Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. FARKLI CAM PROGRAMLARI ....................................................................................... 3 1.1. CAM Programnn Karlatrlmas.............................................................................. 3 1.2. Farkl CAM Programlar le lgili Uygulamalar ........................................................... 4 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 22 2. CAM TORNALAMA ........................................................................................................ 22 2.1. Boyutlu Para izimi veya Hazr Para Dosyasnn Almas.................................... 22 2.2 CAM Programnn Seimi............................................................................................ 28 2.3. CNC Tezghnn Seimi ve Kontrol nitesi Parametre Ayarlar................................ 29 2.4. lem Yaplacak Yzeylerin (Konturlarn ) Seimi..................................................... 30 2.5. Operasyon Srasnn Oluturulmas ve zelliklerinin Seimi ..................................... 33 2.6.Takm Yollarnn Oluturulmas .................................................................................. 38 2.7.Oluturulan Takm Yollarna Gre Programn Simlasyonla Kontrol....................... 62 2.8. Oluturulan Takm Yollarna Gre CNC Kodlarnn retimi..................................... 62 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 64 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 65 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 66 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 67 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 68
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI127 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat, Bilgisayar Destekli Endstriyel Modelleme CAM Program ile Tornalama CNC torna tezgahlarnda retilecek paralarn, CAM program ile paralarn takm yollarnn oluturularak tezghta daha hzl ve verimli bir ekilde retilebilmesini ieren renme materyalidir. 40/24 CAM Program in izim ve CAM Tornalama modln almak iin CAD modllerini, CNC tornaclk modllerini alm olmak. CAM'la tornalama yapmak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda CAM program izilen paralarn veya hazr Data (veri) eklinde gelecek paralarn takm yollarn oluturabileceksiniz. Amalar Farkl CAM programlarn karlatrabileceksiniz. CAM tornalama yapabileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME Bilgisayar, CAM yazlm, CNC torna tezgh, avadanlklar, CNC torna tezghnda retilebilecek deiik paralar, ders kitab. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac ( Test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.
MODLN AMACI
ii
GR GR
Sevgili renci, Gnmzde, gelimi ve modernlemi toplumlarn temelini sanayileme oluturmaktadr. Makine ve retim sanayindeki gelimeler de her geen gn rekabeti ve retimdeki kaliteyi arttrmay hedeflemektedir. Gnmzde ve gelecekte bu rekabeti koullarda lke olarak biz de varz diyebilmemiz iin gerekli olan teknolojiye yatrm yapmal ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz. Hzla ilerleyen ekonomik gelimeler ve endstriyel ilikiler, i dnyasnda uzman personel kullanmn nemli hale getirmitir. letmeler her seviyede eitilmi personele ihtiya duymaktadr. retim sektrnde de sadece CNC tezghlarnn ve CAD/CAM sistemlerinin olmas yeterli olmamaktadr. Bu sistemleri verimli kullanacak teknik elemanlara da ihtiya yksek dzeydedir. retim sanayindeki teknolojik gelimelerde lokomotif ilevi gren CNC ve CAD/CAM sistemlerinin olduunu syleyebiliriz. CNC tezghlarnn en yaygn ve nemli kullanm alanlarndan biri de seri retim sistemleridir. CNC tezghlarn, elle kod girerek basit geometrileri ileyebilmesi iin programlayabiliriz. Karmak yapdaki paralar ileyebilmek iin de bir CAM yazlmna ihtiya duyulmaktadr. CAM yazlmlarnn kullanlmas hata yapma riskini asgari dzeye indirir daha hzl retim yapmay ve daha kaliteli rnler elde etmeyi salar. Bu teknolojik imkanlarn kullanlmas ile de zorlu rekabeti koullara kar daha iyi mcadele olanaklar elde edilmektedir. Modln amac, CNC torna tezghlarnda daha verimli bir ekilde alabilmek iin CAM programlarndan yararlanabilmeyi renmek ve kullanabilmektir. Bu modln sonunda, CAM Program ile CNC torna tezghlarnda retilecek paralarn kesici yollarn oluturabilme yeteneine sahip olabileceksiniz.
ARATIRMA A
Para izimi esnasnda CAD / CAM yazlmlarnn kullanlmasnn ne gibi faydalar saladn aratrnz. Kullanlan CAM yazlmlarna ksa bir aratrma yaparak CAM programlar ile izim yapma mantn kavramaya alnz. Torna iin kullanlan CAM programlarn internet aracl ile aratrnz.
Gnmzde, deiik firmalar tarafndan birok CAM yazlm gelitirilmitir. Bu programlarn kullanlma ve seim kriterleri daha ok, yaplacak ie ve kullanlan CNC torna tezghnn zelliklerine gre deimektedir. Genellikte CNC torna iin gelitirilen CAM yazlmlar, CAD programlarna yama eklinde yklenerek almaktadr. Modlmzde Catia, Solidcam, Cimatron, Mastercam, Camworks, Edgecam, Unigraphics programlarnn torna modllerinin karlatrlmasn Tablo 1deki gibi yapabiliriz.
Program Ad
izim Yapabilme
+ +
_
+
_
+ +
_
+ +
_
+ + + + + + +
+
_
+ +
_
+
_ _
+ + + + +
+ + + +
+
_ _
Stok (ktk atanmas) Stok diye adlandrlan para iin yaplaca ilenmemi malzeme olarak adlandrlr. Burada i paramzn apnda ama 1mm daha uzun ve ap daha byk verilmitir. Stok da ilenecek para gibi ske ortamnda izilmi ve pad (extrude) ilemi yaplmtr.
CAM ortamna parann aktarlmas Stok atanm ve ilemleri tamamlanm para ; Machining modlnden lathe machining seenei seilerek CAM ortamna aktarlr.
paras sfr ve referans noktalarnn belirlenmesi CAM operasyonlarna geilmeden nce i parasnn sfr noktas (Referans noktas) stok, ilem yaplacak para ve alma dzlemleri belirlenir. Bu ilemi yapabilmek iin ekrann sol tarafndaki ilem aacndan altnda yer alan Process altnda yer alan Part operation ift tklanarak karmza ekil 4 teki men gelir. Bu mende bulunan Referans machining axis system ikonu tklanr.
Karmza kan eksen takmnn ortasnda bulunan yeil nokta tklanarak referans noktas seilir (ekil 1. 5)
tklanarak dndrlr.
leme yntem ve eidinin seimi Seim ilemleri tamamlanarak ok tuuna tklanacak onay verilmi olunur. Artk operasyonlara geilebilir. Unutulmamalki i paras ve stok seilmeden ileme geilmez nk hesaplama yaparken hata verecektir. ncelikle kaba tornalama ilemi yaplmal. Eer isteniyorsa kaba tornalamada fini ileme gibi kullanlr.lemi seebilmek iin part operation bir defa tklanr ve daha sonra ekrann sol tarafnda bulunan operasyon listesinde Rough turning operation ( Kaba tornalama ) tklanr. Seim yapldktan sonra ekil 1.8deki gibi operasyon mens karmza gelir. Burada ileme stratejisi, kesici seimi, devir ve ilerleme, yaklama ve uzaklama seenekleri mevcuttur. Braklacak ofset miktarlar da buradan ayarlanr.
