SVL TOPLUM RGTLER N KAMPANYA HAZIRLAMA REHBER Dnyadan ve Trkiyeden yi Kampanya rnekleri

HAKAN ATAMAN, BANU YAMAK

EDTR: ZGR GKMEN

SVL TOPLUM RGTLER N KAMPANYA HAZIRLAMA REHBER Dnyadan ve Trkiyeden yi Kampanya rnekleri
Hazrlayanlar Editr
zgr Gkmen Hakan Ataman, Banu Yamak

Katkda Bulunanlar Dzelti

Ayegl Kanat

Laden Yurttagler, Avi Haligua, Burak Sade, Ayzen Atalay

Yayma Hazrlayan
Gamze Gker Banu Yamak

Grafik Tasarm Basm

Uzerler Matbaas
EYLL 2009, ANKARA

Bu yaynn ieriinden yazarlar sorumlu olup, hibir ekilde kitap Avrupa Birliinin grlerini yanstyor olarak alglanmamaldr.

NDEKLER
NSZ GR 7 9 46664 Kampanyas Plaza De Mayo Anneleri Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas Kadn Bak Asndan Trk Ceza Kanunu (TCK) Reformu Kampanyas Hasankeyf Yok Olmasn Kampanyas Bergamada Siyanrl Altna Hayr Kampanyas Brent Spar Petrol Platformuna Kar Kampanya Kardeini Se Kampanyas Geleceini Yeniden Yaz Herkes Farkl Herkes Eit Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi Kampanyas Her Engelli ocuk nemlidir 3. Kampanyada Grsel Malzemelerin Kullanm Logo Afi (Poster) Bror ve El lan Blten Bez Afi ve Pankart Promosyon rnleri Fotoraf llstrasyon Web Sitesi Sergileme Malzemeleri SONU KAYNAKA 110 113 117 119 125 131 141 145 146 151 153 159

1. Bir Kampanya Dzenlerken Bir ST Tarafndan / in Yrtlen Kampanyann Tasarm Nasl Yaplmaldr? 15 Kampanyann Hedef Kitlesi Nasl Belirlenir? 28 Kampanya Sloganlar Nasl retilir? 30 Medya Neden nemli? 32 Hangi Medya Aralar ve Kurulularyla Nasl letiim Kurulmaldr? 45 STler Tarafndan Yrtlen Kampanyalarda Grev Dalm (Gnll, cretli) Nasl Yaplmaldr? 49 Kampanya Btesi Nasl Hazrlanmaldr? 63 Kampanya in Sponsorluk, Kurumsal Sosyal Sorumluluk likileri Nasl Kurulmaldr? 65 Kampanya zleme ve Arivlemesi Nasl Yaplr? 74 Kampanya Tasarlama, Hazrlama, Yrtme ve zleme Srelerinde Karlalmas Olas Sorunlar ve zm Yollar Nelerdir? 80 Kampanya Sonularnn Srdrlebilirliinin Salanmas in Neler Yaplmaldr? 90 Kampanyann Baarsnn lme ve Deerlendirilmesi Nasl Yaplr? 91 2. Kampanyalar kenceye Kar Bir Adm At! 97 Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya 103

163 167 172 176 179 181 183 185 187 190 193 197

NSZ
Sivil Toplum Gelitirme Merkezi olarak, faaliyete baladmz 2005 ylndan bu yana rgtlere kk kampanya destekleri veriyoruz. Bu destek verme srelerinde fark ettik ki aslnda Trkiyedeki pek ok sivil toplum rgt (ST), kampanyann tam olarak ne anlama geldii, herhangi bir konuda neden kampanya dzenlemeye gerek olduu, kampanyann tasarmnn nasl yaplaca, kampanya aralarnn nasl retilecei, kampanyann nasl izlenecei konusunda olduka snrl bir bilgi ve deneyime sahip. Kampanyacln Trkiyedeki tarihinin ok yeni olduunu hatrladmzda bu durumun doal olduu ak. Oysa kampanyalar, gerekli olduu durumlarda bavurulmak kaydyla zellikle hak temelli rgtler iin en nemli farkndalk yaratma, bilin ykseltme, ses duyurma ve iletiim aralarndan biri. Biz de bu eksiklii gidermeye kk de olsa bir katkmz olsun diye bir kampanya el kitab hazrlamaya karar verdik. Elinizde tuttuunuz Sivil Toplum rgtleri in Kampanya Hazrlama Rehberi: Dnyadan ve Trkiyeden yi Kampanya rnekleri kitabmzla hem iyi bir sosyal kampanyann iermesi gereken eleri ve bir kampanyann nasl hazrlanmas gerektiini anlatmaya hem de dnyadan ve Trkiyeden iyi kampanya rneklerini incelemeye altk. eitli uluslararas rgtlerin ngilizce yaynlanm, genellikle tek bir tematik alana younlaan benzer yaynlarna rastlamak mmkn, ancak Trkede imdiye kadar byle almayla karlamadk. Toplumsal cinsiyet, evre, ocuk, insan haklar, engelli haklar, genlik, kltrel haklar/kltrsanat alanlarnda alan STlere destek verdiimiz iin bu alanlarn hepsini kapsayan bir yayn hazrlamaya gayret ettik. Kitap hazrlklarna balamadan nce Trkiyeden ve Trkiye dndan rgtlere genel bir duyuru yaparak kampanyalar hakknda bilgi istedik. Bize gelen bu rneklerden ve kendi setiklerimizden tematik alan, corafi blge, bte vb. ltleri gz nnde bulundurarak bir seki oluturduk. Yazarlarmz ve editrmz kampanyalar ve retilen materyalleri nesnel ltler gzeterek deerlendirmeye zen gsterdiler. Bu deerlendirmeleri yaparken amacmz ortak iyiye ulamak iin bir rehber oluturmaya almakt. ncelediimiz herhangi bir rgt ya da kampanyay vmek ya da yermek gibi bir yaklammz olmad ve bundan zenle kandk. Dolaysyla yaptklar kampanyalar kapsamnda retilen iletiim materyalleri asgari tasarm ve uygulanabilirlik standartlar bakmndan deerlendirilen rgtlerin bu almadan kendilerine ynelik olumsuz bir izlenime kaplmalarn istemeyiz. nk hemen tm kampanyalarn ne kadar snrl zaman ve bte ile ortaya karldnn farkndayz. Tekrar sylemek gerekirse, bu kitapla amacmz kampanya nasl yaplmaly renirken birlikte bir adm atmak. Bu kitap yaklak bir buuk yl bulan zorlu bir hazrlk aamas sonunda ortaya kt. Hazrlk ekibinde yer alan herkes birbirini izleyen youn alma dnemleri sonunda almay tamamlad. zverili ve titiz bir almay esirgemeyen bata kitabn editr zgr Gkmen ve kitabn

tasarmn yapmay gnll olarak stlenen ve grsel blmlerinin metinlerinin yazlmasna destek veren Banu Yamaka ne kadar teekkr etsek azdr. Ayrca kitabn ana metnini yazan, birlikte setiimiz kampanya rneklerini inceleyen ve deerlendiren Hakan Atamana da teekkr bir bor biliriz. Yan sra, kitabn STler Tarafndan Yrtlen Kampanyalarda Grev Dalm (Gnll, cretli) Nasl Yaplmaldr?, Medya Neden nemli? ve Hangi Medya Aralar ve Kurulularyla Nasl letiim Kurulmaldr? balkl alt blmlerini hazrlayan Laden Yurttagler, Avi Haligua ve Ayzen Atalay ile Kampanyada Grsel Malzemelerin Kullanm balkl blmne katkda bulunan ve tasarm konusunda destek olan Burak Sadeye teekkr ediyoruz. Dileriz, kitap tm eksiklerine ramen sivil toplum rgtleri iin kullanl bir rehber olur. Keyifli okumalar Sivil Toplum Gelitirme Merkezi

GR
Toplumsal hareketler, bireylerin, rgtlerin bir araya gelerek belirli politik, toplumsal, evresel vb sorunlar zerine odaklanmalar ve sz konusu soruna muhalefet etmek, o sorunu zmek amacyla bir sosyal deiim yaratmak zere eyleme gemeleri olarak tanmlanabilir. Toplumsal hareketler, iiler, kadn gruplar, renciler, kyller, genlik ve entelekteller gibi toplumsal tabakalar ya da belirli bir ama urunda birlemi toplumsal gruplar ierir. Deiik kar gruplar bir ikyet evresinde ya da bir ama uruna bir araya gelirler. Sz konusu ikyet, ou durumda, belli bir politik ortamda genel anlamda hissedilen demokrasi eksikliine ilikindir.1 Toplumsal hareketler, ister hak talep edenler, ister talep nesneleri, isterse de atmann denetileri balamnda olsun, hak talebinde u ya da bu trde bir hkmet tasarm gndeme geleceinden dolay politiktir. Ayn zamanda, hayata geirildiklerinde bakalarnn karlaryla atacak ortak hak talebi iermeleri bakmndan atmacdr. Charles Tilly, toplumsal hareketleri, atmac politikann kendine zg bir tr olarak ele alr.2 1750den sonra Batda gelitii ekliyle toplumsal hareketler unsurun, eitli sonular douran yeniliki bir sentezinden domutur:3
1 Charles Tilly, Toplumsal Hareketler 1768-2004 (stanbul: Babil Yaynlar, 2008), 13. 2 3

1- Hedef alnan otoritelere kar ortak hak taleplerinde bulunan srgit, rgtl halk giriimi (buna kampanya diyebiliriz); 2- zel amal dernekler ve birlikler kurmak, halk mitingleri dzenlemek, resmi kortejler, nbetler, birlikler, gsteriler, dileke gndermek, medyaya deme vermek ve afileme gibi eitli politik eylem trlerinin gelitirilmesi; 3- Makul olma, birlik, say ve kendilerine ve/veya semenlerine ballk ilkelerinin halk nnde uyumlu ekilde sergilenmesi. Her ne kadar toplumsal hareketler genelde dilekeleri, demeleri ve kitlesel mitingleri ierse de, bir defalk dileke, deme ya da kitlesel mitinglerden farkl olarak kampanya tek bir eylemin tesindedir. Bir kampanya, her zaman en az unsuru birletirir: Kendi balarna biraraya gelmi bir talepiler grubu, baz talep nesneleri ve bir halk. Hak talepleri hkmet yetkililerini hedef alabilir; ama sz konusu otoriteler, mal mlk sahiplerini, din grevlilerini ve yaptklaryla (veya yapmadklaryla) pek ok insann refahn byk lde etkileyen kiileri ierebilir. Hak talep edenler, nesneler ya da halkn tekil eylemleri deil, bu arasndaki etkileimler sosyal bir hareketi oluturur. 4 Toplumsal hareketler, ticari birlik etkinlikleri ve seim kampanyalar gibi dier politik olgularla rtr. 20. yzylda, zel amal dernekler ve eitli kesimlerin oluturduu birlikler dnya genelinde ok eitli politik faali4

Tilly, Toplumsal Hareketler, 16. Tilly, Toplumsal Hareketler, 17. Tilly, Toplumsal Hareketler, 17.

yetler yrtmeye baladlar. Fakat bu abalarn hepsinin ya da ounun srgit kampanyalar iinde birlemesi, toplumsal hareketleri dier politika trlerinden ayrr.5 Makul olma, birlik, say ve ball ifade eden gsteriler, deme, slogan veya isim eklini alabilir: Adalet in Birlemi Yurttalar, Taahhd mzalayanlar, Anayasann Destekileri, vb. Keza ortak temsilciler genelde yerel seyircilerin deneyimlerinde kendini gsterirler:6 > Makul olma: ll davranlar, dzgn giysiler; din grevlilerinin, yksek rtbelilerin ve ocuklaryla birlikte annelerin katlm; > Birlik: Benzer rozetler, bandajlar, ilanlar ve kostmler, saflar halinde yry, ark syleme ve dua etme; > Say: Kii says, dilekelerdeki imzalar, semenlerin mesajlar, sokaklar doldurmak; > Ballk: Kt hava koullarna kar koymak, yal ve engellilerin grnr katlm, baskya diren, gsterili fedakrlk, ba ve yardm. Tm bu bileenleri bir araya getirdiimizde toplumsal bir kampanya yapmak kamuoyunu, bilincini, davranlarn, meclis ve hkmet politikalarn, eylemlerini ve zel sektrn etkisini deitirmek zere politik ve sosyal amalarn peinden komaktr.7 Tm kampanyalar deiim
5 6 7

hakkndadr. Deiim farkl eyler stne olabilir: > > > > Model deiiklii Toplumsal bilin deiiklii Politika ve plan deiiklii Davransal ve kurumsal pratiklerin deiiklii vb.

Peki bizler neden toplumsal kampanyalar yapyoruz? Michel Foucaultnun deyiiyle bizi kim grevlendirdi? Bunun cevab gayet basittir. Kimse! Michel Foucault mevcut Toplumsal hareketlerden yola karak, bu hareketlere ilkenin rehberlik ettiini syler:8 1- Faili kim olursa olsun, kurbanlar kim olursa olsun, btn iktidar suiistimallerine kar kmaya davet eden, haklar ve devleri olan uluslararas bir yurttalk vardr. Sonuta hepimiz birer ynetileniz ve bu sfatla da dayanma iindeyiz. 2- Hkmetler, toplumlarn mutluluuyla ilgilenmek iddiasnda olduklarndan, kararlarnn insanlarda neden olduklar veya ihmallerinin yol at mutsuzluklar hkmetlerin kr-zarar hanesine geirilmelidir. nsanlarn mutsuzluundan hkmetlerin sorumlu olmadklar fikri yanl olduundan, insanlarn mutsuzluunu hkmetlerin gzlerine sokmak bu uluslararas yurttaln her zaman grevidir. nsanlarn mutsuzluu asla siyasetin dilsiz bir kalnts olmamaldr. Bu mutsuzluk, iktidar ellerinde tutanlara seslenmeyi ve bakaldrmay mutlak bir hak olarak merulatrr. 3- Bize ska nerilen u grev paylamn reddetmek gerekir: Bireylere sinirlenme ve konuma hakk; hkmetlere de dnme ve harekete geme hakk. Dorudur:
8 Michel Foucault, zne ve ktidar (stanbul: Ayrnt Yaynlar, 2000), 289-290.

Tilly, Toplumsal Hareketler, 18. Tilly, Toplumsal Hareketler, 18.

The Amnesty International Campaigning Manual (Amnesty International Publications, 2001), 12; Dr. Gerd Leipold, Popular and Principled: A Handbook on Campaigning (Consumers International, 1999), 6; Chris Rose, How to Win Campaigns: 100 Steps to Success (Earthscan Ltd, 2005), xii-xiii; Mark Lattimer, The Campaigning Handbook (Directory of Social Change, 2000), 7-11.

10

yi hkmetler ynetilenlerin kutsal kzgnln severler, yeter ki bu kzgnlk bir coku olmaktan teye gemesin. Genellikle konuanlarn yneticiler olduunu, konumaktan baka bir ey yapamayacaklarn ve yapmak istemediklerini fark etmek gerekir. Bize nerilen saf ve basit honutsuzluk roln reddetmek gerektiini ve bu roln reddedilebileceini, deneyim gstermektedir. Uluslararas Af rgt, nsanlarn Yeryz, Dnya Doktorlar, zel bireylerin uluslararas stratejiler ve siyasetler dzenine fiili mdahale hakk yaratm olan giriimlerdir. Bireylerin iradesi hkmetlerin tekelinde tutmaya alt bir gerekliin iine dhil edilmelidir, bu tekel her gn ve adm adm sklp paralanmaldr. Trkiyede son yllarda zellikle de STler tarafndan ok sayda sosyal ierikli proje retilmitir. Bir proje yrtmekle bir kampanya yrtmek arasnda teknik bakmdan ok byk bir benzerlik vardr. Hepsinden nemlisi, proje yrtmekle kampanya yrtmek birbiriyle elien olgular deildir. Pek ok ST, kampanyalaryla projeleri arasnda baarl bir egdm salayarak, gayet iyi almalar yrtebilmektedir. Projeler ile kampanyalar amalar ve tanmlar bakmndan da benzerlik gsterebilir. Ancak aralarnda baz farkllklar bulunmaktadr: 1. Bamszlk: Bir proje hazrlamak ve yrtmek ou zaman bir fon veren araclyla yaplr. Dolaysyla proje, fon verenlerin bu fonu neden vermek istedikleriyle, fonun kullanmyla ilgili politikalaryla snrldr. Bu nedenle fon aray fonu verenlerin fonla ilgili kaynaklarna gre gerekleir. Yalnz toplumsal ierikli bir kampanyada byle bir snrlama sz konusu deildir. Bu tr kampanyada fon veren kuruma bal kalnmas gerekmez. Toplumsal kampanyalar, kendi fonlarn kendileri yaratmak zorundadrlar. nk konu dalm bakmndan sorunlu grlen her

alanda toplumsal bir kampanya yaplabilir. Dolaysyla kampanyalar, fon veren bir kurumun politikalarndan bamsz bir ekilde gerekleir. rnein Avrupa Birlii pek ok toplumsal ierikli projeye fon salamaktadr: kencenin nlenmesi, kadnn insan haklar, evre vb. Ama Avrupa Birliinin ekonomik ve siyasi politikalarnn eletirisine dayanan ve toplumsal adalet talebinde bulunan bir kampanya iin Avrupa Birliinden fon almak pek mmkn deildir. 2. erik: erik bakmndan bir sosyal kampanya her zaman iin bir deiim yaratmaya yneliktir. Model deiiklii, politika deiiklii, davran ve tutum deiiklii, ihlallerin durdurulmas ve bu ihlallere yol aan etkenlerin yok edilmesi vb gibi. Ancak bir proje ierik bakmndan bylesi bir sosyal deiimi hedeflemeyebilir. rnein sadece bir STnn alt-yap eksikliini gidermek iin proje yazlabilir. STnn bina sorunu, bilgisayar ve internete eriim sorunu vb konularda proje yapmak mmkndr. Bu tr eyler iin kampanya yapmaya gerek yoktur. 3. Katlm: Toplumsal ierikli bir kampanyada katlmcln salanmas bir zorunluluktur. yelerinizin ve toplumun desteini almakszn kampanya yapamazsnz. Bu nedenle kampanyann planlanma aamasndan, uygulama aamasna ve sonulandrlmasna kadar yelerinizin ve destekilerinizin iin iinde olmas gerekir. Ama pek ok projede byle bir zorunluluk yoktur. rnein eitim hakkyla ilgili bir el kitab hazrlamak iin bir uzman ve belli bir ekibin youn almas yeterli olacaktr. Tm bu zellikleri, toplumsal hareketlerin ortaya k ve gelimesi srecinde de grmek mmkndr. Alman sosyolog Lorenz von Stein, 1850 ylnda kaleme ald History of the French Social Movement from 1789 to

11

the Present balkl almasnda, toplumsal hareket kavramn, halkn politik mcadelesine ilikin bilimsel tartmalarn iine sokmutur.9 Toplumsal hareketler 18. yzylda ortaya kmtr.10 Tilly, toplumsal hareketlere ilikin u analizleri yapyor:11 1- 18. yzylda douundan itibaren toplumsal hareketler tekil giriimler olarak deil etkileimli kampanyalar olarak yrtlmtr; 2- Toplumsal hareketler iddiay birletirir: Program, kimlik, duru; 3- Toplumsal hareketler iinde hak talep edenler, bu hareketlerin aamalarnda byk lde deiir; 4- Demokratikleme toplumsal hareketlerin oluumunu destekler; 5- Yerel olarak kklemi kamu politikas trleriyle kyaslandnda, toplumsal hareketler lek, sreklilik ve etkinlik bakmndan byk lde politik giriimcilere baldr; 6- Toplumsal hareketler bir politik ortamda kendilerini tesis ettikten sonra, model alma, iletiim ve ibirlii onlarn dier ortamlarda da benimsenmesini kolaylatrmtr. 7- Toplumsal hareketlerin yaplar, personeli ve iddialar tarihsel olarak deiir ve evrimleir; 8- cat edilmi bir kurum olarak toplumsal hareket
9 Ron E. Roberts ve Robert Marsh Kloss, The Concept of Social Movement: To Be Between the Balcony and the Barricade (Saint Louis: Mosby, 1974), 12-13; Tilly, Toplumsal Hareketler, 20. 10 Ayrca bkz: William G. Martin, derleyen, Toplumsal Hareketler 1750-2005: Dipten Gelen Dalgalar (stanbul: Versus Yaynlarn, 2009); Giovanni Arrighi, Terence K. Hopkins, Immanuel Wallerstein, Sistem Kart Hareketler (stanbul: Metis Yaynlar, 1991); Y. Doan etinkaya, Tarih ve Kuram Arasnda Toplumsal Hareketler, Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori, Deneyim iinde, derleyen, Y. Doan etinkaya (stanbul: letiim Yaynlar, 2008), 15-61. 11 etinkaya, Tarih ve Kuram Arasnda Toplumsal Hareketler, 30-33.

ortadan kalkabilir ya da farkl bir politika biimine dnebilir. Toplumsal hareketlerin tarihini sekiz ana evrede ele almak mmkn:12 I. Ortaya k: 17751918 > Ulusal konular: kle ticareti, bar hareketleri, ii haklar > Sava madurlar ve mlteciler iin insani yardm > i ayaklanmalar II. Mcadele: 19201940 > Uluslararas sorunlara ilikin farkndalk yaratmak > Hkmetleri etkilemek iin eyleme gemek III. Serbest Dnem: 19411944 > Sava madurlar iin insani ve acil yardmlar > atmalarn bymesi > Daha nce duygularn ifade edemeyen STlerin srece katlm IV. Resmileme: 19451960 > Uluslararas kurumlar tarafndan tannma > nsan Haklar Evrensel Bildirgesi V. Byme: 19601970 > Uluslararas yardmlar > Uluslararas szlemeler > Kalknma sreleri > Yaygnlama
12 Bu konuda Pitima Boonyarak Leavittin NGOs: Meaning, History, and Significance balkl sunumuna baklabilir: University of Utah, Political Science Department, 09-03-2003, www.poli-sci.utah. edu/~pitima/lec1.ppt. Eriim tarihi 22-12-2008.

12

> > > > > >

Hkmetlerle karlkl gvensizlik STlerin giderek kabul edilmesi 1968 hareketi Uluslararas STlerin ortaya k Demokratikleme mcadeleleri Ulusal ve uluslararas dzeyde yrtlen kampanyalar

VI. Snrl Sayda Katk: 1980ler > Reagan ve Thatcher politikalar > Byme sreci olarak serbest piyasa > Fonlara bal olarak yaanan gelimeler > Resmi yardm sistemleriyle STler arasnda ibirlii > Demokratikleme mcadeleleri > Ulusal ve uluslararas dzeyde yrtlen kampanyalar VII. 1990lar > Alternatif kalknma modelleri > STlerin giderek glenmesi > STlerin karar verme srelerine katlm > Ulusal ve uluslararas dzeyde yrtlen kampanyalar VIII. 2000ler > STler iin yeni sorunlarn ortaya k ve kreselleme kart hareketler > Savunuculuk hizmetlerinin younlamas > STlerin kendilerine ynelik yeni deerler, roller ve modeller benimsemesi > Yeni toplumsal hareketlerin ortaya k > Teknolojik gelimeler, internetin kullanm Grlecei zere toplumsal hareketlerin ortaya knda iki byk unsur etkili olmutur. Bunlardan ilki, yaanan savalar sonucu madurlara ynelik insani yardmlardr. Dieri ise ii hareketi. Benzer bir srecin Trkiyedeki toplumsal hareketler iin de geerli olduunu syleyebiliriz.

Trkiyede Cumhuriyetin kuruluundan sonraki dnemi dikkate alacak olursak, bugnk anlamda toplumsal hareketlerin ortaya knn 19451950 arasnda yer aldn gzlemleyebiliriz. Bu dnemde toplumsal hareketlerin ii sendikalarnn rgtlenme mcadelesiyle balad sylenebilir. 19501980 arasndaki toplumsal hareketler ise iilerle birlikte genlerin ve zellikle de niversite rencilerinin baskn olduu bir dnemdir.13 Trkiyedeki toplumsal hareketler 1960, 1971 ve 1980deki askeri darbelerden son derece olumsuz etkilenmitir. 12 Eyll 1980 askeri darbesinin de etkisiyle STler almalar yrtmeye 1980lerin ikinci yarsnda giriebilmilerdir. nsan haklar, evre, engelliler, kadnn insan haklar, aznlklar, ocuk haklar vb konulardaki toplumsal hareketler, ancak 1990larn bandan itibaren etkin bir ekilde kendilerini gstermeye balamlardr.

13 Trkiyede toplumsal hareketlerin ortaya kna ilikin en ayrntl bilgiyi letiim Yaynlarnca baslan Sosyalizm ve Sosyal Mcadeleler Ansiklopedisinin 6 ve 7. ciltlerinde bulmak mmkn. Bunun dnda toplumsal hareketlerin dnya ve Trkiyedeki rneklerine ilikin deerlendirmelerin yer ald u almalara baklabilir: Y. Doan etinkaya, derleyen, Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori, Deneyim (stanbul: letiim Yaynlar, 2008); Erdal Data, derleyen, Trkiyede Sivil taatsizlik, Toplumsal Hareketler ve Basn (Ankara: topya Yaynlar, 2008); eyhmus Diken, Trkiyede Sivil Hayat ve Demokrasi: Sivil Toplum Sorunlarn Tartyor (Ankara: Dipnot Yaynlar, 2006); rfan Aktan, Serap ztrk, Zelal Ayman ve dierleri, hazrlayanlar, Trkiyede Hak Temelli STKlar Sorunlar ve zm Araylar (Ankara: STGM Yaynlar, 2007); Erol Anar, nsan Haklar Tarihi (stanbul: ivi Yazlar, 2000); Selvet etin, Trkiye nsan Haklar Hareketi (Ankara: nsan Haklar Gndemi Yaynlar, 2008).

13

BR KAMPANYA DZENLERKEN

Bu blmde, bir kampanya dzenlenirken izlenmesi gereken admlar ele alnmtr. Kampanyann tasarmndan, hedef kitlesinin belirlenmesine; btenin hazrlanp grev dalmnn yaplmasndan, medya ile kurulacak ilikilere kadar tm aamalar ayrntlaryla anlatlmtr. Belirli bir sra gzetilmi olmasna ramen, tm alt blmler kendi ilerinde bir btnlk sunarlar. Kampanya dzenleyecek STler, bu blmden adm adm sray gzeterek yararlanabilecekleri gibi, sadece gereksinim duyduklar alt balklar okuyarak da yararlanabilirler.

BR ST TARAFINDAN / N YRTLEN KAMPANYANIN TASARIMI NASIL YAPILMALIDIR?

Bir ST tarafndan yrtlen bir kampanya deiim hedefleyecei iin, tasarlanrken birbiriyle balantl ve etkileim iinde pek ok unsurun gz nnde bulundurulmas gerekir. Aadaki kampanya dngs bu konuda bizlere yardmc olacaktr.

Gnmz dnyasnn karmak ilikileri iinde sosyal ierikli bir kampanya yapmak, stratejik bir kampanya dzenlemeyi gerektirir. Stratejik bir kampanya ise belirlenen hedefe ulamak iin, mevcut bilgi ve kaynaklar temelinde, en fazla etkiyi yaratacak belli eylemlerin, belirli bir plana bal olarak seilmesiyle gerekleebilir. nce stratejik ve etkili bir alma plan ile ie girimeyi salamak nemlidir. Bir kampanyay stratejik olarak planlarken gz nnde bulundurulmas gereken hususlardan biri, geleneksel yntemlerle, karlkl etkileime dayanan yntemlerin bir birleimini kurmaktr. Geleneksel yntemlerle dzenlenen kampanyalar, genel olarak mesaj verir, soru cevaplar,

Kaynak: Amnesty International M&E Guidelines

15

insanlar ekmeye alr, t verir, retir, bilgi datr. Bir kampanya yapmak, eitim yapmakla eanlaml deildir. Bu elbette yrtlen kampanyada bir eitim faaliyeti olmayaca anlamna gelmez. Ancak gnmzde nem kazanan karlkl etkileim, kampanyann sonu yaratmasna nem verdii iin soru sorar, insanlara yaklar, tartr, renir, iletiime geer. Geleneksel yntem Mesaj verir Cevaplar nsanlar ekmeye alr t verir retir Bilgi datr Karlkl etkileim Sonu yaratr Soru sorar nsanlara yaklar Tartr renir letiime geer

2- Plan ynetmek, planla ilgili faaliyete gemek; 3- Sonucu deerlendirmek. Yukardaki kampanya dngsnden hareketle nce konunun ve konuyla ilgili sorunlarn belirlenmesi gerekir. Bunun iin STnn vizyonu ve misyonu, alma alanlar ve konu kriterleri gz nnde bulundurulmaldr. Konu seilirken kullanlan kriterlerin ayns, amac tanmlanrken de kullanlmaldr. STnn alma alan iine giren bir konuyla ilgili somut bir hedefe ulamak amalanmaldr. Gerekirse amalar uzun, orta ve ksa vadeli olarak blnebilir. Bu aamadan itibaren STnn karar organlar, profesyonelleri, ye ve destekileri birlikte hareket etmelidir. e beyin frtnasyla balamak son derece yararldr. STnn alma alannn insan haklar olduunu varsayalm. ST, kendisi iin insan haklaryla ilgili bir sorun semeli ve bu sorunun zmne ynelik bir ama belirlemelidir. rnein: Konu: nsan haklar ve ayrmcln nlenmesi Sorun: Son yllarda rklk ve yabanc dmanlnn hzla artmas Ama: Irklk ve yabanc dmanlnn nlenmesi Konu, sorun ve ama belirledikten sonra, bir PEST() analizini yapmak son derece yararl olacaktr. PEST() analizi, Politik, Ekonomik, Sosyal, Teknolojik ve ()evresel gidiatn, uluslararas, ulusal ve yerel dzeyde bir deerlendirmesini yapmaktr. Bu analizden kan sonular, A. ok nemli, B. nemli, C. Daha az nemli olarak deerlendirilir. ster olumlu, ister olumsuz olsun tm gelimelere dikkat etmek gerekir.

Kampanya dzenlerken, elde snrl kaynaklar (zaman, enerji para vb) olduu unutulmamal, en fazla etkiyi yaratabilmek zere bunlar kullanmaya gayret edilmelidir. Kk sonular verecek skc toplantlardan, bir eyler yapacaklarn syleyen insanlarn peinde komaktan, baarlmas batan imknsz grnen konularda enerji harcamaktan kanlmaldr. Stratejik olmak, bu snrl kaynaklarn olabilecek en iyi etkiyi yaratmak zere kullanlmasdr. Ne yapmak istediimize odaklanmann en iyi yolu stratejik olmaktr. En byk STler, organizasyonlar ve firmalar dahi baarya ulamak iin belirli stratejileri kullanyorlar. Stratejik olmann yolu basittir. Sadece kendimize kar drst olmal ve aadaki admlar izlemeliyiz: 1- Problemin, kaynaklarn, istenilen sonucun/amacn ve nceki deerlendirmelerin muhasebesini yaparak bir plan ortaya karmak;

16

Yukarda ele aldmz rnekte kampanyamzn amac rklk ve yabanc dmanlnn nlenmesiydi. Bunun iin aadaki PEST() analizi yaplabilir: Politik: a. Uluslararas dzey: inde bulunduumuz blgedeki ve dnyadaki politik gelimeler. Birlemi Milletler, Avrupa Konseyi, AGT, AB gibi kurumlarn tutumu. b. Ulusal dzey: lkedeki siyasi durum. ktidar partisinin ve muhalefet partilerinin tutumlar. c. Yerel dzey: Valilik ve belediyenin tutumu. Ekonomik: a. Uluslararas dzey: Kresel ekonominin durumu, uluslararas dzeyde yaanan ekonomik gelimeler, olas krizler. b. Ulusal dzey: Uluslararas dzeyde yaanan ekonomik gelimelerin lkeye etkisi, ulusal kalknmlk dzeyi, gelir dalm. c. Yerel dzey: Yerel dzeydeki gelir dalm, gelirin kaynaklar (sanayi, ticaret, tarm), yoksulluk veya refah dzeyi. Toplumsal: a. Uluslararas dzey: Toplumsal gelimeler, yeni toplumsal hareketler, uluslararas g. b. Ulusal dzey: Toplumsal gelimeler, yeni toplumsal hareketler, ulusal g. c. Yerel dzey: Yerelin sorunlara yaklam, gelenekler, g alma/verme. Teknolojik: a. Uluslararas dzey: Yeni iletiim teknolojileri, yeni teknolojilerin kullanm, ulam. b. Ulusal dzey: Yeni iletiim teknolojileri, yeni teknolojilerin kullanm, ulam.

17

c. Yerel dzey: Yeni iletiim teknolojileri, yeni teknolojilerin kullanm, ulam. evresel: a. Uluslararas dzey: Kresel snma. b. Ulusal dzey: Su sorunu, nkleer santraller. c. Yerel dzey: Yerelde yaanan evre sorunlar, yerelin evresel zellikleri, doal kaynaklar, tarih. PEST() analizi bizim iinde yaadmz ortam grmemize yardmc olacaktr. Bu aamadan sonra bir sorun analizi yaplabilir. Sorun analizini yaparken, sorun aalarn kullanacaz. Sorun aalar, basitliklerinin yan sra, aadaki avantajlar salarlar:14 > Sorun aac, nedenleri ve sonular genelden zele doru hiyerarik bir biimde sralayabilmemizi salar; > Sorun aalar, sayelerinde sorunlarn arkasnda yatan nedenleri ve yaratt sonular yeterince kk ve odaklanlabilir paralara ayrabildiimizden, bu sorunlarla ilgili amalar tanmlayabilmemizi kolaylatrr; > Nedenler ve sonular arasndaki ilikileri ve birbirleriyle elikilerini sorun aac zerinde grebildiimizden, bu sorunlara ynelik daha etkin zm yntemleri gelitirebiliriz; > Ele aldmz sorunu incelerken bugne ve imdiye odaklanrz; > Sorun aalar zellikle birlikte karar almay gerektiren konularda ortak bir anlay gelitirmemizi salar.
14 Hale Akay, Sivil Toplum Kurulular in Stratejik Dnme Strateji Gelitirme (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2007), 3039.

Sorunlarn tespitinden sonra SWOT (gl yanlar, zayf yanlar, olanaklar, tehditler) analizi yapmak gerekir. Dhili Gl Yanlar (Strengths) Zayf Yanlar (Weaknesses)

Harici

Olanaklar (Opportunities)

Tehditler (Threats)

Yukardaki tabloda gl ve zayf olan ynler STnn kendisine ait olan dhili unsurlar ierir. Olanaklar ve tehditler ise STnn dnda olan ancak kendisini ilgilendiren harici unsurlar ifade eder. SWOT analizi yaplrken elden geldiince objektif davranlmas gerekir. SWOT analizinin nemi, bize ait olan ve bizi evreleyen unsurlarn ayrntlarna girmemekten ve bir arada deerlendirilmesinden kaynaklanmaktadr. SWOT analizi, enerjimizi doru kullanmamz ve konuya odaklanabilmemizi salar. Bununla birlikte, SWOT analizi tek bana bir ey ifade etmez. Kampanyann stratejik planlamasn yaplrken, BOSS analiziyle birlikte ele alnmaldr. Gl Ynler Zayf Ynler Olanaklar Tehditler
Stratejinizi gl ynlerinize dayandrn! (Build on them!) Zayf ynlerinizin stesinden gelin! (Overcome them!) Yakaladnz frsatlar/olanaklar karmayn! (Seize them!) Tehditlere kar mcadele edin! (Stand up to them!)

18

Kampanyann hedeflerini belirlerken SMART olmasna da zen gstermek gerekir. SMART ngilizcede akll anlamna gelen kelimeden tretilmitir. Alm aadaki gibidir: Specific (Belirli): almak iin somut hedefler verir. Measurable (llebilir): Deerlendirme yapmay ve gelecek sefer daha iyi yapabilmeyi salar. Achievable (Baarlabilir). Realistic, relevant (Gereki): SWOT analizi asndan kaynaklara dayal ve konuyla ilgili olmasn salar. TimeMoney (Zaman ve para): Gerektiinde deiiklik yaplabilmesi iin planlarla ilgili amalarn baarlabilir ve gereki olup olmadyla ilgi kurar. Stratejik plan bir tablo iinde grmek yararl bir yntemdir. Strateji, en basit anlamyla, bizi olduumuz yerden olmak istediimiz yere gtrecek yoldur. Fakat bu stratejinin iki nokta arasndaki en ksa ya da en engebesiz yol olduu anlamna gelmez. Strateji bir noktadan bir noktaya amaladmza uygun bir biimde gitmemizi salayan bir yol gstericidir. A noktasndan B noktasna varmaya altmz dnelim. Amacmz Adan Bye en ksa

zamanda varmak, en ucuz biimde varmak veya etraf gezerek varmak olabilir. Gndelik hayatta yaptmz, Adan Bye giden olas farkl tm gzerghlar gzden geirmek, bu gzerghlar arasnda amacmza en uygun olann ve kullanlacak ulam aracn semekle snrldr. Kendi hayatmzda zaman zaman bu seimleri yapmann ne kadar zorlayc olduunu dnr, bu karar alrken neleri dikkate almak zorunda kaldmz hatrlarsak, strateji gelitirmenin nemli noktalarn da yava yava fark etmeye balarz.15

15 Akay, Sivil Toplum Kurulular in Stratejik Dnme - Strateji Gelitirme, 61.

19

Strateji tablosunu hazrlarken dikkat edilmesi gerekenler unlardr: Ama ve Hedefler: > STnn alma alanlar, > Konu kriterleri Konuyu seerken kullanlan kriterlerin ayns, amalar tanmlanrken de kullanlmaldr. Bu ama, STnn alma alan iine giren bir konuyla ilgili somut bir hedefe ulamay gzetmelidir. Amalar gerekirse, uzun, orta ve ksa vadeli olarak blnebilir. STnn Kaynaklar: > Para > nsan > Malzeme > Beceri/uzmanlk > n (tannmlk) Grup kaynaklar, grubun elinde bulunan her eyin bir envanteridir. Gruplarn byle bir listeyi srekli tutmas nerilir. Gerektiinde deitirilebilecek olan bu liste, her strateji planlamada tekrar tekrar kullanlabilir. STnn Potansiyeli: > Liderlik > yelik > Kaynaklar (para, materyal, mttefik, vs) > Beceriler STnn Potansiyeli stunu, grubun zellikle gelitirmeyi, bytmeyi veya glendirmeyi istedii maddeleri ierir. Amalarla STnn potansiyeli birbirine kartrlmamaldr. Amalar ne yapmak istediinizdir. STnn

potansiyeli ise bunu yaparken grubun gelitirecekleridir. STnn u soruyu yantlarken dikkatli olmas gerekir: STmz ne yapar? STler bu soruya, genellikle, grubun organizasyonla ilgili niteliklerini vermek yerine (Haftada bir toplanr, Yeni ye kazanmak iin alr, Fon bulmak iin alr, vs) amalar dorultusunda yrttkleri faaliyetleri sralayarak yant verir: evrenin korunmas iin alr, insan haklar eitimi yapar, stand aar, vs. Grup potansiyeli stununda yer alabilecek unsurlar unlar olabilir: 100 TL, hukuksal alma konusunda eitim, be yeni ye, yerel basndan dost edinme, vs. Biz, Yanda, Kart: > Biz kimiz? > Kim bizimle birlikte? > Kim bize kar? Bizim kimlerden olutuumuzu listelemek, abalarmza destek verecek tm ST alarnn ve kaynaklarnn neler olduunu hatrlamak iin iyi bir yoldur. Yanda ve kartlar genellikle ama ve hedefe gre deiiklik gsterecektir. Kart olanlar listelerken, bizim planlarmz bozmak iin ellerinde bulunan gcn ne olduunun gereki bir biimde saptanmas gerekir. Hedef Kitle: > Birincil hedefler, istenileni bize verecek gce sahip olanlar. > kincil hedefler, istenileni verecek olan kiilerin zerinde g/etki sahibi olanlar. Hedef, amacmza ulamak iin bize istediimizi verebilecek olan bireydir. Hedefler daima kiilerdir, kurumlar deil. (Milletvekilleri bir hedeftir ama Meclis deil.

20

ili Emniyet Mdr bir hedeftir, ili Emniyet Mdrl deil.) Bazen hedefle bizim aramzda bakalar bulunur. Bu ikincil hedefler birincil hedef zerinde bask oluturabilir. rnein, yabanc bir lke bakan zerinde bask oluturmak iin sahip olduumuz gten fazlasna, o yabanc lkede alan bir Trk irketin ynetim kurulu bakann etkilemek iin sahip olabiliriz. irketin ynetim kurulu bakan da lke bakann etkileyecek gce sahip olabilir. O zaman enerjimizi, bizi amacmza ulatracak olan birincil hedefimiz olan bakana bizden daha kolay ulaabilecek ikincil hedefimize ynlendirebiliriz. Taktikler: > En son karar verilir > Grup kaynaklarn harekete geirir > Hedefi amalar > Grup potansiyelini gerekletirir/gelitirir Strateji, neyi yapmann nemli olduunu syler. Taktikler ise nasl yapacamz somut olarak ortaya koyar. Taktikler, amaca ulamak iin nasl hareket edeceimizdir. Bunlara en sonda karar verilmesi gerekir. Taktikler grup kaynaklarn, yanda ve kartlar harekete geirmeli, kartlarn ortaya karaca sonulara hazrlkl olmamz salamaldr. Bazen ikinci hedef araclyla, dorudan hedef amalanmaldr. Ayn zamanda grup potansiyeli stununda yer alan hedefi de gerekletirmelidir. Bir amaca ulamak iin tasarlanabilecek sonsuz sayda taktik bulunur. in z, elde olan en iyi ekilde deerlendirerek, ilerideki almalarda kullanlabilecek daha fazla kayna salayabilecek potansiyeli gerekletirecek olan tatikleri semektir. 5060 yeli bir dernek, en az 100 kiinin yapabilecei bir i sememelidir. Ama ye

kazanmay hedefleyen bir taktik seerek, gelecek strateji planlanrken elde bulunan ye says 100e karlabilir. Baarl taktik, Potansiyel stunundan bir kalemi, Kaynaklar stununa tayacak olandr. Tablo ayrca, ana amaca ulamak iin bir yan amac da planlamada kullanlabilir. Ana amacn, STnn alma alanna uygun olmas gerektii unutulmamaldr. Taktikler stratejinin belirlenmesine yardmc olur. Farkl gruplara (medya, hkmet, yurttalar) farkl taktikler uygulanr. Taktikler, duruma nasl mdahale edileceini gsterir ve yeni beceriler gelitirilmesini salar. Sorular ve Sorun Giderme: Her stunun zerinden getikten ve bir sorun olup olmad kontrol edildikten sonra, stratejik planlama yaparken kar karya kalnabilecek u konuda dikkatli olunmaldr: > Sabrszlk: zellikle kriz zamanlarnda, planlamay es gemek veya planlamann admlarnn bazlarn atlamak cazip gelebilir. Ancak, uzun vadede, strateji kurmak etki ve verimlilii arttrr. > Amalarla grup potansiyelini birbirine kartrmak: Amalarn daima alma alanlaryla ilgili olmas gerektii unutulmamaldr. Ama insan haklaryla ilgili amac yerine getirirken kendiliinden gruba ilikin hedeflerin gerekleebilecei taktikler seilebilir. > Amalarla taktikleri birbirine kartrmak: Amalar ne istenildiidir. Taktikler ise, istenilenin hangi yntemle elde edilebilecei. Bazen, stratejik planlamann ikinci aamas olarak, taktiklere ama muamelesi yaplabilir. Bu, birinci aama aldysa sorun deildir. rnein, bir

21

milletvekilinin oyunu istenilen ynde vermesine ilikin amac gerekletirmek iin sokak gsterisi taktik olarak seilebilir. Planlamann ikinci aamasnda ayn strateji tablosu kullanlarak gsteri planlanabilir. Hedef, gsteriye katlacak olan insanlar kazanmak, taktikler ise bunun nasl bir yntemle yapabilecei olacaktr. Ancak gsterinin halen bir taktik olduu unutulmamaldr. Asl ama olan milletvekilinin istenilen ynde oy kullanmas gz ard edilirse, youn katlm salanm bir gsteri bile anlamsz ve gsz olur. Bu aamadan sonra eylem plan yapmaya geebiliriz. Bir eylem plan yaparken, belli sorular yantlamak gerekir: Neden? Ne? Nasl? Kimle? Nerede? Ne zaman? Kim sorumlu? Ve nasl gitti? En temel soru neden? sorusudur. Grubumuz, neden bir etkinlik yapmak istiyor? Grubumuzun elde etmek istedii nedir? Hedefimiz ne? Kamuya ynelik etkinlik yapmann en yaygn nedenlerinden bazlar unlardr:

> Bir konu, kii veya bal kamuya duyurmak; > Gcmzn yetmedii alanlarda dier STlerle ibirlii yapmak; > Konu, kii veya balkla ilgili kitleyi eitmek ve bilgilendirmek; > Bir konu, kii veya bal aka ve yksek sesle protesto etmek; > Dier kii ve kurumlarla ba kurmak; > Yeni ye kazanmak; > Grubumuzu hareket geirmek ve ba glendirmek; > STmz iin para kazanmak; > Elenmek! STmz, bu nedenlerden hepsi veya yalnzca bir tanesi iin ya da tamamen farkl nedenlerle bir eylem yapmaya karar verebilir. nemli olan, STy eylem yapmaya iten neden(ler)i tam olarak tanmlayabilmektir. STnn amalarn tanmladktan sonra, bu amalar aklda tutarak etkinlii planlamak ve yapmak ok daha kolay ve etkili olacaktr. Bir eylem plannn hazrlanmas srasnda da Strateji Tablosunda olduu gibi bir tablo yapmak ie yarayacaktr.

22

Eylem Planlamann Alt Temel Adm

1. Temalarla ilgili beyin frtnas:
lk adm, STnn tm fikirlerini ayrntlaryla incelemesini ierir. Bu admda ne? sorusunun yant aranmaldr. Grubumuz neyi iletmeye veya yapmaya alyor? Her etkinliin bir temas ve mesaj vardr. Bu, Uluslararas Kadn Haklar Gn, nsan Haklar Gn, evre Gn, Dnya Engelliler Gn, AIDS Gn gibi bir yldnmn anma trnden ok basit bir tema olabilir. Grup, hedefi aklda tutarak bu adma baladnda, temay bulmak kolaydr. rnein, bir konuyu halka duyurmak veya aklamak hedefi grubumuzun birok tema bulmasn salayabilir. Ancak, rnein ST eer kendini harekete geirmeyi veya ilikiyi glendirmeyi hedefliyorsa, bir tema bulmak ok da kolay olmayabilir. O zaman STnn beyin frtnas yapmas bir zorunluluk haline gelir. Byle bir durumda, temayla hedefimiz tamamen ayn olabilir. rnein STmz fon yaratmay hedef olarak koyan, fon yaratma temal bir etkinlik yapmay seebilir. Durum byle olduunda, bu fikri listeye koyma konusunda rahatszlk hissedilmemelidir. Daha sonraki admlar, hem hedefi hem de temay karlayacak bir etkinlik planlamaya yardmc olacaktr.

