MADENCLK

Haziran June

1991

Cilt Volume XXX

Say No 2

Madencilik Endstrisinde Yneylem Aratrmas Uygulamalar

Operations Research Applications in the Mining Industry

Erturul TOPUZ (*) Erkin NASUF (**)

ZET Yneylem aratrmas, deterministik (kesin olarak hesaplanabilen) ve probabilistik (tahmini olarak hesaplanabilen) sistemlerin modellenmesi ve bu sistemlerin optimum olarak almalarn salama amacyla kullanlmaktadr. Bu yazda, madencilik endstrisindeki yneylem aratrmas uygulamalarnda kullanlan en yaygn teknikler, en nemli uygulama alanlar ve bu uygulamalarn gelecekteki eilimini ngren geni bir lite ratr taramasnn sonular sunulmaktadr. ABSTRACT Operations Research (OR) is concerned with optimal decision making in, and modeling of, determi nistic and probablistic systems. This paper presents a summary of the results of an extensive literatura survey which was carried out in order to determine the most widely used techniques, the important areas and future trends of the OR applications within the mining industry.

(*) Assoc. Prof., Dept of Mining Eng., Virginia Polytechnic Institute and State University, Blacksburg VIRGINIA, USA (**) Prof. Dr., T Maden Fakltesi, ISTANBUL 15

1. GR Son otuz yl iinde madencilik endstrisinde, yneylem aratrmas ile ilgili uygulamalarda bir art grlmektedir. Bu gelimeye, ayn dnem iinde madencilik endstrisindeki maliyetlerin hzl bir ekilde artmas, enflasyonun proje mali yetleri zerindeki olumsuz etkileri ve yksek tenrl cevher rezervlerinin azalmas gibi neden ler gsterilebilir. Dier taraftan fiyatlardaki d ya da durgunlua ramen madencilik rnlerine olan talep artmamtr. Btn bu artlar mineral yataklarnn daha verimli bir ekilde iletilebilmesi iin yeni yntemlerin uygulanmasn gerekli hale getirmitir. Madencilik endstrisindeki YA (Yneylem Aratrma) uygulamalarnn art, bu konuda yazlan yaz ve bildiri saysnn oalmasna ne den olmutur. Bu yaznn amac, eitli YA teknik lerinin belli bal madencilik alanlarndaki uygu lanlar hakknda mmkn olduu kadar geni bir literatr almas yapmak ve elde edilen so nular sunmaktr.Bu almada ok yaygn ola rak kullanlan YA teknikleri ile madencilikteki nemli uygulama alanlar ve bu uygulamalarn gelecei konusu aydnlatlmaya allmtr. Bu konuda yabanc dilde yazlm kaynak says ok ve eitlidir. Bu almada 1950'den bu yana yaplm ve ingilizce dilinde yaynlanm 500'den fazla kaynaktan yararlanlm olup ou madencilik konusunda yaplm yaynlarda yeralmtr. Ancak kalite ve orijinallik asndan baz nemli uygulamalara madencilik d yaynlarda da rastlanlmaktadr. Yararlanlan kaynaklar ge nellikle periyodikler, seminer notlar ve aratrma raporlar ile birka kitaptan olumaktadr. 2. YNEYLEM ARATIRMASI TEKNKLER YA , deterministik (kesin olarak hesaplanabilen) ve probabilistik (tahmini olarak hesaplanabilen) sistemlerin modellenmesi ve bu sistemlerin optimum olarak almalar iin karar vermede kullanlr. YA tekniklerinin en nemli zellii, bir dizi snrlamalara maruz kalan belirli tasarm paramet relerinin, (optimize) en iyi ekilde saptanmasdr. Bu nemli zellik, madencilikte YA tekniklerini tespit ederken ve snflandrrken gznne alnmtr. Yaplan kaynak taramasnda karlalan YA teknikleri izelge 1'de ingilizce isimleri ile birlikte sunulmutur.Simlasyon bir optimizasyon teknii olmad iin bu izelgeye alnmamtr. 16

izelge 1- Yneylem Aratrmas Teknikleri

TRKE SM DORUSAL MODELLER Dorusal Programlama Kark Tam sayl Programlama Tam Sayl Programlama 0-1 Programlama Grafik/ebeke Teorisi OK AMALI MODELLER ok Amal Programlama Hedef Programlama Uzlatrc Programlama NGLZCE SM LINEAR MODELS Linear Programming Mixed Integer Programming Integer Programming 0-1 Programming Graph/Network Theory MULTIOBJECTIVE MODELS Multiobjective Programming Goal Programming Compromise Programming