Kesici Takm seimi Tool seeneinden kullanlacak kesici ve Kesicinin lleri ve katerin lleri alt seeneklerden deitirilir. katerler belirlenir.
lenecek yzeylerin (Konturlarn) seilmesi Torna CAM operasyonlarnda yzeylerden ok ilenecek konturlar seilir. Catia bu ilemi yapabilmek iini lenecek para sanal resminin zerinde iken (Yeil ksm) sa tula tklayp section seenei iaretlenir. Karmza ekranlar gelir. ekil 1.11daki
Sanal i paras
ekil 1.11: Stok ve ileme yzeylerinin seimi
10
Ekrann blnen ksmnda kesiti semek iin sar renkli yzey kenarlarndan Fare ile hareket ettirilerek konturun belirlenmesi gerekletirilir. eki l.11 lem tamamlandktan sonra OK komutuyla onaylanr. Ayn ilemler stok iinde yaplr.ilem bitiminde i parasnn ekseninde krmz bir izgiyle belirir. Bylece i paras ve stok iin konturlar belirlenmi olur. Kontur setikten sonra yntemleri belirlenmelidir. Roughing yntemi belirlenir. mode: ileme
tornalama tornalama
11
12
Tm ilemler bittikten sonra bu deerleri bilgisayara hesaplatlmas gerekir, bunu iin tool path replay komutu tklanr.
Simlasyon yaplmas
13
Tool path replay tklandktan sonra takm yollarn yeil izgi ile ekil 1.14 deki gibi grebiliriz. lemin simle edilmesi iin mendeki kamera simgesi tklanr. Simlasyon modunda ilemeyi grebilmek iin play tuuna baslr ve yaplan ilem grlebilir(eki l.15).
14
NC kodlarnn retimi
15
NC kodlar elde edebilmek iin NC OUTPUT MANAGEMENT mensn kullanabiliriz. Bu mende bulunan Generate NC code ikonu ile yaplr. Bu ikon tklandnda men karmza gelir. Bu mende G kodlarn karacamz ilem seimine tr kod istediimiz (iso ve apt kod tr), bu kodlarn nerede ve hangi dosya adnda olmas gibi deiiklikler yaplarak sol alt kedeki Execute tklanr. Bylece G kodlarn elde etmi oluruz. MASTERCAM program ile ilgili uygulama leneek parann seimi ki boyutlu veya boyutlu tasarm programnda izilen paralar Mastercam programnda Open penceresinden alabilir ya da kendi izim editrnde izilebilir. ekil 1.18 deki 2B ekli Torna CAM modlnde alr.
16
ekil 1.19 deki mende de grld gibi torna modl aldktan sonra takm yollar seeneinden kaba tornalama ilemini(lathe rough tool poth) seerek ileme balarz. ekil 1.20 deki men karmza kar ve burada hangi konturlar (Yzeyleri ) ilemek istiyorsak onu seeriz.
Daha sonra takm yolu penceresinden takm seilir ekil 1.22 (Takmn zerine
sa tkladmzda takm zelliklerini deitirebiliriz veya yeni bir takm oluturabiliriz.). Kesme hz, dalma hz, i mili hz yazlr.
17
leme parametr elerinin seimi Kaba ileme parametrelerinden, ileme parametreleri seilir. Kesme derinlii, X ve Zte fini pasosu, takm telafisi, tek ynl veya zig-zag ileme seilir (ekil 1.23)
ekil 1.23: Kaba ileme penceresi
Gerekli deerler ve seenekler girilerek ilem tamamlanr ve OK tklanarak ilem tamamlanr ve ekil 1.24 teki gibi takm yollar meydana gelir.
Oluturduumuz her operasyon iin takm yolu operasyonlar oluur, operasyonlar parametriktir, girilen deerler daha sonradan deitirilebilir.
18
Simlasyon yaplmas Backplot ile Seilen operasyonun simlasyonu grlr. ekil 1.25teki menden Play tuu ile simlasyon izlenir.
Simlasyon ikonu
Alan pencereden kodlarn hangi dizinin ierisine ve uzantsnn belirlenmesinin ardndan G kodlarnn olutuu pencere karmza gelir. Bylece NC kodlarn elde etmi oluruz. (ekil 1.26)
19
20
CNC tezgahlar iin G kodlarn elde etmek iin hangi programlar kullanlr? A) CAM B)CAD C) Ofis D) CNC
3.
CATI A programnda G kodlarn elde etmek iin hangi men kullanlr? A) Part Operaton B) Simulasyon C) Nc Output Management D) Secton
4.
Hangi CAM programnn Trke dil destei mevcuttur? A) CATIA B) CMATRON C) MASTERCAM D) EDGECAM
5.
Stok kavramnn karl aadakilerden hangisidir? A) parasnn ilenmi hali B) Kullanlan kesici takmn tr C) Contur D) parasnn ilenmemi ktk hali
6.
Aadakilerden hangisi bir parann kaba olarak ilenmesi iin kullanlr? A) Rough Turn B) Finish Turn C) Groove Turn D) Strainght Turn
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.
21
ARATIRMA A
Herhangi bir CAD programnda torna ilemine uygun paralar izip hazrlaynz. Kullanlan CAM yazlmlarna ksa bir aratrma yaparak CAM programlar ile izim yapma mantn kavramaya alnz. CNC tornalar hakknda interneti de kullanarak bilgi edininiz.
2. CAM TORNALAMA
2.1. Boyutlu Para izimi veya Hazr Para Dosyasnn Almas
CAM torna uygulamalarnda, kendimiz programn ierisinde ilenecek paray izebileceimiz gibi baka bir programda da izilmi paralar alabiliriz. Dosya transfer ilemleri yaparken daha nce izilen veya baka programlarda izilen paralar kabul edilebilir dosya uzantlarnda kaydetmemiz gerekir. Unutulmamaldr ki her program bir baka programda izilen dosyay amayabilir. Yani dosya uzantsn deitirmemiz gerekebilir. Genellikle 2 boyut izimlerin saklanmasnda DXF, DWG 3 boyut izimlerin saklanmasnda STEP, PARASOLD IGS, STL, SAT uzantl dosyalar eklinde saklanmaldr. CNC kodlarn tretmeden nce parann izilmesi gerekir (ekil 2.1)
22
belirlemek iin C harfine baslr ve Z deeri olarak 15 yazlr, Continue dmesine baslr izginin biti noktas olarak Z deeri olarak 80 girilir ve izgi tamamlanm olur. Eksen izgisi haline getirmek iin de izginin zerine farenin sa tuu ile tklanr ve line Dialog iletiim penceresinden eksen izgisi seilir.
komutu altrlr, fare ile orjin Parann kenar izgilerini izmek iin Polyline noktas iaretlenir. Co-odinats iletiim penceresinden yaralanarak parann kenar hatlar tamamlanr. Parann kenar hatlarn oluturabilmek iin Co-ordinats iletiim penceresinde girilmesi gereken deerler tablodaki gibi olmaldr.
23
Bu ilemden sonra sra pahlar ve ke yuvarlatmalar oluturmaya geliyor. Pah oluturmak iin Chamfer altrlmaldr. Gelen diyalog kutusunda belirtilen deerler girilerek 1. ve 2. izgiye tklayarak pah 2 x 450 pah oluturulur.
24
Ke yuvarlatmalarn yapabilmek iin Radius komutu altrlmal. Komuta tkladktan sonra karmza gelen Edit Radius iletiim penceresinden ayarlamalar yapldktan sonra gerekli kenarlara tklayarak kenar yuvarlatmalar tamamlanr.
Vertical Line komutunu altrarak dik olan izgiler kenar hattaki noktalar ve eken izgisinin zerine tklanarak oluturulur.
