ELEKTRK

A.C
A.C
SENME
ERTELEME
VAZGECME
A.C
SEVGL GRENCLER
LKEMZ DOGRU DSNEN.DSNDGN YAPAN VE
ANLATABLEN. NTELKL.CAGDAS. EGTLMS NSAN GC
SAYESNDE KALKINACAKTIR.
BU NOKTADA SZ GRENCLERMZE BYK GREVLER VE
SORUMLULUKLAR DSMEKTEDR.
CNK GELECEK SZLERLE SEKLLENECEKTR.
BTN BUNLARIN YOLU SE EGTMDEN GECMEKTEDR.
YUKARIDA SAYDIGIM ZELLKLER ISIGINDA SZLERE ELEKTRK
KONUSUNDA HAZIRLADIGIM PROGRAMI SUNUYORUM.
UMARIM YARARLANIRSINIZ.HEPNZE BASARI DOLU GNLER
GECRMENZ DLEGYLE.
15.08.2001 - MALATYA
Abdurrahman CIGRIK
ELEKTRK
A. ELEKTRK AKIMI
B. BR LETKENN DRENC
A.C
A.C
B. BR LETKENN
DRENC
80
A.C
B.BR LETKENN DRENC :
1. BR LETKENN DRENC
2. LETKENN UZUNLUGU.
KEST.CNS LE DRENC
ARASINDAK LSK.
3. BR LETKENN K UCU
ARASINDAK POTANSYEL
FARKI. AKIM SDDET
ARASINDAK LSK.
A.C
4. DEGSKEN DRENCLER.
DRENCLERN RENK KODLARI.
5. DRENCLERN SER VE PARALEL
BAGLANMASI.
6. SER VE PARALEL BAGLI
DRENCLERDE AKIM.
7. ELEKTRK AKIMININ ETKLER
81
A.C
1. BR LETKENN DRENC
Elektrik akm.elektronlarn hareketi ile
olusur.Elektronlar bir iletken icinde hareket ederken
cevreleriyle etkilesir ve enerji kaybederler.
Yani.elektronlar akarken atomlarn engeliyle
karslasrlar.yi iletken olmayan maddelerin icinde ise
akm olusturulacak sekilde hareket edemezler.
Bu nedenle iletkenler iyi ve kt iletken olarak
snflandrlabilir.Yani maddeler zerlerinden
gecen akma kars gsterdikleri tepkiye gre
snflandrlr. Bu tepkiye DRENC ad verilir.
A.C
1. BR LETKENN DRENC
Direnc sembol olarak ~ R ~ ile gsterilir. Bir
elektrik devresinde ise seklinde
gsterilir.
Direnc birimi OHM dur. Ohm ksaca
isareti ile gsterilir.
Yaltkan maddelerin direncleri cok byk
oldugundan bunlar elektrik akmn gecirmezler.
Direnci en az olan iletkenler srasyla ; altn.
gms. bakr.alminyum gibi metallerdir.
A.C
2. LETKENN UZUNLUGU.KEST.CNS
LE DRENC ARASINDAK LSK.
DENEY : letken bir telin direnci uzunluguna
bagl mdr?
AMAC : letken bir telin direnci ile uzunluguna
bagl oldugunu kavrar.
ARAC VE GERECLER: 2 adet Hertz
ayag.ampermetre.2 adet pil yada gc
kaynag.duy.ampul (3 V`luk) .baglant
kablolar.0.20m ve 0.40 m lik krom- nikel tel
anahtar
A.C
2. LETKENN UZUNLUGU.KEST.CNS
LE DRENC ARASINDAK LSK.
DENEY DZENEG
Krom nikel tel
A.C
DENEYN YAPILISI
I. 0.20 m`lik teli.hertz ayaklar arasna
baglaynz. Anahtar kapatnz.Ampermetredeki
degeri okuyunuz ve defterinize not
ediniz.Lambadaki parlaklg gzleyiniz.
Anahtar acnz.
II. Daha sonra hertz ayaklar arasna 0.40
m`lik teli baglaynz.Anahtar
kapatnz.Ampermetredeki degeri okuyup not
alnz.Ampuln parlaklgn gzleyiniz.
A.C
Her iki durumda da;Ampermetredeki degerler
ve ampuln parlaklg ayn mdr?
Tel uzadgnda ampermetredeki deger ile ampuln
parlaklg azalyor mu? Gzleyiniz.
Telin boyu uzadkca ampuldeki parlaklgn
azalmas sonucunda.devredeki direncin
artgn syleyebilir miyiz?
A.C
DENEYN SONUCU
LETKEN BR TELN DRENC.
UZUNLUGUNA BAGLIDIR.TELN
BOYU UZADIKCA.DRENC
ARTAR.TELN BOYU
KISALDIKCA.DRENC AZALIR.
YAN; TELN DRENC BOYU LE DOGRU
ORANTILIDIR.
84
ARAC- GERECLER: 2 adet hertz ayag.ampermetre.2 adet pil (1.5 V`luk) ampul
(3V`luk). baglant kablolar.0.5 mm ve 1mm capl 0.40 m uzunlugunda krom-nikel
tel.anahtar.
A.C
DENEY DZENEG
Krom nikel tel (0.5 ve1 mm
capl 0.40m uzunlugunda )
DENEY: LETKEN BR TELN DRENC KESTNE BAGLI MIDIR?
AMAC: letken bir telin kesitiyle direnci
arasndaki iliskiyi kavrar.
A.C
DENEYN YAPILISI
I. 0.5 mm capl ve 0.40 m uzunlugundaki krom-nikel
teli.hertz ayaklar arasna baglaynz.Anahtar
kapayp;Ampuln parlaklgn
gzleyiniz.Ampermetredeki akm siddetini okuyup
not ediniz. Anahtar acnz.
II. Daha sonra bu teli ckarp 1 mm capndaki krom-
nikel teli hertz ayaklar arasna baglaynz. Anahtar
