TANRI YANILGISI

The God Delusion

Ric hard Dawkins Richard Dawkins Richard Dawkins, bilimin halka anla lmas iin olu turulmu Oxford niversitesi Charles Simonyi krssnde profesr ve ayn zamanda New College bilim kurulunun bir yesidir. Gen Bencildir, Richard Dawkins'i ne kavu turan ve hali haz rda en nl ve ok okunan kitab d r. Bir dizi ok satan kitap arkas ndan gelmi tir: Geni letilmi Fenotip (The Extended Phenotype ), Kr Saati (The Blind Watchmaker), Cennetten Akan I rmak (River Out of Eden), mkans zl k Da na T rmanmak (Climbing Mount Improbable ), Gkku a n Skmek (Unweaving the Rainbow), Atalar m z n Hikayesi (The Ancestor's Tale) ve k sa yaz lar ndan olu an Bir eytan' n Papaz (A Devil's Chaplain). Dawkins hem Kraliyet Cemiyeti (The Royal Society) hem de Kraliyet Edebiyat Cemiye ti (Royal Society of Literature ) yesidir. Aralar nda 1987 Kraliyet Edebiyat Cemiyeti dl, 1990 Kraliyet Cemiyeti Michael Faraday dl, 1997 nsan Biliminin lerlemesi in Uluslararas Kozmos dl (International Cosmos Prize for Achievement in Human Science), 2001 Kistler dl, 2001 Shakspeare dl ve 2007 Galaxy ngiliz Kitap dlleri Y l n Yazar dlnn de oldu u say s z onurland rma ve dln de sahibidir. Haziran 2006 da ngiliz televizyonu Kanal Drt, Richard Dawkins taraf ndan hem yaz lan hem sunulan ve bu kitapta geli tirilen konular n baz lar n irdeleyen, Tm Ktlklerin Kkeni isimli ik i belgesel yay nlad . *** ER K nsz Blm 1. ten nanan Bir nans z Hakl itibar Haks z itibar ..... ..... .. 9 17 18 27

Blm 2.

Tanr Hipotezi ............................................ 35 ok Tanr c l k .... 37 Tek Tanr c l k .... 42 Laiklik, Amerika'n n Kurucular ve Dini ..44 Agnostisizmin Yetersizli i .... 51 Noma ...... 58 Byk Dua Deneyi .... 64 Neville Chamberlain Evrimciler Okulu .... 69 Kk Ye il Adamlar ... 72

Blm 3. 1

nsz Bu kitap sizin iin. Bilinci artt rmay amalar, bir ateist olman n gereki, cesur ve grkemli bir istek oldu u konusunda bilinci artt rmay . Mutlu olan, dengeli, ahlakl ve mant a dayal fikirlerle tatmin olmu bir ateist olabilirsiniz. Belki de agnostisizmin makul bir gr oldu unu, ancak ateizmin en az dinsel inan kadar dogmatik (inansal) oldu unu d nyorsunuz. Amerikan kamuoyu yoklamalar , ateistlerin ve agnostiklerin say s n n dindar Yahudilerin ve hatta di er baz dindar topluluk yelerinin say s n a k ara farkla geti ini ileri sryor. Ancak, Amerika'da en etkili siyasal lobi oldu u herkese bilinen Yahudilerin ve daha byk politik gc kullanabilen ev anjelik H ristiyanlar n aksine, ateistler ve agnostikler organize de ildirler ve bu yzden hemen hemen s f r etkiye sahiptirler. Asl nda ateistleri organize etmek, kedileri gtmeye benzetilir nk ateistler ba ms zca d nmeye yatk nd rlar ve otoriteye boyun e meyeceklerdir. Robert M. Pirsig yle demi tir; Yan lg dan bir ki i ac ekiyorsa, buna delilik denir. Yan lg dan birok insan ac ekti inde ise buna Din denir.

BLM 1. TEN B R NANSIZ

Kafamda insan suretinde bir Tanr canland rmaya al mam; dnyan n yap s kar s nda, onu kavramaya yetersi z alg lar m z n el verdi i lde hu u duymak yeterlidir. ALBERT EINSTEIN HAKLI T BAR Nobel dll fiziki (ve ateist) Steven Weinberg, Dreams of a Final Theory ' de (Son Kuram n D leri) basit bir a klamayla ta gedi ine oturtmu tur: Baz insanlar n ylesine geni , ylesine esnek Tanr gr leri vard r ki her nereye bakarlarsa baks nlar Tanr y bulacaklar na hi phe yoktur. Onlara sordu unuzda, 'Tanr en byktr' ya da 'Tanr bizim en stn yarad l l halimizdir' ya da 'Tanr kainatt r' diyeceklerdir. Elbette, t pk di er kelimelerde oldu u gibi 'Tanr ' kelimesine de istedi imiz anlam verebiliriz. E er 'Tanr enerjidir' demek isterseniz, onu bir avu kmrn iinde de bulabilirsiniz. Daha talihsiz bir kafa kar kl ise Einstein c din denilebilecek eyi do a stc dinden ay ramamak yznden do mu tur. Einstein' n ara s ra Tanr n n ad n anmas , (ki bunu yapan tek ateist bilim adam o de ildir) yanl anlamaya ve bu nl d nr zerinde hak iddia etmeye can atan do a stclere cazip gelmi ti. Julian Baggini, Ateizm: ok K sa Bir Takdim'de bir ateistin natraliz mle ba lant s n n anlam n a klar: Ateistlerin temel in anc ; kainatta yaln zca tek e it hammadde bulundu u ve bunun da fiziksel oldu udur, bunun d ndaki eyler, gzellik, duygular ve ahlaki de erler yani k sacas insan hayat na zenginlik katan zengin fenomenlerin tm ak lda olu ur.

E er kesin olarak anla lamad iin do an n tesine uzan yormu gibi grnen herhangi bir ey varsa, eninde sonunda onu anlamay ve do an n iinde onu kucaklamay umar z. Ne de olsa bir gkku a n bilimsel tan m yla a klad n zda muhte emli inden hibir ey kaybetmeyecektir. Yahudi oldu unu gurur duyarak syleyen ve Yahudi dini kurallar na uyan bir ok entelektel ateist vard r. Bunun sebebi belki eski geleneklere, ya da ldrlm akrabalara kar sadakat ve ayn zamanda "din"'i, biroklar m z n payla t en nl taraftar Albert Einstein olan panteistik sayg olarak s n fland rmaya olan a k n ve a rt c isteklilik olabilir. nanmayabilirler ancak Dan Dennett'in syledi i ekilde, 'inanca inan rlar'. Einstein' n en hevesle al nt yap lan d ncesi udur, Dinsiz bilim topal, bilimsiz din krdr. Ancak Einstein ayn zamanda unlar da sylemi tir: Dinsel gr lerim hakk nda okuduklar n z elbette bir yaland , dzenli olarak tekrar edilmekte olan bir yalan. nsan suretinde bir Tanr ya inanmam; ve bu nu hibir zaman inkar etmedim, aksine bunu a k bir ekilde ifade ettim. E er iimde dinsel olarak tan mlanabilecek bir his var ise, bu dnyan n yap s kar s ndaki s n rs z hayranl md r, elbette bilimimizin a klayabildi i kadar na. te Einstein'dan birka al nt daha, ama Einstein c inanc n lezzetini katmakt r. Ben iten inanan bir inans z m. Bu biraz yeni bir tr inant r. Ben do aya hibir zaman bir ama, hedef veya antropomorfik (insan biiminde) olarak anla labilecek bir ey yklemedim. Do adan anlad m, onun sadece ok eksike kavrayabildi imiz, ola anst gzellikte bir yap oldu u ve d nen insana alakgnlllk hissini a lamas gerekti idir. Bu, mistisizm ile hi alakas olmayan gerek bir inanca dayal bir duygudur. nsan suretinde bir Tanr fikri bana olduka yabanc d r ve hatta safa gelir. O halde, o da t pk Voltaire ve Diderot gibi bir deist miydi ? Yoksa felsefesine hayran oldu u Spinoza gibi bir panteist miydi: Varolan n sistemli harmonisinde ke ndisini belli eden, Spinoza'n n Tanr s na inan r m, kendisini insan eyl emleri ve kaderleriyle ili kilendiren bir Tanr ya de il. ? Gelin terminolojiyi hat rlayal m. Bir teist, ilk i i olan evreni yaratmas n n yan nda, hala ortal klarda ilk yaratt klar n n sonraki kaderini etkileyen ve gzleyen bir do ast zekaya inan r. Tanr ya inanan birok inan sisteminde, Tanr insani meselelerle ok yak n ili kidedir. Dua edenlere cevap verir, gnahlar affeder ya da cezaland r r, mucizeler yaratarak dnyaya mdahale eder, iyi ve kt eylemlerimizin hesaplar n tutar ve bunlar ne zaman yapt m z bilir (ve hatta ne zaman yapmay d nd mz de bilir). Bir deist de do ast bir zekaya inan r ancak bu zekan n eylemleri, ncelikle kainata hkmeden kanunlar dzenlemekle s n rl d r. Deist Tanr asla daha sonra mdahale etmez ve insan meselelerine zel bir ilgi duymad kesindir. Panteistler do ast bir Tanr ya hi inanmazlar, ancak tarih kelimesini do an n ya da kainat n ya da i leyi e hkmeden kanunlar n do ast olmayan e anlaml s olarak kullan rlar. Ancak bu e anlaml l k do a stcl iermez. Deistlerin Tanr s duac lara 3

cevap vermez, gnahlarla ya da gnah karmalarla ilgilenmez, d ncelerimizi okumaz ve k aprisli mucizelerle mdahale etmez ve dolay s yla deistler teistlerden bu noktada ayr l r. Deistler ile panteistler aras ndaki fark ise, deist Tanr n n panteistin kainat n kurallar iin belirledi i mecazi ya da iirsel e anlam olmaktan ziyade, bir e it kozmik zeka olmas d r. Panteizm uyar lm ateizmdir. Deizm, suland r lm teizmdir. Einstein dan al nt yaparsak; Tecrbe edilebilecek herhangi bir eyin arkas nda akl m z n kavrayamayaca bir ey oldu unu ve bunun gzelli inin ve de ha metinin bize yaln zca dolayl bir yolla ve zay f bir yans ma olarak ula t n hissetmek, bu dindarl kt r. te ben bu anlamda dindar m. Ben de bu anlamda dindar m ama kavrayamayaca ifadesinin sonsuza kadar kavranamaz anlam na gelmemesi ko uluyla. Ancak kendime dindar dememeyi tercih ederim nk bu yan lt c olur. Carl Sagan bunu ok gzel ifade eder: Tanr e er sadece ve sadece kainata hkme den fiziksel kanunlar serisiyse, o halde byle bir Tanr n n varl ok a kt r. Bu Tanr duygusal ynden tatmin edici de ildir ... , yer ekimi kanununa dua etmenin pek anlaml oldu u sylenemez. Bu fizikilerin metaforik (mecazi) ya da panteistik T anr s , ncil'in, rahiplerin, molla ve hahamlar n ve de Katolik Kilisesi'nin de i mez kurallar n n mdahale eden, mucize reten, d nceleri okuyan gnah cezaland ran, dualara yan t veren, Tanr s ndan birka k y l uzaktad r. Bu ikisini kas tl ca kar t rmak, benim kanaatimce entelek tel hainli in daniskas d r. HAKSIZ T BAR Toplumumuzda dindar olmayanlar dahil neredeyse herkesin kabul etti i genel bir san vard r; bu, dinsel inanc n bilhassa sald r lara kar savunmas z oldu u ve ola and kal nl kta bir sayg duvar yla korunmas gerekti idir. Douglas Adams bu konuya ok ustaca a kl k getirir, onun bu szlerini payla maktan hi usanmam: Din ... merkezinde baz fikirler bar nd r r ve biz bunlar kutsal ya da mbarek diye adland r r z ya da benzer terimler kullan r z. Bu u anlama gelir, te hakk nda kt sz syleme izninizin olmad bir fikir ya da bir kavram; tek keli meyle, bu yasakt r. Peki neden olmas n ? nk y asakt r ! E er birisi sizin onaylamad n z bir partiye oy verirse, bu konuda onunla istedi iniz kadar tart makta serbestsiniz; herkes bir gr bildirecek ama bu kimseyi rencide etmey ecektir. E er birisi vergilerin artmas ya da azalmas gerekti ini sylerse, bu konuda da yorum yapmakta zgrsnz. Ancak di er taraftan, birisi Bir Sebt gn k d mesine dokunmamal y m derse, ona yle dersiniz, Buna sayg duyar m . Neden Muhafazakar partiyi ya da i partisini, Cumhuriyetileri ya da Demokratlar , u yada bu model ekonomiyi ya da Windows yerine Macintosh'u desteklemek" tamamen me rudur da kainat n nas l meydana geldi i ve onu kimin yaratt yla ilgili bir fikir beyan etmek yasakt r ? Kutsal meseleler oldu u iin mi ? ... Genelde dinsel gr lere itiraz etmemeye al k n z Yine de meseleyi mant kl ca irdeledi inizde, bylesi fikirlerin di er fikirlerle eki ebilmesi ad na en az onlar kadar serbest olmamas n n bir sebebi yoktur, tabi e er sylenmemeleri gerekti ini aram zda bir ekilde kararla t rmad ysak. '

Din, her zaman koz ol arak kullan lm t r.

Dinin gc adeta bir t ls m gibidir.

E cinsel kar t ayr mc l n resmi davas , szm ona dinsel ayr mc l a kar bir dava olarak dzenlenmi tir ! Ve yasa buna sayg duyar grnmektedir. E er e cinsellere hakaret etmemi engellemeye al rsan z, bu benim nyarg zgrl me tecavz etmektir. diyerek s yr lamazs n z. Ancak unu diyerek kurtulabilirsiniz, Bu benim din zgrl me tecavz etmektir. zerinde d nd nzde, aradaki fark nedir ? Bir kez daha din, bask n km t r. Ayr ca hi kimsenin Peygamberin resmini izmemesini tleyen slami bir reti vard r. Mueller'in incelemesine gre; E er insanlar bir 7'nci yzy l vaizini kendi ailelerinden daha ok seviyorlarsa, bu onlara kalm . Ancak onlardan ba ka kimse bunu ciddiye almak zorunda de ildir H.L. Menken'in dedi i gibi: Di er dostlar m z n inanc na sayg gstermek zorunday z ancak bu sayg yaln zca kar s n n gzel, ocuklar n n da ak ll oldu u teorisine gsterdi imiz anlay ta ve boyutta olmal d r. Olaylar n geli iminde dine benzersiz ekilde ve haddini a an sayg gsterilir ki ben bu kitap iin bundan feragat ediyorum. Ne birilerini incitmek ad na tarz m n d na kaca m ne de inan meselesini di er meselelerden ayr tutarak daha yumu ak bir tutum sergileyece im.