Polyline oluturulur.
25
Mil parasnn dier yarsn elde etmek iin Mirror komutu kullanlr. Komut altrldktan sonra Mirror iletiim penceresi karmza gelir. Paramz doru bir ekilde aynalayabilmek iin belirtilen deerler girilir ve OK tuuna tklanr.
Aynalanacak elemanlar seildikten sonra farenin sa tuuna tklanr, bylece aynalama ilemi tamamlanr.
En son ilem olarak sra ksmi kesit alma ilemini yapmaya gelir. Bu ilem iin ncelikle ksmi kesitin snrlarn belirlemeniz gerekir. Tarama srlarn belirlemek iin Polyline komutu ile ksmi kesit alann belirleriz. Daha sonra Trim komutu
kullanlarak atlmas gereken fazlalklar atlr. Hatch Area komutu kullanlarak gelen Crosshatch iletiim penceresinde tarama izgileri as ve izgiler arasndaki mesafe girilir. Tarama alan seildikten sonra farenin sa tuuna tklayarak tarama ilemi gerekletirilir.
26
llendirme komutlarn kullanarak paramzn boyutlandrma ilemlerini yaparak, parann son eklini tamamlarz.
27
Hazr para dosyasnn almas iin program penceresindeki FILE , OPEN ya da yandaki ikonu tklanarak daha nce izilen paralar CAM programna arlr. Farkl uzantda dosya varsa dosya tr penceresinden aracamz dosyann uzants bulunarak dosya arlr.
28
ekil 2.21: Manufacture ksmna gei komutu ve machining sequence dialog penceresi
Machining Sequence penceresinde aadaki ifadeleri, ayarlama yapmak iin girmemiz yeterlidir. Sequence name Discipline Initial CPL Machine Tool Operasyon ismi Kullanlacak tezgh torna, Freze vb. Referans noktas, para sfr noktas Tezgh kontrol nitesi, hangi tezgha uygun kod retilecekse buradan seilir.
Gerekli ayarlamalar yapldktan sonra Manufacture ksm karmza gelir ve paramz kesici yollar oluturmak iin hazrdr.
29
30
Nchain ile arka aptan n taraftaki pah ksmna kadar izgi/Yay/Srekli / Gruplar Profil gibi hzl ekilde karar verebilir. (1.pozisyondan 2. pozisyona krmz ile belirtilmi ksm.) Verileri girmeden nce Nchain ikonunu semeyi unutmaynz.
Profile Extension dzenleyiciden profilin balang ve biti noktalarn semediyseniz, CAM program sizin iin tanmladnz her profilin u noktalarna balang iareti koyacaktr.
Eer balang noktasn belirmeyi unuttuysanz ve deitirmek isterseniz iaretin (Yldz ) zerine gelerek istediiniz noktaya doru srkleyerek gtrebilirsiniz ( Fare sol tu basl tutularak ) aretin profil zerindeki hareketine dikkat ediniz. stediiniz noktaya geldiinde iareti braknz. Farenin sa tuuna basarak kaba tornalama ilemini balatabilirsiniz.
ekil 2.25: aretinin profil zerindeki hareketi srasnda meydana gelen deiiklik
31
Parann tamamnn tornalandndan emin olmak iin kaba tornalama ilemini paradan gvenli bir uzaklkta bitirilmesinde yarar vardr. Bir sonraki komutu takip ediniz: Digitise Billet or Cycle Start Position ( Kt veya balama noktasn girin ) seenekleri aadaki gibidir. stediiniz her hangi bir noktay iaretleyerek veya koordinat girerek balang noktas belirtiniz. Ktk bilgisini Continious (Srekli) olarak belirtin veya takm yolunu giriniz. Bu safhada daha nceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmi olduumuz geometriden faydalanarak Continuous ( Srekli ) seilebilir.
Continuous (Srekli)u semi olduunuzdan emin olmalsnz. Eer seim yaplmadysa o anda imle nerede duruyor ise o noktadan balayacaktr.
32
Hassas kanal ama Kanal (4) Di ekme Delik delme M50 X 5 Di (2) Delik (5)
CAM programlarnda imalat bilgilerini oluturmak iin gerekli komutlarn bulunduu mendr. CAM programnda kesici yolu olarak oluturulacak her bir bilgi kullanc tarafndan meydana getirilmesi zorunludur. CAM yazlmlar ile elde edilecek takm yolu imalat iin verilecek kararlarn daha hzl ve verimli olmas anlamna gelmektedir.
33
CAM bilgisi oluturma grevini Turn Cycle olarak tanmlanan kesici yollar elde etmek iin kullanlan komutlarn bulunduu mendeki komutlar aada sralanmtr. Yaplan ilk operasyondur ilenecek parann aln ve Straight Turn boyundan tala kaldrr. Bu ilem daha sonra yaplacak (Temizleme Tornalama) operasyonlarda temiz bir para yzeyinin elde edilmesini salar. Temizleme ilemi kaba tornalama ileminin temiz bir yzeyde yaplmasn salar. Kaba tornalama para zerinden profilin oluturulmas iin eitli kereler tala kaldrr. nceki temizleme Rough Turn dngsnden farkl olarak bu dng profili (Kaba Tornalama) oluturmaya yarar. Hassas tornalama dngsn parann tam lsne Finish Turn gelmesi ve kabul edilebilir bir yzey kalitesi (Fini Tornalama) oluturmas iin kullanlr. Bu dng profil boyunca tek bir gei yapar. Groove Turn lenen para zerinde kanal amak iin kullanlr. (Kanal Tornalama) Kaba ve hassas eklide uygulanabilecek kanal ileme alt komutlar mevcuttur. Thread Vida (Di) oluturmak iin kullanlan komuttur. (Vida ekme) Hole (Delik Delme) Para zerine delik delmek, punta delii amak iin kullanlan komuttur.
Ham Para eklini Belirleme Bir paray tornalama operasyonuna balamadan nce genellikle o paray temsil eden stock (Ham para eklini) oluturulmas gerekmektedir. Stock (Ktk), CAM programlarnn simlatr tarafndan simlasyon (Benzetim) srasnda, tornalama ilemlerinin yapld malzemeyi temsil eder. Tornalanacak parann balang koullarn temsil eden bir ktk oluturabilirsiniz. Bu, daha nceden dklm veya ekil verilmi bir paradan imalat yapacaksanz faydal olacaktr. Kaba tornalama ve kanal ama dngleri tala kaldrma ilemin balang noktas olarak stocku (kt) tanr.