kapatnz. Ampuln parlaklgn gzleyiniz.
Ampermetredeki akm siddetini defterinize not ediniz.
A.C
I ve II. Durumlarda akmn degeri ve
ampuln parlaklg ayn mdr?
Telin kesiti artgnda.ampermetredeki deger
ile ampuln parlaklg azald m.artt m?
Telin kesiti arttkca ampuldeki parlaklgn
artmas sonucunda.devredeki direncin
azaldgn syleyebilir miyiz?
A.C
DENEYN SONUCU
LETKEN BR TELN DRENC KESTNE
BAGLIDIR. TELN KEST ARTTIKCA.
DRENC AZALIR. TELN KESD
KCLDKCE.DRENC ARTAR.
YAN; TELN DRENC .KEST LE
TERS ORANTILIDIR.
86
ARAC- GERECLER: 2 adet hertz ayag.ampermetre.2 adet pil (1.5 V`luk) ampul
(3V`luk). baglant kablolar. duy.1mm capl 0.40 m uzunlugunda krom-nikel tel. ve
alminyum teller. anahtar.
A.C
DENEY DZENEG
Krom nikel tel (1 mm capl
0.40m uzunlugunda )
DENEY : LETKEN BR TELN DRENC TELN CNSNE BAGLI MIDIR?
AMAC : letken bir telin cinsi ile direnci arasndaki
iliskiyi kavrar.
87
A.C
DENEYN YAPILISI
I. 1 mm capl ve 0.40 m uzunlugundaki krom-nikel
teli.hertz ayaklar arasna baglaynz.Anahtar kapatnz.
Ampuldeki parlaklg gzleyiniz.Ampermetredeki sayy
not ediniz. Anahtar acnz.
II. Hertz ayaklar arasndaki krom-nikel teli
ckarnz.Yerine ayn uzunlukta ve captaki
alminyum teli baglaynz.Ampuln parlaklgn
gzleyiniz.Ampermetredeki rakam not alnz.
Her iki farkl cins tel.ayn devreye ayr ayr
baglandgnda ampuln parlaklg ayn mdr?
A.C
DENEYN SONUCU
BR LETKENN DRENC.LETKENN CNSNE
BAGLIDIR.
BR LETKENN CNS DENNCE AKLIMIZA.O
LETKENN Z DRENC GELR.
Z DRENC.iletken maddeler icin ayrt edici bir
zelliktir. Her iletkenin z direnci farkldr.
letken bir maddenin.birim uzunlugunda ve birim
kesitteki parcasnn direncine Z DRENC denir. z
direnc her madde icin sabit bir saydr.
A.C
HER C DENEYN SONUCUNDA;
Bir iletkenin direnci;
1. letkenin uzunluguna
2. letkenin kesitine
3. letkenin cinsine bagldr.
A.C
LETKENN UZUNLUGU ( m )
BR LETKENN DRENC Z DRENC X
LETKENN KEST ( m
2
)
DRENC R
Z DRENC P
UZUNLUK I
KEST S
R P x
I
S
A.C
SORU : Uzunlugu 2 metre olan telin kesit alan 1
mm
2
dir. Buna gre bu telin direnci kac ohm` dur?
( Telin z direnci0.017 Ohm.m )
CZM :
I 2 m
S 1 mm
2
P 0.017 Ohm.m
R ?
R P.
I
S
R 0.017.
2
1.10
-6
R 3400 ohm
A.C
SORU: Bir direncin kesit kesit alan iki
katna.boyunu 8 katna ckarrsak direnci
nceki direncin kac kat olur?
A. 1 B. 2 C. 4 D. 8
CZM:
S 2S
I 8 I
R P.
I
S
R
I
P.
8 I
2 S
4 R
ARAC- GERECLER: 2 adet hertz
ayag.ampermetre.voltmetre . 4 adet pil (1.5
V`luk). baglant kablolar. 0.40 m uzunlugunda
krom-nikel tel.. anahtar.
A.C
3. BR LETKENN K UCU ARASINDAK
POTANSYEL FARKI.AKIM SDDET
ARASINDAK LSK.
DENEY: OHM YASASI
A.C
DENEY DZENEG
Krom nikel tel
(0.40m
uzunlugunda )
A.C
DENEYN YAPILISI
Sekildeki dzenegi kurunuz.Hertz ayaklar
arasna krom-nikel teli baglaynz.Voltmetre ve
ampermetreyi devreye kurallara uygun olarak
baglaynz.
I- Devredeki pil kutusuna 1 pil takl iken.anahtar
kapatnz.Voltmetrede potansiyel
farkn.ampermetreden akm siddetini lcerek verilen
tabloya yazn.
II- 2 pili.3 pili ve 4 pili ayr ayr devreye seri olarak
takarak deneyi tekrar ediniz.Buldugunuz verileri
tabloya yaznz.
A.C
Okudugunuz degerlerden.Potansiyel fark /
Akm siddeti orann bulunuz.Devredeki
seri bagl pil says arttkca.devreden gecen
akm ve telin iki ucu arasndaki potansiyel
fark da artyor mu?Her lcmde V / I
oran yaklask olarak ayn m?
A.C
DEVRE SEMASI
V
A
-
+
-
+
-
+
-
+
93
A.C
DEVRE SEMASI
V
A
Voltmetre
Ampermetre
Direnc
Reosta
Akm
I
I
I
+
-
Dogru akm
kaynag
94
A.C
P i l S a y s A k m S i d d e t i
I ( A m p e r )
l e t k e n i n i k i u c u
a r a s n d a k i
P o t a n s i y e l f a r k
V ( V o l t )
P o t a n s i y e l F a r k
A k m S i d d e t i
V / I
1 I
1

