MALAT YNTEMLER I Prof.Dr.

rfan AY

KAYNAK
Tanm : ki tane ayn metal, yada iki tane ayr metalin s kullanarak veya basn kullanarak ilave elektrot kullanmadan yada kullanarak yaplan birletirme ilemine kaynak ad verilir. Genel olarak iki grupta incelenir. 1. 2. Ergitme Kayna Basn kayna

Kaynak endstride hem tamir amacyla hem de dolgu yapmak amacyla geni bir ekilde kullanlmaktadr. ok eskiden perin ok popler bir birletirme yntemi iken bugn kaynak onun yerini almtr. En ok gemilerde, kazanlarda, kprlerde, depolama tanklarnda, boru hatlarnda, otomobil endstrisinde yaygn olarak uygulanmaktadr. Bir kiiye Kaynak diyebilmek iin o kiinin o iten profesyonelce para kazanmas gerekir. 40 dan fazla eidi olan kayna aadaki tablodan grld gibi sekiz grupta toplayabiliriz.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Group Arc welding Welding Process Carbon Arc Flux Cored Arc Gas Metal Arc Gas Tungsten Arc Plasma Arc Shielded Metal Arc Stud Arc Submerged Arc Brazing Diffusion Brazing Dip Brazing Furnace Brazing Induction Brazing Infrared Brazing Resistance Brazing Torch Brazing Letter Designation CAW FCAW GMAW GTAW PAW SMAW SW SAW DFB DB FB IB IRB RB TB

Oxyfuel Gas Welding

Oxyacetylene Welding Oxyhydrogen Welding Pressure Gas Welding

OAW OHW PGW

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Resistance Welding Flash Welding FW

High Frequency Resistance

HFRW

Percussion Welding

PEW

Projection Welding

RPW

Resistance-Seam Welding

RSEW

Resistance-Spot Welding

RSW

Upset Welding

UW

Solid State Welding

Cold Welding

CW

Diffusion Welding

DFW

Explosion Welding

EXW

Forge Welding

FOW

Friction Welding

FRW

Hot Pressure Welding

HPW

Roll Welding

ROW

Ultrasonic Welding

USW

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Soldering Dip Soldering Furnace Soldering Induction Soldering Infrared Soldering Iron Soldering Resistance Soldering Torch Soldering Wave Soldering DS FS IS IRS INS RS TS WS

Other Welding Processes

Electron Beam

EBW

Electroslag

ESW

Induction

IW

Laser Beam

LBW

Thermit

TW

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Ark Kayna Birletirilecek paralarn arasndan srekli elektrik arknn gemesiyle doacak sdan faydalanarak ilave bir elektrot kullanlarak yaplan birletirme eklidir.

Pirin Kayna Bakr, pirin, bronz, elik ve paslanmaz elik gibi metallerin ikisini veya daha fazlasn birletirmek amacyla eriyen pirin elektrot kullanarak oksi-asetilen gaz altnda yaplan birletirme eklidir. Lehimden daha gl balant salanr. Tamirlerde nemli rol oynar.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Gaz Ergitme Kayna Yakc (oksijen) ve yanc (asetilen) iki gaz kullanarak eriyen elektrot ile yaplan birletirme ekline denir.

Diren Kayna zellikle salarn birletirilmesinde kk bir noktasal blgesinden elektrik akm geirip doan sdan faydalanarak basn uygulamak suretiyle yaplan kaynak eklidir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Kat Hal - Dvme Kayna Kaynatlacak iki para tav frnnda stlr. Tav rengi kzl hale gelince basn kullanlarak kat durumdayken iki para birletirilir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Lehim Birletirilecek paralarn ergime noktalarnn altndaki bir scaklkta eriyen bir lehim ubuunun kullanlmasyla yaplan birletirmeye denir.

a)Tellerin lehimi

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

b) Dz paralarn lehimi

Termit Kayna Termit bir birim toz alminyum ile birim demir oksit karmna denir.Bu kaynak krlan raylarn tamirinde ok kullanlr. Al2 + Fe2O3 2Fe + Al2O3 + Is