> Dnlm her temay sylemeye almayn. Eer yelerinizin tm fikirleri aktardn dnyorsanz, o zaman ikinci admda konuma srasnn size geldiini dnn. Bu admda ok oyalanmak, dier admlara ayracanz sreyi kstlayacaktr. > Ortaya kan tm fikirler iin bir oylama yapn ve grubun en fazla iine sineni sein. Eer varsa, grubunuzun alma ilkeleri veya kurallarna uygun davrann. Genellikle gruplar ounluk oyu veya uzlama yntemini kullanrlar. Ancak, ilgili etkinlik grubun iinde tezatlar yaratyorsa o zaman 2/3 ounluk veya tam onay yollarn sein. Bu nlem, zellikle hedefiniz grubu harekete geirmek veya ilikileri glendirmekse nemlidir.

2. Temay anlatmak hakknda beyin frtnas:

Bu admda nasl? sorusunun yant aranr. rnein yeler nsan Haklar Gnnde bir eylem yapmay semise, etkinliin bu temay nasl anlatacana karar veririlir. Bir konumac m armal? Meclis nsan Haklar Komisyonu mu ziyaret edilmeli? Basn aklamas m yaplmal? Bir temay anlatmak iin birok yntem bulunabilir. Bu admda, seenekler arasndan en iyisinin seilmesine allr.

Temalar hakknda beyin frtnas iin ipular:

> yelerin fikirlerini yazmak iin tahta kullann. Bylece herkes, ortaya kan tm fikirleri grr. > Fikirleri ksa ve zl tutun, ama ok belirgin olmasn. Ayrca, yeler arasnda tartma yaanmasna izin vermeyin. Unutmayn ki bu aamada yalnzca bir etkinlik iin ana temalar ortaya karmaya alyorsunuz. > Ortaya kan her temayla birlikte mesajn ne olacan da dnmeye aln.

Temay anlatma yolunun seimi iin beyin frtnas yapmak zere ipular:
> Tahta kullann ki grup yeleri fikirleri grebilsin. > Fikirleri belirli yaklamlarla (protesto, konumac armak, konferans dzenlemek, eitim almas yapmak vb) kstlayn ve tartmann gereksiz ayrntlara boulmasna izin vermeyin. > Her yntemin ayn oranda kapsaml olmadn unutmayn. yelerinizin tek bir yntemden fazlasna ilgi duyduunu grrseniz, birka yntemin birletirilip birletirilemeyecei zerinde dnn.

23

3. Envanter kontrol:
Bu adm, yelerin etkinlii gerekletirebilmek iin elinde bulunan kaynaklar grecei bir deerlendirme admdr. Planlamann ne ile? sorusunu yantlar. 1 ve 2. admlar tamamladktan sonra, temel ihtiyalarn ne olduu ve grubun bu ihtiyalar kolayca karlayp karlayamayaca grlebilir. Bu deerlendirmede, unlar dikkate aln: 1. Parasal kaynaklar (ne kadar paranz var ve ne kadar daha bulabilirsiniz?), 2. nsan kaynaklar (her yenin becerisi ne, ne gibi zaman sorunlar var?), 3. Malzeme kaynaklar (el ilan yapmak iin bilgisayar, etkinlik iin bulunabilecek yerler, grubun ihtiyac olabilecek dier malzemeler). rnein protesto gsterisi ve madurlarn sembolize edildii bir etkinlik iin, STnn kayna da dikkate almas gerekir. En kolay genellikle malzeme kaynaklarna bakmaktr. Bir nceki etkinlikten kalma ve yeni etkinlikte de kullanabilecek afi vb olabilir. Ama yeni afiler yapmak iin kt ve kalemlere de ihtiya duyulacaktr. Sonra parasal kaynaklar deerlendirilmelidir. STnn yalnzca 100 TLsi olabilir. Malzeme listenize baktktan sonra kt ve kalem almanz gerektii dnldnde, daha fazla paray nereden bulabileceinizi dnn. Bu aamada ayrca bu etkinliin tantm iin gerekecek dier harcamalar da (el ilanlar, afiler vs) dikkate almalsnz. Son olarak insan kaynaklarna bakn. Belli bir ye grubu madurlar canlandrabilir. Bir baka grup ise el ilanlarn hazrlayacak beceri ve zamana sahiptir.

planladnz etkinliin gerektirdii zamann sizin ayrabileceinizden ok daha fazlasn gerektirdiini grebilirsiniz. Moralinizi bozmayn! 2. adma geri dnn ve fikri grubun stesinden gelebilecein hale sokun. (Orijinal temann ok kapsaml olduu durumlarda, 1. adma geri dnebilirsiniz.) > nsan kaynaklarnz kmsemeyin. yelerinizin her birinin herhangi bir malzeme veya parasal kaynaktan ok daha kymetli deneyimleri, becerileri ve ilikileri vardr. > Para kaynanz ok azsa, dier kurululara (renci dernekleri, cemaatler, vakanzla ilgilenebilecek dier kurulular) yardm istemek iin gitmeyi unutmayn. Onlar da etkinlii birlikte yapmak iin sizin kadar hevesli olabilir. > Bu adm hzl gemeyin! zellikle dzenlemeyi planladnz etkinlik geni kapsamlysa bu adm nemlidir. Bu admn, etkinliin olabilirliini kontrol edeceini unutmayn. ok fazla zlmemi husus varsa (konumacnn uygunluu, konumacnn otel masraf, vs) o zaman tm bu unsurlarn zlmesini bekledikten sonra etkinliin yaplabileceine karar verin. Eer btn hususlar ak ve net deilse, bir toplantda envanter kontrol yapmaya almayn.

4. Etkinlik iin kesin hedefler sein:

Bu admda, tema ile grubun amac aklda tutularak etkinliin parametreleri kurulacaktr. Bu adm, kim, ne zaman, nerede? sorularn yantlamal. Sorular net bir biimde sorulmal. Grup, hedef kitle, mekn, parasal konular, zaman ve ierikle ilgili belli hedefleri bu admda formle edebilir. nsan Haklar Gn etkinlii rneine dnersek, ST bir protesto yapmay planlyorsa, sesini kime duyurmak istiyor? Hedef kitle genel olarak halk m, renciler mi, medya m, hkmet mi, yoksa hepsi birden mi? 1. admda kararlatrdmz tema ve mesajla, 3. admda grd-

Envanter kontrol iin ipular:

> Envanter kontrolnn, zellikle grubun bu etkinlii yapabilecek olanaklarnn olup olmadn kontrol etmek iin olduunu unutmayn. rnein, bu kontrolden sonra

24

mz kaynaklar gz nnde bulundurarak, hedef kitle kim olmal? Ka kii olmal? 10, 50, 500, 1000? zleyici saysn belirlemek, mekn tespit etmekte yardmc olacaktr. Eer STnn temas mlteciler, snmaclar ve ayrmclk ise ve bir mlteci veya snmac konumac olacaksa, hedef kitlemiz hukuk rencileri olabilir. Bu durumda en iyi mekn, bir niversite kampusudur. Eer hedeflerden biri fon yaratmaksa, tam olarak ne kadar fon toplamak istiyoruz? 3. adm tamamladmzda, bu etkinliin btesi ne olacaktr? Etkinliin ne zaman yaplmas isteniyor? Eer bir yldnm ise zaman bellidir. Deilse, hedef kitleden ok sayda kiinin katlabilecei bir zaman semek doru olacaktr. Son olarak, temaya bakarak, izleyicilerin bu etkinlikten ne kazanmalar isteniyor? lham m, bilgi mi, elence mi, bilinlenme mi, yoksa rahatlama m (katarsis)? Bu soruyu yantlamak, hedef kitlemize nasl bir duyuru yapacamza karar vermemize ve etkinliin ieriine odaklanmamza yardmc olacaktr. Kesin hedefler belirlemek iki adan nemlidir. Birincisi, etkinlii grubun hedefleri nda tasarlamay salar. Kesin hedefler koymak, gruba, etkinlii planlamak iin somut amalar verecektir. Yeni ye kazanmak iyi bir hedeftir ama 10 yeni ye kazanmak daha kesin bir hedeftir. kincisi, kesin hedefler koymak, etkinliin sonularn deerlendirebilmek iin bir veri olacaktr. Bu veri de etkinliin baar ve etkisini lmeye yardm eder. Eer kesin hedeflerden biri, medyay etkinlikte grmekse ve medyadan kimse gelmezse, daha sonra bu hedefe neden ulalamadn deerlendirebiliriz. Belirsiz ve netlememi hedefler baary deerlendirmeyi imknsz klar.

Kesin hedefler koymaya dair ipular:

> Kesin hedefler belirledike, 3. adma geri dnerek envanter kontrol yapmak isteyebilirsiniz. rnein kesin hedefiniz 100 izleyici ekmekse, 3. adma dnerek 100 kiiyi arabilecek kaynanz olup olmadn kontrol edebilirsiniz. Eer kaynaklar kstlysa, hedefinizi daraltrsnz. Gereki olun ve kaynaklarnz aklnzdan karmayn! > lk amacnz daima gz nnde bulundurun: Grup neden bir etkinlik yapmak istiyor?

5. Eylem plan oluturmak:

Bu admda ST harekete geecek ve bir etkinlik gerekletirecek. Bu adm kim sorumlu? sorusunu yantlamaldr. Bir kii tek bana etkinlii hazrlamay ok zor, hatta imknsz bulabilir. Bu nedenle i blm yaplmaldr. Herkese bir sorumluluk verilmelidir. Bylece hem yk eit olarak dalacaktr hem de herkes bir sorumluluk alarak etkinlikle ilgilenmi olacaktr. 3. admdan sonra, kimin hangi ii en iyi yapabileceine karar verilmelidir. Belirli bir zaman dilimi saptanmal, etkinliin nasl duyurulaca, meknn nasl hazrlanaca ve etkinliin nasl yaplaca zetlenmelidir. Her eyi bir araya getirebilmek iin kendimize yeterince zaman ayrmalyz. almay geciktirebilecek sorunlar kabilir. (Takvim sorunu olabilir, mekn dolu olabilir, bir ye sorumsuz davranabilir vb.) Bu nedenle zamanlama yaparken sorunlarla karlaabileceimizi gzeterek pay brakmalyz.

Eylem plan oluturmayla ilgili ipular:

> Grevler iin zaman snr koyun. Bylece herkes ne yapacan bilir ve grevini vaktinde gerekletirme sorumluluunu tar. rnein bir yeye gelecek salya kadar bir konumac ayarlamak zere sorumluluk verin. Eer sorumluluun verildii ye bunu gerekletiremez-

25

se, sal gn bunu bilirsiniz ve aramaya devam edersiniz. Zaman snrlamas olmakszn, geen zaman ve yelerin grevleriyle ilgili takibi yapamazsnz. > Duyuru yapmay unutmayn! STler bir etkinlik yapar ama genellikle ya duyurmay unutur ya da etkinliin kulaktan kulaa yaylacan dnr. Bu bazen ie yarar ama genellikle ok fazla duyuru yapmak gerekir. Gnler azaldka daha fazla duyuru yapmalsnz. Harika bir etkinlik yapp da kimsenin gelmemesi kadar korkun bir ey olamaz. > Eylem planna yedek fikirleri dhil edin. Eer bir konumac davet ettiyseniz ve baz nedenlerden tr konumac gecikecek veya hi gelemeyecek olursa, etkinlii ertelemeye ve hatta iptal etmeye hazrlkl olun. Eer darda bir etkinlik dnyorsanz, kt hava koullar iin bir alternatif plan hazrlayn. Eer en iyi seenein o olduunu dnrseniz, etkinlii tamamen iptal edin. Yaptnz etkinliin istenen sonular salayaca konusunda gvenli olmalsnz. Eer durum byle deilse, iptal edin veya bir baka gne erteleyin.

neyi daha iyi yapabiliriz? sorusu zerine dnn. Son olarak da, bunu tekrar yapmaya deer mi? sorusuna yant verin. Bu sorunun yant belki de en nemlisidir nk bu yant size grubunuzun harcad emekle, etkinliin baars arasndaki dengeyi gsterecek. Eer grup bunu gerekletirebilmek iin ok fazla altysa, yant belki de hayr olacaktr. Bu da grubun ileride dikkat etmesi ve gelitirmesi gereken eyleri ortaya karacaktr.

Deerlendirmeyle ilgili ipular:

> Deerlendirmeyi insanlar sulamak iin bir frsat olarak grmeyin. Deerlendirme renme frsatdr, dmanlklarnz ortaya karma frsat deil. > yi bir i karm yeleri tebrik edin. Bu, etkinliin en tatmin edici blm olabilir. Grup yeleriniz ok iyi altysa, srtlarn svazlayn. Bir kutlama partisi yapn, bir teekkr notu yazn, bir hediye aln... > Zayflklarnz moralinizi bozmasn. Onlar tanmlamak ve zerine gitmek, bir dahaki sefere karnza tekrar kmasndan iyidir.

6. Deerlendirme:
Bu adm en byk soruyu yantlamaldr: Her ey nasl gitti? Ne yazk ki bu adm birok grup tarafndan gz ard edilir. Bazen, gruplar soruyu yantlamaya alsa bile, kesin yantlar bulamayabilirler. Ancak bu ok nemli bir admdr nk bu deerlendirme yaplmazsa grubun zayf ve gl yanlar asla bilinemez. Bu zayf ve gl yanlar saptamak, uzun vadede yapacamz almalarda bize yardmc olacaktr. lk olarak, 4. admda saptadnz kesin hedeflerle sonular karlatrn. Bu hedeflere ulatnz m? Neden? kinci olarak, etkinliin en baarl taraf neydi? sorusuna yant arayn. nc olarak, gelecek sefere

26

2- Bilgi ve veri toplamak > Bilgi ve veri toplamak bir kampanya iin kilit deerdedir; > Salam temellere dayanan bilgi ve verilerden yoksunsanz, kampanya yapamazsnz; > Bir kampanyaya balamadan nce kampanya yrteceiniz konu hakknda en tarafsz ve gereki bilgilere erimeniz gerekir; > Speklasyon gvenilirliinizi azaltr, doru bilgi gven salar; > Bilgi gtr! 3- Kriz karsnda doru davranmak > Dnya ne yazk ki insan haklar ve insancl hukukun her an ihlal edildii krizlerin saysndaki arta tanklk etmektedir; > Bu tr anlarda doru bir ekilde tepki vermek saygnlk ve gvenilirliinizi arttrr; > Kriz anlarna hazrlksz yakalanmak kampanyann baarsn olumsuz etkileyebilir; > Bu durum kampanyann herhangi bir aamasnda yaanan rgtsel sorunlar iin de geerlidir. 4- Fon Bulmak > Bir kampanyann olmazsa olmaz koullarndan biridir; > Fon kampanyann banda hazrlanan projeler ve yaratlan kaynaklardan elde edilebilecei gibi, bizzat kampanyann kendisi de fon bulmak iin uygun ortam salayabilir; > Fon bulmak zere kampanya etkinlikleriniz iin projeler retebilir ve bunlar arasnda egdm salayabilirsiniz. 5- Cazip ve uygun materyaller yaratmak > Materyallerin hazrlanmas vereceiniz mesajn doru ve tam bir ekilde alglanmas iin son derece nemlidir;

Tm bunlara ek olarak baz hususlar kampanyann baarsn olumlu ynde etkiler: 1- ngrl ve saduyulu olmak > Kartlarn srprizlerine hazrlkl olmay; > Deien koullara hazrlkl olmay; > Gereksiz zaman ve para kaybnn nne gemeyi; > Gereksiz atmalarn veya krizlerin nne gemeyi; > Rasyonelliin yannda deerlerle hareket etmeyi salar.

27

> Materyallerin cazip ekilde hazrlanmas katlm ve destei arttrr; > Fon bulmanza yardmc olur; > Hazrlanan materyallerin doru bilgilere dayanmas gerekir. Gven kazanmak veya kaybetmek an meselesidir. 6- Medya ve halkla ilikiler > Yeni iletiim teknolojilerini kullanmak; > Uygun bir medya stratejisi gelitirmek; > Medya ile kurulan ilikiler, toplum karsnda gven arttrc veya ykc bir etki yaratabilir; > Hedef kitle asndan halka ilikiler konusunda bir strateji yaratmak gerekir. 7- Eriim > Belli bir konu hakknda ilgili rgtlerle ilikiye gemek gibi basit bir eylemdir; > Hukukular ya da sendikaclar gibi, farkl profesyonel veya rgtsel kesimlerle uzun vadeli ilikilerin yaplandrlmasdr; > Fon yaratmak veya ye kazanmak iin de bavurulabilir; > STnn yapmakta zorland eylemlerde baka STlerle ibirlii yapmasn salayarak kolaylk yaratr. 8 - Lobi > Deiim yaratmak iin, gc elinde bulunduranlara ve zellikle de hkmetlere bask yapmaktr; > Ulusal ve uluslararas olabilir; > nk hkmetler gc elinde bulundurur; > nk hkmetler dier hkmetleri etkiler; > nk hkmetler hkmetleraras rgtlerin kurucusu ve karar vericisidir; > nk hkmetler insan haklarnn korunmas iin uluslararas standartlar ve mekanizmalar glendirebilir; > nk hkmetler, yasalar ve pratikleri (ayrmcl

yasaklamak rneinde olduu gibi) deitirebilir; > nk hkmetleraras rgtlerin kendine ye olan hkmetleri balayc szlemeleri vardr. 9- Eitim > Kampanyalar ayn zamanda ele alnan konuyla ilgili olarak eitim almalar yaplmasna olanak tanr; > Kampanyaya ilgiyi arttrr; > Toplumsal duyarlln ve bilincin artmasna katkda bulunur; > Kampanyann baarsna yardmc olur; > yelerin geliimine katkda bulunur.

KAMPANYANIN HEDEF KTLES NASIL BELRLENR?

Hedef kitlenin belirlenmesi stratejik planlama aamasnda yaplr. Hedef kitle, kampanyann ama ve hedefleriyle doru orantl bir ekilde belirlenmelidir. Dzenlenecek olan kampanyann ieriine bal olarak toplumun btn ya da bir blm olabilir. Temel olarak belirleyici olan, kampanya srasnda yrtlecek almalardan etkilenecek veya bu srete taraf olacak kii ya da gruplardr. Hedef kitle blmde incelenebilir: Toplum (genel olarak), ilgi gruplar (belli toplumsal tabakalar), hizmet gtrlen gruplar. Toplum: Kampanya ierii, amac ve hedefleri bakmndan toplumun btnn ilgilendiren konulara ynelik olabilir. Ya da yarataca etkinin gcn attrmak zere toplumun genelini hedefleyebilir. Bunu da uluslararas, ulusal ve yerel dzeyde dnmek mmkndr. evre,

28

sava kartl, bir szlemenin onaylanmas, anayasal ve yasal reform taleplerine ilikin kampanyalar toplumun tm zerinde etki yaratacak kampanyalar olarak dnlebilir. rnein, kresel snmaya kar almalar uluslararas dzeyde pek ok kampanyann konusu olmutur. Byle bir kampanya yeryznde yaayan insanlarn tmn hedef kitlesi olarak grmektedir. Ulusal dzeyde alan bir ST bu konuda kendi lkesinin, yerel bir ST de kendi belediye snrlarnn iinde yaayan herkesi kendisine hedef kitle olarak seebilir. lgi gruplar: Kampanya ierii, amac ve hedefleri bakmndan hedef kitlesi belli ilgi gruplar olabilir. Bu, kampanyadan birinci derecede etkilenecek kii ya da gruplarn belirlenmesiyle oluur. Yine uluslararas, ulusal ve yerel dzeyde dnmek mmkndr. rnein, kadnn insan haklar iin balatlan bir alma, hedef grup olarak ncelii kadnlara veya eitim hakk iin balatlan bir kampanya hedef kitle olarak ncelii rencilere ve ailelerine veya retmen sendikalarna verebilir. Burada hedef kitle belli meslek gruplar, belli bir ticari sektr, tketiciler vb olabilir. Bu durumda, hedef kitle, yrtlecek kampanyadan birinci derecede etkilenecek ya da etkilemek istenilen kii ya da gruplardr. Hizmet gtrlen gruplar: Kampanya, belli hizmetlerin belli gruplara gtrlmesine ynelik ise genellikle belli bir maduriyet zerinden kampanya yrtlyor demektir. rnein, ikence madurlarnn giderim elde etmesi iin yaplan bir kampanya, ikence madurlarnn rehabilitasyonunu, tazminat almalarn, faillerinin cezasz kalmamasn hedefleyebilir. Bu durumda birinci derecede hedef kitle madur ve madur yaknlardr. Benzer ekilde yoksulluk zerine dzenlenen bir kampanya ncelikli olarak yoksulluktan en ok etkilenen ve yaam kalitesini

ykseltmek istediimiz toplumsal kesimleri hedef kitle olarak seebilir. Bu tr durumlarda konuyla ilgili dier paydalar da ncelikli hedef kitle arasnda yer alacaktr. rnein, ikence madurlarnn giderim elde etmesi sz konusu olduunda bu giderimin elde edilmesiyle ilgili profesyonel gruplar da (doktorlar, avukatlar, sosyal hizmet uzmanlar vb) hedef kitlesi iine girmi olur. Hedef kitlesini belirleme aamasnda dikkat edilmesi gereken baz hususlar vardr. Bunlarn banda yelerle kurulan ilikiler gelir. Bir ST yrtm olduu bir kampanyada hedefleri ve amalar ne olursa olsun hedef kitle olarak ncelikle kendi yelerini dnmelidir. Kendi yelerini hesaba katmamak STlerin ska yaptklar hatalardan birisidir. kinci olarak, kampanyann boyutu ister uluslararas, ister ulusal, isterse de yerel olsun kendisine paydalar bulmas son derece nemlidir. Bu epey zor bir i olmakla birlikte, kampanyann etkisi artrr. Ayrca ST yesi veya kampanyann payda olmayp yrtlen kampanyaya etik, politik, kiisel vb nedenlerle destek vermek isteyen baka kii, grup ya da kurumlar olabilir. Bunlar uzmanlar, sanatlar, gazeteciler vb kiilerden oluabilecei gibi, bir ST ya da meslek rgt de olabilir ve hedef kitlesi iinde yer alrlar. Asl hedef kitleye bu aamalardan sonra ulamak ok daha kolaydr. Dolaysyla hedef kitlenin seiminde tmevarm yntemini kullanmakta yarar vardr.

29

Yukardaki emada yer alan unsurlarn birlikte uyumlu almalar son derece nemlidir. Hedef kitlenin iinde yer alan bireylere bir ltufta bulunuyormu gibi davranlmamal, minnettarlk beklenmemelidir Kampanyann ama ve hedefleri ne olursa olsun, kampanya hedef kitle zerinde stnlk salamaz. Hedef kitlesinin beklentilerini her zaman gz nnde bulundurmak, anlayaca bir dil kullanmak (gerekirse yerel leheleri veya ana dili kullanmak), grsel malzemeler kullanmaya zen gstermek, gerekli ise profesyonel destek almak, son derece nemlidir. Kampanya srasnda hedef kitleye ynelik almalarda srece taraf olacak kii ya da gruplarn tmyle kurulacak ilikiler ve ibirlii, kampanya almalarnn baars ve srdrlebilirlii asndan nemlidir. Bu nedenle bir iletiim stratejisi gelitirmek yararl olur. Bunun en ok bilinen iki yntem vardr: Eriim yntemi ve a, koalisyon veya platform kurma yntemi. Eriim, belli bir kampanyada belli bir konu hakknda ilgili rgtlerle ilikiye gemek gibi basit bir eylemdir. Hukukular ya da sendikaclar gibi, farkl profesyonel veya rgtsel kesimler, konuyla ilgili dier STlerle uzun vadeli ilikilerin yaplandrlmasdr. Bu ayn zamanda fon yaratmak veya ye kazanmak iin de yaplabilir. A, koalisyon veya platform kurmak: STlerin, bireyleri de iine alacak ekilde bir kampanyay yrtmek amacyla bir araya gelmesi olarak tanmlanabilir. Bir a, koalisyon veya platform kurmak hedef kitleye ulamak ve etkili bir kampanya yrtmek asndan son derece yararldr. zellikle de internet kullanmnn giderek artan oranda yaygnlamas, bu tr ortamlarn oluturulmasn kolaylatrmtr. Sivil alar konusunda Sivil

Toplum Gelitirme Merkezinin rehberine16 baklabilir. Uluslarararas Ceza Mahkemesi Trkiye Koalisyonu, www.ucmk-turkiye.org, TCK Kadn Platformu, nsan Haklar Ortak Platformu, www.ihop.org.tr, baarl platform ve koalisyon rnekleridir.

KAMPANYA SLOGANLARI NASIL RETLR?

STler kendi kurum, inisiyatif, platform vb rgtlenmelerinin haricinde dzenledikleri kampanyalar iin ayr bir slogan ve logo tasarlayabilirler. Buradaki genel ilke, kampanya iin rettikleri slogan logolaryla birlikte dnmeleridir. Ancak herhangi bir logo olmadan da bir slogan retmek mmkndr. Bir kampanyada retilen sloganlar, afiler, pankartlar, web siteleri, brorler vb kamuya ynelik mesajlarda kullanlaca iin olduka nemlidir. Eer slogan bir logo ile birlikte dnlyorsa, bu konuda bir tasarmcdan yardm almakta yarar vardr. Ancak logo yerine bir fotoraf veya bir resim de kullanabilirsiniz. Bir fotoraf veya resim kullanacaksanz, telif hakkna dikkat etmeniz gerekir. Kampanya iin slogan retirken baz unsurlar aklnzda tutmanzda yarar var: > Kampanyann stratejik ama ve hedeflerini her zaman gz nnde bulundurun; > Konuya odaklann; > Basit dnn;
16 Yasemin Din, Dnya, Avrupa ve Trkiyede Sivil Alar Rehberi (Ankara: STGM Yaynlar, 2007).

30

> ok uzun ve anlalmaz cmleler kullanmayn. deal sloganlar aklda kalc olmalar bakmndan genellikle ya da drt kelimeden olumaktadr. Slogannzn kolayca tekrar edilebilmesini temel kriter olarak alabilirsiniz; > Kullanacanz slogann yapm olduunuz kampanya ile balantsn mutlaka gz nnde bulundurun; > Kullandnz slogann imlasna zen gsterin. mla kurallarn, yerel leheleri kullanmak veya retorik yaratmak iin gz ard edebilirsiniz. Bu durumda yerel lehedeki kullan biimini en doru ekilde aktarmaya dikkat etmelisiniz. (rnein: Yeter artk! ska kullanlan bir slogandr. Ancak, Siyanrl Altna Hayr! kampanyas srasnda Bergama hareketi Yeter artk ! slogann kendi yerel lehelerine uygun bir ekilde dzenlemitir: Yetti Gari!); > Kullanacaksanz logo, fotoraf ve resmin tasarmn mutlaka slogannz retirken dnn; > Slogannz retirken kampanya ekibinizle birlikte beyin frtnas yntemini kullanabilirsiniz. Kampanya iin rettiiniz sloganlar nerede ve ne ekilde kullanacanz sizin inisiyatifinize ve yaratclnza baldr. Bu konuda yararl bir alma iin Uluslararas Af rgtnn almasna17 baklabilir. Kampanyann slogann ve buna bal materyalleri olutururken aadaki psikolojik unsurlarn gzetilmesi yararl olacaktr:18 > Eylemler srasnda olas kzgnlklar ve engellemeleri giderecek yapc sonular elde etmeye zen gstermek;

> Diren gsterilen eylere ynelik olarak deiim nermek; > Sessiz ya da eylemsiz kalanlarn, mevcut uygulamalara ve politikalara gz yumarak yaananlardan sorumlu olduklarn vurgulamak. (Susma! Sustuka sra sana gelecek! slogan iyi bir rnektir.); > Sorunlarn zm iin insanlara bir rol vermek; > nsanlarn yardm edebileceklerini veya bir eyler yapabileceklerini hissetmelerini salamak; > Dierleri veya dnyaya ilikin sorumluklar hakknda rahatlamalarn salamak; > zellikle kendileri ya da sevdikleri zerinde etkili olabilecek gelecek planlar olduunu hissettirmek; > nsanlarn yeniliki, deiimci bir pozisyon almalarna ya da sadece pasif zneler olmaktan karak eyleme geen insanlar olmalarna yardmc olmak. Bir kampanya srasnda sloganlar veya mesajlar retirken izlenen sre her ne olursa olsun, u ilke daima evrensel olarak uygulanr:19 Basitlik, tekrar edilebilirlik, ortak kimlik. Basitlik: Snrl bir zaman ve alanda mesajlarnz doru bir ekilde iletebilmenin en iyi yolu basitliktir. Bu belli bir mesajn ya da belli bir grntnn zerine odaklanmay gerektirir. Metin ya da grafik olup olmadna baklmakszn pek ok unsur vurgulanabilir, bunlarn hepsi birbiriyle rekabet iindedir. yi bir mesaj tm bunlar ufak bir para iinde bir araya getirebilmelidir. Tekrar edilebilirlik: nsanlar reklamlar tekrar edilebilirlikleriyle dnp deerlendiriyor. Bu, bizzat reklamn kendisi, reklamn iindeki sloganlar, kampanyann ad,
19

17 Dan Jones, Banners & Dragons: The Complete Guide to Creative Campaigning (Londra: Amnesty International Publications, 2003). 18 Mark Lattimer, The Campaigning Handbook (The Directory of Social Change, 2000), 7-94.

Lattimer, The Campaigning Handbook, 96.

31

hazrlanan bir rapor, film, bror, resim vb unsurlar iin geerlidir. Bu nedenle kampanya sloganlar kolay tekrar edilebilir olmaldr. Ortak Kimlik: Bu yaplan almaya bir isim vermektir. rgtlenmenizin, logonuz, yazl materyalleriniz, renkleriniz vb zelliklerle dierlerinden ayrt edilmesini salar. Kampanyanzn grnr olan ksmdr. ekici olmaldr. rgtlenmenizin rettii tm materyalleri kapsar. Mektuplar, kitapklar, tirtler vb basl malzemeler. Her biri dierini glendirir ve tannmay kolaylatrr. Size ortak bir kimlik salar. Tm bunlara ek olarak sloganlarda aadaki zellikler kullanlabilir20: > Retorik yaratmak iin gramer kurallarn ihlal edebilirsiniz. Bu durumda slogannz ana yklem olmadan ya da tek bir kelimelik bir dizinin zerine ina edebilirsiniz. (rnein: AIDS. stediiniz kadar gvendesiniz!) > zendirici ya da eyleme geirici kelimelerin kullanlmas nemlidir. (rnein: Gnder, koru, mcadele et, yap, yaz, git, gibi. Devrik cmle kullanlmamas gerekir.) > Ksa olmas her zaman ie yarar. Tek kelime ve hatta soru dahi olabilir. (rnein: Sava kart posterlerde veya rozetlerde sava srasnda vurularak den bir asker resminin altndaki Neden? sorusu.)

MEDYA NEDEN NEML?

Her kampanya haber olmak ister. Aktivistler durmadan basn aklamas yazar, faks ya da e-posta gnderir. Kampanyann baarsnn ltlerinden biri insanlarn katlm ve destei ise dieri de medyann ilgisidir. Medya araclyla kampanya ve konusu toplumun geni kesimlerine duyurulabilir ve daha da nemlisi kampanya daha kalabalk hale gelebilir. Medya ile iliki bu yzden her kampanyann temel birka iinden biridir. Haber olmak, ulusal bir kanalda ya da ok satan gnlk bir gazetede yer almak nemlidir. Birebir iliki kurduumuz insanlardan ok daha byk bir kitleye sesimizi medya araclyla duyurabiliriz. Dile getirdiimiz konuyu muhatab olan yneticilerin/kurumlarn gndemine sokabiliriz. Bir tartma yaratabilir, gndemi belirleyebiliriz. Ama daha fazlas da var. Haberlere kmak ya da bir gazetenin sayfalarnda yer almak kendi bana bir kazanm deildir. Asl kazanm, kampanya yrttmz konuya ilikin deiiklik isteimizin gereklemesidir. Medyay, gerekletirmek istediimiz hedef iin kullanmalyz. Kampanyann konusu ve hedeflerine sk skya bal olan bir medya stratejisine bu yzden ihtiyacmz var. Bir strateji oluturmadan nce medya hakknda genel bir yaklama sahip olmalyz. Nerede haber olmak istiyoruz? Medya aralarn nasl deerlendirmek gerek? Medya nedir?

Medya
Medya, genel anlamyla byk iletiim ve yayn organlarnn btnne verilen isimdir. Ancak kelimenin gerek anlamyla medya, iletiim ortam, iletiim aralar ve kitle iletiim aralarnn tmn ifade eder. TV kanallar, gnlk gazeteler, radyolar, internet, dergiler, yerel gazete, radyo - TV kanallar ile her gn yzlerce haber yaym-

20 Lattimer, The Campaigning Handbook, 97.

32

lanr. zleyiciler/okuyucular bilgi bombardman altnda kalr. ou zaman yasama, yrtme ve yarg organlarndan sonra drdnc g olarak anlan medya, iletiim tekniklerinin gelimesiyle birlikte daha yaygn ve etkili bir hale geldi. Yalnz medya, tek ynl olarak toplumu belirlemez. Konusu bizzat toplum olduu iin toplumsal dinamikler tarafndan belirlenir. Bir kampanyann medyay ara olarak kullanabilmesi kampanyann konusuna, sloganna ve taleplerine fazlasyla baldr. Bizim armz toplumda bir karlk buluyorsa, gerek bir sorunu ve uygulanabilir zmleri dile getiriyorsa medya aralarn kullanma ansna da sahip oluruz.

den radyo programlar bu kitleye ulamak iin ideal bir aratr. ounluu yerel/blgesel lekte yayn yapar. Bu, kampanyann srd ya da sahalarndan biri olarak setii yerelde ok ie yarar. Radyo konumalar daha fazla insann kampanyaya katlmn salar ve destek yaratr. Yerel yneticiler tarafndan dikkate alnr. Yerel TV kanallar o birimde yrtlen kampanyann ya da ilenen konunun orada yaayan insanlara duyurulmasnn arac olabilir. Genelde toplumca tannm insanlar konuk eden byk kanallarn aksine yerel kanallar kampanyalar daha kolay kabul edebilir. Dergiler ise gazete, TV ve radyoyla karlatrldnda souk bir medya aracdr. Haftalk, on be gnlk ya da aylk yayn periyotlar, dergi ieriklerinin, scak gndemle balantl ancak daha genel bir yerden kurgulanmasna neden olur. Dergileri kampanya yrttmz konu hakknda aratrma yazlar yaymlatmak, rportaj yaptrmak iin kullanabiliriz. ou dergi zel okur kitlesine sahiptir. Mesleki ve sektrel yaynlar arlkldr. Dergiler araclyla belirli toplumsal gruplara ulaabilir, genlie ve kadnlara ynelik dergilerde yer alabiliriz. Trkiyeye zg olan yksek tirajl mizah dergileri, kampanya ar ve haberlerini duyurmaya aktr. Karikatristlerin izimleri, mizah yazarlarnn ironisi vermek istediimiz mesaj etkili bir ekilde sunabilir. nternet ise birok kampanyann sesini duyurduu en bereketli alandr. nternet yayncl giderek daha fazla nem kazanyor. Byk gazeteler zel internet basks yapmakta, her gn yeni haber sitesi almaktadr. Binlerce insann kiisel iletiim ortam internettir. nternetteki birok haber sitesi yolladmz aklamalara kolayca yer verir. Btnyle ticari olmad iin alternatif medyann nemli

Medya Aralar
Gazeteler ve TV kanallar, reklam geliri elde etmek iin kurulmu irketler tarafndan ynetilir. Medya bu yzden statkodan yanadr. Reklam veren mterilerinin karlarn zedelemek istemez. Yksek tirajl ya da izlenme oranl medya kurulular sosyal hareketlere ve toplumsal deiikliklere kar doal olarak tutucudur. Genel yayn ynetmenleri ve editrler her haberi bata bu gzle okur. Yaynlanp yaynlanamayacana, nasl verileceine buradan bakarak karar verir. Milyonlarca insan byk gazeteleri ve TV kanallarn izler. Gndelik bilgilerini buradan edinir. Her kampanya, arsn daha fazla insana ulatrabilmek iin byk sermaye destekli etkin medyay kullanmak ister. Tm medya aralarn kullanmaya almalyz, ancak stratejimizin balang noktas etkin medyada yer almaya almak olmaldr. Radyolarda haber olmak ve konumak, gazete ve TV kanallarndan daha kolaydr. ou radyo istasyonu dk reklam gelirleri ve yksek vergilerle ayakta kalmaya alr. Kstl imknlar ve dier radyolarla rekabet, radyolar daha serbest ve dinamik klar. Gnlk radyo dinleyicilerinin genel kitlesini alanlar ve kadnlar oluturur. Bu yz-

33

bir parasdr. Kampanyalarn ve toplumsal hareketlerin ana gvdesi olan genlere birok forum ve sayfa araclyla ulaabiliriz. Kampanyalar cretsiz ve kolay ulalabilir bir medya arac olan interneti iyi kullanmaldr, yine de interneti kullanmak yetmez. Trkiyedeki nfusun sadece yzde 25lik bir blm internete eriebiliyor. Kr amac gtmeyen ve bilgilerin dorudan topluma aktarlmasn hedef alan alternatif medya bugn ounlukla interneti kullanyor. Ama baka aralar da var. Bir kampanyann vazgeilmez aralar olan bildiri, bror, afiler ve tantm videolar toplumla birebir balant kurmaya yarayan alternatif medya aralardr. ehrin sokaklarnda bir anlna karlatmz stenciller etkileyici bir alternatif medyadr. Bu aralar sayesinde insanlara ulap, onlarla konuabiliriz. Etkinliklerimize katlm ve yeni aktivistler kazanmamz ou zaman alternatif medya salar. Bildiri, bror, afi, tantm videosu ve stencil21, aktivistler tarafndan retildii ve yine aktivistler tarafndan dorudan kullanldklar iin etkilidir. Baarl bir kampanya doru aralar reten ve bunlar kullanabilen kampanyadr.

Yazl letiim
Medya ile ilk iletiime faks ya da e-posta araclyla geeriz. Ksa bir zaman ncesine kadar gazetelere aklama gndermek iin kullanlan temel ara fakst. Hl da kullanlmaktadr. Ancak bedava ve hzl bir iletiim yntemi olan e-posta artk yaygn ve birincil ara haline geldi. Kampanyalar iki arac da ayn anda kullanarak iini salama alabilir. Biri gzden kasa da ikincisi kamaz. letimiz yzlerce iletiden biridir. Medya alanlar bunlar tek tek okur. Onlarn iini kolaylatrabiliriz. letimiz bir etkinlie ary ieriyorsa, amacmzn ne olduunu genel olarak zetleyen birka cmlelik bir giri hazrlayabiliriz. Ardndan etkinlik bal, gn, saati ve yerini alt alta yazmal, sonuna iletiim numara ve adreslerinizi eklemeliyiz. Etkinliimizden be gn nce ilk iletimizi gndermeli, bir gn nce tekrar yollamalyz. Bylece anmsatarak muhabirlerin bilmesini garanti altna alrz. Gnderdiimiz bir basn aklamas ya da bilgi notu ise biraz daha uzun yazmalyz. lk paragrafta metnin btnnde anlatlan ana fikri zetlemeliyiz. zleyen paragraflarda kampanya konumuz olan toplumsal sorun hakknda arpc bilgiler verirsek muhabir bu blmleri alp haberinde kullanabilir. Aklamada sorunun muhatab olan kurum, kurulu ya da yneticileri belirtmeli ve taleplerimizi sralamalyz. Basn aklamamz bir sayfay gememelidir. E-posta iletilerine kampanyann grsel malzemelerini koyarsak, haberle birlikte kullanlabilirler. Haber merkezleri sabah erkenden gndemi oluturmak zere almaya balar. Faks ve e-posta iletileri ne kadar erken saatte yollanrsa o kadar iyidir. deal olan saat 11.00i gememesidir.

Medyayla almak
Medya ile nasl iliki kuracaz? Bu nemli bir sorudur. Medyayla doru ilikiler kurduumuz takdirde hedefimize ulamak iin ondan yararlanabiliriz. Haberlerin ieriini belirleyemeyiz ama bu doru ilikiler araclyla haber zerinde etkili olabiliriz. Medya kurulularnn iyapsn ve alma yntemini bilmek, doru zamanda doru biimde mdahale etmemizi salar.
Trkede okunuu sitensil. Genellikle metal ya da mukavva gibi sert malzeme kullanlarak yaplan delikli ablonlara verilen isim. Sokak duvarlarna resim yapmak ve yaz yazmak iin kullanlan bu malzeme, gnmzde alt-kltrler ve toplumsal hareketler tarafndan ska kullanlmaktadr.
21

34

E-posta araclyla iliki kurulurken dikkat edilmesi gereken bir pratik nokta adreslere tek tek yollanmasdr. Birok adresi birlikte seip tek bir maille ii halledebileceimizi dnebiliriz. Ancak bu alc iin bir zensizlik gstergesi olup iletiim kurallarna uygun deildir. Her kampanyann medya kurulularnn iletiim numara ve adreslerini ieren gncel bir basn listesine ihtiyac vardr. Bunu kendimiz hazrlayabilir ya da zaten elinde bir basn listesi olan kampanya ya da rgtlerden isteyebiliriz.

numaralarmz ve adreslerimizi verelim. Muhabir haber yazarken bu sayede bize dorudan ulaabilecektir. Biz de dorudan muhabire ulaarak gelmesini kesinletirebiliriz. Muhabirler ok youn alrlar, bizim konumuz onlarcas arasnda sadece biridir. Onlar gerekletireceimiz etkinliin program, zellikle zamanlama konusunda bilgilendirelim. Bu yzden etkinliimizin balama ve biti saatlerine sadk kalmalyz. Bylece muhabirlerin programlar aksamaz ve biz de kendimizi en verimli ekilde duyurmu oluruz.

Genel Yayn Ynetmenleri

Haberlerin nasl verileceine genel yayn ynetmenleri ya da editrler karar verir. Aktivistlerin en zor ulaaca ve etkide bulunabilecei kesim de onlardr. Habercilii ynettikleri medya kuruluunun ticari faaliyetinin baars ile birlikte ele alrlar. Meguldrler. Ulalmalar zordur. Genel gndemle ve byk gelimelerle ilgilidirler. Buna ramen toplumda olup biten irili ufakl olaylar gz ard etmezler. nk tiraja ve izlenme oranlarna muhtatrlar. liki kurduumuz medya kurulularnn yneticilerine kampanya materyallerimizi ieren bir tantm dosyas yollayabiliriz. lgilendiimiz ve deitirmeye altmz konular hakknda ksa mektuplar yazabiliriz. Kampanya konumuz o medya kuruluu ynetiminin politikas ile akrsa bizi destekleyebilir.

Aratrmac Gazeteciler
Kampanya iin setiimiz konu ile ilgilenen aratrmac gazetecileri tespit etmek iimizi kolaylatracaktr. Bir basn taramas yaparak konuyla ilgilenen ya da ilgilenebilecek aratrmac gazetecilere zel olarak ulamalyz. Onlardan randevu alp, derdimizi anlatalm. Konumuzu gndeme getirip, kampanya hattn birok bilgi ve argmanla glendirebilirler. Aratrmac gazetecilerin haberleri seslendiimiz otoriteleri de konuya eilmeye zorlar.

Ke Yazarlar ve Yorumcular
Medya bir yandan olaylar haberletirirken, ke yazarlar ve TV yorumcular tartmalar fikri bir dzeyde srdrr. Medya bu tannm unsurlar araclyla topluma seslenir ve etkiler. Her ke yazarn ya da TV yorumcusunu izleyen bir kitle vardr. Bu yzden genel dncelerin ekillenmesinde etkilidirler. Farkl gr ve ekollerden gelen ke yazarlarnn bir blm dorudan kampanyalarmzda ileri srlen fikir ve istemlerden yana olabilir. Konumuzdan haberi olmayan bir yazar, bilgilendirmemiz sayesinde konuyu renip okurlaryla paylaabilir. Taleplerimize kesinde ya da ekranda yer

Muhabirlerle liki
Aktivistlerin medyayla ilikisi aslnda muhabirlerle ilikidir. Oradan oraya haber yapmak iin koturan muhabirlerle iyi ilikiler kurmak ieriini belirlediimiz haber konusunda etkili olmamz salar. Bizi haber yapmaya, etkinliimizi izlemeye gelen muhabirlerle tanmalyz. Kartvizitlerini isteyip, onlara iletiim

35

veren bir medya alan yneticilere sesimizi daha gl olarak duyurabilir. Bu yzden kampanyalar ke yazarlaryla dzenli ilikiler kurmaldr. Ke yazarlar ve yorumcularn iletiim adreslerini ieren bir liste hazrlayarak ie balayabiliriz. Medya kurulularna gnderdiimiz metinleri ayrca bu listeye yollayabiliriz. Grlerimize yakn olduunu ve bizim sesimizi duyurabileceini dndmz yazarlarla grp derdimizi anlatabiliriz. Etkinliklerimize kelerinde yer vermelerini isteyebiliriz. Bize destek vermeyi isteyen yazar ve yorumculardan meslektalarn bilgilendirmeleri ynnde talepte bulunabiliriz. Bylece onlar da birer aktivist olarak bize medya ierisinde birok yeni iliki salayabilir.