BLM 2. TANRI H POTEZ

Bir a n dini, bir sonrakinin edebi e lencesidir. RALPH WALD EMERSON

Eski Ahit'in Tanr s , tart maya a k olarak, tm literatrn en tats z karakteridir. K skan ve bundan gurur duyan, dar kafal , adaletsiz, ba lamak bilmez bir hakimiyet ba ml s , kindar, kana susam bir etnik temizliki, homofobik, rk , bebek katili, soyk r mc , evlat katili, bir salg n hastal k gibi tehlike saan, megalomanyak, sadomazo ist, ktcl, dnek bir zorba ve bir kad n d man . Thomas Jefferson da benzer fikre sahipti: "H ristiyanlar n Tanr s korkun, kt huylu bi r varl kt r; ac mas z, kindar, kaprisli ve adaletsizdir" Bu denli kolay bir hedefe sald rmak insafs zl kt r. Bunun aksine, Tanr Hipotezini daha savunulabilir bir biimde tarif etmeliyim: bir stn insan, bir do a st zeka vard r ve bu varl k, kainat ve de iindeki biz dahil her eyi bilinli olarak tasarlam ve yaratm t r. Bu kitap daha farkl bir gr savunacakt r: herhangi bir ey tasarlamaya yeter karma kl kta bir yarat c zeka, yaln zca kademeli evrimin uzun bir srecinin son rn olarak ortaya kabilir. Evrim geirmi yarat c zekalar muhakkak kainata en ge kat lanlard r ve bu sebepten tr, evrenin tasar m ndan sorumlu olamazlar. Tanr bu tan ma gre bir yan lg d r ve sonraki blmlerin gsterece i gibi, zararl bir yan lg d r.

OK TANRICILIK ( Politeizm) ibn Warraq : tektanr c l n nihai kaderi s ras geldi inde bir tanr daha eksilterek ateizm olmakt r. Tabi ki en iyisi, dini, hay rseverli in sebebiymi gibi gstererek reklam n yapmay tamamen terk etmek olurdu. (e er Mormonizmi' de sayarsak drt din) hepsinin de gemi i mitolojik resul brahim'e dayan r. Benim sald rd m ey, Tanr d r, btn Tanr lard r ve ne zaman ve ne ekilde icat edilmi veya edilecek olurlarsa olsunlar do ast olan her eydir. TEK TANRICILIK (Monoteizm) Eski Ahit ad yla bilinen barbar bir Tun a metninden insanl k kar t din geli mi ve dolay s yla, gk tanr ve dnyevi erkek elilerinin etkisine girmi olan bu diyarlarda 2000 y ld r bir kad n nefreti var olmu tur.GORE VIDAL H ristiyanl n temeli, Filistin'in Roma i gali s ras nda Tarsuslu Paul taraf ndan, Yahudili in daha merhametli ve daha az ayr cal kl tek tanr c bir mezhebi olarak at lm ve dnyan n geri kalan na Yahudilerden yay lm t r. Birka yzy l sonra, Muhammed ve takipileri Yahudi orijinal inin kat tektanr c l na yeniden dndler ama ayr cal n bir kenara ittiler. Ve inanc yaymak iin gl bir askeri fetih ide olojisi ekleyerek, yeni kutsal kitap Kuran' n zerinden slam' kurdular. H ristiyanl k da, ilkin mparator Konstantin'in bu inanc d merkezli bir mezhep olmaktan kar p resmi inan konumuna ykseltmesinin ard ndan Romal lar n, ard ndan Hal sava lar n n ve daha sonra vurguncular ve misyonerler e li indeki di er Avrupal i galci ve smrgecilerin kulland klar k l lar sayesinde yay lm t r. ... Budizm ve de Konfyslk gibi di er inanlar iin endi elenmem gerekmiyor. Asl nda bunlara din yerine ahlaki dzen veya hayat felsefesi olarak bak lmas gerekti i eklinde sylenebilecek birka sz vard r. Eski Ahit'in psikoz sorunlu tanr s na k yasla, 18. yzy l Ayd nlanmas n n deist Tanr s ba tan a a daha ulu bir varl kt r: kozmik yarat m na yak an, yceli i itibariyle insani meselelerle ilgilenmeyen, ki isel d nce ve umutlar m za kay ts z, kirli gnahlar m z ya da geveledi imiz pi manl klar m z kafas na takmayan. deistlerin ateistlerle eli mesi, teistlerle ise birle mesi daha byk ihtimal dir. Her eyin tesinde, her iki grup da evreni yaratm olan stn bir zek aya gerekten inan r. LA KL K, AMER KA'NIN KURUCULARI VE D N kurulu temellerinde laiklik olan Amerika'n n u an H ristiyanl k aleminin en dindar lkesi olmas eli kisine s kl kla dikkat ekilir. Yine bir di er varsay ma gre Amerika'n n a r dindarl , paradoksal bir ekilde, yap s ndaki laiklikten ileri gelmektedir. Amerika hukuki ynden a ka laik oldu u iin, din, hr te ebbs halini alm t r. ve sonu gnmz deki az e itimli s n flar aras nda din lg nl na yakla an bir eydir.

Jefferson' n a a daki demeci, bugn agnostisizm dedi imiz eyden ay rt edilemez: "Soyut varl klardan bahsetmek, hilerden bah setmektir. nsan ruhunun, meleklerin ve tanr n n soyut oldu unu sylemek, ya bunlar n birer hi oldu unu sylemek demektir ya da Tanr , melekler ve ruhlar yoktur. Zay f zihinleri klele tiren a a l k nyarg lar n yol at btn korkular zerinden at. Mant bulundu u yuvas na s k ca oturtarak dzelt ve her olay ve d nce iin onun mahkemesine ba vur. Tanr n n varl n bile cesurca sorgula; nk e er bir Tanr varsa, akla sayg y gz kapal korkudan daha ok takdir edecektir. Jefferson ve arkada lar teist, deist, agnostik ya da ateist olmalar n n yan nda ayn zamanda dinsel gr leri olan ya da olmayan bir Ba kan n, ahsi meselelerini tamamen iinde tutmas gerekti ine inanan tutkulu laiklerdi. Amerika'n n kurucular n n hepsi, zel dinsel inanlar her ne olursa olsun, e er Baba George Bush'un kendisine gazeteci Robert Sherm taraf ndan sorulan, Ateist olan Amerikal lar n vatanda l klar n n ve vatanseverliklerinin e itli ini onayl yor musunuz ? sorusuna verdi i cevab okusalard donakal rlard : Hay r, bu ateistlerin ne vatanda ne de vatansever olarak say lmalar n n zorunlu oldu unu d nmyorum. Bu millet Tanr n n emrindedir. Ateizmi onaylayan her ba kan aday n n ani bir siyasi intihara giri mi oldu u, evrensel bir gr tr. AGNOST S ZM N YETERS ZL Hibir ekilde kan t bulamad m z konularda agnostik olmakta yanl olan bir ey yoktur. Mant a uygun bir duru tur. Agnostisizm, bir anlamda o u bilimsel sorgulamada uygun bir duru tur; mesela fosil tarihindeki en byk imha olan dinozor neslinin tkenmesine neyin yol at n n sorgulanmas nda oldu u gibi. Agnostisizmi iki e ide ay rarak ba layaca m. UGA, yani Uygulamada Geici Agnostisizm, gerekten kesin bir yan t n oldu u, yle ya da byle, ancak bu yan ta ula mak iin yeterli kan t m z n olmad , (ya da kan t anlamad m z ya da kan t okumaya vaktimizin olmad , vesaire ... ) akla uygun haz r cevapl l kt r. UGA, dinozor katliam kar s nda mant kl bir duru tur. Bir yerlerde bir gerek vard r ve bir gn bu gere i bilmeyi umar z, geri o an bilmeyiz. Ancak ayr ca, haz r cevapl l n son derece ka n lmaz bir tr daha vard r ki buna Prensipte Sabit Agnostisizm (PSA) diyece im. Agnostisizmin PSA tr, ne kadar kan t toplarsak toplayal m asla cevaplanamayacak sorular iin uygundur, nk kan t fikri ba l ba na uygulanamazd r. Tanr n n varl ya da yoklu u evrenle ilgili bilimsel bir olgudur, uygulamada olmasa bile prensipte ke fi mmkndr. ... 1) Koyu Teistler. Tanr n n var olma olas l inanmam, bilirim. %100 dr. C.G.Jung un szleriyle Ben

2) Son derece yksek ol as l k ama tam yzde 100 de ildir. Fiili teistler (gerekten teist olanlar). Kesin olarak bilemem ama Tanr ya fazlas yla inan r m ve onun burada oldu unu varsayarak hayat m srdrrm . 3) Yzde 50'den yksek ama ok yksek olmayanlar . Teknik a dan agnostik ama teizm meyilli. Son derece phe duyar m ama Tanr ya inanmaya meyilliyim. 4) Tam yzde 50. Dpedz tarafs z agnostik. Tanr n n varl ya da var olmamas tam anlam yla e it olas l ktad r. 5) Yzde 50'den d k ama ok d k de il. Teknik a dan agnostik ama ateizm meyilli. Tanr n n olup olmad n bilmem ama inans z olmaya meyilliyim. 6) Son derece d k olas l k ama s f r de il. Fiili ateist. Kesin olarak bilemem ancak Tanr n n epey olanak d oldu unu d nrm ve burada olmad n varsayarak hayat m srdrrm. 7) Koyu ateist. Tanr n n olmad n bilirim , t pk Jung'un bir tanr n n oldu unu "bilirim" gr gibi. (Bu arada, Jung raflar ndaki belirli kitaplar n grltl bir patlamayla kendili inden patlad klar n da d nm birisidir.) Ateistler inan sahibi de ildirler ve tek ba na mant k hi bir eyin kesinlikle var olmad gr ne itemez. Bu al lm n d ndaki rneklerin tmnn ana fikri, rtlemez oldu klar d r, ancak yine de hi kimse bu rneklerin var olma hipotezlerinin, var olmama hipotez leriyle e it bir durumda oldu unu d nmez. Russel' n belirtmek istedi i, ispat n yknn inans zlar n de il inanl lar n s rt nda oldu udur. nemli olan Tanr n n rtlebilir olup olmad de il (ki rtlemez de ildir) varl n n mmkn olup olmad d r. Ve Tanr kan tlanamayaca ve rtlemeyece inden, var olma olas l n n yzde 50 oldu unu varsaymak da kesinlikle mant k d d r ki bu d ncenin geersizli ini ayr ca ele alaca z. NO M A ... bilim baz karma k sorular kar layam yorsa, insanlar bunu dinin yapabilece ini d nmeye iten nedir ? hepimiz hak etmeyen ama gl bir rakibe yaranmak iin gerekte inanmad klar m z onaylamaktan suluyuz Bir yarat c do ast zekan n varl ya da yoklu u a k bir biimde bilimsel bir sorgudur, pratikte tart mas z olmasa bile (ya da henz). Ayr ca dinlerin milyonlarca imanl y etkilemek iin bel ba lad her mucize hikayesinin yalanlanmas ya da do rulanmas da yledir. Ve ilgi ekmenin yoll ar ndan biri gerekte onaylamad m z bir yne kaymak, yani NOMA'y benimsemektir ve bu, bilimin dinin iddialar ndan ba ms z olup, hi tehditkar olmad konusunda hemfikir olmakt r. Chicago genetikisi Jerry Coyne nin Ruse hakk ndaki szlerine kulak verdim: Ruse sava n gerek do as n kavrayamam t r. Bu sava yaln zca evrim ve yarad l l k sava de ildir. Dawkins ve Wilson gibi bilim adamlar na gre, gerek 8

eki me rasyonalizm v e hurafeler aras ndad r. Bilim rasyonalizmin yaln zca bir formunu te kil ederken, din hurafenin en bilindik eklidir. Yarad l l k, sadece en gl d man olarak grdkleri eyin bir belirtisidir: din. Din yarad l l k olmadan var olabilirken, yarad l l k din olmadan var olamaz . Arthur C. Clarke'nin, Third Law (nc Kural'da) dedi i gibi: Yeterince ilerlemi herhangi bir teknoloji byden farks zd r . Teknolojimizin ikram etti i mucizeler eskilerin gzne, sular yaran Musa ya da su stnde yrye n sa hikayelerinden daha az ola anst grnmeyecektir.

BLM 3 TANRININ VARLI I YNNDE KANITLAR

THOMAS AQUlNAS'IN 'KANITLAR'I 1. Hareketsiz Hareket Ettirici : Hi bir ey bir ilk hareket ettirici olmadan hareket etmeye ba lamaz. Bu bizi tek k n Tanr oldu u k s r dngye yneltir. Bir ey ilk hareketi sa lam olmal d r ve biz buna Tanr deriz. 2. Sebepsiz Sebep : Hibir ey kendi kendine sebep olamaz. Her sonucun ncl bir sebebi vard r ve biz tekrar k s r dngye itiliriz. Bu durum, bir ilk sebep taraf ndan sona erdirilmi olmal d r ki biz buna Tanr deriz. 3. Evrensel spat : Maddesel nesnelerin var olmad bir zaman dilimi mutlaka olmu tur. Ancak, u an maddesel nesneler bulundu undan, bunlar var eden maddesel olmayan bir ey olmal d r ki biz buna Tanr deriz. Bu arada, her eyi bilme ve her eye gc yetme vas flar n n birbirleriyle eli ti i mant k lar n dikkatinden kamam t r. E er Tanr her eyi biliyorsa, her eye gc yetme zelli ini kullanarak yapaca eyler zaten nceden bellidir. Demek ki Tanr bu belirli eylemlerini de i tiremeyecektir, ki bu da her eyi yapabilme gcnn olmad anlam na gelir. Karen Owens bu nkteli kk paradoksu e it lde esprili bir drtl nde yakalam t r: Her eyi bilen, Gelece i gren Tanr Gelecekteki fikrini de i tirmek iin, Her eye gc yetme zelli ini kullanabilecek mi ? 4. Dereceden spat : Dnyadaki konular n ( eylerin) farkl farkl olduklar n biliriz. Mesela, iyilik ve gzellik dereceleri vard r. Ancak bu dereceler yaln zca bir maksimuma gre k yasland ktan sonra a kl k kazan rlar. nsanlar hem iyi he m kt olabilirler, yleyse maksimum iyilik insanda gml olamaz. O halde, kusursuzluk standard n belirlemek iin de ba ka bir maksimum olmal d r ve biz bu maksimuma Tanr deriz. 5. Teolojik spat ya da Tasar dan spat : Dnyadakiler, zellikle ya ayan nesneler, sanki birisi taraf ndan tasarlanm gibi grnrler. Tasarlanmam gibi grnen bildi imiz hi bir ey yoktur. O halde bi r tasar mc olmal d r ve biz ona Tanr deriz.

