T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

RADYO TELEVZYON ALANI

SENARYONUN EVRELER

ANKARA, 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. SENARYO TASLAI (SNOPSS) .................................................................................... 3 1.1. Senaryo Tasla Nedir?................................................................................................. 3 1.2. Senaryo Taslann ekil zellikleri ............................................................................ 4 1.3. Senaryo Taslann erik zellikleri ........................................................................... 4 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 6 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 7 RENME FAALYET2 .................................................................................................... 8 2.1. Gelitirme Senaryosu Nedir? ........................................................................................ 8 2.2. Gelitirme Senaryosunun ekil zellikleri................................................................... 9 2.3. Gelitirme Senaryosunun erik zellikleri................................................................ 10 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 13 3. AYRIMLAMA SENARYOSU .......................................................................................... 13 3.1. Ayrmlama Senaryosu Nedir?..................................................................................... 13 3.2. Ayrmlama Senaryosunun ekil zellikleri................................................................ 16 3.3. Ayrmlama Senaryosunun erik zellikleri .............................................................. 17 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 24 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 25 4. EKM SENARYOSU ...................................................................................................... 25 4.1. ekim Senaryosu Nedir? ............................................................................................ 25 4.2. ekim Senaryosunun ekil zellikleri ....................................................................... 26 4.2.1. ekim, Sahne, Ayrm ve Blm Bilgileri............................................................ 26 4.2.2. Kamera Optik ve Mekanik Hareket Bilgileri....................................................... 28 4.2.3. Kullanlacak Kurgu ve Gei Yntemi Bilgileri.................................................. 29 4.3. ekim Senaryosunun erik zellikleri ...................................................................... 30 4.4. Storyboard................................................................................................................... 31 4.4.1. Storboardun Biim zellikleri ........................................................................... 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 37 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 38 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 39 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 41 KAYNAKA ......................................................................................................................... 43

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 321GM0004 Radyo Televizyon Ortak Alan Senaryonun Evreleri ekil ve ierik bakmdan hatasz senaryo tasla, gelitirme senaryosu, ayrmlama senaryosu ve ekim senaryosu oluturabilme ile ilgili bilgilerin verildii renme metaryalidir. 40/32 Senaryonun temel eleri, senaryonun dramatik yaps ile senaryonun ierii modln alm olmak. Senaryonun evrelerini kavram olmak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda, ekil ve ierik bakmndan hatasz senaryo tasla, gelitirme senaryosu, ayrmlama senaryosu ve ekim senaryosu oluturabileceksiniz. Amalar: Uygun ortam salandnda; MODLN AMACI 1. ekilecek filmin konusunun, ana hatlaryla yer ald bir senaryo tasla oluturabileceksiniz. 2. Senaryo taslan genileterek, gelitirme senaryosuna dntrebileceksiniz. 3. Gelitirme senaryosunu genileterek, ayrmlama senaryosuna dntrebileceksiniz. 4. Biim ve ierik zellikleri tamamlanm bir ekim senaryosu ve storyboard oluturabileceksiniz. DVD ve VCD ortamndaki filmler, senaryo metni rnekleri, projeksiyon, DVD-VCD okuyucular. Her faaliyet sonrasnda, o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, sorucevap) uygulayarak, modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci; Senaryo yazmnn aamalarn aynen bir maml maln rnein bir arabann retimine benzetebiliriz. Bir araba nasl ki fabrikann bir kapsndan bir metal yn olarak girip, eitli aamalardan sonra (motoru, asesi, koltuklar, farlar, vs eklenip boyandktan sonra) son model bir araba olarak kyorsa, senaryo retimi de aynen byledir diyebiliriz. nce yaadklarndan, grdklerinden, etkilendiklerinin arasndan bir konu syrlr gelir yazarn aklna. Eserin en ham hlidir bu; bir olay olabilecei gibi, onu etkileyen bir kahraman da olabilir. Eer yazarn aklna gelen olaysa, o olay gerekletirecek bir kahramana, yok kahraman geldiyse o kahramann gerekletirecei bir olaya ihtiya vardr artk. Olayn getii yer, zaman veya kahramann ad, ya, fizii de belirlendike bir sonraki aamas gelir artk senaryonun. Beyaz kdn zerine yazlan herey belirsizlii ortadan kaldrp, bir sonraki aamann alt yapsn olutururken, senaryomuz da en son aama olan ekim senaryosuna doru emin admlarla ilerlemektedir. te bu modln amac bir televizyon veya sinema perdesinde izlediimiz bir filmin; yazarn kafasnda akan bir imek hlinden, ekranda grdmz hle gelene kadar geirdii aamalar aklamaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Uygun ortam salandnda, senaryo tasla hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde, yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir senaryo taslann ierik zelliklerini aratrnz. Bir senaryo taslann ekil zelliklerini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve kitabevlerini gezmeniz gerekmektedir. Televizyon kanallarn ve prodksiyon irketlerini gezerek, senaryo tasla hakknda n bilgi edininiz.

1. SENARYO TASLAI (SNOPSS)

1.1. Senaryo Tasla Nedir?
ok yaln olmasna karn, nemli bir kavram olan Taslak yk (synopsis), senaryo almasnda ilk evredir. Taslak yk, bir aaca doru yrmeden nce, yazarn ormana uzaktan gz gezdirmesidir. Taslak yk, tema seilip konu saptandktan sonra, gelitirerek yazmaya karar verdiiniz film yksnn, en ksa yoldan 1-2 sayfa iinde zetlenmesidir. Taslak yk, yaptn konusu zerinde ilgilileri (yapmc/ynetmen) aydnlatan metindir. Ticar sinemada ya da televizyonda, bir filmin yaplp yaplmamasna ou kez, senaryo tasla da denilen Taslak yk okunduktan sonra karar verilir. yk, ilenecek konunun, kimi bulgularla gelitirilip zenginletirilmesidir. Aksayan noktalarn ortaya kmas durumunda; almay fazla ilerletmeden dzeltme, ynlendirme, gelitirme, olaylar aras denge kurulmasnda yazara bir rehber grevi yapar. Filme alnmas dnlmeyen yk iin, yazarn boa emek harcamasn ilk admda nler. Bu nedenle Taslak yk, zaman ekonomisi adan nemlidir. Taslak yky ksa yazmak nemlidir. Bu her eye bir meydan okumadr. yky; bir iki paragrafta ya da bir iki sayfada anlatabilmek, ayn yky daha fazla sayfada anlatabilmekten daha zordur.

Taslak yk yazmann zorluu, yky bir btn olarak dnme anlaynn gelimemesindendir. Buradaki lt, size izilen snrlamalar iinde bir yky anlatabilmenizdir. yknz anlatmanz iin otuz saniye verildiini varsayn. yknz o srede bir iki paragrafta, ksa ve tutarl bir biimde anlatmaya aln. Bunu yapamyorsanz iiniz olduka zor. Ancak senaryo yazmyla ilgili uyulmas gereken bir takm temel kurallar vardr. Bunlara uyulduu takdirde, senaryo yazm iin ilk adm atlm olur. Taslak yk yazmnda dikkat edilecek nokta; ilk aamada ar ayrntya yer verilmemesidir. lk aamada verilen ar ayrntnn, sonradan yknn nnde engel oluturabilecei unutulmamaldr.

1.2. Senaryo Taslann ekil zellikleri

Taslak yk; ksa ama zengin malzemesiyle, senaryo yazarna z bozmadan deiik kurgulama olanaklar vermelidir. Aadaki rnekte, bir film senaryosunun taslak yks bulunmaktadr. Okuyunca filmin genel hatlaryla ilgili yeterli bilgiye sahip olacaksnz. Bir hrsz, parkta oturan birinin yannda duran emsiyesini alar ve uzaklar. Adam farkna varmaz. Parkn bir baka yerinde baka bir adam, kibrit almak iin ayrlp antasn orada braknca, ayn hrsz antay almak ister. Fakat tam o srada bir bakas yrrken antay grr. antann unutulduunu dnerek, alp karakola gtrecek iken hrsz, kendisinin olduunu syleyerek antay alr gider. O srada antann sahibi geri gelir, antasn sorar. antay bulan adam gerei anlar ve birlikte hrsz yakalarlar ve karakola gtrrler. Yukardaki zet; filmin ayrntlarn belirtmemekle birlikte, film hakknda ok ksa bir fikir vermektedir. imdi filmin ileniini, ayrntl olarak belirtme noktasna geldik. Film hakknda tam ve geni bilgi edinmek isteyenlere sunulmak zere, filmin ayrntl yks (film hikayesi) hazrlanr.