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Gaz Ergitme Kayna Oksi-Asetilen Gaz Ergitme Kayna Yanc gaz (ASETLEN): zgl arl = 1,17 kg/m3 (hava = 1,29 kg/m3) Isl deeri = 13600 kcal/m3 Alev scakl (Oksijen ile) (Hava ile) Tutuma hz (Oksijen ile) (Hava ile) Kokusu = Sarmsak kokusu = 3120 C = 2100 C = 1310 cm/s = 130 cm/s

1 kg karpiti suya atsak ; a. Ne kadar asetilen gaz kar?

26/64 0,4 kg 350 lt (teorik) 250 lt (pratik)

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

b. Ne kadar amur birikir? 74/64 1,15 kg c. Ne Kadar suya ihtiya vardr? 36/64 0,50 kg

Oksi-asetilen kaynak ynteminde, kaynan tarifinden de anlald gibi gerekli olacak s ve scaklk birisi yakc, birisi yanc olan iki gazn yaklak 3000 C civarnda yanmas sonucu elde edilir. Malzemenin yapsna uygun ilave dolgu metali (elektrot) kullanlr ve bu metalin erimesi sonucu kaynak yaplr. Yanc olarak kullanlacak gazlarda u zellikler aranmaldr ;

1. Gazn sl deeri yksek olmal 2. 3. 4. Alev scakl yksek olmal ok hzl ekilde tutumal Ucuz olmal ve kolay elde edilmelidir.

Bu alardan bakldnda hava gaz, metan, propan, btan, hidrojen ve asetilen gazlar arasnda en uygun olan asetilen gaz olduunu syleyebiliriz.

KARPT KAZANLARI Karpitin suyla temas ekline gre 3 tip asetilen kazan mevcuttur. 1. 2. Dme Sistemli Islatmal Sistem

3 Daldrmal Sistem

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Kazanlar deiik ekillerde snflandrlrlar. Asetilen miktarna gre, kazan basncna gre ve karpitin su ile temas ekline gre snflandrma en ok yaplan snflandrma eitleridir. Suyla temas ekline gre ; a. b. Dmeli : Sepete konan karpitler sarslr. Suya den karpit kimyasal reaksiyon yapar. Gaz elde edilir. Islatmal : Karpit nce alt blmlere yerletirilir. Su vanas alr. Delikli borudan fskiye eklinde su damlatlr. Karpit reaksiyona girer. Gaz elde edilir.

c. Daldrmal : Karpitle dolu olan sepet ihtiyaca gre aa yukar indirilerek suyla temas ettirilir. Karpit reaksiyona girer gaz elde edilir.

Fosforlu Hidrojenin Temizlenmesi Karpitten elde edilen asetilen saf deildir. erisinde kkrt, amonyak gaz, kire ve fosforlu hidrojen ierir. Bunlardan fosforlu hidrojen hari hepsi suyun iinden geerken erirler. Fakat fosforlu hidrojen erimez. Asetilenle birlikte kazanda toplanr. Asetilen kaynak iin alumaya geldiinde oda beraber gelir. 3000 C scaklkta kaynak yaplrken hidrojen molekl halinden atom haline geer ve binlerce hidrojen atomu yksek scaklklarda hzl, scaklk dtke yavalayarak kaynan iinde hareket eder. Scakln dt yerlerde hareket durunca atom halindeki hidrojen tekrar molekl haline geer. H2 H + H H + H H2 ekline dnr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Hareket durur. Binlerce H2 molekl ok kk mikro boluklar oluturur. Bunlar gzle grlmezler. Para kullanlaca zaman souk atlak (hidrojen gevreklii) adn verdiimiz kaynak hatalarna sebep olurlar. Bunun iin fosforlu hidrojenin temizlenmesi arttr. Bu amala asetilen kazannn kenarna temizleme tp konur. erisine demiroksiklorr maddesi konulur. Asetilen gaz bu maddeden geerken fosforlu hidrojen tutulur. Gaz temizlenmi olur.