Anselm e gre, kendisinden daha mkemmel hibir varl n tasavvur edilemeyece i bir varl , en mkemmel olan tasavvur etmek mmkndr. Bir ateist dahi byle bir varl akla getirebilir, gerek dnyadaki varl n inkar etse bile. Kan t yle bir sonuca var r; gerek dnyada var olmay an bir varl k, bu duruma gre mkemme l olamaz. O halde bir eli kiye d eriz ve demek ki Tanr vard r ! Sonu itibariyle, bir budala dahi en az ndan akl n iinde daha stn bir rne i olmayan bir eyin var oldu una ikna olmu tur. Bunu hissetmesi iin kulak vermesi gerekir. Ve hissedilen ey her ne ise, akl n iindedir. Ve elbette, daha stn bir ey d nlemeyece inden yaln zca zihnin iinde var olamaz. Zira yal n zca zihnin iinde var oldu unu hayal edin: o halde gerekte de var oldu u d nlebilir ki bu daha stn olan d r. Bertrand Russel (budala de ildir) ilgin bir sz sylemi tir, Safsatan n tam olarak nereden kaynakland n bulmak, - ontolojik kan t n- safsata olmas gerekti ine inanm olmay hissetmekten ok daha zordur. Gaunilo, benzer bir reductio (Bir yanl l mant ksal sonularla rtmek, tuhafl indirgemek) ileri srm tr : 1. Dnyan n olu umu akl n hayalin alabilece i en harika ba ar d r. 2. Bir ba ar n n erdemi / de eri, gerek bir yetene in rndr (a) ve yarat c s n n gcdr (b) 3. Yarat c n n yetersizli i (ya da gszl ) ne kadar ok olursa, ba ar da o kadar ok etkileyicidir. 4. Bir yarat c iin en heybetli engel; var olmamas d r. 5. O halde, e er kainat n var olan bir yarat c n n rn oldu unu d nrsek, ondan daha byk bir varl n oldu unu akla getirebiliriz; ismen, kendisi var olmadan her eyi var eden bir yarat c . 6. Bu durumda, var olan bir Tanr , kendisinden daha gl bir varl n olmad n d nd mz bir yarat c olamaz nk ondan daha mthi ve daha inan lmaz bir yarat c , var olmayan bir Tanr olacakt r. Dolay s yla 7. Tanr yoktur. Euler, 'Bilimle Kr Et Kan t ' diye adland rabilece imiz bir yntem kul lan yordu. Enerjinin Korunumu Yasas 'n hat rlatarak ld mzde vcudumuzu olu turan atomlar ndan hi biri kaybolmaz (ve enerjinin hibir k sm ), o halde biz l mszz . Byk bir lider u szyle insanlar n gvenini kazan r: E er Mozart' dinleme imkan n z varsa Tanr ya neden ihtiya duyas n z ? Bir di er insan nas l olur da benim eri emeyece im gzellikte mzik/ iir/sanat retmeye cret edebilir ? Bunu ancak ve ancak Tanr yapar. Ki isel deneyimden kan t, bir Tanr ya inanmaya ihtiyac olanlara en ikna edici gelen kan t trdr. Ancak farkl d nen ve psikoloji hakk nda az ok bilgi sahibi olanlar iin en gsz olan d r. 10

Ak l hastanesindekiler, Napolyon yada Charlie Chaplin olduklar n zannederler. Veya tm dnyan n kendilerine suikast dzenledi ini yada d ncelerini di er insanlar n beynine nakledebileceklerini d nrler. Onlar n suyuna gideriz ancak ilham ald klar i d ncelerini ciddiye almay z nk genelde insanlar n byk bir k sm bu fikirlere kat lmayacakt r. Dinsel deneyimlerdeki tek fark, birok insan tar af ndan ne srlm olmalar d r. Sam Harris, The End of Faith eserinde ( nanc n Sonu) yazd klar yla pek de alayc bir tutumda de ildi: Ve Yarat c n n, yatak odas pencerenize ya mur damlalar n mors alfabesiyle arpt rarak sizinle ileti im kurdu una inanmak zihinsel bi r hastal n kat ispat olurken, bu Yarat c n n d ncelerinizi duyabildi ine inanman n toplumumuzda normal oldu unun d nlmesi asl nda basit bir tarihsel kazad r. Bylelikle, dindarlar genelde lg n olmazken , z inanlar tamamen yledir. Burada ister istemez David Hume'un mucizeler iin retti i k sa ve z tan m akla gelir: Bir mucizenin kan tlanmas iin ahitlik yeterli de ildir ancak, bu ahitlik kan tlanmaya al lan gereklikten daha mucizevi yse durum de i ir. stn zekal erkeklerin ok byk o unlu u H ristiyanl k dinine inanmaz ancak bu gere i toplum iinde rt bas ederler nk kazanlar n kaybetmekten korkarlar. BERTRAND RUSSEL bilim alanlar nda Nobel dl alanlar aras nda, edebiyat alan ndakiler de buna dahil olarak, ait olduklar nfusa k yasla kayda de er oranda bir dinsizlik vard r. (National Academy of Sciences ) seilenlerin yaln zca yzde yedisinin ki ile mi bir Tanr ya inand klar n gsterir. Ateistlerin bu ez ici stnl , Amerikan halk nfusunda neredeyse tam z t yndedir. Buna gre insanlar n yzde 90 ndan fazlas bir e it do ast varl a inan rlar. Dikkat ekici nokta, Amerikan halk n n genelindeki dindarl k ile entelektel elit kesimin ateizmi aras ndaki z t kutupla mad r. ngiltere (KA) Krall k Ailesi yeleri'nin ezici bir o unlu u, t pk Amerikan akademisyenlerinin ezici o unlu u gibi ateisttir. En ilgi ekici sonulardan birisi de dindarl n gerekten de e itimle olumsuz ynde ili kide oldu unun fark edilmesidir (daha yksek e itimli insanlar n dindar olmas daha olanaks zd r). Dindarl k ayn zamanda bilime olan ilgi ve (ok k eskin biimde) politik zgr d nceyle de olumsuz ili kidedir. Bell yle bir sonu karm : Dinsel inan ve bir kimsenin zekas ve/veya e itim seviyesi aras ndaki ili ki zerine 1927'den beri yap lan ara t rmalar n, drd hari hepsi bu etmenler aras nda bir ters orant oldu unu ortaya dker. Buna gre, bir kimsenin zekas ya da e itim seviyesi ne kadar yksek olursa, bu ki inin dindar olmas ya da herhangi bir trden inanlar bar nd rmas o kadar olanak d d r. PASCAL N BAHS Byk Frans z matematikisi Blaise Pascal' n hesab na gre Tanr ya inansan z iyi edersiniz nk e er hakl ysa, sonsuz mutlulu unuz sorunsuzca ilerleyecek, ancak e er 11

inan p da yan l yorsan z, herhangi bir kayb n z olmayacakt r. Di er taraftan, e er Tanr ya inanmazsan z, yan ld n z anlad n zda sonsuz bir y k m ierisine girersiniz, ancak e er inanmamakta hakl ysan z yine bir kayb n z olmayacakt r. Tanr ya inanmamak, bu durumda, d k bir zihinsel ba ar n n retti i bir fikirdir. Tanr ya inan n. nanmak, bir tedbir meselesi olarak de erlendirilmesinin ard ndan uygulamaya konulan bir eylem olamaz. En az ndan bu bir irade meselesi de ildir. Pascal'in bahsi sadece Tanr ya inanma numaras yapman n gstergesi olabilir. Ve inand n z iddia etti iniz Tanr , her eyi bilme gc olan trden bir Tanr olmasa iyi olur yoksa bu dalavereniz i sezebilir. Bertrand Russel kendisine , ldkten sonra Tanr n n Neden bana inanmad n bilmek istiyorum sorusu kar s nda ne cevap verece i soruldu unda, yle yan tlam t r: Yeterli kan t yoktu Tanr m, yeterli kan t yoktu . Tanr n n ahlaktan yoksun sahte inanc (hatta drst inanc ) a k yrekli septizmden daha de erli bulaca na bahse girer miydiniz ? Bununla beraber, e er yok oldu u ynnde bahse girerseniz daha iyi, daha dolu bir hayat srece iniz sylenebilir. nk bahsiniz var oldu u ynndeyse, k ymetli zaman n z ona tapmakla, ona ku rban vermekle, onun iin sava mak ve lmekle vs harcamak zorundas n z. BAYES KANITLARI ... kan t olmad nda bunu itiraf ederler: 'Bu konuda herhangi bir kan t olmad onayl yorum. Zaten bu yzden buna inan deriz.' n

Kabul edilmelidir ki, ilahiyat e ilimli ki iler genelde kronik olarak, gere i, arzulanan gerekten ay rt etme yetisinden acizdirler. Ya da, e er bu ho unuza gitmediyse, ferdi bir kt tanr icat edin, buna eytan deyin ve dnyadaki btn k tlklerin varl n , onun iyi tanr yla yapt kozmik sava lar n bir sonucu olarak grn. Veya (daha geli mi bir zm) insan s k nt lar yla zenlice u ra maktan daha nemli vazifeleri olan bir tanr y do ru varsay n. Ya da ac ekilmesine kay ts z olmayan ancak bu ac lar sistemli, adil bir kainatta zgr irade ad na denmesi gereken bir bedel olarak gren bir tanr . lahiyat lar n tm bu rasyonell e tirmelere (akla uygun hale getirme) inand klar grlebilir. Kan t n znde u bildik Tanr y kim yaratt ? sorusu vard r ki bu soru o u d nen insan n kendi iinde ke fetti i bir sorudur.

BLM 4 TANRI NEREDEYSE KES N OLARAK YOKTUR

Farkl dinsel cemaatlerin din adamlar , t pk cad lar n gn ndan korktuklar gibi bilimin ilerlemesinden korkar ve benimsedikleri aldatmacalar n yok olu unu mjdeleyen ka n lmaz sona nefretle ka atarlar. - THOMAS JEFFERSON 12

ESRARENG Z BOEING 747 htimalsizlikten kan t en nemli olan d r. Hoyle, Dnya zerinde ya am n kendili inden ba layabilmesi olas l n n, bir hurdal n alt n stn silip sprerek geen bir kas rgan n rastlant eseri bir Boeing 747 nin paralar n (uak al acak ekilde) birle tirebilmesi olas l ndan daha yksek olmayaca n sylemi tir. Nitekim 747 sahas nda, paralar n n geli igzel kar t r l p birle tirilmesiyle drt drtlk i leyen bir at, bcek ya da deveku u yaratman n kar t olas l klar yarad l larca destek grr nk onlara gre bunu ancak Tanr yapabilir. Bu, zetle, yarad l lar n en sevdikleri kan tt r; lakin bu kan t yaln zca do al seilimi daha en ba ndan kavrayamam birisi taraf ndan retilebilir. B L NLEND R C OLARAK DO AL SE L M bir retmenin rencilerine verebilece i en gzel hediyelerden biri ocu un ebeveynlerini a rtabilece i bir bilgi sunmakt r. ngilizce, kad nlar srekli d l yormu gibi grnr. haf zamda Woody Allen' n zeka dolu s zlanmas canlan verir: Sonuta bir Tanr varsa, onun ktlk yapma pe inde oldu unuzu sanmam. Ancak onun hakk nda en fena ekilde yorum yapmak isterseniz, onu n ba ar s z bir Tanr oldu unu sylersiniz ND RGENEMEZ KARMA IKLIK Bir kez daha, ak ll tasar m rastlant sall n tek do ru alternatifi de ildir. Do al seilim yaln zca sade, mant kl ve ho bir zm de ildir; rastlant sall a kar u ana kadar nerilmi i leyen tek alternatiftir. Ancak yazarlar, ya zekalar yetmeyip kavrayamad klar ndan, ya da bunu yapmay istemediklerinden, bir kez daha gerek alternatif do al seilimi ima etmeyi unuturlar. Rastlant sall n tek alternatifi tasar m de ildir. Do al seilim daha iyi bir alternatiftir. Asl nda, tasar m daha en ba nda gerek bir alternatif de ildir nk zd sorundan daha byk bir sorun do urur: tasar mc y kim tasarlad ? Darwin gzn zel bir sorun kard n belirlemi tir: Gz, farkl mesafeleri odaklamaya, farkl miktardaki ieri almaya ve kresel ve renksel sapmalar dzeltmeye yarayan e siz dzeneklerinin hepsiyle ele ald m zda, bu organ n do al seilimin etkisiyle meydana gelmi olma olas l drste itiraf ederim ki bana son derece sama geliyor. Darwin in olduka rahat grnen bu i tiraf asl nda tumturakl bir hiledir. BO LUK BADET (B LG BO LUKLARINA TAPINMA) Yarad l lar gnmzn bilim ya da bilgi birikiminde bo luklar bulmak iin can atarlar. E er a k bir bo luk bulunursa, bu bo lu u hkmen Tanr n n doldurma zorunlulu u oldu u addedilir. Cehaleti kabullenmek bilimsel at l m n ba l ca grevlerindendir. Mistikler gizeme sevinirler ve gizemli kalmas n isterler. Bilim adamlar gizeme farkl bir 13

nedenle sevinirler: bu onlara ke fedecek bir ey sunar. dinin gerekten de kt etkilerinden biri de bize, anlamadan tatmin olman n bir stnlk oldu unu retmesidir. E er do ru varsayd m z bir evrimsel gei i belgeleyecek fosiller ortada yoksa evrimsel gei yok farz edilir ve Tanr n n mdahalesi hkme n kazan r. dinozor ayak izlerinin aras na kar m insan ayak izleri hikayelerine ra men kronolojik a dan hatal fosiller asla gerekten bulunamam t r. Daha genel bir tan mla, bir paras n n eksiltilmesiyle ayakta kalamamas anlam nda indirgenemez olan birok yap vard r ancak bu yap lar sonradan kar lan ve bir daha gzkmeyen iskelelerin yard m yla in a edilir. ndirgenemez karma kl k yeni bir fikir de ildir ama tabir yarad l Michael Behe taraf ndan 1996'da uydurulmu tur. ndirgenemez karma ay ispat etmenin kilit noktas , hibir paran n kendi kendine kullan l olamayaca n gstermektir. St. Augustine'in epey aleni bir tabiri vard r: Gnah i lemenin farkl bir yntemi vard r ki bu yntem tehlike yle doludur. Bu, merak hastal d r. Bize, do an n s rlar n ke fettirmeye al an ve ke fettiren budur ancak bu s rlar bizim kavray m z n tesindedir. Merak n bize hibir yarar dokunmaz ve hibir insan renmeyi umut etmemelidir . E er hedefiniz gerek dnyayla ilgili mhim gereklikleri ke fetmekten ziyade kolay aldanan halk ve politikac lar iinde propaganda yapmaksa elbette bunlar verimsiz al malard r. Amerikan genetik bilimci Jerry Coyne, Behe'nin kitab n ele tirirken konuyu yle ele al r: E er bilim tarihi bize herhangi bir ey ispatlayacaksa bu cahilli imize Tanr ismini vererek bir yere ula amayaca m zd r. Neden Tanr her eyin bir a klamas olarak kabul edilsin ? De ildir. Bu bir a klama noksanl d r, bir omuz silkmedir, bilmiyorum demenin ruhsal ve ayin sel k l k de i tirmesidir. E er bir insan bir eyi Tanr yla ili kilendirirse genelde bunun anlam bu ki inin elinde bir ipucu olmamas d r. Bylelikle bu bilinmezi eri ilmez, zlmez bir gk perisine dayand r r. S rt a r s ndan f t a, sark k rahimden sins iltihaplar na kadar o u insani rahats zl a kar hassasl m z do rudan do ruya u anda dik yrd mz bedenimizin, drt ayak zerinde durmay terk etmek iin yzlerce milyon y ldan fazla ekil de i tirmi olmas ndan kaynaklan r. Y rt c lar, kurban hayvanlar yakalamak iin mkemme lce tasarlanm gibi grnrken, kurban hayvanlar da kaabilmek iin en az onlar kadar mkemmelce tasarlanm gibi grnr. Peki, Tanr kimin taraf ndad r ?