DORUSAL OLMAYAN MODELLER NONLINEAR MODELS Dorusal Olmayan Proglamlama Quadratik Programlama Geometrik Programlama STOKASTIK MODELLER Stokastik Programlama Stokastikve Markov lemi Kuyruk Teorisi Karar Teorisi DORUSAL/DORUSAL OLMAYAN MODELLER Ayrlabilir Programlama Dinamik Programlama OYUN TEORS Nonlinear Programming Quadratik Programming Geometric Programming STOCHASTIC MODELS Stochastic Programming Stocochastic&Markov Processes Queueing Theory Decision Theory LINEAR/NONLINEAR MODELS Seperable Programming Dynamic Programming GAMETHEORY

3. YNEYLEM ARATIRMASININ MADEN CLKTEK UYGULAMA ALANLARI Madencilik endstrisinde yukarda verilen tekniklerin hepsi ayn lde kullanlmamtr. Deiik madencilik alanlarnda kullanlan teknik ler yaplan kaynak taramas sonucunda tespit edilmi ve kullanm sklklar ile birlikte izelge 2'de gsterilmitir. Bu bilgilerin nda YA tek niklerinin madencilikteki nemli uygulama alan lar aada zetlenmitir. 3.1. retim Planlamas-Zamanlamas retim planlamas, belirli bir organizasyon yapmak amac ile retim planlar gelitirmektir ve gznne alnan zamana bal olarak uzun ya da ksa vadeli olmak zere iki grupta incelenebilir. Mevcut YA tekniklerinin retim planlamas prob lemlerini kolaylkla zmesi beklenir.Nitekim, yaplan alma sonucunda, retim planla masnn madencilikteki YA uygulamalarnn en nemli ksmn oluturduu bulunmutur. retim planlamasnda karlalan modelleme ve mate matiksel glkler sebebiyle YA tekniklerinin he men hemen tm bu alanda denenmitir.

izelge 2. Madencilik Endstrisinde Kullanlan YA Teknikleri ve Kullanm Sklklar(*)

Teknikler arasnda en ok kullanlanlar her rezervi, madenin mr, yllk retim kapasitesi Dorusal ve Dorusal olmayan programlama ve sonuta da madencilik ilemlerinin krll ile lardr. Bu iki tekniin daha yaygn kullanlmasnr dorudan ilikilidir. retim hz, birim zamanda karlan cevher nedeni retim planlamasnda ok sk karlalan harmanlama ve zamanlama problemlerini ze miktar olarak tanmlanr. Ton bana maliyet, eko nomik tenor, yatrm tutar ve yeniden kazanma bilme yeteneine sahip olmalardr. Bu iki ynte (recovery) gibi faktrlere etki ettiinden, retim me ek olarak, Dinamik programlama ve Gra hznn saptanmas kr ve maliyet analizleri yap fik/ebeke teorileri de bu alanda kullanlmtr. Di mak iin gereklidir. namik programlamann kullanlmasn tevik edici Yaplan alma, Dorusal ve Dorusal olma bir unsur belki de, retim planlamasnn bir made yan programlama YA tekniklerinin, ekonomik nin mr boyunca sral bir zellik gstermesidir. tenor ve retim hz tayinlerinde kullanlan en Grafik/ebeke teorisi ise ebeke halindeki sis yaygn teknikler olduunu gstermitir. temlerde sreyi en az ve i akn en fazla tutma gibi problemlerin zmnde yararl olmaktadr. 3.3. Ak letme Tasarm Bu nedenle, ebeke analiz tekniklerinin ok yaygn kullanlanlarndan bazlar, PERT ve CPM, Ak iletme tasarm, zerinde ok yayn byk projelerin elemanlarn planlama ve za yaplan bir konu olup bu tr problemlerin zlme manlamada kullanlmaktadr. sinde gerekli olan ok sayda verinin ilenebilmesi Planlama sresi gelecee doru uzatldka amac ile birok bilgisayar kkenli algoritma ge retim planlamas modelleri ilerde yaplacak litirilmitir. Ak iletme tasarmnn gelitirilmesi hazrlk almalar ile ulalabilecek maden saha iki admda olur; (1) bir mineral envanteri hazrla larn da kapsamak mecburiyetinde kalacaktr. mak, (2) bilgisayarla uzun vadeli maden planla Kark tamsayili programlama ile 0-1 programla mas sistemi oluturmak. Mineral envanteri, cevher yatann mineralma teknikleri bu tip uzun vadeli planlamalar iin ol lemesi, jeolojisi ve topografyasn kapsayan duka kullanlt bulunmutur. btn bir cevher modelidir. Bilgisayarla uzun va 3.2. Ekonomik Tenr-retim Hz deli maden planlamasnn ise iki amac vardr. Bi rincisi ak iletme snrn. tayini ve ikincisi de cev Ekonomik tenor, madencilikte cevher ile art her ya da artn tenrleri ile miktarlarnn tespiti ayrt etmek iin kullanlan bir kriterdir. Doal ola dir. rak, ekonomik tenorun tayini; ortalama tenor, cev17