1.3. Senaryo Taslann erik zellikleri

Taslak yk, u bilgileri ierir: lenecek tema kesin olarak ortaya kar. Olaylar dizisinin getii zaman ve evre (meknlar) belirlenir; Gnmzde stanbul stikll Caddesi 1990'lar. Gneyde bir sahil kasabas. Kurtulu Sava yllarnda Polatl.

Olaylar dizisini oluturan, ana ve dier nemli kiiler ortaya konulur. Bu kiiler tanmlanr;

lk admda; Ya ve kiiye ilikin bilgiler verilir. rnein, "30 yanda kendi hlinde bir memur olan Vehbi Efendi (Vehbi Efendinin kiiliine ilikin ayrntl olmayan bilgi). Kii ya da kiilerin, atmaya nasl bulatn belirten bilgiler yer alr. Kiilii ynlendiren gereke ya da gerekeler (Vehbi Efendiyi atmaya sokan ama). Bir suluyu izleyen polisi kimin, neyin ynlendirdii sorun deildir. nk bu onun iidir. Kimi yklerde, kiiye o kadar youn gd verilir ki, olayda tek bir ama gstermek zorlar).

kinci adm, taslak yapy somutlatrmaktr. Somutlatrma; yky birletiren, btnletiren omurgann biimlendirilmesiyle olur. ster gevek, ister sk yapl olsun, yknn gl, dzenleyici bir omurgaya gereksinimi vardr. Bunun iin olaylar rgsnn, genel izgileri belirlenir. yknn giri - gelime - sonu ya da atma -gelime- zm yaps; olaylar rgsndeki, olay balatan atma ve nemli gelimeler ayrntya girilmeden ksa ksa aklanr. Doruk nokta ve zm belirtilir. Bu alma, daha sonra bir senaryoya dnecek olan yknn geliimini aklar.

Taslak yk, imdiki zamanda, geni zaman kipiyle yazlr, Balangtaki yazar adaylar, ounlukla taslak yksn, kiilerinin devinimlerini gz nne sererek yazmaya abalar. Ana kiilerin hedefleri ya da bu Taslak yknn olay rgs, yazm almasndan ayrlmadr.

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Senaryo taslanz iin, konu aratrmas yapnz. Senaryo taslanzn konusunu belirleyiniz. Senaryo taslanz hazrlaynz. neriler Bu ilemler srasnda ayrntlara dikkat ediniz. Bol bol okuyarak ve film izleyerek hayal gcnz gelitiriniz. Aratrmac ve gzlemci olunuz. Sinema teknolojisi ile ilgili gelimeleri, yakndan takip ediniz. Yaz denemeleri yaparak, ifade gcnz arttrnz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn cevaplarn, DORU ve YANLI olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ( ) Taslak yknn bir dier ad da tretmandr. ( ) Taslak yk, senaryo almasnda ilk evredir. ( ) Taslak yk, tema seilip konu saptandktan sonra yazdmz, filmin ksa yksdr. ( ) Bir filmin yaplp yaplmamasna, genellikle taslak yk okunduktan sonra karar verilir. ( ) Taslak yky yazmak ok kolaydr. ( ) Taslak ykde olaylarn getii zaman ve mekn belirtilmez. ( ) Taslak yk, imdiki zamanda geni zaman kipiyle yazlr. ( ) Taslak ykde verilen ar ayrntlar, sonradan yknn geliimine yardmc olacaktr.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Uygun ortam salandnda, senaryo taslan genileterek gelitirme senaryosuna dntrebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir gelitirme senaryosunun ekil zelliklerini aratrnz. Bir gelitirme senaryosunun ierik zelliklerini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn, kitabevlerini ve VCD satan maazalar gezmeniz gerekmektedir. Gelitirme senaryosu hakknda; prodksiyon irketleri ve televizyon kanallarndaki ynetmen, yapmc ve senaryo yazarlarndan n bilgi edininiz.

2. GELTRME SENARYOSU (TRETMAN)

2.1. Gelitirme Senaryosu Nedir?
Tema; olaylar dizisi, kiiler, olaylarn getii evre, devinim senaryonun balca eleridir. Taslak yk (synopsis) almasnda, bunlar ana hatlaryla belli olduktan ve yapmc/ynetmen/kurum tarafndan kabul edildikten sonra, senaryo yazar yksn gelitirmeye balar. Gelitirim evresi, taslak yk ve sonraki evre olan ayrmlama arasnda yer alr. Taslak ykye ksa yk denilirse; Gelitirim, bu ksa yknn daha ayrntl olarak (rnein krk, elli sayfa) geniletilip, ilenmesiyle elde edilir. Bu evrede, senaryo yazarndan, sanat deeri byk bir uzun yk ya da roman deil, yalnzca baarl bir film metni hazrlanmas beklenir. Gelitirim bir sinema yksdr. Bu nedenle, her eyden nce sinemann koullarna uygun olarak hazrlanmas gerekir. yk gelitirilirken, sonuta ekilecek filmin ak, her grnts bu evrede tasarlanr. ykdeki her ekimin ierii ve bunun ayrm iindeki yeri, tam olarak belirtilerek tpk perdede grlebilecei biimde yazlr. Dier bir anlatmla, Gelitirimdeki her anlatm, her cmle, filmdeki grntlere karlk olarak dzenlenir. Film yksnn ats olan ykleme (dramatik yap), tamamen gelitirimde kurulur. Ortaya kan metin, tamamlanan bir filmde yer alacak grntlerin, szcklerle kt zerinde anlatm ve bu anlatmn sinemann gerektirdii koullara uygunluudur.

2.2. Gelitirme Senaryosunun ekil zellikleri

Senaryo tasla konusunda verdiimiz rnein zerinde devam edecek olursak, aada ayn konuya ait bir gelitirme senaryosu rnei verilmitir. Burada artk ayn yk, daha ayrntl bir ekilde, bir arkadanza anlatyormucasna ilenebilir. rnek: ieklerle ssl yemyeil bir parkn iindeyiz. Ku cvltlarna karan su sesleri, bu gzel bahar gnne canllk katmaktadr. Kanepede yal bir adam (Mehmet bey) kitap okumaktadr. Yanna emsiyesini brakmtr. Az tede aaca dayanm birisi (Hrsz) gazete okumaktadr. Gazeteyi o kadar ok yukar kaldrmtr ki yz grlmez hldedir. Tam bu srada, aaca dayal adam yavaa gazetesini indirir, saa sola kukulu gzlerle bakar. Kanepede oturan adamn arkasna, ayaklarnn ucuna basarak yaklar. Bir kez daha kimsenin grmediinden emin olmak iin saa sola baktktan sonra kitap okuyan ihtiyarn emsiyesini alr. Koltuunun altna gizleyerek uzaklar. Burada sahne kararr. Sahne yeniden aydnlandnda, bir genci (Ali) imenlerin zerine bada kurup oturmu dergisini okur grrz. Gen adam dergisini yanna koyup cebinden sigara paketini karr. Sigarasn yakmak iin kibrit arar. Ceplerini kartrr, kibrit bulamaz. antas da yannda, imenin zerindedir. Kibrit alabilecei birini bulmak amac ile saa sola baknr. Uzaktan birisi (Veli) koruluun kesini dnmektedir. Ali ayaa kalkar. anta ve dergisini orada brakarak keyi dnmekte olan Veliye Afedersiniz bir dakika! diye seslenir. Veli duymaz. Ali arkasndan koar ve koruluun kesini dnp gzden kaybolur. Tam bu srada Alinin antasn brakt yerin arkasndaki korulukta, yapraklar aralanr ve daha nce emsiye alan hrszn hain yz grnr. Yeni bir av yakalam olmann sevinci ile antaya bakar. antay almak iin kmaya hazrlanrken, yandan birisinin (Kzm) geldiini sezer. Yeniden dallarn gerisine saklanr. Kzm antay grr ve saa sola bakarak sahibini aratrr. Allah Allah! Ne dalgn insanlar var. antay unutmu. Bari karakola gtreyim. diye mrldanarak antay yerden alr. Ap iindekini karr. Gzel bir fotoraf makinesi vardr. Makineyi antaya koyar. Yava yava evresine baknarak yrmeye balar. Hrsz dallarn arasndan onu gzlerken, avn karmann kzgnl ile ban sallar. Kzm elinde anta, yrrken arkadan koruluktan kan hrsz kendisini uzaktan izler. Kzm oradan geen birine (Osman) seslenir. Bir anta bulduunu syler. Sahibini bilip bilmediini sorar. Osman bilmediini, anta arayan birine raslarsa haber vereceini syleyerek ayrlr. Yrmeye balayan Kzm'n arkasndan hrsz yaklar. Hey karde o anta benim. imenin zerinde unutmutum diye seslenir. Kzm Ya yle mi? Ben de karakola gtryordum, memnun oldum. der. Hrsz acele ile antay alp korulua doru uzaklar. Bu iten kukulanan Kzm hrszn arkasndan bakakalr. Kzm hrszn arkasndan bakarken Alinin sesine ban evirir. Ali uzaktan koarak yaklar. Birisine bir anta verdiinizi grdm. Benimkine benziyordu. inde fotoraf makinem vard. imenin zerinde brakp kibrit almaya gitmitim