14

KOZMOLOJ K VERS YON Kainattaki di er tm elementler en nihayetinde, hidrojenin nkleer fzyon geirmesiyle olu mu lard r. byk y ld zlar spernova gibi patlayabilip toz bulutlar iinde maddelerini (ki buna periyodik tablonun elementleri de dahildir) sa p savururlar. Ard ndan bu toz bulutlar , yo unla arak yeni y ld z ve gezegenleri olu tururlar. Bizim y ld z m z ve gezegenimiz de byle olu mu tur. Dnyan n, her yerde bulunan hidrojenin d ndaki di er elementler ynnde n bu kadar zengin olmas n n nedeni de budur: bu elementler olmasa, do al etkilenme (kimya) ve ya am imkans z olurdu. hidrojensiz bir madde yap s n n ya am ba latmas mmkn de ildir. nk hidrojen olmadan su olmaz. J.Anderson Thomson, bir evrimsel psikiatrist bak a s yla buna farkl bir a klama getirir ki buna gre hepimi z, cans z nesneleri ki ile tirerek bir ajan vasf kazand rmaya ynelten bir psikolojik yan lg dan muzdaripizdir. Thomson'a gre, bir h rs z glge sanmaya bir glgeyi h rs z sanmaktan daha yatk n zd r. gemi te, atalar m z zaman nda, evremizdeki en byk drt birbirimiz den kaynaklan rd . Bunun miras , insani ere in zorunlu olarak, genelde korkuyu, yklenmesidir. Neden sonu ili kilerini insano lundan ba ka bir etmene ba lamakta epey glk ekeriz. Do al olarak, bu drty ilahi ere e genelledik. evrimimizin ba layabilmesi iin zen ve ngryle ayarlanm bir kainat tasarlama kapasitesine sahip herhangi bir Tanr , kar lamakla ykml oldu u a klamadan daha byk bir a klamaya gereksinim duyan en st dzeyde karma k ve olanak d bir varl k olmal d r. Kainattaki her parac n zgn konumlar n hi durmadan gzetleyebilen ve idare edebilen bir Tanr , basit olamaz. Byle si bir varl n do rulanmas dev gibi bir a klama gerektirecektir. Daha kts (Sadelik bak a s itibariyle), Tanr n n dev bilincinin di er blgeleri ise, e zamanl olarak insano lunun dualar , duygular ve faaliyetleriy le me gul olacakt r. Ayr ca bu galaksinin di er gezegenlerinde ve de di er yz milyarca galaksilerdeki gezegenlerde zeki yabanc lar varsa, Tanr onlarla da ilgilenmelidir. milyonlarca ki iye e zamanl olarak anla l r sinyaller gnderebilen ve yine e zamanl olarak bu ki ilerden sinyal alabilen bir Tanr , her nas l bir varl k olursa olsun, basit olamaz. ancak, kendisine atfedilen glere gerekten sahip olsayd , gnmzn en byk bilgisayar ya da beyninden, ok daha ayr nt l ve planl bir ekilde retilmi bir eye sahip olmas gerekirdi.

BLM 5 D N N KKEN
Fayda ifadesiyle Darwinizm, gerekte genlerin sa kalma sresinin artmas na etki eden fayday ima eder. Darwinizmci faydan n alan bireysel organizman n genleriyle s n rl kalmamaktad r. kinci hedef The Extended Phenotype ta (Yay lm Fenotip) savundu um teoriden do ar : gzlem alt ndaki bireyin genleri ba ka bir bireyin 15

genlerinin gl etkisi alt nda olabilir. Bnyesinde bar nd rd parazitin ba ka bir bnyeye s ramas na anak tutacak ekilde davranmaya itilen birok hayvan rne i vard r. Bir hayvan davran , bu davran a ait genlerin ya am sresini uzun tutmaya meyillidir. Bu genler bu davran sergileyen belirli bir hayvan n bedenine ait olsa da olmasa da. Dinin heryerdeli i, dinin byk ihtimalle bir fayda sa lamakta oldu u izlenimini yarat r ancak bu fayda, biz ya da genlerimiz zerinde olamaz. Belki de, din t pk bir replikatr gibi genlerinkine benzer bir yntemle yay ld ndan, yaln zca dinsel gr lerin sregelmesine fayda sa lam olabilir. Papua-Yeni Gineli yerlileri bizzat tan r. Bu insanlar besinin zor elde edildi i etin ko ullarda biyolojik evreyi efsanevi biimde do ru kavrayarak ya amay srdrrler. Ayr nt lar dnya genelinde farkl l k gsterse de, her medeniyetin, zaman, sa l k ve g israf na yol aan ve de d manl k provoke eden ayinleri art ko an, bunlara ek olarak gerek d fikirleri ve yarat c l a ket vuran fantez ileriyle zararl nitelik ta yan bir inanc vard r. D N N BAR Z FAYDALARI Plasebo ila etkisi yeter derecede belgelenmi tir ve bunun ok da gizemli oldu unu syleyemeyiz. Sahte haplar, hibir ekilde farmakolojik etkileri olmamakla birlikte, gzle grlr biimde sa l dzeltirler. Din stresi azaltarak mr uzatan bir plasebo mudur? Elimizdeki mant n, dinin atalar m z n stresini azaltt ynnde oldu unu sanmam. Bu teori yard mc bir rol stlenmi olsa da bu meseleye ufak gelir. Din ok byk bir fenomendir ve a klamas daha byk bir teoriyi gerektirir. T pk Steven Pinker in Ak l Nas l ler de telkin teorisine i neleyici bir tarzda de indi i gibi: Telkin teorisi yaln zca u soruyu a a kar r; ak l neden huzuru yanl oldu u a ka grlen inanlarda bulacak ekilde evrim geirir ? So uk [ yen] bir insan, s cak oldu una inanarak huzura kavu amaz; bir aslanla kar kar ya gelen bir insan, bir tav an oldu una inanarak iini rahatlatamaz. nsanlar n baz inanlar ho ya da rahatlat c bulmas n n psikolojik a klamalar , san lan n aksine, esasl de il belirli belirsiz a klamalard r. Darwinizm, insanlar n neden dinin albenisine kar savunmas z olduklar n ve do rudan do ruya papazlar n, politikac lar n ve krallar n istismar na a k olduklar n merak eder. Cinsel ehvet meselesinde yan t gayet basittir: beyinlerimiz cinsellikten zevk alacak bir sistemle al r nk cinsellik, do al ko ullarda, bebek retir. ac hissetmeyen ya da ac y umursamayan nadir bireyler gene lde yaralanarak, erken ya ta lrler. Biz geriye kalanlar ise bundan ders al p, ac dan korunmak iin geri ad m atar z.

16

GRUP SE L M Cambridge'li arkeolog Colin Renfrew Hristiyanl n bir e it grup seilimi sayesinde sa kald n ne srer. Bu gr nda grup seilimi, grup ii ba l l k ya da grup ii arkada l k sevgisini beslemi ve bu durum dindar gruplara daha az dindar gruplara k yasla daha ok ya ama ans tan m t r. Son derece kavgac yap daki bir sava tanr s na tapan bir kabile, tanr lar bar ve uyumu te vik eden ya da bir tanr ya inanmayan rakip kabilel ere kar olan tm sava lar kazan r. Sava ta ehit d tklerinde, cesurca sava maktan tr do ruca cennete gidece ine sars lmaz biimde inanan sava lar seve seve canlar n feda ederler. O halde bu tr dini olan kabilelerin; kabileler aras sava ortam nda ayakta kalmalar , yendikleri kabilenin s rlar n ve kar lar n kendilerine almalar daha olas d r. Darwin'in fikirleri Ayn blgede ya ayan iki ilkel a kabilesi rekabet ettiklerinde, e er bu kabilelerden birisinde (di er ko ullar e it oldu u d nlrse) byk say da cesur, duyguda ve inanl ye varsa, ki bunlar bir tehlike sezdiklerinde bir di erini uyarmaya, yard m etmeye ve birbirini korumaya daima haz rd r, bu kabile hi phe yok ki daha ba ar l olacak ve di er kabileyi yenecektir. Bencil ve kavgac insanlar birle emezler ve uyum ol madan hibir ey gerekle tirilemez. Yukar daki zelliklere yksek miktarda sahip olan herhangi bir kabile geni leyecek di er kabilelere stn gelecektir; ancak bunu yapt zaman diliminde, tm gemi tarihi hesaba katarak, di er daha varl kl kabileler taraf ndan s ras geldi inde hezimete u rat lacakt r. BA KA B R EY N YAN RN OLARAK D N Yaln zca bizim mum ate imize yn elen gveleri grrz ve yanl soruyu sorar z: Neden btn gveler, intihar eder ? Buna intihar demek asla do ru de ildi. Genelde faydal bir pusulan n, tekleyen yan rndr. nsanlar bu inanlar na yaln zca tutkulu bir ekilde ba lanmakla kalmay p, bu ba l l klar ndan kaynaklanan pahal ya mal olan etkinlikler iin zaman ve kaynaklar n adarlar. Bu inanlar u runa lr ve ldrrler. Bunu garipseriz, t pk kendini kurban etme davran n garipsedi imiz gibi. yanl soruyu soruyor olabiliriz. Teorik olarak, ocuklar ki isel deneyim sayesinde bir uurumun e i ine fazla yana mamak, denenmemi ilekleri yememek ve timsahlarla dolu bir glde yzmemek gerekti ini renebilirler. Ancak, en az ndan, ocu un beyninde pratik ynteme egemen olan bir seici kar olacakt r: ebeveynlerin sana ne anlat rlarsa anlats nlar sorgulamadan inan. Ebeveynlerine itaat et; kabile byklerine itaat et, zellikle de ciddi, tehditkar bir ruh halindeler ise. Byklerine onlar sorgulamadan gven. Emirlere riayet etmektense kendi inisiyatifini kullanan askerlerin lkeleri sava lar kaybetmeye yatk nd r. Askerler olabildi ince makinele tirilmeye ya da bilgisayarla t r lmaya talim edilir. Bilgisayarlar sylenenleri yaparlar. Kendi programlama dillerinde verilen y nergelere kle gibi riayet ederler. Bu ekilde kelime i lem ve tablolama gibi faydal i lemleri gerekle tirirler. Ancak, t pk ka n lmaz bir yan rn gibi, hatal ynergelere uymakta da e it miktarda robotiklerdir. 17

Do al seilim, ebeveynleri ya da kabile bykleri onlara ne derse desin inanmaya meyilli ocuk beyinleri in a eder. Bylesi gvenilir itaat, sa kalmak iin nemlidir. Ancak gvenilir itaatin yan etkisi kr krne safl kt r. Darwinci sregelmeyle ilgili kusursuz sebeplerden tr, ocuk beyi nleri ebeveynleri ve emanet edildikleri byklerine gvenme gereksinimi duyar. Kendili inden gelen sonu udur ki, gvenen ki i iyi tavsiyeyi ktden katiyen ay ramayacakt r. Ve byk olas l kla, ocuk byyp kendi ocuklar n yeti tirmeye koyuldu unda, do al olarak t pat p ayn bula c ciddi tutumlar n hepsini ocuklar na aktaracakt r (samal klar da anlaml lar da). Diller, co rafi ayr ma yeterince olgunla t nda, ortak bir atan n dilinden sapmaya srklenirler. Ayn durum nesilden nesile miras b rak lm temelsiz ve keyfi inanlar iin ve de emirler iin de geerlidir; bunlar bir ihtimal, ocuk beyninin faydal programlanabilirli iyle kayda de er bir g kazanm inanlard r. Dindar nderler, ocuk beyninin savunmas zl yapman n neminin epey fark ndad rlar. n n ve beyin y kamay erken ya larda

Genlere retilenleri ve genlerin deneyimlerini (grdklerini duyduklar n , d ndklerini ve inand klar n ) kontrol alt nda tutanlar, ulus iin ge lece in gidi at n belirler. ... kendi inanc n n samal klar na bakmadan di er inanlar a a l yordu. Atalar m z n ya ad zamanlarda, bir adam, biyolojik bir babas olmaks z n, bakire bir anneden dnyaya geldi. Ayn babas z adam Lazarus isimli bir arkada n greve a rd , ki Lazarus ok uzun zaman nce lm , cesedi kokmu tu ve Lazarus acilen ya ama dnd. Babas z adam ldkten sonra dirildi ve gn sakland . K rk gn sonra, babas z adam bir da n tepesine kt ve gkyzne ykselerek tamamen gzden kayboldu. E er kafan z n iinde gizli d nceler geirirseniz, babas z adam ve babas (ki babas ayn zamanda kendisidir) d ncelerinizi duyar ve buna gre davranabilir. Ayr ca dnyadaki herkesin d ncelerini e zamanl olarak duyma yetene i de vard r. E er iyi ya da kt bir ey yaparsan z, ayn babas z adam bunlar n hepsini grr, hatta sadece siz yapm olsan z bile. Gere ince cezaland r labilir ya da dllendirilebilirsiniz, lmn zden sonra bile. Babas z adam n bakire annesi hibir zaman lmedi ama bedenen cennete ykseldi. Ekmek ve arap, e er bir papaz (testislere sahip olmak zorunda olan birisi) taraf ndan kutsan rlarsa, bu babas z adam n bedeni ve kan na dn verirler .