Ak iletme planlamas iin kullanlan optimizasyon yntemleri; Dorusal programlama, Kark tamsayl programlama, 0-1 programlama, Grafik/ebeke teorisi, Dorusal olmayan prog ramlama, Ayrlabilir programlama, Dinamik prog ramlama ve Karar teorisidir. Bunlarn arasnda en baarl olan, gerek modeemesinde ve gerekse de zmndeki kolaylk a-sndan Grafik/ebe ke teorisidir. 3.4. Alet Gvenilirlii - Bakm - Yenileme Belirli evre artlar altnda alan bir maden cilik sisteminin gvenilirlii, bu sistemin belirtilen bir zaman aral iinde istenilen fonksiyonlar ye rine getirebilmesi olasl olarak tanmlanabilir. Bir sistemin gvenilirlii bakm ve yenileme ile art rlabilir. Eer sistemin arzalanma sresi, bakm ilerini ekonomik olarak yerine getirecek ekilde ksa tutulamyorsa, sistemin ya da arzalanan bir parasnn yenilenmesi gereklidir. Gvenilirlik analizinin amac retimin optimazyonunu ve eko nomik olarak iletmeyi salayacak en uygun bakm ve yenileme zamanlarn tespit etmektir. ok saydaki YA teknikleri arasnda bu konuda en yaygn kullanlan teknik Stokastik programla madr. 3.5. Alet Seimi - Tahsisi - Zamanlama Alet seimi uzun vadeli maden planlamasnn bir parasdr. Bu seime corafi konum, teknolo| jik durum ve mevcut ekonomik ortam gibi faktrler etki eder. Bir aletin tahsisi ve zamanlanmas ise eldeki mevcut aletlerin verimli bir ekilde kullanlmasn salar. Bu aktiviteler genellikle ksa vadeli retim snriamaiar ve hedefleri dorultusunda planlanr. Alet seimi, tahsisi-zamanlamas retim planla masndan sonra YA tekniklerinin en nemli kul lanm alanlarndan biridir ve Dorusal programla ma, Tamsayl programlama ve Kuyruk teorisi gibi teknikler yaygn olarak kullanlmaktadr. 3.6. Cevher Nakliyat - Tamacl i Madencilikte tamaclk yaplan ie gre iki snfta toplanabilir: (1) cevher, artk, malzeme ya ; da insan nakliyat ve (2) cevherin pazara nakli; yat'Kullanlan teknik ve ara her snfn zelliine gre deiiyorsa da, Dorusal programlama ma dencilikte malzeme tamaclnn analizi ve plan lamasnda ok sk kullanlan bir YA tekniidir.An18

