6th International Advanced Technologies Symposium (IATS11), 16-18 May 2011, Elaz, Turkey

Buck Dntrc Devresinin Durum Deikenleri Yntemi ile Analizi

M.M. Ertay1 ve A.B. Yldz2
1

Dzce niversitesi, Dzce/Trkiye, mustafaertay@duzce.edu.tr 2 Kocaeli niversitesi, zmit/Trkiye, abyildiz@kocaeli.edu.tr devrelerdir. Temel alma prensibi, bir pasif filtrenin k geriliminin kontrol edilmesi esasna dayanr [9,10]. ok deiik tiplerde dc-dc dntrc/kyc yaplar vardr. Dntrc devreleri, giri-k gerilimlerinin seviyelerine gre belirlenen devre fonksiyonu ile snflandrlrlar. Temel dc-dc dntrc yaplar: Azaltan (Buck), Artran (boost) ve Azaltan-Artran (buck-boost) dntrcler. Baz manyetik kuplajl devreler de, azaltma ve artrma fonksiyonlarn yerine getirirler [5]. Sistem analizinde devre denklemlerinin elde edilmesinde kullanlan iki temel yntem vardr. Bunlar genelletirilmi dm denklemleri (GDD) ve durum deikenleri yntemidir (DDY) [11,12,15]. G elektronii devrelerinin bilgisayar destekli modellenmesi ve analizi iin etkili bir yaklamn nerildii almada buck dntrcye ilikin sistem denklemleri GDDye dayal olarak elde edilmitir [6]. Pasif filtrelerin analizinin DDY ile yapld almada bu filtrelerin transfer fonksiyonu ve frekans domeni analizi elde edilmitir [14]. Buck ve boost dntrclere ilikin Matlab/simulink ortamnda ak evrim hibrid modelleme ve benzetim ilemlerinin yapld almada sistem denklemleri DDY ile ifade edilmitir [16]. Bu almada buck dntrc devresinin durum deikenleri yntemi ile analizi gerekletirilmitir. Her bir devre topolojisi iin durum denklemleri elde edilmitir. Buck dntrcde kullanlan anahtarlar iin ideal anahtar kavram (iletimde sfr diren-ksa devre, kesimde sonsuz diren-ak devre) kullanlmtr. Saysal zm yntemi olarak Trapezoidal yntem kullanlm ve benzetimden elde edilen sonular grafikler halinde verilmitir. II. BUCK DNTRC

The Analysis of Buck Converter Circuit By Using State Variables Method

AbstractIn this study, the analysis of buck circuit which is one of the basic DC-DC converter devices is carried out by using state variables method. Semiconductor devices are modelled with ideal switch concept. Running states of converter circuit are examined and according to these states, circuit topologies are specified. State equations with regard to each topological state are acquired. Obtained equations are solved with Trapezoidal method, which is a stable numerical solution. All of simulation results with regard to circuit are performed in Matlab M-File environment. KeywordsBuck converter, State equations, Analysis

I. GR elektronii devrelerinin bilgisayar ile analizi gnmzde ok nem tamaktadr. Lineer devrelerden farkl olarak, anahtarlamal yaplarndan dolay g elektronii devrelerinin analizi olduka zordur. Temel problemler, yariletken anahtarlarn modellenmesi, anahtarlama sonucu oluan deien devre yaplarnn belirlenmesi ve devre geilerindeki geici durumlarn analiz edilmesidir. Bu amalarla gerekletirilen bilgisayarla analizin temeli; devre modellemesi ve saysal hesaplara dayanmaktadr [1-6]. Bu devrelerin analiz ve modellemesindeki aratrmalar, kontrol ve tasarm ilemlerinin geliimine katk salamaktadr.

eitli elektronik cihazlarn/devrelerin kullanmnda deiik dc gerilim seviyelerine ihtiya vardr. Doru gerilim elde edilirken kayplarn minimum olmasna ve dinamik cevabn ok hzl olmasna dikkat edilmelidir. eitli tketiciler iin gerekli olan doru akm ve gerilimi salayan kaynaklardan biri anahtarlama modlu alan dc-dc dntrclerdir. Geleneksel doru akm g kaynaklar ar ve pahal elektronik elemanlar gerektirirken, dc-dc dntrcler yksek frekanslarda anahtarlanabildiklerinden daha hafif ve ucuz elemanlar gerektirirler [7]. Bylece gnmzde hafif tanlabilir, yksek performansl dc akm kaynaklarna olan ihtiya, bu dntrclerin kullanmnn gerekliliini hzla artrmtr [8]. Dc-dc dntrcler gerilim seviyesini bir deerden baka bir deere getiren ve anahtarlama yaps ile alan elektronik

ekil 1:Temel buck dntrc devresi [5].