D NE DNK PS KOLOJ K STEK Psikolog Paul Bloom, Din bir yan rndr gr nn bir di er savunucusu, ocuklar n dalistik bir ak l teorisine kar do al e ilimli olduklar n belirtir. Biz insanlar n, zellikle ocuklar n do u tan ikicil oldu u fikrini ne srer.

18

Bir ikicil, madde ve ak l aras nda temel bir fark oldu unu benimser. Bir monist (teki) ise bunun aksine, akl n maddenin bir aksi oldu una (bir beyin ya da bir bilgisayar beynindeki madde, gere) ve madde olmadan var olamayaca na inan r. Bir ikicil, akl n bir tr bedenden ayr lm ruh oldu una inan r. Ruh, bedende ikamet eder ve bu yzden makul olarak bedeni terk edip ba ka bir yerde bulunabilir. kicil herhangi bir zihinsel hastal bir rp da cin arpmas olarak yorumlayabilir, bu kt ruhlar n bedendeki hakimiyeti geicidir ve kovulabilirler. kiciler, en kk f rsat yakalad klar nda cans z fiziksel nesneleri ki iselle tirirler, hatta elale ve bulutlarda eytanlar, hayaletler grrler. Paul Bloom buna yle bir a klama getirecektir; ayd n bir monist olmay renmi olsam da, ben de bir tr hayvan m ve bu yzden igdsel bir ikicil olarak evrim geirdim. ba ka birinin beynine g edebilen bir ben oldu u fikri entelektel bir monist olsak da, benim ve herkesin iine derinden i lemi tir. Bloom, bilhassa iyice kk ocuklar n ikicil olmalar n n yeti kinlere k yasla daha olas oldu u iddias n , deneye dayal bir kan tla desteklemi tir. Bu, beyinde bir ikicilik e ilimi geli ti i fikrini akla getirir ve Bloom'a gre bu e ilim dinsel gr leri benimsemekte do al bir yatk nl k sa lar. Bloom, ayr ca do u tan yarad l olmaya yatk n oldu umuzu ne srer. Do al seilim sezgisel mant kla i lemez. zellikle de ocuklar n her eyde bir mesaj oldu unu d nmesi olas d r. ocuklar sezgileri olmayan teistler midir ? Bulutlar ya mur iindir. Sivri kayalar hayvanlar n kendi kendile rini ka mas iin sivridir. Her eye bir ama yklemeye teleoloji (erekbilim) denilir. ocuklar do u tan erekbilimcidir ve o u bu s fat ndan asla s yr lamaz. Do u tan gelen ikicilik ve erekbilim uygu n ko ullar alt nda bizi dine uygun hale getirir. Do u tan kazan lan ikicili imiz, bizi ruhun bedenin btnleyici bir paras olmas gr nden ziyade, bedende ikamet eden bir ruha inanmaya haz rlar. T pk bedenden ayr lm bir ruhun bedenin lmnden sonra ba ka bir yere gitmesinin kolayca hayal edilebilmesi gibi. Daha a k bir deyi le, ocuksu erekbilim din iin zemin haz rlar. E er her eyin bir amac varsa, bu amalar kime ai ttir ? Elbette Tanr n nd r. Dnyadaki varl klar n davran lar hakk nda bilgi sahibi olmak, sa kalmak ad na nemlidir ve do al seilimin, beynimizi bunu etkili ve h zl yapacak ekilde biimlendirmi oldu unu d nebiliriz. O halde ikicillik ve erekbilimin bu yetene imize yarar dokunmu olabilir mi ? Bu varsay m , filozof Daniel Dennett'in kas tl durum tabirinden anlayabiliriz. Fiziksel durum, tasar msal durum ve kas tl durum vard r. Fiziksel durum, prensipte daima i ler nk her ey eninde sonunda fizik kanunlar na riayet eder. Darwinci do al seilim gerekte tasarlanmam olan canl lar iin tasar m durumunun bir uyarlamas na olanak tan r. E er kalbin kan pompalamak iin tasarland n farz edersek kalbi anlamakta kestirme bir yol kullanm oluruz.

19

Kas tl durum bir di er k sa yoldur ve tasar m durumundan bir gmlek daha stndr. Bir varl n bir ama iin tasarlanmad ama kendi eylemlerini idare eden maksatl bir ajan oldu u ya da bu ajan bar nd rd kabul edilir. Kas tl durumun tehlikeli ko ullarda karar almay h zland ran bir beyin mekanizmas olarak sa kalma de eri olmas bana btnyle mant kl gelir. kas tl durumun temelini olu turacak bir kan t geli tirilebilir; karma k sosyal artlarda ve zellikle st s n f kas ttan bahsediyorsak. Tasar m durumu ve kas tl durum faydal beyin mekanizmalar d r ve sa kalma iin gerekten dikkat edilmesi gereken varl klar hakk ndaki nseziye ivme kazand r rlar. ... ilgi ekici bir olas l k Dennett taraf ndan dile getirilmi tir ki bu, dinin mant ks zl beyindeki belirli bir yap sal mant ks z mekanizman n yan rn oldu unu belirtir: Muhtemelen genetik faydalar olan, a k olma e ilimimizin. n n,

Helen Fisher ve di erleri gstermi lerdir ki a k olmak beyni e siz durumlara sokar. Bu durumlar son derece zgndr ve sinirler zerinde etkin kimyasallar n (gerekte do al uyu turucular) tetiklenmesiyle ortaya karlar. Evrim psikologlar Helen le u noktada hemfikirdirler ki, mant ks z kalp arp nt s , ortak ebeveynli e olan sadakati garantiye alan ve birlikte bir ocuk yapmaya yetecek kadar uzun sre dayanan bir mek anizma olabilir. Mant ks z din, sahiden de do al seilim taraf ndan a k olmak iin ay klanm mant ks z beyin mekanizmalar n n bir yan rn olabilir mi ? Dinsel inan hi phesiz a k olmakla ayn karakterde bir yap dad r (ve her ikisi de ba ml l k yap c bir uyu turucunun etkisinin niteliklerinin o unu ta r). Nropsikiatrist John Smythi es iki tr d knlkle etkinle en farkl beyin blgeleri aras ndaki belirgin farklara dikkatimizi eker. Yine de birka benzerli e de de inmi tir: Dinin birok yznn bir yn de, bir do ast ki iye odaklanm , (rnek Tanr ), iddetli a k ve buna ek olarak bu ki inin ikonalar na gsterilen derin sayg d r. ... Sevilmenin ve tehlikeli bir dnyada korunman n s cak ve rahatlat c hisleri, daha az lm korkusu, zor zamanlarda edilen dualara ykseklerden gelen yard m ve benzerleri. Biyolog Lewis Wolpert, ... Vurgulamak istedi i, ... mant ks z inanc n karars zl a kar bir savunma oldu udur: E er hayat kurtaran inanlara sadakatle ba l olunmasayd , insan evriminin ilk zamanlar nda bunun sak ncalar olurdu. rne in, avlan rken ya da alet edevat imal ederken fikirlerin srekli de i mesi ciddi bir zarar verirdi. Wolpert'in gr nn ieri i, en az ndan baz ko ullar alt nda, mant ks z bir gr te sebat etmenin karars z olmaktan daha iyi oldu udur, stelik yeni bulgular ya da muhakemeler belirli bir de i imi desteklese bile. ... Wolpert'in mant ks zl kta srar gr n, sama dinsel davran lar n ba l ca cephelerini a klayabilecek bir di er faydal psikolojik e ilim olarak grmek olduka makuldr. Toplumsal Evrim'de, Robert Trivers 1976 senesinde retti i kendini kand rma teorisinin ayr nt lar na girmi tir: Kendini kand rma , gere i bilinli zihinden saklamakt r ki bu di er insanlardan saklamaktan daha iyidir. ... Kand rma eyleminden bilinsiz hale 20

gelerek, hilekar kimse bu i aretleri gzlemcisinden saklar. Bylece kand rmaya e lik eden sinirlilik hali olmaks z n, bu kimse istedi i kadar yalan syleyebilir. Lionel Tiger yimserlik: Umudun Biyo lojisi'nde ... nsanlar n bilinli olarak grmek istedikleri eyi grmeleriyle ilgili bir e ilim vard r . nsanlar bir kltr bir kez benimsediklerinde bu kltr srdrmekte srar eder, geli tirir ve farkl la t r rlar ki bu bir bak ma biyolojik evrimi an msatmaktad r. Bir evrimsel rne in herhangi bir do al seilimin etkisinde olmas zorunlu de ildir. Biyologlar, bir genin bir nfus iinde yay labilmesi iin iyi bir gen de il ama ansl bir gen olmas n n bile yeterli oldu unu bilirler. Buna genetik srklenme deriz. Genetik srklenmenin kltrel e de eri, dinin evrimini akl m zdan geirirken gz ard edemeyece imiz inand r c bir seenektir. Dil yar biyolojik bir yolla evrim geirir ve evrimin yn adressiz grnr ki bu adeta geli igzel bir gidi att r. Dil, geneti in as rlar zarf nda yava yava de i en kltrel bir benzeriyle sonraki nesillere devrolur, ta ki e itli evrimsel a amalar kar l kl anla mazl a varana kadar. San r m dinler t pk dillerde oldu u gibi, gayet keyfi ba lang lardan, u an gzlemlemekte oldu umuz a rt c (ve bazen tehlikeli) dzeydeki e itlilik, zenginli ini olu turmaya elveri li bir geli igzellikle evrim geirmi tir. ... bir tr do al seilim da bunu bir para etkilemi olabilir nk farkl dinlerin apa k ortak zellikleri vard r. rne in birok din, objektif olarak mant ks z ancak znel olarak albenili bir ilke retir ki buna gre ki iliklerimiz bedensel lmn ard ndan sa kal rlar. lmszlk fikri sa kalmak ve yay lmakta ok ba ar l d r nk hsnkuruntu sa lar. Ve hsnkuruntu nemlidir nk insan psikolojisinde, inanc n arzuyla renklendirilmesi gibi neredeyse evrensel bir e ilim vard r. Tasar m konusunda, dindar nderler dinin sa kalmas na yard mc olan aldatmacalar etrafl ca ifade etmekte bir hayli yeteneklidirler. ... nanc n sahip oldu u en byk d man mant kt r ... Her kim bir H ristiyan olmak isterse, akl n n gzlerini oymal d r. SAK N OL NK MEME'LER M N ZER NDE YRYORSUN Dini meselelerdeki gereklik, teme lsizce sregeImi bir fikirden ba ka bir ey de ildir. OSCAR WILDE Darwinci do al seilim, bir trn de ersiz herhangi bir ortak zelli ini asla ay klamayaca ndan (mesela din gibi) bu zellik mutlaka bir fayda sa l yor olmal d r, aksi takdirde sregelemezdi. Lakin bu faydan n bireyin sa kalmas ya da reme ba ar s yla ilgili olmas gerekmemektedir. A a daki k smi listede, ya salt yararl olduklar iin ya da varolan memepleksle uyumlu olduklar iin sa kalmalar mmkn olabilen dinsel meme'ler vard r: ldkten sonra ya amaya devam edeceksiniz. E er sava ta ehit d erseniz, cennetin bilhassa ahane bir blmne gideceksiniz ve burada yetmi iki bakireyle keyif atacaks n z (zavall bakirelerin halini bir d nn.) 21

Kafirler, kfrbazlar ve din de i tirenler ldrlmelidir (ya da cezaland r lmal d r, rne in srgn edip, aileleriyle gr meleri engellenerek. ) Tanr n n yce meziyetlerine inan. E er inanc n n bocalad n hissedersen, bunu onarmak iin s k al ve inans zl n konusunda yard m etmesi iin Tanr ya yalvar. man (kan ts z inan) bir erdemdir. nanlar n z kan ta ne kadar kar gelirse, o lde erdemlisinizdir. Mant a ve kan ta gerek duymadan, gerekten tuhaf, dayanaks z ve katlan lmaz bir eye inanmay beceren stat inanl lar zellikle ok iyi dllendirileceklerdir. Herkes, hatta dinsel inanlar olmayanlar dahi, bu statlara istemsiz v e sorgusuz bir riayetle azami seviyede sayg duymal d r. Baz esrarengiz eyler vard r ki (Kutsal leme, dn m, cisimle me gibi) bunlar anlamay amalamay z. Bunlardan birini bile anlamaya al may n, nk bu giri im esrarengizli ine zarar verebilir. Bunlara gizem diyerek tatmin olman n yollar n renin. Ho mzik, sanat ve yaz tlar, dinsel fikirlerin kopyalanm simgeleridir.

Dzenli dinler halklar taraf ndan dzenlenmi tir: papazlar, piskoposlar, hahamlar, imamlar ve Ayetullahlar. Teorik olarak tasarlanm bir di er aday din, Mormoniz m'dir. Joseph Smith, Mormonizm'in giri imci, yalanc mucidi, tamamen yeni bir kutsal kitap topar lamak iin elinden geleni ard na koymaz. ... Halbuki Mormonizm on dokuzuncu yzy lda retildikten sonra evrim geirmeye ba lam t ve u anda Amerika'n n en itibarl dinlerinden biri haline geldi. KARGOKLTLER David Attenborough, Cennetin Aray byden ay rt edilemez. ... Yeterli dzeyde ilerlemi herhangi bir teknoloji

Beyaz adam bu anlams z eylemler, yani ayinleri kullanarak tanr lar bu kargolar gndermeye ikna ediyordu. E er yerli halk kargo istiyorsa, o halde onlar da ayn eyi yapmal yd . ... o u bir di erinden ba ms z ve ba lant s zd . Bu inanlar n o unda, vahiy gn geldi inde belirli bir Mesih kargoyu getirecekti. Pistte John Frum'un ua n piste inmeye cezbetmek iin tasarlanm , dekor vazifesi gren sahte uaklar bile v ard . Kargo kltler... dinlerin neredeyse bir hiten tremelerinin a da , kusursuz bir rne ini temsil etmekteler. Dinlerin kkeniyle ilgili genel olarak drt ders verirler ve bunlara burada zetle de inece im. lk ders, bir inanc n tremekteki inan lmaz h z d r. kinci ders, kaynaklanma srecinin izlerinin stn rtmekteki h zd r. ... nc ders farkl adalarda benzer kltlerin ba ms zca ortaya kmas ndan kaynaklan r. ... Drdnc ders, kargo kltler benzerdir, yaln zca birbirlerine de il ayn zamanda eski dinlere de.