Emniyet Tpleri

Sulu Tip

Kuru Tip

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

alumann hatal almas sonucu yanc gaz karmlarnn geri tepmesine engel olmak iin kazan yannda kazana bal iki tip birbirinden farkl tedbir alnr. Birincisi sulu tip : ekilden grld gibi alev geri teperse suyun stnde kalr. kincisi kuru tip : burada suyun yerini bilya almtr. Alev geri teperse bilyann zerinde kalr, ap kazana gidemez.

Asetilen Kazanlarnda Patlama Olay Asetilen kazanlarnn zerinde basnc gsteren manometreler vardr. Manometre maksimum 5 atm yi gememelidir. nk kimyasal olarak asetilen C2H2 olarak karbon ve hidrojen bileik haldedir. Zoraki bir arada bulunmaktadrlar. Kazan ierisindeki asetilen gaz basnc 1,5 - 2,5 atm arasnda tutulur. Asetilen gaz retim esnasnda bu basn alrsa scaklkta 80 C yi geerse H ile C nu bir arada tutmak zorlar. Aniden hidrojen karbondan ayrlr. Bir anda 11 misli basn doar. rnein 4 atm basn varsa 11x4=44 atm olur. Bu basnca kazan dayanamaz ve patlar. Sonuta lm olabilir. Bu yzden ok dikkatli olunmaldr.

Asetilen Gaznn Svlatrlmas Asetilen gaz halinde kazanlarn iinde yksek basnta braklamayacan biraz nce grmtk. Bu ise srekli yaplacak bir kaynak ii olduu zaman asetilen gaznn abuk bitmesine neden olur. Oysa asetilen tp evlerimizdeki gazlarda olduu gibi svlatrlabilinir. Bunun iin tpn iine sngerimsi bir madde (%10), aseton (%42), emniyet pay (%15) brakldktan sonra geri kalan ksm asetilenin sv (%33) halde bulunaca bir yer braklarak gerekletirilir. Bu artlardaki asetilen 20 atm basnca kadar sktrlabilinir. Patlama olmaz. Sv asetilen daha temizdir ve uzun sreli kaynak ileri iin daha uygundur.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Asetilen Gaz in UYARI ! Bu gaz, darbelere ok hassastr ve yksek debili reglatr basnlarnda patlayabilir. Tp iinde gvenlik nedeni ile gzenekli bir malzeme ve sv aseton vardr. Bu sv iinde zndrlen asetilen vardr. Asetilen gaz 1.5 barn zerinde bir basnla hatta verilirse ya da mekanik olarak sktrld zaman kolaylkla patlar. Ayrca dk enerjili kvlcmlar (rnein statik elektrik) dahi patlamaya neden olabilir. Asetilen tpleri bina dnda ya da iyi havalandrlm ortamlarda, dik pozisyonda ve scak yzeylerden uzak bir blgede depolanmaldr Kullanlan elektrik ekipmanlar, patlamaya kar yaltlm olmaldr. Asetilen ile kullanlan ekipmanlar kvlcm yaratmamaldr. Statik elektrik reten ve depolayan elbiseler ile asetilen kullanlmamaldr. alma yaplan alanlar ok iyi havalandrlmaldr. Asetilen zehirleyici deildir, ancak kaaklar havadaki oksijen seviyesini %19.5`in altna indirirse uur kayb ve hatta lme kadar gidebilen sonular yaratr.

Oksi-Asetilen Gaz Ergitme Kayna Yakc gaz (OKSJEN): zgl arl = 1,42 kg/m3 (0C ve 1 atm) (hava = 1,29 kg/m3) Renksiz, Kokusuz, Soutulduunda mavi renkli bir sv hline gelir. Normal koullarda oksijen gaz suda znr. 0C ve 1 atm basnta 1 litre suda 31 mL oksijen gaz znr. Sv oksijen ok zayf olarak mknats tarafndan ekilir. Bunun sebebi oksijen moleklnde iftlememi elektronlarn bulunmasdr. Elementel oksijen, yakc gaz olarak asetilen kaynaklnda yksek scaklk elde etmek iin ve oksitleyici gaz olarak fze yaktlarnda kullanlr.