V
1
V
1
/ I
1

2 I
2

V
2
V
2
/ I
2

3 I
3

V
3
V
3
/ I
3
4 I
4

V
4
V
4
/ I
4

VER TABLOSU
95
A.C
lclen degerlerin birbiri ile olan iliskisini bir grafikte gsterelim
V
4
V
3
V
2
V
1
I
1
I
2
I
3
I
4
V ( Volt )
I ( Amper )
Grafikte potansiyel fark dsey.akm siddeti ise yatay eksende gsterilmistir.
Grafigin bir dogru seklinde ckmas.potansiyel farknn akm siddetine orantl
olarak arttgn gsterir.
O
96
A.C
DENEYN SONUCU
Yaptgmz deneyler sonucunda;bir iletkende. Potansiyel fark / Akm siddeti orannn
daima sabit oldugu grlr. ( OHM YASASI )
Bu sabit degere . o iletkenin DRENC denir.
letkenin iki ucu arasndaki potansiyel fark
letkenden gecen akm siddeti
Bir iletkenin direnci
Direnc R
Potansiyel fark V
Akm siddeti I
R
V
I
olur.
R Ohm
V Volt
I Amper
BRMLER
97
A.C
RNEK : Bir elektrik devresinde uclar arasndaki potansiyel fark 12 volt.devreden gecen
akm siddeti 3 amper olduguna gre bu iletkenin direncini bulunuz?
CZM:
V 12 Volt
I 3 Amper
R ?
R
V
I
R
12
3
R 4 (Ohm )
RNEK: Kapal devredeki iletkenin
direnci 5 dur.Ampermetre 1.5
amperi gsteriyor.Voltmetre hangi
degeri gsterir?
CZM : R 5
I 1.5 A
V ?
R V / I
V R. I
V 5 . 1.5
V 7.5 Volt
A
V
+ -