22

... ahlak n byk olas l kla dinden daha eski bir gemi i vard r.

BLM 6 AHLAKIN KKEN : NEDEN Y Y Z ?

Dnyadaki konumu muz pek tuhaf. Her birimiz, sebebini bilmeden buray k saca ziyaret ederiz ancak grnen o ki baz lar m z iin bunun il ahi bir amac var. Oysa, gndelik hayat n bak a s yla bir de erlendirme yap l rsa gerekten bildi imiz bir ey var: insan di er insanlar u runa burada; elbette, biz glmsemeyi ve iyi kalpli olmay en nemli de erler sayarak mutlu olabilenler iin. ALBERT EINSTEIN Dindar insanlar n o u, din olmadan bir insan n de il iyi birisi olmas , iyi birisi olmaya gerek duymas n n bile d nlmesinin zor oldu unu sylerler. ... Ne ktdr ki bu tarz pheler bir ad m daha ileri giderek ekil de i tirir ve baz dindarlar , inanlar na i tirak etmeyen ki ilere kar fke nbetleri geirecek kadar etkiler. ... e er ocuklara maymundan geldi imizi retirsen, bir maymun gibi davran rlar . Kilise ve devlet ayr m diye bir ey OLAMAZ ve siz, kafirler bu sava kaybedeceksiniz ... E er bu lkenin kurulmas na sebep olan temelleri ve bu lkeyi sevmiyorsan z s .... r olup gidin, cehenneme kadar yolunuz var. AHLAK E
Nihilizm, Hiilik veya Yokuluk : bilimsel bilgi d nda hibir gerek bilgi olmad n kabul etmektir. Bu yakla m n uzant s olarak da toplumda yerle ik kurallar n, kurumlar n, de er yarg lar n n ve ahlak kurallar n n yads nmas na var r. Hazc l k, di er adlar yla hedonizm, ... Sokrates in rencisi Aristippos'un retisidir. Aristippos'a gre iyi demek haz demektir; haz veren her ey iyi, ac veren her ey de ktdr. Ya am n amac hazd r ve insan ya am sresince hazza ynelmeli, ac dan ka nmal d r.

L M M Z N DARW NC B R KKEN VAR MIDIR ?

Evrimin do al seilimle i ledi ini a klayan Darwin ci gr sahip oldu umuz iyilik, ahlak, namus, duyguda l k ve merhamet gibi e ilimlerimizi a klamakta yetersiz kal r. ... yilik, 'bencil gen' teorisiyle uyumsuz de il midir ? Hay r. Bu uyumsuzluk teorinin yanl yorumlanmas yla ortaya kar ve ok yayg nd r; gerekte s k nt verici (ve tahmin edilebilir) bir yanl anla lmad r. Darwinci mant k, ya am hiyerar isinde sa kalan ve do al seilimin filtresinden geen bir birimin bencil olmay gzetmesi sonucuna var r. ... bencil olan sadece gendir. Bilgi halinde ok uzun nesiller boyunca sa kalan ya da kalmay an gendir. Genlerden farkl olarak (ve tart maya a k olarak meme'lerden) organizma, grup organizma ve trler, nesiller boyunca sa kalma konusunu a klamakta bir birim vazifesi grebilecek do ru trden varl klar olamazlar nk kendilerinin birebir kopyalar n tretmez ve kendini kopyalayan varl klar n havuzunda rekabet etmezler. Genler tam olarak bunu yaparlar ve bu, bencilin zgn Darwinci anlam kapsam nda, geni bir 'bencillik' birimi olarak belirlemenin (btnyle hakl ) gerekesidir. ... bir genin bir gen havuzundaki frekans n n artabilmesi, akrabal k zgecili inin bir standart halini almas yla mmkn olabilecektir. Kendi ocuk lar na kar iyi kalpli olmak 23

bunun apa k bir rne idir. ... baz omurgal lar, byk karde lerin kk karde lerin bak m yla ilgilendi i topluluklar geli tirmi tirler ki bu "bak m geni" bu farkl trler aras nda ortakt r. ... hayvanlar genelde savunma, kaynaklar payla ma ve tehlike uyar s na dikkat gsterme e ilimindedirler ya da di er taraftan, yak n akrabal a zgecil bir tav r sergilerler nk istatistiksel olas l klar gz nne al nd nda, akrabal kta ayn genlerin kopyalar ortak kullan mdad r. ... bir di er ba l ca zgecilik tr kar l kl zgeciliktir ( Sen benim s rt m ka ben de seninkini. ), ... yayg n biimde "ortakya arl k" olarak tan mlan r. Al m sat m ve de i toku ilkelerinden kaynaklan r. ... Her iki taraf da bu i lemden yararlan r ... Kar l kl zgecilik, kar lanmas gereken yetenekler ve asimetriler sayesinde i ler. nsano lu dnyas nda, S V'ler (sana ihtiyac m var) ve para i lemleri erteleme yapmaya olanak tan yan aralard r. ... Do al seilim, asimetrik gereksinim ve f rsat ili kilerinde bireyleri, elveri li oldu unda vermeye, elveri li olmad ndaysa almak iin kar taraf k k rtmaya yatk nl k kazand ran genleri destekler. Do al seilim ayr ca u e ilimleri de destekler; zorunluluklar n hat rlanmas , kin gtme, de i toku ili kilerinin kontrol alt nda tutulmas ve alan ancak s ras geldi inde vermeyen hilebazlar n cezaland r lmas . Hilebazlar her zaman olacakt r ve kar l kl zgecili in oyun teorisel bilme celerine kar kal c zmler retilmesi iin her zaman hilebazlar n cezaland r lmas na dair bir unsur gerekmektedir. ... iki ana e it kal c zm getirir. 'Daima kt ol' kal c bir zmdr. ... di er strateji yledir, 'iyi huylu olarak ba la ve di erlerine karars zl k hakk n tan . Sonra, iyi eylemleri iyilikle kar la ancak kt eyl emlerin intikam n al.' ... Potlatch Effect olarak bilirler ki bu, Kuzey Bat Pasifik'teki kabilelerde, kabile reisi adaylar n n peri an edici zenginlikte len verme dellolar yla birbirleriyle eki meleri geleneklerinden kaynaklan r. ... Zahavi'nin gr nn znde, stnlk bildirilerinin do rulu unun bildirilerin bedelleriyle kan tlanmas vard r. ... Bireyler, (rne in e lerini cezbederken) stnl n pahal ya mal olan gsterile ri, gsteri li cmertlikleri ve vatansever at l mlar yla ba ar y sat n al rlar. Bireylerin birbirlerine kar zgecil, cmert ya da 'drst' olmas n a klayan drt sa lam Darwinci sebebim z var. Bir; zgn bir durum olan genetik akr abal k. ki; kar l kl etki: al nan iyiliklerin kar lanmas ve geri denece ini 'umarak' iyilikler sunma. Bunun sonras nda, nc olarak, efkat ve cmertlikle n kazanman n Darwinci yarar . Ve drt, e er Zahavi hakl ysa, dikkat ekici cmertli in bir tr taklit edilemez, gvenilir bir bildiriye dn mesi ve bunun zgn bir ek fayda sa lamas . Topluluk yesi arkada lar n z n o u akraban zd ve di er topluluklar n yelerinden ok daha yak n ili kideydiniz; bylece akrabal k zgecili inin geli mesi ad na birok f rsat do du. Ve, akraba ya da de il, hayat n z boyunca hep ayn ki ilerle kar la maya meyilliydiniz; bylece kar l kl zgecili in geli mesi iin ideal ko ullar do du. Bu ilkel a atalar m z n neden kendi kmeleri iindeki bireylere kar iyi, di er kmelerdekilere kar kt (Ksenefobi) oldu unu anlamak hi de zor de ildir. Do al seilimin menzilini yanl tan mlamamak burada nemlidir. 24

Do al seilim, atalar m z zaman nda, kk ve dura an gruplar halinde, t pk babunlar gibi ya ad m z dnemde beynimiz iinde zgecil drtler programlad . Bunu cinsel drtler, al k drtleri, ksenefobik drtler ve benzerleri takip etti. ... Cinsel arzu cinsel arzudur ve bireyin psikolojisi zerindeki etkisi, cinsel arzu yu harekete geiren temel Darwinci bask dan ba ms zd r. Cinsel arzu, temel mant ndan ba ms zca varolan gl bir drtdr. efkat, zgecilik, cmertlik, duyguda l k, merhamet konular nda da ayn mant n geerli oldu unu iddia ediyorum. Atalar dne minde, yaln zca yak n akrabal k ve olas al veri meselelerinde zgecil olma f rsat m z vard . Gnmzde bu k s tlama yoktur ancak el yordam sregelir. ... Her ikisi de teklemedir, Darwinci tekleme: Mutluluk veren, de erli teklemeler. AHLAKIN KKEN HAKKINDA B R DURUM ARA TIRMASI Hauser'in kitab n n mesaj Ahlaki yarg lar m z n kullan lmas evrensel bir ahlaki gramerdir ve bu, olas bir ahlaki sistemler dizisini do uracak ilkeleri bar nd rabilmek iin milyonlarca y l boyunca evrimle mi bir zihin yetisidir. Dilde oldu u gibi, ahlaki gramerimizi olu turan ilkeler fark ndal k radar n n kontrol sahas n n iindedir. Immanuel Kant' n kusursuzca ifade etti i ilkeye gre, mant kl bir varl k asla raz olmayaca bir sona do ru srklenmemelidir. Bu son di erlerinin yarar na olsa dahi. ... iyi ya da kt birisi olmak iin Tanr ya ihtiyac m z yoktur. E ER TANRI YOKSA NEDEN Y Y Z ? Einstein' n dedi i gibi, E er insanlar sadece cezaland r lmaktan korktuklar ya da dllendirilece ini umut ettikleri iin iyi kalplilerse, o halde gerekten ok ac nacak haldeyiz. ... Birok dindar ki inin dinin kendilerini iyi birer birey olma konusunda motive etti ini d ndklerini biliyorum, zellikle de ki isel gnahkarl sistematik biimde smren inanlardan bi rinin mensubu iseler. H.L.Mencken .... nsanlar dine ihtiyac m z var dediklerinde as l imalar kolluk kuvvetlerine ihtiyac m z oldu udur. E er ahlakl olmak iin Tanr ya gereksinim duydu umuz do ru olsayd bile, bu elbette Tanr n n varl n daha olas yada daha ekici k lmazd (birok insan aradaki fark syleyemez.) Kant, ... Tanr ya kar hizmetten ziyade, hizmete kar yaratmay denemi tir. hizmet temelli bir ahlaki sistem

Do ru ve yanl belirlemek ahlak felsefecilerinin mesleki grevidir. ... Deontoloji, ahlak n kurallara itaat etmekten ibar et oldu u inanc iin kullan lan ssl bir isimdir. ... Salt lar salt do ru ve salt yanl lar oldu una inan rlar. ... Neticeciler daha bilgi bir edayla bir eylemin ahlak n n bu eylemin sonular yla de erlendirilmesini geerli sayarlar.

25

Her salt gr dinden trememi tir. Bununla birlikte, salt ahlak dinin d ndaki zeminlerle mdafaa etmek e pey gtr. Akl ma gelen tek unsur vatanseverliktir, zellikle de sava zamanlar nda. Tan nm spanyol film y netmeni Luis Bunuel'in de dedi i gibi, Tanr ve Vatan yenilmesi mmk n olmayan bir ekiptir; tm zulm ve katliam rekorlar n ellerinde tutarlar. Profesyonel askerin ster hakl ister haks z, benim lkem gr nden ok ok daha salt bir gr bulmak zordur, nk bu slogan gelecekte bi r gnn politikac lar n n d man belleyece i herkesi ldrmenin szn vermektir.

BLM 7 K TAP ve DE EN AHLAK ANLAYI I

Politika, esaretindeki binlerce insan katletmi tir, din ise on bin lercesini. SEAN O'CASEY Kutsal bir kitab n bir ahlak veya ya am kurallar kayna olabilmesi iki yolla gerekle ir. Bu yollardan birincisi do rudan a klamad r. ... Di er yolsa rnekle a klamakt r. ncil'in byk blmnn sistemli bir biimde zararl oldu u sylenemez ancak bu kitap epey tuhaft r. Bu, bizim hi tan mad m z ve birbirlerini genellikle tan mayan yzlerce anonim yazar n, editr ve kopyac n n dokuz yzy l boyunca dzenlemeler yaparak, de i tirerek, tercme ederek, sapt rarak ve 'geli tirerek' karman orman bir hale getirdikleri tutars z belgelerden olu mu bir antoloji iin gayet normal bir durumdur. ESK AH T Benim as l anlatmak istedi im de zaten budur! Kutsal kitaplardaki bilgileri gerek, simge ya da kinaye olarak s n fland r r, ay klar ve seeriz. Bu gibi ay klama ve seimler bir ki isel karar meselesidir ve bu, az ya da ok bir ateistin ahsi ahlak kurallar n benimsemeyi semesine benzer ki bu mutlak bir temele dayanmayan znel bir karard r. E er bu kararlardan biri geersiz ahlak kurallar sonucunu do uruyorsa di eri de ayn ekilde de erlendirilmelidir. Do rusu, kltrl ilahiyat lar n tm iyi niyetlerine ra men, insanlar n korkutucu seviyede byk bir o unlu u kendi kutsal kitaplar nda anlat lan hikayelerin, (rne in Nuh tufan ) tmnn gerek oldu unu d nmektedir. brahim in hikayesi... a da ahlak normlar gz nne al nd nda bu tats z hikaye, ocuk istismar na, asimetrik glerin ili kisindeki zorbal a ve di er taraftan, Nuremberg savunmas n n ilk kay tl kullan m na rnek te kil eder: Ben yaln zca emirlere uyuyordum. Oysa bu efsane te k tanr l dinin de ba l ca efsanelerindendir, ... gnmzde birok insan kendi kutsal kitaplar ndaki olaylar n hepsinin gerek oldu unu d nmektedir ve bu sz de gerekliklerin biz geriye kalanlar zerinde bask n bir siyasi gc vard r, zellikle A.B.D ve slam dnyas nda. Fakat, bir erkekle asla yatmam tm kad nlar kendinize ay r n. Hay r hay r, Musa a da ahlak lar iin iyi bir rol mode li olamaz. 26