Yakc gaz (OKSJEN): Eldesi : a. Havadan : Havann hacimce % 78 i azot, % 21 oksijen ve % l i argon, neon, karbondioksit, su buhar gibi teki gazlardr. Hava -196C nin altna soutulacak olursa svlar. Daha sonra sv hava buharlamaya braklacak olursa -196C de azot uzaklar, geride oksijen kalr. Oksijen iindeki safszlklar aamal buharlatrma ile uzaklatrlr. b. Sudan : Pahal olmakla birlikte suyun elektrolizi ile oksijen elde edilebilir . 2H2O 2H2 + O2 Tepkime bazik ortamda cereyan eder. Anottan oksijen, katottan H2 kar.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Oksijen Tpleri Gaz eren Oksijen tpleri : 40 litre hacimde 150 atmosferlik basnc amayacak ekilde doldurulmas gerekir. Trn zerinde imalat firmann ad, seri numaras, bo arl, dolu arl, test basnc, en son muayene tarihi ve souk damgas yazl olacak ekilde bulunmaldr. Oksijen tpleri basncnn 1,5 kat olan 150 x 1,5 = 225 atm de denenirler. Bu basnta atlama ve bozulma yoksa tp salam demektir. Oksijen tplerinde vana kapa takl olmal bu tp yal maddelerden uzak tutulmaldr. Tpler iin TS 11169 standardndaki zellikler aranr.

Sv eren Oksijen tpleri : Oksijen asetilende olduu gibi svlatrlarak tplere doldurulabilinir. Sanayide linde yntemi ile havadan oksijenin svlatrlmas aadaki diyagramda gsterildii gibi yaplmaktadr. Sv oksijenin hem nakli hem de depolanmas daha da kolaydr. rnek vermek gerekirse 1000 m3 lk bir gaz oksijen iin 16 m apnda 11 m yksekliinde dev bir silindirik kaba ihtiya vardr. Ayrca bunun iin 40 lt lik tplerden 166 tane tp 7 kamyon kullanlmaldr. Oysa ayn miktar gaz svlatrlrsa 1,4 m apnda kresel bir basnl kap kafidir. Tamak iinde kamyonet yeterlidir.

Tp Manometreleri

Asetilen manometreleri 0 - 2,5 bar 0 4 bar 0 40 bar

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Oksijen manometreleri 0 - 16 bar 0 25 bar 0 315 bar

Tp Reglatrleri

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

alumalar (fle-Hamla-Tor) Ve Yaplar Oksijen ve asetilenin belli oranda karmn salayarak ucunda alev olumasn salayan elemana denir. flelerin gc bir saatte verebildikleri asetilen miktar veya oksijen miktar ile llr. flete nce oksijen musluu alr, sonra asetilen musluu alr.

Kapatlrken ise bu sylenenin tersi yaplr. flece taklacak hortumlarn kelepe ile balanmas zaruridir. ayet fle snmsa nce asetilen kapatlr. Oksijen ak vaziyette suya batrlp soutulabilinir. Geri tepme meydana gelirse ilk nce asetilen musluu kapatlr. Sonra tp kontrol edilir. alumaya taklacak hortumun uzunluu en az 5 m olmaldr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Genelde alumaya tip u taklr. Birincisi eit veya orta basnta gaz veren kaynak yapma amal ular, bu ularda asetilen basnc 1psi den fazladr. Oksijen basnc da hemen hemen buna eittir. kincisi ise enjektr tipi kesme amal ulardr. Burada asetilen basnc 1 psi den azdr. Oksijen ise yksek basnldr. Bu yksek basn asetileni kendiliinden karma odasna eker. Kaynak ular numaraldr. Numara bydke ucun delii de byr. Kaynak yaplan ularda tek bir delik vardr. Kesme yaplan ularda ise merkezde byk delik, yanlarda kk delikler vardr. Kesme iin oksijen merkezden gelir. ncs ise yanlardan gelen alevle n stma yaplr.