34
Stock (Ktk) Oluturma Geometry oluturabilirsiniz. mensnden Stock/Fixture seeneini tklayarak bir ktk
Torna Paras in Stock (Ktk) ekli Stock/Fixture iletiim penceresi eitli ktk ekilleri tanmlamanza imkan salar. Silindir yuvarlak/ubuk eklinde Ktk tornalama Dzensiz profil ekilleri, dkm, dvme, nceden ekil verilmi, Profil ekme yntemi ile ekillendirilmi okgen ekiller. Digitise STL or Solid file (STL ya da Kat Model Dosyas)
ekil 2.28: Stok tanmlama seenekleri
35
Stock tipinin tanmlanmas Silindir Ktk tipi Silindir olarak tanmlandnda ve otomatik seme kutusu aktif olduunda parann ekline gre ktk oluturulur. Eer Automatic Stock komutunu kullanmazsanz, CAM program sizden stock eklinin oluturulmas iin eksen merkezinden uzakl belli iki noktay ve ap deeri belirtmenizi isteyecektir. Start Extension (Balang Uzants) Parann arka tarafnda kalacak malzeme miktar (Ayna Taraf) End Extension (Biti Uzants) Parann n tarafnda kalacak malzeme miktar (Punta Taraf)
ekil 2.29: Stock belirleme esnasndaki tanmlamalar
Radius Extension (Yarcap Uzants) Parann byk ap tarafnda braklacak malzeme miktar Ktk Tornalama Hazr olan profilleri kullanarak (izgi ve yay ) bir ktk oluturulabilir. Ktk, tornalama ilemi yaplacak malzemenin balang halini ifade eder. rnein, daha nceden ekil verilmi, dklm veya dvlm bir malzemeden imal edeceiniz para gibi Ktk iin kendiniz profil izebilir veya daha nceden hazrlanm ise ararak kullanabilirsiniz. Daha sonra tornalama dngleri tanmlanan bu profili, ktk tornalama ileminin balang noktas olarak tanr.
36
Stock/Fixture mensnden dkm olarak kabas oluturulmu bir para iin Turn Billet seeneini seerek bir ktk tanmlayabilirsiniz.
ekil 2.30: Dkm malzemeden oluturulmu bir para iin stok tanmlama
Referans Noktalar CNC torna tezgahlarnda iki eit referans noktas vardr. Bunlar, i paras referans noktas ve tezgh referans noktasdr. paras referans noktas( sfr),Parann herhangi bir yerine tanmlanabilir.Ancak genellikle parann u merkez noktasna ayarlanr.Tretilen CNC kodlar bu referans noktasna gre oluturulur.Yani kesici hareket koordinatlar bu noktaya gre belirlenir. Sabit Sfr: Sabit sfr terimi tezghtaki mutlak, sabit bir noktay tanmlar. Manevra hareket eksenleri koordinatlarn sfra ayarlar. Sabit sfr, hareket eksenlerinin u noktalarndaki snr anahtar yoluyla kontrol sistemine tanmlanabilir. Freze tezghnda tablann drt kesinden biri sabit sfr noktas (X ve Yde) alabilir. Genellikle sol taraftaki kelerden biridir. Adndan da anlalaca gibi tezgh sfr noktas sabittir ve operatr tarafndan deitirilemez. Tezgh referans noktas tezgh reticisi tarafndan belirlenmi ve operatr tarafndan belirlenmi ve operatr tarafndan deitirilemeyen sfr noktasdr. Genellikle en byk X ve Z eksen hareketlerinin sonuna ayarlanr. Bu sfr noktas CNC programlamac iin kullanlmaz.Ancak tezgh bilgisayar tm hareketleri bu noktaya gre yapar.
37
Tornalama in Yeni Referans Noktas Oluturma Geometry mensnn Create CPL ( Yeni Referans Noktas Oluturma ) komutu altrlarak, yeni bir referans (Para Sfr) noktas tanmlanabilir. altnda
Eer para Sfr Noktas ayarlanmadan, kesici yollar oluturulsayd neler olabileceini dnnz! izimi kaydetme Buraya kadar bahsettiimiz ilemleri tamamladktan ve yaptklarmz kontrol edip doruluundan emin olduktan sonra, son ilem olarak yaplan almay kaydetmeye sra gelir. Bunun iin FILE mensnden SAVE tklarz ve izimimiz bizim istediimiz bir isimle kaydetmi oluruz ya da ksa yoldan CTRL+S tularna birlikte basarak izimimizi kaydedebiliriz. stediimiz bir ekli baka bir adla kaydetmek iin SAVE AS seeneini kullanrz.
38
Kesicinin ayarlama ilemi, kullanlacak kesicilerden birinin kesici ucu X=0, Z=0 koordinatlarna sfrlanarak yaplr. Bu ilem yaplrken manuel kontrol sistemlerinden yararlanlr. Kontrol sistemlerinin birounda en uzun llere sahip kesici sfr kabul edilir ve dier kesicilerin boyutlar buna gre programa eksi olarak girilir. Baz sistemlerde ise tam tersini gzlemek mmkn olur. Sfrlama ilemini aadaki metotlardan biri ile yapmak mmkndr. paras aynaya balanr fener mili altrlr. En uygun kesici ile (Genellikle sa yan kalem) alndan tala alnr ve Z ekseni sfrlanr. Daha sonra sras ile tm kesiciler aln yzeye ve d apa dedirilerek ilk kesiciye gre farkllklar takm ayar sayfasna girilir. Bir dier uygulama ise zellikle eitim amal sistemlerde, kesicilerin l farkllklarna gre hazrlanm mastar kullanarak sfrlamann yaplmasdr. D ap kesicinin u profilleri mastar zerine, i ap kesicilerininki mastar iine Z eksenindeki farkllklara gre nceden ilenmitir. Mastar aynaya balandktan sonra sfrlama ilemi iin aadaki ilem sras takip edilir. Yaptnz her tornalama operasyonu iin uygun takm semek gerekir. Takm semenin bir yolu ToolStore (Takm Ktphanesinden) takm semek, dier yolu da tornalama, kanal ama gibi komutlara ait parametreleri girilmesi esnasnda operasyon mensnden takm ktphanesine ulalabilmektedir. Takm ktphanesine ulama ilemini Tooling mensnden, sadece kullanlacak takm seme ilemini de Turn Tool dmesine tklayarak yapabiliriz.
Tool Store setiiniz takmlarn kaydn tutulmas ve kullanmadan nce takm grebilmeniz asndan kullanm tavsiye edilir. Tool Storeda bulunan takmlar, tiplerine gre gruplandrlmtr. rnein,i yzeye di ekme, dyzeye di ekme gibi. Kullanacanz takm seerek listeyi snrlandrabilirsiniz.
39
Takm listesini Use Filters dmesini kullanarak filtre edip snrlandrabilirsiniz. Use Filters ( Filtre Kullan ) kutucuunu tklayp nceden hazrlanm filtreleme metodlarn kullanarak takm listesini filtre edebilirsiniz. rnein, Filtre butonunu tklayp, en byk ve en kk apl takmlar filtre edebilirsiniz. n veya Metrik birimli takmlar filtre edebilirsiniz. Takm listelerin zelliklerine gre istediiniz gibi karlarnda bulunan kolonlar iaretleyerek saklayabilirsiniz. Tool Storedan herhangi bir takm semek iin liste iinden herhangi bir takmn zerine tklayabilirsiniz. Daha sonra Select (Se) tuuna basarak malat ilemlerinde kullanmak iin bu takmn seilmesini salayabiliriz. Bir kez uygun takm setikten sonra CAM program ilikisel olarak o takmla ilgili tm bilgileri (Kesme ilerlemesi vs. ) otomatik olarak alglar ve o andaki veya bir sonraki operasyonlarda kullanlmak zere hazr duruma getirir. Tornalama takmlar eitli standartlara gre snflandrlmlardr. ISO kodlar metrik olmakla beraber ANSI kodlar in l birimini temsil eder.
40
Yzey Temizleme
PSBNR2525K12 numaral takm seilir. CSS ( sabit yzey kesme hz )n aktive edin. Bu ileme annda ap deitii, anda devir says da otomatik olarak deiir;yani kesme hz sabit tutulur.
Yaplan ilk operasyon aln ve boy temizliidir. Bu ilem daha sonra yaplacak operasyonlarda temiz bir para yzeyinin elde edilmesini salar. Temizleme ilemi kaba tornalama ileminin temiz bir yzeyde yaplmasn salar.