293

M.M. Ertay, A.B. Yldz ekil 1de gsterilen temel buck dntrc devresi, giri geriliminden daha az bir ortalama k gerilimi verir. Endktans ve kapasite, k geriliminin sadece snrl bir dalgackta kalmasn salayan bir dzeltme hareketi meydana getirirler. Ykn durumuna bal olarak gereken filtre ilemi salanr. Yaplan filtreleme ileminin miktar devre analizinin biimini de etkiler. nk ilemin iki modu devrenin endktansnn deerine baldr. ayet endktans yeteri kadar bykse, endktans akm asla sfr olmaz ve bu mod srekli endktans akm olarak tanmlanr. ayet endktans kkse, her yarm dalgann bir ksmnda endktans akm sfr olur ve bu mod sreksiz endktans akm olarak tanmlanr. Her iki mod iin ayr bir analiz gerekir ve iki mod arasndaki snr belirleyen bir iliki bulunabilir [5]. III. DURUM DEKENLER YNTEM VE SSTEM DENKLEMLERNN ELDE EDLMES Giri blmnde ifade edildii gibi, devre denklemlerinin formle edilmesi iin kullanlan iki ana yntem bulunmaktadr. Durum deikenleri yntemi, Graf teorisine dayal olan ok popler bir yntemdir. Temel avantaj bilinmeyen dolaysyla denklem saysnn dier yntemlere gre az olmasdr. Durum deikenleri olarak kapasite gerilimleri ve endktans akmlar kullanlmaktadr. Durum denklemleri ve k denklemleri, denk.(1) ve denk.(2)de verilmitir. Denk.(1) ve denk.(2) birlikte durum modeli olarak isimlendirilir. Burada x, u ve y srasyla durum deikeni, giri ve k byklkleridir. A, B, C ve D ise sistemin katsay matrisleridir [11-14].
dx Ax Bu dt

ekil 2:Anahtarn kapal olmas durumu [5].

ekil 2de gsterilen devreye ilikin temel kesitleme ve temel evre denklemlerinden faydalanlarak durum denklemleri aadaki gibi elde edilir.
V ( t ) E( t ) di L c dt L L
dVc V ( t ) iL ( t ) c dt RC C

(3)

(4)

B. Anahtarn ak olmas durumu ekil 3te dntrcde temel anahtarn ak olmas durumuna ilikin elde edilen devre gsterilmitir.

(1) (2)

ekil 3:Anahtarn ak olmas durumu [5].

y Cx Du

Durum deikenleri ynteminde, sistem denklemleri dorudan t-domeninde elde edilir. Bu yntemde aa seimi nem kazanr. zm tamamen seilen aaca gre ekillenir [15]. ekil 1de verilen buck dntrcnn srekli akm modunda alt kabul edilmitir. Dntrcde iki anahtar bulunmaktadr. Biri S ile gsterilen kontroll bir anahtar (genel olarak transistor), dieri ise serbest gei diyotudur (D). Devrenin alma durumlar, kontroll anahtar ile belirlenir. Buna gre, dntrc anahtarn durumuna gre iki topoloji ile incelenebilir. A. Anahtarn kapal olmas durumu ekil 2de, Buck dntrcde temel anahtarn kapal olmas durumuna ilikin elde edilen devre gsterilmitir.

ekil 3te yer alan devreye ilikin temel kesitleme ve temel evre denklemlerinden faydalanlarak durum denklemleri aadaki gibi elde edilir.
V (t ) di L c dt L

(5) (6)

dVc V ( t ) iL ( t ) c dt RC C

ekil 1deki devrede S anahtar periyodik olarak alr ve kapatlr. Dntrcnn k gerilimi, temel anahtarn iletim sresi ile ayarlanr. Toplam periyot T ve anahtarn iletimde kald sre ton olmak zere, k gerilimini belirleyen iletim oran denk.(7) ile ifade edilir.
t on (7) T Endktans akmnn srekli olmas artyla, kapasite gerilimi dolaysyla dntrcnn k gerilimi, anahtarn iletim oranyla deitirilir. D
Vc D.E

(8)

294

Buck Dntrc Devresinin Durum Deikenleri Yntemi ile Analizi IV. TRAPEZODAL YNTEMNN DURUM DENKLEMLERNE UYGULANMASI Her iki topolojiye ilikin sistem denklemleri denk.(9) formundadr [15].
dx A.x( t ) B.u( t ) dt

(9)

Trapezoidal yntemin genel ifadesi, h adm aral olmak zere;

X n 1 X n h [ f ( X n1 ,t n1 ) f ( X n ,t n )] 2

(10)

eklindedir Denk.(9)daki yapnn denk.(10)da yerine konmasyla benzetmede kullanlacak denk.(14) elde edilir. Ara ilemler aada verilmitir. h (11) X n1 X n [ A.X n1 B.U n1 A.X n B.U n ] 2
X n1 [ I
X n 1 [ I

ekil 4: Temel anahtar ularndaki gerilim (D=0.5).

h h h .A ] [ I .A ].X n .B.[ U n U n1 ] 2 2 2
h h h h .A ] 1 .[ I .A ]. X n [ I .A ] 1 . .B.[ U n U n 1 ] 2 2 2 2

(12) (13)

KA [ I

h h .A ] 1 .[ I .A ] ve 2 2 h 1 h K B [ I .A ] . .B ] 2 2
X n1 K A .X n K B .[ U n U n1 ]

(14)
ekil 5: Endktans akm (D=0.5).