Basn Toplantlar
Basn toplantlar bir gndem oluturmak iin kullandmz en dolaysz yoldur ve iyi planlanmaldr. Toplanty dzenlediimiz mekna aktivistler bir saat nceden gelmelidir. Ortamn kendisi mesajdr, bu yzden salonu kampanya materyallerimizle donatabiliriz. Basn aklamasnn gerekleecei krs ya da masann arkasna kampanya sloganmz ve logosunu ieren bir pankart asabiliriz. Bu sayede aklama okunurken alnan fotoraflarda grsel yan glenir. Kamera yerletirmek, fotoraf ekmek iin ak bir alana ihtiya duyulduundan medyaya ayrlacak blm doru seilmelidir. Basn toplantsna katlan aktivistlerin ve destekilerin nne gemeyecek bir alan tespit etmek ve onlar ynlendirmek iyi olacaktr. Bylece salonun btnnn grntsn almalar da kolaylaacaktr. Okunacak basn metni nceden hazrlanmal, oaltlmal ve aklama ncesinde medya alanlarna datlmaldr. Soru sormalar iin bir n hazrlk yapmalarn salamamz, tevik edici olacaktr. Aklamay metinden takip ederken doalama szleri de not edeceklerdir. Medyayla konuacak, sorulara yant verecek olan aktivist konuya hkim olmal ve kampanyann genel hattn net olarak ortaya koyabilmelidir. Eer birden fazla konumac varsa konu hakknda farkl yorum ve fikirler de olacaktr. Kimi zaman aklamada konuanlarn yorumlar kampanyann genel hattyla eliebilir. Bu durumda mesajmz zayflar. Basn toplantsnda konuanlar seerken kstasmz kampanyann genel vurgusuna katkda bulunmalardr. Baz kampanyalar basn szcleri kullanr. Deneyimli bir szc kampanyann mesajnn dorudan ve gl bir ekilde verilmesini salar. Baz kampanyalarsa aktivist-

Program Yapmclar
Televizyon kampanyalar iin sadece haber bltenleriyle snrl deildir. Birok program kampanya konumuza yer verebilir. Akla ilk gelen tartma programlardr. Buralara kmak kampanyalar iin zordur, ama konumuz gndemle akt ve gndemi belirledii anda kaplar bize alabilir. Bu yzden tartma programlarnn editrlerini de iletiim listemize alalm. Dnce tartmalar ve toplumsal sorunlarla ilgili programlarn dnda birok ilgi alanna hitap eden programlar da bulunmaktadr. Hibirini kmsemeyelim. Bir sabah programna kmak ya da gece yars bir ovda konuk olmak beklediimizin zerinde bir etki yaratabilir. Kampanya konumuz bizden bamsz olarak programlarda yer alabilir. Bu gerekletiinde, programc ile ilikiye geerek kampanyamz tantalm. Bir sonraki programda konuyu gelitirmeye karar verirse kampanyamzn fikirlerini ve aktivistleri kullanabilir.

36

lerin n hazrl ve paylam ile medyann karsna kar. Basn toplants ncesinde deneyimli bir aktivist aklama yapacak olan aktivistlerle konuabilir. lk konumay yapan genel vurguyu anlatr. Dier konumaclar aralarnda bir i blm yaparak birbirini tamamlayan bir aklama gerekletirebilirler. Gelen sorular hangi aktivistin alanna giriyorsa o yantlar. Eer aklamamza destek vermek iin orada bulunan rgt yneticisi ya da tannm isimler varsa bunlar muhabirlere zel olarak not ettirmeliyiz. Bylece haberi glendirebiliriz. Uzun aklamalar hazrlanmamaldr. Muhabirlerin hem zamanlar yoktur hem de onlar iin kullanlr bilgi konuyu btn aklyla zetleyen bilgidir.

Basn aklamalarnda etkileyici bir metin kadar grsellik de nemlidir. Pankart, dvizler, ses karan aralar ve aktivistlerin yaratclyla retilen rengrenk bir grsellik medya tarafndan kolayca benimsenir. Muhabirler genelde resmi ortamlarda alrlar, karlarnda bireysel yaratcla dayanan bir topluluk grdklerinde sempati duyarlar. Bu, haberin zerindeki etkimizi artrr ve muhabirlerin bizi tanyp etkinliklerimizi takip etmeye karar vermesine yol aar. Sokak aklamalarnda katlm nemlidir. Basna duyuru kadar aklamaya tm aktivistlerin, madurlarn ve bilgilendirdiimiz insanlarn gelmesini salamalyz. Aklama ncesi gelen muhabirleri program konusunda bilgilendirmeli, zamannda balamal, zamannda bitirmeliyiz. Aklamay kimin okuyacan, kimlerin destek vermek iin burada olduunu not ettirmeliyiz. Aklamay okuyacak kii topluluu arkasna almal ve pankartn biraz nnde konumaldr. Ak havada ses duyulmayabilir, bu yzden megafon kullanlmaldr. Aklamay okuyan kiinin yanndaki bir aktivist megafonu tutarak ona yardmc olur. Mmknse ikinci bir megafonla sesi ykseltebiliriz. Bu hem evremizden geenlerin ilgisini eker hem de grntl haberin ieriini salamlatrr. Kampanyamzn konusu olan toplumsal sorunu yaayan insanlar medyaya konuturmak haberlere kmak iin etkilidir. Dertli ve acl insanlar kolay ve rahat konuur. Basn aklamas oaltlarak alana getirilmeli, aklamann bittii an ne geen bir aktivist tarafndan muhabirlere datlmaldr. Eer orada gr nemli olan, haber olabilecek birileri varsa muhabirleri onlarla rportaj yapmaya davet etmeliyiz.

Sokakta Basn Aklamalar

Sokakta yaplan basn aklamalar byk lde Trkiyeye zg bir durumdur. Toplant ve gsteriler hakkndaki yasalar herhangi bir resmi bavuru olmakszn ak alanda medya ile toplant yapmay hak olarak tanr. Kampanyalar bu yzden sokak eylemlerinin ounu basn aklamas olarak gerekletirirler. Basn aklamamz yapacamz gn, saat ve yeri tespit ederken baka etkinliklerle akmamasn gz nne almalyz. Ayn saatte baka yerlerde gerekleen toplant ve aklamalar bizimkine medya katlmn azaltabilir. deal olan yer, merkezi bir nokta, kolay ulalabilir alandr. Eer ertesi gnn gazetelerinde yer almak istiyorsak aklama saatimiz stanbul iin 15.00ten nce olmal. Eer stanbul dnda baka bir ehirde etkinlik/aklama yapyorsak, gazete merkezlerinin taradan haberleri en ge 14.00e kadar beklediini aklda tutmakta fayda var. Bu, akam haber bltenlerine haberimizin ve grntmzn yetimesini de salar.

37

Rportaj Vermek
Rportaj grlerimizi aklamann iyi bir yoludur. Okurlar, izleyiciler ve dinleyiciler rportajlar severler. Sorular karsnda vereceimiz yantlar kendimizi daha iyi anlatmamamza frsat verir. Rportaj verecek kiiler konuya ve kampanyann btn bilgisine sahip olmaldr. Deneyimsiz ya da az bilgili bir aktivistin szleri kampanyann anlatmnda sorun yaratabilir. Televizyon ve radyo rportajlarna akc konuabilen, yn deitiren sorulara yantlar retebilen aktivistler katlmaldr. Kampanya konusu yaptmz sorunu yaayanlarn aklamalarna televizyonlar ilgi gsterir. Sorun yaayan insanlar grlerini kolay ve arpc bir biimde anlatabilirler. Burada dikkat etmemiz gereken madurlarn zarar grmemesidir. Medyaya knca bir anda grnr hale gelilerinden dolay, tedirgin olabilir ya da baskya maruz kalabilirler.

kuruluunun yneticilerine bir mektup yazabiliriz. Bu mektup sz konusu haberdeki hatalara tek tek yant vermeye almamaldr. Bata uradmz hakszl ksa olarak belirtip, ardndan fikri tartmalara kap amak yerine, durumun bizi neden rahatsz ettiini aklayalm. Baz gazeteler okur temsilcileri bulunduruyor, mektubumuzu onlara da gnderebiliriz. Haksz ve arptc yorum bir ke yazarndan gelmise ona ayrca bir mektup yazp yantmz iletebiliriz. Yaymlayp yaymlamamak onlara kalr. Eer bizi grmezlikten geliyorlarsa kullanabileceimiz bir yol daha var: Rakip medya kurulularna ve alternatif medyaya grlerimizi aklamak.

Doru Dili Bulmak

Her konu birden fazla ekilde anlatlabilir. Biz yapmak istediimiz deiiklie uygun ve toplumsal destek kazanabilecek bir tema oluturmalyz. Kampanyann tm aralar ve etkinlikleri bu temay ilemelidir. Sesimizi iyi duyurmak iin bir slogana ihtiyacmz var. Setiimiz slogan birka kelimelik olmaldr. Bylece aklda kalabilir. Savunduumuz talebi sloganlatrabileceimiz gibi yaratclmz kullanarak yine bir ka kelimelik dikkat ekici bir slogan retebiliriz. Bu slogan ak ve kapsayc olduu lde yaygnlar. Bir logo ya da simgeye sahip olmal, temaya uygun renkler semeliyiz. Bu ayrt edilmemizi ve karakteristik zelliklere sahip olmamz salar. Kampanya boyunca tek bir vurguyu hkim klmalyz. Kullandmz dil sade ve herkes tarafndan anlalr olmaldr. Kendini kar ktklarndan yola karak anlatan deil, dorudan kendi grn aktaran bir iletiim dili medya tarafndan kabul grr. Kullandmz dilin doruluunun test edildii alan toplumda karlk bulmas, poplerlemesidir.

Yanl ve Tarafl Haberlere Mdahale

Medya bizi haber yapabilir, gndeme tayabilir. Ancak kampanyamz hakknda yanl, tarafl hatta saldrgan haber ve yorumlarla da karlaabiliriz. Bylesi bir durumda yaplan yanl haber ya da tarafl yorumun gerekten bize zarar verip vermediine bakmalyz. Gerekten zarar vermiyorsa yant vermemeliyiz. Tek tk haberler kolayca unutulur. En kk bir hata aktivistler hakkndaki srekli drdrlanan mzmin muhalif yaktrmasn glendirir. Buna ihtiyacmz yok. Yanl ve tarafl bir haber kampanyamza destek olabilecek insanlar tarafndan zaten tepki grecektir. Eer gerekten zarar verdiini dnyorsak, haberde kampanyamza dnk bir karalama olduuna inanyorsak hemen mdahale etmeliyiz. Bu haberi yaymlayan basn

38

Baka Kampanya ve rgtlerle Birlikte Davranmak

Kampanya konumuzla ilgilenen baka rgtler ve kampanyalar her zaman vardr. Onlarla ilikiye geebiliriz. Uzman rgtlerin grleri, ilgili meslek rgtlerinin yaklamlar, konuyu aratran akademisyenlerin yorumlar ve dier kampanyalarn dndkleri mesajmz hem eitlendirecek hem de glendirecektir. Birlikte ortak metinler oluturabilir, onlarn da kendi alar ve etkinliklerini harekete geirmelerini salayabiliriz. Bu konumuz hakknda kan haber saysn artrr.

giriimlerle balantsn kurmamz da salar. Toplumsal destek kazanm ve kitlesel katlmlara ulam kampanyalar medyann gndemine girmekte zorlanmaz. Henz bu aamaya ulamam kampanyalarn ise bir medya stratejisine ihtiyalar vardr. Balarda grnmez olan birok kampanya doru medya stratejileriyle kitlesel destek bulup gndeme girmitir.

Neden Haber Olmuyoruz?

Her kampanya arkasnda medya destei bulmaz. Baz kampanya konular statkoyu sorguladklar iin medya tarafndan grmezlikten gelinir. Kimi kampanyalar ise reklm veren irketleri kzdrd iin arptma, tarafl haber hatta saldryla karlaabilir. Eer byle bir konu semisek daha batan karmzda bir duvar olduunu bilmeliyiz ve stratejimizi aktivizm ile oalma zerinden kurmalyz. Haber olmamamzn bizden kaynaklanan nedenleri olabilir. Yaptmz her eyin haber olmasn isteriz. Ama yaptmz birok ey haber deeri tamaz. Kampanyann her admn buradan yola karak tartmak iyi bir hazrlk olur. Nelerin bizlere arpc geldiini tespit ederek, haber olan ya da gndeme giren kampanyalarn ne yaptna iyi bakarak sorunun kendimizde bulunan tarafn tespit edebiliriz.

Uluslararas Alarla Balantl Olarak almak

Kampanyalarn ve toplumsal hareketlerin gelimesi dnyada ayn ya da benzer konularda alan aktivist alarn yaratt. Konumuzla ilgilenen uluslararas alarla balant kurup onlar tanyalm. Dnyadaki dier kampanyalarla balantl davranmak, kresel eylemler dzenlemek vurgumuza byk bir g kazandrr. Daha fazla kant ve rnek elde etmemizi salar. Uluslararas balantlarmz medya karsnda bizi gl klaca gibi haberlerimizin dnyaya yaylmasn da salayacaktr. Baka bir lkede benzer bir sorun iin kampanya yrten aktivistler bizim haberimizi kullanarak kampanya vurgularn glendirebilirler.

Gndem Olmak
Kampanyamzn bir gndem haline gelmesi setiimiz konuya baldr. Kampanya konumuz genel gndem ierisinde nereye oturuyor? Gndemdeki dier olay ve konularla balantlar var m? Bu konu hakknda bugne kadar neler yapld ve medya soruna nasl bakt? Bu sorulara vereceimiz yantlar, kampanyann dnda olan ve bizim belirleyemediimiz etkenleri tespit etmemizi kolaylatrd gibi kampanyamzn nceki kampanya ve

Medya Stratejisi Kurmak

Her kampanya yola kmadan nce bir stratejiye ihtiya duyar. Balang, yaylma, katlm ve destek salama, toplumsal bir bask olumasna yol aacak etkinlikler, ileri srlen talebin ilgili kurumlara iletilmesi ve onlarn tepki gstermesini salamak ve doruk noktasnda byk bir kapan bir kampanyann safhalardr. Medya stratejisi tm aamalara paralel bir ekilde oluturulmaldr.

39

Setiimiz konuyu nasl anlatmalyz? Nasl bir dil kullanmalyz? Hangi aralar retmeliyiz? Doru zamanlama nedir? Etkimizi nasl artrrz? Gndeme nasl girebiliriz? Bu sorularn yant setiimiz kampanya konusundadr. Konunun kendisi dili ve biimi belirler. Amacmz sadece haber olmak deil, medyay kullanarak somut bir kazanm elde etmekse elimizde gerekten uygulanabilir bir talep olmaldr. Bir kampanya tek bir konu zerinden ina edildii oranda baarl olur. Birden fazla vurgu vurgusuzlua yol aar. Medya stratejisinin balang noktas doru konu seimi, uygulanabilir bir talep belirlemektir. Ardndan drt unsuru tespit etmeliyiz:

Bildiri: Kampanyann genel hattn ve talebini ieren bir bildiri temel aralarmzdan biridir. Onun sayesinde birebir iliki kurabiliriz. Hazrladmz bildiri metinleri karmak olmamaldr. Tasarm yaparken kstas kolay okunurluktur. Bildirimizi alan kii ou zaman yle bala bir gz atar sonra altndakilere kabaca gz gezdirir. Konuyla yakndan ilgili deilse ondan hemen kurtulur. Ama bu ksa iletiim sresinde akllarda kalabiliriz. Aklda kalc bir bildiri: > Kampanyann slogan kda ilk bakldnda hemen seilen bir byklkte olmaldr. Gerekirse vurguyu arttracak bir grselle desteklenmelidir. Bu grsel konumuzu dolaysz bir ekilde anlatan bir fotoraf olabilecei gibi bir karikatr ya da sevimli bir imaj da olabilir. > Metin ksa olmal ve yaz karakteri 10 puntodan kk olmamaldr. > Metnin giriinde ana vurgu ksaca belirtilmelidir. Balktan sonra ilk okunan yer buras olacaktr, ou insan gerisini okumaya devam etmeyebilir. Ama okunacan varsayarak metnin gerisinde konu genel olarak anlatlmaldr. > Bildiride taleplere yer verilmelidir. Karakter bykln arttrarak ya da farkl renk kullanarak metinden bamszlatrlp ne karlmaldr. > Mutlaka iletiim adreslerine ve numaralarna yer verilmelidir. Alan kii bylece balant kurma ansna sahip olabilir. > Web sitesi varsa adresi mutlaka ne karlmaldr. > deal bildiri ebad A5tir. Baz kampanyalar tek yzn bazlar ise iki yzn birden kullanr. Renkli, canl ve sevimli tasarmlar dikkat eker. Bror: Bildiri genel vurguyu ierir, ama etkili olabilmek iin daha ayrntl bir anlatma ihtiya duyabiliriz. Ksa

1. Hedef Kitlenin Seimi

Bir toplumsal deiiklik yaratmak kampanyann toplumsal destek kazanmas ile mmkndr. Konumuz kimleri ilgilendiriyor? Bir hedef kitlemiz var m? Yoksa toplumun btnne mi hitap ediyoruz? Bu sorulara yant retmeliyiz.

2. Medya Amalarnn Belirlenmesi

Medya araclyla ne elde etmek istiyoruz? Sesimizi duyurmak m? Bir tartma yaratmak m? Etkinliklere katlm arttrmak m? Somut bir deiiklik yaratmak m? Bu sorular tek tek ele alp yantlar reterek amacmz belirleyebiliriz.

3. Medya Trlerinin ve Medya Aralarnn Saptanmas

Kampanyann aralar kime sesleneceksek o alana dnk hazrlanmaldr. Kampanya aralar ne kadar eitli ve ayn anda kullanlyor, savunduklarmz ne kadar iyi yanstabiliyorsa kendi iletiim ortammz o kadar iyidir.

40

brorler bu adan ideal aralardr. Aktivistler kampanya konularnn daha ayrntl aklamasn bror haline getirebilirler. Brore grafik, alnt ve grseller ekleyebilirler. majlar ya da karikatrlerle sevimli bir hale sokabilirler. Afi: Kampanya tantmmz iin afiler ideal aralardr. Etkinliklerimizi afilerle duyurabiliriz. Afii nerede kullanacaz? Kapal meknlarda m, sokaklara asarak m? Eer sadece mekn ilerine afi asacaksak ideal ebat A-3tr. Daha byk afiler iin ou zaman yer yoktur. Bir sokak afii yapmak istiyorsak onu grnr klan ebat A-2dir. Bilgisayar ekrannda gzel grnen bir afi tasarm kullanm alanlarnda ie yaramaz olabilir. Afi tasarmlarnda karmak olmaktan kanalm. ne kartmak istenilen slogan ya da vurgu kocaman harflerle yazlmal, afie bakldnda ilk gze arpan ana slogansa ikincisi kampanyann logosu ve imzas olmaldr. Bilgileri ise farkl renk, karakter eidi ve bykl ile ne karalm. Birok grsel kullanmak yerine tek ve byk bir grsel kullanalm. Pankart: Bir pankarta mutlaka ihtiyacmz var. Bunu tasarlarken nerelerde kullanlacan gz nnde bulundurmak gerekir. Birok etkinlikte birden kullanlabilecek ebatlar seelim. Basn toplants yaplacak salon, etkinliklerin gerekleecei daha byk salonlar ve ak hava, pankartlarn ebatlarn da belirler. Pankart aktivistler kendileri de hazrlayabilir ya da bir reklam ajansna yaptrabilir. Eer gerekten iyi olmayacaksa kendimiz pankart boyamaya kalkmayalm. nemli olan pankartmzn tad mesajn grnr ve ayrt edilir olmasdr. Amatrler tarafndan yaplan ou pankart yakndan gzel grnse de darda sergilendiinde okunmaz olabilir. Ancak elle yaplan iyi bir pankartn

ilgi ekiciliini, darda yaplan hibir pankart vermeyecektir. Hangi yntemi izleyeceimize zglerimize bakarak karar verelim. Pankartlar siyasal aralar olduu iin zerlerinde kullanlan renkler ideolojik kodlamalarla okunur. Bu kodlamalara uymayan renkler ise medya tarafndan daha ok kabul grr ve gsterilir. Pastel deil canl renkler her zaman ie yarar. Web Sayfas: erisinde kampanyamzn amac, konusunun anlatm, logosu ve tantm grselleri, iletiim adreslerimizin yer ald bir web sitesi ok iimize yarar. Web sitesi sade tasarml ve hzl alabilir olmaldr. Site zerinden bir iletiim kanal yaratmalyz. steyenleri ye yapmak ve onlar zel olarak bilgilendirmek iyi bir yntemdir. Web sitemizde kampanyamz hakknda kendi haberlerimizi yaymlayalm. Kampanya aralarnn indirilip oaltlabildii bir blm kampanyamza bakalarnn katlmn da kolaylatracaktr. Kampanyamzda bir gelime olduu oranda web sitesini de gncelleyelim. Gncellenmeyen web sayfalar zensizlik ve dalmlk izlenimi verir. Web sayfamz arama motorlarnda kolay bulunur hale getirmek iin birok yntem var. Bunlar aratrp kullanabiliriz. Banner: Banner ya da manet ilgi ekici bir internet aracdr. Birok site bannerimizi asarak tantmmz yapabilir. Bannere tklayan kullanc buradan bizim web sayfamza gelebilir. > Hareketli bannerler yaratlmal, > Bannerlerde slogan ve logo ne kmal. Banner eitleri uluslararas llerle belirlenmitir. Banner l ve eitleri aadadr, ama sitelerde var

41

olan bannerlarn llerine ve kullanl yerlerine bakarak da karar verilebilir. Skyscraper: 120 x 600 piksel Wide Skyscraper: 160 x 600 piksel Rectangle: 180 x 150 piksel Medium Rectangle: 300 x 250 piksel Large Rectangle: 336 x 280 piksel Vertical Rectangle: 240 x 400 piksel Square pop-up: 250 x 250 piksel Jingle: Reklm veya tantm amal kullanlan melodilerdir. Aklda kalc ksa bir melodi ile gnderilen kampanya ars, radyolarda ve internet sitelerinde kullanlabilir. Teaser: Dikkat ekmek ve kafalarda soru iareti brakmak iin teaser kullanabiliriz. Kampanya yapann kim olduunun ve ne istediinin belirsiz brakld, arpc ve merak uyandrc bir slogann ne kt bir dakikalk reklam spotu grsel ve sesli olarak yaynlanabilir. Radyolar, televizyon kanallar, video paylam siteleri araclyla yaygnlatrlabilir. Video: Birok kampanya, etkinliklerinde videolar kullanr. Kampanya konumuz hakknda yaplm bir belgesel, ksa film ya da aktivistler tarafndan hazrlanan kampanya tantm videosu birok eyi birden gstererek vurgumuzu glendirmemizi salar. Videonun ierii ve uzunluunu kullanm alanlarmza gre hesaplamalyz. deal sre on dakikadr. Video uzadka dikkatler de dalabilir. Elimizde konumuzu anlatan daha uzun videolar varsa bunlarn zelliklerini belirtip, zel gsterimlerde kullanabiliriz. Resim Sergisi: Her etkinlikte kullanabilecek bir resim sergisi grselliimizi glendirir. Kampanya konu-

sunu anlatan 1015 adet A3lk grseller anlatmmz eitlendirir. Altlarna aklamalarn yazlmas unutulmamaldr Sticker: kartmalar kampanyann yaygn tantm aralardr. Aklda kalcdr. Birok insan kartmalardan ve kartma yaptrmaktan holanr. Stencil: Sokak sanat aktivizmin iine yarar. Bir tasarm yapmak, sonra onun izili alanlarn kesip kartarak hazrladmz ablonun zerinde sprey boyayla gemek hzl bir uygulamadr. Stenciller simgesel anlatmlar ile akllarda kalr ve etkileyicidirler. Ritim: Ritim ve mzik, etkinlikleri arpc hale getirir. Katlmclar enerjik klar ve mutlu eder. evreden geenleri davet eder. Medya, ritmi kullanan enlikli kampanyalara daha aktr.

4. Zamanlama
Her kampanyann bir balangc, doruk noktas bir biti zaman vardr. Medya stratejimizi kampanya sresini e blerek oluturabiliriz. Balang Kampanyann imdiden ngrp rgtlediimiz etkinliklerini bir program haline getirerek oaltalm. Kampanya ilerlemesine bal olarak bu program gelitirilebilir. Gerekletirmek istediimiz her etkinliin ieriini ayr ayr ele alalm. Her birine haber deeri tayan ierik ve olaylar bulmaya alalm. Kampanya konusu zerinden ilerleyerek birok ayrnt retilebilir. Bildiri, bror, afi gibi temel aralar oaltlm ve kullanma hazr halde olmaldr.

42

Her kampanyann iyi rgtlenmi bir ala ihtiyac vardr. Kampanyann al etkinliinin rgtlenmesi medya ile kurulan ilikidir. Btn dikkatleri zerimize ekmeliyiz. Basn listemiz ve al programmz hazr olmal. Bir tantm dosyas medya ile ilikinin balangc iin iyi bir aratr. Tantm dosyasnda: > Kampanyann konusunu ve ileri srd talepleri zetleyen bir sayfalk metin, > Konu hakknda bakalarnn nemli bulduumuz gr ve yorumlar, > Deitirmek istediimiz ey konusunda yetkili olanlarn grleri ve uygulamalar, > Dnyadan rnekler, > Basl kampanya aralar, > Grsel ve sesli kampanya aralarnn yer ald bir CD yer alabilir. Kolay okunur bir sayfa tasarmna ihtiyacmz var. Logomuzu sayfalarn stnde kullanarak balkl bir kt oluturabiliriz. Bu bizi profesyonel gsterir. Birka sayfalk bir metin, basl ve grsel kampanya aralarmz, ekonomik bir dosya bu i iin yeterlidir. Basn listesinden tespit edilen, mutlaka bilgilendirilmesi gerektiini ya da kampanyamza en kolay destek verebileceini dndmz kiilere dosyay elden ulatrmay denemeliyiz. Bu imknszsa dier e-posta adresleriyle birlikte elektronik kopyasn yollayabilir, arkasndan telefon edip bilgilendirerek okumaya tevik edebiliriz. Kampanya alndan bir hafta nce e-posta ve faks araclyla elimizdeki btn adreslere ulap arda bulunmalyz. Muhabirler, telefon edilerek szl olarak

davet edilmelidir. Kampanya hakknda fikir belirtip bize destek olabilecek isimlere ulaarak bilgilendirmeli, ayrca bu kiilerden duyuru yapmalar istenmelidir. Toplumca tannm isimlerin yapt duyurular tantmmz glendirir. Kampanya alna bir gn kala tek sayfalk bir basn blteniyle program duyurup kampanyay anmsatalm. Etkinlik mekn eer merkezi ve bilinen bir noktada deilse adresin yanna bir parantez ap daha ayrntl tarifini verelim. Al etkinliinin sonunda hemen oturup kendi haberimizi yaparak, etkinlikte ekilmi birka fotorafla birlikte basn listemize yollayalm. Muhabir gnderemeyen basn kurulularna haber bu yolla ulatrld gibi izleyen muhabirlerin haberlerini de etkilemi olabiliriz. Etkiyi Giderek Artrma Kampanyamz balamtr. Her etkinlii haber deeri tayan bir kampanya programna ihtiyacmz var. Kampanyann her admn basn bltenleri araclyla duyurabiliriz. Muhabirleri bilgilendirip izlemelerini salayabiliriz. Kampanyann her adm haber olmayabilir, ancak attmz her adm ilgi ekici hale getirebiliriz. Bir stantta mzik yapmak, bildirileri makyaj yaparak datmak, etkinliklerimize tannm insanlarn katlmasn salamak gibi birok farkl yntem bulmak yaratclmza kalmtr. Aratrmac gazetecilere yazlar yazdrmak, programclarla iliki kurmak, ke yazarlarnn ilgisini toplamak bu aamada nemlidir. Hakkmzdaki haberlerin dnda retilen yorum ve katklar etkimizi artrr. Tekrara dmemeliyiz. Kampanya hattmz birok ynyle aklayabiliriz. Yapmak istediimiz deiikliin

43

nedenlerini ve gerekliliini ortaya koyan bilgiler ok deerlidir. Btn aralarmz ilevsel olarak kullanmaya almalyz. Medyann youn olarak iledii bir konu hakknda yneticiler sessiz kalmaz. Sorun hakknda duyarl olduklarn ve elbette yapacaklarn sylerler. Ancak haber medya gndeminden dt anda verilen szler de unutulacaktr. Kampanyann etkisinin artmas setiimiz konu hakknda yaygn bir duyuru ve bilgilendirme kadar somut uygulanabilir bir deiiklik nermemize baldr. Kampanyann hz kazand ve duyulduu anda deiiklik nerimizi gerekeleriyle birlikte duyurmalyz. Uygulanabilir bir deiiklii yapmayan ynetici medyann dikkatini ekecektir. Konuyu takip eden aratrmac gazeteciler, ke yazarlar ve yorumcular neden istenilen deiikliin yaplmadnn takipisi olabilirler. Etkimizin artmasnn sigortas seslendiimiz kitlenin destei ve katlmdr. Toplumsal destei kazanm bir kampanya medya tarafndan grnr ve aktarlr hale gelir. Doruk Noktas ve Kapan Srekli gndemde kalamayz. Her kampanyann bir biti an vardr. Bu ann hemen ncesi kampanyamzn doruk noktasna yansmal. Kampanyann doruk noktasnda ikinci basn toplantsn dzenlemek ie yarar. Eer bir kazanma ulatysak bunu duyurabiliriz. Bir deiiklik yaratamadysak bunun nedenlerini ortaya koyabiliriz. Kampanya boyunca bize destek veren birey, rgt ve kampanyalarn bu toplantda yer almasn salamalyz. Kampanya konumuzun madurlarna ve destekilerine sz verebiliriz. Programmzn son aamasn anlatmal ve kapan etkinliimize iaret etmeliyiz. Kapan etkinliinin tantmn ayn altaki gibi yapmalyz. Bylece aktivistlerin gvenini pekitirmi ve yeni kampanyalara zemin hazrlam oluruz.

Baarmz lmek Kampanyann her admnn ertesi gn medya taramas yaparak etkimizi gn be gn tespit edebiliriz. Hakkmzda kan haber, yorum ve fotoraflar biriktirirsek kampanya sonunda somut olarak elimizde bulunacaktr. Batan belirlediimiz amalarla sonucu karlatrarak neyi baarp neyi baaramadmz bulabiliriz. Medya deneyimimizin tmn sonularyla birlikte raporlatrmalyz. Bylece baka kampanyalar ve aktivistler deneyimimizden yararlanabilirler. Arama Motorlar Kampanyann medya ile bulutuunda, amacn bir fikri geni kitlelere iletmek olduunu yolda unutmak da baa ska gelen bir durumdur. Kampanyalarn grnrlk zerine sebep sonu ilikisini yitirmediklerini grmek iin sk sk neyi niin yaptklarn tartmalarnda byk fayda var. Tabii gndemde neler olduunu, bunun sylem ve eylem tarzna dair ne gibi deiiklikler gerektirdiini srekli kontrol etmek de rotamz armadmzdan emin olmamz iin nemli. Deikenleri takip etmek, balantl olaylara hzl tepki vermek bizi konuya dair ana gr noktalarndan biri haline getirebilir. zellikle kampanya konumuzla ilgili tm konular ve konuya dair grleri alnan insanlar takip etmek gerekir. Google, Altavista, Hakia, Netbul vb arama motorlarn kullanmak ve bolca merak medya stratejisi yaratmak iin vazgeilmez elerdir. Medyay takip ederek bir sonraki adm hesaplayabilir, ayn zamanda benzer kampanyalar, baka grleri ve muhtemel ilgi alanlarn saptayabiliriz.

44

HANG MEDYA ARALARI VE KURULULARIYLA NASIL LETM KURULMALIDIR?

Hazrlklar tamam, artk sesimizi duyurma zaman. Peki ama ie nerden balamal? in z basn listesidir. Yazl ve grsel basnda alanlar kolaylkla yer deitirebilirler. Bir zamanlar bir medya kuruluunda iletiim kurduumuz kii oktan bir baka kuruma gemi olabilir. Kollar svayp basn listesini oluturmaya balamak gerek...

Listemde yer almasn istediim yayn organlarnn ve burada grev yapan haber mdrlerinin, muhabirlerin, ke yazarlarnn, program yapmclarnn isimleri de netletikten sonra her isimle tek tek balant kurmakta yarar var. lk olarak isme giden bir e-posta ya da faks mesajnn ardndan takip telefonlar etmek ie yarayacaktr. Listemdeki kurum ve kiilerle ne zaman balantya geeceime de zen gstermem gerekir. Genel prensip pazartesi ve cuma gnlerinden uzak durmaktr. Ama yine de her kurumun ve her kiinin alma dzeni farkl olabilir. Ekonomi yayn yapanlarla kadn programlar yapanlarn zaman planlamas farkldr. O nedenle yaynclarn zelliklerini de gznnde bulundurmak gerekir. Haberimin ne zaman yaymlanmasn istiyorsam o tarihten on-on be gn nce ilk bilgilendirme e-postasn yollamam yararl olabilir. Sonra bir hafta kala telefon trafiini balatabilirim.

Basn Listesi
Basn listesini olutururken iki temel eksende hareket etmekte fayda var: 1. Hedef kitlemin takip ettii medya kanallar; 2. En ok okunan, takip edilen medya kanallar.

Hedef Kitlem Hangi Yaynlar Takip Ediyor?

Kampanyamzn hedef kitlesinin takip ettii televizyon, radyo, dergi, gazete ve internet sayfalarnn bir listesini oluturmak gerek. Kampanyamn hedef kitlesi kim? Genler, kadnlar, iadamlar, ocuklar... Her birinin okuduu, ilgilendii yaynlar birbirinden farkl. O halde ie hedef kitlemin okuduu yaynlarn bir listesini yapmakla balamam gerek. Hedef kitlem hangi gazeteleri okuyor, hangi ke yazarlarndan etkileniyor, benim kampanyamn konusu ile ilgili haber yapan muhabirler kim? Hangi televizyon kanallarn, hangi programlar seyrediyor? Hangi radyo istasyonlarn dinliyor, hangi radyo programlarna ncelik veriyor? Hangi dergileri okuyor? Hangi internet sayfalarn ve bloglar takip ediyor? Bu listeyi oluturmak iin hedef kitlemizin zelliklerine sahip yeler arasnda kk bir anket almas yapabiliriz.

En ok Okunan, Takip Edilen Medya Kanallar

Tiraj ya da reytingi en yksek olan yaynlarn listesine internet zerinden ulamak mmkn. rnein sektr iinden haberler veren www.medyatava.com sitesinde bu listeler gnlk olarak yaymlanyor. Tiraj ve rayting listelerini inceleyip bunlardan hangilerinde yer almak istediimizi netletirebiliriz. Bylece kampanyay duyururken sadece haber merkezleri deil, kimi zaman diziler, kimi zaman da yarma programlarnn etkili olabileceini de gz ard etmemi oluruz.

Grsel Basn Nasl Kullanlmal?

Televizyonda kilit szck zamandr. Televizyon haberlerinin hazrlanmas montaj sreci nedeniyle zaman alr. O nedenle bizimle rportaj yapan televizyon muhabirinin srekli zaman sknts iinde olduunu aklmzda bulun-

45

durmalyz. Rportajlarn ok uzun ve ayrntl bilgilerle doldurulmas yerine net ve zet bilgiler halinde verilmesi iyi olacaktr. Televizyon muhabirleri haberlerinde ses ve grsellik ararlar. Eer bir basn toplants yaplacaksa onlarn ses ve grnt ihtiyalar gz nnde bulundurulmaldr. rnein 1 Aralk 2008 Dnya AIDS Gn iin Pozitif Yaam Dernei nclnde yaplan yryte kullanlan mzik ve dans gruplar haberlerin televizyonlarda daha geni ve daha ok yer almasn salad. Bu arada yrttmz kampanya ile ilgili eer televizyon ve radyo spotu hazrlama ansmz varsa bunlarn yaynlanmas iin kanal yneticileri ile birebir grmek faydal olacaktr. Spotlarn otuz saniyeden uzun olmamas ve iyi kurgulanmas televizyon ve radyolarda yaynlanma ansn arttracaktr.

blteninin yaymlanmas doru kiiye, doru zamanda, doru yntemle ulatrlabilmesine baldr. Metnin ilk paragraf en nemli bilgilerin yerald blm olursa daha abuk ilgi eker. Pek ok editr metnin geri kalann okuyacak zamana sahip deildir. Bu bilgiler 5N 1K22 sorularnn yantlarndan oluabilir. Metne tarih atmay unutmamak iyi olur. Metin mutlaka balant kurulacak kiinin isim ve telefon numaralarn iermeli. Basn blteninin banda rgtmzn ad ve logosu olmal ve bir A4 sayfadan uzun olmamal. Basit bir dil ve olabildiince geni zaman kipi kullanlmal, edilgen deil etken cmleler kurulmaldr. Basn blteni kim, ne, ne zaman, nerede, niin ve nasl gibi temel sorulara yant vermelidir. Gazeteciler haberlerde alnt kullanmaktan holanr; bu yzden basn bltenine kurumumuz iinden veya sz konusu giriime dhil olan bir nc ahstan yaplan bir alnt koymalyz.

Yazl Basn Nasl Kullanlmal?

Gazeteler iin iki kademeli bir alma yrtlebilir. Biri ke yazarlar iin, biri muhabirler iin. Ke yazarlar, zerinde yorum yapabilecekleri bilgileri daha fazla kullanrlar. Onlarla birebir (e-posta, telefon, mmknse yz yze) iletiim kurarak, zel bilgiler verilirse kelerinde yer alma olasl artacaktr. Gazete muhabirleri ise televizyon muhabirlerine kyasla daha fazla bilgiye ihtiya duyarlar. Onlarla yaplacak rportajlarda ayrntl bilgiler verilmesi ie yarayacaktr.

Basn Blteni Nereye Gnderilmeli?

Basn bltenini gazetecilere teker teker gnderelim. Blteni kime gndereceimizi bilmiyorsak sz konusu medya kuruluunu arayarak ilgili gazetecinin kim olduunu renebiliriz. Sonraki tarihlerde deerlendirmek zere, ilgili gazetecilerin adlarn ve iletiim bilgilerini ieren bir liste hazrlamalyz.

Basn Blteni Yazma-Yollama

Bugne kadar bizi haber yapan, bizimle temas kuran gazetecilerin listesini oluturalm. Bunun dnda hedef kitlemizin okuduu gazetecilerin de listesini hazrlayarak, listedeki isimlerin bizi tanyan ve bizim hakkmzda yazan isimler listesine gemesi ynnde bir alma yrtelim. Basn listesi sk sk gncellenmelidir. Basn

Basn toplants yaparken dikkat...

> Basn toplantsnn konusu ve amac (basn iin) gerekten nemli mi?
22 Bir gazetecilik terimi olan 5N 1K, bir haberde mutlaka bulunmas gereken bilgileri zetler. Bir haber metni, kim, ne, ne zaman, nerede, neden, nasl sorularnn cevabn vermelidir.

46

rnek: Henz hibir alma yapmam ve yeni kurulmu bir ST, kuruluunu duyurmak iin ulusal basn ard bir basn toplants dzenliyor. Toplantya katlm olmaynca basn suluyor... > Basn toplantsnn zaman ve gn... Gndem ok iyi takip edilerek toplantnn yaplaca gn, nemli bir baka olayn olup olmad kontrol edilmeli, > Basn toplantsna kimlerin arlmas gerektii netletirilmeli. Toplantya arlan basn mensuplarn nceden arayp hatrlatma yaplmal. > Basn duyurular yaplrken 5N 1K sorularnn yantlarna yer vermekte yarar var. > Toplant ak iyi planlanmal... Kim, hangi srayla konuacak... > Masalarn dzeni: Basnn ilgisini ekecek fotoraf karelerine uygun dzenleme yaplmal. > Toplantya katlanlarn listesini tutmak faydal olacaktr. Toplantya katlamayanlara basn iin hazrlanan bilgiler yollanmaldr.

Saylar... Saylar...
Gazeteciler saylar sever. Rportaj srasnda yaptmz almalarn etkisi konusunda saysal veriler, eski durumuyla ilgili raporlar vermek yararl olacaktr. Bu arada basna verilen raporlarn nne zet bilgi konulmaldr. Zira habercinin tm raporu okuma ans olmayabilir. Eer istatistikten yararlanlyorsa rakamlarn nereden alnd belirtilmelidir. > Konu ak: Rportaj, inandmz mesaj aktarabilmek iin ok nemli bir frsat. Bu frsat nasl deerlendirmek gerektiine karar verelim. Dnyaya ne anlatmak istiyorum? Hazrlk en temel anahtardr. Rportajdan nce konuacamz konuda hangi altbalklar ele almak gerektii hakknda kendimiz iin notlar hazrlayalm. Bylece rportaj srasnda o ynde soru gelmese bile nemli olan konu balklarn hatrlayp bahsedebiliriz. Aklmzda olanlarn net olmas gerekir, bizim kafamzda konu karksa karmzdakine anlatmann imkn yoktur. > Yaln anlatm: Rportaj boyunca teknik terimler kullanmaktan kanmal, on iki yanda bir ocuun anlyabilecei basitlikte konuulmaldr. Haberci daha derin bilgi isteyebilir, bu haberi yazarken onun ihtiya duyduu temeli oluturacaktr. Ancak, zellikle televizyonda konuurken, basit ve hedefe odakl konumak yararl olacaktr. > Zaman aklc kullanmak: Rportaj sresini nceden sorup, varolan srede neleri anlatmamz gerektiini iyi planlamalyz. Sre istediimizden az bile olsa, iyi bir planlama yaparak, ilk bata sylememiz gereken ana mesaj verebiliriz. > Gndemi takip etmek: lkenin ve habercilerin gndemini takip etmek alma alanmz konusunda haber yapan basn alanlaryla aramzda kalc iliki kurma ans verir. > Habercilerle nyargsz iletiim kurmak srecin salkl ilemesini salar.

Rportaj Teknikleri
Hikyemizi yazmakla ilgilenebileceini dndmz birini semeden nce ok sayda muhabirin almalarn incelemek, sorabilecekleri etin sorular hakknda dnmek ve bunlara hazrlanmak da zaman alr. Muhabirlerle grmek ve rportajlar yapmak iin zaman ayrmamz gerekir. Muhabirlerin ne istediini bilmeli ve bunu onlara verirken gereki ve gvenilir olmalyz. Eer bir muhabir kvrdmz- sakince gerekleri sralamak yerine propaganda kustuumuzu dnrse, bizi ktlk ve gvenmezlikle damgalar. > Gazeteci kim iin alyor? > Haberi ne zamana kadar yetitirmesi gerekiyor? > Haberin odak noktas veya ana temas nedir? > Gazeteci, bu haber konusunda baka kimlerle grm?

47

> Rportaj srasnda duygularn denetimi nemlidir. Kzgnlk, ar duygusallk vb. dalgalanmalar mesajn dinleyiciye ulamasnda engel yaratabilir. > Eer rportaj televizyonda yaymlanacaksa konuyla ilgili grsel malzemelerin (fotoraf, grafik, film vb) yanmzda olmas yararl olacaktr. > Eer televizyon rportaj ofisimizde olacaksa kamera ekibine almak iin geni bir alan gerekebilir. ekim hazrlklar biraz vakit alabilir. Sabrl olalm. > ekimden nce rportaj boyunca nereye bakmamz gerektiini netletirmeliyiz. > Rportaj baladnda tm klar, kameralar unutup sohbete odaklanmal. > Cevaplar fazla uzatmaktan kanlmal. > Balangta en nemli konu ifade edilmeli. > Rportajdan sonra muhabire konuyu zetleyen bir bilgi metni verilebilir. > Telefonla rportaj talebi gelebilir. Grme ncesi dncelerimizi bir kda yazmak telefon rportajn kolaylatrr. > Teekkr etmeyi unutmayalm.

kadar yaptmz tm aratrmalar, raporlar internet zerindeki veri bankamzda saklayabiliriz. Bilginin paylam, daha hzl yaylmasn salar.

SEO (Search Engine Optimization - Arama Motoru)

Bunlarn dnda hzla yaygnlaan internet iin zel bir strateji oluturmakta yarar var. Kampanyann hedefleri dorultusunda anahtar szckler bulup, bunlar arama motorlarnda arattmzda karmza kan sayfalara vereceimiz dk maliyetli reklamlar, ok ilevsel olabilir. rnein Dnya AIDS Gnnde, HIV Pozitiflere ynelik ayrmclkla ilgili bir kampanya yaptmz dnelim. Bu durumda internette, AIDS, HIV, Salk, Dnya AIDS Gn, Cinsellik, Gen vb, kampanyamzn anahtar szcklerini arattmda karma kan arama sonular sayfalarna kendi internet sitemin reklamn verebilirim.

Sosyal Alar
Artk Facebook, Twitter, FriendFeed, Delicious, MySpace gibi sosyal alar ok fazla kullanlyor. Yine kampanyamn hedef kitlesini gznnde bulundurarak bu sosyal alarda kampanyamn duyurularn yapabilirim.

Aman nterneti Unutmayaym!

Kampanyamzn internet sitesini oluturmak amalarmza ulamamzda bizlere ok yararl olacaktr. nternet sitesinin interaktif noktalarnn olmas, okuyucunun yorum yapmasna, bilgi paylamna ak olmas kampanyay da glendirecektir. Eer kampanyann bir internet sitesi olacaksa bu siteyi sklkla gncellemek gerek (mmknse hergn). letiim numaralar sitede en kolay grnecek yerde olsun. Alanmzda srekli olarak aratrma yapalm. Artk internet sitesi oluturmak, blog yapmak ok kolay bir hale geldi. nemli olan atmz bu medyada bilginin kolayca akmasn salamak. Bunu da siteye, forumlar, anketler koyarak, sitede bloglar aarak yapmak mmkn. O gne

E-posta
Kampanyann geliim evrelerini duyurmak istediim kiilere dzenli olarak yapacam e-posta gnderimleri onlarn katlmn arttracaktr. Aratrmalar bir kiinin bir e-posta mesajnn tamamn okuyup okumamaya toplam be saniye iinde karar verdiini gsteriyor. Bu durumda e-postann Konu blmne yazlan balk ok iyi dnlmeli. Uzun olmamal (En fazla 20 karakter). Spam mesaj olarak alglanmamas iin Bedava, free gibi szckleri iinde barndrmamal. Yine aratrmalar insanlarn e-postalarn okurken (preview) ngrnm alann ok fazla kullandklarn gsteriyor. Bu durumda

48

mesajn ilk cmlesi ok nemlidir. Burada e-postann konusunun ksa ve net cmlelerle ifade edilmesi gerekiyor. E-postalar mmkn olduunca sal, aramba ve perembe gnleri gnderilmeli, pazartesi ve cumadan kanlmal. Kuruluumuza gelen mesajlar yantsz brakmamakta da yarar var. E-posta kullanan yelerden oluan bir adres listesi kurmak da mmkn.