Straight Turning ( Dz tornalama ) ilemi komutuna tklaynz veya Turn Cycles mensnden ilgili ilemi seiniz. Ekrana operasyona ait diyalog kutusu gelecektir.
41
Aadaki parametreleri giriniz: Cut Increment (Kesme lerlemesi) 4mm Link Type Rapid (Link Tipi Hzl lerleme) Digitise Start (Balama noktas belirtme) aktive edildi Canned Cycle aktive edildi (Cut Increment) Kesme Derinlii - Tm pasoyu tek seferde vermek istemiyorsanz kesme derinliini belirtiniz. rnek olarak toplamda kaldrlacak tala derinlii 6 mm ise ve verilen kesme derinlii 2 mm ise takm malzemenin yzeyinden bu tala defada kaldracak demektir. No Stepover Adjustment CAM program hazr olarak tm tornalama dnglerinde kesme derinliini eit tutar. Bu da demek oluyor ki sonu olarak kaldrlan tala derinlii 2 mm yerine 1.95mm olarak gerekleebilir. Bunun olmasnn sebebi tm kesme byklklerinin eit tutlmasnn garanti edilmesidir. Eer kesme derinlii olarak girilen deerin tam olarak alnmas isteniyor ise No Stepover Adjustment aktive edilmelidir. Digitise Start (Balama noktas ) -Kesin balama noktasn belirtmek iin bu seenei aktif duruma getirmek gerekmektedir. Eer bu seenek aktif durumda deilse CAM program balang noktas olarak takmn durduu noktay alglayacaktr. Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) Takmn paradan uzaklama metodunu belirler. Takm bir sonraki yere geri dnerken Rapid hzl hareketini kontrol eder. Eer sadece kaba kesim kutucuu bo ise, takm profil boyunca kesme ilerlemesini yapar ve bir sonraki kesme balama noktasna gemeden kesmeye balad noktaya geri dner. Bir defa Yzey Temizleme zellii seildiinde OK seilerek diyalog penceresi kapatlr. 42
Ekrann sol alt kesinde beliren komut satrn gzlemleyiniz. Temizleme yapacanz parann balang ve biti noktalarn semeniz gerekmektedir. Kesme ynn, eer belirtmezseniz bu dorusal bir tornalama operasyonu olarak alglanacaktr. Kesin deerler girebilmek iin kalvyeden C tuuna basarak Co-ordinate penceresinin kullanabiliriz. diyalog
ekil 2.37: Co-ordinate penceresine girilecek deerler balang Z10 X225, Biti Z0 X-2
Kesici takmn ucunda bir radys olduundan dolay biti noktas X0 olarak belirtilirse parann X0 noktasnda kk bir iz kalacaktr. Sol alt kede kesme dorultusunu ynn belirtmeniz istendiinde. Farenin sol tuunu kullanp manevra oklarnn zerine tklayarak yn belirtebilirsiniz. Farenin sa tuunu kullanarak temizleme operasyonun bitirebilirsiniz. CAM program bu operasyon iin takm yolunu oluturur ve ekrana getirir.
ekil 2.38: Manevra oklar
43
Takm deitirme
Kutucuklara uygun eksenlerin yanna iaret koyarak deitirmek istediiniz takmn hareket rotasn belirtiniz. rnein, parann nnde yer alan takm deitirmek iin, X ekseni hareket kutusuna iaret koymalsnz. Firstn yanndaki ksmdan taretin hangi yne doru ilk hareketi yapacan belirtebilirsiniz. Takm deitirme srasnda X ve Z eksenlerinin gerek hareketleri CNC kodlarnn tretimi srasnda belirtilir. Bir para profili tornalama Bir parann profili iki aamada tornalanr: Kaba - Profil zerinden tala kaldrmak iin Hassas (Hassas ) - Profil zerinde hassas ilemi yapmak iin. Kaba tornalama para zerinde eitli defalar gei yaparak profili oluturma ilemidir. fini (Hassas) ilemi ise para zerinde son ilemi yapmak iin kullanlr ve kesici para zerinden bir kez geer.
ekil 2.41: Kaba tornalama takm yolu ve fini tornalama takm yollar
44
Bu uygulamada, Override Lead Angle 90 olarak tanmlanarak takmn kanaln iinde kesme ilemi yapmamas salanr. Parann kaba tornalamas Kaba tornalama para zerinden profilin oluturulmas iin birden fazla tala kaldracaktr. nceki temizleme dngsnden farkl olarak bu dng profili oluturmaya yarar. Kaba tornalama yaparken kullandnz takmlar zerinde dnnz. Kaba tornalama yaparken para zerinde baz yerler kesilmeden kalacaktr, bunun sebebi takm ve profilin geometrisinden kaynaklanmaktadr. Bu tip durumlarda kalan tala kaldrmanz iin ters bir geometriye sahip takm ile aksi ynde tornalama ilemi yapmanz gerekecektir.
Kaba tornalama dngs altrlmadan nce uygun takm seimi yaplmaldr. Tool Store ierisinde PCLNR-2525M12 numaral takm sein veya oluturunuz.
Balama ynne zellikle dikkat edin. Bu takm sa bir takmdr. Bu sebeple ayna saat ynnde dnmelidir (M03). Angle ( a ) seeneini Reverse ( ters ) olarak seiniz.
45
Rough Turn ( kaba tornalama ) butonuna veya Turn Cycles mensnden Rough Turn komutuna tklayarak kaba tornalama ilemini deerlerini belirleyebileceimiz iletiim penceresi ekrana gelir. Parametreleri aadaki gibi ayarlaynz: Cut Increment ( kesme derinlii ) 3 mm X & Z Offset 1 mm (fini ilem iin kalan tala miktar) Cut Direction ( Kesme Yn ) Torna Rough Cut Only ( Sadece Kaba Tornalama ) de-activated Profile Extension ( Profil Uzants ) Balang& biti 5 mm
ekil 2.44: Rough turning iletiim penceresi
X Ofsetinde girilen l radyal (Yarap) dir. Bu da 1 mmlik bir l girdiyseniz apta 2 mm tala kaldracanz anlamna gelmektedir. Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) Aktive edildiinde her kesme ilemi sonunda takm hzl olarak dngnn balang noktasna gtrecektir. Bo brakldnda ise , takm kesme yapt yzey boyunca geri gelecek ve orada kalacaktr. Degression CAM Program, kesme derinliini her seferinde bu blme girilen deer kadar arttracaktr. Kesme derinlii Degression derinliine eit deere geldiinde artrm duracaktr. Profile extension ( Profil Uzants ) Her seferinde ne kadar uzunlukta bir profilin tornalanacan belirtmek iin kullanlr. Negatif deerler girildiinde tornalama mesafesi ksalacaktr.
46
Link Type ( balantl ) kesme derinliinizin uyguland tarz etkileyecektir. Corner Type (Kenar tipi) Round (Yuvarlatlm) veya Sharp (keskin) belirlenebilir. Profile selection Strategy ksmnda ise Select by Region (Blge Seimi) ilemi yaplabilir. Profil zelliklerini bir kez belirttikten sonra, profil zerinde yapacanz kaba tornalama ileminin bilgi ve/veya bilgilerini girmeniz gerekmektedir, daha sonra kaba tornalama komutundan Progress ( ilerle ) yi sa tklayarak seiniz. OK seerek diyalog kutusunu kapatnz.