2.3. Gelitirme Senaryosunun erik zellikleri

Senaryo yazar, bu almasn yaparken, sinema zellii olmayan durumlarda, dier sanatlar iin geerli olan kurallardan, tekniklerden yararlanr. Gelitirim, aa yukar kendine zg teknikle yazlan uzun bir yk olduuna gre, uzun yk teknii ve genel olarak roman/yk trnn teknii burada senaryo yazarnn iine yarar: Bu aamada kiilerin zelliklerinin belirtilmesi (kiiletirme) ve devinimlerin (action) dzenlenmesi gerekletirilir. yknn belli bal devinim (action) yerlerinin saptanmas, bunlarn yerli yerine yerletirilmesi roman/yk tekniine gre yaplr. Devinimler, tamamlanan yknn/filmin ana paralar olan blm, ayrm (sequence) ve sahnelerinin bel kemiini oluturur. Ana devinimlerin yan sra, ikinci derecede devinimler ya da olay, yine gelitirimde yer alr. kinci derece devinimler; belli bal devinimlerin birbirine balanmasn, yknn ileriye doru akna bir dzen vermeyi ve kiilerin u ya da bu zelliklerinin ve tinsel durumlarnn aa vurulmasn salarlar. Az ya da ok dramatik etki yaratabilecek devinimler u ya da bu yolda kullanlarak izleyicilerin ilgisinin uyank tutulmas, filmin gidiine yakndan katlmas gerekletirilir. ykde gerilim ve geveme noktalar (soluklanma pay) oluturularak izleyicinin ister istemez bu aka kaplmas salanr. Ksaca: Gelitirimde dramatik yap belirlenir. Olgular sralanr. Olaylarn balantlar salanr. Konunun, gelime ve atma noktalar belli olur. Kiiler zellikleriyle tantlr, kiiler ve onlarn ortaya koyduu olaylar irdelenir. Gelitirim aamasnda konuma rgsnn (diyalog) en nemlileri yazlr. Ele alnan yknn zetteki gibi, yalnzca ana hatlar deil, ikincil derecedeki gelimeleri de belli olur. Her anlatm, her tmce, filmdeki grntlere uygun olacak biimde yazlr. Geni zaman kipiyle yazlr. Yaznsal sslemeler yaplmaz.

Gelitirim yazm konusunda, bir sonraki sayfadaki rnei ok dikkatli okuyun. Anlatma dikkat edin. Her bir tmcenin sizde grsel bir izlenim yaratp yaratmadn denetleyin (Gelitirim yazmnda dikkat edilmesi gereken ayrntlar iin 'Grsel Anlatm Oyuncu Ynelimleri, Blm, Ayrm, Sahne' tanmlarnn akland kesimlere bakn).

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Senaryo taslandaki olay rgsn geniletiniz. Mekn ve zaman bilgilerini geniletiniz. Karakterleri ayrntl olarak ileyiniz. Aratrmac ve gzlemci olunuz. nemli diyaloglar ekleyiniz. Sinema teknolojisi ile ilgili gelimeleri yakndan takip ediniz. Yaz denemeleri yaparak, ifade gcnz arttrnz. neriler Bu ilemler srasnda, ayrntlara dikkat ediniz. Bol bol okuyarak ve film izleyerek hayal gcnz gelitiriniz.

11

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn cevaplarn DORU ve YANLI olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ( ) Gelitirme senaryosu, taslak senaryo ve ayrmlama senaryosu arasnda yer alr. ( ) Gelitirme senaryosu bir iki sayfadan uzun olmamaldr. ( ) Gelitirme senaryosundaki her anlatmn karl, filmde grntl olarak ifade edilir. ( ) Gelitirme senaryosunda, kii zellikleri belirtilmemelidir. ( ) Gelitirme senaryosunda, gelime ve atma noktalar belli olur. ( ) Gelitirme senaryosunda, hibir diyaloa yer verilmez. ( ) Gelitirme senaryosunda, yazmsal sslemeler yaplmamaldr.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

12

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Uygun ortam salandnda, gelitirme senaryosunu genileterek ayrmlama senaryosuna dntrebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir senaryoda ekim, sahne, ayrm ve blmlerin ne anlama geldiini aratrnz. Senaryoda zaman, mekan ve benzeri konulardaki bilgilerin nasl verildiini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn, kitabevlerini ve VCD satan maazalar gezmeniz gerekmektedir. Gelitirme senaryosu hakknda prodksiyon irketleri ve televizyon kanallarndaki ynetmen, yapmc ve senaryo yazarlarndan n bilgi edininiz.

3. AYRIMLAMA SENARYOSU
3.1. Ayrmlama Senaryosu Nedir?
Ayrmlama Senaryosu; Gelitirme (treatment) ile ekim Senaryosu arasnda yer alan, senaryo yazarnn bireysel almasnn bittii, her eyin sonuland nc aamadr. Senaryo yazmnda son alma, Yazar-Ynetmen ibirlii ile ekim Senaryosu evresinde yaplr. Ayrmlama Senaryosu, Gelitirme Evresinde geniletilen yknn, birok biimsel enin bileimi ile sinema tekniine ve gereklerine gre, d yapsnn (biim) oluturularak, ekim senaryosu olmaya hazr metin durumuna getirilmesidir. Bu aamada yazarn ngrd, belli bir sonuca giden olaylar dizisinin en kk ayrntlar, tm kiileri, kiilerin kiilik zelliklerini gsteren i ve d devinimleri, kiilerin birbirleriyle ilikileri, konuma rgs ve sesler (doal sesler/mzik) ile ksaca her eyi ile ierik ortaya konulur. Gelitirilen metinde; ayrmlar (sequence), sahnelere; sahneler de eitli alardan, eitli leklerden, eitli kamera devinimleri ile alnacak bir dizi ekimden oluan birimlere blnr.

13

Gelitirme aamasnda olabildiince gelitirilen yk, ekim senaryosu hazrlanrken alma kolayl salamak amacyla, bir mantk erevesinde paralanarak sralanr. Romanda, tiyatro oyununda olduu gibi, sinema filminin de kendine zg biimsel eleri bulunmaktadr. Bunlardan en nemlisi, senaryonun paralara blnmesidir. Daha dorusu bir film, paralardan olumutur. Biimsel olarak senaryo; kt zerinde ngrlen biimde blmlere, ayrmlara, sahnelere; sahneler de kendi iinde grnt ve ses/sz eleri olmak zere ayrlr. Senaryo sayfasnn biimsel grnmne gemeden nce, kimi zaman birbirlerinin yerine yanl kullanlan, btn oluturan temel biimsel paralarn grmekte yarar vardr. Senaryonun biimsel blmlemesi, bykten ke doru yle sralanr: Blm, Ayrm, Sahne, ekim. Blm (Part)

Blm, yknn dramatik geliiminin ba ve sonu olan bir parasnn geliip sonuland grntler dizisidir. Blmlerin birlemesiyle, yknn tm ortaya kar. Olaan uzunluktaki (90 dakika) bir filmde; ortalama 78 blm bulunur. Filmdeki her bir blm, bir romann, bir tiyatro oyununun bir blmne (perdesine) e deerdir. Ayrm (Sequence)