Forumlar
Belli bir konu bal altnda yaplan yazmalarn tamam. Kullanclar yazlaryla tartmaya katlr. Forum yneticisi onaylarsa yaz forum sayfalarnda yer alr.

konusunda kapasitelerini arttrmay amalayan pek ok el kitabnda gnlllerle ilikilere dair bir blm bulunmamaktadr. ronik olan, ancak gnlllerin destei ile hayata gemesi mmkn olan kampanyalarda odan gnlllerden ziyade kampanyann nasl yrtleceinde olmasdr. Bu blmn amac kampanya tasarlarken gnlllerle ibirliine ilikin bir giri yapmaktr. nce ksaca gnlllk ve kampanyalarda gnll olmaya ilikin bir tartma yaplacak, ardndan kampanyalarda gnlllerle ilikiler ele alnacak ve dnyadan rnekler verilecektir.

1. Gnlllk ve Kampanya
Sivil toplum rgtleri ve gnlllk ile ilgili yaznda, gnllk iin birbirine yakn pek ok farkl tanm bulmak mmkndr. Baz tanmlar gnlllerin ynetilmesine vurgu yapmakta ve gnllleri ynetmek zerinden tanmlamaktadrlar. Bu tanmlarda gnlller, ounlukla, i gc olarak ele alnmakta ve amalanan iin yaplmas iin finansal ekstra kaynak gerektirmeyen, gerekli insan kayna olarak tanmlanmaktadrlar. te yandan, gnll sivil toplum rgtlerinin yaplanmasndaki ya da rgtlenmesindeki temel e olarak tanmlayan baka bir yaklam da mevcuttur. Bu yaklamda ise, gnlllk rgtlenmenin ve demokratik katlmn bir yntemi olarak nerilmektedir. Gnlllerin, rgtlenme iinde kararlara da katlmasna ve sz hakk sahibi olmalarna vurgu yaplmaktadr. Gnlle ilikin tanmlarn ilgili yaznda ska farkllat gnmzde Birlemi Milletler Gnllleri (United Nations Volunteers) tarafndan yaplan ve dnyada genel olarak zerinde uzlamaya varlm ana zellik gze arpmaktadr. Birincisi, gnlllk faaliyetinin maddi kar gzetilmeden yaplmasdr. Her ne kadar gnllnn temel masraflarnn karlanmas nerilse bile, yapt faaliyet karsnda maddi kar salamamas nde gelen zelliklerden biridir. kinci zellik

Anketler
Hedef kitlemizin ihtiyalarn belirlerken; kampanyalarmzla ilgili etkinlikler; imza kampanyalar vb iin.

Canl Sohbetler
Konunun uzmanna belirli saatler arasnda internet zerinden soru sorma, bilgi alma imknn salar.

STLER TARAFINDAN YRTLEN KAMPANYALARDA GREV DAILIMI (GNLL, CRETL) NASIL YAPILMALIDIR?
Kampanyalarn ya da politik hareketlerin pek ou gnlllerin aktif katlmna ve desteine dayanr. Kampanyann gnlller araclyla desteklenmesi, hayata geirilebilmesi iin kritik olmasna ramen rgtlerin kampanya

49

gnllln zgr iradeye dayal olarak yaplmasdr. nc zellik ise, gnlllk faaliyeti sonucu toplumsal bir faydann ortaya kmasdr. Yukarda sralanan ana zellik, gnllln yapld corafyaya ve zamana gre deikenlik gsterebilir. Ancak yine ayn kaynaktan yola karsak gnlllk katlmn, sivil hareketin ve STlerin (kr amac gzetmeyen rgtlenmelerin) ana unsurudur. Gnlln toplumsal dayanmaya ilikin faydalarnn yan sra, demokrasiye katks ve ekonomik getirileri de gz nne alnmaldr. Gnlllk ve gnll rgtlemeler, zellikle, 1990larla beraber artarak tartlmaya balanmtr. 1990lar demokratik almlar balamnda sivil toplum rgtlerinin alternatif bir g olarak tanmland bir dnem olmutur. zellikle Dou Avrupa lkelerinin demokratik rejimlere geilerinde STlere nemli bir grev yklenmitir. STlere demokratikleme adna biilen rol, yurttalarn katlmn zeminini hazrlamalar olarak zetlenebilir. Buna paralel olarak 1990lar, sosyal refah devletinin zlmesi ile birlikte bota kalan toplumsal hizmetlerin (eitim, salk, barnma gibi) gnll rgtlenmelere teslim edildii dnemdir. Devlet tarafndan karlanmayan temel hizmetlerin gnll rgtlenmeler tarafndan karlanmas hem uluslararas alanda hem de ulusal alanda, devletlerin politikalar araclyla yaygn bir biimde desteklenmitir. Birlemi Milletler Gnllleri, uluslararas yardm salayan Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika STleri, devletlerin ilgili fonlar, Avrupa Birlii hibe programlar 1990lardan balayarak sivil alann etkin olarak ekonomik kaynak ve uzmanlk asndan desteklenmesine rnek olarak gsterilebilirler. Katlma vurgu yapan yaklamda yurttalk hem sivil alanda hem de toplumsal etki brakmay hedefleyen faa-

liyetlerde, deiim iin yaplan faaliyetlerde yer almann ve savunuculuk yapmann temel zemini olarak dnlebilinir. Kymlicka ve Norman yurttal snrlar belirli bir blge zerinde kurulu bir devlete siyasal aidiyetin anlatm olarak tanmlamlar ve yurttal ana zellik evresinde yaplandrmlardr. Bunlardan ilki stat, ikincisi aidiyet ve ncs de etkinliktir.

Yurttalk = stat + aidiyet + etkinlik/erdem 23

Kymlicka ve Normana gre stat, birey ve devlet ilikisini tanmlayan, bireyin ve devletin haklar ile sorumluluklarnn belirlendii bir szlemenin ilk admdr. Stat, en azndan teorik olarak, tm yurttalarn eit olduunun altn izer. Statnn fiziksel gstergesi olarak, bir baka deyile belgesi olarak, kimlik kartlar, pasaport gibi aralar rnek olarak gsterilebilirler. Aidiyet ise resmi statnn dnda bir kimlik anlatmdr. Bu kimlii anlatrken hangi zelliin n plana karld veya ima edildii, yurttala yklenen anlam hakknda da ipular verir (ulusa/toplulua yelii mi, etnik/kltrel yaklam, ya da devlete yelii mi, toplumsal szlemeci yaklam/ anayasal yurttalk m? vb). Etkinlik ve erdem yurttalk kavramn tamamlayan, katlm ve yurttalar arasnda adalet duygusunun sonucu srekli yeniden retilen/oluturulan bir durumdur. Temsili demokrasiler katlm iin seme-seilme yoluyla dnemsel olarak oluan ynetenynetilen ayrmn ne karrken, katlmc demokrasiler bunun yannda yurttalarn sivil oluumlar iinde rgtlenmeleri yoluyla iinde bulunulan kamusal alan srekli dntrme etkinliine ncelik verirler. Gnlllk yurt23 Will Kymlicka ve Wayne Norman, Citizenship in Culturally Diverse Societies: Issues, Contexts, Concepts, Will Kymlicka ve Wayne Norman, derleyenler, Citizenship in Diverse Societies iinde (Oxford: Oxford University Press, 2000), 144.

50

ta olmann etkinlik ksmna yerletirilebilecek ve toplum yararna yaplan, toplumun iinde var olunabilecek bir faaliyettir. Gnlllk, bu sylemde, etkinlik yoluyla aidiyetin belirlendii deerler iinde staty dntren veya deitiren bir kurum olarak alglanabilir. Sivil alanda gnll olmak, zellikle de kampanyalara gnll olmak, temelde bireyin bir deiim talebinin olmasdr. Bu deiim talebi ilk blmlerde de tartld gibi bir model, politika, plan, uygulama, yasa ya da belli bir konudaki toplumsal farkndalk hakknda olabilir. Deiim talebi, ne hakknda olursa olsun, uzun vadede yurtta ile devlet arasndaki ilikiyi dntrmeyi ya da yurttalarn aidiyetlerini yeniden tanmlamay da yannda getirir. Bir kampanyada gnll olmak belli bir konuda taraf olmak ve politik bir seim yapmaktr. Bireyler bir kampanyay desteklerken dorudan kampanyann yarataca etki yznden kampanyaya gnlllk yapmay isteyebilecekleri gibi, kampanyann yaplmasna ev sahiplii yapan ya da katkda bulunan rgt desteklemeyi istedikleri iin de gnll olmay tercih edebilirler. Dier bir deyile kampanyann yarataca deiimi nemsedii iin kampanyay sahiplenen ve ilgili kampanya iin alan gnll ile kendini ait hissettii rgt ilgili kampanyay sahiplendii iin o kampanyada yer alan gnll arasnda temel fark, gnll asndan, gnllnn rgtle kurduu ilikidir. rgte destek verenler, rgtn etkinlik alan dhilinde destek vermeyi tercih edebilirler. Oysa kampanyaya destek verenler ilgili rgtle iliki kurmaktan te, kampanyann amalad konu ile ilgilidir. Dolaysyla kampanyay destekleyenler ierik balamnda bir deiim yaratmay amalarken, rgt destekleyenler uzun vadede rgtn hayatta kalmasna destek olmak iin gnll olmu olabilir. Gnlllerin kampanyay m,

rgt m desteklemek iin ve hangi nedenlerden dolay ilgili kampanyaya gnll olduklarn bilmek kamuoyu desteini arttrmada nemli bir avantaj olabilir.

2. Kampanyada Gnlllk
Kampanyada gnll olarak destek vermeyi ikiye ayrabiliriz. Birincisi kampanyann rgtlenmesini, oluturulmasn ve yrtlmesini desteklemektir. Bu katlm ekli, kampanyann taleplerinin grnr olmasna ve gereklemesine ilikindir. kincisi ise kampanyann yrtlmesine destek vermeyip kampanyann sonuca ulamasna ilikin destei vermektir. Aadaki blmde ilk olarak kampanyann yrtlmesinde gnll olma konusu tartlacak, ikinci olarak ise kampanyann taleplerine ilikin verilen destekler ele alnacaktr.

Kampanyann Yrtlmesine Gnll Olmak

Hazrlk Aamas
Kampanya fikrinin ve ihtiyacnn ortaya kmas ile birlikte kampanyann tasarlanmas, yrtlmesi ve gerekletirilmesi iin gnllleri katlma davet etmek gerekir. Kampanya planlamas daha nceki blmlerde de deinildii gibi nemli aamalardan oluur. Kampanyaya destein srekli olabilmesi, kampanyay hazrlk srecinden son aamasna kadar tm destekleyenlerle paylamaktr. Kampanyann geni bir taban tarafndan sahiplenilmesinin en etkili yollarndan biri de srece olabildiince ok sayda insan katabilmektir. Kampanyay her destekleyenin, kampanyann yrtlmesine dorudan katkda bulunmas beklenmeyebilir. Ancak srece davet edilmi olmas ve srecin dnda tutulmamas nemli bir admdr.

51

Kampanya, kampanyay rgtleyen ST ya da STlerin, rgtlenmelerin ve/veya gruplarn altklar konuda olmaldr. Hemen ardndan gerekletirilecek kampanyann amac tanmlanmal ve somut bir hedef ortaya konmaldr. Kampanyann amac, hedefleri ve kampanya konularnn tanmland alan kampanyann strateji analizi ksmna girer. Kampanyann hazrlk aamasn oluturan bu ksmda sivil toplum rgt ya da rgtlerinin, kampanyaya katlan rgtlenmelerin ve gruplardaki gnlllerin sreten haberdar edilmeleri ve kampanya amac, hedefleri ve konular hakknda fikirleri alnmaldr. Bu srecin son aamas kampanyann gelecekte gnll politikasn oluturacak olan temel deerlerinin, nasl bir rgtlenmeyi ngrdnn tanmlanmasdr. Kampanyann gnlllerle ilikilerde temel deerlerinin tanmlanmas, kampanyay destekleyecek ya da gnll olacaklar iin nemli bir zemin oluturur. Bu deerler gnll ya da destekilerin kampanya ile kuracaklar ili-

kinin erevesini izer. Tanmlanan bu deerler kampanyann web sayfasnda duyurulmal ve/veya kampanyaya destek ya da gnll olmak isteyenlerle paylalmaldr. Kampanyann amac, hedefleri ve kampanya konular belirlendikten sonra, kampanyada yaplacak faaliyetler tanmlanmal, bu faaliyetler iin gerekli olan kaynaklar ve kampanyada yaplacak olan faaliyetlerin zamanlamas belirlenmelidir. Bu sre bir lde kampanyann ihtiya analizi olarak da tanmlanabilir. Kampanyann ihtiyac olan insan, para ve zaman kaynaklar belirlenir. Bir kampanyada tm sre, rgtlenmeden kaynak gelitirmeye kadar tm basamaklar, birbirleri ile ilikilidir. Dolaysyla, ideal olan, tm srecin ve ihtiyalarn bandan planlanmas ve tanmlanmasdr. Planlama ve tanmlama aamasnda, kampanyadaki faaliyetlerin tanmlanmas ayn zamanda ilgili faaliyetlerin yaplabilmesi iin gerekli olan ilerin ve kaynaklarn tanmlanmasn da salar.

Bilgi Notu 1
Kampanyada destekiler veya gnlllerle ibirliine giderken rgtn gelitirmesi gereken gnll politikas alanlar: > Gnll/Desteki tanm > Gnlllere faaliyetlerde yaplan harcamalarnn geri denmesi > Gnllerin ayraca zaman ve sreklilikleri > Ayrmclk kart politikalar > Eit olanaklarn salanmas > Gnlllerle ilerin eletirilmesi > Gnllnn istemedii ii yapmay reddetme hakk > Gnlllerin kararlara katlm > Gnllnn hangi durumlarda yapt iten uzaklatrlaca > rgt kimin temsil edecei > rgt ii kar atmas > Gnlllerin eitimi ve profesyonel geliimleri hakknda kurallar > Gnlllere destek ve danmanlk salama > Gnlllere geribildirim sistemi > Gnlllerin rgt, kendilerini ve kampanya srecini deerlendirmeleri

52

Kampanya Gnlls Tanm

Kampanyann yrtlme srecinde gerek kampanyada cretli, gerekse gnll alanlar iin ak i tanmlar hem kampanya srecinde geliebilecek atmalar azaltabilir hem de kampanyann izlenmesini ve deerlendirmesini kolaylatrabilir. Kampanyann gerekleebilmesi iin gerekli olan iin hangi gnll ile eletirilebilecei, srete iin gereklerine uygun olarak yaplmas iin ne gibi desteklere ihtiya duyulduu ve iin kampanya gereklerine uygun yaplp yaplmad iin tanmdr. tanm yaparken dikkat edilmesi gereken temel unsur, iin amacn ak ve ayrntl bir ekilde ortaya koymaktr. in yaplmas halinde kampanyann hangi faaliyetinin gerekleeceini gnlllerin aka grmeleri gnllleri kampanya sreci hakknda bilgilendirme asndan da nemlidir. in amac, kampanyann hangi aamasna katk salayaca ve/veya neden yapldn da aklar. Dolaysyla kampanyaya gnll olanlar ii yapan ama sre hakknda bilgisi olmayan katlmclar olmak yerine,24 o ii byk resimde deerlendiren ve neden yapldna ilikin fikir sahibi olan gnlller olurlar. Ayrca i tanmnda, gnllden i iin beklenen sorumluluklar, i iin hangi niteliklere sahip olunmasnn gerekli olduu, i iin harcanmas gereken zaman, iin sresi, iletiimde bulunulmas gereken kii ve i iin bir eitim/ynlendirme alp almayaca da yer almaldr. rnein kampanyann gnlllerinin rgtlenmesinden sorumlu olunan bir ite, gnllnn eitmen olmas ve iyi iletiim becerilerine sahip olmas beklenebilir. Ayrca byle bir i iin haftada ortalama sekiz saat ve tm kampanya sresince, rnein,
24 i yapan ama neden yapld ya da neye yarayaca hakknda fikir sahibi olmayan gnlllerin ne derece katldklar konusunda ilgili yaznda hararetli bir tartma srmektedir.

alt ay boyunca vakit ayrmas beklenebilir. Bu srete kampanya koordinatr ile dorudan iletiimde olmal ve srecin koordinasyonun salkl yrmesi iin, eer ihtiyac varsa, kolaylatrclk ya da atma zmleme gibi eitimler almaldr. tanmnn olabildiince llebilir ekilde yaplanmas gerekmektedir. Bu ekilde hem yanl anlalmalar nlenmi olur hem de ayn ie talip olanlar arasnda doabilecek bir atma nlenebilir.

Gnll Tanm
> in amac: kampanyann amacn gerekletirmesinde ne kadar yardmc olacak? > in getirdii sorumluluklar: Gnllden ncelikle ya da zaman zaman yapmas beklenenler nelerdir? > in nitelikleri: iin gerekli olan bilgi, beceri ve yetenekler nelerdir? Gnllnn ii gerekletirebilmesi iin gereken eitim dzeyi ya da sertifikalar nelerdir? > Gnll kiminle iletiimde olacak: Gnll kime rapor verecek? Kiminle beraber kararlar alacak ya da alacak? > Pozisyon iin harcanmas gereken zaman: haftada ka saat verilerek zamannda tamamlanabilir? > in sresi: ne kadar srede tamamlanacak? > Gnllnn kendini gelitirme frsatlar: iin gerekli ya da zorunlu olan bir eitim var m?

Kampanyadaki ilerin tanm yapldktan sonra i ile gnlly eletirme sreci balar. Bu srete ilk adm iin gerektirdii niteliklere sahip gnlllerin bulunmasdr. in niteliklerine uygun kaynaklardan kampanyaya gnll kazanmaya almak sreci kolaylatrabilir. rnein gs kanserine kar yrtlen bir kampanyada aranan gnll konuyla ilgili bilgilendirici dokmanlarn hazrlanmasnda bilgi verecek bir doktorsa, doktorun aranabilecei yerler tp faklteleri olabilir. lgili kaynaklara giderken kampanyann dilini de belirleyecek ve yaygn-

53

latracak bir duyuru/ar hazrlamak yararl olabilir. Duyuru ile hem iin tanmn yapmak hem de kampanyann ilk duyurularn yapmak mmkn olacaktr. Son olarak ile gnll elemesi salandktan sonra gnll ile grmek ve kampanya fikrinin ortaya kndan,

gelinen noktaya kadar geen sreci paylamak ta yararl olur. Ayrca kampanyann gnlller hakkndaki genel politikasn paylamak, srecin banda amalananlar konumak sonrasnda yaanabilecek bir yanl anlalmann nne geer.

Bilgi Notu 2
Kampanya iin gnlllk tipleri: Bir kampanyann yrtlmesi iin alan gnllleri verdikleri zaman asndan ikiye ayrabiliriz: 1. Uzun dnemli gnlllk Uzun dnemli gnlller kendilerini ortak bir amaca, nedene veya gruba bal hissederler ve bu ama iin almaya isteklidirler. Kampanyada rastladmz uzun dnemli gnlllk, genelde, rgte gnll olmak zerine kuruludur. Dolaysyla rgtn ev sahiplii ya da ortaklk yapt i olarak kampanyaya gnll olurlar. Uzun dnemli gnlller: > Kendilerini bir nedene ya da bir rgte bal hissederler. rgtle aralarnda gl bir ba vardr ve yaptklar ii sahiplenirler. Kendilerini gerekletirdikleri alan olarak bu rgtte yaptklar ii grrler. > Uzun dnemli gnlller rgtle ilikiye: a) nandklar bir ama ya da deitirmeye altklar bir nedenle kendileri ile ilgili STy bulup giderler; b) Zamanla mevcut STye balanrlar; c) Var olan gnlller sayesinde (arkada evreler, aile gibi) rgte kendilerini bal hissederler. > Uzun dnemli gnlller kendi ilerini kendileri yaratr, zamanlarn ve enerjilerini yaplmas gereken i her ne ise bitirilmesi iin ayarlayp; i semeden (genelleyici) alrlar. > Uzun dnemli gnlller iin motivasyon hem rgtle ilikisinin gl olmas, rgt tarafndan tannmas, kabullenilmesi hem de baar ile ilikilidir. ou zaman uzun dnemli gnlller rgtn esas aktrleri haline gelirler ve faaliyetlerin gereklemesinden, rgtn bir ynetim yapsna sahip olmasna kadar pek ok alanda alrlar. Bu tarz gnlllerin ounluunu genelde zaman olan ve/ya zamann dzenli olarak kuruma ayrabilecek, gnlll kendini gerekletirmenin bir paras olarak grenlerdir. 2. Ksa dnemli gnlllk: Bir konunun, sorunun ya da projenin gereklemesi iin rgte/kampanyaya ksa dnemli destek veren gnlllerdir. > Ksa dnemli gnlller kurumla ilikiye; a) Belli bir ie talip olup gerekletirmek iin gelirler. rgtn ya da kampanyann nihai olarak ne baarmay amalad onlar iin ok da nemli deildir. Daha ziyade ilgilendikleri iin baarsna bakarlar; b) Belli bir faaliyet yznden rgtte/kampanyada yer alrlar. O faaliyet ksa dnemli gnll ile rgt/kampanya arasndaki ilikiyi kurar (rnein spor organizasyonlar, konserler gibi); c) Genelde rgtle ya da kampanya ile ilikiye kiisel ilikiler araclyla geerler. > Ksa dnemli gnlller iyi yaplm bir i tanm ve ksa zamanl bir grevi tercih ederler. Gnlllklerinin banda onlardan ne ve ne kadar sre istendiini net olarak ortaya koymak gerekir. Genellikle ksa dnemli gnlller uzmanlar olur. Ne kadar zaman ayracaklarn belirleyebildikleri ilerde almay tercih ederler. > Ksa dnemli gnlly motive etmenin yolu rgtteki/kampanyadaki pozisyonundan te yapt ii onurlandrmaktan ve i tamamlandktan sonra fazla srarc olmamaktan geer.

54

Kampanya Sreci
Kampanyada gnll olanlarla iler eletirildikten sonra gnlllere kampanyann amac, hedefleri ve kampanya konular hakknda genel bir bilgi salanmaldr. Ayrca kampanyann faaliyetleri, kaynaklar ve zaman plan da gnllnn bilgisine sunulmaldr. Hem balangta hem de sre boyunca gnlllerden geri bildirim almak gnlllerin katlm asndan nemlidir. Kampanyann ieriinin yan sra, kampanyann yrtld fiziksel alan ya da alanlar hakknda bilgilendirme ve gnlllerin srete hayatlarn kolaylatracak konular paylama, gnlllerin sreklilii iin gereklidir. rnein kampanyann yrtld mekna en kolay nasl ulaabilecei, hangi saatlerde ak olduu, yaknlarda nerelerde yemek yenebilecei gibi gnlk pratikler iinde skm olan sradan bilgiler, gnllnn hayatn kolaylatran, ekibe ve kampanyaya aidiyetini arttran ayrntlara dnebilir.

Kampanya ve yrtlmesine ilikin ierie ve teknie dair bilginin yan sra, gnllnn kampanyada gerekletirecei i hakknda bilgilendirilmesi, eitim almas ve gerekli kaynaklarla/ dokmanlarla donatlmas gerekmektedir. Kampanyalarn etkinlikleri konularna zeldir. Her etkinlik iin gnllnn yapmas gereken iler deiebilir. nemli olan gnllnn yapmas gereken iin tanmlanmas ve gnllye ii yaparken gerekecek olan malzemelerin salanmasdr. rnein bir kampanyada desteki toplamak iin gnlllerden kendi evrelerine tek tek kampanyann konusunu anlatmalar ve konu hakknda farkndalk yaratmalar istenebilir. Ancak bu durumda gnllnn bilgilendirici el ilanlar, konuyu nasl anlatacana ilikin bir eitim ve/veya destekilerden neler talep edebileceine dair bilgilendirme ile glendirilmesi gerekmektedir.

Hatrlatma: Kampanya Gnlls Bilgilendirme Listesi

Gnll Gelmeden nce: > Kampanyada daha nce alanlar haberdar edilmeli > Her yeni gnllye elik edecek deneyimli biri ayarlanmal > Sunum (video/powerpoint) hazrlanmal ve/veya konumaclarla gn ve zaman kesinletirilmeli > Gerekli malzeme hazrlanmal (el kitaplar, yaka kartlar gibi) Gnll Geldiinde: > Gnlller alanlarla tantrlmal (cretli ve gnll alanlarla) > alma yeri ve ekli ile ilgili kaba bilgiler verilmeli (telefonlar, park yeri, tuvaletler, aralar, sigara ime, le yemekleri) Gnlllerle Paylalmas Gereken Konular: > Kampanyann amac, hedefleri ve konular > Kampanyaya ev sahiplii eden rgt ya da rgtler hakknda bilgi > Kampanyann tarihi > Gnllnn kampanyadaki rol > Kampanyann kaynak politikas

55

Gnlllerin kampanya srecinde dzenli bilgilendirilmesi gnll ve kampanya arasndaki ba glendirebilir. Ayrca kampanya srecinin nemli engelleyici ve kstlayc olaylarndan biri kampanyada gnll olanlar arasnda kabilecek olas gerilimler ya da atmalardr. Kampanya srecinde atma-zmleme iki basamakta ele alnabilinir. Bunlardan ilki kampanya ncesinde, ikincisi kampanya boyunca atma zmlemeye ilikin alnacak nlemlerdir.

Kampanya Gnllleri Arasndaki atmalar zmleme

atma Nedir? 25
Tek ve genel geer bir tanmn yapmak ok g olsa da genel olarak atma, ayn ya da kart olan edeer iki durumdan birini semek durumunda kalndnda yaanan kararszlk, uyumazlk ve eliki durumudur. Bu durumda birey ya da topluluklarn/rgtlerin karar verme mekanizmalarnda bir bozulma yaanmas beklenir. Kampanya srecinde yaanmas olas iki tr atmadan bahsetmek mmkn:

Kampanya Gnllleri Arasnda Karlkl Sorumluluk ve Kaynak Paylam: Kampanya srelerinde kampanya amalarna ynelik retim, rgtlenmenin her parasna ayr ayr baldr. Bu durum da kampanyann i blmne dhil olan her gnll iin dier tm gnlllerle karlkl olarak sorumlu olmak anlamna gelir. Genellikle bir gnllnn yapt iin ktlar, dier gnlller iin balang girdisi olacaktr. rnein meslek lisesi mezunu rencilerin istihdam durumlarn dzeltmek iin yaplacak bir kampanyada n aratrmay yapacak olan gnlllerin yaptklar saha aratrmasnn sonu belgeleri, kampanyann medya ayan yrtecek olan gnll ekibinin balang noktasn oluturacaktr. Tm bunlarn tesinde kampanya gnlllerinin her birinin ayn merkezi kaynaktan yararlanacak olmas baka bir potansiyel atma alan olarak grlebilir. Kaynak paylamndaki denge sorunu kampanya srelerinde ska rgt ii atmalara neden olmaktadr. Kampanya Gnllleri ve Ortak Karar Alma: Snrl kaynaklarn ynetimi ve faaliyet planlamas ortak karar alma mekanizmalarnda atmalara neden olabilir. Kampanya gnllleri ile i blmnn her parasnn, karar mekanizmasnda yer alyor olmas bu atmay ynetmeyi gletiren bir faktr olarak karmza kar. Kampanya Gnlllerinin Ama ve Motivasyon Farkllklar: Hemen her rgtlenme modelinde olduu gibi kampanya srelerinde de her gnll iin farkl ama ve motivasyonlardan sz etmek mmkn. Kampanyann genel planlamas yaplrken belirlenen ama ve motivasyonlar, sahada yrtlen i srasnda kampanya gnlllerinin kiisel gndemleri ile motivasyonlar ska atr.

Kampanyalarda rgt i atmalar

Kampanya Gnllleri Aras Blm: Kampanya srelerinde gnlllk genel olarak birden fazla iin paylalarak yaplmas eklinde ilerler. Kampanyada i blm karmaklatka ve rgtn genel yaps bydke, gnlller ve kampanya birimleri arasnda dengeyi salamak, rol farkllklarnn ortaya kard atmay ynetmek gleir.
25 rgtlenmelerde atma konusunda Etem Levente ait atma Ynetimi ders notlarndan yararlanlmtr. mimoza.marmara.edu. tr/~etemlevent/dersnotlari/SY_3_CATISMA_YONETIMI.doc.

56

Kampanya Gnlllerinin Alglama Farkllklar ve letiim Sistemleri: Kampanyalarda gnlllk yapan her gnllnn farkl kiisel tarihlerden ve geri planlardan gelmi olmas tartmasz bir gerek. Bu durum da her gnll iin farkl bir algdan sz edilmesi kanlmaz. Bu nedenle olas bir atmadan kanmak iin rgt ii iletiimin ve kullanlan dilin planlanmasnn ok aba isteyen bir alan olduu grlr. Kampanya rgtlenmesinin Bykl, Gnlllerin Ortak Deer ve Grleri: Kampanyalar genel olarak belirli bir ama iin bir araya gelen gnll rgtleri tarafndan yrtlrlerse de rgt-

lenmedeki gnll says arttka gnlller arasnda ortak deer ve grlerin olmas ihtimali der. Ksaca rgtlenmenin saysal olarak bykl gnlllerin deer ve grleri arasnda potansiyel bir atma alan yaratr.

Kampanya Srelerinde atma Ynetimi

Kampanyann Planlanmas Srecinde atmann nlenmesi:
Kampanyalar yrtlrken gnlller arasndaki atmalarn en aza indirilmesi iin en nemli sre kampanyann planlanmas aamasdr. Potansiyel atma alan olarak belirlenebilecek her balk iin kampanyann planlanmas aamasnda alnacak nlemler etkili olacaktr. Ksaca i blm, kaynak paylam, alg farkllklar vb. dier atma alanlarnn henz kampanyann yrtlmesi srecine geilmeden ngrlmesi ve nlemler alnmas gerekir. Kampanya Gnllleri Aras Blm: Kampanya hazrlk srecinde planlanan i blm kalemleri ve bir ii yapacak gnlller iin yazl olarak hazrlanacak grev tanmlar bu alandaki gerilimi azaltmaya yardmc olacaktr. Bylelikle hem kampanya gnllleri yapacaklar iin net bir tanmn ellerinde bulundurabilirler hem de grev tanmnda yer alan sorumluluklarnn ve ellerindeki kaynaklarn durumu hakknda bilgi sahibi olurlar. Kampanya Gnllleri Arasnda Karlkl Sorumluluk ve Kaynak Paylam: Kampanyann hazrlk srecinde yaplan planlamann (btenin, kaynak dalmlarnn, grev tanmlarnn, aktivite zamanlamalarnn vb) her kampanya gnlls tarafndan ulalabilecek bir ekilde dzenlenmesi gnlller arasnda karlkl sorumluluklarn ve kaynaklarn paylamndaki denge konusunda farkndalk yaratacaktr. Kampanya

Kampanyalarda rgtler Aras atmalar:

Birlikte kampanya yrten rgtler arasnda yaanan atmalarn ncelikli sebepleri arasnda ilk akla gelen rgtler arasndaki farkl rgtlerden gelen kampanya gnllleri arasndaki- politik farkllklardr. rnein etnik ve kltrel kimlikler zerine politikalar reten bir rgtten gelen kampanya gnlls ile temel insan haklar zerine alan rgtten gelen gnll, yanlarnda dinsel nedenlerle yalnzca hayr ileri yapan bir rgtten gelen baka bir kampanya gnlls olduu durumda: Bu farkl rgtlere bal olarak gnlllk yapan her gnll iin kampanya srecinde kendi rgtlerinin vizyon ve misyonuna hizmet edecek, rgt kltrlerine ve rgtlerinin ortak deerlerine hizmet edecek alanlar yaratlmas talebinde bulunmas mmkndr. Bu durum farkl rgtlerden gelen kampanya gnllleri dolaysyla beraber kampanya yrten iki rgt arasnda- atma alanlar olumasna neden olabilir. Bunlarn dnda kampanyann yrtlmesi srasnda rgt iindegnlller arasnda-yaanabilecek atmalarn tm rgtler arasndafarkl rgt kltrlerinden ve kiisel gemilerden gelen, farkl politik durular olan gnlller arasnda- yaanabilir.

57

planlama aamasnda net ve effaf davranmak ayrca alglama farkllklar, ama ve motivasyonlar, ortak deerler, ortak karar alma gibi baka atma alanlarndaki olas gerginlii azaltmakta da etkili olacaktr. Kampanya Gnllleri ve Ortak Karar Alma: Kampanyann planlanmas aamasnda alnacak ortak kararlar srecine her gnllnn katlmn salayacak bir yap oluturulmas bu atma alannda doabilecek gerginlii azaltacaktr. Yine kampanyann amac, etkinlik takvimleri, kampanyann kullanaca ortak dil gibi konularda her gnllnn karar alma mekanizmasna katksnn salanmas gerekir ki bu da ayn zamanda alglama farkllklar ve iletiim gibi baka dier konularda kampanya srecini kolaylatracaktr. Kampanya Gnlllerinin Ama ve Motivasyon Farkllklar: Kampanyann yrtlmesi sreci balamadan nce kampanyann genel olarak hangi amaca ve politik durua hizmet edecei net ve anlalabilir bir ekilde ortaya konulup yazya dklmelidir. Bylelikle potansiyel kampanya gnlllerinin amalar konusunda kesin bir bilgiye sahip olmas salanabilir. Her gnllnn kendi politik duruu ve motivasyonlar ile kampanyann genel erevesini karlatrabilmesini salayacak bir yap kampanya rgtlenmesindeki bu atma olasln azaltacaktr. Kampanya Gnlllerinin Alglama Farkllklar ve letiim Sistemleri: Farkl kiisel tarihlerden, politik durulardan ve rgt kltrlerinden gelen gnlllerin ortak bir kampanya dili zerine uzlamasn salamak elbette kolay bir balk deildir. Ancak gnlllerin ortak deer olarak kabul ettikleri temel balklar toplumsal, daha iyi bir

dnya vb- zerine kurulacak bir dil bu alandaki gerilimi azaltmaya yardmc olacaktr. Kampanya gnllleri arasndaki iletiimi herkese ak tutmak ve farkl fikirlerin tartlmasna alan salamak da iletiimsel olarak verimli olacaktr. Kampanya rgtlenmesinin Bykl, Gnlllerin Ortak Deer ve Grleri: Kampanya planlamas srasnda ngrlmesi gereken nemli balklardan biri de kampanyada grev alacak gnll saysdr. Bu say ne kadar ok olursa ortak deerler belirlemek ve kampanyann geneline dair bir dil ve politik duru sylemi belirlemek zorlaacaktr. Kampanya plannn ve amalarnn aklanmas aamasnda kampanyann neye hizmet etmeyi amalad, hangi politik deerleri gz nnde bulunduraca net bir ekilde ortaya konursa kampanyada grev alacak gnlllerle ortak bir deerler btn ortaya koymak kolaylaacaktr.

Kampanyann Yrtlmesi Srecinde Gnlller Aras atmann nlenmesi:26

Kampanyalarn yrtlmesi srasnda farkl kltrlerden ve etnik kkenlerden gelen, farkl politik durular benimseyen, farkl alma alanlar olan rgtlerden gelen gnlllerle allmas kampanyann etki alann geniletecek ve arpan etkisini artracaktr. Ancak byle bir grupla almann belirli gerilimlere ve atma alanlarna yol amas kanlmazdr. Kampanya Gnllleri Aras Blm: Kampanya uygulama srecinde gnlller arasnda i blm konusunda kacak atmalardan kanmann en
26 Bu blmdeki neriler daha ok kampanya koordinasyonundan sorumlu kiiler iin yazlmtr.

58

etkili yolu, kampanya planlama aamasnda oluturulmu olan grev tanmlarn gndemde tutmaktr. Gnlller tek tek kabul ettikleri grev tanmna ve yapmay taahht ettikleri ilere ynlendirilmeli ve karlkl olarak sorumluluklarn yerine getirmeleri salanmaldr. Kampanya Gnllleri Arasnda Karlkl Sorumluluk ve Kaynak Paylam: Kampanya yrtme srecinde ska karlalan atmalardan birisi de karlkl sorumluluklar ve kaynak paylam konusunda ortaya kar. Bu tip bir atmann ortaya kmas durumunda kampanyann planlanmas ve gnlllerle paylalmas aamasnda ortaya konan ana plana geri dnlerek karlkl sorumluluklar ve kaynaklarn paylalmas konusunda varlan anlama hatrlatlmaldr. Kaynaklar konusundaki asl problem n grlen kaynaklarn uygulama aamasnda yeterli gelmemesi durumudur. Byle durumlarda kaynaklar artrmak ve kampanyann ilerleyiini tekrar belirlemek etkin zmler olabilir. Kampanya Gnllleri ve Ortak Karar Alma: Kampanyann ilerleyiine dair ortak karar alma mekanizmalarna katlm, kampanya gnllleri iin sk karlalan bir atma durumudur. Planlama aamasnda olduu gibi kampanyann yrtlmesi aamasnda da her gnllye ve her rgte eit sz hakk ile karar mekanizmasna katlm ans veren bir yap oluturulmal ve korunmaldr. Kampanya Gnlllerinin Ama ve Motivasyon Farkllklar; Kampanya rgtlenmesinin Bykl, Gnlllerin Ortak Deer ve Grleri: Kampanyann yrtlmesi sreci balad andan itibaren aklda tutulmas gereken en nemli balklardan biri de aslnda kampanyann bir ama deil, sosyal etki yaratmak iin bir ara olduudur. Bu durumda kampanyada gnll-

lk yapan her birey de aslnda kampanyann hedef kitlesinin ta kendisidir. Ama, motivasyon, deer ve gr farkllklar genel olarak bir atma alan olarak karmza ksa da bu farkllklar kampanyann ilerleyii ve etkisi asndan birer frsat olarak grmek gerekir. Kampanya yrtlmeye balamadan net bir ekilde ortaya konan kampanya amalar ve kampanyann ortaya karmay amalad sosyal etki zerinde durulmas atmay hafifletecektir. Kampanya Gnlllerinin Alglama Farkllklar ve letiim Sistemleri: Kampanya gnllleri arasnda alglama farkllklarn azaltacak bir ortak kampanya dili oluturmakla balanabilir. Gnlller aras iletiimi herkese ak tutmak iin kurulacak bir e-posta grubu bu iletiime yardmc olacaktr. Herkesin katlmna ak, ancak hakareti ve meru olmayan tartmalar engellemek iin srekli olarak denetimi yaplan bir mail grubu hem kampanyann effaflna hem de iletiimsel gerilimin azalmasna katkda bulunacaktr.

Kampanya Planlama ve Yrtme Srecinde atmalar nlemek in neriler:

Yukarda bahsedilen hemen her atma alan iin genel olarak kullanlabilecek bir neri de dzenli toplantlar yapmak olabilir. Bu toplantlar, kampanyada grev almak isteyen yeni gnlllerin alacaklar eitimden, izleme ve deerlendirme iin yaplacak haftalk, aylk vb dzenli toplantlara kadar byk bir ereveyi iine alr. Katlma ak dzenli olarak toplanmak yukarda bahsedilen atma alanlarndaki gerilimi azaltaca gibi izleme ve deerlendirmeyi de kolaylatrr. Toplantlarda bulunan ya da bulunmayan her bireyin toplumsal etki amalayan kampanyalarn hedef kitlesi olduu unutulmamal ve toplantya bir defa bile katlm gnll olsun olmasnherkesin arpan etkisine katks aklda tutulmaldr.

59

Kampanyaya Destek Vermek in Gnll Olmak:

A. Kampanyaya mza, Protesto Gibi Alanlarda Destek steme:
Gnllnn kampanyaya desteki olarak katlmasn salamak iin kampanyann neden nemli olduunu ve neyi deitirmeye altn aka anlatmak gereklidir. Kampanyann gnlllerine ulama yollarna bal olarak bu anlat web sayfas, gazete yazlar, kampanyann dier gnllleri gibi pek ok farkl yoldan yaplabilinir. Kampanyay destekleyen ancak gnll olmaya henz karar vermemi biri iin kampanyann deerlerini ve kendisinden beklenecekleri bilmek nemlidir.

B. Kampanyaya Kaynak Destei steme:

Kampanyalar projeden ayran nemli zelliklerinden birisi bamsz olma gerekliliidir. rgtler gerek rgtn srdrlebilirlii iin, gerekse projeleri iin kaynaklarn bir hibe programndan ya da zel sektrden gelitirilen kaynaklardan elde edebilirler. Oysa kampanyalarda hibe programnn kstlar, hibe programn oluturan ve koordine eden kurumlarn politikalar veya zel irketlerden alnyorsa irketin ncelikleri, kampanyann ieriini ve/ya yaplanmasn etkilememelidir. Kampanyada allmak istenen alan ve bu alanda braklmak istenen etki kaynak salayclarn snrlamalar ve kstlar olmadan gerekletirilebilmelidir. Dolaysyla kampanyann kaynaklar mmkn olduunca bamsz bir ekilde gelitirilmelidir. Kampanyalarn srdrlebilmesi iin gerekli olan kaynaklar rgtlerin btelerinden karlanabilecei gibi, kampanya srecinde de gelitirilebilirler. Kaynak gelitirme yollarndan biri kampanya destekilerinden ba

talep etmektir. Kampanyaya destek olarak, kaynak talep etmek gnll iin bir yandan en az zaman alan yntemken, te yandan ilgili kampanyay desteklemek nemli bir destektir. Kampanya destekilerinden mali destek talep etmenin eitli yollar bulunmaktadr. En yaygn kullanlan yol web sayfas aracldr. Kampanyay tantan web sayfasna, kampanya destekilerin ba yapmasn salayacak programlar koymak ok sk kullanlan yntemdir.27 STler rgt iin ba isteyerek, gelitirilen kaynaktan kampanyann btesini karlayabilirler. Bir baka yntem ise, Uluslararas Af rgtnn eitli kampanyalarda yapt gibi, rgt iin kaynak talep edip, kampanya iin gerekli kayna genel kaynaktan (havuzdan) ayrabilirler. te yandan kampanyaya zel bir kaynak havuzu yaratp, gelen kayna sadece ilgili kampanya iin kullanabilirler. Kzlayn ya da Kzlhalarn yapt gibi, genel ba talebinin yan sra, yaanlan bir afet iin zel bir kampanya yaratabilir. Kampanya destekileri araclyla ile kaynak gelitirmede tm destekilerden katkda bulunabilecekleri oranda destek istenebilecei gibi, destekilerin ayni katks da kullanlabilir. Ayni katk araclyla gnll destek almann bir baka yolu, ayni balarn kampanyaya katk salanmas iin satlmasdr. Ayn yntem rgte katk iin kullanlabilecei gibi kampanyaya zel olarak da kurgulanabilir. Bu ynteme rnek olarak ngilterede ulusal apta faaliyet gsteren LIBERTY adl organizasyonun nl modac Vivienne Westwooddan ald destek gsterilebilir.
27 Kampanyalarda kaynak gelitirmek iin kullanlan yntemlerden biri iin baknz: Meme kanserine kar dzenlenen farkndalk kampanyasna gnll olmak ve ba yapmak iin: www.breastcancercampaign.org/donations.

60

Vivienne Westwood, Liberty tarafndan yrtlen ve antiterrizm amal uygulamalar temel haklar ve zgrlkleri ihlal ettii gerekesiyle deitirmeyi amalayan kampanyaya tasarlad rnlerle destek vermitir. Hem gnll desteki olan Vivienne Westwood kampanyaya ilgiyi arttrm hem de tasarlad rnlerin satlmas ile kampanyann kaynak ihtiyac karlanmtr.28 rn satyla kampanyaya kaynak salamak kampanyann grnrln salayan rozet, t-shirt, poster gibi aralarla da olabilir. rn satyla kampanyaya kaynak salanaca gibi, yeni gnlller, destekiler de kazanlabilir ve kampanyann grnrl ve bilinirlii arttrlabilir.

layabilir. Seim her ne olursa olsun neden ilgili iletiim aracnn seildii gnll ve destekilere aklanmal ve effaflk korunmaldr.

likilerin Srdrlmesinde Kullanlabilecek Aralar:

Kampanya destekileri ile iletiimi srdrmenin nemli aralarndan biri web sayfasdr. Web sayfas bir yandan kampanyann tm dnyaya anlatlmasn salar ve yeni destekilerin kazanlmasn salarken, dier yandan kampanya destekilerinin sre hakknda srekli ve gncel bilgi edinmelerine katkda bulunur. Web sayfasnn kampanyann amacn ak ve net anlatmas gerekir. Web sayfasnn stlendii bir dier grev ise kampanyadaki gelimeleri dzenli olarak destekileri ve potansiyel destekileri ile paylamas olmaldr. Web sayfas rgtn kampanyasn tm kamu ile paylamasn salayan etkin bir yntem olmasna ramen snrldr. Destekilerin kampanya sayfasna girip dzenli takibine baldr. Destekilere dorudan ulamay salayan bir yntem ise dzenli bltenler gndermektir. Kampanya destekilerine, kampanya sresine bal olarak aylk, aylk, drt aylk veya alt aylk bltenler gndermek ska kullanlan bir yntemdir. Kampanya blteni iine kampanyann tarihesi, kampanyann mali kaynak durumu, desteki says, destekilerin kimler olduu, kampanyann son geldii nokta gibi genel hedeflerle ilgili bilgilerin yan sra, rgtn ya da kampanyay dzenleyen grubun gncel bilgileri de eklenebilir. Kampanya bltenini hazrlamak iin uzmanlk gerektiren rnein bir tasarmcdan destek alnabilecei gibi kolaylkla kullanlabilecek bilgisayar programlarndan da yararlanlabilir.

3. Gnlller ve Destekilerle likiler:

Kampanyaya gerek yrtlmesinde gerekse dardan destek veren gnlllerle ilikilerin kampanya sresince ve sonrasnda devam ettirilmesi, srecin destekiler tarafndan da takip edilebilmesi asndan nemlidir. likilerin yrtlmesi iin farkl iletiim platformlarnn yaratlmas destekleyenler ve gnll olanlarla yan yana gelmeyi ve onlar bilgilendirmeyi kolaylatrr. Baz destekiler ve gnlller iin yz yze toplantlar araclyla bilgilenmek tercih edilirken, bazlar iin interneti kullanmak daha uygundur. Bilgilendirme srecinde gnll ve destekilerin tercihlerinin yan sra kampanyann insan ve maddi kaynaklar da deerlendirmeli ve en uygun iletiim arac seilmelidir. rnein internet gibi bir iletiim yolunun kullanlmas hem maddi adan rgte yk getirmez hem de iletiimin hzl olmasn sa28 Kampanyaya Vivienne Westwoodun katks hakknda bkz: www.liberty-human-rights.org.uk/about/3-supporting-liberty/ vivienne-westwood/index.shtml.