Nchain ile arka aptan n taraftaki izgi/Yay/Srekli / Gruplar Profil gibi hzl ekilde karar verebilir. Verileri girmeden nce Nchain ikonunu semeyi unutmaynz.
pah
ksmna
kadar
47
Profile Extension dzenleyiciden profilin balang ve biti noktalarn semediyseniz, CAM program sizin iin tanmladnz her profilin u noktalarna balang iareti koyacaktr.
Eer balang noktasn belirtmeyi unuttuysanz ve deitirmek isterseniz iaretin (Yldz ) zerine gelerek istediiniz noktaya doru srkleyerek gtrebilirsiniz ( Fare sol tu basl tutularak ).aretin profil zerindeki hareketine dikkat ediniz. stediiniz noktaya geldiinde iareti brakn. Farenin sa tuuna basarak kaba tornalama ilemini balatabilirsiniz.
ekil 2.48: aretinin profil zerindeki hareketi srasnda meydana gelen deiiklik
Parann tamamnn tornalandndan emin olmak iin kaba tornalama ilemini paradan gvenli bir uzaklkta bitirilmesinde yarar vardr.
Bir sonraki komutu takip ediniz: Digitise Billet or Cycle Start Position ( Kt veya balama noktasn giriniz) Seenekler aadaki gibidir: stediiniz her hangi bir noktay iaretleyerek veya koordinat girerek balang noktas belirtiniz. Ktk bilgisini Srekli (Continious) veya takm yolunu giriniz. Bu safhada daha nceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmi olduumuz geometriden faydalanarak Continuous ( Srekli ) yi seebiliriz.
Continuous (Srekli)yi semi olduunuzdan emin olmalsnz. Eer seim yaplmadysa o anda imle nerede duruyor ise o noktadan balayacaktr. 48
Oluan Kesici Yolunun Gzlemlenmesi. Kaba tornalama srecinde kanal aarken takm yolunun nasl olutuunu gzlemleyiniz. Kesici bu kanala girebildii kadar dalarak tala alr.Kalan ksm kanal kalemi ile daha sonra ilenir.
Takmn sadece yatay eksen boyunca deil ayn zamanda bir nce kesilen yzeyi nasl taradn gzlemleyiniz. Her ne kadar bu kaba tornalama dngs olsa da oluan yzey fini iin kabul edilebilir bir kalitede olduundan dolay bu istenen bir olaydr. Bu sonu ayn zamanda sadece Kaba Tornalama fonksiyonunun ak olmamasndan da kaynaklanmaktadr. (Rough Cuts Only).
Parann Hassas (Fini) Tornalanmas Tool Store ierisinden yeni takmnz belirleyiniz. Bu takm 3 numaral pozisyonda bulunmaktadr.PDJNR2020K15 DNMG1504-08
49
Main toolbar dan veya ikonu tklayarak Hassas Tornalama Dngsn aktive edin. Aadaki diyalog kutusu alacaktr.
Aadaki bilgileri giriniz: X, Z Offset bo Canned Cycle aktif Digitise Start aktif Digitise Start kutucuunu iaretlememiz gerekir; nk takmn profile hangi noktadan deeceini grmemiz gerekmektedir. Lead blmnde takmn paraya yaklama yntemini belirtebilirsiniz rnek olarak takmn her seferindeki yaklama ve uzaklama asn 180 olarak belirtebilirsiniz Profile Extension Start, End 3mm
50
Yaklama parametrelerini yazarken her zaman takmn ve parann profil ve llerini dikkate alnmaldr. Finish operasyonu iin istediiniz zellikleri belirttikten sonra, finish operasyonunu yapmak istediiniz profili belirtmek zorundasnz ve daha sonra farenin sa tuunu kullanarak operasyonu gerekletirebilirsiniz. Kaba Tornalama Dngsnde kullanld gibi Nchain komutunu kullanarak profil bilgilerini bu profilin dn tanmlamak iin de kullannz. CAM program bir iaret ile profilin balama noktasn belirtecektir.
Farenin sol tuunu kullanarak okun ynn tersine evirebilirsiniz. Farenin sa tuunu kullanarak Hassas Tornalama operasyonun gerekletiriniz. CAM yazlm kesme ileminin son noktasn ise aadaki gibi bir iaret ile belirtecektir.
Farenin sol tuundan faydalanarak, balang ve biti noktalarnn kendi iaretlerinin zerinden deitirebilirsiniz. Daha sonra farenin sa tuuna basarak operasyonu gerekletirebilirsiniz. Eer Hassas Tornalama diyalog kutusunda Digitise Start kutucuunu iaretlediyseniz, daha sonra dngnn balama noktasn belirtmek zorundasnzdr. Farenin sa tuundan faydalanarak ilemi bitiriniz. CAM program Hassas Tornalama Dngs iin bir kesici yolu yaratacaktr.
51
Kanal tornalama Kanal Formu Oluturma: Takm ekli ve uyumu kanaln profilini oluturacaktr. Kanal Oluturma: Takm ekli ve oluturulacak profil birbirinden farkldr. Bu durumda kanal aadaki yntemlerden biri ile oluturmak zorundasnz: Kaba Kanal Tornalama, balangta var olan tala paradan kaba kanal tornalama ile kesmek Hassas Kanal Tornalama, son pasoyu Hassas Kanal Tornalama metodu ile keserek profili oluturmak Alacak Kanal boyu 15 mm olduundan kater boyunuzun uzunluunun yeterli Altrma 14 ediniz! olmasna dikkat Kaba Kanal Ama Dngs External Groove operasyonunu setikten sonra kanal kalemini seiniz.- RF151.23 2525-25M1.
Takmla ilili geometri bilgileri giriniz. Width Reach (boy) 20mm Corner Radius(Genilik) 5mm Ke Radys 0.1mm Kater ls 100L X 25W X 25W
52
Hzl lerleme yntemini kullannz. Biti noktasn Z-100 X155 olarak belirtiniz.
Hzl lerleme hareketini farenin sa tuunu kullanarak sonlandrmay unutmaynz. Kaba kanal ama
Rough Groove ( kaba kanal ama ) butonunu tklayarak veya Turn Cycles mensnden Kaba Kanal ama komutunu altrabiliriz. Komut altktan sonra Rough Grooving (Kaba Kanal) ama diyalog penceresini karmza gelir.
53
Kaba boaltma stratejisini tanmlayacak bir dng tipi seilir. Sequential (Ardk) Takm kanaln bir ucundan dierine doru gider. Centre sequential (merkezi ardk) merkezde bir balang kesimi yaptktan sonra, takm kanaln bir ucuna doru ilerler . Daha sonra merkez noktaya gelir ve bu sefer dier uca doru ilerlemeye balar. Centre alternate - Merkezde bir balang kesimi yaptktan sonra kanaln her iki tarafna doru ardk olarak ilerler. Profile Extensions 1mm Bu ilem semi olduunuz profili 1 mm teler. %Stepover (Yanal adm) - 50% Z & X ofset 0.75mm Kaba Kanal Tornalama dngnzn deerlerini yukardaki gibi belirtiniz. Balang kesimini yaptktan sonra dngye geri dnerek istediimiz dier deiiklikleri de yapabiliriz. Kaba Kanal Tornalama zelliklerinizi bir keresinde belirledikten sonra, profilinizi belirleyecek bilgileri de girmeniz gerekmektedir. Daha sonra farenin sa tuundan faydalanarak tornalama ilemini gerekletirebilirsiniz. Bu durumda, Nchain bir duvar yanandan komu dier duvar yanana kadardr. Kesimin yanal admlar ile bir karklk yaratmamak iin st ap bilgilerini imdilik bilerek grmezden geliyoruz. CAM program normal hallerde tornalama ileminin balang ve biti noktalarna yldz iareti koyar. Fakat bu durumda biz Profile Extensions seeneini kullandmz iin dngnn bu ksm grmezden gelinecektir.