V. BENZETM SONULARI ekil 1deki dntrc devresine ait eleman deerleri ve dier bilgiler tablo 1de verilmitir. Benzetim almalarnda D=0.5 ve D=0.75 iin grafikler elde edilmitir.
Tablo 1: Buck dntrcye ilikin benzetim parametreleri. Parametreler E R L C Fs D h Deer 20 V 5 ohm 5 mH 47F 1 kHz 0.5 ve 0.75 10-4 sn

Her bir topololojiye ait devre denklemlerinin ardl ele alnmasyla ve denk.(14)n zlmesiyle elde edilen grafikler ekil 4, ekil 5, ekil 6, ekil 7, ekil 8 ve ekil 9da verilmitir. Grafiklerden de grld gibi, devrenin srekli akm modunda alt anlalmaktadr.

ekil 6: Dntrc k gerilimi (D=0.5)

D=0.5 durumunda, dntrcnn k geriliminin ortalamasnn 10V olduu grlmektedir (ekil 6). Bu deer, denk.(8)e gre elde edilen sonu ile ayndr.

295

M.M. Ertay, A.B. Yldz VI. SONULAR Bu almada durum deikenleri yntemi kullanlarak Buck dntrcnn alma durumlarna ilikin denklemler elde edilmitir. Bu yntem elde edilen denklem says az olduu iin tercih edilmitir. Dntrcdeki anahtarlar ideal anahtar kavram ile modellenmitir. MATLAB m-file ortamnda, sistem denklemlerine saysal zm metodlarndan trapezoidal yntem uygulanmtr. Deiik iletim oranlar iin benzetim almalar yaplarak Buck dntrcnn analizi gerekletirilmitir. KAYNAKLAR
[1] [2] Yuan F. and Opal A., Computer Methods for Switched Circuits, IEEE Trans. On Circuit and Systems, V.50, No.8, 2003. Vlach J., and Opal A., Modern CAD Methods for Analysis of Switched Networks, IEEE Trans.On Circuit and Systems, V.44, No.8, 1997. Gkalp H, Sezgin A, nbilgin G, G Elektronii Devreleri iin Bir Bilgisayar Benzetim Yntemi, Elk.Mh. 6. Ulusal Kongresi, 1995. V. Rajagopalan Computer-Aided Analysis of Power Electronic System, Marcel Dekkar ,1987 O. Grdal,G Elektronii,Blm 7,Sekin Yaynclk, 2008. A.B.Yildiz and N. Abut, " An Efficient Approach to Modelling and Analysis of Power Electronic Circuits " Proceedings of the 1998 IEEE, 13th Annual Applied Power Electronics Conference (APEC'98), February, , California, 1998 Pablo C., Gabriel G., Adolfo H., fuzzy ganschedulng control of swtchmode dc/dc converters, IEEE ISIE , - 0-7803 -5 662-4/99,1999 Jose A.R., Gerardo E.P; Stability of current-mode control for DCDC power converters SYSTEMS & CONTROL 119 , LETERS p-p13 2002 Chun-F. H., Chia-Y. H., Chao-M. C., Chih-M. L., Self-Learning Fuzzy Control for Boost DC-DC Converters Using an Inexpensive 8-bit microcontroller ,Proceedings of 2006 , CACS AUTOMAT_C CONTROL CONFERENCE St. John's University, Tamsui, Taiwan, Nov. 10-11, 2006 Calderon A.J.,Vinagre,B.M.,. Feliu V., Fractional order control strategies for power electronic buck converters ,Signal Processing, ELSEVIER ,280328190165-1684 - , 2006. L.O. Chua and P.M. Lin, Computer -Aided Analysis Electronic Circuits, Algorithm and computational techniques,Prentice Hall, 1975. C. Acar,Elektrik Devrelerinin Analizi,TU yaynlar Istanbul , 1995. A.B. Yldz, M.A.nar, Time-Domain Analysis of Circuits with Ideal Switches by nodal equations, Power Electronics and Drives Systems, 2005. PEDS 2005. International Conference on,2005 E.Kelebekler,A.B.Yldz,State variables analysis of passive filters, Electrical Machines and Power Electronics, 2007. ACEMP '07. International Aegean Conference on ,Bodrum,2007 A.B. Yldz,Elektrik devrelerinin bilgisayar yardmyla analizi yksek lisans ders notlar,2007 E. Zulueta1 T. Rico1 J. M. Gonzlez de Durana,Hybrd Modelng Of Open Loop Dc-Dc Converters,Revsta Facultad De Ingenera, U.T.A. (Chle), Vol. 11 N2, 2003, pp. 41-47

ekil 7: Temel anahtar ularndaki gerilim (D=0.75).

[3] [4] [5] [6]

[7] [8] [9]

[10]

[11]

ekil 8: Endktans akm (D=0.75).

[12] [13]

[14]

[15] [16]

ekil 9: Dntrc k gerilimi (D=0.75)

D=0.75 durumunda, dntrcnn k geriliminin ortalamasnn 15V olduu grlmektedir (ekil 9). Bu deer, denk.(8)e gre elde edilen sonu ile ayndr.

296