cak bir madenin cevher nakliyatnn gereki ola rak modellenmesi Dorusal programlama ile salanamazsa Dinamik programlama, Dorusal olmayan programlama, Grafik teorisi ve Kuyruk teorisi gibi dier YA teknikleri kullanlmaktadr. 3.7. Cevher Hazrlama Cevher hazrlama, madencilii takip eden ve deerli minerallerin ayrlabilmesi ilemidir. Bu ilemin optimizasyonu ile ilgili parametreler dina mik bir ekilde otomatik kontrol teknii ile kontrol edilip dzeltilebilir. Cevher hazrlamada yaygn olarak kullanlan YA tekniklerinden bazlar Dorusal, Dorusal ol mayan ve Dinamik programlamalardr. 3.8. Besleme Kontrol - Cevher KartrmaHarmanlama Besleme kontrol, eitli tenrdeki cevherleri uniform bir cevher elde edilecek ekilde metdik ve sistematik olarak kartrma ilemidir. Bu ilem genellikle bir cevher hazrlama tesisine giren hammaddeler ya da bir madenden karlan cev her kalitesinin piyasa isteklerine uygunluunu salamak iin kullanlr. zellikle besleme kontrol problemlerinin zmnde ok sk kullanlan YA teknikleri Doru sal ve Dorusal olmayan programlamadr. 3.9. Tesis Yerletirme - Yer Seimi Ana ocak ve cevher hazrlama tesisleri iin yer seimi, cevherin ocaktan tesise ekonomik olarak tanmas ile uyumlu olmaldr. Ayrca bu alanlar seilirken baz faktrlerde (rnein; su, g, ulam ve tumba sahalar) gznne alnmaldr. Bu konuda YA uygulamalar ok azdr. Dorusal programlama, Dorusal olmayan prog ramlama, Tamsayl ve Kark tamsayl program lama gibi teknikler bu alanda denenmitir. 3.10. Havalandrma Bir havalandrma sisteminin tasarmnda, ma denin tmnde dolaacak temiz hava miktarnn tayini, temiz ve kirli hava gzergahlarnn seilme si ve vantilatr kapasitesi ile yerinin seilmesi, nemli rol oynar. Hava miktar ve kalitesi nceden bilinen prob lemlerin zmnde ok sayda alternatif zmler olaca iin, bu zmlerin ekonomi ve verimlilik asndan deerlendirilmesi gereklidir. Yeralt hava yollar kolaylkla ebekeler eklinde

modellenebildiinden, Grafik/ebeke teorisi bu tr problemlerin zmne en uygun olan YA tek niidir. 3.11. evre Kontrol Madencilik ilerinin sonucunda bozulan ma den evresinin kontrol, kat ve sv maden art klarnn evre kirlilii ve sal bakmndan uygur ekilde depolanmas, yeralt sular ve hava kirlen mesi, yaylmann kontrol, tasman, arazinin slah vb. konular ile ilgilenir. Bir ok madende evre kont rol, retimi snrlayc bir faktr olarak gzkr. Son yllarda gittike nem kazanan bu problemler ile ilgili sadece birka YA uygulamas mevcuttur. 3.12. Mineral Ekonomisi ve Madenlerin Deerlendirilmesi Madencilik ekonomisi, tkenebilen mineral kaynaklarnn ekonomik olarak aranmas, iletilme si ve pazarlanmas ile ilgiljdir. Yaplan almalar da, ilgili baz deikenlerin zamana bal dav ranlarnn gerektirdii belirli snrlamalar gznne alnarak, optimum arama ve retim strateji leri nceden belirlenir. Bu alanda Dorusal, Doru sal olmayan ve Dinamik programlama olmak zere eitli YA teknikleri kullanlmtr. Madenlerin deerlendirilmesi ise maden saha larnn ekonomik deerinin tespiti ilemidir. Bir pro jeye bal olan tm mhendislik, evre, jeolojik ve dier faktrleri gznne alarak yaplacak ekono mik analiz ile gerekli yatrmlarn bu projeyi yrte cek firmann ngrd ekonomik ve sosyal ama lara uygunluu, bir yatrm projesinin dierinden daha iyi olup olmad vb. sorulara cevap verilebil melidir. Bu konuda birka YA teknii kullanlm olup bunlar arasnda Dorusal olmayan programla ma ve Karar teorisi gibi teknikler vardr. * 4. SONULAR YA teknikleri madencilik endstrisinde arama dan madenin deerlendirilmesine kadar her trl sahada geni bir ekilde kullanlmaktadr. En yaygn kullanlan teknikler Dorusal ve Dorusal ol mayan programlama olup bunlar srasyla Gra fik/ebeke teorisi ve Dinamik programlama izle mektedir. Bu drt teknik bu almada izlenen yntemlerin yaklak %80'ini oluturmaktadr. retim planlamas YA tekniklerinin kullanld en nemli uygulama alan olup dier uygulama alanlarnn %35'ini oluturmaktadr. Bu alanda he men hemen tm YA teknikleri denenmitir. kinci olarak en geni uygulama alan alet seimidir. Bu