Bir sonraki aamada bizden Kaba Kanal Tornalama dngsnn balang noktasn belirtmemiz istenecektir. steiniz dorultusunda, takm hzl hareket ettirdiiniz yeri seebilir ya da farenin sa tuunu kullanarak daha ileride bir yeri seebilirsiniz. Kaba Kanal Tornalama hakknda sorulacak en son soru Kesme / lerleme ynnn belirtilmesidir. (Drive/Cut Direction) Kesme ynn ve ilerlemesini belirten oklar greceksiniz. Oklarn ynn deitirmek isterseniz farenin sol tuundan faydalanarak oklarn ucundan tutarak ekseni etrafnda evirebilirsiniz. Cut Increment yerine neden %Stepover n kullanldn dnnz!
Kk okun yn ana kesme ynn temsil etmektedir. Bu durumda CAM program kesme ilerleme ynn soldan saa doru olarak belirleyecektir.
54
Rough Grooving Cycle (Kaba Kanal Tornalama dngs ) Deerlerini deitirme Kesici takmn 15mmlik mesafeyi bir seferde katletmeye altn greceksiniz. Bu da kesici takm zerine fazla yk gelmesine ve takma hasar gelmesine ya da krlmasna neden olacaktr. Oluturmu olduunuz Kaba Tornalama dngsnde gagalama) metodunu aktive ederek deiiklik yapnz. Peck Grooving (Kanal
Peck Increment (Gagalama Artrm ) 7mm takm kmadan nce 7 mmlik bir kesim yapacaktr. Retract Distance (Geri kma Mesafesi)takmn son kesme ileminden sonra, tekrar kesmeye balamadan nce paradan uzaklama mesafesini belirtir. Bu art koulmazsa takm, tornalama dngsnn balama noktas olarak belirtilen yere kadar geri kacaktr (Start Point). Takm takm deitirme pozisyonuna gnderin.
55
Hassas Kanal Tornalama Hassas Kanal Tornalama takmn seiniz. Bu operasyon iin gerekli olan takm bir nceki operasyonda kullandnz takm ile ayn olacaktr. Hassas Kanal Tornalama operasyonunu yapabilmek iin Finish Groove (Kanal Fini)
butonunu tklayarak veya Turn Cycles menusunden Finish Groove seeneini tklayarak komutu altrabiliriz. Komut altrldktan sonra iletiim penceresi ekrana gelecektir. Belirtilen deerleri girmek gerekir. Z & X Offset bo Digitise Start aktif Profile Extensions (Profil uzatmas) digitise
Bir kez Hassas Kanal Tornalama bilgilerinizi girdikten sonra kanal profilinizi oluturan bilgileri de girmelisiniz. Kaba Tornalama operasyonundan farkl olarak bu kez parann st apn semek zorundasnz. Nchain komutunu kullanabilirsiniz; fakat ap ok kk ise zorluk yaayabilirsiniz. Pencere komutundan faydalanarak (Window) kanal alacak blgenin tmn seiniz. Yakaladnz paralarn tmnn seilmesi iin fare sol tuunu soldan saa doru ilerletmeyi unutmaynz. Nesneleri pencere iine aldktan sonra farenin sa tuundan faydalanarak Hassas Kanal Tornalama dngsn balatabilirsiniz.
56
CAM program dngnn balang noktasn aadaki gibi bir ok yardm ile belirtecektir.
Farenin sa tuunu kullanarak Hassas Kanal Tornalama dngsn balatabilirsiniz. CAM Program Hassas Kanal Tornalama dngsnn biti noktasn bir yldz ile belirtecektir.
Balang ve biti noktalarnn yerini deitirmek iin, farenin sa tuu ile balang veya biti noktasna tklayabilir , daha sonra sol tu ile doru pozisyonlar belirtebilirsiniz. Farenin sa tuu yardm ile Hassas Kanal Tornalama dngs komutunu balatabilirsiniz. Eer Finish Grooving ( Kanal Fini) diyalogunda Digitise Start kutusu iaretli ise, Kanal finish dngs iin balang noktas (Start Point) tanmlamalsnz. Sonra Farenin sa tuu ile kanal finish komutunu sonlandrnz.
57
Di ekme Dngs Tool Storedan doru d di ekme takmn sein. R166.OG 16VM01-002.
ekil 2.65: Vida amak iin gerekli kesicinin belirlenmesi iin kullanlan diyalog mens
Seilen kesici ile ilgili baz ayarlamalar aadaki deerlere sahip olmaldr. Reach ( Adm ) 3mm Included Angle ( A ) 60 Nose Radius ( U radyusu ) 0.2mm Kater Tutucu 75L X 20W X 20D
Di ekme operasyonu Thread ikonuna ya da Turn Cycles Men ierisinden altrlarak, Di ekme dngs penceresinin almas salanr.
Aadaki bilgiler Tanmlanr: Pitch 5 (Hatve) Lead In/Out <None> Link Type - Chase Both Cycle Canned Cycle 58
Link Type Takmn paray kesmeye balama davrann belirler. Chase both (Her iki yzey) in Takm feedrate (kesme hz) iinde iken di dngsnn hesaplanmasn salyacaktr. Approach/Retract Angle Takmnyaklama ve uzaklama as. Eer bo braklrsa giri as takmn radysne eit olacaktr. Lead In/Out Profile Extensions ile benzerlik gsterir, di ekme boyunu istendii kadar uzatr veya negatif deer girildiinde ksaltr. Uzunluk birimi mm veya in olarak deil hatve ile belirtilir. Depth ( derinlik ) Parametreleri Diin toplam derinlii belirtilir, cut increment ve Spring Cuts, deerlerini diyalog kutusuna ilenir.
Aadaki girilmelidir:
deerler
Degression Factor -2 Total Depth ( Toplam derinlik ) 2mm Cut Increment ( kesme ilerlemesi ) 0.5 Final Increment 0.2 Spring Cuts 2
ekil 2.67: Di ama parametrelerinin belirtmek iin kullanlan diyalog mens
Degression Factor Di ekme operasyonu baar ile tamamlanm her gei sonunda derinliin ne kadar azaltlacan hesaplamaya yardmc faktr belirtir. 2 olarak belirtilen faktr sabit bir hacim art oluturur. rnein, di ekme operasyonu bitimine yaklaldka otomatik olarak derinlik arttrlr. 1 olarak seilen bir deer ise balangta ve sonda kaldrlan pasonun derinliinin ayn olmas anlamna gelir. Final Increment En son kesme derinliini belirtir. Gerek kesme derinlikleri Code Wizard ierisinde, Cut Increment ve Final Increment deerlerinin yazl olduu bir Token ierisinden ekilir. Cut Increment Her geite takmn kesme ynndeki ilerleme miktarn belirtir. Eer kesme faktr 1.0 deerinden farkl girilirse, kesme ilerlemesi dngnn balangcnda verilen ilk derinlik kadar alglanacak ve takm yolu da ona gre oluturulacaktr.