Blmler iinde yer alan ayrm, yklemeyi (dramatik yap) oluturan her bir olgunun/olayn iinde geliip, sonuland kendi iinde bir btnl olan sahneler dizisidir. Ayrm tek ya da deiik yerlerde geebilir. rnein, d sahne ile balayp, i sahne ile srebilir. Olaan uzunluktaki filmde, ortalama 2530 ayrm bulunur. Kesinlikle dingin ve durgun olmayan ayrmlar, tpk teleferiklerin yksee trmanmalarn salayan dili arklar gibi, devinimleri ileri tar. Sahne (Scene)

Tiyatrodan sinemaya aktarlan sahnenin iki tanm var. Birincisi, oyun alanna bir oyuncunun her bir girii, yeni bir sahnenin balangcdr ve her bir k da o sahnenin sonudur. Buna "Fransz Sahnesi" denilir. kincisi, olaylarn gerekleecei yeri (mekn) ya da dekoru tanmlar. Bu nedenle tiyatro oyunlar, olayn akn gnlk yaamdan ayran, olaylar seilen ve ayklanan bir duruma getiren, eitli sahnelere blnr. Her sahne deiik ortamlarda/zamanlarda gerekleir. Sinemada sahne, film iinde dekorun ve kamera alarnn deitii yerlerde tamamlanan bir durumu belirtir. Buna "ekim Sahnesi denilir. Sahne, ayn kiiler ve ayn dekor (mekn) iinde geen, srekli bir olay gsteren bir ya da daha ok ekimden oluan grntler dizisidir. Dier bir anlatmla sahne, ayn kiilerin ayn dekor (mekn) iinde, ayn anda yer aldklar ekimler btndr. Tamamlanan bir durumu belirtir. Sinemada sahne; yazar rahatlatan "vurgu" olarak da adlandrlr. Sahne ya da vurgunun ls ne kadar olacak? Belki yirmi saniye, belki drt dakika (iki senaryo sayfas) ama ender olarak, daha uzun da olabilir.

14

Sahne iinde olay rgsn ortaya koyan devinimin, birbirini izleyen ekimler boyunca uyumlu olmas gerekir. yle ki olay/olgu, gerek yaamdaki dorusal bir zaman ak iinde anlatlr. ekim (Shot)

ekim, filmi oluturan dramatik yapnn en kk birimidir. ki noktalama imi (kesme, zincirleme, vb) arasnda kalan grnt dizisine, ekim ad verilir. Dier bir tanmla ekim, kamerann hi ara vermeksizin, durduluncaya kadar, srekli olarak bir grnty filme almasdr. ekim; bir sahne iindeki belirli kii ya da nesneye, odan deitiini gsteren bildirimdir. Bir ekim yaplrken bilinmesi gereken noktalardan ilki, kamerann gr alannn snrlldr. Kamera izleyiciye btn tam olarak gstermez. Btnn bir blmn gsterir. kinci ekim ise, ayn btnn bir baka parasn gsterir. ekimin balca amac vardr: Konuyu ak seik olarak gstermek: zleyici ne olup bittiini anlamak ve bunu kolayca grmek ister. rnein, bir insan konumaya baladnda, izleyici tarafndan grlmelidir. Olumlu bir grnt dzenlemesi elde etmek: Kamera yoluyla aktarlan grnt, aslnda bir resimdir. Bu resmin belli bir grnt dzenlemesi yaplmaldr. zleyici grntde verilecek mesaj net olarak alglayabiliyorsa, grnt dzenlemesi doru yaplm demektir. yi bir grnt dzenlemesinde, izleyicinin beenisi artacaktr.

Dramatik bir etki yaratmak: Kameray eitli alardan kullanarak,

ekimde farkl dramatik etkiler oluturulabilir.

ekimlerin, kurgu ile bir araya getirilmesiyle sahne oluur. Bir mekndan dierine geilmesi veya zamandan zamana sranmas yeni bir sahnedir. rnein, bir odada konumaya balayan iki kii, konumalarn arabada srdrrse, yeni bir sahne balamtr. Ancak ayn iki kii arabada konuurken, arabay durdurup araba dnda konumalarn srdrrlerse, burada sahne deiiklii sz konusu deildir. Blm, ayrm, sahne ve ekim gibi anlam ieren biimsel paralar, senaryo yazarnn iledii konunun biimine, ieriine gre deiir. Bu biimsel blnmeyle olayn tartm, temposu oluturulur. Ustalk bu blnmeleri yerinde ve lsnde yapmaya baldr. Senaryo almasnda genel olarak nce ayrmlar (sequence) ele alnr. Sonra her ayrm kendi iinde sahnelere blnr (Aada sralanan yntem, Gelitirme (Treatment) evresinden balayarak uygulanr). Yazlacak sahnenin nce ne anlataca belirlenir.

Bu sahne neyi getirecek ? Amac ne ?

15

Kavga m, atma m, sevgi mi, balama m, saldr m, kuku mu ? Sahnenin ne olduu saptandktan sonra, o sahnenin algsal deerleri ortaya kartlmaya allr. Bu aamada nasl sorusu sorulur. Nasl bir kavga? Nasl bir atma? Nasl bir sevgi? vb. Algsal deerleri aklamak iin, ne gerekiyor ? sorusu nem kazanr. Saptanan algsal deer iin izgi, renk, biim ve kitle asndan ne gerekiyor? Durum, kii ve yrenin aklanmas iin, Durumu yaratan gler nedir? Kiilerin toplumsal durumlar nedir? Olayn getii yrenin/evrenin zellii nedir? Hangi mevsim ve gnn hangi zamandr ?(Bu sorularn yantlar algsal deerleri ortaya koymada nemli katklar getirir). Kiilerin kltrel ve evresel zellikleri asndan duygularn aklamalarndaki eilimleri ve tavrlar zerinde durulmas. Verilmek istenen grn aklanmamas; Duruma ve gre olabildiince ge girmek gerekir. rnein, kapdan girecek kiinin hemen gsterilmemesi gibi. Sahne, kiinin kapy almasyla balasn. Masadaki dier kiiye bir evrak uzatsn ve sorsun: "Nedir bu evraktaki eksik?" Kamera Evraka doru bir sre zumlanr. Kiilerin sallanan elleri.. vs. vs. Uygulama dzeyinde yazdnz sahnenin bana ve sonuna ksaca, sahnenin nasl olduuna bakmak gerekir. Anlatmda bir ey yitirmiyorsa kimi szcklere, tmcelere, grlere yer vermemeliyiz.

3.2. Ayrmlama Senaryosunun ekil zellikleri

SAYFA \ NO 2 SATIR BOLUK AILMA 15. . MAHMUTUN EV, MUTFAK. GN

16

Mahmut ekmeceden bir bak alr, n kapya ynelir. 2 SATIR BOLUK 16. DI. MAHMUTUN EV, N KAPI. GN Mahmut bir elinde futbol topu, dierinde bak, kap giriinde durur, homurdanr MAHMUT (kzgnlkla) Neredesin be Bahe duvarnda oturan Tamer ak ile dal yontar MAHMUT (.D) Sinirlendiriyorsun beni. Tamer ban eer TAMER (Mrldanarak) ocuk deilim ben Kalkar, ar, kararl admlarla Mahmut'a doru yrr.