nu takip eden uygulamalar srasyla besleme kont rol, cevher nakliyat- tamaclk ve mineral ekonomisidir. Madencilik endstrisinde karlalan problem lerin birou YA teknikleri kullanlarak formle edi lebilmekte ve zmlenebilmektedir. Bu teknikler nceden tanmlanm sistemlerin amalarn opti mize etmek ve ekonomik parametreleri saptamak iin kullanlr. Bu avantajlar simlasyon gibi a klayc modellerle uraan tekniklerde yoktur. Dier taraftan zlebilir bir model oluturulabilme si ijn gerekli basit kabullemeler YA teknikleri ile el de edilen zmlere olan gveni azaltmaktadr. Gelecekte simlasyon, istatistik ve dier nme rik teknikler ile YA tekniklerinin avantajlarn bir letirebilen yeni tekniklerin bulunmas belki de ma dencilik sistemlerinin optimizasyonunda kullanla bilecek en uygun bir yaklam olacaktr. phesiz ki kiisel bilgisayarlarn yaygn lamas ile de YA tekniklerinin uygulama alanlar genileyecek ve bu teknikler madencilik endstrisi nin ynetiminde daha etkin bir rol oynayacaktr. SELM KAYNAKLAR
ABASOV, M. T BABAYEV, DJ. A., and KARAYEVA, E.M., 1977; "A Systems Approach to the Problem of Drilling and Developing Gas Fields, "Proceedings of the 14th APCOM, SME/AIME, pp. 740-745, [1-b, d, i], ALBACH, H., 1967; "Long Range Planninig in Open Pit Mining," Management Science, Vol. 13, No.10, pp, 549-568, [1, 12-a, m], ALLAIS, M., 1957; "Method of Appraising Economic prospects of Mining Exploration over Large Territories, "Manage ment Science, Vol. 3, No.4, pp. 285-346, [13-p]. BARBARO, R. W., and MUTMANSKY, J. M 1986; "Goal Prog ramming Model for determining the Optimal Production Scheldules Considering Penalties or Bonuses Depen dent on Qualiity, " Transactions of the Society of Mi ning Engineers, Vol. 280, pp. 1887-1895, [1-gj. BARNES.'R. J., JOHNSON, T. B., 1982; "Bounding Techniques for the Ultimate Pit Limit Problem," Proceedings of the 17th APCOM, SME/AIME, pp. 263-273, [3-n], BURT, O. R., and CUMMNGS, R. G., 1970; "Production and In vestment in Natural Resource Industries, "American Economic Review" Vol. 60, No.4, pp. 576-590, [1, 14-i, n]. CELASUN, M., 1964; "The Allocations of Funds to Reconnais sance Drilling Projects," Quarterly of Colorado School of Mines, Voi.59/4, pp.169-185, [13-c,p]. DOWD, P., 1976; "Application of Dynamic and Stochastic Prog ramming to Optimize Cutoff Grades andes and Producti ons Rates," Transactions of the Institute of Mining and Metallury, Vol. 85, Section A, pp. A22-A31, [1,2-m,n]. DREW, L. J., 1979; "Pattern Drilling exploration: Optimum Pat tern Types and Hole Spacing When Searching for ellipti cal Shaped Targets, " Mathematical Geology, Vol. 11, No. 12, pp.223-254, [13-p]. ELBROND, J., LZOTTE, Y., and PLASSE, C, 1982; "Use of an 19