61

Dnyadaki Kampanyalardan Gnlllk rnekleri

Uluslararas Af rgt: Uluslararas Af rgt, dnya apnda gnlllk temelli kampanyalar dzenleyen bir rgttr. Uluslararas Af rgt Londra merkez ofisince dzenlenen kampanyalarn yan sra, yerel rgtler tarafndan da kampanyalar dzenlenmektedir. UA kampanyalarna hem kaynak hem de eylemlere katlmak gibi etkinliklere gnlller davet edilmektedirler. UAnn hem uluslararas alanda hem de ulusal ubelerde paralel ya da lkeye ya da blgeye zel yrtlen kampanyalar bulunmaktadr. Uluslararas Af rgtnn Trkiye ubesinin kampanyalar ba ya da etkinliklere katlm yoluyla desteklemek iin gnllere yapt ar iin baknz: www.amnesty.org.uk Herkes Farkl Herkes Eit: Herkes Farkl Herkes Eit Kampanyas Avrupa Konseyi tarafndan ye lkelerde ve uluslararas yrtlen, byk oranda gnll katklarla srdrlen bir kampanyadr. HFHE kampanyasnn Trkiye ayan ve gnlllere arlar iin baknz: herkesfarkliherkesesit.blogspot.com

Seim Kampanyas ve Gnlllk

Gnlllk konusunda tartmal konulardan biri de seim kampanyalarnda yaplan gnlllktr. zellikle ABDde seim kampanyalarnda gnll olmak yaygn bir pratiktir. Seim kampanyalarnda i blm ana balk zerinden rgtlenir: Kampanya mdr, hazineci (treasurer) ve gnll koordinatr. Kampanya mdr, kampanya stratejilerinden ve yrtlen tm operasyonlardan sorumludur. Hazineci, kampanya iin kaynak gelitirilmesinden ve dolaysyla iletiiminden sorumludur. Gnll koordinatr ise kampanyada alacak gnlllerin bulunmas, grevlerinin tasarlanmas ve srecin ilerlemesini stlenir. Seim kampanyalarnn gnllleri hem kampanya iin kaynak gelitirilmesinde hem de kampanyann tantmnda nemli bir yere sahiptirler. En son ABD seiminde Barack Obamann kampanyasnda alan gnlller etkinlikleri ile n plana kmlardr. Seim kampanyasnda, rnein Obamann kampanyasnda, gnlller kap kap dolap bir yandan yurttalara Obamann yapmak istediklerini anlatrken, te yandan zellikle oy verin vurgusu yapmlardr. Obamann seim kampanyas iktidara gelirse yapacaklarnn aktarld bir faaliyetten daha ok, temsili demokrasinin ilemesi iin sanda gitmenin ne kadar nemli olduu zerine vurgu yapan bir kampanyaya dnmtr. Kampanya gnllleri yurttalara Obamaya oy verse de, vermese de sanda gitmelerinin nemi konusunda yaygn bir alma srdrmlerdir. Nitekim son ABD seimlerinde oy verme oranlarnda, zellikle Obamann kampanyasnn etkin olduu blgelerde, art grlmtr. Obamann kampanyasnda gnlller iin dzenlenen web sayfasna ve ilgili bir baka habere aadaki linklerden ulaabilirsiniz. action.barackobama.com/page/s/volunteer/ www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=11012254

62

KAMPANYA BTES NASIL HAZIRLANMALIDIR?

Kampanyalarn bteleri, eylem plan hazrlanrken dnlmesi gereken bir konudur. Eylem plann hazrlarken yaplacak etkinlikleri zaman ve para maliyeti asndan da dnmek gerekir. Bir projenin hazrlanndan farkl olarak kampanyada yaplacak her etkinlik iin bir btelendirme yapmak gerekmeyebilir. Yaplacak olan etkinliin trne gre bazen ayni destekler bulmak sz konusu olabilir. rnein eylem srasnda datlacak olan bir bildirinin fotokopisini, fotokopi makinesine sahip bir desteki ya da payda olan bir baka ST stlenebilir veya etkinlik iin dnlen toplant salonunu cretsiz olarak salayabilir. Bir kampanyann btesini hazrlarken tm olanaklar ve envanter hesaba katlmaldr. Gerekli olan yerlerde mutlaka bir maliyet hesab karlmaldr. Bunu salayabilmek iin eylem plannda yer alan etkinliklere ynelik bir piyasa aratrmas yapmak, geree en yakn maliyeti saptamak nemlidir. Eylem plan iin oluturulan tabloyu hatrlamakta yarar var:

Kampanya srasnda fon bulma faaliyetlerini kampanyann dhili bir paras haline getirmek gerekir. ou zaman bir eylemle ilgili fonu bulmak, o eylemin sorumlu kiisine braklr. Ancak bu konudaki temel ilke kampanyada bir kiinin fon salama iini koordine etmesidir. Bu nedenle kampanya iin fon bulma stratejisi ve planlamas yapmak son derece nemlidir. Fon kaynaklarna ulaabilmek iin yeleri ve destekileri, hazrlanacak stratejinin oluturulma srecine katmak gereklidir. Fon kaynaklar konusunda eitlilik yaratarak, farkl eylemler iin farkl kaynaklar kullanmak baarl bir taktiktir. rnein kampanyamz iin gerekli olan basl materyalleri, koordinasyon masraflarn, toplantlar, fotokopileri vb harcamalar tek bir fon kaynandan karlamak yerine, ayni yardmlar da ierecek ekilde farkl fon kaynaklarndan karlamak iimizi kolaylatrr. Farkl fon kaynaklarna ulaabilmek iin ortaklklara ak olmak gerekir. Bu nedenle yaplacak eriim faaliyetleri son derece nemlidir. ncelikle eldeki yerel kaynaklarn kullanlmasna dikkat edilmelidir. Bir STnn fotokopi makinesi, bir belediyenin toplant salonu, blgede etkin

63

olan bir irketin kurumsal sosyal sorumluluk programlar, yerel bir sanatnn destek konseri, ba toplama etkinlikleri (yemek, kermes, vb), sponsorluk salanmas konusunda bavurulabilecek yollar arasndadr. Kampanyamzn stratejisini ve eylem plann hazrlarken bir gelir btesi karmak yararl olacaktr. Bu elimizdeki veya elimizde olmas olas fon kaynaklarn grmemizi salar. Gelir btesini basit bir tabloda gsterebiliriz.

Kampanya Gider Tablosu

Kampanya Gelir Tablosu

Kampanya giderlerinin ise ayrntl eylem tablosunda gsterilmesi ok daha dorudur. Ancak bunu yaparken, rnein koordinasyon masraflar iin bir projeden faydalanldysa, bunun btesini de proje olarak hazrlamak gereklidir. Benzer bir yntem kampanyann gidiatn izlemek ve sonunda bir deerlendirme raporu hazrlamak iin de kullanlabilir.

64

KAMPANYA N SPONSORLUK, KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK LKLER NASIL KURULMALIDIR?

Kreselleme, gnmzde baz insanlar iin refah, serbest dolam, iletiim, kalknma gibi pozitif anlamlar tarken, ounluk iin yoksulluk, hak ihlalleri ve yerinden yurdundan olma gibi negatif anlamlarla ykl. BM Genel Sekreterinin 2005 ylnda hazrlad rapora gre, dnya son yirmi be ylda mutlak yoksulluk dzeyinde daha nce benzeri grlmemi bir gerilemeye tank olmutur. ok sayda lke bugn eskisine gre daha yoksul. Bir milyar akn insan hl gnde bir dolardan dk bir gelirle hayatta kalmaya alyor. Her yl milyon kii HIV/AIDS nedeniyle hayatn kaybetmekte, on bir milyon ocuk be yana gelmeden lmektedir.29 Bugn hayatta olan kuak, kalknma hakknn herkes iin geerli olmasn salayabilecek kaynak ve teknolojiye sahip ilk kuaktr. Zengin ve gelimekte olan lkeler, belli bal kalknma kurumlar ve sivil toplum tarafndan ayn heyecanla benimsenen Binyln Kalknma Hedefleri, bugn kalknma iin ortak bir vizyon olutuunu gsteriyor. 2015 ylna kadar mutlak yoksulluu yar yarya azaltmak, tm ocuklarn ilkretim almasnn salanmas, HIV/AIDS gibi bulac hastalklarn yaylmasnn
29 Genel Sekreterin raporundan zet, Daha Geni Bir zgrlk inde, Herkes in Kalknma, Gvenlik ve nsan Haklarna Doru (2005), Birlemi Milletler Ankara Enformasyon Merkezi tarafndan yaymlanmtr. Raporun tamam iin bkz: In Larger Freedom: Towards Development, Security and Human Rights for All, Report of the Secretary-General of the United Nations for decision by Heads of State and Gevernment in September 2005, www.un.org/largerfreedom.

durdurulmas, bu hedefler arasndadr.30 BM Genel Sekreterinin raporunda, etkileim iindeki bir dnyada tehditlerle mcadelenin her lkenin yararna olduu vurgulanyor. Daha geni zgrlk hedefi ancak devletler arasnda geni kapsaml, derinlikli ve srdrlebilir bir ibirlii ile gerekletirilebilir. Kolektif eylemin harekete geirilmesi ve koordine edilmesi iin, gl devletlere, sivil topluma, zel sektrle etkin ortaklklara, etkin blgesel ve kresel hkmetler aras kurumlara gerek vardr.31 Sivil toplum ve zel sektrle etkin ortaklklarn kurulabilmesi iin BM bir Kresel lkeler Szlemesi gndeme getirmitir:

Kresel lkeler Szlemesi

LKELER
nsan Haklar 1. lke: dnyas, insan haklarn desteklemeli ve bu haklara sayg duymal 2. lke: dnyas, insan haklar ihlallerinin su orta olmamal alma Standartlar 3. lke: dnyas, alanlarn sendikalama ve toplu mzakere zgrln desteklemeli 4. lke: Zorla ve zorunlu ii altrma uygulamasna son verilmeli 5. lke: Her trl ocuk ii altrlmasna son verilmeli 6. lke: e alm ve ie
30 31

yerletirmede ayrmcla son verilmeli evre 7. lke: dnyas, evre sorunlarna kar ihtiyati yaklamlar desteklemeli 8. lke: evresel sorumluluu arttracak her trl faaliyete ve oluuma destek vermeli 9. lke: evre dostu teknolojilerin gelimesini ve yaygnlamasn desteklemeli Yolsuzlukla Mcadele 10. lke: dnyas, rvet ve hara dhil her trl yolsuzlukla savamal

Daha Geni Bir zgrlk inde, 7. Daha Geni Bir zgrlk inde, 5.

65

Kresel lkeler Szlemesi, katlmclarn bu on ilkeyi i pratiklerine uygulamaya ve bu ilkeler nda yaygn toplumsal hedefleri olan projeler gelitirmeye armaktadr. lkelerin i pratiklerine uygulanmasnn uzun vadeli olaca bilinciyle, Kresel lkeler Szlemesi, katlmclarndan bu konuda srekli bir ilerleme kaydetmelerini beklemektedir. Szlemenin i dnyasyla ilgili en belirgin hedeflerinden birisi, toplumsal sorumluluklarn en iyi ve aklc bir ekilde yerine getirilmesidir.32 Peki toplumsal sorumluluk nedir? Toplumsal sorumluluk, kurumlarn toplumun karlar ve refahnn yan sra kendi kurumsal karlarna da katk salayacak eylemlerde bulunmasna ilikin sorumluluklarn ifade eder. Toplumsal sorumluluk iki temel noktadan hareket eder: Hayrseverlik ilkeleri ve idari ilkeler.33 Bununla birlikte gnmzde toplumsal sorumluluun giderek artan oranda hayrseverlikten idari bir zorunlulua dntn sylemek mmkndr. Toplumsal sorumluluun neminin kabul, istihdamda koruma, eit olanaklar, tketici haklar, retim sorumluluklar ve evrenin korunmas gibi nemli konularda hkmet eylemlerinin ve yasalarn niteliini etkileyebilir. Toplumsal sorumluluk hem yasal bir zorunluluk hem de etik bir konudur. irketler, toplumsal sorumluluk kapsamnda, kurumsal sosyal sorumluluk, toplumsal duyarllk programlar,
32 Kresel lkeler Szlemesi hakknda daha fazla bilgi iin bkz: www.unglobalcompact.org, www.undp.org.tr, www.undpistanbul.org. Ayrca UNDPnin stanbul zel Sektr Proje Ofisi ile iletiime geilebilir. E-posta: info@undpistanbul.org, telefon: (212) 274 5790.

kurumsal ba program ya da kurumsal vatandalk olarak da adlandrlan bir dizi ba program ya da faaliyet yrtrler. Kurumsal ba programlarnn harcadklar fonlarn toplam genellikle irketin o anki gelirlerine baldr. Baz irketler hem kurumsal destek verir hem de destekledikleri bir vakf araclyla katk salarlar. Bu programlar, zellikle kendi kaynak ihtiyalarn belirlemekte etraflca dnmeye hazr olan yerel STler iin, giderek daha dikkat ekici ve ulalabilir birer destek kayna haline gelmektedir. Sunulan yardm byk lde maddi destekten oluur, ancak u destekleri de ierebilir: > Proje destei > Eitim > Ekipman ya da malzeme balar > Kurum alanlarnn gnll olarak bir rgtte almas > alanlarnn balarn bir rgte ynlendirme > alanlarn geici olarak rgt yararna grevlendirilmesi34

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Programlar:35

1. irketlerin toplumlarn gelimesi ve refahna ynelik karlar: Toplumun yeleri olarak kurumlarn refahn arttrlmas ve toplumdaki sorunlarn stesinden gelinmesini salamak iin ahlaki ykmllkleri vardr. nsanlarn ihtiyalarna ynelik retim ve hizmetler, adil cret uygulamas, iyeri gvenliinin yan sra ie alm ve istihdamda eit olanaklar, aznlklara ynelik i
34 Jonathan Bowyer, Andr Deridder, Kinga Kerekes, Kaynak Gelitirme ve Fon Ynetimi Eitim Klavuzu (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2006), 31. 35 The Importance of Social Responsibility, socialresponsibility.vinsign.com/importance-social-responsibility. html.

The Nature of Social Responsibility, socialresponsibility.vinsign.com/nature-social-responsibility.html.

33

66

imknlar, yeni teknolojiler ve becerilerin kazanlmas iin eitimler vb. 2. irketin kamusal imajn dzeltmek: irketler tketicilere kar doal bir sorumluluk iindedirler. Mteri memnuniyetini salamak iin belli bir aba gsterirler. rnein, retim ve hizmetlerinin ie yararll, kullanll, geri dnm, evreye duyarllk vb konularda. Bu tr etkenleri irketlerin tketicilere ynelik reklamlarnda da grmek mmkndr. Bu konudaki en nemli rneklerden birinin sigara reten irketler olduu sylenebilir. Baz tketiciler sigara reten bir irketi toplumun saln bozduu gerekesiyle eletirip o irketin baka mallarn tketmek istemezler. Bu nedenle sigara reten bir irket kendi imajn dzeltmek iin sosyal sorumluluk faaliyetleri dzenler. 3. Hisse senetlerinin artmas: Bir kurumun sosyal sorumluluk faaliyetleri, kuruma ynelik ticari birliklerin ve yatrmclarn daha fazla gvenini temin edebilir. Sosyal sorumluk ayn zamanda eit rekabet, sat ya da satn alma koullarnda adillik, patent ya da telif haklarna sayg, adil ticaret standartlarn da ierebilir. Bu tr standartlarla uyum iinde alan bir irket dier irketlere gre daha az riskli grnr. Bu durum hissedarlarda bir gven duygusu uyandrr ve irketin deerini ykseltir. Sosyal sorumluk almalar gelecee ynelik faaliyetleri de ierebilir. rnein gelimekte olan lkelerin ihtiyalarna nem vermek, eitim, sanat ve aratrma faaliyetlerine ya da bunlarla ilgili kurumlara sponsorluk yapmak ve balarda bulunmak, sporla ilgili kurumlar desteklemek gibi. 4. Sosyal sorunlarn zlmesi: Kurumlar sosyal sorumluluk faaliyetleri srasnda sosyal sorunlarn zlmesine ynelik faaliyette bulunabilirler. retimleri srasnda evreye duyarl bir ekilde hareket etmeleri bunun banda gelmektedir. rnein ozon tabakasnda meydana gelen sorunlardan sonra verilen tepkiler, irketleri kozmetik

retimlerinde kullandklar maddeleri, ozon tabakasna zarar vermeyecek ekilde yeniden dzenlemeye itmitir. 5. Sosyal sorunlarn zlmesi iin kurumlar yoluyla kaynak vermek: irketler sosyal sorunlarn zlmesi amacyla insan ve para kayna tahsis edebilirler. Bu eitim, sanat, spor, salk vb pek ok alanda olabilir. Baz irketler sosyal yatrm programlarn tamamyla hayrseverlik zerine kurulu olarak grrken, bazlar topluma kar sorumluluk programlar olarak deerlendirir. Baz irketler ba programlar iin ayr bir ofis tutar ya da bunlar sosyal iler, halkla ilikiler ve hatta pazarlama blmlerinden yrtr. Baz irketler sosyal yatrmlarn yrtmek zere bir vakf kurarken, bazlar ise bunu dorudan irket zerinden yapmay tercih eder. irketlere fon iin bavurmadan nce, irketlerin rgtmzn ihtiyalarmza uygun olup olmadn aratrmak gerekir. Dikkat edilmesi gereken noktalar: > Programlar genel olarak ilgili irket ve toplum arasndaki ilikilerin gelitirilmesini amalar; > Proje irketin imajn nasl gelitirecektir? > irketlerin esasen hissedarlarna hesap vermesi gerekir; > irketler dinsel ierii olan yardm taleplerine nadiren olumlu cevap verirler.36 Kurumsal sosyal sorumluluk son yllarda gndeme gelmise de irketlerin ok uzun yllardan beri iinde altklar topluluklara yardm etmekte olduklarn biliyoruz. rnein, rlandada Guinnessin (u anda Diageonun bir parasdr) hayrseverlik almalar, bira fabrikas civarndaki toplulua belli yardmlarda bulunduu 18. yz36 Bowyer, Deridder, Kerekes, Kaynak Gelitirme ve Fon Ynetimi Eitim Klavuzu, 33.

67

yla dayanr. Almanyadaki Daimler-Benz irketi (imdi Daimler-Chrysler), 1926 ylnda gerekleen DaimlerBenz birlemesinden beri eitim ve sanat alanlarnda topluma desteini srdryor. irket, 1986da Gottlieb Daimler-und Karl Benz- Stiftung isimli bir bamsz vakf da kurmutur. Birok irket bu alandaki almalarna bamsz bir boyut katabilmek amacyla ayn eyi yapt. talyada kltr ve sanat hamilii ilk olarak, bugnn Olivetti ve Fiat gibi irketlerinin ncleri olan, Medici ailesi gibi talyan Rnesans aristokratlar tarafndan balatld. Bunlar ve birok baka talyan okuluslu irket dnya apnda sanat yatrmlarna nemli destekler veriyor. Bugn kurumsal sosyal sorumluluk oluumlar her lkede eitlilik gsteren etkinliklerle hzla bymekte ve grnrlk kazanmaktadr. Avrupada kurumsal yelere sahip baz arac rgtler kurumsal hayrseverlik hareketini tevik ediyor ve gelitiriyor. Bu alann liderleri, daha gelimi ve daha dzenli bir kurumsal sosyal sorumluluk atmosferi yaratma araynda olan irketlerdir.37 irketler, genellikle vakflardan farkl bir fon verme yaklamna sahiptir. Maddi ya da ayni her ban genellikle irket tarafndan llebilir bir deeri vardr. irketler ba mecbur olduklar iin deil, halkla ilikilerinin bir paras olarak yapmay tercih ederler. Bir rgt, bir kuruma fon arayyla yaklatnda karlnda ne verebileceini hesap etmelidir. irketler, isimlerinin uygun bir ekilde grlebilecei, bylece halkla ilikilerinin bir paras olarak kullanabilecekleri, yksek profilli projeleri tercih ederler. irketler asndan iyilik yaparken ayn zamanda irket imajnn tantmna katkda bulunma frsat veren projeler ekicidir.
37 Bowyer, Deridder, Kerekes, Kaynak Gelitirme ve Fon Ynetimi Eitim Klavuzu, 3132.

Gemite yardmlar sanat, kltrel projeler ve spor ile snrl kalm olsa da irketler bugn artk ok deiik alanlarda destek salyorlar. rnein New Jersey, ABD merkezli Johnson & Johnson dnyadaki en kapsaml ve en yaygn salk rnleri reticisi ve ayn zamanda tketici, eczaclk sektr ve profesyonel pazarlara ilgili hizmetleri salayan bir kurulutur. irketler ailesine 51 lkede, 190 irket bal; alanlarnn says 97 bin 800. Johnson & Johnson abalarn ocuk sal, salk hizmetleri, ulam ve salk eitimi alanlarna younlatrmtr. irket, ayrca salkl bir gelecee katkda bulunmak iin yerletikleri ve ilerini srdrdkleri topluluklara yardmc olmak zere yerel giriimleri destekliyor.38 Bir dier rnek, hzl tketim rnleri sektrnden Procter & Gamble. ocuklar in Gvenli me Suyu adl kurumsal sosyal sorumluluk projesi dorultusunda bugne kadar on lkede, be yz milyon litreden fazla temiz ime suyu datt. The Body Shop, son yirmi ylda hayvanlarn testlerde denek olarak kullanlmasn protesto etmek iin be milyon civarnda imza toplad. Ayrca, insan haklarna ynelik yaklak on iki milyon mesaj kamuoyuna iletti. GAP, Afrika pamuundan retilmi tirtler satyor ve her bir tirtten elde ettii gelirin yarsn Afrikal AIDSlilere yardm eden bir dernee gnderiyor. Kendi alanlarnda dnya devi olan bu irketlerin, kurumsal sosyal sorumluluk almalarna bu enerjiyi harcamalarnn ardnda nemli bir gerek yatyor: Artk gnmz tketicileri, sosyal sorumluluklarn yerine getirmeyen irketlerin rnlerini tketmek istemiyor, sosyal anlamda sorumlu davranan irketlerle iletiim kurmay tercih ediyor. Bu nedenle yukarda rnek gsterdiimiz irketler sadece rnleriyle deil, kurumsal sosyal sorum38 Bowyer, Deridder, Kerekes, Kaynak Gelitirme ve Fon Ynetimi Eitim Klavuzu, 32.

68

luluktaki performanslaryla da tketici ve yatrmclarn gznde itibarlarn ykseltmek istiyorlar.39 Benzer bir yaklam, son yllarda Trkiyede de hzl bir ekilde artmaktadr. Trkiyede uzun yllar kurumsal sosyal sorumluluk hayr ileriyle zde tutuldu. Bugn evreden i etiine, insan haklar konusunda alana verilen deere kadar geni bir yelpazede deerlendirilen sosyal sorumluluk kavram, gerek anlamyla 2000lerden sonra irketlerin gndeminde yer almaya balad. Kurumsal sosyal sorumluluk, itibar, beenilme, tketici ve yatrmc tarafndan tercih edilme, hatta byme kstaslarnn arasna girdi. Bu gereklerden yola karak 2005de Capital dergisinin balatt Trkiye Sosyal Sorumluluk Liderleri aratrmasnn ncs halkn baknn yan sra i evrelerinin de konuyla ilgili algs bakmndan baz nemli veriler iermektedir.40

Sabanc Holding Kurumsal Sosyal Sorumluluk Politikas ve lkeleri

Bu politika belgesi ile Sabanc Holding kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerimizi ve konunun Topluluumuz iin nemini ve nceliini vurgular. () Sosyal sorumluluk uygulamalarmzda esas aldmz temel ilkelerimiz unlardr: 1. Sabanc Topluluu olarak, faaliyet gstermekte olduumuz tm corafyalarda topluma kar sosyal ve evresel sorumluluklarmz; hissedarlarmz, alanlarmz, kamu, sivil toplum kurulular ve dier paydalarmz ile uyumlu bir ibirlii iinde yerine getirmeye zen gsteririz. 2. nsan kaynaklarmzn, srdrlebilir bymenin en nemli unsuru olduuna inanrz. alanlarmzn zlk haklarnn tam ve doru biimde kullanlmasn salarz. alanlara drst ve adil yaklar, ayrmc olmayan, gvenli ve salkl bir alma ortam taahht ederiz. alanlarmzn bireysel geliimi iin gerekli abay gsterir, i hayat ile zel hayat arasndaki dengeyi gzetiriz. Kurum iinde alanlar arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, siyasi dnce, inan, din, mezhep, ya, fiziksel engel ve benzeri nedenler ile ayrmclk yaplmasn kabul etmeyiz. birliini destekleyici, pozitif ve uyumlu bir alma ortam yaratp atma ortamlarn nleyerek farkl inan, dnce ve gre sahip kiilerin uyumlu bir ekilde almalarn salarz. alanlarmzn kaliteli ve baarl bir yaam srmelerinde en nemli faktr olan salklarnn korunmasna katkda bulunmak amacyla salkl yaam programlar uygularz. Sabanc Topluluu olarak tm alanlarmzn insan onuruna uygun alma koullarnda, salkl ve gvenli bir ortamda alma hakk olduuna inanrz. alanlarmz bizim en deerli varlmzdr ve alanlarmzn gvenliini salamak ve korumak en ncelikli i hedefimizdir. 3. Her trl faaliyetimizden doabilecek evresel etkileri sorumluluk bilinci ile ynetiriz. Tm irketlerimiz faaliyet alanlarna uygun seviyede faaliyetlerinin evresel etkilerini en az noktaya indirecek her trl iyiletirme ve gelitirme almalarn belirlemek ve uygulamak ile ykmldr. irketlerimizden yasal ykmllklerin tesinde en iyi

39 Sosyal Sorumlulukta Trkiyenin Liderleri, Capital (Nisan 2007), 64. 40 Sosyal Sorumlulukta Trkiyenin Liderleri, Capital (Nisan 2007), 62.

69

evresel zmleri uygulamalar ve evre dostu teknolojilerin gelimesine ve yaylmasna yardmc olacak ve evre bilincini artracak her trl giriime destek salamalarn bekleriz. 4. Sabanc Topluluu olarak, kurumsal sosyal sorumluluk ilkesi erevesinde toplumumuzun geliimi iin aba gsteririz. alanlarmz, sosyal sorumluluk bilinciyle yer alacaklar uygun sosyal faaliyetlere gnll olmalar konusunda destekleriz. 5. Tedarikilerimiz bata olmak zere tm i ortaklarmzn, sosyal sorumluluk alannda Sabanc Topluluu standartlarnda hareket etmelerinin salanmasna ynelik yaklamlar gelitirmeye ve bu yaklamlarn uygulanmasna zen gsteririz. 6. Trkiyenin ve faaliyet gsterdiimiz lkelerin gelenek ve kltrlerine duyarl davranr, tm yasal dzenlemelere uygun hareket ederiz. 7. irketlerimizi, uluslararas standartlara uyum salayarak uygulamalarn sertifikalatrmalar konusunda tevik ederiz. Bu politika belgesinde yer alan tm ilkeler gerekli dzenlemeler ile uygulamaya aktarlr ve uygulamalarn dzeyi ilgili birimlerce denetlenir. irketlerin sosyal sorumluluk uygulamalarnda gsterecekleri baary, irket performanslarnn deerlenmesinde nemli bir kriter olarak dikkate alrz. Sabanc Topluluu olarak gerekletirdiimiz kurumsal sosyal sorumluluk aktivitelerini yllk faaliyet raporu ve web sitemiz aracl ile kamuoyu ile paylarz. Topluluumuz genelinde kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarndan bata H.. Sabanc Holding A.. CEOsu olmak zere tm yneticilerimiz ve alanlarmz sorumludur. Bu politika belgesi, Sabanc Topluluunun daha iyi bir dnya ve gelecek iin zerine den her trl sorumluluu yerine getireceinin ak bir taahhdn, tm alanlarmzla, hissedarlarmzla ve dier tm paydalarmzla paylamak zere hazrlanmtr. Ahmet C. Drdnc CEO ve Ynetim Kurulu yesi Gler Sabanc Ynetim Kurulu Bakan ve Murahhas ye

www.sabanci.com/sabanci_i.asp?M=1&K=11&I=17

Trkiyede de kurumsal sosyal sorumluluk kavramnn bilincine varm, bu konuda aktif alan onlarca irket bulunuyor. Sadece evre konularna ylda ortalama 6.6 milyon Avro yatrm yapan Sabanc Holding de bunlardan biri. Holding, emisyon azaltmak iin ylda 1 milyon Avro, atk su artm ve kat atklarn yok edilmesi iin 3.5 milyon Avro harcyor. VakSA araclyla 1974den bugne sosyal alana toplam 1 milyar 100 milyon dolar yatrd.

70

20062007 Ko Topluluu Kurumsal Sosyal Sorumluluk Raporu

http://www.koc.com.tr/NR/rdonlyres/A8DE0889-FEFB-450A-B03C-D294A4BDE526/12687/Kss_Rapor.pdf alanlaryla birlikte, mterilerinin tatminini salayarak salkl gelimeyi, evrensel kalite ve standartlarda rn ve hizmet sunmay amalayan Ko Topluluunun 2006 ve 2007 yllarndaki Kurumsal Sosyal Sorumluluk almalarn ieren rapor yaymland. Kurucusu Vehbi Koun lkem varsa ben de varm felsefesi nda hareket eden Ko Topluluu, paydalaryla beraber alarak bireysel geliime yardmc olmak, yerel ekonominin geliiminde rol almak, evrenin korunmasnda nc olmak ve ekonomik geliimimizi srdrlebilir klmak amacyla yrtt almalar kamuoyuyla toplumsal duyarllnn bir uzants olarak paylayor. Kurumsal sosyal sorumluluk almalar iin: www.koc.com.tr/tr-tr/kurumsal_sosyal_sorumluluk/

Turkcell
Turkcell Toplumsal Duyarllk ad altnda eitim, spor, kltr ve sanat, teknoloji projelerini destekliyor: www.turkcell.com.tr/turkcellhakkinda/toplumsalduyarlilik.

Kardelenler
ada Trkiyenin ada Kzlar Turkcell, Trkiyede nitelikli insan kayna oluturulmasna katkda bulunma vizyonuyla Kardelenler-ada Trkiyenin ada Kzlar projesine destek veriyor. 28 Austos 2000 tarihinde Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanl, Turkcell ve ada Yaam Destekleme Dernei tarafndan dzenlenen bir basn toplantsyla kamuoyuna duyurulan Kardelenler-ada Trkiyenin ada Kzlar projesi, Trkiye genelinde, okuma azmi ve kararll gsteren 5.000 kz renciyi kapsamaktadr. Kardelenler projesinde, ailelerinin maddi yetersizlii nedeniyle renimlerine devam edemeyen kz ocuklara, eitimde frsat eitlii salanmas, meslek sahibi, ufku ak bireyler haline gelmeleri amalanmaktadr. 2000 ylndan
71

itibaren proje dhilinde yaklak; 18.400 renciye burs verildi. 7.380 renci liseden mezun oldu. 1400 renci niversiteyi kazand. 170 renci niversiteden mezun oldu. www.turkcell.com.tr/turkcellhakkinda/toplumsalduyarlilik/egitim/kardelenler

Gnl Kprs
Gnl Kprs projesi, Milli Eitim Bakanl ve Turkcell ibirliiyle hayata geirildi. Trkiyenin 81 ilinden gelen 100 bin rencinin, lkemizi daha iyi tanmalarn salamak ve kendilerine gvenen sorumluluk sahibi bireyler olarak yetimelerine destek olmak amacyla Mill Eitim Bakanl ve Turkcellin ibirliiyle hayata geirilen Gnl Kprs projesi ilk yln baaryla tamamlad. Babakan Recep Tayyip Erdoan, Mill Eitim Bakan Do. Dr. Hseyin elik ve Turkcell Genel Mdr Sreyya Ciliv tarafndan Nisan aynda tantlan ve 3 Haziranda Diyarbakrda balayan Gnl Kprs Austos ay banda tamamland. 8 hafta sren proje kapsamnda, Trkiyenin drt bir yanndan beer gnlk gezilere katlan ilkretim 7, 8 ve ortaretim 9, 10. snfta okuyan 100 bin renci doudan batya, batdan douya Gnl Kprleri kurdular, dostluklarn pekitirdiler. Gnl Kprs rencileri beer gnlk gezilerinin ilk 3 gnnde, gittikleri ilin l Milli Eitim Mdrlklerince dzenlenen programlara katlarak, ziyaret ettikleri ehrin, tarihi ve turistik meknlarn gezdiler, kltrel aktivitelere katldlar. renciler, gezilerinin son iki gnnde ise mihmandar aileleriyle birlikte yresel faaliyetlere katldlar ve dostluklar kurdular. www.turkcell.com.tr/turkcellhakkinda/toplumsalduyarlilik/egitim/gonulkoprusu

Eczacba Holding
Sanat ve kltre dnk her trl yatrm, dorudan doruya toplumun sosyal varl, ekonomisi, politikasyla btn benliinin de gelitirilmesine yaplm bir katkdr. Dr. Nejat F. Eczacba Kurucusunun, yaam boyunca savunduu ve uygulad grler, Eczacba Topluluunun toplum hizmetleri konusundaki temel ilke ve geleneini oluturur. Eczacba Topluluu, kltr, sanat, eitim, bilim ve spor alanlarnda toplumsal yaamn gelimesine katkda bulunmay sorumluluklar arasnda sayar. Eczacba Topluluu, toplumsal hizmetlerini, dorudan kurduu ya da kurulu ve ynetiminde etkin rol ald kurumlar araclyla yrtr. www.eczacibasi.com.tr/channels/1.asp?id=1099

72

Kurumsal sosyal sorumlulukla ilgili olarak faaliyet yrten byk irketler web sayfalarnda bu konuya ayr bir yer vermektedir. Kampanyalarna destek arayan STleri bu konuya yer veren irketlerin web sayfalarn ziyaret ederek, irketlerin kendi konularna ilgi duyup duymadklar veya ne ekilde destek alabileceklerine dair bir fikir edinebilirler. Ayrca kurumlar iin tasarlanm aadaki soru ve yantlar bir STnn kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinden yararlanmas iin faydal olabilir:41

> Baz destekler yalnzca zel irketler tarafndan salanabilir.

3. Paramn ve desteimin doru deerlendirildiinden nasl emin olabilirim?

> lkelerinize uyan, net bir ekilde belirlenmi amac ve uygulama stratejisi olan bir proje sein; > Destek olduunuz proje konusunda mutlaka somut sonular gsteren raporlar isteyin; > Uygulamaya siz de katln, en azndan yaplan uygulamay yerinde ziyaret edin.

1. Neden STlere destek olmalym?

> irketler toplumdan kopuk kurulular deildir; > irket misyonunun baars ve toplumsal vizyon bir btndr; > Bymeyi hedefleyen bir irketin topluma yatrm yapmas arttr; > Nitelikli profosyoneller, toplumsal grev stlenen irketlerde almay tercih eder; > Mteriler toplumsal sorunlara duyarl kurulularn rn ve hizmetlerini tercih eder; > Toplum ve devlet, zel irketlerin toplumsal sorumluluk stlenmesini bekler; > STlere destek olmak, irketin tannrln artrr.

4. Parasal kaynam yok, baka nasl katkda bulunabilirim?

> Kullanlm mobilya, ara-gere, cihaz ya da irket rnlerinden balayarak; > Teknik bilgi, parasal ve ynetsel becerilerinizi sunarak, basn ile balant kurarak; > Projelerin belli blmlerini, irketiniz almalar ile gerekletirerek.

5. STnn gvenilirliinden nasl emin olabilirim?

> STnn gemi dnemlere ait mali tablolar ve btesini inceleyebilirsiniz; > Verilen referanslardan bilgi alabilirsiniz; > STnn almalarn, yerinde ziyaret ederek grebilirsiniz.

2. STlere neden ben destek olmalym? Vergimi dyorum, destei devletin vermesi gerekmez mi?
> Devletin kaynak ve olanaklar btn toplumsal sorunlar zmeye yeterli deildir; > Baz iler STler ve yerel gruplar tarafndan daha iyi yaplabilir;
41 Nafiz Gder, editr, Sivil Toplumcunun El Kitab (Ankara, 2005), 133.

73

KAMPANYA ZLEME VE ARVLEMES NASIL YAPILIR?

zleme, Latince kkenli dillerdeki monitorize kelimesinin dilimizdeki karldr. Monitor kelimesinin kkeninde Hint-Avrupa kaynakl monere szc yer alr ve Latinceye monit ve monitor olarak geer. Yol gstermek, akl vermek, uyarmak anlamnda kullanlr. ngilizcede snfa gz kulak olmas iin, renciler arasndan yaa byk olanlarn seildii snf bakanlarna mentor denmektedir.42 zleme, gnmzde zellikle deerlendirme kavramyla birlikte ele alnmakta ve bir kampanyann yaratt etkiler sonucu elde edilen tepkileri lmek amacyla da kullanlmaktadr. zleme yapmak lmeye yneliktir. Bir kampanya srasnda gerekleen deiimi lmek amacyla gerekletirilir ve genellikle kampanyay yrten STnn kendi faaliyetlerinin baarsn gstermek amacyla yaplr. Bu konuya Kampanyann Baarsnn lme Ve Deerlendirmesi Nasl Yaplr? bal altnda geri dneceiz. Ancak izleme ile arivleme lme ve deerlendirme amacyla yaplan faaliyetlerden farkl olarak, hak temelli bir STnn neredeyse gndelik olarak yapmas gereken bir faaliyettir. Sadece kampanya sresince deil, kampanyann ncesi ve sonrasnda da yaplmas gerekir. Bir kampanyada izleme ve arivleme faaliyetleri, lme ve deerlendirme amacyla yaplan faaliyetlerle benzerlikler ierir. Ancak kampanya srecinde bireysel madurlarn veya bir topluluk adna savunuculuk yapan STnn ken42 Nafiz Gder, Sivil Toplumcunun El Kitab (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2004), 166.

disine yaplan bavurular uygun bir ekilde arivlemesi ve sreci izlemesi, yaplan kampanyann ya da savunuculuk hizmetinin baarsn takip edebilmenin ok tesinde, madurlar asndan hayati bir nem tamaktadr. Yaplan bir bavuru ya da takip edilen bir davay gerektii gibi kayt altna almamak veya izlememek maduriyeti daha da arttrabilir. Bu nedenle sadece teknik deil, ayn zamanda etik bir sorumluluk olduundan dank bir bilgi ynn dzene sokmak ve sreleri izlemek nemlidir. rnein, aile iin iddetin nlenmesi iin alan bir STnn kendisine bavuruda bulunan bir madurun bavurusunu doru ve eksiksiz bir ekilde kayt altna alnmas, ilgili dier aktrlerle balantya geilerek bulgularn (doktor raporu, avukat temini ve hukuki durum, snma eviyle balant vb) toplanmas, olas bir dava srecinin izlenmesi gibi. Benzer bir durumun tematik ya da konu temelli kampanyalar (yoksulluk, evre, yolsuzluk vb) iin de geerli olduunu syleyebiliriz. Bu nedenle konuyla ilgili olarak yaanan gelimelere ilikin gerekli takibin yaplmas, somut deiimlerin kayt altna alnmas, lmlerin dzenli ve en doru ekilde yaplmas son derece nemlidir. Bir kampanya srasnda izleme ve arivleme faaliyetlerinin banda bilgi ve verilerin toplanmas gelir. Bunun iin bir sistem oluturulmas gerekmektedir. Bilgi ve veri toplamak bir kampanya iin anahtar faaliyetlerden biridir. Elimizde salam temellere dayanan bilgiler ve veriler yoksa kampanya yapamayz. Bu yzden bir kampanyaya balamadan nce kampanya yrteceimiz konu hakknda en tarafsz ve gereki bilgilere erimeliyiz. Speklasyon bize olan gveni azaltr. Bilgi ve veri toplamak, bir kampanya srasnda hazrlanacak olan basn aklamalar, brorler ve raporlar da ierecek ekilde kampanya materyallerinin hazrlanmas iin de byk bir nem tar.

74

Gzlem, anket, mlakat, toplantlar, odak grup toplantlar, derinlemesine grmeler, bavuru belgeleri, resmi belgeler, uluslararas szlemeler, ulusal hukuktaki dzenlemeler, mahkeme kararlar, kalknma planlar, sosyolojik ve demografik aratrma raporlar, akademik almalar, istatistikler, faaliyet raporlar, baka rgtler tarafndan yaplan almalar, CDler, dergi ve gazeteler, TV haberleri, faaliyet raporlar ve kampanya iin referans olabilecek dier belgelere ulamak ve bunlar sistemli bir ekilde kayt altna almak gerekir. Bir kampanya srasnda izleme ve arivlemeyi ikiye ayrabiliriz: Birincisi, hakknda eyleme geilen bireysel madurlarn veya topluluun maduriyetini gidermek ya da zm retilmek istenen konuya ilikin uygun taktikleri kullanmak ve gerekli bavurular uygun ekilde yapmaktr. kincisi de kamuoyunu etkileyebilmek iin en doru bilgiyle harekete gemek. Ayrca izleme ve arivleme sonradan kampanyann ve kurumun baarsn lmek iin yaplacak olan izleme ve deerlendirme sreleri iin de kullanlabilir. Bu amala alan baz STler bulunmaktadr. En nemlilerinden biri Uluslararas nsan Haklar Bilgi ve Dokmantasyon Sistemidir (Human Rights Information and Documentation Systems, International - HURIDOC). HURIDOC bilginin ilenmesi ile uyumlu yntem ve tekniklerin etkili bir ekilde uygulanmas yoluyla insan haklarna dair bilginin datlmas ve yararlanma olanaklarnn ilerletilmesine ynelik alan hak temelli kurulularn kresel bir adr. Kurulularn belli bir merkezden ynetilmeyen geni bir a olarak HURIDOC, dokmantasyon ve bilgi retimi alanlarnda faaliyet yrtr. A oluturmay, insan haklarna ilikin giderek artan orandaki bilgileri deerlendirmenin en iyi yolu olarak grr ve bunu

destekler. STlere ve dier insan haklar kurulularna rehberlik yaplmas ve tavsiyeler salanmas, eitim aktivitelerinin yrtlmesi, dokmantasyon ve izleme iin yazlm programlar ve standart formatlar gibi aralarn gelitirilmesi zerinde odaklanr.43 Trkiyede zellikle arivleme ve ktphane almalarnn dzenlenmesi iin Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfnn44 tecrbelerinden yararlanlabilir. Benzer ekilde, Helsinki Yurttalar Derneinin45 nsan Haklarnda Yeni Taktikler Sempozyumu kapsamndaki almas da yararl olacaktr. Ayrca Sivil Toplum Gelitirme Program kapsamnda hazrlanan Sivil Toplumcunun El Kitab46 balkl almada da konuyla ilgili yararl bilgiler bulunmaktadr.

zleme
zleme, daha baka neler yaplmas gerektiini belirlemek iin bir durumun yakndan gzlemlenmesi ya da bireysel vakann takip edilmesi anlamna gelir. Hak temelli rgtler iin bir kampanyann izlenmesi zel bir aba gerektirir. Bir kampanyada izleme, eylem plannn bir paras olarak grlmelidir. a. zleme geni bir zaman dilimi iinde yrtlr; b. zleme, byk lde bir verinin toplanmasn ya da elde edilmesini gerektirir; c. Belli bir durumun yakn bir ekilde gzlemlenmesi
43 Uluslararas nsan Haklar Bilgi ve Dokmantasyon Sistemi (Human Rights Information and Documentation Systems, International - HURIDOC) hakknda daha fazla bilgi iin bkz: www.huridocs.org. 44 Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf hakknda daha fazla bilgi iin: www.tarihvakfi.org.tr. 45 Helsinki Yurttalar Dernei hakknda daha fazla bilgi iin: www. hyd.org.tr. 46

Gder, Sivil Toplumcunun El Kitab, 3738, 11899, 21013.

75

periyodik ya da sabit incelemeler veya gelimelerin belgelenmesi ve aratrlmas yoluyla yaplr; d. Standartlarn ya da kurallarn sorun yaanan durum ya da vakann tarafsz bir ekilde deerlendirilmesinde, zellikle de yanl giden eylerin belirlenmesinde, referans olarak kullanlmasdr; e. Durumun mevcut standartlar ve kurallarla nasl uyumlu hale geleceinin belirlenmesinde aralarn ve belgelerin kullanlmasdr; f. zlemenin sonucu genellikle durum hakknda hazrlanan bir rapordur; g. Rapor daha fazla neler yaplabileceine dair temel salayan bir durum deerlendirmesini somutlatrr.47 rnein, Kazanl Kumsalnda Caretta caretta (adi deniz kaplumbaas) ve Chelonia mydas (yeil deniz kaplumbaas) nfusunun tehdit altnda olmas nedeniyle ilk almalar 1990l yllarnda banda gerekletirilmitir. Ancak, almalar gnmze kadar devam ettirilmi, ok sayda izleme faaliyeti srdrlm ve rapor hazrlanmtr. 2006 ylnda yaymlanan bir rapor, Kazanl Kumsalna yumurta brakan Chelonia mydas nfusunun, yuvalara ve yavrulara ynelik predasyon, deniz kirliliinin artmas ve yuvalama kumsalnda yaplan tahribat nedeniyle bariz ekilde tehdit altnda bulunduunu, dolaysyla Chelonia mydas trnn daha fazla zarar grmemesi iin bir koruma program uygulanmasn zorunlu olduunu ortaya karmtr.48 Buna paralel olarak halen blgede etkin olarak koruma amal faaliyetler yrtlmektedir. Gazino ve dolmu dura gibi yaplarn kaldrlmas,
47 Manuel Guzman ve Bert Verstappen, What is Monitoring?, www. huridocs.org. 48 alayan Elmaz, Mustafa Kalay, Chelonia mydas (L. 1758) ve Caretta caretta (L. 1758)nn Kazanl Kumsalndaki reme Baars, Ekoloji 58 (2006), www.ekolojidergisi.com.tr/resimler/58-5.pdf.

yre halkna ynelik bilgilendirme almalar yaplmas, reme sezonu ncesi kumsaln temizlenmesi ve her sezon aratrma yrten bir grubun bulunmas, bu olumlu gelimeye nemli oranda katk salamtr. zleme, kabul edilmi uluslararas standartlarla, ulusal yasalar ya da standartlar ve bunlarn uygulanmas arasnda farkllklar olup olmadn da gzler.49

zleme genel olarak ikiye ayrlr: Durum ve vaka izlemesi. Her biri farkl biimlerde gerekletirilebilir:50 a. Durum izlemesi (rnein, Trkiyede kadna ynelik iddetin izlenmesi): i. hlallerin izlenmesi (rnein, tre ve namus cinayetlerinin izlenmesi), ii. Kanunlarn yaplmas ve kabul edilmesinin izlenmesi (rnein, 5237 sayl Trk Ceza Kanununda kadnn insan haklaryla ilgili deiikliklerin kabul edilmesi srecinin izlenmesi), iii. Kanunlarn ve politikalarn uygulanmasnn izlenmesi (rnein, 5237 sayl Trk Ceza Kanununda yaplan deiikliklerin uygulanmas ve bu konuda retilen politikalarn izlenmesi, eksikliklerin tespit edilmesi), iv. Kurumlarn kurulma ve ileyi sreleri (rnein, kadn snma evlerinin kurulmas ve ileyii).
49 50

Guzman ve Verstappen, What is Monitoring? Guzman ve Verstappen, What is Monitoring?