Asetilen Kaynanda alumaya Taklan Kaynak Ular Metal Thickness In 1/64 - 1/32 1/32 - 3/64 1/32 - 5/64 3/64 - 3/32 1/16 - 1/8 1/8 - 3/16 Tip Size No. 000 00 0 1 2 3 Rod Size In 1/16 1/16 3/32 1/8 5/32 3/16-1/4 Oxygen Pressure PSI 3 3 3 3 4 4 Acetylene Pressure PSI 3 3 3 3 4 4

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Oksi-asetilen Aleviyle Kesme : Bu yntemle kaln paralarn kesilmesi dier kesme yntemlere gre daha hzl yaplr. Fakat kesilen paralarn kenarlar ok dzgn olmaz kaba kalr. Kesmede aadaki ekilde kimyasal reaksiyon sonucu demir oksitlenir ve yksek oksijen basnc ile ortamdan uzaklatrlr 3 Fe + 2O2 = Fe304 + 267,000 kalori Kesme torlar n stma ile bu oksitlemeyi yaparlar. Ortadaki basnl oksijende oksitlenmi paray keser. Literatrde 1,5 m kalnlnda paralar bu yntemle kesilebilmektedir. 6 mm den ince paralarn kesiminde kenarlarn erime ve parann arplma tehlikesi vardr.. 1900 l yllardan beri uygulanan alevle kesmenin el ile yaplannda herhangi bir deime olmazken otomatik kesme makineleri srekli gelimektedir.

Metal kalnl ile kesme u ilikisi Metal Thickness Size # (in) 3/16 5/8 1 2 3 4 7 10 12 14 00 0 1 2 3 4 5 6 7 8

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Oksi Asetilen Kaynak Alevi flecin ucundan kan oksijen ve asetilen karm gaz yanar ve bir alev oluturur. Alev dikkatli incelendiinde blge ierir. 1. Mzrak Blgesi 2. 3. Reaksiyon Blgesi Yelpaze Blgesi

Mzrak Blgesi : 3-4 mm uzunluunda parlak bir blgedir. Burada hibir reaksiyon olmaz nk scaklk alevlenme scaklnn altndadr

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Reaksiyon Blgesi : Mzrak blgesinin ucundaki blgedir. Burada reaksiyonlar meydana gelir ve byk bir s aa kar. C2H2 + O2 2CO + H2 +Is (106500 cal/mol) Bu snn scakl 3000 C ye kadar kar. Bu blgenin en nemli reaksiyonu zehirli gaz olan CO in kmasdr. Bu nedenle kaynak yaplan yerin havalandrlmas gereklidir. Kapal yerde yaplan kaynak lm getirebilir. Yelpaze Blgesi : Bu blge bundan nceki iki blgeyi de iine alr. erisinde hava vardr. Hava da bilindii gibi azot ve oksijen ierir. Buradaki reaksiyon : CO + O2+ 2N2 CO2 + 2N2 +Is (68000 cal/mol) H2 + O2 + 2N2 H2O + 2N2+ Is (48000 cal/mol) Reaksiyondan grld gibi bu blgede zararl olan CO, zararsz olan CO2 e dnmekte, hidrojen de su buharna dnmektedir. Kaynak Alevi eitleri 1. Normal Alev : Bu alev eidinde oksijen ve asetilen gazlar %50 + %50 kartrlmtr. zel durum arz etmeyen kaynak ilemlerinde bu alev uygulanr. Rengi ak mavidir.

Oksitleyici Alev : Bu alev eidinde oksijen daha fazladr. Bu alevin grnts koyu mavi renktedir. Kesme ilemlerinde ve musluklarn kaynanda inkonun buharlamamas ZnO yapmas iin kullanlr.