Interactive Dynamic Program System as an Aid to Mine Valuation, " Proceedings of the 17th APCOM, SME/AIME, pp. 463-474, [1,2,14-e, n]. FAULKNER, J.,A., 1968; "THe Use off Closed Queues in the De velopment of Coal-Face Machinery, "Operations Rese arch Quarterly, Vol. 19, No.1, pp. 15-23, [4-0]. GARAKAVI, A.L, MANEVICH, I. Z., and MERKIN, V., E., 1984; "Technological Reliability and Its Safeguard in Mining Operations, " Soviet Mining Science, November-De cember, pp. 456-462, [4-m]. GERHSON, M. E., and MURPHY, F.H., 1987; "Using Dynamic Programming for Aggregting Cuts in a Single Drill Hole, " International Journal of Surface Mining, Vol. 1, No. 1, pp. 35-40, [1-n, 2-n]. GHOSH, S., RAY, S., and BHATTACHARYYA, A., 1978; " A Ca se Study for Optimal Plant Size Mix Using Integer Linear Programming," Operation Research, Vol. 15, No.1, pp. 35-43, [10-c]. HALL, G. J., 1978; "Nonstationary Stochastic Gold-Mining;A ti me-Sequential Tactical-Alloction Problem, "naval Rese arch Logistics Quarterly,Vol. 25, No. 1, pp. 81-93, [1,4,5n]. HEWLETT, R.F., and REDMON. D. E., 1963; "Desing and Appli cations of Some Mathematica Imodels for Mine-Systems Analysis," USBM R| 6158, 51 pp., [1,6,9-a]. IBOK, E., U., COLLONS, E. W., CHNNARAO, M., AND VENKATA, S. S., 1979; "Optimal Maintenance Scheduling of Mol ded Case Circuit Breakers in Underground Coal Mines, " IEEE Mining Industry Technical Conference, pp. 5768, [4-i,m]. JOHNSON, T.B. 1969; "Improving Returns from Mine Products through Use ofOperations Researc Techhiques^USBM RI7230, 78pp.,[1,7,9-a]. ' ' , JOURNEL, A. G., 1975; "Convex Analysis for mine Scheduling,'* Advanced Geostatistics in the mining Industry, NATO Adv. Study Inst. Series, Vol. 24, Reidel, The Netherlands, pp. 185-194, [1-j]. KOUDSTAAL, J., and PEVERETT, N. F., 1977; "The Control of Rotary Vacuum Filters iin a Gold Recovery Plant," Procee dings of the 15th APCOM, Australian Institute of Mining and Metallurgy, pp. 119-127, [8-i]. LAMBERT, C, 1972; Application of Integer Programming to Effect Optimum Truck and Shovel Selection in Open Pit Mines, Ph. D. Dissertation, Univerity of Utah, 145pp [1,5-d], LANE, K. F HAMILTON, D. J, and PARKER, J. J.B., 1984; "Cu toff Grades for Two Minerals, "Proceedings of the 18th APCOM, Institute of Miining and Metallurgy, England, pp. 485-491, [1,2-i]. LERCHS, H and GROSSMANN, I. F.,., 1965; "Optimum Design of Open Pit mines, " Transactions of the CIM Bulletin, V. LXVIII, pp. 17-24, [3-e]. LI, Z., and TOPUZ, E., 1988 "Evalutjon of Mine Size and Mine Li fe An abjective Aproach. "Mining Science and Techno logy, Vol. b, pp 117-124, [1-i, 14-i]. ,ANULA, C. B., and KIM, Y.C. 1965; "Application of Linear Prog ramming Methods to Mine Planning and Scheduling," Re search Report SR-49, Pensylvania State University, 34pp., [1-a]. MULAR, A. L.,., 1979; "Process Optimization," Computer Met hods for the 80s in the mineral Industry, SME/AIME, pp. 843-849, [8-a, g].