59
Bir kez di ekme bilgilerini girdiinizde, di ekilecekap temsil eden izgiyi semeniz gerekmektedir. OK tuuna basarak diyalog kutusunu kapatabilirsiniz. 50 mm ap belirten izgi tanmlanr. Di ekme ilemi izginin bitimine en yakn seilen noktadan balayacaktr. Balama noktasn belirttiiniz noktann izginin sa tarafnda kalmasna dikkat ediniz. Bu durumda ektiiniz diin sa di olmasn salayacaksnz (lerleme sadan sola doru olacaktr). Delik Delme Dngs
Main toolbar ierisinden Hole butonunu seerek bir delik delebilirsiniz. Hole Cycle ( Delik Delme Dngs ) diyalog penceresi alacaktr.
Aadaki deerleri girin: Canned Cycle aktif post prosesrn G81 komutu olumas salanr Depths (Derinlik) Clearance 5mm Level 0 mm Depth -25mm
60
ekil 2.69: Delik delme ileminde girilen deerlerin grafiksel olarak ifade edilmesi
Eer Step parametreleri kullanlarak delik delme ilemi yaplsayd kesici yolunun ya da CNC programnn ne gibi bir fark olurdu? OK tuunu seerek pencereyi kapatnz. Bir kez delik deerlerini girdikten sonra CAM program deliinizin Z,X 0 pozisyonunda olduunu kontrol edecek ve paramz ileyecektir. Bu ilemi gerekletirmi bulunuyorsunuz. Takm referans noktasna ( Home Position ) gnderebilirsiniz.
61
Simulate Machining ksm yeni bir ekran olarak karmza gelir bu ortamda oluturulan kesici yolar ile birlikte kullanlan kesici, takm tutucuyu ve balama aparatlar gsterilir. Bu sayede geree son derece yakn bir tala kaldrma operasyonu benzetimi gerekletirilir. Simlasyon hz, ekranda yeri deitirilebilir ve dinamik grnt zellii kullanlabilir. ap tornalama operasyonlar iin gerek boyutun kadar bir grntye ulalabilir ki bu da gayet salkl bir grnt olana sunar. Grselliin tesinde benzetim ilemi srasnda kesici yollarda bir hatann olup olmad,gereksiz hareketler mu ve takm tutucunun arpmalar varsa grlebilir.
62
CNC kodlarnn ktsn alabilmek iin aadakiler girilmelidir. CNC Name geerli bir klasr ve dosya ad seiniz Open Editor aktif (CNC kodlar retildikten sonra NC editr ile grntlensin) Single Toolchange Only seeneini kullanarak CAM programnn kullanlan takm seerek tek bir takm iin kod louturmasn salayabilirsiniz. Eer None seenei aktif ise kullanlan btn takmlarn kodlar retilir. OK tklanarak kodlarn retilmesi salanr. Setiiniz postprosesre bal olarak bir dizi soru cevap penceresi alacaktr OK tuuna baslarak pencereler geilir. Bu bilgiler program dosyalarnn oluturulmas iin gereklidir.
CAM program otomatik olarak NC Editor penceresini aacaktr. CNC programnz burada grp inceleyebilir ve dzenleyebiliriz.
63
LEM BASAMAKLARI
NERLER
Parann geometrisini seebilmek iin para izilmi olmaldr. izilmemie yeniden CAM programn parann geometrisini izilmelisiniz. Referans noktas tanmlama seiniz ve referans noktas tanmlaynz. ielmi Geometry mensnde Create CPL komutu ile yapmalsnz. Manufacture ortamna geebilmek iin Para zerinde kesici yolu oluturmak iin Options mensnden Manufacture manufacture ortamna geiniz. semelisiniz. Doru kesicileri seebilmek iin Tool Store Kesici yollarn belirlemek iin doru (Takm Ktphanesi) ksmndan doru kesicileri seiniz. kesiiler seilmeli, eer yok ise istenen kesiciler oluturulmalsnz. Parann ilenme aamalarna gre Turn Kesici yolunu belirleyiniz. Cycles mensnden ihtiya duyulacak olan operasyonlar sra ile kullanlmalsnz. Belirlenen kesici yollarnn doruluunu CAM program simlatr kullanlarak kontrol ediniz. kesici yollarn doruluu kontrol etmelisiniz. Generate Code ikonunu tklayarak diyalog Belirlenen kesici yollarnn CNC kodlarn penceresi takip edilerek, ihtiya duyulan NC oluturunuz kodlarn oluturabilirsiniz.
64
3.
4.
5.
6.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.
65
AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz EVET, gzleyemediyseniz HAYIR, stununda bulunan kutucua (+) veya (-) iareti koyunuz.
DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 Manufacture ortamna geebildiniz mi? Her ilem iin doru kesici takmlar belirleyebildiniz mi? Parann kesici yollarn doru bir ekilde oluturabildiniz mi? Kesici yollarnn oluturulmas srasnda doru parametreleri (Ilerleme hz, devir say vb.) seebildiniz mi? Her operasyon sonunda kesiciyi takm deitirme noktasna gnderdiniz mi? Oluturduunuz kesici yollarn simlatr yardm ile inceleyip problemleri tespit edebildiniz mi? Oluturulan kesici yollarnn NC ktlarn (G ve M) kodlarn alabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Eer faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete tekrar dnp retmeninize danarak bunlar tamamlaynz.
66
67
68
KAYNAKA
BEDFORD D.D., M.R. HENDERSON, P.M. WOLFE, Computer ntegrated Design and Manufacturing, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991. SES3000 Mastercam Torna CAM Eitim Notlar GLER Ali Osman, Hasan ALTAY, smal MEYDAN, Soner OKUR, TS-SO 9001 Kalite Gvence Sitemleri ve Talal retimde Uygulanabilirlii, Yaynlanmam Bitirme Tezi, stanbul, 1999. GLER Ali Osman Tophane Endstri Meslek Lisesi Kalp Blm, CAD ve CNC Ders Notlar, Bursa, 2004. BOZDEMR Murat Tophane Endstri Meslek Lisesi Kalp Blm, CAD / CAM Ders Notlar, Bursa, 2005. UMTA, Solidcam Eitim Notlar. stanbul 2006 GROOWER E.W., J.R. Zimmers, CAD/CAM: Computer Design And Manufacturing, Prestice-Hall International Editions, UK, 1992. KALPAKJIAN S., Manufacturing Engineering and Technolojy,AddisonWesley Publising Company, NewYork, USA, 1990. GLESN M,A GLL, AVCI, G AKDOAN MasterCAM ile Tasarm ve retim, Asil Yayn ve Datm, Ankara,2004. ERKAN Aahan CAD / CAM Ders notlar, 2004. Pathtrace Engineering System EdgeCAM User Guide, UK, 2005. ZEID I., CAD/CAM Theory and Practice, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991 CNC ile lemeye Giri, MEB Yaynlar, Yayn nu 2732, 1994. CNC Para Programlama, MEB Yaynlar, Yayn nu 2733, 1994. Muhtelif internet adresleri blm ve sayfalar www.autodesk.com www.cadem.com.tr www.cadokulu.com/forum www.catia.com www.cimco-software.com www.mecsoft.com www.deskcnc.com www.delcam.com www.edgecam.com www.gibbscam.com www.grupotomasyon.com.tr www.istmak.com www.marelmakina.com www.mastercam.com www.openmind.de www.ptc.com/products/sw_landing.htm www.ses3000.com www.sayisalgrafik.com.tr www.ugs.com www.zirve-yazilim.com 69