3. Karbonlayc Alev : Bu alev eidinde asetilen oksijenden daha fazladr. Alevin grnts sarmtrak renktedir. Dkme demirlerin kaynanda stma sebebiyle yaklan karbonun yeniden takviyesi iin bu alev kullanlr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Oksi-Asetilen ve Ark Kaynak Uygulamalar

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Ergitme Kayna Ark Kayna Tarihe : 1885 ylnda erimeyen karbon elektrot kullanarak para ile elektrot arasnda ilk kez ark teekkl ettirilmitir. lave elektrot kullanlarak ark kayna yaplmtr. Bu usul Benardos kaynak yntemi olarak anlr.

1889 ylnda Zerener ark glendirmek iin ift karbon elektrot kullanmtr. 1890 ylnda Yugoslav Slavianoff hem ark teekkl ettiren hem de eriyen elektrot kullanarak bugnk ark kaynann temelini atm oldu.

Ark teekkl : ekilden de grld gibi elektrik ark gerilimin etkisiyle kzgn olan katottan kan elektronlarn byk bir hzla anodu bombardman etmesiyle oluur. Ortaya byk bir enerji kar. kan bu enerjinin %85i s %15i n enerjisidir.In enerjisi e ayrlr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Parlak In (%30) : Bu nlar gz kamatrr. Korunmak iin maske veya gzlk kullanlmaldr.

ltraviyole In (%10) : Bu n gzde ve ciltte yanklar meydana getirir. Fazla alnrsa yaraya dnr. Ayrca bu n havann oksijenini OZON gazna dntrr. Bu gaz ise zehirli bir gazdr. Bunun iin kaynak yerleri havasz ve kapal mekanlar olmamaldr. Bu nn zararndan korunmak iin eldiven ve nlk giyerek btn vcudun korunmas gerekir.

Enfraruj In (%60) : Krmz renkte olan bu nlar scaklk verirler fazla zararlar yoktur. Scaklktan korunmak iin iyi giyinmek kafidir.

Ark flemesi : Bir telden bir akm getii zaman manyetik bir alan meydana gelir. Bir elektrik ark da hareket halindeyken bir iletken kabul edildiinden onun etrafnda da manyetik bir alan meydana gelir. Bu manyetik alan kaynak esnasnda erimi haldeki metali oynatr. te buna ark flemesi denir. Ark flemesi kaynak esnasnda yetersiz birleme (incomplete fusion) kusuruna neden olur.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Doru Akmla (DC) alan Dinamolu Kaynak Makinesi : Bu makine motor ve dinamodan meydana gelir. Motor benzinli-dizel motoru olabildii gibi elektrik motoru da olabilir. Dinamo elektrik retir. Dinamoyu eviren ise normal (benzin-dizel) motordur. Bu makinelerin dnen ksmlar fazla olduundan sk sk arza yaparlar verimleri yksek deildir.

Redresrl Kaynak Makinesi : Doru akm (DC) kaynak makinesi olarak da bilinir. Gerilimi ykselten, akm dren, dalgal akm (AC) doru akma (DC) dntren makinedir. Elektrot ve ase balantlarnda, art ve eksi kutuplarn yeri deitirilebilir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Dalgal Akm Kaynak Makinesi: Transformatrl kaynak makinesi olarak da bilinir. Akm trn deitirmeden gerilim ve akm deerini ayarlar. Makine knda eksi kutup elektroda, art kutup kaynatlacak paraya (aseye) balanr. 220 V ehir ebeke cereyan 60-70 V a der. Balangta 9-12 amper olan akm iddeti sonuta 500 ampere kadar kar. Bylece yksek akmla alma imkan doar.