3.3. Ayrmlama Senaryosunun erik zellikleri

Tm senaryo aamalar, daktilo ya da bilgisayarla yazlr. (Amerikal yazarlar Courier 12'den baka bir harf kullanamaz) Sayfa zerinde grdnz, Ayrmlama Senaryosu'nun olmazsa olmaz biimsel eleri nedir, nasl, ne zaman kullanlr ve nasl gsterilir? imdi, srayla bu eleri grelim: Sahne Bal Grsel Anlatm (Oyuncu Devinimleri) Kii Ad Ayra Konuma rgs (Diyalog); kili Konuma rgs (kili Diyalog) Genileme ekim Geiler

17

Unutmayn ki, senaryolarn deiik tipleri ve deiik biimleri bulunmaktadr.. Senaryo yazmna ilikin kitaplar kartrdnzda bunlar grebilirsiniz. rnein, sitcom, televizyon oyunu, TV eitim program senaryolar, bir film senaryosundan biim olarak ayrm gsterir. Her birinin kendine zg dzenleme biimleri vardr. Aadaki senaryo rnei tm trlere ilikin ortak bilgileri ve biimi kapsar. AILMA (FADE IN) . HASAN'IN DKKNI, ARKA ODA. GN ya da DI. AYIRLIK ALAN. GECE (FIRTINALI) Sahne bal, sahnenin nerede, ne zaman ekileceini belirtir. rneimizi aklamalarla srdrelim: . MAHMUT'UN EV, MUTFAK. GN Mahmut ekmeceden bir bak alr n kapya ynelir. KESME (Gei, sonraki sahneye nasl geildiini belirtir ama KESME szc yazlmaz) DI. MAHMUT'UN EV, N KAPI GN Mahmut bir elinde futbol topu, dierinde bak, kap giriinde durur, homurdanr. Oyuncunun devinimi perdede greceiz. MAHMUT Kii ad, konuann kim olduunu gsterir. Kii adlar, konumann stnde yer alr. (kzgnlkla) Ayra, oyuncunun szlerini nasl syleyeceini gsterir. Ayralar (...) kii adnn altnda, sylenen szlerin stndedir. Neredesin be. Bahe duvarnda oturan Tamer, ak ile dal yontar Oyuncunun devinimini, perdede greceiz. MAHMUT (G.D. ya da .D.) G.D. grnt d ya da .D. ; ereve d konuan kiiyi belirtir. Sinirlendiriyorsun beni. Konuma rgs, kiinin syledii szler

18

Tamer ban eer. Kar ekim, dikkatin odakland yeri gsterir. TAMER (Mrldanarak) ocuk deilim ben. Kalkar, ar, kararl admlarla Mahmut'a doru yrr. imdi bu genel grnmn her bir bildirimini ayrntl olarak grelim: Sahne Bal Senaryo sayfasnda bir satr olarak gsterilen Sahne Bal, sahnenin nerede, ne zaman ekileceini belirtir. Dier bir anlatmla "Kameray nereye, ne zaman koyacaz?" sorusuna yant verir. SAHNE NO 15 EKM YER DI/ EKM TANIMI BAHE/ODA EKM ZAMANI GnDZ/gECE

Sahne Bal rnei, DI. . CEMLN EV, AL' NN BROSU TERAS LK, GECE. KURUCU EKM

Grdnz gibi, ierikleri deiik ama biimsel adan ayndr. Sahne bal, bir izgiyle metinden ayrlr. Sahne Balndaki Bilgiler: Sahne Numaras (Filmin kanc sahnesi olduunu gsterir.) Sahne numarasndan sonraki bilgi, ekimin 'de ya da DI'ta olduunu belirtir. ; ekimin kapal mekanda, DI; ekimin kapal mekan dnda rnein, ak havada yaplacan belirtir. Kimi zaman ayn balkta DI/ birlikte kullanlabilir. rnein, sahneye darda balanp ieride srdrldnde ya da tersi durumda. Ama olabildiince birletirilmi ekim yeri aklamas kullanlmamaldr. rnein sahneye; DI. CEML'N EV diye baladnz varsayalm. Eer sahne, dtan gsterilen evin iinde srecekse, bal: . CEML'N EV olarak deitirmek uygun olacaktr. Sahne Balndaki ikinci aklama, ekimin nerede (hangi meknda) yaplacan belirtir. Genellikle buradaki kural; mekn belirten ev, banka, park, oda, bahe, kahvehane,

19

hastahane gibi bir anahtarn olmasdr, DI. . CEML'N EV, TERAS CEML'N EV, BANYO gibi.

Senaryonun aknda, ayn mekn birka kez daha kullanlacaksa, mekn tanmnn birbiriyle uyumlu olmas gerekir. rnein, nce; CEML'N EV diye tanmladnz yeri, sonra; CEML ATMACA 'NIN EV ya da CEML'N APARTMANI olarak belirtmeyin. Genelletirilen tanmla srdrlen uyumlu sahne balklarnn yarar, yapm aamasnda grlr: Meknlarn uyumlu aklamas, tm sahnelerin ekim yerlerini programlamada kolaylk salar. Uyumlu bildirim, yapm gerekletirecek tarafn istedii ilk eydir. "Geen hafta, A meknnda ekebileceimiz bu sahne, nereden kt imdi?" diye bir soru ile karlatnzda bilin ki, sorun, senaryo aknda, ayn meknn geliigzel yazlan tanmlarndan kaynaklanmtr. Beklenmeyen bir harcama ortaya km gibi grnecektir. Sahne Balnn nc bildirimi, ok gerekli ise ekimin belirtilen meknn neresinde olduunun gsterilmesidir. Evde ise, evin neresinde? Fabrikada ise, fabrikann hangi blmnde? Gerekten kendine zg yerler olduunda, bunlar mekn tanmnn yanna eklemek gerekir. Ama pek gerekli deilse, kullanlmamaldr. rnein, DI, BYK BR HANI'ndaysanz, bu tm sahne iin ngrdnz uygun, yeterli bilgidir. Ayn meknda, zamanda srayarak gelien yknn Sahne Balklar yle gsterilir: DI. ARKEOLOJK KAZI ALANI, 1966 DI. ARKEOLOJK KAZI ALANI, 2005 Kendine zg bir zellii olan yerin belirtilmesinde, KURUCU EKM aklamasn koymak gerekir. Bunun kural ise yledir:

20

DI. HSAN BEY APARTMANI, KURUCU EKM Bu balk, meknn dtan bir ekimine (KURUCU EKM) gereksinim olduunu syler. zleyici KURUCU EKM'le nerede olduunu bilir. Doal olarak kurucu ekimden sonraki ekim, ayn meknda belirlenen baka yerde yaplr. Kurucu ekimden sonraki ekimin, apartmandaki bir dairenin salonunda yaplacan varsayalm: Bu ekim; . HSAN BEY APT. RADFE'NN SALONU olarak yazlr. Sahne Balndaki son bilgi, ekim zamann gsterir. GN ve GECE kullanlan genel tanmlardr. ekimin zel bir zamanda yaplmasn istiyorsanz, rnein GN DOUU, GN BATIMI, LE vb. bunlar aka yazlr. Sahnenin, gne batm srasnda ekilmesi isteniyorsa, GN BATIMI yazlr. Sahnenin ayn meknda ekimi srecekse, AKAM KARANLII yazlabilir. Ancak ou yapmc ya da ynetmen, herhangi bir gnde gne douu ve bat gibi belirli zamanda yaplacak ekimler iin yalnzca bir ans verdiinizden bu ekimleri sevmez. Kimileri sevmiyor diye; yknz anlamlandracak romantik gne bat sahneleri yazmaktan vazgemeyin. Belirli bir ekim meknnda, belirtilen zamanda, sahne numaralaryla belirtilmi bir sra iinde akan senaryoda, her Sahne Balnn sonuna GN ya da GECE aklamalarnn srekli yazlmasna gerek yoktur. Burada iki seenek var; Birincisinde SRDRLR gstergesi kullanlr. rnein; DI, APARTMAN N Gkhan valizleri arabann bagajna koyarken, Sevil arabaya girer, oturur . ARABA SRDRLR Sevil uzanr, radyoyu aar. Dier seenek, ayn meknda ayn anda, deiik ekimlerin oluumu ile srdrlen sahnelerde, zaman gstergesi ya yazlmaz ya da AYNI ANDA ifadesi kullanlr. . MGE'NN EV, OTURMA ODASI. GN GN

ocuklar televizyon izler. . MGE'NN EV.MUTFAK Mge yemek masasn toplar. AYNI ANDA

21

MGENN EV, YATAK ODASI.

