. Mutlu bir hayat kurup uzun sre yaam srmesini... lkemizde devam eden hapishaneler sorunu bir insanlk sorunu olarak grld kzlarm tarafndan. nsanlk sorununda taraf olmamak bize yakmaz dediler. Ve bedenlerini ala yatrarak bunun bedelini de dediler... Onlar gen yalarnda bedel demeyi gze almadan insanlarn zgrleemeyeceini savundular. Ya bizler neyi savunuyoruz? Nasl bir ahlak ve erdemi egemen klacamzn hesab iindeyiz Aileler ocuklarna mlk diye bakyorlar, kzlarm benim mlkm deil, yoldam, dostum, arkadam, canm, cierimdi. Ben kzlarm mlk grmediim iin onlar birey olarak kurtarmak yerine, tecridin kaldrlp lm orucu direniinin amacna ulamas adna mcadele verdim Ve hayatta kalacak olanlarla lecek olanlar birbirlerine yle youn bir sevgiyle sarlyorlar ki, ite o anda hayatla lm arasndaki o kesintisiz ak gryorum. Hayat lm alnndan pyor... Direnerek ldn bu yoksul semtteki o emeki, o kaybedecek hibir eyleri olmad iin sonsuzlua ve zgrle herkesten ok inanan bu insanlara inandn gibi inan... nan Zehra, sizin ocuklar kazanacak...