76

b. Vaka izlemesi: i. Bir vakann devam eden yasal srelerinin izlenmesi (rnein, Hrant Dink cinayeti ile ilgili olarak davann takip edilmesi), ii. Avukat temin etme, rehabilitasyon ve yardm srelerinin izlenmesi (rnein, barolarn cretsiz avukat tayin ederek veya THVin bir ikence maduruna cretsiz rehabilitasyon hizmeti vererek devam eden sreleri izlemesi), iii. Bir vakaya ynelik dier araclk hizmetlerinin izlenmesi (rnein, arabuluculuk veya denetimli serbestlik uygulamasndan yararlanan kiilerin srelerine ynelik izleme). Hak temelli alan STler ou zaman her iki izleme biimini birlikte yaparlar. zlemenin boyutu, yaplan almaya ve konuya gre geni ya da dar olabilir:51 a. Haklarn zlenmesi: Bu geni kapsaml bir izlemedir. Hkmetlerin insan haklaryla ilgili olarak harcadklar abalar izleyerek raporlar hazrlamak, eylemler planlamak, kamuoyunu harekete geirmek iin yaplr(rnein, bir lkedeki ayrmclk sorununun izlenmesi). b. Hedef grubun izlenmesi: zleme btn bir nfusun izlenmesine ynelik olabilecei gibi, belli bir grup zerinde de odaklanabilir(rnein, kadnlar, aznlklar, ocuklar, iiler, mahkmlar vb). c. Corafi boyut: zleme, uluslararas (rnein, Uluslararas Af rgt, nsan Haklarn zleme rgt, Greenpeace gibi rgtlerin alma yaptklar alanlarla ilgili olarak tm dnyada izleme yapmalar), ulu51

sal (nsan Haklar Derneinin Trkiyede izleme yapmas) ve yerel boyutta (rnein zmir-Bergama El Ele Hareketinin Bergamada siyanrl altn karlmasyla ilgili izleme yapmas) gerekleebilir. zleme dzenli olarak bilginin toplanmasn iermektedir. Bu belli olaylarn aratrlmasn ve belgelenmesini gerektirir. Aratrmann ve belgelemenin kapsam, geni apl olabilecei gibi, snrl da olabilir. Aratrma belli bir olay ya da konu hakkndaki bulgularn elde edilmesine yneliktir. Dokmantasyon ise aratrma sonucunda elde edilen bulgularn kayt altna alnmasdr. Gemiteki durumla, gncel durum arasnda bir karlatrma yapabilmek iin, belgelerin kayt altna alnarak dzenli bir ekilde arivlenmesi, aksatlmadan srdrlmesi gereken bir faaliyettir. zleme, alma yaplan konunun btnl iinde ele alnabilmesini salamak zere belli bir zaman dilimi iin toplanan verilerin analiz edilmesidir.52 Dier pek ok eyin yannda izleme u amalarla yaplr: a. Uluslararas standartlarn uygulanmasnda hkmetlere yardm etmek; b. Uluslararas standartlarn kabul edilmesi ve uygulanmas iin hkmetlere bask yapmak; c. Mahkemelere dava tamak gibi ulusal dzeyde yasal yollara bavurmak; d. Kamuoyunu bilgilendirmek ya da hkmet zerinde bask oluturmak zere kamusal kampanyalar yapmak ve bir sorunun ifa edilmesi iin harekete gemek; e. Madurlara yardm etmek; f. atma blgelerinde erken uyar temin etmek.

Guzman ve Verstappen, What is Monitoring?

52

Guzman ve Verstappen, What is Monitoring?

77

Arivleme
Bir kampanya srasnda arivleme, kampanya yaplan konu hakkndaki belgelerin ya da devam eden bir olayn veya son olarak yaanan gelimelerin kayt altna alnmasdr. Bunlar raporlar, mahkeme kararlar, tanklklar, basn aklamalar, kampanyann medyaya yansmas vb konular ierebilir. Arivlemenin en nemli ayaklarndan biri gerekli olan bilgilerin belgelenmesidir. Dolaysyla kampanyada dokmantasyon ile arivleme i ie gemitir ve iki trl gerekleir: Belgelerin toplanmasn ieren ktphane tipi; devam eden veya son olarak gerekleen olaylar hakkndaki bilgilerin kayt altna alnmasn ieren olaylarn belgelenmesi. Bunun iki nedeni vardr: Birincisi bir olayn gerekletii ve bittii an arasndaki sreci takip etmek; ikincisi ise gelecekte yaplacak almalar iin kaynak oluturmak. Uygun ekilde kayt altna alnan belgeler/bilgiler her zaman iin yeniden kullanlabilirler. Ktphane tipi arivleme ve dokmantasyon aadaki aamalar ierir:53

dzenlenmesini gerektirir. Olaylarn belgelenmesiyle ilgili arivleme ve dokmantasyon aadaki aamalar ierir:54

Her iki srecin birbirinden farkl boyutlar vardr:55 1. Genel Amalar: Genel amalara ynelik dokmantasyon ve arivleme yapmak ktphanelerdeki sisteme ok benzer. Elden geldiince fazla belge, bilgi ve aratrma iin, bir araya getirilmeye allr. Ancak eer merkez, olaylarn belgelenmesiyle ilgili alyorsa, allan olaya odakl bir dokmantasyon ve arivleme yapma konusunda dikkatli davranr. 2. Elde Edilen Bilginin Tr: Ktphanelerden elde edilen bilgilerle, olaylarn belgelenmesi sonucu elde edilen bilgilerin dokmanlatrlp arivlendii merkezlerden elde edilen bilginin ortak yn, her ikisinin de kamuya ak olmasdr. Yalnz, bireysel bavurular hakknda oluturulmu bir dokmantasyon ve arivleme merkezi ya da zel bir ktphane sz konusuysa, durum farkldr. 3. Bireysel Bavurular: Ktphane tipi dokmantasyon ve arivleme geni leklidir. Bunlar ister sadece yelere, isterse kamuya ak olsun ok sayda materyali ierir.
54

Olaylarn belgelenmesiyle ilgili arivleme ve dokmantasyon belli bulgularn elde edilmesine ynelik gerekletii iin daha fazla bilginin bir araya getirilmesini ve
53

Guzman ve Verstappen, What is Documentation? Guzman ve Verstappen, What is Documentation?

Guzman ve Verstappen, What is Documentation?, HURIDOCS.

55

78

Fakat olaylarn belgelenmesiyle ilgili bir merkezde, dokmantasyon ve arivleme ok snrldr. Bu tr bilgilerin kullanclar vaka avukatlar, doktorlar, sosyal hizmet uzmanlar olabilir. 4. Grevin Tr: Ktphane tipi dokmantasyonda bilgi materyallerinin bir araya toplanarak dzenlenmesi sz konusudur. Bunlar basl ya da grsel malzemeler olabilir. Bu materyallerin kampanyay gerekletiren ST tarafndan retilmi olmas gerekli deildir. Baka kurumlar tarafndan retilen materyaller de toplanabilir. Ancak bir olayn belgelenmesine ynelik aba harcayan kii, genellikle bu bilgiye ilk olarak ulaan kiidir. Bu nedenle mevcut bilgiler organize deildir. Olaylarn znesi ya da taraf olan kiilerin zihninde dank bir ekilde bulunur. Bu durumda bu trden bir belgeleme almas yapan kii bu bilgileri bir araya toplamak ve dzenlemek zorundadr. 5. Belgelerin Yazar: Ktphane tipi dokmantasyonda bilgi materyalinin yazar genellikle bir bakasdr. Bu durumda yaplmas gereken, bu materyallin elde edilmesi ve dzenlenmesinden ibarettir. Bir olayn belgelenmesi ve arivlenmesinde ise sz konusu bilgi materyali bizzat bu grevi yrten kii tarafndan retilir. 6. Toplanan Bilginin Deerlendirilmesi: Her iki tr dokmantasyon ve arivleme faaliyeti de toplanan bilginin deerlendirilmesini ierir. Ktphane tr dokmantasyon ve arivlemede, deerlendirme, ieriin tanmlanmasdr. Bu belgelerin gerei gibi ve kolayca kullanmn salamak iin belge ierii indekslemeyi de ierecek ekilde dzenlenmelidir. Belli bir olayn belgelenmesiyle ilgili deerlendirme ise dorulama amacyla belli delillere bavurulmasn ierir.

Dokmantasyon ve arivleme aadaki amalarla yaplr: > Kampanyann hazrlk almalar; > Basn aklamalar; > Eitim faaliyetleri; > Standartlar belirlemek; > Madurlara dorudan yardmda bulunmak; > Adaletin takip edilmesi; > Tarihsel kaytlarn oluturulmas; > Rapor hazrlanmas; > Gelecekteki almalar iin bilgi temin edilmesi. Tm bu dokmantasyon ve arivleme sistemi belli bir indekslemeyi gerektirir. ndeksleme kiilerin incelemek istedikleri eyi bulmalar iin belli bilgilere ulalmasn kolaylatrr. ndekslemede her paraya bir isim verilir ve daha sonra bir liste yaratlr. Bu liste, aratrlacak isimleri, tahsis edilen konu balklarn ierir. Listeler belgelerin indekslenmesine ynelik olabilecei gibi, olaylara ya da konulara ynelik de olabilir. Farkl indeksleme yntemleri vardr. ndeksleme genel olarak iki kategoride yaplr:56 1. Var olan bir belgenin indekslenmesi: Dosyalarn ya da yaynlarn indekslenmesi bu kapsamdadr. 2. Talep odakl indeksleme: Talep odakl indekslemede indekslemeyi yapan kii Var olan bir belge hangi tanmlama altnda bulunmaldr? sorusunu sorar. deal olan, yaplacak tm sorgulamalar dnmesi ve sonra konuyla ilgili belgelerden hangisine ulalacana karar vermesidir.
56 Manuel Guzman and Bert Verstappen, How to Index, HURIDOCS, www.huridocs.org/popindex.htm.

79

Kullanclarn ihtiyalarna cevap vermek iin, onlarn ihtiyalarn en iyi ekilde karlayacak olan indeksin boyutu belirlenmelidir. ndeksin boyutunu belirlemek belli unsurlara baldr: > ndekslenmesi beklenen nesnenin says; > Bu alanda alacak olan profesyonel ya da gnll says; > lenmesi gereken bilginin tr ve miktar; > Yaymak istenilen bilgiyi yayabilme yollar; > Mali kaynaklar. Drt farkl dzey indeksleme vardr: 1. Genel indeksleme sadece ana konular kapsar. Snflandrmalarda olduu gibi ok geneldir. Bir belgenin ana konusu zerine odaklanr. 2. Orta dzey indeksleme belgede ele alnan tm konular kapsar ancak bu greceli olarak genel terimler yoluyla yaplan bir tanmlamadr. Ona kadar tanm ierir. 3. Derin indeksleme tm konular kapsar ve pek ok anahtar kelimeyi kullanarak tam bir tanmlama yapar. 4. Geni kapsaml ve ayrntl indeksleme tm metinlerin cmle cmle tamamnn indekslenmesiyle oluur ve byk ayrntlar ieren bavuru materyalleri iin kullanlr. rnein mahkeme kararlar, kanunlar, szleme metinleri byledir. Trkiyede Adalet Bakanlnn Ulusal Yarg A Projesi (UYAP), Avrupa nsan Mahkemesi Kararlar, BM Kararlar vb. Tm bunlarn haricinde kiilerin ve belli bir evrenin indekslenmesi sz konusudur. Kiilerin indekslenmesi, indekslemenin boyutuna gre, incelenen konuyla ilgili uzmanlk bilgisi ve kesinlik gerektirir. Daha verimli sonular konu hakknda sahip olunan derin bilgiye bal olacaktr.

Arka arkaya gelen ve birbirleriyle yakndan balantl olarak ayn zaman diliminde gerekleen belli bir evrenin indekslenmesi be farkl biimde olur: 1. ndeks terimlerine ilikin bir liste gelitirmek; 2. Listeyi organize etmek; 3. Belli belgelere ynelik indeks terimlerinin balantsn kurmak; 4. Seilen terimlerin en fazla tercih edilenlerden olup olmadn dorulamak; 5. ndeks terimlerinin listesini slah etmek ve dorulamak.

KAMPANYA TASARLAMA, HAZIRLAMA, YRTME VE ZLEME SRELERNDE KARILAILMASI OLASI SORUNLAR VE ZM YOLLARI NELERDR?
Bir kampanyay tasarlama, hazrlama, yrtme ve izleme srelerinde karlalmas olas olan sorunlar ikiye ayrmak mmkndr: 1- erden kaynaklanan (dhili) sorunlar: Bir STnn kendi iinde yaanan sorunlardr. yelerle ilikiler, destekiler ve profesyonellerle ilgili sorunlar, altyap eksiklii, hedeflerin doru bir ekilde seilmemesi, iyi bir idarenin olmamas vb. 2- D etkilerden kaynaklanan (harici) sorunlar: Ekonomik, evresel ve siyasi krizler, paydalarla yaanan sorunlar, yasal engeller, medyann tutumu, hkmetin tutumu vb.

80

erden Kaynaklanan (Dhili) Sorunlar:

Bir kampanyay tasarlama, hazrlama, yrtme ve izleme srelerine yelerin de katlmas bir zorunluluktur. Bir kampanya sadece profesyonel alanlar tarafndan gerekletirilemez. Benzer bir durum destekiler iin de geerlidir. yelerden ve destekilerden habersiz bir ekilde sessiz sedasz kampanya yapmaya almak, baarszla giden yolu aralar. Destekilerin ve zellikle de yelerin kampanya sreci iinde yer almamalar, sonradan STnn kendi iinden gelecek olan muhalefete zemin hazrlar. Bu durum, balayan bir kampanyann yarda kesilmesine, istenen sonularn elde edilmemesine yol aabilir. Kampanya srasnda dikkat edilecek bir baka husus, profesyonellerin durumudur. Profesyonellerin alma koullar kabul edilebilir standartlara uygun olmaldr. Profesyoneller uygun koullarda alamazlarsa kampanya en stratejik annda birden bire kesintiye urayabilir. Bu konudaki bir dier husus, kampanyada profesyonellerle gnlller (ye veya desteki) arasndaki balantdr. Bu balantnn gerektii gibi kurulmas gerekir. Profesyonellerle gnlller arasnda olas gerginliklerin nne geilmesi buna baldr. Bu yzden kampanyann tm aamalarnda gnlllerle profesyoneller arasnda balanty salayacak zel toplantlar planlanmaldr. Kampanyann tam zamanl alan profesyonelleri cretli alanlar olduklar iin tm zamanlarn kampanyaya ayrabilirler. Ancak gnlllerin ayrabilecekleri zaman ve kaynaklar snrldr. Bu nedenle profesyonellerin gnllleri zor durumda brakacak taleplerle hareket etmemeleri gerekir. Tersi bir durum gnllleri bunaltabilir ve verilen destein geri ekilmesine neden olur.

Benzer ekilde, cret aldklar gz nne bulundurularak, profesyonellerden de her eyi yapmalar beklenmemelidir. En nemli unsurlardan biri de altyap eksikliidir. Kampanyann planlamas aamasnda eldeki envanteri (fotokopi, bilgisayar, kt, faks, internet, kaynaka, vb) ok iyi bir ekilde gzden geirmek gerekir. Eksik bir alt yapyla kampanya yapmak mmkn deildir. Altyap eksikliklerini nceden tanmlayarak, bunlarn giderilmesi iin aba harcanmaldr. Kampanya hedeflerinin doru bir ekilde seilmemesi de ok sk rastlanan bir durumdur. Bu nedenle kampanyann tasarlama aamas stnkr geilmemelidir. Planlama byk nem tar.

D Etkenlerden Kaynaklanan (Harici) Sorunlar:

Bir kampanya yrtrken d etkenlerden kaynaklanan sorunlarn banda ekonomik ve evresel krizler gelir. Anszn ortaya kan bir ekonomik kriz veya deprem gibi evresel bir sorun ya da patlak veren bir sava yrtmekte olduumuz kampanyann gidiatn zora sokabilir. Bu tr durumlarda krizlere en doru ekilde cevap vermek gerekir. Kampanyay, harici sorunlar bizimle ilgili deil ya da bizi balamaz diye geitirerek yrtemeyiz. Byle anlarda doru bir ekilde tepki vermek saygnlk ve gvenilirliimizi arttrr. Bu tr kriz anlarna hazrlksz yakalanmak yaplan kampanyann baarsn olumsuz etkileyebilir. Sz konusu krizlere doru bir ekilde cevap verebilmek iin kampanyann planlama aamasnda yaplacak analizin ok byk bir nemi vardr. Bu nedenle PEST() ana-

81

lizi en doru, gereki ve ayrntl ekilde yaplmaldr. Bu analiz sonucunda olas kriz durumlarna ynelik ayr bir strateji gelitirilmelidir. Mmknse bunun iin ayr bir bte tahsis edilmelidir. Yasal engeller kampanya srasnda yrtlen bir baka sorun olarak kendisini gsterebilir. Bu durumda strateji ile eylem plan buna gre planlanmaldr. Mevcut yasalarla ters den bir durum kampanyay skntya sokacaktr. Bir yandan kampanya yrtp dier yandan alan davalarla uramak epey zordur. Dolaysyla yasal engelleri mutlaka kampanyann planlama srecinde dnmeli, gerekirse bu engelleri kaldrmak iin ayr bir strateji gelitirilmeli ve sadece bu konuyla ilgilenebilecek bir hukuk komisyonu kurulmaldr. Medyann kampanyamz hakkndaki tutumu da ok nemlidir. Kimi zaman yrtmekte olduumuz kampanya ile ilgili yanl ya da eksik bilgi verilebilir. Bu nedenle medya izlenmeli, gerekirse yanl yaynlanan haberler hakknda dzeltme talep edilmelidir. Ancak haberlerimizi yaynlamyor ya da belli bir konuda yanl ve tarafl haber yaynlyor diye medya organlaryla tartmalara girilmemelidir. Bir dier sorun lobi faaliyetlerinde kendisini gsterebilir. Hkmet grme taleplerimizi srekli olarak reddedebilir. Bu tr durumlarda sert aklamalar yapmaktan saknlmaldr. Lobi faaliyetlerinde karlalabilen sorunlar, eriim faaliyetleri srasnda da yaanabilir. liki kurmak istediimiz STnn de kendilerine ait bir gndemleri bulunduunu, farkl alma alanlar olabileceini iyi dnmek gerekir. Bu nedenle payda analizi faydal bir sretir. Paydalk

yaptmz STlerle yrtmekte olduumuz kampanya srasnda da baz skntlar yaabiliriz. Bu nedenle basn aklamasnda kimin konuaca, iblm, lobi faaliyetlerinde kimin szc olaca vb hususlarn nceden belirlenmelidir. Kampanya balamadan nce paydalarla bir protokol oluturarak anlamay yazl bir hale getirmek en doru seenek olacaktr.

Anlamazlklarn Giderilmesi ve atmann zlmesi:

Anlamazlklarn zlmesi, son on yldr nem kazanmaya balayan bir kavramdr. Anlamazl basit olarak, bir konu ile ilgili en az iki grup, ya da taraf arasndaki uyumun bozulmas olarak tanmlayabiliriz. Anlamazlklar karmak duruma getiren genellikle iletiim eksikliidir. Dolaysyla, anlamazlklarn zlmesi iin atacamz ilk adm da, taraflar arasnda salkl bir iletiim salamak olmaldr. Anlamazlk iinde olan taraflar ne kadar byk ve karmak yapda rgtler ise ve anlamazlk konusu da ne denli karmaksa, anlamazlklarn zlmesi de o lde uzmanlk becerileri gerektiren iler haline gelir. Anlamazlklarn zm iin iki aamal bir yntem izlenebilir: lk aamada durum zmlemesi yaplr. Durum zmlemesinde ama, anlamazla neden olan durumun tm ynleriyle, doru olarak anlalmasdr:57 a. Gerek sorun nedir? b. Sorunun taraflar kimlerdir? c. Bu taraflarn kar ve niyetleri nelerdir? kinci aamada ise iletiim becerisi kullanlarak, taraflar
57 Nafiz Gder, editr, Sivil Toplumcunun El Kitab (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2005), 119.

82

arasnda ortak ynlerin bulunmas hedeflenir. Taraflar arasnda ortak bir payda bulunmadan, anlamazlk giderilemez: a. Taraflarn ortak zellikleri nedir? b. Taraflar, bu zellikleri yardmyla nasl bir araya gelebilir? Anlamazlklarn zlmesi dorultusunda, g kullanarak sorun zme gibi eski bir anlay yerine, sorunu zmeye odaklanm ada bir yaklam benimsenmelidir. Anlamazlklarn g kullanlarak zlmeye allmas, sorunlar zmez, olsa olsa erteler. Anlamazlklar zmeye ynelik bir yaklam ise, anlamazla neden olan sorunlar tek tek ele alr ve bunlar gidermeye abalar. Doru uygulanan bir anlamazlk zme srecinde, nce anlamazl douran sorunlarn kkenine inilir. Daha sonra bu sorunlar, btn taraflar memnun edecek biimde zlmeye allr. Anlamazlk zmnde iletiimi gelitirmeye ynelik admlar unlardr:58 1. Anlamazlk yaayan taraflar arasnda bir karlkl grme ortam oluturmak; 2. Kiilere kar gelitirilen eletirel yaklam ile gerek sorunlar birbirinden ayrabilmek; 3. Sorunlara odaklanmak; 4. Anlamazlk yaayan btn taraflarn hepsinin yararna olacak zmlerin peinden gitmek. Uyumazlklarn zmnde kresel dzeyden, aile gibi mikro sosyal gruplara kadar farkl aktrlerin farkl rolleri bulunmaktadr. Bu roller sz konusu uyumazln dzeyine, kapsamna ve taraflarna gre tanmlanabilmekle
58

birlikte, aktrler arasnda mutlak bir etkileim sz konusudur. Bu etkileimin etkin bir ekilde gerekleebilmesi ve sivil toplum kurulularnn demokratik bir sistem ierisinde farkl paydalarla beraber hareket edebilmeleri iin uyumazlklarn ynetimi gerekmektedir. Demokratik bir ynetiim biimi iin uyumazlklar aadaki sebepler nedeniyle ok nemlidir:59 > Uyumazln var olmas demek masann etrafnda ok sayda farkl karlara sahip paydan temsil edilmesi anlamna gelir. > Uyumazlklar sayesinde yeni perspektifler alp kstl ifade edilmi bak alaryla yzleilebilir. Uyumazlklar sayesinde olaylara bizimle hemfikir olmayanlarn gzleriyle bakabiliriz. > Uyumazlklar sayesinde sorunlarmz nasl tanmladmz ve nerdiimiz zmlerin sonularn daha iyi anlayabiliriz. > Uyumazlklar yeni alternatifler ve daha fazla seenek retmemize yardmc olur. > Uyumazlklar sayesinde toplumsal hayatmzdaki liderlik messeselerinin ve onlarn kapasitesinin derinlemesini salayabiliriz. > Uyumazlklarn yol gstericiliiyle srdrlebilir toplumsal yaam iin zmlenmesi gereken sorun alanlarn tespit edebiliriz. Sivil toplum kurulularnn ilgili olduklar alanlarda karar alma mekanizmalarna dhil olarak ve/veya etki ederek demokratikleme srecini tevik etmelerinin yan sra toplum genelinde demokrasinin bir kltr olarak
59 Dijan Albayrak, atma Ynetimi Dersi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi, STK Kapasite Gelitirme Eitim Program, http://www.stgm.org.tr/egitim/docs/catisma%20yonetimi%20 dijan%20albayrak.doc

Gder, Sivil Toplumcunun El Kitab, 120.

83

alglanabilmesi iin kendi ileyileriyle rnek oluturmalar beklenir. Yani sadece ilgili olduklar konularda sahada var olmalar deil, ayn zamanda kendi bnyelerindeki yap, ileyi, katlm ve denetleme mekanizmalarnn da demokratik olmas gerekir. Kurum ii demokrasinin salanmasnda uyumazlk ynetiminin nemi byktr. Zira ayn amala bir araya gelmi bireyler arasnda da fikir ayrlklar kanlmazdr. Bu ayrlklarn sadece tzk, genelge ve benzeri yazl kurallarla bertaraf edilmesi mmkn deildir. Taraflarn kazanmlarnn korunmas ve aktif katlmlarnn srdrlebilmesi iin baz sistemlerin kurulmas gerekir. ncelikli olarak lider veya kolaylatrc konumundaki bireylerin, tercihen tm yelerin sorunlara yapc bir yaklamla tm taraflar tatmin edecek zmleri aramalarn tevik edecek yetileri kazanmalar nemlidir. Bu nedenle Sivil Toplum Gelitirme Merkezinin eitim stratejisinde uyumazlk ynetimi konusunda kapasite gelitirilmesine nem verilmitir. Hazrlanan bilgi notu uyumazlk ynetimi alannn ksa bir tantmnn yan sra kapasite gelitirme eitimlerinde kapsanan mzakere ve arabuluculuk yetileri modlnn bilgi notlarn iermektedir.

maldr. Gerek balam gerekse sreci tanmlamak iin tablodaki61 parametrelerden faydalanlabilir:

Taraflar: Uyumazlkla dorudan (birinci taraf) ve dolayl olarak (ikinci taraf) ilgili taraflarn saptanmas gerekir. Ayrca uyumazlk konusu ile ilgisi olmayan fakat srece katks veya zarar bulunabilecek nc taraflar tanmlanmaldr. Taraflar kii, kurum veya gruplar olabilir. Konular: Uyumazln kayna olan konular belirlenmeli, bu konularn hangi taraf iin ne derece nem tad konusunda aratrma yaplmaldr. Hedefler: Taraflar uyumazln korunmasn m, zlmesini mi, yoksa pasif kalmay m tercih edebilir? Bunlar tespit edilmeye allmaldr. Aralar: Uyumazln devam, nlenmesi, zlmesi ve benzeri seenekler iin taraflarn elinde ne gibi aralarn (kavga, fiziksel saldr, mnazara, mzakere vb) mevcut olduu tanmlanmaldr.
61

Uyumazlk Ynetimi Alannn Haritas:

Alan, u stunlu tabloyla zetlenebilir.60 Uyumazlk ynetimi almalarnda ncelikle uyumazlk tek bir olaydan veya bir seri olaydan ziyade, tanmlanmas gereken bir balam ierisinde gelien bir sre olarak alglan60

D. Sandole, Conflict (ICAR, 2003).

Albayrak, atma Ynetimi Dersi.

84

Uyumazla yaklam: Bir uyumazlk ortamna girildiinde, biz de iinde olmak zere, taraflarn yaklamlar nasldr? Taraflar uyumazlktan kanyorlar m, saldrgan m davranyorlar, sorun zme ve ibirlii aray iindeler mi? Uyumazln gerekletii evre: Uyumazla etki eden i ve d faktrlerin saptanmas gerekir. faktrlere rnek olarak kurum ii karar alma sistemi veya kiisel iliki gemii gsterilebilir. D faktrler ise bizim dmzdaki paydalarn tutumu, evresel koullar veya iinde bulunulan siyasi balam olabilir. Tm bu faktrler olabildiince ayrntl bir ekilde tanmlanmaldr. Uyumazln bir sre olarak alglanmasnn yan sra, uyumazln yaand dzeyler ve uyumazla sebep olan etkenlerin analiz edilmesi gereklidir. Ara olarak aadaki tablodan yararlanabiliriz. Uyumazla mdahale yollar, uyumazlk ortaya kmadan nce gerekli nlemlerin alnmas yoluyla uyumazl engellemek; vuku bulmu uyumazln yaylmasn ve trmanmasn engellemek amal uyumazlk ynetimi; uyumazl sona erdirmek, zmlemek veya dntrmek olarak sralanabilir. Uyumazlk nedenleri ve mdahale seenekleri haritas:62

62

Albayrak, atma Ynetimi Dersi.

Konuya ilikin bir baka yaklam, uzlama yntemidir. Uzlama yntemi hakknda zmirdeki sava kartlarnn iddetten arnm eylemler zerine yaptklar almalarn bir rn olarak hazrlanan iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem, Bar Sorunlar Yazlar63 balkl alma verimli bir kaynaktr. Bu almann bu ksm kitabn Eva-Maria Willkomm tarafndan kaleme alnan Konsenss - Monsenss ???64 balkl blmnden yaplan alntlarla oluturulmutur. Uzlamaya varmak, ortaklaa ve zgr irade temelinde, tm muhataplarn kabul edebilecei kararlar almaktr. Aznlkta olanlar ezilmemeli veya onlarn stnden atlanmamaldr. Uzlama, bir sorunun dierleri tarafndan anlalmama hissine kaplmadan ya da baka rahatszlklar duyulmadan herkesin kabul edebilecei, tahakkmsz ve iddetten arnm zmn hedefleyen bir yntemdir. Uzlama prosedr iin aadaki ematik yntem geerlidir: 1. Soruna aklk getirilmesi: Tm muhataplarn ayn bilgi seviyesine ulamalar iin, sorun ve onunla ilikili tm olgular (gerekirse dardan kiiler tarafndan) sunulur. 2. Karar konularnn biimlendirilmesi: Ne zerine karar verileceinin, ok net ve ayrntl biimde belirlenmesi nemlidir.

3. Tur: Her birey, ifade edilen soruna dair grn syler. Bu aamada tartma yaplmaz, ancak; anlamaya ynelik sorular sorulur. Herkes, olabildiince birinci tekil ahs dilini kullanarak, sz alr ve herkesin eit konuma zamanna sahip olmasna dikkat edilir. tekiler, dinlemeye ve anlamaya younlarlar. 4. Beyin frtnas: Olas zm nerileri sunulur. Her ey mmkndr, delice fikirler de. Fantezi ve yaratclk snrlandrlmaz; her ey kaydedilir. 5. nerilerin balklar altnda toplanmas ve deerlendirilmesi: neriler balklar altnda toplanr ve tekrar okunur. Her biri avantajlarna ve dezavantajlarna gre tartlr. Burada; eitli olanaklarn yartrlmasndan ok, ortaklklarn ve ksmi ayrmalarn tespit edilmesi nemlidir. 6. Uzlama nerisinin retilmesi: Bir uzlama nerisi formle edilir. ou zaman, tercihlerin hangi zme ynelik olduu abuk belli olur. 7. Deerlendirme turu: Herkes, aadaki uzlama basamaklarna dayanarak, oluturulan neriye dair fikrini syler. Bir uzlama var m? Varsa, 8. maddeyle devam edilir. Yoksa sorunun daha derin boyutlar ele alnarak yeniden 4. maddeden balanr. Bu aamada bir mola vermek, belki izleyen sre iin yeni bir terminoloji belirlemek nemlidir. 8. Uzlamann uygulamaya konulmas: Varlan sonu bir kez daha ifade edilir ve itiraz olup olmad sorulur. tiraz varsa ciddiye alnr ve zmlenmeye allr. Yoksa sorumluluklar stlenilir. Kim, neyi, nasl, nerede ve ne zaman yapacak?

Ferda lker, Cokun sterci, yayna hazrlayanlar, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar (zmir: lkeSKD Yaynlar, 1998).
64 lker ve sterci, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar, 15064.

63

86

9. zmn gzden geirilmesi: Belirlenmi bir zamandan sonra, zm tekrar gzden geirilir. Neler gerekletirilebilir? Ne gibi sorunlar ortaya kyor? Yeni eylem ve karar alma gereksinimi var m? Bu yntem, azami yirmi kiiden olumu gruplar iin dnlmtr. Bir grup daha bykse, ilgi gruplar oluturulur ve szc konseyi sistemiyle uzlamaya allr. Aadaki uzlama basamaklar, kararlatrma srecinden nce aklanr. Katlanlar, sreci kolaylatran ve srecin baarl olmasna katkda bulunan tavrlara dair eitli olaslklar bilmelidirler:65 Birinci Snf Uzlama: zm nerisini onaylyorum. Herkes bu ynde tavr aldnda, koulsuz hemfikirlilik salanm, varlan zmde ilgili tm insanlarn ihtiyalar dikkate alnmtr. ou zaman, sorun btn olarak deil de tek tek paralaryla ele alndnda bu mmkndr. Koullu Uzlama: (Ciddi) endielerim var, ama zm nerisini onaylayabilirim. Burada varlan en uygun zm olmamakla birlikte, kiinin ihtiyalarna ve karlarna dorudan aykr da deildir. Varlan karara kiinin uymas mmkndr. Endieler, gerekirse daha sonra gndeme gelebilir. Bu zm, bir grubun eyleme gcnn olmamasndan yedir. Veto: Bu karar benim temel grlerime aykr, yaama geirilmemelidir. Bu durumda, bir uzlama salanmamtr ve karar alnamaz. Grup bloke edilmitir. Bir birey, vetosuyla grup zerinde byk bir gce
65 lker ve sterci, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar.

eritii iin, veto aracn kullanrken dikkatli ve sorumlu davranlmaldr. Gruptan ayrlmak: Benim temel endielerim (vetom) grup tarafndan kabul edilmedi. Ben gruptan ayrlyorum. Uzlama prosedr baarsz olmutur. Herkesin onaylayabilecei bir zm bulunamamtr. Bir kii gruptan ayrlyor. Kenarda durmak: Karar onaylamyorum ama bloke etmek de istemiyorum. Burada kii kendisini darda tutar ama gruptan ayrlmaz. Onaylamad iin sz konusu eyleme katlmaz. Yine de grubun yesi olarak kalr. Ancak bu durumda da bir uzlama salanamamtr, nk; belli bir sre iin de olsa, bir kii gruba dhil deildir. Roller: Uzlama prosedrn baarl klmak iin belli rollerin datlmasnda fayda vardr. Bu rolleri stlenen kiiler, srtmesiz ve sorunsuz bir gidii salamak iin kimi durumlarda mdahale edebilirler. Roller deiebilir. Oluturucu: Tartmann konu iinde kalmasna ve aadaki kurallara uyulmasna dikkat eder. > Herkesin sz almasn ve kimsenin sznn kesilmemesini salar; > zm nerilerini toparlamaya veya ayrtrmaya alr. Ancak kendi grlerini stlendii rolden ayr tutmaldr. Gzlemci: > Grup iindeki atmosfere dikkat eder ve yorgunluk, bitkinlik gibi durumlar ortaya ktnda uzlatrc mdahalede bulunur. > Tek tek kiilerin duygularnn zerinde durulmamasn salar.

87

Zaman Ayarlayc: Tartlacak konu iin nceden belirlenmi olan srenin almamasndan sorumludur. Bu sre iinde bir zm bulunmasna dikkat eder. Yazc: > zm nerilerini ve kararlar not eder; > Gerektiinde, karar iin nemli olan zellikleri yazar; > Uygulamann sorumlularnn belirlenmesini salar; > Uygulamann yoklanmas iin bir zaman belirler.

Uzlamay Kolaylatran Kurallar:66

Aktif dinleme: Bir bakasnn sylediklerini doru biimde anlamak iin, nasl yant verebilecei dnlmeden nce sylenen alglanmaldr. Doru anladmzdan emin olmadmzda sormalyz. abuk sz almayan veya tepki vermeyen insanlarn da katlmn salamak iin aralar verilmelidir. zsorumluluk: Ortak karardan sorumluyuz. Kendimizi ortaya koyar, duygularmz belirtiriz. Kendi admza, ben olarak konuuruz; insanlar veya biz olarak ya da bakalarnn adna deil. Dier kiilerin kabul: Dier kiiyi kabul eder, onunla ortaklklar arar ve rekabetten kanrz. tekilere gvenir ve onlara sorumluluklar tanrz. Zaman bl say kural: Ayrlan zaman var olan kii saysna blerek kendi konuma zamanmz ayarlar ve tekrarlardan saknrz.
66 lker ve sterci, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar.

Hzla karar almak: Hzla karar verilmesini gerektiren durumlar vardr. rnein, bir blokaj eylemi srasnda polis, blokaj alann boaltma niyetinde ve en ge nc uyarsndan sonra bunu uygulayacak. imdi, hzl bir biimde karar almak gerekli: Ne yapacaz? Kendiliimizden gidecek miyiz, yoksa onlarn boaltmasn m bekleyeceiz? Oylama ve ounluk temelinde alnan bir kararda her insann hal ve korkularna dikkat edilmedii ve grup nceden ilkesel olarak ortak eylem karar ald iin, bir uzlama gereklidir. te yandan, yukarda aklanan prosedr olduka fazla zaman gerektirdii iin bu gibi durumlarda hzla karar alma en uygun yntemdir. Ancak bu yntem yalnzca, uzlama yntemi konusunda tecrbe sahibi insanlarla ve karlkl gvenin salanm olduu gruplarla mmkndr. Hzla karar almak iin, ieriksel tartmann bitirilmi ve eylemin olas senaryolarnn kurulmu olmas nkouldur. Prosedr, uzlama prosedrnn aynsdr. Tek fark, youn bir zaman basksnn var olmasdr. Yine bir soru belirlenir. Yukardaki rnei ele alalm: Oturmaya devam edip, onlarn boaltmasn m bekliyoruz? imdi, bir zaman snrlamas iinde zm nerileri ortaya atlmal ve grup bunlarn arasndan birini semelidir. Burada belki, oturmaya devam ediyoruz ve onlarn boaltmasn bekliyoruz ama polis kaba kuvvet uygularsa kalkyoruz gibi bir karar alnabilir. Eylemde bulunan her kii en ksa srede, uzlama admlarnn yardmyla kendi tavrn belirtmelidir. Bu, aadaki anlamlar tayan el iaretleri ile de yaplabilir: > Baparmak yukar: Uzlama > Baparmak yana: Endieli uzlama > Baparmak aa: Veto

88

Uzlama saland takdirde eylem srdrlebilir. Veto mevcut olduunda ayn yntemle baka zm aranmaldr. Hzla karar alma uygulandka kolaylar ve dzelir. Egzersiz: Grup i letiimin Gzlemlenmesi:67 Uzlama prosedr srasnda grup ii iletiim gzlemlenebilir. Gzlem emasyla gzlemci, katklarn skln, srelerini ve muhataplarn kaydedebilir. Sonuta, kimin, ne uzunlukta, kime ynelik konutuuna dair anlalr bir resim ortaya kar. Katklarn ieriklerini yarglamakszn, konuma tarzlarndaki farkllklar belirginleir. emada, grubun her yesi grubu temsil eden bir daire olarak gsterilir. Bir kiinin ald her sz iin, konuma muhatabna, gerektiinde tm gruba ynelik ayr ayr oklar izilir.

lendirmesi sonunda gzlemci emay sunar. Gzlemler, iletiimi deerlendirmeden biimlendirilmelidir. Grubun onaylamas durumunda iletiim baka zamanlarda da bu biimde kaydedilebilir.

Uzlamann mknlar ve Snrlar:68

Uzlama karar iin snrlarn muhtemelen en belirgini grubun bykldr. Uzlama yntemi kullanmnn temel bir nkoulu, grubun, benzer siyasi anlaylar ya da ayn hedefler gibi ortak bir zemine sahip olmasdr. Uzlama sadece eit erk dzlemlerinde bulunanlar arasnda mmkndr. Uzlama prosedr ilk bakta karmak, ematik ve mekanik grnr. Ama uygulandka bu izlenim deiir. Veto etme hakknda, aznlk durumunda olan birey ya da bireyler, ounlua kar belirleyicidir. Bu durumda aznlk daha fazla erk kazand iin, veto kullanmnda sorumlu davranlmas gerekir. Tm grubu bloke eden veto sadece baka bir seenek grlmediinde ve karar kiinin kendi temel anlaylarna ciddi lde ters dtnde merudur ve ancak bu durumda kullanlmaldr. Uzlama amal karar almada aadaki sorunlar ortaya kabilir: 1. Tekil kiiler grup iinde birliktelik ve huzurun korunmas veya grup tarafndan kabul edilmek iin kanaatlerini abuk deitirebilirler. 2. Gizli diplomasiyle, entrikalarla bir tutumun glenmesi iin alanlar olabilir. Ancak bu, ounluk sistemi iin de geerlidir.
68 lker ve sterci, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar.

Her oka konumann sresi saniye olarak not edilir. ok ksa katklarda bu bazen mmkn olmayabilir ve o kadar ayrnt da gerekmez. Uzlama biriminin deer67 lker ve sterci, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar.

89

3. Evet-hayr tartmalarnda ara tutumu benimseyen ya da savunan insanlarn, nemsenmeme ihtimali vardr. 4. nemsiz yan meseleler hakknda alnacak kararlar iin uzlama prosedr fazla zahmetli olabilir. Burada, oylama akla daha yakndr.

ve rgtn farkl seviyelerdeki gnll ve alanlarnn katlmnn planlanmas gerekir. Paydalarn katlm kadar kampanyann gerekletirilecei sosyal, ekonomik ve kltrel balam da kampanyann srdrlebilirlii asndan gz nnde bulundurulmaldr.69 Kampanyalarda srdrlebilirlik konusunu balk altnda analiz etmek ve bu balklara gre planlamak yararl olacaktr:70

KAMPANYA SONULARININ SRDRLEBLRLNN SALANMASI N NELER YAPILMALIDIR?

Bir kampanyann srdrlebilirliini iki farkl anlamda kullanmak mmkndr: Bunlardan birincisi kampanyann eylem planna uygun bir ekilde devam ettirilebilmesi; ikincisi de kampanya bittikten sonra elde edilen yarar aknn kampanya sonrasnda da etkin bir ekilde devam ettirilebilmesidir. lk anlamdaki haliyle srdrlebilirlik, bir kampanyann eylem planna uygun bir ekilde devam ettirilebilmesi, kampanyann hazrlk aamasyla ve kampanyaya ynelik yaplacak olan izlemeyle yakndan balantldr. Srdrlebilirlik ayn zamanda planlama aamasnda dnlmesi gereken bir admdr. SMART hedeflerin seilmesi bu nedenle ok nemlidir. kinci anlamda srdrlebilirlik, yaratlan etkinin kalclnn salanmas olarak da dnlebilir. Her iki anlamda da srdrlebilirliin salanmas benzer nitelikler ierir. Kampanyann etki ve yararlarnn farkl ekillerde srdrlebilmesi iin hedef kitlenin/yararlanclarn, yerel ve merkezi ynetimin ilgili birimlerinin, dier STlerin

Finansal srdrlebilirlik
Srdrlebilirlik ska finansal srdrlebilirlik olarak alglanmaktadr. Finansal srdrlebilirlik, kampanyann etkisinin, proje finansman sona erdikten sonra nasl srdrlebileceini sorgular. Genelde hibe veya balarla gerekletirilen, belli bir sre sonra tamamlanmas beklenen ST kampanyalarnda finansal srdrlebilirlii eitli yntemlerle salamak mmkndr. Bunlardan en nemlisi, hedef grubun, gerekletirilen kampanyann etkilerini sahiplenerek, srdrlmesini salamasdr. Hedef grup, kampanyaya ne kadar ok dhil edilirse, kampanyay o kadar sahiplenecek ve etkilerinin srdrlmesine katkda bulunacaktr.

Siyasal srdrlebilirlik
Yerel veya merkezi ynetimin, kampanyann etkilerinin srdrlmesini salamas siyasal srdrlebilirlik olarak adlandrlmaktadr. Kampanyann eitli aamalarna katlm olan yerel veya merkezi ynetim kampanyann
69 Nurhan Yentrk ve Yiit Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2006), 157. 70 Yentrk ve Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I, 157158. Ayrca bkz: Faruk Cengiz Tekinda, Proje Dngs Ynetimi Mantksal ereve Yaklam (Ankara: Toplum Gelitirme Program, 2005), 148.

90

bitiminden sonra da yaratlmas istenen etkiyi srdrebilir. Bunun yan sra kampanyann planlanmas aamasnda yerel veya merkezi ynetimin bu konuyla ilgili politikas, program ve projeleri de deerlendirilmelidir. Hazrlanacak kampanyann eer bu politika, program veya projeler asndan bir tamamlaycl varsa, siyasi srdrlebilirliinin salanmas daha kolay olacaktr. Kampanyann siyasi srdrlebilirlii, yaratlan bir modelle yerel veya merkezi ynetimin politikasn ve programlarn etkileyip onlarn dnmesine yol aarak da salanabilir.

ortaya koymamz salar. Bu kantlar ayn zamanda retilen iten karlabilecek olan bilgi iin de kaynak olutururlar. Mali konularla ilgili olarak gerekletirilen denetim ise hem hesap verebilirlik hem de effafln salanmas iin bir zorunluluktur. Bir kampanyann izleme, denetim ve deerlendirme faaliyetleriyle bir projenin izlenmesi, denetimi ve deerlendirmesi z itibariyle benzerlikler tar. Teknik olarak ayn yntemler kullanlmasna ramen zellikle kampanyann ieriine ve kapsamna bal olarak izleme ve deerlendirme kriterleri farkllklar gsterebilir. Kampanyalarda sklkla yaplan bir hata, izleme ve deerlendirmenin kampanyann eylem planna ve btesine dhil edilmemesidir. Kampanya yrtenler izleme ve deerlendirmeyi kolaylkla yapabilecekleri gzlemler olarak algladklar iin bunu eylem planna katmazlar ve btelendirmezler. Oysa izleme ve deerlendirmenin kampanyann tasarlanma aamasnda net olarak planlanmas, kampanyann eylem planna dhil edilerek, nasl uygulanacann belirlenmesi gerekir.71

Kurumsal srdrlebilirlik
zleme ve deerlendirmede de deinildii gibi kampanyalar araclyla ortaya kan bilgiyi yaygnlatrmak nem kazanmaktadr. Bu bilginin rgt iinde yaygnlatrlmasnn bir paras olarak, gerekletirilen kampanya araclyla kurumun belli kapasiteler gelitirmesi ve bu bilgiyi tekrar kullanabilmesi, kurumsal srdrlebilirlik olarak tanmlanmaktadr.

KAMPANYANIN BAARISININ LME VE DEERLENDRLMES NASIL YAPILIR?