Baba yatakta, gazete okur. Ayn anda geen, birbirine anlam olarak bal sahneler oluturduunuzda, AYNI ANDA zaman gstergesini kullannz. rnein:
. LOKANTA, MUTFAK. GN

Mutfak tezghnn altnda tkrtyla alan, patlamasna bir dakika kalm saatli bomba. DI. LOKANTA, PARK ALANI. AYNI ANDA Sabri saatine bakar. Bir dakikadan az kaldn gsteren bir jest yapar. Zaman gstergesinin genelletirilen tm olanaklar, elbette yalnzca bunlar deildir. Bunlarn dnda herhangi bir zamana, duruma gereksinim duyduunuzda; duygularnz, sanatsal bilginizi ve yarglarnz kullann. Ama bunu yaparken Sahne Balnn, sahnenin nerede, ne zaman ekilir bilgisini, kar tarafa hzl ve yaln sylemek olduunu unutmamak gerekir. Verilen rnekleri incelediinizde SAHNE BALIKLARInn, HER ZAMAN BYK HARFLERLE yazldna dikkat etmisinizdir. Yine dikkat edilecek bir baka durum da ya da DI bildiriminden sonra bir noktann olduudur. Bu da genel bir kuraldr. Deiik iaretler kullanmayn. Noktadan sonra ekimin yaplaca mekn, genel bir aklamayla belirtilir. Genel tanmlanan mekn iindeki belirli yer, virgl ile genel mekn tanmndan ayrlr. Ender olarak, virgl yerine tire (-) gibi noktalama iareti de grebilirsiniz. Ama genel kullanm, virgldr. . LOKANTA, MUTFAK GN

Ayn biimde, zaman gstergesinden nceki noktalama iareti ou kez bir mekn, bir vurgu ve dier bir mekndr. Sahne balklarnz mmknse tek satr olarak yazn. Sahne balnn iki satr olduu ender durumlarda, doal kesme noktalarnda rnein; genel ve belirlenen mekn arasndaki bilgiyi kesmeyi deneyin. Sonu olarak sahne balnn alt izilir. Sahne balndan nce, iki bo satr braklr. Biimsel olarak iki bo satr senaryonuzun iyi grnmesini, hzl okunmasn ve araya notlar yazlmasn salar.

22

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar ekim, sahne, ayrm ve blmleri belirleyiniz. Konuma rgsne son hlini veriniz Mekn ve zaman bilgilerini veriniz. Aratrmac ve gzlemci olunuz. Ayrmlama senaryosunun, ekil zelliklerini dzenleyiniz. Sinema teknolojisi ile ilgili gelimeleri yakndan takip ediniz. Yaz denemeleri yaparak, ifade gcnz arttrnz. Sayfa dzenine dikkat ediniz. Metin farkllklarn ayrt ediniz. neriler Bu ilemler srasnda, ayrntlara dikkat ediniz. Bol bol okuyarak ve film izleyerek, hayal gcnz gelitiriniz.

23

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn cevaplarn DORU ve YANLI olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ( ) Ayrmlama senaryosu, senaryo yazarnn bireysel almasnn bittii nc aama bir almadr. ( ) Ayrmlama senaryosunda yk, bir mantk erevesinde paralanarak sralanr. ( ) Senaryonun blnmesi bykten ke blm, ayrm, sahne, ekim eklindedir. ( ) Blm, senaryonun en kk birimidir. ( ) Doksan dakikalk bir filmde, ortalama yirmi-otuz blm bulunur. ( ) Ayrm, dramatik yapy oluturan her olayn balayp sonuland sahneler dizisidir. ( ) Ayrmlar kesinlikle tek bir yerde geer. ( ) Sahneyi ayn kiilerin, ayn meknda, ayn anda yer aldklar ekimlerin tm diye tanmlayabiliriz. ( )Senaryo almalarnda nce ekimler ele alnr. ( )ki noktalama iareti (kesme, zincirleme, vb.) arasnda kalan grnt dizisine ekim denir.

DEERLENDRME Cevaplarnz, cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

24

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Uygun ortam salandnda, biim ve ierik zellikleri tamamlanm bir ekim senaryosu ve storyboard oluturabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir ekim senaryosunu inceleyerek, zerinde belirtilmi noktalar aratrnz. Bir ayrmlama senaryosunun, nasl ekim senaryosu hline geldiini aratrnz. Bir storyboardun nasl yapldn aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn, kitabevlerini ve VCD satan maazalar gezmeniz gerekmektedir. Gelitirme senaryosu hakknda prodksiyon irketleri ve televizyon kanallarndaki ynetmen, yapmc ve senaryo yazarlarndan n bilgi edininiz.

4. EKM SENARYOSU
4.1. ekim Senaryosu Nedir?
ekim Senaryosu (Shoting Script), senaryo almasnn son evresidir. Ayrmlamann hazrlanmasndan sonra, yazar ile ynetmen ya da yalnzca ynetmen, ekim Senaryosunu oluturmaya balar. Filme dnecek metnin ekilmesine temel olacak tm bilgiler, bu evrede ekim senaryosunda yer alr. ekim Senaryosu; henz ekilmeyen filmin, bittii zaman alaca biimin, nceden en kk ayrntlarna kadar kt zerinde belirtildii metindir. Dier bir tanma gre, ekimlere blnen, evrim iin gerekli tm uygulamayla ilgili aklamalar tayan, konumalar ve sesle ilgili tm bilgileri veren senaryo; senaryonun film evirmeye hazr durumdaki en son aamas ve biimidir. ekim Senaryosu; ayrmlama evresinde blm, ayrm, sahnelere ve hatta ekimlere ayrlan metnin; sinemann tekniine gre (deiik kamera konumlar, eitli alardan, leklenen ekimler) dzenlenmesidir. Tm devinimler (oyuncu, kamera: kamerann ereveledii grnt, kamera devinimleri), kullanlan sesler (konumalar ve doal sesler/mzik), grnt efektleri vb. bu metinde ayrmlar (sequence), sahne, ekim durumunda verilir.

25

Burada ekim senaryosunun kt zerindeki biimini greceiz. ekim senaryosunun deiik sunum biimleri bulunmaktadr. Ama hepsinde ortak olan; grntlerin ierii, oyuncularn devinimleri, konumalar ve dier seslerin yazlmasdr. Bunlar arasnda da kamera devinimi ve ekim lekleri yer alr. Senaryo sayfasnda yer alan grsel bildirimler, ynetmeni ilgilendiren tm bilgileri kapsar. Bu bilgiler ayn zamanda ekimde grevli olanlarn, ekim annda yapacaklar her eyi ierir. Herhangi bir ekim senaryosuna bakldnda, nce kimi yatay izgiler dikkati eker. Bu izgilerin stnde srayla bir rakam ve baz yer adlar yer alr. Senaryoda grlen her yatay izginin stnde yer alan rakamlar ve yazlar, ilgili olduu ekimlerle ilgili derli toplu ve zet bilgileri verir. zellikle yapm aamasnda hazrlanacak alma program iin bu bilgiler byk kolaylk salar.

4.2. ekim Senaryosunun ekil zellikleri

ekim senaryosunda u bilgiler yer alr: ekim Numaras (Hem sinemada, hem de televizyonda ekim senaryosu en kk birim olan ekimlere ayrlr. Bu ekimler her iki senaryoda da 1den balayarak numaralanr. Buna ekim numaras denilir. Numaralama filmin sonuna kadar srdrlr). ekim Numarasnn hemen karsnda ekim lekleri (GENEL, AYRINTI, DZ, BA vb.). Kamerann alaca grntler ve grntlere ilikin bilgi1er, ekim annda kamera devinimleri (Byk harflerle SAA/SOLA, YUKARI/AAI, ZOOM gibi.) ve konumlar kamerann gr as (GZ DZEY dndakiler ALT AI, ST AI, TEPE AI yazlr). Oyuncu devinimleri (Kk harflerle yazlr). ekimler/Sahneler arasndaki geiler (KESME dndaki ZNCRLEME, AILMA, KARARMA, SLNME vb.). Bunlardan baka ekim, sahne, ayrm, blmlerin birbirine nasl geilecei de gerekli yerlerde belirtilir. Yalnz KESME ile geiler belirtilmez. zleyen ekim, bir nceki ekimin devamnda ise ve ayn yerde geiyorsa yer ve zaman bildirimleri yinelenmez

4.2.1. ekim, Sahne, Ayrm ve Blm Bilgileri

yky etkili yolla anlatmaya yardm eden ekim lekleri yknn biimine, sinemann gereklerine, estetik grnt dzenlemeye bal olarak yazlr. ereveye oranla grnt boyutunun deimesi, deiik lekteki ekimlere yol aar. Deiik boyuttaki grntler dizisine ekim lei denir.