Tek kan tlamak istedi im, a da ahlak anlay n n her kayna n n ncil olmad d r. Din savunucular , dinin iyinin ve ktnn belirlenmesinde bir tr rota sundu unu ne srerek i in iinden s yr lamazlar. ncil'in drstl e ilham verdi i gr n destekleyen insanlar acaba bu kitab n iinde gerekte neler yazd n n fark nda m d rlar ? ... sebt gnnde al rsan z hi ku kusuz idam edilmelisiniz... a k nl ktan a z m n a k kalmas na neden olan, gnmz modern insanlar n n hayatlar na Yahweh gibi tyler rpertici bir rol modelinin yapt klar yla yn vermeleridir; ve daha da kts, otoriter bir slupla bu zar arl canavar (ister gerek ister kurgu) biz geriye kalanlara zorla benimsetmeye u ra malar d r. Suudi Arabistan'da putperestlik uygulamas na kar srmektedir. boyun vurma cezas prensipte

Nobel dll Amerikan fiziki, Steven Wei nberg'in dedi i gibi, Din insano lunun yceli inin alalt lmas d r: Din olsa da olmasa da her zaman iyi eyler yapan iyi insanlar ve ktlkler yapan kt insanlar olacakt r. Ancak iyi insanlar n ktlk yapabilmesi iin din gerekir. Blaise Pascal benzer bir sz sylemi tir: nsanlar dinsel inan yoluyla yapt klar ktlkleri ba ka bir yolla asla bu kadar eksiksiz ve ne eyle yapmazlar. YEN AH T DAHA Y M D R ? Bu blmn ba l ca tezi, ahlak kurallar m z kutsal metinlerden tretmedi imiz ve tretmememiz gerekti i oldu undan sa s rf bu tez iin, bir rol modeli olarak onurland r labilir. ... bir dinin, bir idam ve i kence aletini kutsal bir se mbol olarak kabul etmesi dikkat ekicidir. ... E er sa yirmi y l nce ldrlseydi, Katolik okulu rencileri boyunlar na ha takmak yerine kk elektrikli sandalyeler takarlard . KOM UNU SEV Kutsal Kitap der ki, cinayet i lememelisin. E er birisi di erlerinin gz nnde kasten cinayet i lerse, k l la idam edilmelidir. Sylemek gereksizdir ki, e er bu ki i bir dinsizi ldrdyse idam edilmemelidir. Sylemek gereksizmi ! ... dindar olsak da olmasak da ahlak kurallar m z farkl bir kaynaktan tretti imizi kan tlamaktad r ve bu di er kaynak gerekte her ne olursa olsun , dinimize ya da dinsizli imize bakmaks z n hepimiz iin geerlidir. Soyk r ma gz yuman ve k nayan bu denek ocukl ar aras ndaki fark yaratan, dindir. Yahudi Tanr s n Gentileslere (Yahudi olmayan milletler ) benimsetme fikrini icat eden ki i Paul idi. Hartung'un ... ncil, bir rgt ahlak tasar s d r ve soyk r m, rgt harici ki ileri klele tirme ve dnya hakimiyetiyle ilgili talimatlar yla doludur. ... hi kimse lyada Destan 'n bir ahlak temeli olarak pazarlamaz. As l sorun burada ba lar. ncil bir ya am

27

rehberi gibi sat l p, sat n al nmaktad r. Ve a k ara farkla tm zamanlar n en ok satan kitab d r. Din hi phesiz ayr l k yaratan bir gtr ve bu dine yneltilen ba l ca sulamalardan yaln zca bir tanesidir. Ancak, dinsel rgt ya da mezhepler aras nda meydana gelen sava ve kan davalar n n, gerekte nadiren ilahi anla mazl klardan kaynakland s ka ve hakl gerekelere dayand r larak belirtilir. ... Din, topluluk ii ve toplu luk d d manl k ve kan davas n n bir etiketidir ve deri rengi, dil ya da gzde futbol tak m gibi di er zararl etiketlerden a a kal r yan yoktur. Ve her yerde geerlidir. Ru di yle bir kan ya varm : Bu olanlar n hangisine sayg duyaca z ? Ya da dinin kirlenmi ad na, dnyan n drt bir yan nda neredeyse her gn i lenen sular n hangi birine sayg duyaca z ? Nas l oldu da tm mahvedici sonulara ra men din toteml eri diriltebildi ? Ve toteml er ad na nas l gnllce ldrebiliriz ? ... Sorunun ad Tanr d r. Bildi im bir ey var ki bu da, insanl n toplumsal ba l l k ya da toplum d d manl k e ilimlerinin din olmadan da ayn gte var olmaya devam edece idir. ... Ancak din en az yolla bu zarar artt r r ve ktle tirir: ocuklar n etiketlenmesi ya da s n fland r lmas . Ayr m yapan okullar. Yabanc birisiyle evlenme kar t tabular. ... dinsel homogami (ayn dinden birisiyle evlenmek) ve heterogami (farkl dinden birisiyle evlenmek)... Dinin kendi iinde belli ba l birok zarar vard r fakat s rf ahlaks zl k ve zenle i lenen blclk zellikleriyle (insano lunun belirli bir toplulu u benimserken, bu topluluktan olmayan insanlar yad rgamas do al bir e ilimdir ve din bu e ilimi sistemli yntemlerle i leyerek glendirir) bile dnyaya ktlk samakta etkin bir g olabil ir. ZAMANLA DE EN AHLAK ANLAYI I ... insanlar n o u, ahlaki ilkeler konusunda genel ve liberal bir ortak gr e ba l l k gsterirler. ... Bu yararl kurallar n baz lar na kutsal kitaplarda rastlayabiliriz ancak bunlar iyi kalpli birisinin asla benimsemeyece i di er birok bilginin aras nda gizlidir ve kutsal kitaplar iyi ilkeleri ktlerinden ay rmaya yarayan k staslar iermez. te ateist bir web sitesinden buldu um yeni bir dizi, a da Yeni On Emir : Sana yap lmas n istemedi in eyleri ba kas na yapma Her meselede, zarar vermemek iin mcadele et Arkada lar na, arkada canl lara ve dnya genelin e sevgi, efkat, itenlik v e sayg yla yakla . Ktl e gz yumma ve adal eti uygulamaktan e kinme ama zgrce itiraf edilen ve drste pi manl k belirtilen kabahatleri affetmeye daima haz r ol. Hayat n ne e ve hayranl k duygusuyla ya a. Hep yeni eyler, renme aray nda ol. Her eyi s na; durumlar kar s ndaki fikirlerini daima gzden geir. E er uyumlu de ilse tutkuyla ba l oldu un bir inanc dahi terk et.

28

D nce ayr l klar n asla sansrleme ya da yok etme; di er insanlar n seninle ayn fikirde olmama haklar na daima sayg duy. z deneyim ve mant nla kendi ba ms z fikirlerini olu tur; Ba kalar n n seni kr krne idare etmelerine izin verme. Her eyi sorgula.

... filozof John Rawls 'Kurallar n z tasarlarken hiyerar ik konumunuzun de i ebilece ini, bazen yukar larda bazen a a larda olabilece inizi akl n zdan hi karmay n. Ben ayr ca u konulara da yer vermek isterdim: Cinsel ya ant n z n tad n kar n (hi kimseye zarar vermedi i mddete) ve di er insanlar n da kendi cinsel ya ant lar n mahremce ya amalar na izin verin, e ilimleri her ne ynde olursa olsun ki bu sizi hi ilgilendirmez. Cinsiyet, rk ya da toplumsal farkl l klara dayal bask ve ayr cal k uygulamay n z. ocuklar n z n beynini y kamay n z.Onlara ahsi menfaatleri ynnde fikir yrtmeyi ve herhangi bir konuyla ilgili iddialar n nas l de erlendirilece ini retin. Ve sizinkilerden farkl fikirler retmeyi nas l ba aracaklar n anlat n. Sonsuza kadar ya amayaca n z akl n zdan karmayarak gn de erlendirin. Dindar ya da de il hepimiz, do rular ve yanl lar konusunda byk lde de i im gsterdik. Her toplumda bir bak ma gizemli bir ortak gr vard r ve her on y ll k sre zarf nda de i im geirir. Bu olgu iin Almanca'dan geen Zeitgeist (her zamana ait bir ruh vard r) kelimesini kullanmak iddial olmayacakt r. ... e itli lkelerin kad nlar n n oy hakk kazand klar tarihlerden birka : Amerika 1920, ngiltere 1928, Fransa 1945, Belika 1946, svire 1971, Kuveyt 2006. Bu de i im hepimizi iine ald ve dinle herhangi bir ba lant s yoktu. Bir bak ma de i im din sayesinde de il, dine ra men gerekle ti. H.G.Wells'in topik New Republic (Yeni Cumhuriyet) kitab ndan... : Ve Yeni Cumhuriyet alt rklara nas l davranacak ? Zencilere nas l davranacak ? ... peki ya sar tenliler ? Yahudiler ?.. siyah rklar, kahverengiler, kirli beyazlar ve sar insanlar. Yeni verim gereksinimle rine gre ra bet grmeyen bu insanlara ne olacak? Asl nda, dnya bir alemdir ve merhametli bir kurum de ildir ve san yorum ki bu insanlar gitmek zorunda kalacaklar. Ve bu Yeni Cumhuriyet adamlar n n ahlak sistemi, yani dnyay a hakim olacak ahlaki sistem, ilk hedefte insanl k ad na gzel, yararl ve uygun olan n retilmesini destekleyecek ekilde dzenlenecektir; gzel ve gl bedenler, ayd nl k ve etkili zihinler... Ve do an n imdiye kadar dnyan n ekillenmesinde izledi i yntem ki bu yntem sayesinde var olan zay fl n yeni zay fl klar tretmesi nlen mi tir... lmdr... Yeni Cumhuriyet'in adamlar ... ldrmenin kayda de er bir eylem say ld bir gr benimseyeceklerdir. Bu 1902'de yaz lm t r ve Wells zaman n n nde gelen ilericilerindendi.

29

De i en ahlak anlay n n geni say da insan aras nda nas l bu kadar e zamanl olabildi ini a klamam z gerekiyor; ve anlay de i iminin istikrarl rotas n da a klamak zorunday z. De i im barlarda, yemeklerde ve sohbetlerde zihinden zihine aktar l r. Baz lar m z ilerleyen ahlak anlay dalgas n n bir para gerisinde kal r z baz lar m z ise biraz daha ilerideyizdir. ... birey nderlerin roln es gememeliy iz. Geli mi e itim ve zellikle de giderek artan bir uzla ma gr sayesinde her birimiz di er rklardan ve cinsiyetlerden bireylerle ortak bir konumu payla t m z fikrini benimsedik; bu iki faktr kutsal kitaplar a dayal de ildir, biyoloji ve zellikle de evrimle ilgilidir. Dnya genelinde siyah rklar n ve kad nlar n Nazi Almanya's ndaysa Yahudiler ve ingenelerin kt muame le grmelerinin sebeplerinden birisi, bu insanlar n btnyle insan olarak grlmemeleriydi. PEK YA H TLER VE STAL N ? ONLAR ATE ST DE L M YD ? Hitler'in gr ve amalar n n, Caligula'n nkilerden ya da katliam ustal klar Noel Barber taraf ndan tarif edilen Osmanl sultanlar n nkilerden daha zararl olmad iddiam bir kez daha belirtmek isterim. Hitler... Yahudilerin Tanr katili olduklar n akl ndan hi karmam t r. Bu sayede vicdan azab na kap lmadan imhay gerekle tirdi. Din halk sakin tutmak iin mke mmel bir arat r diyen Napolyon ve halk dinin gerekleri yans tt n d nrken, bilgeler bunun bir yalan, yneticiler ise yararl bir ara oldu unu sylerler diyen filozof Sen eca ile ayn fikirdeydi belki de. ... Ya da belki de Hitler H ristiyanl k iin sahte bir sempati sergilemesinin zorunlu oldu unu d nd nk aksi takdirde sundu u rejim kiliseden almas gereken deste i alamayacakt . Baz ateistler kt eylemler sergileyebilir ancak bu ktl kleri ateizm ad na yapmazlar. ... Sava lar ekonomik h rslar, siyasi tutkular, etnik ya da rksal nyarg lar, keskin kindarl k, intikam ya da bir ulusun yap s ndaki bir tr vatansever inanla ba lar. Bir sava n fitilini ate leyebilecek bir di er gereki motivasyon ise, bir insan n sars lmaz bir biimde kendi inanc n tek gerek inan olarak grmesidir ve bu gr rakip dinlerin tm kafir ve tak ipilerini lm cezas na mahkum eden v e aleni bir ekilde, Tanr n n askerlerinin do rudan cennete gideceklerini vaat eden bir kutsal kitapla desteklenir. Sam Harris bu konuyla ilgili olarak The End of Faith ( nanc n Sonu) isimli kitab nda Dinsel inanc n tehlikesi, s radan insanlar n lg nl k meyvelerini toplamalar na ve bu meyvelerin kutsal olduklar na inanmas na imkan vermesidir. Her yeni neslin ocuklar na dinsel konular n di er konular gibi hakl kar lmas na gerek duyulmad retildi inden, medeniyetler hala ak ls z ordular yla dolup ta maktad r. Bugn bile birbirimizi eski literatre dayanarak ldrmek teyiz. Bundan daha z c ve sama bir ey olabilir mi ? Bir d nn, hangi insan inans zl u runa sava mak ister ?

30

BLM 8 D N N SAKINCASI NED R ? NEDEN D MAN OLMAK GEREK R ?