Bir kampanyann baarsn lebilmek iin birbiriyle balantl unsurun gerekletirilmesi gerekir: zleme, Denetim ve Deerlendirme. Kampanyann baars hakknda bir deerlendirme yapabilmek iin ncelikle izleme yaplmas gerekir. zleme ve deerlendirme, gerekletirilmek istenen toplumsal dnmle ilgili kesin kantlar

zleme
zleme, basite, kampanya srasnda elde edilen tepkilerin gzlenmesi olarak tanmlanabilir. Etkiler kampanya sresince sorunu ortadan kaldrmaya ynelik olarak yaplan faaliyetler ise, tepkiler de bu faaliyetlerden elde edilen sonulardr. zlemenin yaplabilmesi iin ilk i, izlenecek gstergelerin belirlenmesidir. Bu gstergeler bize deiimi gsterecektir.72
71 Faruk Cengiz Tekinda, Proje Dngs Ynetimi Mantksal ereve Yaklam (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2005), 167. 72 Nafiz Gder, editr, Sivil Toplumcunun El Kitab (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2005), 166-167.

91

Bir kampanya srasnda kampanyay meydana getiren aamalarn hepsi birbiriyle etkileim iindedir. Bu nedenle kampanya dngmze yeniden bakmak bizlere izlememiz gereken sreler hakknda yol gsterici olacaktr. Bir kampanyann izlemesini gerekletirebilmek iin aadaki unsurlar gz nnde bulundurmak kolaylatrc olabilir: > Basit dnlmeli; > SMART hedefler kullanlmal; > Kayt tutulmal; > zleyenlerin (medya, hedef grup, dier STler vb) tepkilerini izlemeli; > Mantkl sonular karabilmek iin sadece yeterli bilginin gerektii unutulmamaldr. Bunun iin akademik bir uzmanla sahip olmak gerekmez. zlemenin yaplabilmesi iin ilk i, izlenecek gstergelerin belirlenmesidir. Bu gstergeler bize deiimi gsterecektir. rnein, gittike kirlenen bir gldeki baz organik ve inorganik parametrelerin llmesiyle gldeki kirliliin deimesinin veya enflasyondaki deiimi lmek iin baz tketim maddelerinin fiyatlarnn izlenmesi. Kampanya iinde ayrca izlenmesi gereken bir dier konu, btenin faaliyetlerle ne kadar uyumlu gittiidir. Bu konu daha ok kampanyann finansal ynetimden sorumlu kii tarafndan yaplr. zlemeyi salkl yapabilmemiz iin olmazsa olmaz koullar ve kurallar yle sralanabilir:73 1. lk durum (mevcut durum) bilgilerinin doru ve gvenilir olmas; 2. Gstergenin deiimi ok iyi temsil ediyor olmas; 3. zlenecek gstergenin elde edilmesi, izlenmesi iin
73

proje iinde makul oranlarda zaman ve kaynak ayrlmas; 4. zlenmesi zor, pahal, riskli olan gstergelerin seilmemesi; 5. zlenecek gstergenin izleme program ile birlikte proje iinde gsterilmesi; 6. zlemenin uzman bir ekip tarafndan yaplmas; 7. zlemenin mmkn olduu kadar ayn zaman aralklaryla, ayn mekanlarda ve ayn yntemlerle yaplmas (rnein su kirlilii iin rneklerin belli zaman aralklarnda, belli yerlerden alnmas ve ayn yntemle ayn parametrelerin analizlerinin yaplmas); 8. Projeyi yrten ekip iinde, herkesin konusuyla ilgili olarak neyi izleyeceinin daha nce planlanmas ve izleme programnn proje koordinatr tarafndan belli aralklarla kontrol edilmesi; 9. zlemenin dzenli kayt altna alnmas, gerektii zamanlarda doruluunun kontrol edilmesi. zleme sreklilik arzeden bir eylemdir. Kampanyann iinde ok farkl sreler ayr ayr, farkl yntemlerle izlenir. zleme sayesinde kampanyada ters giden eyleri erken fark etme ansna sahip olabiliriz. Ayn zamanda, kampanyann hedefine doru emin admlarla ilerlediini de izleme sayesinde grebilmek olasdr.74 Kampanyalarn ve STnn genel baarsn farkl seviyelerde yapacamz lmlerle ortaya koyabiliriz. Her seviyedeki lm, bir st seviyedeki baarnn kantlanmasnda rol oynayacaktr:75

74 75

Gder, Sivil Toplumcunun El Kitab, 168.

Gder, Sivil Toplumcunun El Kitab, 167.

Nurhan Yentrk, Yiit Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2006), 146.

92

Etkinin izlenmesi ise farkl gruplar zerinde kampanyann yaratt etkinin ve proje amacna ulalmasna ynelik kaydedilen ilerlemenin izlenmesidir. Bu tr bir izleme yukarda aklanan deerlendirmeden, projenin yaratt etkiyi deerlendirmek yerine, o etkiyi yaratmaya ne kadar yaklaldn lt iin farkldr. zleme, performans arttrmak iin nemli faktrlerin tespit edilmesine ve sren faaliyetlerin iyiletirilmesine ynelik olduu iin izlemenin kampanyay yrten ekip tarafndan yaplmasnda yarar vardr. ok zel durumlarda dardan bir uzman kullanlabilir. zleme dzenli olarak aylk, 36 aylk ve yllk periyotlarda yaplmaldr.

Deerlendirme
Deerlendirme bir renme ve ynetme aracdr. Gelecekte yaplacak ileri iyiletirmek iin gerekleeni yarglama ve deerlendirme srecidir. lme, analiz ve deiimi yorumlamann yan sra, hedeflerin ne kadarnn gerekletirildii ve balangtaki ngrlerin doru olup olmadna da deerlendirmeyle karar verilir. Deerlendirme, retilen dnmn etkisi, verimlilii ve srdrlebilirlii gibi konularda da yargya varmamz salar.77 zleme, kampanya boyunca dzenli olarak srdrlrken, deerlendirme belirli dnemlerde, kampanya balamadan, kampanya ortasnda, kampanya sonunda ve kampanya bittikten belli bir sre sonra yaplr. zleme, kampanyann ilerleyiini takip edebilmek, gerektiinde nlemler almak ve gncellemek iin srdrlr. Deerlendirme, gelecekte yaplacak olan dier kampanyalarda uygulanabilecek bir
77

Bir kampanyann izlenmesi srasnda gz nnde bulundurulmas gereken iki paralel izleme yntemi vardr. Bunlar proje sreci ile bu srete yaratlmaya allan etkinin izlenmesidir. Proje srecinin izlenmesi farkl alann izlenmesiyle yaplmaldr:76 > Kampanya tarafndan oluturulan yap ve salanan hizmetlerin fiziksel olarak retiminin izlenmesi (faaliyetlerin izlenmesi), > Hedef gruplar tarafndan yaplarn ve hizmetlerin kullanlmasnn izlenmesi (ktlarn izlenmesi), > Mali kaynaklarn ynetiminin izlenmesi.
76

Yentrk ve Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I, 147.

Yentrk ve Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I, 145.

93

renme sreci gelitirmek, var olan rgt politikalarn gzden geirmek zere girdi salamak iin yaplr.78 Kampanyann deerlendirilmesi gelecekte yaplacak olan almalarn etkisine nemli lde katkda bulunur. Bir kampanyann deerlendirmesini yapmak iin dardan bir uzmann kullanlmas arzulanan bir eydir. Ancak projelerden farkl olarak kampanyalarda dardan uzman kullanlmas zorunlu deildir. Baarl ve pratik bir deerlendirme grece olarak ufak bir bte ve zaman dilimiyle yaplabilir. Bir kampanyann izleme ve deerlendirmesini yapmak iin ie aadaki sorularla balanabilir:79 > Kampanyay neden deerlendirmek istiyorsunuz ve bu deerlendirmeyi kim kullanacak? (rnein, yaplan kampanyann baars hakknda yelerinizi bilgilendirmek iin mi, yoksa kampanyay rgtleyen ekibin daha kaliteli bir ekilde almasna ynelik dzenlemeler yapmak iin mi? Ya da her ikisi birden mi?) > Neyi deerlendirmek istiyorsunuz? (Kampanyann etkilerini ve yaratt deiimi mi yoksa kampanya da kullanlan yntemleri mi veya her ikisini birden mi?) > Doru strateji nedir? > Deerlendirmenin sonularna ne zaman ihtiya duyacaksnz? (rnein bu deerlendirmeyi gelecekte yapacanz etkinliklere karar vermek iin planladnz bir toplantda bilgilendirme amal m kullanacaksnz?) > Deerlendirme iin ihtiya duyulan veya mevcut kaynaklarnz nelerdir? (Ayrabileceiniz zaman ve para ne kadar?)
78 79

> Hangi bilgilere ihtiyacnz var ve nasl toplayacaksnz? (Mevcut olan kaynaklarla en iyi elde edebileceiniz ey nedir?) > Elde edeceiniz bilgi, kampanyanzn yntemlerinde ihtiya duyulan deiiklikler hakknda ve bunlarn nasl daha iyi yaplabileceine dair neler syleyecek? > Sonular ilgili insanlara iletmenin en etkili yntemi nedir? zleme ve deerlendirme iin iki trl bilgi toplama yntemi vardr: Birincil ve ikincil kaynaklar. Dorudan gzlem, anket, mlakat, toplantlar, odak grup toplantlar, derinlemesine grme vb yntemler birincil kaynaklar oluturur. Resmi belgeler, kalknma planlar, sosyolojik ve demografik aratrma raporlar, kampanyanz iin referans olabilecek belgeler, faaliyet raporlar ve durum analizlerinden oluabilir.80 zleme ve deerlendirmeyi birbirini tamamlayan bir btn olarak aldmzda aadaki sorular sormak yararl olacaktr: > Yapmak istediiniz faaliyetleri gerekletirebilmek iin girdileri verimli bir ekilde kullandnz m? Nasl? > Sizi takip edenlerin gznde (medya, destekiler, yeler, dier STler vb) arzu ettiiniz sonulara ulamak iin yapm olduunuz faaliyetler, dier ktlar ne kadar etkiliydi? > Hedefleriniz ve amalarnza ynelik elde ettiiniz sonular ne kadar etki yaratt? Hedefi etkileyen dier faktrler nelerdi? > Yaplan kampanyann yararlanclarnn yaamlarnda bir etki yaratacak politika deiiklikleri ne kadar gerekleti?
80

Yentrk ve Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I, 146.

The Amnesty International Campaigning Manual (Amnesty International Publications, 2001), 282.

Yentrk ve Aksakolu, Proje Dngs Ynetimi I, 149.

94

zleme ve deerlendirme srelerini belli bir tablo dhilinde grmek istersek aadaki sray izlemek mmkndr: 1- Balam: Sorunun genel bir analizinin ve ilgili balantlarn ortaya dklmesi gerekir. 2- Yaplan faaliyetler ve ktlar: Yaplan faaliyetler,

hazrlanan raporlar, harcanan ve elde edilen para, konunun medyaya yanstlmas, lobicilik vb. 3- Sonular: Hkmet tarafndan yaplan aklamalar, ulusal ve uluslararas hkmet mekanizmalarn konuya ilikin tavr. 4- Etki: Sorunun zmne ynelik somut deiiklikler, bu ynde atlan admlar, gerekli hizmetlerin salanmas.

UA ngiltere ubesinin Suudi Arabistandaki insan haklar durumuna ilikin yrtt almann tablosu:
1. Balam
Suudi Arabistan lkedeki insan haklar durumu nedeniyle uluslararas mekanizmalar (BM, STler) tarafndan yakn bir ekilde izlenmekteydi. lkede olduka yaygn insan haklar ihlalleri bulunmaktayd. Mart 2000de bir kampanya balatlmadan nce, Suudi Arabistan hakknda daha nce hi kampanya yaplmamt. Kampanya yrtebilmek iin gerekli bilgi ok zor topland ve bu yzden kampanyann balatlmas pek ok defa ertelenmek zorunda kald. lkeye ynelik lobi faaliyeti yrtmek olduka zordu. Bu nedenle kampanyann balatlmas iin BM nsan Haklar Konseyinin oturum yapaca bir tarih beklendi. lkedeki ceza infaz sistemi zerine odaklanld.

2. Yaplan faaliyetler ve ktlar

ngiltere hkmetine ynelik st dzeyde lobi faaliyetleri gerekletirildi. Hkmetin dikkati Suudi Arabistandaki insan haklar ihlallerine ve adalet sitemine ekildi. UA ngiltere ubesi, Suudi Arabistandaki ceza infaz sisteminin iyiletirilmesi iin bir dizi tavsiye yaynlad. Etkili olabilecek hedeflere temel mesajlar ileten snrl sayda mektup gnderildi. Parlamento yeleriyle 21 farkl toplant yapld. Suudi otoritelerine ve eliliine 19450 adet kart gnderildi. 40 farkl grupla konumalar yapld, 50 adet atlye almas dzenlendi 100 bin destekiden toplam 85 bin sterlin ba topland. 400 genlik grubu ve 70 renci grubu farkl eylemler yaptlar. Belli Arap medyasn da ierecek ekilde 200 kiilik bir konferans dzenlendi.

TU Alert ve PCS Union Journalda makaleler yaynland. Suudi Arabistanda yatrm yapan ngiliz irketlere brifing gnderildi. Benzer bir brifing Suudi Arabistan ve Kuveyt eliliklerine de gnderildi.

4. Etki
Suudi Arabistan hkmeti BM nsan Haklar Konseyindeki toplantda insan haklarna uyacana dair sz verdi. Suudi Arabistan uzman kurululardan gerekli dzenlemeleri yapmak iin bir klavuz hazrlanmasn istedi. Uluslararas dzeyde yrtlen ve dier UA ubelerinin de katld kampanya sonunda Suudi Arabistan BM yetkililerini ve UA temsilcilerini bir gzlem yapmalar iin Suudi Arabistana davet etti. Suudi Arabistan ngiltere Bykelisi UA ngiltere ubesini davet etti. Suudi Arabistan ngiltere Bykelisi insan haklarna ynelik duruunu ifade eden bir bror yaynlad.

3. Sonu
ngiltere hkmeti Suudi Arabistan hakknda bir aklama yapt. Benzer bir aklama Avrupa Birlii tarafndan yapld ve konuyla ilgili kayglar dile getirildi. Hkmet Suudi Arabistandaki insan haklar durumu hakknda bir rapor hazrland. Suudi Arabistana atanan yeni ngiltere Bykelisi lkedeki insan haklar durumu hakknda bilgi istedi. Konu ulusal, blgesel ve yerel medyada yer ald. Suudi Arabistan iadamlarna ynelik bir konuma gerekleti.

95

Denetim
Denetim, finansal ilemler ile raporlarn yasa ve szleme hkmlerine uygunluunun tespiti ve analizi olarak adlandrlabilir. Denetim, finansal kaytlarn yasal prosedrlere ve szleme hkmlerine uygunluunun dorulanmas ile yaplr. Bir kampanya srasnda btenin uygun bir ekilde harcanmas, kampanyann srdrlebilirlii asndan ok nemlidir. Ayn zamanda yelere ve destekilere ynelik etik bir sorumluluktur. Denetim iin asli unsur bir kurumun kendi kendisini denetlemesidir. Pek ok STde denetleme kurulu atl bir durumdadr. Oysa kampanya sresince, kampanyay hem faliyet planna hem de bteye uygun hareket edilip edilmedii asndan denetleme grevi denetleme kuruluna aittir. Bu denetimin kampanya sresince devam ettirilmesi, kampanya sonunda da kampanya btesinin bir bamsz uzman ya da bu konuda ehil bir kurum tarafndan yaplmas gerekir.

96

KAMPANYALAR

Bu blm, uluslararas, ulusal ve yerel dzeyde farkl niteliklere sahip on drt ayr kampanyay incelemektedir. Her bir kampanya nce tantlm ve amalar sralanm, ardndan kampanyann bilgi ve veri toplama ile rgtlenme biimleri, kullanlan kampanya malzemeleri, taktik ve eylemleri incelenmi, elde ettikleri baarlar deerlendirilmitir.

KENCEYE KARI BR ADIM AT!

Kampanyann Tarihesi
kenceye Kar Bir Adm At! kampanyas 2000 (Ekim) tarihinde Amnesty International (Uluslararas Af rgt - UA) tarafndan yirmiden fazla lkede balatld. Bu, UAnn ikenceye kar balatt nc kampanyayd. UA daha nce ilki 1972de, ikincisi 1984de olmak zere iki kez uluslararas dzeyde ikenceye kar kampanya yrtm ve olumlu sonular elde etmiti. 2000de balatt kampanya ile ikence konusunda verilen mcadeleye uluslararas bir destek salamay ngrmekteydi. Bu nedenle, kampanya UA tarafndan balatlm olmasna ramen, ikenceyle uluslararas dzeyde mcadele eden alt STnn oluturduu bir koalisyon tarafndan yrtld. CINAT (Coalition of International NGOs Against Torture kenceye Kar Uluslararas Sivil Toplum rgtleri Koalisyonu) adyla bir araya gelen bu STlere yandaki kutu iinde yer verilmitir. Koalisyona sonradan IJC de (International Commission of Jurists - Uluslararas Avukatlar Komisyonu ) destek verdi.

> kenceye Kar Uluslararas Sivil Toplum rgtleri Koalisyonu (Coalition of International NGOs Against Torture - CINAT) www.cinat.org > kence Madurlar in Uluslararas Rehabilitasyon Konseyi (The Rehabilitation Council for Torture Victims - IRCT) www.irct.org > Uluslararas Af rgt (AI) www.stoptorture.org, www.amnesty.org, www.amnesty.org.tr/yeni > kencenin nlenmesi in Dernek (The Association for the Prevention of Torture - APT) www.apt.ch > kenceyi Kaldrmak in Hristiyan Eylemi Uluslararas Federasyonu (The International Federation of ACAT) www.fiacat.org > kenceye Kar Dnya Organizasyonu (The World Organisation Against Torture - OMCT) www.omct.org > kenceden Sa Kalanlar in Giderim (Seeking Reparation for Torture Survivors - REDRESS) www.redress.org > Uluslararas Avukatlar Komisyonu (International Commission of Jurists IJC) www.icj.org

97

CINAT Koalisyonunu oluturan yedi rgtn tamam insan haklar rgtleri ve zel olarak ikence konusunda uzmanlam rgtlerden olumaktadr. Kampanya Trkiyede de UA Trkiye gruplar tarafndan 2000(Ekim)de ikenceye kar mcadele veren ok sayda STnn destei ve katlmyla balatld. HD, THV, Mazlum-Der gibi Trkiyenin nemli insan haklar rgtlerinin yan sra meslek odalar da kampanyaya destek verdi. Kampanya srasndaki ana temalar arasnda kadnlara ve ocuklara ynelik ikence de yer aldndan kadn temas srasnda kadn rgtleriyle, ocuk temas srasnda ocuk rgtleriyle ibirlii yapld. Kampanyada sz konusu rgtleri bir araya getiren ortak nokta, ikence ve kt muamelenin insann fiziksel ve zihinsel btnlne verdii zararlard. Hem uluslararas hem de ulusal dzeyde koalisyonlar kurulmasnn temel nedeni, ikence madurlarnn destee olan ihtiyacna disiplinleraras bir eylemle cevap vermek ve dnyann her yerinde ikencenin nlenmesi iin almakt. kenceye kar almak rehabilitasyon merkezlerinin, insan haklar organizasyonlarnn, hukukularn, hkmetlerin, medyann ve dnyann bir ucundan dier ucuna btn bireylerin birlikte aba sarf etmesini gerektirir. Nitekim koalisyonu meydana getiren rgtlerin ortak noktas, ikencenin nlenmesi olmakla birlikte, her birinin konuyla ilgili uzmanl farklyd. Bu nedenle her yl koalisyonun sekretaryasn bir baka kurum stlendi. u an sekretaryasn APT yrtmektedir. Trkiyede yaplan almalar UAnn Trkiye gruplarnca yrtld. Kampanyann hazrlk aamasnda, UA 195 lkede ve bu lkelerin yer ald blgelerde 19972000 yllar arasnda aratrma dosyalar hazrlad ve bu dosyalar

dikkatli bir ekilde inceledi. ncelemenin sonucunda 1997den itibaren yz elliden fazla lkede devlet grevlileri tarafndan ikence ve kt muamele yapldna dair raporlar elde etti. Yetmiten fazla lkede ikence ve kt muamelenin yaygn bir ekilde kullanldn ve seksenden fazla lkede ikence sonucu lmlerin meydana geldiini tespit etti. Kampanyann ayrc bir zellii de ilk kez ev iinde meydana gelen iddet olaylarn ikence ve kt muamele kapsamna sokmas, ev ii iddetin durdurulmas iin eylemler dzenlemesi oldu. Bylece kampanya, devlet d aktrlerin de ikence faili olarak sorumlu tutulabileceini gndeme tad. Kampanyann en gl yann UAnn 60dan fazla lke ve blgede rgtl olmas oluturmaktadr. Ayrca konuyla ilgili olarak yllara dayanan tecrbesi, birikimi, raporlarn tarafsz bir ekilde hazrlamas ve bireysel madurlar hakknda etkin eylemler dzenlemesi dier gl ynleridir. UA, fon bulma olanaklar olan bir rgt. Nitekim daha nce insan haklar ihlallerini nlemek iin faaliyet gstermesi ve bu konuda yaratt duyarllk nedeniyle 1977 ylnda Nobel Bar dlne, 1978de de Birlemi Milletler dlne layk grlmt. Tm dnyada etkin eylemler dzenledii iin UA Birlemi Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii gibi hkmetleraras rgtler nezdinde danman statsne sahiptir. Bu ona lobicilik yapabilme konusunda nemli bir g kazandrmaktadr. Kampanyann olanaklarndan en nemlisi kampanyann ortaklar olan rgtlerin ikencenin nlenmesi konusunda uzman ve deneyimli rgtlerden olumasdr. Bir dier avantaj, ikencenin uluslararas szlemelerde kesin bir ekilde yasaklanm olmas. kence ve kt muamele yasa hibir koulda devletlerin askya alamayaca kesin bir yasak. Sava, doal afet, isyan, ayaklanma, nkleer felaket, sel, dep-

98

rem gibi doal felaketler, alk veya ktlk gibi durumlar, salgn hastalklar vb durumlarda dahi ikence, kt muamele, insanlk d ve aalayc ceza veya muamele uygulanamaz. Bu konuda balayc szlemeler ve izleme mekanizmalar bulunmaktadr. Medya ve dier sivil toplum rgtlerinin de desteini unutmamak gerekir. Kampanyann zayf olan yan ise UAnn kampanya yrtt her lke ve blgede yeterince gl olmamas. UAnn ube ve yaplar eit oranda gl deil. Baz ubeleri ok gelimi ve rahat fon bulabilirken, baz ube ve yaplar bunu eit ekilde yapamyor. Bu ubelerin olduu lkeler ayn zamanda ikence ve kt muameleden en mustarip lkeler. Raporlarn sadece belli dillerde yaymlayabiliyor. ok byk bir rgt olmas nedeniyle bazen karar alma mekanizmalar yava iliyor. kence ve kt muamele yasa konusundaki bilin eksiklii ve hkmetlerin bu konudaki duyarszl, bir baka sorun. Toplumun baz kesimleri ile kiiler iin ikencenin ve kt muamelenin meru grlmesi ise en byk tehdit. Bu durum uluslararas szlemeler ve ulusal yasalarla yasaklanm olmasna ramen, ikencenin ve kt muamelenin beslenmesini salyor. Konunun bir dier boyutu da ayrmclln ikenceyi ve kt muameleyi beslemesidir. UA kampanyasn en gl olduu noktalar zerinde oturtmutur. zellikle lobi olanaklarn son derece iyi kullanp zayf olan ubelerine hem maddi hem de manevi destek vermektedir. Oluturulan ortak bir bteden maddi imknlar iyi olmayan ube ve yaplarn faydalanmasn salayarak esnek bir rgtlenme anlayyla ube ve yaplarnn kendi ulusal stratejilerini oluturmasna yardmc olmutur. Tehditler konusunda bilin ykseltme faaliyetlerine nem vermi, bunun iin zel aralar gelitirmitir. Baz el kitaplar ve seminerler yoluyla zellikle de

avukatlar, doktorlar ve retmenler araclyla yaygn almalar yapm, ulusal ve yerel dzeyde ortaklar bularak kampanya kapsamnda bu ortaklarla birlikte hareket etmitir. Bylece uluslararas dzeyde hareket ederken, ulusal ve yerel ihtiyalar gzetebilmitir.

Kampanyann Amac ve Hedefleri

Kampanyann ana konusu ikencedir. kence ve kt muamele, konuyla ilgili pek ok uluslararas szlemeye ramen, halen dnyann pek ok lkesinde ve blgesinde bilgi almak, cezalandrmak ve toplum zerinde bask oluturmak iin kullanlmaktadr. kence ve kt muamele madurlar, sadece fiziksel deil ayn zamanda ciddi zihinsel yaralanmalara maruz kaldndan, ikence ve kt muamele, madur zerinden tm toplumda travma yaratr. Bu nedenle ikenceye kar balatlan kampanya, amacna ulamak iin temel hedef zerinde temellenmekteydi: nleyicilik, ayrmclk ve cezaszlk. kence konusunda daha nce yaplan almalarn ou arlkla ikence madurlarnn rehabilitasyonu, tazminat almas vb giderim elde etmeleri ve faillerinin cezasz kalmamas zerine younlamt. Ancak bu tr hedefler ikencenin nlenmesinde etkili olmakla beraber, bir ikence ve kt muamele vakas gerekletikten sonra devreye girmekteydi. Bu kampanya ilk kez ikence ve kt muamele vakalar gereklemeden nce ne tr nlemler alnabilir sorusunu sordu. Bu soru beraberinde her trl alkonma merkezinin haberli habersiz denetimini salayan BM kenceye Kar Szleme Semeli Ek Protokoln gndeme getirdi. kence halen gncel bir sorundur. Dnya lkelerinin yarsndan fazlasnda insanlar ikence veya zalimane, insanlk d ve aalayc uygulamalara maruz kal-

99

maktadr. kence ve kt muamele vakalar sadece az gelimi lkelerde veya baskc rejimlerde deil, gelimi ve demokratik rejimlerin hkim olduu lkelerde de grlmektedir. Dou kadar Bat toplumlarnn da gncel bir sorunudur. Bunun yakn zamandaki en somut rnei Guantanamodur. Dayak bugn devlet grevlileri tarafndan kullanlan en yaygn ikence ve kt muamele yntemidir. Dayak atldna ilikin raporlar yz elliden fazla lkeden alnmtr - esasen 1997den beri ikence ve kt muamelenin rapor edildii tm lkelerden. 1997den bu yana rapor edilen yaygn ikence ve kt muamele yntemleri arasnda elektrik oku (40tan fazla lkede), gzaltnda tecavz ve cinsel taciz (50den fazla lkede), vcudun askya alnmas (40tan fazla lkede), ayak tabanlarn dvme (30dan fazla lkede), nefessiz brakma (30dan fazla lkede), sahte idam veya lm tehdidi (50den fazla lkede) ve uzun sreli tecrit etme (50den fazla lkede) bulunmaktadr. Dier yntemler arasnda suya bastrma, vcutta sigara sndrme, bir arabann arkasna balanp srklenme, uykusuz ve duyusuz brakma yer alr. Yukardaki veriler nda kampanya gayet somut bir ihtiya zerine dayandrlmtr. Ama ve hedefleri konuyla dorudan ilgili ve gereki olup ayrca ok meru bir zemine dayanr. kence ve kt muamele bata BM Szlemeleri olmak zere, Avrupa nsan Haklar Szlemesi gibi blgesel dzeydeki dier szlemelerde de ak bir ekilde yasaklanmtr. kence ve kt muamele yasann hibir istisnas yoktur. Yasak ok ak ve nettir. Hibir koulda ve hibir nedenle yasak askya alnamaz. Olaanst hallerde dahi yasak geerlidir ve kesindir. Bu sz konusu meru zemin iin UA gnllleri hem

uluslararas hem de ulusal dzeyde nlerine son derece somut, gerekletirilebilir ve kampanyann temel amalarna hizmet edebilecek hedefler koymulardr: kence bazlar iin, zellikle de toplumdaki hedef gruplara kar merudur fikrinin krlmas, ikence madurlarnn ya da muhtemel madur veya muhtemel madur yaknlarnn ikenceye kar ulusal ve uluslararas hukukun koruyucu ya da nleyici mekanizmalar hakknda bilgilenmelerinin salanmas; kence ile ilgili uluslararas szlemelerin eksiksiz ve ekincesiz bir biimde onaylanmas ve uygulanmas. Onaylanan szlemelerden ekincelerin kaldrlmas. Bu amala; > Uluslararas Medeni ve Siyasal Haklar Szlemesinin imzalanmas ve onaylanmas, > Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesine Ek Seimlik Protokoln imzalanmas ve onaylanmas, > Uluslararas Ceza Mahkemesi (UCM) Roma Tznn onaylanmas Ulusal mevzuatlarn iyiletirilmesi ve doru uygulanmas, ikence faillerinin yarg nne karlmas ve cezalandrlmas, ikence, kt muamele, tecavz ve tacize ilikin tanmlarn uluslararas standartlara uygun hale getirilmesi, gzaltnda tecavz ve cinsel iddetin ikence suu saylmas, gzaltnda tecridin sona erdirilmesi. Kampanyann hedef kitlesini uluslararas ve ulusal kamuoyu oluturur. Ayrca lobi faaliyetleri iin uluslararas toplum hedef grubun iinde. arpan etkisi gz nnde bulundurularak konuyla ilgili sivil toplum rgtleri, med-

100

ya mensuplar, hukukular, retmenler, akademisyenler, kanaat nderleriyle birlikte almalar rgtlenmitir.

Bilgi ve Veriler
Kampanyadaki koalisyon bileenleri tp, hukuk, eitim, insancl yardm gibi farkl alanlarda uzman olan ve tm dnyada konuyla ilgili faaliyet gsteren kurumlardan olumaktadr. Dnyann drt bir tarafndan titizlikle elde ettikleri verilere sahiptirler. Hepsinden nemlisi bu verilerin ve bilgilerin toplanmas konunun uzman olan kiilerce yaplmaktadr. Bu nedenle kampanyann bilgi ve veri toplama ekli gerekten son derece baarl ve salam temellere dayanr. Bilgilerin hibirisi kurgusal deildir. Somut tanklklara, mahkeme kaytlarna, tbbi bulgulara vb dayanmaktadr.

tasarlanm. Brorlerdeki bilgiler ve eylem ars renk, din, dil, rk, siyasi gr ayrm gzetmeksizin madurun urad hak ihlaline odaklanm. Kampanya afilerinde madurlarn ifadelerine yer verilerek ifadeler duygusal smrden ok, eyleme tevik edecek ekilde kullanlm. Hazrlanan tm materyallerde kullanlan dil evrensel ve kapsayc olmu. Konuyla ilgili 12 Noktal Program olarak bilinen basit bir nleyici program gelitirilerek, ikencenin nlenmesi iin tavsiyeler niteliindeki bu metin, uygulanabilir bir eylem program sunmutur.

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyann rgtlenmesi uluslararas dzeyde olduu kadar ulusal dzeyde de gerekletirilen koalisyonlar eklinde gerekletirilmitir. Bylece konuyla ilgili tm rgtler ortak bir payda altnda bir araya gelmiler. Eylemlerin rgtlenmesinde her lkedeki kampanya koordinatrleri aktif bir rol oynam. Profesyonel alanlarn yan sra kampanyann planlanma aamasndan uygulanma aamasna kadar gnlllerin katlm en st dzeyde salanmaya zen gsterilmi. Kampanyada zellikle temel yap olduka iyi oluturulmu: Eylem, medya ve lobi. Bu nedenle kampanya koordinatrleri, medya ve lobi koordinatrleriyle egdml almlar. Koalisyon yeleri konuya ilikin hazrlanan ortak bildirilerin yan sra kendi metinlerini de kampanya srasnda kullanabilmiler. Bu sayede uluslararas dzeyde yrtlen kampanya ile ulusal dzeyde yrtlen kampanyalar arasnda herhangi bir uyumazlk yaanmam. Tm bunlar salamak amacyla UA ube ve yaplarnn grleri alnarak bir stratejik eylem plan oluturulmu. Konuya dair bilgi notlar hazrlanm. Bu notlar vastasyla ncelikle UA yeleri ve alanlar kampanya ve kam-

Kampanya Materyalleri
Kampanya kapsamnda hazrlanan web siteleri hem konuyla ilgili ayrntl bilgiler sunmu hem de izleyicilerinin aktif katlmn salamtr. Hazrlanan raporlarn etkililii grsel malzemelerle arttrlmaya allmtr. Kampanyann ismi ayn zamanda slogan olmu: kenceye Kar Bir Adm At! Slogan ksa, sade ve anlalr. Kiileri dorudan eyleme aran ve hedefi gayet net ifade eden bir anlatma sahip. Ayrca ikence ve kt muameleyle mcadele etmek konusundaki kararllnn bir ifadesi olarak Asla Vazgemeyeceiz! slogann kullanmlar. Kampanya srasnda kullanlan TFZ bantlar (Torture Free Zone kenceden Arnm Blge) sembolik olarak eylemlerde ikencesiz blgeler olduunu duyurmutur. Bireysel madurlar iin hazrlanan brorler, UAnn bireysel madurlar iin etkin ve kresel eylemler gerekletirme hedefiyle uyumlu bir ekilde

101

panyann konusu hakknda bilgilendirilmi. Kampanya balatlmadan nce kampanyaya destek vermesi muhtemel olan sivil toplum rgtlerinin yanna gidilerek tek tek grmeler yaplm. Ayn yntem medya mensuplar iin de izlenmi.

anlatlar. Hem kampanyann alnda hem de kampanya srasnda medya yaplan faaliyetleri etkin bir ekilde haberletirdi. Kampanyann balangc, gelime sreleri ve sonucu hakknda zel bir mekanizma kurulmu. ncelikle kampanya hakknda alt aylk ve yllk izleme raporlar hazrlanm. Kampanya bittikten sonra kampanyann deerlendirmesini yapmak zere bir uzman grevlendirilmi, kampanyann baarl olan ynleri kadar, baarsz olan ynleri de tarafsz bir ekilde raporda konu edinilmitir.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanya gayet somut baarlar elde etmi. Kampanya bnyesinde oluturulan www.stoptorture.org web sitesi zerinden balatlan eylemler ok sayda madurun ikenceden kurtulmasna arac olmu. Bunun en somut rneklerinden bir tanesi srail ynetimin elinde bulundurduu ve idare ettii Lbnann Khiam blgesindeki Khiam Gzalt Merkezinin kapatlmasdr. Filistin ve gal Altndaki Topraklarda faaliyet gsteren siyasi sulularn tutulduu merkez, elde edilen ok saydaki madur ifadeleri ve raporlara gre tam bir ikencehaneydi. Yaplan eylemler sonucunda kapatld ve srailin Lbnandan ekilmesinin ardndan mze haline getirildi. www.stoptorture.org web sitesi, biliim teknolojilerini insanlk yararna etkin bir ekilde kulland iin Revolution 2001 en iyi web sitesi dln ald. Yrtlen etkin lobi faaliyetleri sonucunda BM kenceye Kar Szlemeye Semeli Ek Protokol yrrle girdi. UCM Roma Tz BM Genel Kurulunda kabul edildi. Bylece insanla kar sular, sava sular ve saldrganlk suundan doan ar ihlalleri yarglayacak olan uluslararas bir mahkeme kurulmu oldu. AB, genileme srecinde UCMye taraf olmay art kotu. Kampanya ve CINAT koalisyonu daimi klnd. www.stoptorture.org kampanya sonrasnda Guantanamo zerine younlat. Kampanya kapsamnda Trkiyede ikenceye kar mcadele veren STler ilk kez zmir Seferihisarda bir araya gelerek ikence sorununu tarttlar ve karlkl ibirliinin devamll konusunda

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya srasnda eylem ve taktik olarak basn aklamalar, rapor ve bror basm, TV ve/veya radyo programlar, reklm spotlar, afiler, TFZ band, eitim malzemeleri, bilgilendirme toplantlar, eitim toplantlar, sokak stantlar ve eylemler, ilgili fuar, festival ve sempozyumlara katlm, mektup eylemleri, lobicilik, STler ile bulumalar kampanyann btnne yaylacak ekilde kullanld. Bu eylemlerin etkin bir ekilde kullanlmas konuyla ilgili kamuoyu yaratlmasnda ok faydal oldu. Kampanya erevesinde Trkiyede gerekletirilen temel faaliyetlerden bir tanesi de UAnn Adil Yarglanma El Kitabnn Trkeye evrilip cretsiz datlmas ve bu konuda farkl illerde seminerlerin dzenlenmesidir. Benzer nitelikli bir dier faaliyet, UCM konusunda gerekleti ve bylece UCM ilk kez kamuoyunun gndemine tand. UAnn destekisi olan baz sanatlar kampanyaya ak destek verdi. Kamuoyunda grnrlkleri ok olan U2 grubu ve Eurythmics grubunun sanats Annie Lennox bu sanatlar arasndadr.

102

Fonlar
UA, 70 lke ve blgede iki milyona yakn yesi olan bir rgt. Hkmetlerden ve hkmetleraras rgtlerden kampanyalar iin ba kabul etmiyor. Bunun tek istisnas insan haklar eitimi faaliyetleridir. Kendi fonlarn kendisi yaratan UA bu konudaki gcn yapm olduu etkili eylemlerden alr. Bu eylemler ye toplamasna yardmc olduu gibi fon bulmasn da salamaktadr. Fon bulmak iin kulland etkili yntemlerden biri de yz yze yaplan grmelerdir.

kenceye Sessiz Kalma! kampanyas iin bkz: www.ihd.org.tr/index.php?option=com_content&view= article&id=1149&Itemid=142 ve www.ihd.org.tr/index.php?option=com_content&view= category&layout=blog&id=60&Itemid=140

Konuyla lgili Dier rnekler

kence ve kt muamele Trkiyenin sabkal olduu bir konudur. Bu nedenle Trkiyedeki insan haklar rgtleri bu konuda ok uzun bir zamandr etin mcadeleler vermektedir. nsan Haklar Dernei (HD): 1986da kurulan HD ikencenin nlenmesi iin kurulduu gnden beri pek ok faaliyet ve proje yrtyor. Bu faaliyetlerden biri de 2004 ylnda kenceye Sessiz Kalma projesidir. kencenin nlenmesi amacyla son on ylda gerekletirilen mevzuat deiiklikleri ve bu deiikliklerin uygulamaya yansmalar ile bunlarn ikence davalar zerindeki etkileri izlenerek rapor haline getirilmitir. Ayrca deiikliklerin uygulamadaki yansmalarn grebilmek amacyla ikence davalarnn izlenmesi hedeflenmitir. Tm almalar srasnda dokmantasyon verilerinden yararlanlm, ayrca dzenli aralklarla blten, bror, afi, poster, kartpostal yaynlanmtr. Kampanya iin yaplan dava izleme sonular ve yasal taramalar kitap halinde toplanm. Kampanya rgtlenirken fon bulma ksm iin proje hazrlanm. Proje Avrupa Komisyonunca desteklenmi.

KARA MAYINLARININ YASAKLANMASI N ULUSLARARASI KAMPANYA

Kampanyann Tarihesi
Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya 1992(Ekim)de alt sivil toplum kuruluunun oluturduu bir grup tarafndan balatld. Bu kurululara kutu iinde yer verilmitir. Kurucu rgtlerin tm, Afrika, Asya, Orta Dou ve Latin Amerikadaki almalar srasnda maynlarn toplumlar zerinde yaratt korkun etkilere tanklk eden rgtlerdi. Kampanyann kkenleri, sz konusu alt rgtn 1991 ve 1992 yllarnda kara maynlarnn yasaklanmas amacyla balattklar tekil kampanyalara dayanyor. Bunlardan ilki Korkakln Sava: Kamboyada Kara Maynlar balkl almayla nsan Haklar zleme rgtnn Asya zleme Aya ve nsan Haklar in Doktorlarn 1991(Eyll)deki kampanyas oldu. Bunu Amerika Vietnam Gazileri Vakf ve Uluslararas Medikonun 1991(Kasm)de kara maynlarnn yasaklanmas iin balatt kampanya izledi. Ardndan, Uluslararas Handikap rgt, Mayn Danma Grubu ile birlikte kara maynlarnn yasaklanmas iin nc kampan-

103

Uluslararas Engelliler rgt (Handicap International): 19821986 yllarnda Kamboya, Tayland, Burma (eski adyla Myanmar) ve Laosdaki mlteci kamplarnda kurulan binlerce ampte (bir uzvunu kaybetmi) kiiye yardm etmek amacyla kurulmu bir rgttr. Ana temas engellilik ve kara maynlardr. Bu alanda alan pek ok rgt gibi son yllarda misket bombalarn gndemine almtr. Merkezi ngiltere, Londradadr. www. handicap-international.org.uk/ nsan Haklar zleme rgt (Human Rights Watch): nsan Haklar zleme rgt, 1978de Helsinki zleme rgtnn (Helsinki Watch) kurulmasyla balad. Helsinki zleme rgt balangta eski Sovyetler Birlii ve Dou Avrupa lkelerindeki insan haklar ihlallerini izlemek zere kurulmutu. Bunu 1981de Amerika zleme rgt (Americas Watch) takip etti. 1980lerde arka arkaya Asya zleme (Asia Watch, 1985), Afrika zleme (Africa Watch, 1988) ve Ortadou zleme (Middle East Watch, 1989) kuruldu. Bu rgtler zleme Komitesi olarak bir araya geldiler ve 1988de nsan Haklar zleme rgt (Human Rights Watch) adn aldlar. Tm dnyada insan haklarnn savunulmas iin mcadele veriyorlar. Sekiz farkl lkede toplam on farkl ofisleri bulunmaktadr. www.hrw.org Uluslararas Medico (Medico International): 1968 ylnda Almanyada kuruldu. Kurulmasnda Vietnam Savann etkisi byktr. Salk, insan haklar, sava ve iddet, psikolojik destek, olaanst hal yardmlar temel alma alanlar. Bunlar salk, insan haklar ve sosyal yardmlama olarak ana balk altnda toplamak mmkn. Tek bana bir sosyal yardmlama dernei olmaktan ok, zellikle olaanst hallerde sorunlara kalc zmler retmeye alan bir rgt. www.medico.de Uluslararas Mayn Danma Grubu (Mines Advisory Group International): 1989da Sovyetler Birliinin Afganistandan ekilmesinden sonra blgedeki kara maynlarnn ve dier patlamam bomba ve ar toplarn temizlenmesi amacyla almalarna balad. Daha sonra ayn almalar Kamboyada yapt. Bu lkelerdeki almalar, Kuzey Irak, Somali ve Angola izledi. Halen otuz be farkl lke ve blgede faaliyet gsteriyor ve savaa bal dier sorunlarn zlmesi iinde aba harcyor. www. maginternational.org nsan Haklar in Doktorlar (Physicians for Human Rights): 1981 ylnda ABD Bostonda doktorluk yapan Jonathan Finen ilide General Augusto Pinochetn askeri cunta rejimi srasnda meydana gelen kayp vakalarn inceleme giriimiyle balad. Bunu Latin Amerika lkelerindeki dier faaliyetler takip etti. Dr. Fine, 1983de Amerikan nsan Haklar Komitesini kurdu. Ardndan 1986da kendisi gibi dier salk profesyonellerinin giriimiyle nsan Haklar iin Doktorlar kuruldu. nsan haklar ihlallerinin yaratt salk sorunlar ve bunlarn soruturularak sona erdirilmesi hedefi zerine odaklanan rgt ABDde bulunuyor. physiciansforhumanrights.org Amerika Vietnam Gazileri Vakf (Vietnam Veterans of America Foundation): 1978 ylnda, ABDdeki Vietnam Sava gazileri tarafndan kuruldu. Vietnam Savann gazilerine ve ailelerine destek ve yardmlama amacyla kurulan vakf, zellikle sava gazilerinin toplumla yeniden btnlemesi konusunda faaliyetlerde bulundu. www.vva.org

yay balatt. Balatlan kampanyalar takiben 1992 (Ekim)de New Yorkta bir araya gelen alt rgt, 1993 ylnda Londrada gereklemek zere, kara maynlarnn yasaklanmas hakknda ilk uluslararas ST konferansn rgtlemek zere anlatlar ve bylece ortak kampanya balam oldu. Avrupa blgesinde ulusal dzeyde balayan kampanyalar 1993(Mays)de 40 STden 50 katlmcyla gerekleen konferansla uluslararas bir boyut kazand. Konferansta kampanyann ynlendirme komitesi seildi ve koordinatrln Amerika Vietnam Gazileri Vakf stlendi. Bylesi bir kampanyann balatlmasnda silahl atma blgelerinde kara maynlarnn yaratt ykm en nemli etken niteliindedir. Kampanyann bileenleri konuyla dorudan ilgili kurumlar. Bu STlerin hemen hepsi hak temelli alan rgtlerden oluuyor. Bunlarn iinde bir tek Amerika Vietnam Gazileri Vakf farkl bir anlaya sahiptir. Bununla birlikte Vakf da kara maynlarnn madurlar tarafndan kurulmu bir rgt. Hepsini bir araya getiren ortak nokta, savan meydana getirdii ykm ve insan zerindeki olumsuz etkileriyle ilgileniyor olmalardr. Kampanyann belli bir ynlendirme komitesi ve koordinatr olmakla birlikte temel ilkesi brokratik olmayan bir kampanya yrtmek olmu. Bu nedenle tamam bamsz STlerden meydana gelen kampanyann herhangi bir sekretaryas ve merkez ofisi yok. Kara maynlarnn yasaklanmas iin genel bir ama etrafnda bir araya gelmiler ve her rgt kendi iinde kendi almasn da yapmaya da devam ediyor. Kampanyay yrten sivil toplum rgtlerinin almalarn bir araya getiren ey ise kara maynlarnn yaratt insani krize dikkatleri ekmek ve bu krize bir zm bulmak. Kampanyann bu soruna

104

DANIMA KURULU Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Afgan Kampanyas (Afghan Campaign to Ban Landmines); Kamusal Politikalar Dernei, Arjantin (Asociacion para Politicas Publicas, Argentina); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Brezilya Kampanyas (Brazilian Campaign to Ban Landmines); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Kamboya Kampanyas (Cambodia Campaign to Ban Landmines); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Kolombiya Kampanyas (Colombia Campaign to Ban Landmines); Danimarka Kilise Yardm (Dan Church Aid); Uluslararas Engelliler (Handicap International); nsan Haklar zleme rgt (Human Rights Watch); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya Grcistan Komitesi (ICBL Georgian Committee); Nkleer Savan nlenmesi in Uluslararas Doktorlar rgt, Zambiya (IPPNW, Zambia); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in talyan Kampanyas (Italian Campaign to Ban Landmines); Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Japonya Kampanyas (Japan Campaign to Ban Landmines); Kara Maynlar Kaynak Merkezi, Lbnan (Landmines Resource Centre, Lebanon); Karamaynlar Eylemi (Landmine Action); Mayn Eylemi Kanada (Mines Action Canada); Moviment per la Pau, spanya; Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Nepal Kampanyas (Nepal Campaign to Ban Landmines); Norve nsani Yardm (Norwegian Peoples Aid); Uluslararas iddet Kartlar (Nonviolence International); Koruma, Msr (Protection, Egypt); Hayatta Kalanlar Topluluu (Survivor Corps); Kara Maynlarnn Yasaklanmasin Tacikistan Kampanyas (Tajikistan Campaign to Ban Landmines)

bulduu en temel zm, kara maynlarnn retiminin, ticaretinin ve kullanmnn evrensel dzeyde yasaklanmasn salamak olmu. Bu alt rgt, yrttkleri bamsz almalardan elde ettikleri bilgiyi, birikimi, tecrbeyi birbirleriyle paylaabilecekleri ortak bir zeminde toplanmlar. Ayrca bir araya gelerek tek balarna yaratabileceklerinden ok daha etkili bir mekanizma yaratmlar. Farkl blgelerden ve ktalardan sivil toplum rgtlerinin bir araya gelmesi kampanyann yaygnlamas, bir kamuoyu oluturmas, hkmetler ve Birlemi Milletler gibi hkmetleraras organizasyonlar zerinde etkili olmalarn salam. Kampanyann brokratik olmayan bir ekilde rgtlenmesi ve her rgtn kendi bamsz almasna devam etmesi kaotik bir ortam dourmam. Kampanyann kendi iinde son derece rgtl ve profesyonelce alan bir koordinasyon yaps var. lk olarak 1993 ylnda Kampanya Ynlendirme Komitesi kurulmu. 1999 ylnda bu komite Koordinasyon Komitesi adn alm. 2004 ylnda kampanyann rgtlenme yaps yeni bir biim kazanm. Kampanyann bir Danma Kurulu bulunuyor. Bu kurul, kampanyay dzenleyen rgtlerin farkl kesimlerinden gelen temsilcilerden oluuyor. Danma Kurulu yelik konular hakknda dnp tartyor ve deerlendirmeler yapyor. Ayrca bir dare Komitesiyle birlikte stratejik planlama iin alyor. Tm bu almalar kampanyann profesyonelleri tarafndan kolaylatrlyor. Kampanyann Danma Kurulunda dnyann drt bir tarafndan gelen 22 rgt yer almaktadr:

Kampanyann be kiiden oluan dari Komitesi ile dokuz kiilik bir profesyonel kadrosu bulunmaktadr. Kampanyann en gl yan, rgtlenme ekli. Dnyann drt bir tarafndan gelen sivil toplum rgtlerinin varl kampanyann etkisini arttrm. Katlmc STler dorudan konuyla ilgili rgtler. Hatta bizzat mayn madurlar kampanyann iinde yer alyor. Bu nedenle sorunun boyutlarn yerinde gzlemleyen rgtler. Ayrca lobicilik konusunda olduka etkin bir gce sahipler. Kampanyann frsatlarn ise kampanyann zm bekleyen can alc bir sorun zerinde ina edilmesi, yani somut ihtiyalar zerine oturmas oluturuyor. Ayrca silahszlanma konusunda 1980li yllarn ikinci yarsndan sonra balayan hareketlilik, kampanya iin ok verimli bir zemin yaratm.