26

ekim lei seilen, dzenlenen, yerletirilen konuya yakndan veya uzaktan baklmasn salar. Grntde vurgulanmak istenen konu, farkl ekim lekleri kullanlarak sahnedeki dier nesnelerden ayrlarak n plna karlabilir. Kullanlacak ekim lei, konu, grnt alan, grntnn boyu gz nne alnarak belirlenir. Deiik boyuttaki ekim lekleri, anlatm arac olarak kullanldnda ok uzak, orta ve yakn ekimler olarak gruplandrlr. Bu lekler, grsel olarak herkesin alt ve kabul ettii boyutlardr. ereve dzenlemeleri, izleyiciye psikolojik gndermelerde bulunur; bilinaltna etki eder. ok Uzak ekim Toplu ekim Genel ekim Boy ekim Diz ekimi Omuz st ekim arpraz kili Bel ekim Gs ekim Omuz ekim Ba ekim U. TO. GE. BO. DZ: O... X2 BE. G. OMUZ. BA .

27

. LOKANTA GNDZ RCC-BRUNO-ALGICILAR MTERLER-GARSONLAR 1. GE. Salonun giri kaps. Kapnn yannda kk bir set stnde algc (keman, bas, gitar) ile yine gitar alan bir algc. Bir ka mteri. Kap alr Ricci ile olu Bruno grnr. Ricci lokantann kibarlndan arm gibidir.

4.2.2. Kamera Optik ve Mekanik Hareket Bilgileri

Kamera devinimleri ile konunun beklenmedik ynleri, deiik alardan, farkl gr noktalarndan izleyiciye gsterilir. Kamera devinimi duraan doay, devinimsiz varlklar devinime geirir, canllk kazandrr. Grntnn yalnz fizik canlln artrmakla kalmaz, deiik gr noktalarna ve kamera alarna geerek, konu ile uzakl deitirerek, konuyu izleyiciye baka bir grnte sunar. Bahrinin burnuna yakn ekim Fidye notuna al ekim Mustafann omuz stnden ayegl Ara ekim-bomba gstergesi Araba camndan dar bak Kamera devinimleri balca iki gruba ayrlr; Kamerann durduu yerden hi kmldamadan, zerine yerletirildii ayak (tripot) zerinde yapt devinimler (bu devinimlerin genel ad evrinmedir). Kamerann herhangi bir araca yerletirilerek, bu ara yardmyla yer deitirmesi sonucu yapt devinimler (bu devinimlerin gelen ad kaydrmadr).

Bu konuyla ilgili Temel Kamera 2 Modlne baknz. Akam gsterilecek filmin anonsunu yapan araba geerken biz, arabann nnden frlayp, bakkal dkknna giren st ba yrtk Mamak Mehmeti ZLERZ. Tannmaz durumdaki Hatice Hanma olan GRMEK N YAKLAIRIZ

28

2.GE. Riccinin gzyle lokantann kar adan ekimi Masalarda mteriler Giden gelen garsonlar

4.2.3. Kullanlacak Kurgu ve Gei Yntemi Bilgileri

Geilerden ama, bir btnlk oluturmak iin filmin paralarn birbirine balamak, izleyicinin dikkat ve ilgisinin ekilmesi gereken noktalar en ksa zamanda ve en ksa yoldan vurgulamak, filme estetik bir btnlk kazandrmaktr. Gei yntemi seilirken; Bir sahneden baka yk anlatan, dier bir sahneye gemek durumundaym. Bu geii nasl yapmalym? sorusu sorulmaldr. Gei yntemi geliigzel seilmemeli; istenilen etkiyi elde etmeye yardmc olmasna dikkat edilmelidir. Senaryoda tm yaam ak bire bir verilmez; zamanda sramalar yaplarak ileriye veya geriye gidilebilir. Bu ak iinde, farkl sahneler gei yntemleriyle birletirilir. Geilerle izleyiciye baka bir sahneye veya ekime gidildii belirtilir. Geiler senaryoda byk harflerle yazlr. eitli gei yntemleri vardr. Bunlar; KESME (Cut): Bir devinimin sreklilik gsterdii durumlarda, bir ekimden veya bir sahneden dierine gemekte kullanlan olaan gei yntemidir. Olaan gei yntemi olduu iin, KESME bildirimi senaryoda yazlmaz. AILMA (Fade in) / KARARMA (Fade out): Alma, tamamen siyah olan erevenin yava yava grntyle birlikte almasdr. Kararma ise, grntnn yava yava karararak yok olmasdr. Gnmzde kararma veya almalarda baka renkler de kullanlabilmektedir (rnein, beyaz). Kararma veya alma, bir ayrmn (sequence) bitiminde de kullanlmaktadr. PARLAMA (Math cut): Grntnn bir fla gibi parlayarak gitmesi ve yeni grntnn balamasdr. GEME-ZNCRLEME (Mix-Dissolve): Grntdeki resmin iddeti yava yava azalrken, sonraki resmin belirginlemesidir. Grntden alnan ve grntye verilen resimler, bir an birbirlerinin zerine biner. Bu gei yntemi, olaan bir zaman ayrmnn bulunduu verilmek istendiinde kullanlr. Devinim geree ve zamana uygun sryorsa, zincirleme gei kullanlmaz. Senaryoda GE veya ZNCRLEME biiminde yazlr.

29

3.BO. Kap. Ricci duraksar ve kendine bakan Brunoya bir gz atar. Sonra karar verir ve brunoyu salonun ortasna doru srkler. ZNCRLEME 4.GE. Servis yapan bir garson, ZNCRLEME 5.DZ Ricci alan dndaki garsona iaret eder. RCC Hey. Garson BNDRME (Superimpose): Bir grntnn zerine, bir baka grntnn bindirilmesidir. Senaryoda grntnn zerine hangi grntnn bindirilecei, aka lei ile yazlr. BNDR ve BNDRMEY AL bildirimleri ile belirtilir. SLME (Wipe): erevenin nceden belirlenen bir kalba gre blnmesi veya belirlenen kalba gre, bir grntden dierine geilmesidir. Silme ile geilecek resimler senaryoda aka belirtilmelidir. NETLK BOZMA (De-focus): Kamerann ald grntnn, yavaa bulanp netsiz duruma gelmesidir. Senaryoda NETLK BOZ biiminde yazlr. Netlik bozma sresi ynetmenin sorumluluundadr. NETLEME (Focus-Up): Bulank ve netlii bozuk bir grntnn, giderek netlemesidir. Senaryoda NETLE olarak belirtilir.

4.3. ekim Senaryosunun erik zellikleri

Sinema ekim Senaryosu sahne bal: Ayrmlamada kullandmz balk aynen yinelenir. 1, DI/. BAHE/ODA. GN/GECE SAHNEDE BULUNAN KLERN ADLARI

30

Alt izilen Sahne Balnn altna, sahnedeki kiilerin adlar byk harflerle yazlr ve bir izgiyle metinden ayrlr. rnek: DI. MAHMUT' UN EV, N KAPI, GN

_______ MAHMUT, TAMER______________ Ya da, . APARTMAN DARES, SALON. _______GECE NAK, HATCE(Ei),ZEYNEP-ATA (ocuklar) Sahnedeki kiilerin adlarnn yazlmasnn sebebi, ekim plnlamas yaplmasnda kolaylk salamasdr. Kimi yazarlar, kimi senaryo rneklerinde olduu gibi metin iine, tm senaryoda ya da herhangi bir sahnede, devinimde ilk kez grlen kiinin adn byk harfle yazar. yle: ZGEN birden irkilir. Ya da MNE ve LHAN, el ele tutuarak kalabaln ve polislerin arasndan yrr. Byle bir yazm isterseniz kullann. Ama buna gerek yok. nk sahne bal altnda, sahnedeki tm kiilerin ad zaten yazlmtr.

4.4. Storyboard
rettiimiz ne olursa olsun, her eserin bir yks vardr. reten eserini bilir, aklnda defalarca kurgulamtr. Mzik tamam, oyuncular yerlerini alm, sylenecek szler balonlar iinde bekliyorlar, background yavaa hareket hlinde... Yaplmas gerekenlerin hepsi hazrdr. Ancak tasarlanan hikyenin mteri, ynetmen gibi ikinci ahslara aktarlmas gerekir. te bu noktada Storyboard, anlatlamayan anlatmak iin, hareketsizi canlandrmak iin devreye girer. Storyboard, sadece sinema filmi, reklm filmi, animasyon gibi birok sahneden oluan almalarda deil, grsel retimin olduu her alanda ska bavurulan bir grsel anlatm biimidir. Storyboard basite, yazarn aklndaki hikyeyi, kiilerin grecei, duyaca ve yapaca eylerin sahne sahne aklamasdr. Aslnda teknik bir zorunluluktur. Kimi ynetmenlerin zaman kayb olarak nitelendirdii, kimi ynetmenlerin ise olmazsa olmaz dedii (Steven Spielberg, George Lucas, Alfred Hitchcock) Storyboard, yine de parasnn karln almaya ve neler yapldn anlamaya alan mteri iin de vazgeilmez bir almadr.