Din, insanlar gnn her an , yapt m z her hareketi gkyznden izleyen grnmez bir adam n varl na inand rm t r. Ve bu grnmez adam n, on maddelik zel bir listesi vard r, sizden bunlar yapmaman z ister. E er bunlardan herhangi birisini yaparsan z, sizi sonsuza kadar kalaca n z zel bir yere gnderir; buras ate ve dumanla kapl d r, i kence ve zd rab n yuvas d r. Tanr , sizi buraya gnderirken yanman z , ac ekmenizi, bo ulman z , feryat etmenizi ve sonsuza kadar a laman z ister ... Ama 'Sizi Sever ! GEORGECARLIN Tanr n n var olmad ve ahlakl olmak iin dine ihtiyac m z olmad fikri ... arkada lar m... Neden bu kadar d mans n ? Gerekten dinde yanl olan nedir ? Din, etkin biimde sava mam z gerektirecek kadar zararl m ? ... tak nd m z bu d manca tav r sadece kelimelerle s n rl d r. ... bir soru yneltecektir: D manl n seni a r tutucu bir ateist yapmaz m ? A IRI TUTUCULUK VE B L M N ALTST ED LMES Tutucular gerekleri bir kutsal kitaptan okuyarak rendikleri iin daima hakl olduklar n d nrler ve pe in fikirli olarak hi bir eyin inanlar n sarsamayaca n beyan ederler. Kutsal kitab n sundu u gerek bir aksiyomdu r, bir muhakeme srecinin son rn de ildir. Tutuculara gre, kitap gere i anlat r ve bilimsel kan tlarla, kitaptaki do rular n eli ti i durumlarda pe at lmas gereken kitap de il, kan tt r. ... Evrimle ilgili kitaplar kutsal de ildir ve gvenilirliklerini bu yolla kazanmazlar ... e er bir bilim kitab nda herhangi yanl bir bilgiye yer verilmi se bu er ya da ge fark edilecek ve kitab n sonraki bask lar nda bu hata olmayacakt r. Ne hikmettir ki hi bir zaman kutsal kitaplarda dzeltilmesi gereken yanl l klar ortaya kmaz. Filozoflar, zellikle de yetersiz felsefi bilgisi ol an amatrler ve hatta ' kltrel ba nt c l k' virs kapm olanlar, bu noktada can s k c bir k rm z bayrak kald rabilirler: bir bilim adam n n bilimsel kan ta olan inanc ba l ba na bir tutucu inan konusudur. ... Hepimiz kafalar m z n zerindeki amatr felsefeci apkalar yla, hangi meslekten olursak olal m kendi kan tlar m z retiriz. Bilim adamlar , 'gere i' e itli kuramsal yntemle rle tan mlamaya al rken tutucu bir izlenim b rak yor olabilirler. Ama zaten herkes byledir. "Evrim gerektir" dedi imde, Yeni Zelanda'n n gney yar mkre de oldu u gerektir dedi imde oldu umdan daha tutucu de ilimdir. Evrime inan r z nk bilimsel kan tla do rulanm t r ve yeni bir kan t bu gere i rtrse bir gecede bu inanc m zdan vazgeeriz. Gerek bir tutucu asla bunu syleyemez. Tutuculuk kol ayl kla tutkuyla kar t r labilir. ... Tutkulu grnmemin as l sebebi, evrim lehindeki kan tlar n ezici seviyede gl olmas ve rakibimin bunu bir trl grememesidir; ya da ok daha al ld k olan , bunu grmeyi reddetmesidir.

31

Bir bilim adam olarak tutucu inanca kar d man m nk bu e ilimdeki bir inan her zaman bilimsel giri imin nn t kar. Din bize gr lerimizi de i tirmememiz gerekti ini ve ayr ca, kavranmas mmkn; ilgi uyand r c konular n ke fedilmesini arzulamamay retir. Tutucu din, say s z masum, iyi niyetli ve hevesli gen beyne ynelik bilimsel retimi y kman n tutkusuyla hareket eder. Tutucu olmayan, 'duyarl ' din bunu yapm yor olabilir. Ancak, ok kk ya lardaki ocuklara sorgusuz sadakatin bir erdem oldu unu reterek dnyay tutucular iin gvenli bir yer haline getirir. SALTILI IN KARANLIK YZ Salt l n temelleri neredeyse her zaman gl dinsel sadakate dayan r ve bu mant k nda, dinin dnya zerindek i ktlklerin etkin bir kayna oldu unu syleyebiliriz. ILIMLI NANCIN BA NAZLI A G KATMASI Muriel Gray, 24 Temmuz 2005 Herald daki yaz s nda, Btn bu ac lar n, karga an n, iddetin, terrn ve umursamazl n nedeni elbette dinin kendisidir ve bylesi a ikar bir gerekli in alt n izmek her ne kadar gln grnyor olsa da, gerek u ki hkmet ve medya bunun do ru olmad n iddia ederek her eyin zerini rttklerini zannediyorlar. ... terristleri ... motive eden ktlk de ildir. ... terristler do ruluk yolunda olduklar na karar verir ve t pk krtaj doktorlar n ldren H ristiyan katiller gibi inanlar ndaki emirleri sadakatle yerine getirirler. ... eytan taraf ndan ele geirilmi olduklar iin de de il ancak be ikten itibaren tam ve sorgusuz bir inanca sahip olacak ekilde yeti tirildikleri iin. A r c l k dinsel inanca zg de ildir. A r c vatan ya da etnik grup sevgisiyle de tehlikesiz bir dnya yaratmaya al labilir. ... Ancak dinsel inan, ak lc kar hesab n n bilhassa etkili bir susturucusudur ve genelde di erlerine bask n kar. Byle olmas n n sebebi san r m, lmn bir son olmamas vaadinin zahmetsiz ve ba tan kar c bir sz olmas ve ehit olarak cennete gitmenin ok gurur duyulacak bir ey olmas d r. H ristiyanl k, en az slam'da oldu u kadar, ocuklara sorgusuz inanc n bir erdem oldu unu retir. ... E er birisi yapt klar n n inanc n n bir paras oldu unu sylerse di erleri, ayn dinden ya da de il, ya da dinsiz, kkle mi al kanl klar gere i hi sorgulamadan buna 'sayg ' duymak zorundad r. ... Papazlar ve 'topluluk liderleri' (bu arada bu insanlar kimin seti ini bilmeyiz) bu sald r lar n arkas nda gerek inanc n a r c bir arp tmas oldu u yalan n srdrmek iin s raya girerler. Patrick Sookhdeo'ya gre... Gnmzde Mslmanlar n ok byk bir o unlu u hayatlar n iddete ba vurmadan ya amaktad r, nk Kuran esas nda bir kar md r. E er huzur istiyorsan z, huzur dolu sat rlar bulursunuz. E er sava istiyorsan z, sava sat rlar bulursunuz. Ne yaz k ki Kuran'daki bar yanl s pasajlar, genelde sadece ilk blmlerdedir, yani Muhammed'in Mekke'de oldu u zamanlar. Daha kavgac sat rlar kitab n sonraki

32

blmlerinde, Muhammed'in Medine'ye kamas yla ba lar. Sonu... y l boyunca bar temsil etmi tir

slam yaln zca 13

... gerekten zarar verici olan ey ocuklara inanc n bir erdem oldu unun retilmesidir. nan kesinlikle kt bir eydir nk savunma ge rektirmez, kan t kald rmaz. ... Bir ehit olarak cennete gidece inin vaadiyle korku kar s nda ba kl k kazanan gerek inanl -kafa, silahl kuvvetler tarihinde, uzun yay, sava at , tank ve bombalar n yan nda nemli bir yeri hak eder.

BLM 9 OCUKLUK, ST SMAR ve KAI

Her kyde retmen denen yanan bir ate var; ve yine her ky de papaz denen, bu ate i sndren biri var. V CTOR HUGO Roma Katolik Kilisesi'nin temel inan si stemine gre, usule ayk r ve gizlice yap lsa da, ocuk bir kez vaftiz edildi mi geri dnlmez ekilde H ristiyan olmu say l r. F Z KSEL ve RUHSAL ST SMAR Hibir kan ta dayanmadan ba l oldu u inanc n tek do ru inan oldu unu kabullenmek, ba ka inanlar sapma veya geersiz olmakla sulamak byklk taslamaktan ba ka bir ey de ildir. Laik gr leri savunanlar uyan k olmazlarsa, Dominyoncular (H ristiyan retisinin egemenli ini savunan dinsel gr yanl lar ) ve Yeniden Yap lanmac lar, k sa sre ierisinde Amerika'n n dinsel ya am nda geerli ve etkili olacaklard r. Cehennemin korkunlu unun bu denli i irilmesinin, onun gerek olmas n n imkans z olmas n telafi etmek amac ta d n oldu unu ne srdm. E er mant kl bir ey olsayd , cayd rmak iin ok az hat rlatmak yeterli olurdu. Gerek olamayaca ndan, cayd r c l k de erini korumak ve olanaks zl n dengelemek iin ok a r miktarda korkutucu bir yer olarak tan t lmas gerekir. OCUKLARI KORUMAK Konu ma zgrl , mdahalede bulunulamayacak denli de erli bir zgrlktr. Fakat bir nemli istisna ... ocuklar n zel durumu iin sansr lehinde ... Etnik gruplara ait dinsel uygulamalar n tuhafl n ycelten ve bu yolda gi ri ilen zalimlikleri hakl bulan gr , s k s k kar m za kmakta. Belirli bir ya taki ocuklar n e itim grmeleri Ami 'lerin dinsel de erlerine ayk r yd . zellikle Ami ocuklar n n 16 ya na kadar okula zorunlu devam n n, ocuklar n bugnk Ami toplulu unu bo vermesi ve dini konular nemsenmemesi ynnde ok byk tehlike ta maktad r. Ami ler, bu durumda ya toplumda asimile olurlar ya da daha dindar bir blgeye g etmek zo runda kal rlar.

33

B L NLENME TEKRAR YKSEL YOR Laik dzenin olmad ngiltere'de, ateist aileler, ocuklar n n okullarda bulunduklar toplumda hakim ol an dinsel inan la yeti tirilmesine gz yummaktalar.

BLM 10 OK GEREKL B R BO LUK (MU) ?

Dinin insan ya am nda ba l ca drt rol oldu u retilir: A klama, tavsiye, teselli ve telkin. Evrimciler, biz insanlar gen maymunlar olarak tan mlarlar ki gen empanze ve gorillerin yeti kin empanze ve gorillerden daha fazla insana benzedikleri su gtrmez bir gerektir. AVUNTU - TESELL Avutma gcnn olmas , dinin gerek oldu unun ispat olamaz. ... Bunlar yaln zca, kendinizi Tanr n n var oldu una ikna etmenin (gerekten var olmasa da) ekicili ini kan tlayabilirdi. ... Tanr ya inanmakla, inanca inanmak aras ndaki fark a klar: Her ne kadar sahte olsa da, inan lmas ekici olan bir inan: Tanr m, inans zl m konusunda bana yard m edece ine inan yorum nanlar sallant da olan ama yine de dine sad k olan insanlar, bunlar di er insanlara retmeye te vik edilirler. Bir eyi yeterince tekrarlad n zda, kendinizi bunun gerek oldu una ikna etmeyi ba arabilirsiniz. Tan d m ateistlerin o unun ateizmlerini bir sahte dindarl k perdesinin arkas na saklad klar n sylemekle herhalde abartm olmam. Bu ki iler do ast herhangi bir gce inanmazlar ancak mant ks z inan iin belirsiz bir hissi bar nd rmaya devam ederler. nanca inan rlar. Birok insan n X gerektir ifadesiyle, nsanlar n X'in gerek oldu una inanmak zorunda olmalar makuldr ifadesi aras ndaki fark n ne oldu unu grnrde a klayam yor olmas a rt c d r. Belki de bu mant k hatas na bile bile d myor ancak, gere in insani duygular n kar s nda daha nemsiz ol du unu d nyorlard r. nsani duygular ktlemek istemem. Ama ne yi tart t m z a a kavu turmam z gerekiyor: duygular m gerekler mi ? Her ikisi de neml idir ancak tamamen farkl eylerdir. Avuntu, ... ruhsal s k nt ya da kederin yat t r lmas olarak a klanmaktad r. Avuntuyu ikiye ay raca m : 1. Do rudan fiziksel avuntu. 2. nceden kabul edilmeyen gerekleri ke federek veya mevcut gerekleri, yeni bir bak a s yla irdeleyerek avuntu. kinci tip avuntuya bakt m zda, burada dinin son derece etkili oldu una inanmak hi g de ildir. ... Hi phesiz zaman iinde Tanr hay rl eyler de gnderecektir. lmden korkan birisinin itenlikle lmsz bir ruha sahip oldu una inanmas bu ki iyi avutabilecektir. ... Sahte inanlar en az gerekleri kadar avutucu o labilir, ta ki gereklerin su yzne kt ana kadar.

34

Amerika Birle ik Devletleri'nde yap lan anketler lke nfusunun neredeyse yzde doksan be inin lmden sonra ya ama inand izlenimini uyand rmakta. Ortaa da, Kilise para kar l gnah ba lard . Para kar l nda, Araf tan affedilecek olan birka gn sat n al n rd ve Kilise gerekten de (ak l almaz bir cretle) sat n al nan gnlerin say s n belirten sertifikalar haz rlard . E er len kimse dnyada yapt klar gnahlar na dayanarak cennete veya cehenneme gittiyse, onlar iin dua etmeni n anlam olmayacakt r. Bu biraz, bileklerini burktuklar an etrafta dava edecek birini arayanlar n ocuklu una benziyor. Benim iyili imden ba ka biri sorumlu olmal ve can m yanarsa sulanacak ba ka biri olmal . Gerekten de Tanr ihtiyac n n ard nda yatan ocukluk bu mu ? ES NLENME Zaman m z ne kadar k sa grnrse grnsn, e er bir saniyesini bo a harcarsak, kasvetli veya anlams z veya (bir ocuk gibi) s k c oldu undan yak n rsak, bu hibir zaman hayata gelmeleri bile nerilmeyecek u do mam trilyonlara yap lm hissiz bir hakaret olarak gzkmeyecek midir ? Birok ateistin benden iyi syledi i gibi, bir tek hayat m z oldu u bilgisi onu en de erli ey yapmal d r. Uygun olarak, ateist bak a s , hayat do rular ve ykseltir. Ayn zamanda hibir zaman ahsi yan lg yla (gerek dnyay anlamakta ba ar s zl kla), hsnkuruntuyla veya hayat n kendilerine bir eyler borlu oldu unu d nenlerin kendine ac mas yla lekelenmez. Emily Dickinson syle demi : Hibir zaman tekrar gelmeyece idir Hayat bu kadar tatl yapan TM BURKALARIN ANASI Burka, sadece kad nlara eziyetin bir arac olmakla kalmay p zgrlklerine ve gzelliklerine yap lm dini bir bask d r da; sadece korkun erkek ac mas zl de il, ac ekilde y ld r lm bir di i boyun e i i. Richard Feynman : E er kuantum teoris ini anlad teorisini anlamam s n zd r. n z d nyorsan z ... kuantum

Bilim bize, btn geli mi sezgilerimizin aksine, kristaller ve kayalar gibi grn te kat olan cisimlerin nerede yse tamamen bo luktan olu tu unu retmi tir. Bildik bir rnekte, atomun ekirde i byk bir spor stadyumunun ortas ndaki sinekle betimlenmi tir. Sadece kat maddelerden olu mu ' eylerin' tmyle 'gerek' oldu unu d nmek gibi bir e ilimimiz var. Haldane'nin tahminine gre, bir kpek, (bir insan n kard klar notalar vas tas yla piyano tellerini s n fland rabildi i gibi) kokudaki molekllerin a rl sayesinde asitleri ay rt edebilirdi.

35

Bir kez daha belirtelim, renk olarak adland rd m z alg lar, d dnyadaki nemli farkl l klar etiketlemek iin beynimiz taraf ndan kullan lan aralard r. ***

36