Gazalt Ark Kayna: Kaynak blgesini havann ve evrenin olumsuz etkilerinden korumak amacyla eitli gazlar kullanld iin, gazalt kayna olarak adlandrlr. Kaynak blgesi hava ile temas ederse, kaynak ilemi salkl olmaz. Bu yntemde kullanlan gazlar, ayn zamanda yanmay hzlandrarak daha fazla snn aa kmasn salar. Bu da kaynak nfuziyetini arttrr. Kaynak ileminde kullanlan gaz ve elektrot cinsi, kaynaa adn verir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

TIG Kayna (Tungsten Inert Gas): Bu kaynak ynteminde yine helyum ve argon gibi gazlarn yan sra, ergimeyen tipte tungsten elektrot kullanlr. Kaynak iin gerekli scaklk, elektrot ucundaki arktan elde edilir. Ark sonucu oluan s etkisiyle paralar kaynatlr. Kaynak blgesi, tortaki elektrot evresinden gelen gazla korunur. Elektrot olarak wolfram kullanldnda, WIG (Wolfram Inert Gas) kayna adn alr. TIG ve WIG kaynanda elektrotun grevi ark oluturmaktr. Dolgu iin kaynatlacak malzemelere uygun; bakr, alminyum, elik, gm vb. teller kullanlabilir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

TIG Kayna Uygulamalar a. Atom-Ark Kayna : Bu kaynak ynteminde tungstenden yaplm iki tane elektrot sadece ark amacyla kullanlr. Ayrca ilave elektrot vardr. Koruyucu gaz olarak da hidrojen gaz kullanlr. Hidrojen gaz molekl halinden atom haline geer tungstenin zerindeki snn bir ksmn alr ve onlar soutur. Ayrca ald snn bir ksmn i parasna vererek erimesini bile salar. Souyunca yeniden molekl haline geer. Hzl kaynak yaplmak istendii zaman kullanlan bir yntemdir. Bu yntemde kaynak scakl 4000 C yi bulur.

b. Argon-Ark Kayna : Bu yntemde elektron tungstenden yaplmtr. Argon gaz koruyucu gazdr. Dalgal akm kullanlr. Bu dalgal akmn argon gaz iinde ark oluturmas g olduundan yksek frekans tututurucusu ad verilen bir aparat kullanlr. Argon gaz pahal bir gazdr. Bakr pirin, alminyum gibi malzemelerin kaynanda kullanlr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

MIG (Metal Inert Gas) Kayna: Helyum, argon gibi gazlar ve bu gazlarn karmlarndan oluan koruyucu gazlarn kullanld kaynak trdr. Bu kaynak trnde ergiyen ve ergimeyen elektrotlar kullanlabilir. Ergiyen tip elektrotla yaplan kaynakta elektrot ergiyerek ; kaynak blgesini doldurur. Ergimeyen tip elektrot kullanldnda, elektrotun kendisi ergimez; kaynak blgesini ergitir. elik malzemelerin yan sra bakr ve alminyum gibi malzemelerin kaynatlmasnda da kullanlr. MIG kaynak makinesinde elektrik ark kaynanda olduu gibi akm deeri ayarlanabilir. Akm iddeti para kalnlna ve tel apna gre deiir. ki tip uygulamas vardr. a. SGMA Ark Kayna : Bu yntemde doru akm kullanlr. Koruyucu gaz argon gazdr. Bu gaz kaynak blgesini hem korur, hem de bu blgeyi daha iyi temizler. nk argon gaz havadan ardr. Kaynak evresini pisliklerden korur. Bu gaz kaynak arkn istikrarl hale sokar bu yzden dier gazlarla kullanmada tercih edilir. Saf argon Cu, Al, Ni, Ti gibi malzemeler iin kullanlr. Fakat unutmamak gerekir ki saf argon kaynakta alttan yeme, zayf kaynak dikii s nfuziyet gibi kaynak hatalarna sebep olduundan ok dikkatli olmak gerekir. Dier malzemeler iin kark gaz kullanmak daha iyi olur.