31

Storyboard, zellikle grsel efektlerin ve kamera alarnn anlatmnda kullanldnda, hem zaman, hem de para kaybn nler. Zamann nakit olduu, hazrlk srelerinin hzla ksald, sabrsz retimlerin gerekletii son dnemlerde bile storyboard hazrlamak, her zaman kurtarc olmay baarm bir yntemdir. Storyboard ile hikyenin tm aamalar anlatlr. leride kabilecek sorun ya da elikileri nceden grmeye yardmc olur ve tm ekim ekibinin ya da animasyonu hazrlayan kiilerin neler yaplmas gerektii konusunda fikir sahibi olmalarn, ayn dili konumalarn salar. Grsel retimin, zellikle ardk grnt retiminin olduu her alanda, Storyboard kullanlabilir. Ancak sk kullanlan alanlar aadaki gibidir: Televizyon Reklmcl Filmler Mzik Videolar TV Programlar TV Gsterileri Operalar Ksa Metrajl Filmler Animasyon Multimedya nteraktif Tasarmlar

izilen kareleri taradktan sonra, ardk olarak film hline getirme ilemine Animatik denir. Bu karelere ses ve mzik eklenerek son hline getirildiinde, mteri ya da ynetmen ekilecek film ya da hazrlanan animasyon hakknda net fikir sahibi olur. zellikle reklm filmi gibi ksa senaryolu ilerde, ska kullanlan Animatiklerin iki eidi vardr; Stealomatics, hazrlanan animatiklere alnt mzik ya da grntlerin eklenmesiyle oluturulur. Fotomatiks ise fotoraflardan yaplmaktadr.

4.4.1. Storboardun Biim zellikleri

Her ekimde dnlen grntlerin ayr ayr, basit izgilerle birer ereve iinde gsterilmesinden, filmin resimle yks ortaya kar. Bir filmde ikiyz ekim varsa, resimli ykde de ikiyz resim vardr. Ynetmen, ekim srasnda yapt deiikliklerle ilgili notlar resimlerin yanna veya altna ekleyebilir.

32

Storyboard'lar hareketi ve kamera alarn yerletirmede gerekli unsurlardr. Ynetmen, ekimleri ve ekimlerin birbirleri ile ilikilerini nceden kt zerinde grmek isterse, filmin resimli yksn izebilir. Buradaki resimler sade, basit ve kolay anlalr olmaldr, rnein koan bir insan bir iki izgi ile anlatlabilir. Koan insann grntdeki bykl, koma yn, ereveye girip kacaksa girme ve kma noktalan iaretlenir. Konunun ereve iinde kaplayaca yer ve hareketler resimlerle saptanrsa, ekimde ynetmenin ii kolaylaacak; ekinmeden, kukuya dmeden oyunculara,kamera ve ses takmlarna gereken emirleri yerinde ve zamannda verecektir.

33

ekil 4.1: Grntlerin altna eklenen notlar

34

nceden iyice plnlanm byle bir resimle yk ile evrilen film, kurgucuya da kolaylk salar. Her ekim birbiri ile ilikisine gre evrileceinden, kurguda ekimler birleince bir uyumazlk grlmeyecektir. Aksi hlde kurgucu, birbirine eklenen yeni sahneleri atmak zorunda kalacak, belki de yeniden ekim yapmak gerekecektir. Filmin resimle yksn hazrlama, ekim ncesinde olduka zaman alan bir abadr. Bununla birlikte, sonradan ekim srasnda zaman kazanma asndan nemlidir.

ekil 4.2: Storyboard

Birinci renme faaliyetindeki, hrsz rneini hatrlayalm: Bir hrsz, parkta oturan birinin yanndaki emsiyesini alar ve uzaklar. Adam farkna varmaz. Parkn bir baka yerinde, baka bir adam kibrit almak iin ayrlp antasn orada braknca ayn hrsz, antay almak ister. Fakat tam o srada bir bakas yrrken antay grr, unutulduunu dnerek alp karakola gtrecekken hrsz, kendisinin olduunu syleyerek antay alr gider. O srada antann sahibi geri gelir, antasn sorar. antay bulan adam gerei anlar ve birlikte hrsz yakalayp karakola gtrrler.

35

imdi bunun storyboardunu oluturmaya alalm;

1.U.
Adam parkta oturur. Hrsz gazetenin arkasndan adam takip eder.

2.BE. Hrsz, bir saa bir sola bakar

3.GE. Hrsz arkadan yaklar

4.O. Hrsz tekrar, bir saa bir sola bakar.

5. GE. Hrsz emsiyeyi alr, kaar

ekil 4.3: Bir baka storyboard rnei

36

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Ayrmlama senaryosundaki bilgileri gelitiriniz. Kullanlacak kamera ve kurgu yntemini belirleyiniz. Kullanlacak kurgu ve gei yntemlerini belirleyiniz ve yaznz. Ayrmlama senaryosunun, ekim senaryosuna dntrlmesini tamamlaynz. Storyboard hazrlaynz. Sayfa dzenine dikkat ediniz. Konuya en uygun teknik donanm seiniz. neriler Bu ilemler srasnda, ayrntlara dikkat ediniz. Bol bol okuyarak ve film izleyerek hayal gcnz gelitiriniz. Aratrmac ve gzlemci olunuz. Sinema teknolojisi ile ilgili gelimeleri, yakndan takip ediniz. Yaz denemeleri yaparak, ifade gcnz arttrnz.

37

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn cevaplarn DORU ve YANLI olarak deerlendiriniz.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

( ) ekim senaryosu, senaryo almasnn son evresidir. ( ) ekim senaryosunu yalnz bana ynetmen hazrlar. ( ) ekim senaryosu, metnin ekilmesinde temel olacak tm bilgileri kapsar. ( ) ekim senaryosunun deiik sunum biimleri vardr. ( ) ekim senaryosundaki sahne bal, ayrmlama senaryosundaki sahne balndan farkldr. ( ) ekim senaryosunda oyuncu devinimleri, byk harflerle belirtilir. ( ) ekim senaryosunda, yalnz kesme ile yaplan geiler belirtilmez. ( ) Her ekimde dnlen grntlerin ayr ayr basit izgilerle belirtilmesine storyboard denir.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

38

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Senaryo tasla hazrlayabilmek iin: 1. Senaryo taslanz iin, konu aratrmas yaptnz m? 2. Senaryo taslanzn konusunu belirlediniz mi? 3. Senaryo taslanz hazrladnz m? Gelitirme senaryosu hazrlayabilmek iin: 4. Senaryo taslandaki olay rgsn genilettiniz mi? 5. Mekn ve zaman bilgilerini genilettiniz mi? 6. Karakterleri ayrntl olarak ilediniz mi? 7. nemli diyaloglar eklediniz mi? Ayrm senaryosu yazabilmek iin: 8. ekim, sahne, ayrm ve blmleri belirlediniz mi? 9. Konuma rgsne son hlini verdiniz mi? 10. Mekn ve zaman bilgilerini verdiniz mi? 11. Ayrmlama senaryosunun ekil zelliklerini dzenlediniz mi ekim senaryosu hazrlayabilmek iin: 12. Ayrmlama senaryosundaki bilgileri gelitirdiniz mi? 13. Kullanlacak kamera ve kurgu yntemini belirlediniz mi? 14. Kullanlacak kurgu ve gei yntemlerini belirleyip yazdnz m? 15. Ayrmlama senaryosunun, ekim senaryosuna dntrlmesini tamamladnz m? 16. Storyboard hazrladnz m? Evet Hayr

39

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda, eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

40

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 Y D D D Y Y D Y

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 D Y D Y D Y D

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D D Y Y D Y D Y D

41

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 D Y D D Y Y Y D D

42

KAYNAKA KAYNAKA
AKYREK Feridun, Senaryo Yazar Olmak, stanbul 2004. GNEYSU Abdullah, Ders Notlar, Ankara 2007.

43