L
E
T
K
E
N
98
A.C
SORU :
Bir grenci grubu Ohm kanunu deneyinde bir iletkenin direncini 4 ohm
buluyor. letkenin uclar arasndaki potansiyel fark 8 voltu gsterdigine gre.
ampermetre hangi degeri gstermistir?
CZM :
R 4 ohm V V
V 8 V I R
I ? 8
4
R I
I
I 2A
Verilen formlde yerine yazarsak
SORU : Bir iletkenin iki ucu arasna uygulanan potansiyel fark 100 volt. iletkenden
gecen akm siddeti 2 amper olduguna gre bu iletkenin direncini bulunuz?
CZM:
V 100 volt V 100
I 2 amper I 2
R ?
R R R 50 ohm
99
A.C
SORU :
Bir iletkenin direnci 70 ohm. bu iletkenden gecen akm siddeti 3 amper
olduguna gre. bu iletkenin iki ucu arasndaki potansiyel fark kac volttur?
CZM :
R 70 ohm V
I 3 amper I
V ?
R
V R . I V 70 ohm . 3 amper
V 210 volt
SORU :
Bir ampuln direnci 110 Ohm. iki ucu arasna uygulanan potansiyel fark 220 volt
olduguna gre;ampulden gecen akm kac amperdir?
CZM :
R 110 Ohm V V 220
V 220 Volt I R 110
I ?
R
I I
I 2 amper
100
A.C
SEVG VE HOSGR
KSY YCELTR...
101
A.C
102
A.C
DRENCLERN BAGLANMASI
A ) SER BAGLANMASI
B ) PARALEL BAGLANMASI
C ) KARISIK BAGLANMASI
103
A.C
A ) SER BAGLAMA
104
A.C
A ) DRENCLERN SER BAGLANMASI VE
ESDEGER DRENC
Bu tr baglamada direncler uc uca getirilerek
baglanr.Devrenin esdeger direnci baglanan
btn direnclerin degerlerinin toplamna
esittir.
Her direncten gecen akm siddeti ayndr.
A.C
A ) DRENCLERN SER BAGLANMASI VE
ESDEGER DRENC
Seri bagl direnclerin yerini tutacak tek dirence
ESDEGER veya DENK DRENC denir.
Esdeger direnc devredeki tm direncler
toplamna esittir.
R
1
R
2
R
3
I
S ER BAGLI DRENCLER
R
es
Esdeger direnc
A.C
SER BAGLAMA VE ZELLKLER
Direnclerin uc uca baglanmasyla elde edilen baglama sekline SER BAGLAMA
denir.Bu tr baglamalarda retecten cekilen toplam akm kollara ayrlmaz retecin
baglandg kola ana kol denir.
I I
1
I
2
I
3
R
1
R
2
R
3
+ -
V
KL
V
KL
V
1
V
2
V
3
K
L
SER BAGLI R
1
. R
2
. R
3
DRENCLER
106
A.C
A. Seri bagl direnclerin her birinden ayn akm
gecer.Bu akm.toplam akma esittir.
I I
1
+ I
2
+ I
3
B. Her bir direncin uclar arasndaki potansiyel
farklarnn toplam.c direncin uclar arasndaki
potansiyel farka esittir.
V
KL
V
1
+ V
2
+ V
3
C. Direnclerin toplam.esdeger direnci verir.
R
es
R
1
+ R
2
+ R
3
A.C
RNEK: 4 Ohm. 6Ohm ve 9 Ohm` luk c
direnc seri olarak baglanmstr.Toplam
direnci bulunuz.
CZM:
R
1
4
R
2
6
R
3
9
R
T
?
R
T
R
1
+ R
2
+ R
3
R
T
4 + 6 + 9
R
T
19
A.C
SORU : 12 Ohm ve 16 Ohm` luk iki direnc
seri olarak baglanmstr.Toplam direnci
bulunuz.
SORU : 4 Ohm.6 Ohm ve 8 Ohm` luk c direnci
seri olarak baglayp.toplam sirenci bulunuz.
A.C
SORU : 5 Ohm ve 7 Ohm` luk iki direnci seri
olarak baglaynz.
SORU : Direnc nedir? Tanmlaynz?
SORU : Bir iletkenin direnci nelere bagldr?
Yaznz.
A.C
B ) PARALEL BAGLAMA
A.C
B ) DRENCLERN PARALEL
BAGLANMASI VE ESDEGER DRENC
nce direnclerin uclar kendi
aralarnda bir araya getirilir.Sonra bu
uclar asl devreye baglanr. Burada
devrenin toplam direnci kclr.Her
bir koldan gecen akm siddeti direncin
byklgne gre degisir.
A.C
B ) DRENCLERN PARALEL BAGLANMASI VE
ESDEGER DRENC
Paralel bagl direnclere esdeger olan direncin tersi.paralel
bagl direnclerin tersleri toplamna esittir.
I
I
1
I
2
R
1
R
2
R
3
I
3
PARALEL BAGLI DRENCLER
1 /R
ES
1 / R
1
+ 1 / R
2
+ 1 / R
3
+ ...
A.C
PARALEL BAGLAMA VE ZELLKLER
V
1
V
2
V
3
Birer uclar bir noktaya diger uclar ise baska
bir noktaya baglanarak elde edilen baglama
cesidine paralel baglama denir.
V
kl
I
I
I
1
I
2
I
3
R
1
- +
R
2
R
3
B - ) Direnclerin uclar ayn noktaya
baglandgndan her direncin uclar arasndaki
potansiyel farklar birbirine esittir.
V
KL
V
1
+ V
2
+ V
3
A.C
A - ) Kollardan gecen akm siddetleri toplam
ana koldan gecen akm siddetine esittir.
I I
1
+ I
2
+ I
3
A.C
C- ) Esdeger direncin tersi.direnclerin tersleri
toplamna esittir.
1