NAPIER, J. A. L. 1981 ; "Investment Criteria and Chocice of Pro duction Rate in the Planning of Gold-Mine Production," Jo urnal of the South African Institute of Mining and Metallurgy.Vol. 81, No. 7, pp. 221-228, [1,2,14-i]. OSLEEB, J. P., and RATCK, S. J., 1983; "A Mixed Integer and Multi Objective Programming Model to Analyze Coal Hand ling in New England," European Journal of Operations Research, Vol. 86, No. 5, pp. 841-861, [1, 13, 14-i]. RAPOPORT, L.A., and HBBARD, W. R., 1978; "Representation of the U.S. Coal Industry in Context of Integrated LongRange Energy Modelling, " Materials and Society, Vol. 2, No. 1/2, pp. 59-66, [7, 9, 10, 12-i]. REDDY, J. M., 1971; Operations Research Applications in Mi ne Planning, Ph. D. Dissertation, Columbia University, New York, 131pp., [1-a]. ROGADO, J. Q., 1976; " An Optimization Method for the Mining and Benefication of Ore Blocks, " International Journal of Mineral Processing, Vol. 3, No. 3, pp. 219-246, [1,8, 9-a, i]. SCHAAP, W 1983; "Cutoff Grade Theory as a Tool for Open Pit Planning, " Erzmetall, Vol. 36, No. 5, pp. 233-240, [1, 2, 3-i, n]. , /SEVM, H., and YEGULAP, T.M., 1983; "A Dynamic Program ming Approach in Designing Underground Coal Slurry Ha.:' ulage Systems, " International Journal of Mining Engi neering, Vol. 1, No. 1, pp. 43-56, [6-n]. SHERER, H. E., and GENTRY, D. W., 1982; "An Operations Re search Approach to the Equipment Replacement Prob lem," Proceedings of the 17th APCOM, SME/AIME, 1982, pp. 161-169, [4-c,e,n]. SU, Y. L., 1986; "A Computer Solution to the Queueing Problem 'at a Mine-Mill Interface, " Proceedings of the 19th AP COM, SME/AIME, pp. 394-400, [9-0]. TANASKOVI, P., 1977; "Mathematical Modelling of Control of Mining Ventilation Networks," Proceedings of the 15th APCOM, Australian Institute of Mining and Metallurgy, pp. 341-347, [11-e]. TOPUZ, ERTURUL, 1979; "An Optimal Determination of Capi tal Investment, Capacity and Cut-off Grade Under multiple Objectives," Proceedings of Council of Economics, AI ME, pp. 97-103, [2, 14-f, h]. TOPUZ, E., and LOU, Z.,' 1987; "Models for allocating and Dis patching Trucks in Surface Mining Operations," Bulk Solid Handling, Vol. 7, No. 1, pp. 47-52, [1-a, n, oj. VENKATARAMANI, R., 1970; Mathematical Programming Applications in the Crushed Stone Industry, Ph. D. Dis sertation, Pennsylvania State University, 121pp., [1,6, 7a]. WANG, Y.J.,1983; "Minimizing Power Consumptiting Multi-Fan Networks by Equalizing Fan Pressure, " International Jo urnal of Rock Mechanics and Mining Sciences & Geomechanics Abstracts-, Vol. 20, No. 4, pp. 171-179,11-i, 11-i]. YEGULALP, T. M., 1977; "Improving Production Efficiency 4,14m, p]. YEGULALP, T. M., 1983; "Stochastic Characteristics of Slurry Flow in Underground Face-to-Surface Coal Slurry Haula ge, " Transactions of Society of mining Engineers, AI ME, [6-m]. ZHANG, Y.G., YUN, Q.X., GUI, E.Y., and XU, L, J., 1986; " New Approach for Production Scheduling in Open-Pit Mines," Proceedings of the 19th APCOM, SME/AIME, pp. 71 -78, [1-n, 3-n]. HALA, O., 1984; "Kantitatif Karar Verme Teknikleri" Istanbul niversitesi Yaynlan, Yayn No: 3212. KARA, I., 1986; "Yneylem Aratrmas, Dorusal Olmayan Mo deller" , Anadolu niversitesi Yayn, Yayn No.139.

(") Kayna takip eden parantez iindeki say ve harfler izelge 2'de gsterilen madencilik uygulama sahalar ve YA tekniklerinin kullanmn belirtmektedir. 20