b. MAG (Metal Active Gas) Kayna : Bu kaynan en nemli zellii CO2 gaznn kullanlmasdr. Sigma ile aralarndaki fark : Kullanlan gazlarn deiik olmas ve MAG kaynak makinesinde akmn deil, gerilimin ayarlanmasdr. Karbondioksit (CO2) , oksijen, hidrojen gazlar ve karmlar koruyucu gaz olarak kullanlr. Kaynaa balamak iin elektrot apna ve ilerleme hzna uygun gerilim seilir. Elektrot teli, bakr kaplama yaplm ve plastik makaralara sarl halde piyasada bulunur. Elektrot aplan 0,6 - 2,4 mm arasnda deiir. Argon ve Helyum gazlar tek atomlu karbondioksit ise molekl halindedir. Normal scaklkta CO2 gaz koruyucudur. Yksek scaklkta CO ve O ayrr. Kaynak esnasnda bu serbest oksijen FeO veya CO yapar. Bu yzden kullanlacak elektrot oksitlenmeyen olacak fakat rts Al, Mn, Si gibi oksitleri kendine ekebilen elementlerden olmaldr. CO2 ucuzdur. DC akm ters kutuplama yaplarak kullanlr. Baka gazlarla kark halde de kullanlr.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

MIG/MAG Kaynak Makineleri

MIG / MAG ematik

Sa Kalnl 1 mm 2 mm 3 mm 4 mm 6 mm

Amper

45 -70 Amp 100 - 130 Amp 120 - 170 Amp 140 - 200 Amp 160 - 220 Amp

Tozalt Kayna : Bu yntemde kaynak blgesinin d etkilerden korunmas, karm halindeki tozlar (silisyum, manganez vb.) yardmyla salanr. Dier kaynak trlerinde olduu gibi ark oluumu ; kaynak teliyle, kaynatlacak para arasnda meydana gelir.

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

Tozalt Kaynann Avantajlar Seri retime elverilidir. Kaynak dikii salamdr. Yapmnda koruyucu maske kullanmaya gerek yoktur. Toz karm oranlar deitirilerek, adi elektrotla kaliteli malzemeler kaynatlabilir. Otomatik olarak alma imkan vardr. Gazalt kaynak makinesine dntrlebilir. Dar aralklara kaynak yapma imkan vardr. Kaynak az amaya gerek yoktur. Kazan, basnl tank, tp, boru, otomotiv ve gemi sanayinde yaygn olarak kullanlr.

ARKLA METAL KESME trl elektrotla kesme eidi vardr. 1. Karbon elektrotla kesme : Bu ilemde zeri bakr kapl grafitten yaplm elektrotlar vardr ve doru akm kullanlr. Bu kesmenin esas parann ksmen erimesine dayanr. Kesilen yzey ok kaba olur ve sonradan ilenmeye ihtiyac vardr. Bu yntemle daha ziyade hurdaya atlacak veya sonradan ilenmeye ihtiyac olmayan paralarn kesilmesi yaplr.

2. rtl elektrotla kesme : Bu ilemde 4-6 mm apnda asidik, rutil, sellozik, oksidik tip elektrotlar doru veya alternatif akmda 60-70 amper/mm lik bir akmda kesme ileminde kullanlrlar. Bu yntemle kesme bir eritme ilemine dayanmaktadr. Kesilen yzey ok kaba olur. Sonradan ilenmeye ihtiyac vardr. Amper 160 - 260 240 - 360 250 - 400 Boyut 3/32 1/8 5/32

MALAT YNTEMLER I Prof.Dr. rfan AY

3. Haval karbon arkyla kesme : Bu ilemde karbondan yaplm bir elektrot ve i paras arasnda teekkl ettirilen ark metali eritir. Bu esnada pskrtlen basnl hava eriyen metali kesme blgesinden atar. Bu esnada metalin oksitlenmesi sz konusu deildir. Metalin uzaklatrlmas havann gcyle salanr. Bu yntemle daha ziyade paralara kaynak az, oluk ama ve hatal kaynak dikilerinin sklmesi sz konusu olduu zaman kesme yaplr.