R
es
+ +
1 1
1
R
1
R
2
R
3
A.C
` Direncler devreye paralel baglandgnda esdeger
direnc daima kclr. Hatta en kck direncten daha
kcktr
R
es

R
1
. R
2
R
1
+ R
2
` ki direnc paralel baglandgnda esdeger direnc.
direnclerin carpmlarnn. toplamlarna esittir.
A.C
` Her birinin direnci R olan n tane zdes
direnc paralel baglanrsa esdeger direnc
R
es

R
n
A.C
PARALEL BAGLI DRENCLERLE LGL SORULAR
SORU 1: 3 Ohm.6 Ohm` luk iki direnc paralel baglanmstr. Toplam ( Esdeger )
direnc kac Ohm olur?
CZM:
R
1
3
R
2
6
R ?
1
R
es

1
R
1
+
1
R
2
1
R
es

1
3
1
6
+
(2) ( 1 )
1
R
es

2+1
6
R
es

6
3
R
es
2
A.C
SORU 2 : 3 Ohm. 6 Ohm ve 12 Ohm` luk c
direnci bir elektrik devresine paralel olarak
baglaynz?
SORU 3 : 4 Ohm.5 Ohm ve 20 Ohm` luk c
direnc birbirlerine paralel olarak
baglanmstr.Toplam direnci bulunuz?
SORU 4 : 6 Ohm ve 12 Ohm` luk iki
direnc paralel olarak baglanmstr.Toplam
direnci bulunuz?
A.C
C ) KARISIK BAGLAMA
A.C
C ) DRENCLERN KARISIK BAGLANMASI
Bir elektrik devresinde; direncler hem seri hem de paralel baglanms olarak
karsk halde bulunabilir.
R
1
R
2
R
3
R
4
R
5
R
6
+
- + -
Yukardaki devrede paralel ve seri bagl direncler hangisidir?
R
1
1 ohm R
2
2 ohm R
3
2 ohm R
4
6 ohm R
5
5 ohm R
6
4 ohm ise
esdeger direnc kac ohm`dur?
118
A.C
SORU 5 : Asagdaki devrede bagl olarak verilen direnclerin toplam direnc degerini
bulunuz?
R
2
4 R
3
2
R
1
3
R
4
5
I
I
R
2.3
R
2
+ R
3
R
2.3
4 + 2
I.
II.
R
2.3
ile R
1
paralel bagl
olduklarndan esdeger direnc;
1
R
es

R
2.3
1
+
1
R
1
1
R
es
+
1 1
6 3
(1) (2)
1
R
es

1 + 2
6
1
R
es

3
6
3 R
es
6
R
es
2
R
2.3
6
119
A.C
III.
R
es
2 R
4
5 R
1
es
?
R
1
es
R
es
+ R
4
R
1
es
2 +5
R
1
es
7 olur.
120
A.C
SER VE PARALEL
BAGLI DRENCLERDE
AKIM
121
A.C
SER BAGLI DRENCLERDE AKIM
DENEY : SER BAGLI DRENCLERDE AKIM
SDDETNN LCLMES
AMAC: Seri bagl direnclerde devreden gecen
toplam akm siddetinin her bir direncten gecen
akm siddetinin birbirine esit oldugunu kavrar.
( I I
1
I
2
)
ARAC GERECLER : 2 adet ampermetre.2 adet
ampul ( 1.5 V`luk ) 2 adet pil ( 1.5 V luk)
.anahtar.baglant kablolar
A C
A.C
A
A
R
2
R
1
DENEYN SEKL
123
A.C
DENEYN YAPILISI
Yukardaki sekilde gsterilen seri bagl
ampullerden (direnclerden ) olusan
devreyi kurunuz. Anahtar kapatnz.
ampullerin parlaklg ayn m?
Ampermetrelerdeki degerleri okuyunuz.
Akm siddetlerinin okunan bu degerleri
ayn m? Devredeki ampullerden (direnc)
birini gevsetiniz. Diger ampul snd m?
Ampermetrelerdeki akm degerleri nedir.
A.C
DENEYN SONUCU:
Direnclerin seri baglandg bir devreden
gecen toplam akm siddeti ile her bir
direncten gecen akm siddeti birbirine
esittir. Ampullerden birini devreden
ckarrsak; devre tamamlanmaz. Devreden
akm gecmez ve diger ampul de sner.
I I
1
I
2
A.C
PARALEL BAGLI DRENCLERDE AKIM
DENEY: PARALEL BAGLI DRENCLERDE
AKIM SDDETNN LCLMES
AMAC: Paralel bagl direnclerdeki devredeki
akmn kollardaki akmlarn toplamna esit
oldugunu kavrar.
A.C
DENEYDE KULLANILAN ARAC GERECLER
3 adet ampermetre
2 adet ampul
2 adet pil (1.5 V`luk )
Anahtar
Baglant kablosu
A.C
DENEYN SEKL
A
A
1
A
2
A
A
R
1
R
2
A
1
A
2
A
I
2
I
1
A
126
A.C
DENEYN YAPILISI
Yandaki sekilde gsterilen. paralel bagl
ampullerden (direnclerden) olusan devreyi
kurunuz. Anahtar kapatnz. Ana koldan
gecen akm siddeti I` y A ampermetresinden
okuyunuz ve defterinize yaznz.
A.C
Yan kollardaki akm siddetleri I
1
ve I
2
yi A
1
ve A
2
ampermetrelerini kullanarak okuyunuz
ve defterinize yaznz. I
1
ve I
2
akmlar
birbirine esit mi? Ana koldaki akm
siddetleri toplamlarna esit mi? Paralel bagl
ampullerden birini devreden ckarrsak diger
ampul yanmaya devam ediyor mu?
Gzleyiniz
A.C
DENEYN SONUCU
ki direncin birbirine paralel baglandg bir
devrede.ana koldan gecen akm siddetinin
degeri;yan kollardan gecen akm siddetinin
degerinin toplamna esittir.
I I
1
+ I
2
A.C
Paralel bagl ampullerden biri yerinden
ckarlrsa diger ampul yanmaya devam
eder.Ancak parlaklg artar.
Paralel bagl direnclerde;direnci kck olan
koldan Byk.direnci byk olan koldan
Kck akm gecer.
A.C
RNEK : Asagdaki devrenin ana kolundan gecen I akm siddetini bulunuz?
A
R
1
4
R
2
3
R
3
6
I
1
?
I
2
?
I ?
V 18 V
R
1
4
R
2
3
R
3
6
V 18 Volt
I ?
I. ) R
2
ve R
3
paralel bagl direnclerdir:
1 1
1 1 1
1
R R
2
R
3
R
R 2
R
+ +
3 6
(2)
(1 )
1

2+3
6
128
A.C
II. ) Devrenin toplam direnci :
R
T
R + R
1
R
T
2 + 4 R
T
6
III. ) I
T
akm siddeti ise;
R
V
I
dan I
V
R
olur.
I
T

V
R
T
I
T

18 V
6
I
T
3 amper
129
A.C
ELEKTRK AKIMININ
ETKLER
133
A.C
ELEKTRK AKIMININ ETKLER
` ISIK ETKS
` ISI ETKS
`KMYASAL ETKS
134
AMPULN YAPISI
CAM
FTL
DUYA TAKILAN
KISIM
Ampul
A.C
AMPULN YAPISI
Bir ampul genel olarak cam ve
metalden yaplmstr.Cam ksm
metal ksmndan fazladr.Ampuln
cam ksm scaklga dayankl
camdan yaplmstr.Ampulde
kullanlan cam ile metal.genlesme
bakmndan uyumludur.
A.C
34
Ampuln icindeki fitil dedigimiz ksm erime
derecesi yksek tungsten telinden
yaplmstr.Fitil.elektrik akm ile akkor
durumuna gelebilen ince.uzun cok yer
kaplamamas icin helis biciminde kvrlms
direnc telidir.
A.C
34
Fitilin uclar akm geciren iki telin uclarna
bagldr.Fitilin oksitlenip toz haline gelmemesi
icin.ampul icindeki havann cogu
bosaltlmstr.Ampuln kac voltluk ve kac
wattlk oldugu zerinde yazldr.
AMPULN YAPISI
A.C
AMPULN YAPISI
Elektrik ampulnn icine yerlestirilen cok ince
bir tel( flaman) vardr.Kt bir iletken olan
tungstenden yaplan bu telden elektrik akm
gecerken elektrik enerjisinin byk bir ksm s
enerjisine dnsr.Tungsten tel 2600
0
C de
akkor haline gelir ve cevreye beyaz sk verir.
A.C
Akkor halindeyken tungsten metalinin
havadaki oksijenle birleserek yanmasn
nlemek icin ampuln havas bosaltlr.
Ampuln ici ya havasz braklr ya da
tungsten ile kimyasal degisme yapmayan
azot.argon gibi az basncl gazlarla
doldurulur.
A.C
A.C
` ELEKTRK AKIMININ ISI ETKS
Her iletkenin. zerinden gecen elektrik akmna
zorluk gsterdigini(direnc) biliyorsunuz. Bu direnc
sonucunda. iletken snr.Bu snma;elektrik akmn
meydana getiren akan elektronlarla. telin atomlar
arasndaki carpsma sonucu olusur.
Elektrigin s etkisinden yararlanlarak; t.
elektrik sobas. elektrik stcs. klima gibi araclar
yaplmstr. Siz de. elektrigin s etkisinden
yararlanlarak retilen arac ve gereclerden rnek
bulunuz.
A.C
Elektrigin s etkisinden yararlanlarak retilen
araclarn icinde. evlerde en cok kullandgmz tdr. Bir
tde stc olarak. direnci byk olan krom-nikel tek
kullanlr. Bu tel. yaltkan bir madde ile sarlmstr. Bu
telin iki ucuna akm verilir. Tel snnca tnn demir
ksmlar da snr.
Tm stc araclarda dikkat edecegimiz en nemli
husus. iletken tellerin birbirine egmesini (ksa devre)
nlemektir.
Zaman zaman cevrenizde elektrigin kesildigi
oluyor mu?
A.C
Nfus arts ve sanayinin srekli gelismesi nedeni ile
elektrik enerjisi ihtiyacmzn her gecen yl artgn
syleyebilir miyiz?
Artan elektrik ihtiyacn karslamak icin; yeni
santrallere ihtiyac oldugunu sk sk yetkililerce
belirtilmektedir.
Elektir enerjisi retmek oldukca zor ve pahaldr.
Elektrigin s kaynag olarak kullanlmas bu nedenle
ekonomik degildir.
A.C
` ELEKTRK AKIMININ KMYASAL ETKS
Saf su. elektrik akmn iletmez.
Ancak;suyun icine asit. baz veya tuz
gibi maddeler konuldugunda. olusan
czelti elektrik akmn gecirir. Elde
edile bu czeltiye elektrolit ad verilir.
Elektrolitteki maddeler. iyon ad
verilen (+) ve (-) ykl atom veya atom
guruplarna ayrlr.
A.C
Elektrolitin konuldugu kaba. elektroliz
kab denir. Elektrolit icine daldrlan
metal levhalara elektrot denir. retecin
art(+) kutbuna bagl olan elektrota
anot. eksi(-) kutbuna bagl olan
elektrota da katot denir.
A.C
` ELEKTRK AKIMININ
KMYASAL ETKS
Katot - Anot +
+
+
-
-
Elektrot
Tuzlu su elektrik akmn iletir.
A.C
` ELEKTRK AKIMININ KMYASAL ETKS
Elektrotlar pil veya bataryaya baglandg zaman.
elektrolit icindeki (+) ykl iyonlar katoda. eksi (-)
ykl iyonlar da anoda dogru hareket eder. (5. Snf
elektrik konusunda; zt kutuplarn birbirini cektigini
.ayn kutuplarn birbirini ittigini hatrlaynz.
-
-
yonlar hareketi sonucunda. elektrik akm
olusur. Elektrolitin. iletkenli zelligi iyonlarn
hareketiyle olusur. Bir bilesigi olusturan
elementleri. elektrik akmndan( Dogru akm)
yaralanarak ayrma islemine elektroliz denir.
A.C
METAL KAPLAMA
Evinizde altn. gms ve kromla kaplanms metal
esya var m? Arastrnz.
Baz metaller. havaya temas ettiginde cabuk
paslanr ve crr. Bu metaller. paslanmay ve
crmeyi nlemek. gzel grnmeleri ve
saglamlgn arttrmak icin metallerle kaplanr.
Metallerin bir baska metalle kaplanmas
daldrma. pskrtme. elektroliz gibi yollarla
yaplr.
A.C
ELEKTROLZ YOLU LE KAPLAMA
Elektrik akm( dogru akm) kullanarak bir metali
baska bir metal ile kaplamak mmkndr. Kaplama
maddesi olarak kullanlacak metal. paslanmaz
zellikte olmaldr. (altn. gms. nikel. krom gibi)
Kaplamak istedigimiz metalin suda cznen bir tuzu
alnr. Bu tuzun. saf suda cznmesi ile
czelti(elektrolit)hazrlanr. Kaplama yaplacak cisim
katoda. kaplama maddesi olarak kullanacagnz metal
ise anoda aslr.
A.C
Elektrotlara akm verilince. bir sre sonra
katoda aslan kaplanacak olan metalin zeri.
ince bir tabaka ile kaplanr. Anoda aslan
kaplama metalinin ise kalnlg giderek azalr.
Asagdaki sekilde alminyum kasgn gmsle
kaplanmas dzenegi verilmistir. Sekli
inceleyiniz.
A.C
(-) (+)
Gms
Alminyum
Kask
ELEKTROLZ YOLU LE KAPLAMA
Asagdaki sekilde alminyum kasgn gmsle
kaplanmas dzenegi verilmistir. Sekli inceleyiniz.
Gms nitrat
czeltisi
A.C
AKMLATR
Suyu depo ettigimiz gibi. elektrigi de depo
edebilir miyiz?
Otomobil motorlarnn calstrlmasnda gerekli
elektrik akmn nereden saglyoruz?
Akmlatrler; elektrik enerjisini kimyasal
enerji olarak depo edebilen. gerektiginde ise tekrar
elektrik enerjisine dnstrebilen dzeneklerdir.
Akmlatrler. uzun sreli elektrik akmn elde
edebilmek icin pil yerine kullanlabilirler.
Akmlatrler kara. deniz ve hava araclarnda
yaygn olarak kullanlrlar.
A.C
AKMLATR
Akmlatrler ( AK ) bosaldklarnda tekrar
doldurulabildikleri icin srekli kullanlabilen
elektrik retecleridir.
Akmlatr doldurulurken elektrik enerjisini
depolar.Kullanm srasnda ise biriktirdigi
elektrik enerjisini kimyasal yolla elektrik
akmna cevirir.
A.C
Akmlatrlerden dogru akm denilen
trde elektrik elde edilir.Dogru akm
gerektiren fen deneylerinde. telefonlarda.
ucak tren ve otomobil gibi tastlarn
elektrik devrelerinde akmlatr kullanlr.
A.C
A.C
SR.GZELLGN
NEFES ALISIDIR.
143
MRSEL YAZICI