105

Hedef grup birer potansiyel madur durumunda. Zayf olan yn ise balangta bu konuda hibir uluslararas belgenin olmamas. En byk tehdit, devletlerin en byk mayn reticisi, satcs ve kullancs olmas. Buna kontrol edilmesi en g kesimlerden biri olan silahl politik gruplar da eklemek gerekiyor. Bununla birlikte kampanya gl olan ynler zerine kurulmu. Frsatlar iyi kullanlm. Zayf olan ynn yani uluslararas belgenin olmamasnn zerine gidilmi ve Ottowa Szlemesi gibi bir metnin ortaya kmas salanm. Bylece kampanyaya ynelik tehditlerin devletle ilgili ksmn greceli olarak zm. Hepsinden nemlisi kampanya devletlerin yan sra silahl politik gruplar da hedeflemi. Mayn kullanan rgtler ak bir dille deifre edilmi ve protestolar dzenlenmi. rnein Trkiye raporlarnda Trkiye devletinin mayn konusundaki politikalarnn yan sra, PKKnin de mayn kulland belirtilmi ve bu konuda PKKye ynelik arlarda bulunulmu.

Veri toplanmasnda yaanan gelime, bugn dnyada yaklak 350 ila 400 bin mayn kazazedesinin olduunu gstermektedir. Bu rakamn 500 bine kadar kabilecei, her yl 15 ila 20 bin yeni mayn ve patlamam mhimmat olaynn da meydana geldii tahmin edilmektedir. Yetmiten fazla lkede ve uluslararas olarak tannmayan alt blgede hl mayn bulunmaktadr. Kara mayn kurbanlarnn ou siviller. Zararlarn nemli bir ksm sava zamannda deil, bar zamannda meydana geliyor. Bu adan bakldnda kampanyann ama ve hedefleri gayet doru ve yerinde seilmi. Dorudan doruya bir sorunun kalc bir ekilde zmlenmesini net bir ama olarak nne koymu. Kara maynlarnn yasaklanmas ve temizlenmesi iin artk uluslararas dzeyde kabul grm hukuki bir metnin var olmas kampanyann bir dier gl yan. lkelerin szlemeye taraf olmalar ve szleme hkmlerini uygulamalarn talep etmek, net, gereki ve baarlabilir bir hedef. Kampanyay dzenleyen rgtlerin konu hakknda tecrbe ve bilgi sahibi olmas, alma yaptklar sorunun zmne ilikin somut neriler ve taktikler gelitirebilmelerini salam. Kampanyann hedef kitlesini hem ulusal hem de uluslararas kamuoyu oluturuyor. nk hem ulusal hkmetler hem de Birlemi Milletler gibi hkmetleraras kurumlar etkilenmek istenmi. Ayrca sivil toplumun potansiyel mayn maduru olabileceini unutmamak gerek. Bu yaklam sadece scak atmalarn yaand ve dolaysyla mayndan en ok etkilenen blgeleri deil, bu blgelerin dnda kalan kesimleri de iin iine katm. Yine grece kalknm lkelerde insani yardm amal ya da antimilitarist faaliyetler yrten sivil toplum rgtlerinin de destei alnm.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Kampanyann ana konusunu kara maynlar oluturuyor. Sorun ise kara maynlarndan en fazla sivillerin etkilenmesi ve sivillerin sava zamanndan ok bar zamannda bu sorunu yaamas. Buna bal olarak kampanyann en genel amac ulusal, blgesel ve uluslararas dzeyde kara maynlarnn yasaklanmas. Kampanya bu amaca hizmet etmek iin kara maynlarnn yasaklanmasn ve temizlenmesini gerektiren Ottowa Szlemesinin lkeler tarafndan kabul edilmesi ve evrensel dzeyde uygulanmasn hedefliyor. Son yllarda kara maynlarnn yasaklanmas iin balattklar abaya misket bombalarn da eklediler. Buna uygun olarak bir dier hedefleri yasa hayata geirebilmek iin STler arasnda iyi iletiim salamak ve bilgi paylamn temin etmek.

106

Bilgi ve Veriler
Kampanyann bilgi ve veri toplama ksm son derece baarl ve salkl bir yapya oturtulmu. Bu amala sivil toplum temelli bir program oluturulmu. Kampanya erevesinde Ottowa Szlemesinin 1997de kabul edilmesinin ardndan szlemenin devletler tarafndan kabul edilmesini ve uygulanmasn izlemek zere 1998(Haziran)de Kara Mayn zleme (Landmine Monitor) program oluturulmu. Program ilk raporunu 1998de yaynlam. Halen almalarna devam ediyor. Program, kampanya bnyesinde oluturulan a sayesinde dnyann tm blgelerinden ve lkelerinden salkl veriler toplayabiliyor. Her yl konuyla ilgili olarak farkl dillerde bir rapor yaymlanyor. Trkiyede de Maynsz Bir Trkiye Giriimi bu an iinde yer alyor. Bilgi ve verilerin salkl toplanmas, kampanyann salkl bir ekilde yrtlmesi salyor. Bu sayede ihtiyalar belirleniyor, ncelikler tespit ediliyor. Kara Mayn zleme hakknda daha fazla bilgi iin: lm.icbl.org/index.php.

anlalr: Maynsz Bir Dnya Mmkn (A Mine-Free World) ve Grev Yaplabilir (Mission Possible). Bunlar hem esprili ve eit oranda ciddi hem de umut verici sloganlar. Bylece katlmclara ya da destekilere makul bir ereve izilmi. Bu sloganlara ek olarak Kara Maynlar Durdurulmaldr, Biz Doru Patikada Duruyoruz, Gl Mayn, Aptal Fikir gibi sloganlar kullanlm. Bunlarn iinde en ok bilinir hale gelen Maynsz Bir Dnya Mmkn olmu. Grsel malzemeler kullanlrken duygusal smrye yol aacak bir tutum sergilenmemi. Hazrlanan materyallerde tarafsz bir dil kullanlmasna zen gsterilmi. Devletlerin konuyla ilgili tutumuna eit mesafede yaklalm.

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyann rgtlenme ekli, STler iin bal bana bir model tekil ediyor. STler arasndaki ibirlii olumlu sonular dourmu. Ortak bir sylem gelitiren STlerin arasnda brokratik bir yaplanmann olmamas kampanyann baarl ynlerinden birisi. rgtlenme baarsnn en somut rnei, alt ST ile balayan kampanyann bugn yaklak bin yz rgt bir araya getiren uluslararas bir a halini almas. Kurulan a, insan haklar, insani yardm, ocuk, bar, engelli, gazi, tp, mayn kart eylemler, kalknma, silah kontrol, din, evre ve kadn gruplarn kapsyor. An yeleri kendi faaliyetlerini farkl biimlerde gerekletiriyorlar. Dzenli olarak politik stratejilerini, kampanya faaliyetlerini, elde ettikleri baarlar, soruna ilikin fikirleri ve konuyu nasl ele aldklarna dair fikirleri birbirleriyle paylayorlar. Farkl lkeler arasndaki bu bilgi deiimi ulusal dzeydeki kampanyalara bir katk salyor. Bunun yan sra uluslararas dzeyde yrtlen kampanyaya bir ivme de kazandryor. Baarl bir rgtlenmenin, baa-

Kampanya Materyalleri
Kampanyann dzenli olarak gncellenen interaktif bir web sitesi var. Web sitesi, kampanya iin, www.icbl.org, ayr, Kara Maynlarn zleme program iin, lm.icbl. org/index.php, ayr oluturulmu. Hazrlanan raporlar uzman bir kadro tarafndan hazrlanm. Saysal veriler ve bu verilerin grafikler halinde gsterilmesi, raporun vermek istedii mesajn anlalmasn kolaylatryor. Kampanyann web sitesinde ve kampanyann tantlmas iin hazrlanan brorlerdeki veriler dzenli olarak gncelleniyor. Hazrlanan materyallerde bol miktarda grsel malzeme kullanlmas, bunlarn etkisini arttryor. Kampanyann tantm iin kullanlan sloganlar ksa ve

107

rl bir kampanya yrtebilecei, elde edilen baarlarn daha byk bir rgtlenme ile daha byk kampanyalar dzenlenmesine zemin hazrlayabileceine iyi bir rnek. Nitekim kampanya gnmzde kara maynlarnn yasaklanmasnn yan sra misket bombalarnn da yasaklamasn gndemine alm durumda. Ayrca kampanya bir a oluturmann ve bu a altrabilmenin en iyi rneklerinden birini tekil ediyor. Bu rnek, pek ok adan bir kampanya dzenlerken bir kz, ye saymz az, bizi kimse tanmyor, ok yerel bir rgtz, vb nedenlerle kampanya yapmaktan vazgeen rgtlerin, isterlerse kendileri gibi dier STler ile bir araya gelerek ok byk iler yapabileceini gstermesi bakmndan da takdire deer niteliktedir. zellikle de esnek rgtlenme tarz bu tr birlikteliklerin srdrlebilir kampanyalar gerekletirebileceini gstermektedir. Kampanyann rgtlenme modeli asnda pek ok lkede aya bulunduu gibi Trkiyede de bir aya bulunuyor: Maynsz Bir Trkiye Giriimi. Maynsz Bir Trkiye Giriimi Muteber reten Uncular Caddesi 36, Yldrm Han, Kat 2, skdar, stanbul Telefon (0216) 492 0504 Fax: (0216) 492 1840 Eposta: bilgi@mayinsizbirturkiye.org Web: www.mayinsizbirturkiye.org

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanya, ama ve hedefleri, dayand gerekeler, kullanm olduu materyaller ve elde ettii sonular bakmndan son derecede baarldr. Kampanya baladktan hemen sonra Avrupa blgesinde balatlan kampanyalarn da etkisiyle Avrupa Parlamentosu 1992(Aralk)de kara maynlar hakknda bir karar alm ve be yl sreyle kara mayn ticaretinin durdurulmasn kararlatrmtr. Ayrca i atmalar da ierek ekilde bir Silah Szlemesinin hazrlanmas iin arda bulunmutur. UNICEF (BM ocuklara Yardm Fonu), 1993(Eyll)de kara maynlarna ncelik verilmesi gerektiine dair bir ar yapmtr. Bir ar da 1993 (Aralk)de konvansiyonel silahlarn kullanlmas hakkndaki 1980 szlemesini yeniden gzden geirmek zere BM Genel Kurulundan yaplmtr. Ayn BM Genel Kurulu anti personel kara maynlar ticaretinin durdurulmasna ynelik bir karar kabul etmitir. Kampanya pek ok lkede ulusal dzeyde balatlm ve giderek artan oranda uluslararas bir boyut kazanmtr. 1997(Ekim)de kampanya ile kampanyann koordinatr Jody Williams, Nobel Bar dlne layk grlmtr. Tm bu gelimeleri takiben ayn yl BM Genel Kurulu Kara Maynlarnn Yasaklanmas Hakknda Ottowa Szlemesini kabul etmitir. u an Szlemeye 156 lke taraf olmutur. 39 lke henz taraf deildir. Benzer ekilde 2007(ubat)de Oslo Sreci olarak bilinen bir dizi giriim sonunda 2008 sonu itibariyle misket bombalarn yasaklayan bir szlemenin kabul edilmesi kararlatrlmtr. Bu konuda 46 lkenin katlmyla bir bildirge yaynlanmtr. Pek ok diplomatik grmenin sonunda, 30 Mays 2008 Dublin Diplomatik Konferansnda Misket Bombalar Szlemesi kabul edilmi ve 34 Aralk 2008de Szleme Oslo (Norve)da imzaya almtr. u ana kadar Szlemeyi 100 lke imzalam bulunmaktadr. 95 lke henz imzalamamtr.

108

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya aadaki taktik ve eylemi kullanmaktadr: > Kara maynlar hakknda farkndalk yaratmak, > Yerel dzeydeki kampanyalara katlmak veya bu kampanyalardan bir tanesini balatmak iin tevik, > Hkmetlerin ilgili szlemeleri imzalamas iin bask oluturmak ve bu amala imzalar toplamak, > lkelerin dileri bakanlklarna lobi mektuplar gndermek, > Yerel basn bu konuda harekete geirmek, > Kamusal dzeyde eylemler rgtlemek: Sergiler, film gsterimleri, haftalk toplantlar, sokak gsterileri, mektup yazma eylemleri, konferanslar ve seminerler dzenlemek vb, > Gnll olarak faaliyetlere destek vermek ve destek bulmak, > Kampanyayla ilgili verileri ve yaplan almalar yaygnlatrmak, > Fon bulmak. Kampanyann en gl ayaklarndan bir tanesini etkin bir lobi faaliyeti oluturuyor. Lobi faaliyeti zellikle ilgili szlemelerin kabul edilmesi srecinde etkili olmu. Kamuoyuna ynelik etkinliklerde biz yaptk siz gelin mantndan ok birlikte yapalm anlay son derece olumlu etkiler dourmu. Hak temelli bir yaklamn yan sra toplum ve ihtiya temelli bir yaklam benimsendii iin kampanyaya olan destek ve katlm artm.

Fonlar
Kampanya iin baarl bir fon bulma stratejisi benimsenmi. Tek bir fona ya da ana sponsora bal kalnmam. Kampanyann bireysel destekleyicilerinin yan sra ok sayda kurumsal destekisi bulunuyor. Ayrca bu konuda uluslararas toplumun konuya ynelik ayrd uluslararas bir ibirlii fonu var. Birlemi Milletler Kalknma Tekilatnn verilerine gre 2007 iin ayrlan fon 430 milyon dolar.

Konuyla lgili Dier rnekler

Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya STler iin rgtlenme konusunda bir model oluturduu gibi, silahszlanma konusunda yaplan dier kampanyalar iin de bir model oluturuyor. Bunun en somut rnei, Silahlar Denetlensin Kampanyasdr. Silahlar Denetlensin Kampanyas (Control Arms Campaign): Her yl konvansiyonel silahlarla be yz binin zerinde insan lyor. Bu dakikada bir kiinin ld anlamna geliyor. Her yl yaklak sekiz milyon hafif silah retiliyor ve bunlarn ou sivillerin eline geiyor. Sivillerin sahip olduu silah says, devletlerin elindekinden daha fazla. Hafif silahlarn yzde altm sivillerin elinde. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin be daimi yesi olan ABD, Britanya, Fransa, Rusya ve in dnya konvansiyonel silah ihracatnn yzde 88ini elinde tutuyor. Silahlar Denetlensin Kampanyas, bu krize dur demek iin Uluslararas Af rgt, Oxfam ve 120 lkeden yaklak 800 STnn ye olduu IANSA (The International Action Network on Small Arms - Hafif Silahlar Hakknda Uluslararas Eylem A) tarafndan 2003(Ekim) tarihinde, yaklak 70 lkede balatld.

109

Kampanyann amac silah ticaretini kontrol altna alacak uluslararas bir Silah Ticareti Szlemesinin Birlemi Milletler tarafndan kabul edilmesiydi. Kampanya STler arasndaki ibirliinin gzel bir rneini oluturdu. BMye imza yerine, eyleme katlan bir milyon kiinin yzlerinin fotoraf gnderildi. Etkin bir lobi faaliyeti yapld. Silah ticaretinin snrlandrlmas iin bir szlemenin kabul edilmesi saland. Bu Szleme, silahlarn insan haklar ihlallerinde kullanlabilecei lkelere ihracn yasaklayacak. ok sayda eylem rgtlendi. Szlemenin uygulanmas iin kampanya halen devam ediyor. Trkiyede kampanyaya UA Trkiye ubesi destek verdi. Bu konuda bkz: www.controlarms.org/en. Ayrca Trkiyede faaliyet gsteren rgtler: Uluslararas Af rgt Trkiye ubesi Abdlhakhamid Caddesi 30/5 Talimhane, Beyolu, stanbul Telefon: (0212) 361 6217 ve 18 Faks: (0212) 361 6219 E-posta:posta@amnesty.org.tr Web: www.amnesty.org.tr/yeni Umut Vakf Yldz Posta Caddesi 52, Esentepe 34340 stanbul Telefon: (0212) 337 29 93 Faks: (0212) 288 66 75 E-mail: vakif@umut.org.tr Web: www.umut.org.tr

46664 KAMPANYASI
Kampanyann Tarihesi
46664... Bu rakam pek ok kii iin bir anlam ifade etmeyebilir. Ancak, Gney Afrika Cumhuriyetinin apartheid rejimine, yani siyahlara kar uygulad rk ayrmclna kar verdii mcadeleden dolay yaamnn yirmi yedi yln Cape Towndaki Robben Adasndaki hapishanede geiren Nelson Mandela ve adna kampanya balatt milyonlarca HIV/AIDS maduru iin ok ey ifade ediyor. Mandela yirmi yedi yllk hapishane yaam boyunca 46664 mahkm numarasyla arlm. Numarayla arma, apartheid rejiminin muhalifleri aalamak amacyla kulland bir strateji. Nelson Mandela kendisi iin byk bir anlam olan bu numaray 2002 ylnda AIDSi durdurmak iin yaamnn bir dakikasn ver mesajyla balatt kampanyaya isim olarak verdi. Mandela, kampanyann alnda AIDS uzun zamandr sadece bir hastalk deil, artk bir insan haklar sorunudur, diyordu. Bu mesaj tm dnyada yank buldu. 2002 ylndan itibaren kampanya bir dizi eylemle hayata geirildi. Konserler dzenlendi, kamusal aklamalar yapld. Kitle gsterileri gerekletirildi. HIV/AIDSin Nelson Mandelann zel yaam iinde byk bir nemi var. Mandelann olu Makgatho Lewanika Mandela 6 Ocak 2005 tarihinde HIV/ AIDS nedeniyle ld. Kampanya halen devam ediyor ve HIV/AIDS madurlarna yardm etmek iin aba harcyor. Kampanya iyi gerekelendirilmi. HIV/AIDS bugn byk bir sorun. Kampanyann en gl yann kukusuz Gney Afrikadaki mcadelenin sembol olan Nelson Mandelann kimlii oluturuyor. Bu kampanyaya destek verenler iin byk bir etki. Ayrca frsatlar ok iyi deer-

110

lendirilmi. Nelson Mandelann serbest braklmas iin uluslararas dzeyde balatlan kampanyaya ok sayda tannm mzik grubu destek vermiti. Bu gruplar desteklerini 46664 kampanyas srasnda da devam ettirdiler. Bu, kampanyaya ynelik maddi ve manevi destei bir kat daha arttrd. Kampanyann en byk tehdidi ise bizzat sorunun kendisi yani HIV/AIDS. Halen zm bekliyor. Tedavi amal kullanlan ilalar ok pahal. la irketlerinin bu konudaki tutumu ok olumsuz. Ancak kampanya gl olan ynn ok iyi kullanyor. Nelson Mandela doksan yana ramen mcadele etmekte srarl. la irketlerine kar hem fiilen hem hukuken mcadele veriliyor.

Bu sorun karsnda kampanyann en genel amac HIV/ AIDSden arnm bir dnya yaratmak. HIV/AIDS konusunda farkndalk yaratarak, dikkatleri bu sorunun zerine ekmek, sorunun giderilmesi iin uygun politikalarn belirlenmesini salamak kampanyann hedefleri arasnda.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanya kapsamnda, bilgi ve veri toplama konusunda ngilterede HIV/AIDS konusunda faaliyet gsteren uluslararas bir yardm kuruluu olan AVERTten faydalanlyor. AVERT dnyann drt bir yanndan veri topluyor. Ayrca HIV/AIDS konusunda Birlemi Milletlerin UNAIDS program dzenli olarak her yl raporlar yaynlyor. Dolaysyla kampanya etkin ve dnyann drt bir yanndan gelen verilere dayanan bir bilgi toplama sistemi kullanyor.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

BM raporlarna gre ortalama 33 milyon (30 ila 36 milyon) insan HIV/AIDS virsyle yayor. Bugne kadar HIV/AIDS virsnden etkilenerek len insan says yirmi be milyondan fazla. Dnyann deiik yerlerinde gnde on drt bin civarnda insan HIV/AIDS virsnden etkileniyor. Afrika salgn hastalklardan dolay len 17 milyon, HIV/AIDS virsnden etkilenmi olan 22 milyon insanyla dnyann herhangi bir blgesinden ok daha fazla HIV/ AIDS virs tarafndan vurulmu bir durumda. Bugn Afrikada HIV/AIDS virs on bir milyondan fazla ksz yaratmtr. Rakamlara gre Gney Afrika nfusunun yzde 25i HIV/AIDS virsnn etkisi altnda bulunuyor. HIV/AIDS ve insan haklar arasndaki balant, kendisini temel olarak alanda gstermektedir: Maduriyeti arttrc rol oynamas, ayrmclk ve damgalanma, hastaln durdurulmas iin etkili nlemlerin engellenmesi.

Kampanya Materyalleri
Kampanyann en temel materyali, 46664 web sitesi. Burada yaplan almalarn videolar, fotoraflar sergileniyor. Saysal veriler dzenli olarak gncellenip kampanya etkinlikleri duyuruluyor. Forum sayfas zerinden tartmalar yaplyor. Kampanyann slogan gayet basit: 46664: Her ey Bizim Elimizde. Bu slogann zerinde yer ald tirtler hazrlanm. Bu tirtler hem kampanyann tantmna yardmc oluyor hem de gelir elde etmek iin kullanlyor. Bilezik, afi, el antas da mevcut. Kampanya yararna verilen konserlerin CDleri de burada sata sunuluyor.

111

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyann kendisi aslnda rgtlenmeyi de beraberinde getirmi. HIV/AIDSin nlenmesi iin bir inisiyatif olarak yola klm. Kampanyann arkasnda Nelson Mandela tarafnda kurulmu farkl rgt bulunuyor. Bunlardan ilki kampanyann da destekisi olan Nelson Mandela Vakf. Mandela kampanyay rgtledikten sonra 2004 ylnda kamusal yaamdan tamamen ekilmi. Sadece destek amal olarak eylemlere katlmaya balam. Kampanyann organizasyonunu bir grup profesyonel ve uzman devam ettiriyor. Uzmanlar zellikle HIV/AIDS konusundaki sorular yantlyor, bu konuda bilgilendirme almalar yapyor. Profesyoneller konserleri, sergileri ve fon bulma almalarn rgtlyor.

Erkekler Euroleague Top 16da mcadele eden Fenerbahe lker, rakibi Cibona Zagreble oynayaca mata Euroleague organizasyonu ierisinde yer alan ve HIV/AIDSle sava kapsamnda toplumu bilgilendirme amac tayan kampanyaya destek vermi. Bu organizasyon erevesinde basketbolcular sahaya kampanya ile ilgili t-shirtleriyle ve dvmeleriyle kmlar.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya temel eyleme dayanyor. Bunlardan ilki kamuya ak alanlarda fotoraf sergileri ve video gsterileri dzenleyerek dikkatleri kampanyaya ekmek. kincisi ve belki de kampanyann en gl eylemi, nllerin desteiyle gerekleiyor. nller, kampanyaya iki biimde destek veriyorlar. Konserlerde yer alarak arklaryla kampanyann duyurulmasn salyorlar. Ayrca ok sayda sanat 46664 Bykelisi olarak grev yapyor ve kampanyay tm dnyada duyurmak iin aba harcyor. Spor takmlarnn varl da ie ayr bir boyut katyor. nc eylem, web sitesi zerinden ve yaplan toplantlarla HIV/ AIDS hakknda bilgilendirmeler yapmak. Her eylem de temel olarak bir eriim faaliyetinin rn. Dolaysyla eriim faaliyetleri kampanyann ana taktiklerinden.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

HIV/AIDS hakkndan farkndalk yaratmak iin balatlan kampanya zellikle nllerin destei ile tm dnyada son derece baarl bir etki yaratm. Queen, Paul McCartney, Bono, Dave Stewart ve Peter Gabriel, Annie Lennox, Aretha Franklin, The Edge, Brad Pitt, Joan Baez ve daha pek ok nl kampanyaya destek veriyor. Konserlerde HIV/AIDS konusunda aydnlatc konumalar yaplyor. Konserler Gney Afrikann dnda Madrid, Londra ve New Yorkta da dzenlenmi. Bu kentlerde fotoraf sergileri alarak bilgilendirmeler yaplm. Kampanyaya bir destek de spor alanndan gelmi. Euroleague Ynetimi 16 takmn oyuncular, kolar, hakemleri ile kampanyaya destek vermi. Oyuncular, kolar ve hakemler ma boyunca kampanyann ismi olan 46664 rakaml dvmeyi vcutlarnda tamlar.

Fonlar
Kampanyann fon bulma konusunda temel aya var. Bunlardan ilki konserler. kincisi kampanya iin retilen materyallerin satndan elde edilen gelirler. nc olarak ise bireysel ve kurumsal destekleyiciler. Her nden de gelir elde eden kampanya bu sayede geni kapsaml almalara imza atabiliyor.

112

PLAZA DE MAYO ANNELER

Kampanyann Tarihesi
Arjantinin tarihe kirli sava olarak geen 1976 1983 yllar arasndaki askeri diktatrlk dneminde, darbeyle lke ynetimini ele geiren generaller, Ulusal Uzlama Sreci ad altnda devasa insan haklar ihlalleri gerekletirdiler. Gzalt kayplar (detenidos desapericidos) kavram da, darbenin hemen ardndan Arjantin halknn yaamna girdi. Bu dnemde hapishaneye konanlar hari en az otuz bin insann kaybedildii kaytlara gemi durumda. lkede her ey Hristiyan deerlerini korumak ve komnizmi engellemek ad altnda yasaklanmt. Sokaklarda iki kiiden fazlasnn yan yana gelmesi ve konumas sutu. Ancak 1977de bir grup anne ve bykanne hkmet binas nnde bulunan Plaza de Mayoda (Mays Meydan) her eyi gze alarak bir araya gelmeye balad. BM Genel Kurulunun 20 Aralk 2006da kabul ettii, ancak henz yrrle girmeyen BM Btn Kiileri Zorla Kaybedilmeden Korumak in Uluslararas Szlemeye gre zorla kaybedilme, devletin ajanlar ya da devletin yetkisi, destei ya da rzasyla hareket eden kiiler veya bu kiilerin oluturduu gruplar tarafndan gerekletirilen tutuklama, gzalt, karma ya da zgrlkten yoksun brakmann dier biimlerini takiben bir kiiyi kanun korumas dnda brakacak ekilde zgrlkten yoksun brakma gereinin reddi ya da kayp kiinin akbetinin veya nerede olduunun gizlenmesi olarak tanmlanyor. 13 Nisan 1977 gn hkmet binasna yz metre uzaklktaki Plaza de Mayoda on drt anne bir araya gelmeye balad. On drt beyaz bartl kadn, her perembe

len saatlerinde meydanda toplanmaya ve ortadaki piramidin evresinde ikier ikier tur atmaya balad. Annelerin says, ayn yln sonunda yz buldu. 15 Ekim 1977de kayplar iin toplanan 24 bin imzay Bakanlk Sarayna teslim etmek iin harekete geen yz anneyi polis cop, kalas ve gz yaartc bombalarla datt. 8 Aralk 1977de aralarnda bir Fransz ve dokuz Plaza de Mayo annesinin de bulunduu bir grup, Uluslararas nsan Haklar Gn vesilesiyle La Macion gazetesine ilan vermeye gittiler. Anneler, ilan gazeteye verdikten sonra, geri dnerken karldlar. Bu karma operasyonundan birka gn sonra, bir karma olay daha yaand. Plaza de Mayo Annelerinin rgtleyicisi ve lideri durumundaki Azucena de Vicenti, Buenos Aires yaknlarnda, yannda bulunan biriyle birlikte karld. Plaza de Mayo annelerinden bakalar ile avukatlar da karlarak kaybedildi. Cunta hkmeti annelere kar perembe delileri, terristlerin analar sylemini kulland. Saylar giderek artt, birok soruturmaya ve dayaa maruz kaldlar, ancak balarna beyaz bartlerini takp meydana kmaktan vazgemediler. Tm dnya onlar bu ekilde tand. 1978(Aralk)de kayp yaknlarnn eylemleri ve toplanmalar kesin olarak yasaklannca, kiliselerde toplanmaya baladlar. 1978deki Dnya Kupas malar Arjantinde yapld. Anneler, bu olay seslerini dnya kamuoyuna ulatrmada bir ara olarak kullanmaya altlar. Kupa dolaysyla pek ok yabanc basn mensubu Arjantinde bulunmaktayd. Plaza de Mayo Anneleri ocuklarmzdan, torunlarmzdan, babalarmzdan haber alamyoruz yazl pankartlaryla kameralarn nnden getiler. Bu cunta eflerinin houna gitmedi. ok ksa bir sre sonra Kayp

113

Yaknlar Komisyonunu savunan avukatlarn ou karld. Dolaysyla onlarn da ad kayplar listesine eklendi. Cuntann 1982de Falkland Savan frsat bilerek anneleri hain anneleri olarak damgalama giriimi baarszlkla sonuland. 1981(Kasm)de dzenlenen Bar, Emek ve yryne katlan elli bin kii, anneleri destekleyen sloganlar attlar. 1982 ubatnda Bakanlk Saraynn nnde dzenlenen yrye ilk kez sendikalar da ve yine annelerin ban ektii Askeri Diktatrlk Sonuna Yaklat gsterisine on be bin kii katld. 1983 ylnda Arjantinin Falkland Savan kaybetmesi askeri cuntann devrilmesine yol at. Cunta sonrasnda kurulan Alfonsin hkmeti toplumsal bar salamaya ynelik soruturmalar balatt. Bu soruturmalar sonucunda cunta efi General Videla ile Amiral Emilio Massera mr boyu hapis cezasna arptrld. Ancak darbe srasnda insan haklar ihlallerinden sorumlu olan pek ok kii o dnem serbest kald. lke normal ynetimine kavutuktan sonra yaplan aratrmalar kayplarn oktan ldn ve cesetlerinin yok edildiini ortaya kard, yine de anneler generallerden hesap sorulmas iin eylemlerine devam ettiler. Devlet Bakan Nestor Kirchnerin cuntay yarg karsna karma szn ve yalarnn 7793 arasnda deitiini gz nne alan anneler, yirmi be yldr bakent Buenos Airesteki bakanlk saray nnde, her perembe yaptklar yirmi drt saatlik yrylerinin sonuncusunu 2006(Ocak)da gerekletirdiler. Son yrylerine ok sayda insan haklar savunucusu ve sanatnn elik ettii anneler, evlatlarnn akbetinin aydnla kavumas iin mum yakma eylemini srdryorlar ve insan haklaryla ilgili baka kampanyalara destek veriyorlar.

Bu tr bir kampanyann mevcut artlarda rgtlenmesi tamamen bir vicdan meselesidir. Dolaysyla kendi bedenlerinden baka hibir gc olmayan annelerin balatt kampanya hakknda bir deerlendirme yapmak ok g. Bir grup annenin neredeyse tm olumsuz artlara ve zayf ynlerine ramen harekete gemesi tamamyla etik bir duruun ifadesidir. En gl yanlarn en zayf ynlerinden almlar. Tm olanakszlklar olanak haline getirmiler. Kampanya tamamen klasik yntemlerle rgtlenmi. Bu nedenle gnmz kampanyalaryla kyaslanmas pek mmkn deil.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Arjantinde yaklak yedi yl sren cunta ynetiminin insan haklar sabkas otuz bin kayptan ibaret deil. kence, yargsz infazlar, ifade ve rgtlenme zgrlne getirilen kstlamalar var. nsan haklar gruplar, Arjantinde kirli sava dnemi srasnda gizli ikence merkezlerinden, yeni doan yaklak drt yz bebein karldn ve asker aileleri ya da yaknlar tarafndan yasa d yollarla evlat edinildiini tahmin ediyor. Arjantinde kirli sava dnemindeki ihlaller kampanyann ama ve hedeflerini belirlemi: Kayplarn bulunmas. Bunun dnda cunta tarafndan gerekletirilen ihlallerin tm gerekliiyle su yzne karlmas ve tm bu aclara sebep olanlardan hesap sorulmas ama ve hedefler arasndadr.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanyann bilgi ve verileri bizzat annelerin kendilerinde bulunuyor. Zira anneler tm olaylar birebir yaamlar. Ayrca ulusal, blgesel ve uluslararas dzeyde alan insan haklar rgtleri bu srete annelere destek

114

vermi. Anneler kendi ilerinde oluturduklar alar yoluyla elde ettikleri bilgileri birbirleriyle paylamlar. Listeler oluturmular.

Kampanya Materyalleri
Kampanyann en nemli materyali, Plaza de Mayo Annelerinin, stlerinde kayplarn isimlerinin yazl olduu, beyaz bartleridir Kayplarn fotoraflarn yaptrdklar dvizler, pankartlar ile Plaza de Mayo Annelerinin tarihelerini, madurlarn isimlerini ve fotoraflarn, tanklklar, ariv niteliindeki dier bilgileri ve eylemlerini duyurduklar web sitesi dier materyallerdir.

ylnda daha nce Mother Teresa ve nl eitim bilimci ve aktivist Paulo Freireye verilen UNESCO (Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu) Bar Eitimi dlnn 19.su Plaza de Mayo Annelerine verilmi. 10 Aralk 2003de ise Plaza de Mayo Bykannelerinin Bakan Estela Barnes de Carlotto, Birlemi Milletler nsan Haklar dln alm. lkede askeri diktatrlk dnemine ynelik yarglamalar yeni devlet bakan Christina Fernandez dneminde byk hz kazanm. Arjantinde 19761983 yllar arasndaki askeri faist diktatrlk dneminde ikence merkezi olarak ilev gren bakent Buenos Airesteki Donanma Mekanik Okulu, devlet bakan Cristina Fernandez de Kirchnerin kararyla 2009 ylnda Birlemi Milletler nsan Haklarnn Teviki Merkezine dntrld. Yaklak be bin solcu tutsan ikence grd ve tamamna yaknnn katledildii merkezde insan haklarnn gelitirilmesine ynelik program ve projeler yrtlmesi kararlatrld. Arjantin Hkmetinin UNESCOyla birlikte idare edecei merkeze ilikin UNESCO eski Genel Direktr Koichiro Matsuura, yapt aklamada, ktada diktatrlk dnemine dnk hz kazanan yarglamalara da atfta bulunarak Bu Merkez, Latin Amerikann insan haklarnn kresel seviyeye ulamasna dnk abalarnn da bir semboldr demitir. Plaza de Mayo Anneleri dnyaca nl sanatlardan da destek alm. ngiliz sarkc Sting Buenos Aireste Uluslararas Af rgtnn konserinde They Dance Along (Onlar Yalnz Dansediyor) arksn, rlandal rock grubu U2 ise 1987de Mothers of Disappeared (Kaybedilenlerin Anneleri) adl paralarn Plaza de Mayo Annelerine adamlar. U2nun 1998de Buenos Aireste verdii konserde Plaza de Mayo Anneleri de

Kampanyann rgtlenmesi
1977de on drt annenin balatt kampanya sonralar rgtl bir hal alm. Arjantindeki Dnya Kupasndan sonra 14 Mays 1979 tarihinde, Plaza de Mayo Anneleri Dernei kurulmu. Bu tarihten sonra kampanya dernek tarafndan srdrlm. nsan haklar ve kadn rgtleri dernee destek vermiler. 1980de tekrar meydana dnmeleriyle birlikte anneler bir kez daha ordunun ve polisin iddetli basksyla karlamlar. Yalnz bu kez etkinlikleri sayesinde giderek seslerini daha ok duyuran anneler, uluslararas sempati ve destek gruplarna erimi. Dier kurulular annelere bata bulunmu. zellikle Hollandadan bir kadn grubu bir bro satn alnmasnn masraflarn karlam.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Plaza de Mayo Annelerinin yaptklar eylemler karlksz kalmam. 1992de Uluslararas Sakharov Dnce zgrl dln almlar. Ardndan 1999

115

sahneye km ve mzik devam ederken izleyicilerle birlikte tek tek ocuklarnn adlarn saymlard. Joan Baez 1982deki There But for Fortune (Orada Ama ans in) adl belgeselinde Plaza de Mayo Annelerine yer vermi.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Plaza de Mayo Annelerinin kulland en nemli taktik kukusuz ki sivil itaatsizlik eylemleri. Tm eylemler grdkleri btn iddete karlk iddetten arnm bir ekilde gereklemi. Yani tonlarca basknn ve zulmn olduu bir ortamda en etkili yntemlerden biri uygulanm. Ayrca klasik kampanya yntemlerinin tm lobi faaliyetleri, sokak gsterileri, eriim faaliyetleri, mektup yazmalar, basn aklamalar kullanlm. Bilgilendirme ve destek bulma toplantlar dzenlenmi. Tm bunlara annelerin ocuklarna ve yaknlarna olan ba ile sevgisini de eklemek gerekir.

yrtlen Hasan Ocak Kampanyas, sreklilii salanm rgtl kayplar mcadelesinin balangc kabul edilir. Hasan Ocakn ikenceyle katledilmi cesedini 55 gnlk bir aramadan sonra bulan kampanya yrtcleri, Plaza de Mayo Annelerini rnek alarak, kayplara kar mcadeleyi srekli kldlar ve Cumartesi Annelerinin yaratcs oldular. Cumartesi Anneleri, 27 Mays 1995ten balayarak, her cumartesi gn stanbulda Galatasaray Lisesinin nnde oturma eylemi gerekletirdiler. Hasan Ocak Kampanyas srecinde kurulan Demokratik Mcadele Platformu, Emeki Kadnlar Birlii, nsan Haklar Dernei, Almanya Gmen iler Federasyonu ve birok kurumun desteini alarak 1719 Mays 1996da stanbulda Susma iaryla 1. Uluslararas Gzaltnda Kayplar Kurultayn gerekletirdi. Kurultaya ili, Kolombiya, Uruguay, Filipinler, Sri Lanka, Zaire (Kongo), Irak, Filistin, ngiltere, Fransa ve Almanyadan 32, Trkiyeden 100 kayp yakn, insan haklar savunucusu, aydn ve sendikac delege olarak katld. Trkiyede yasaklamasna ramen baaryla gerekletirilen kurultay, uluslararas bir rgtlenme ihtiyac duydu ve ICAD oluturdu (International Committee Against Disappearances - Kayplara Kar Uluslararas Komite). Bkz: www. icad-committee.com/index.php?section=1&cat=1

Fonlar
1980lerin ikinci yarsna kadar Plaza de Mayo anneleri dardan hibir destek grmemiler. Ne yaptlarsa kendileri yapmlar. Kampanyay aralarnda topladklar ufak paralarla oluturduklar kk btelerle srdrmler.

Kampanyann Dier rnekleri

Gzaltnda kayplara kar rgtl mcadelenin balang yeri Latin Amerikadr. Arjantindeki Plaza de Mayo Annelerinin mcadelesi birok lkeye rnek olmutur. Trkiyede de, politik kiiliinden dolay devlet tarafndan karlan Hasan Ocak iin, arkadalar ve ailesi tarafndan

116

MEDYADA CNSYETLE SON KAMPANYASI

Kampanyann Tarihesi
Medyada Cinsiyetilie Son, ksaca MEDZ olarak bilinen Kadnlarn Medya zleme Grubu tarafndan rgtlenmi bir kampanya. MEDZ 2006 ylndan beri medyadaki cinsiyetilii izleyen, eylemleriyle buna mdahale etmeye alan ve kadnn insan haklar iin mcadele eden kadn rgtlerinden oluuyor. 23 kadn rgtnn giriimiyle kurulan MEDZin kampanyas 2008 ylnda Medya zleme almas ve Cinsiyeti Olmayan Medya in konferans ile balatlm. Medya zleme almas, televizyon kanallarn, radyo istasyonlarn, gnlk gazeteleri ve internet sitelerini takip ederek, medyada kadnlara ynelik hak ihlallerini, ayrmcl ve cinsiyeti kalplar izleyen iki haftalk bir aratrmay kapsyor. almann sonular, dzenlenen konferansla paylalm ve kampanya iin yaratlan internet sitesi ile konferans ieriinin yer alaca kitapta yaynlanm. Kampanya kapsamnda Cinsiyeti Olmayan Medya in... bal altnda uluslararas bir konferans rgtlenmi. 34 Mays 2008 tarihlerinde stanbul Bilgi niversitesi Dolapdere Kampsnde dzenlenen konferansa, medya yneticileri, alanlar, medya izleme gruplar ve feminist medyadan temsilciler, akademisyenler, kadn gazeteciler ve kadn rgtleri katlmtr. Bu konferansta cinsiyeti olmayan medya nasl mmkn olur? sorusu tartlmtr.

Kampanyann en gl yan, kadnn insan haklar sorununu bilen ve bu konuda daha nce de kampanyalar dzenleyen ok sayda kadn rgtn bir araya getirmesi. Kampanyann planlamas gereki bir ekilde yaplm. Kampanya Birlemi Milletlerin, Avrupa Konseyinin, Avrupa Birliinin ve ayn zamanda Trkiye Hkmetinin kadnn insan haklar sorununa, zellikle de kadna ynelik iddet ve ayrmclk sorununa, zm bulmak zere eitli almalar yapt ve programlar oluturduu bir ortamda gereklemi. Sorunun ana hedefinde medya var. Bu nedenle hedef gayet belirli bir ekilde seilmi. Kampanyann en zayf yan, sresi ve kampanya eylemlerinin olduka snrl olmasdr. Kullanlan materyaller ise yaratlmak istenen etkiye gre snrl. Belirlenen srede istenen etkinin yaratlmas pek mmkn deil. Bu ayn zamanda kampanyann hedefinde yer alan kurumun yani medyann olduka ciddi bir tehdit olmasndan kaynaklanyor. Medya hem ticari hem siyasi hem de teknolojik nedenlerden tr ok gl ve ksa vadeli almalarla deitirilmesi zor bir yapya sahiptir. Tehditlerin ve zayf ynlerin farknda olan kampanya, gl ve olanaklarn verimli olduu bir sahada ina edilmi. Konuyla ilgili olarak fon imknlar kullanlm. Bunun dnda kadn rgtlerinin bir arada hareket etmesi etki gcne ok nemli bir katk salam. Eylemler az sayda olmakla birlikte, bunlarn etkisini arttrmak iin kapsaml almalar yaplm.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Kampanyay balatan temel sorunlar u ekilde zetlemek mmkn: Medyada, arka sayfada gzel; gndz kuanda kurban; ya da cani hikyelerinde fedakr anne, iyi aile kz ya da kt kadn; siya-

117

set sayfalarnda barts ile ya da bayrak taycs olarak grnmek. Ve medyann yalnzca mutfanda alp grnmez olmak. Eldeki verilere gre: Yneticilerinin %15i kadn, %85i erkek; ke yazarlarnn %12si kadn, %88i erkek; televizyonlardaki siyasi tartma programlarna katlan konuklarn %11i kadn, %89u erkek; haber kaynaklarnn %18i kadn, %82si erkek; arka sayfa gzellerinin %100 kadn, genel yayn ynetmenlerinin %100 erkek. Bu veriler nda kampanyann ama ve hedefleri yerinde belirlenmi. Medyada cinsiyetilie son kampanyas, > Medyada kadnn insan haklar ihlallerinin tehirini ve kadnlarn, cinsiyetlerinden tr ayrmcla uramadklar bir medya oluturulmasn, > Medyada kadnlarn kurban, zavall, madur, cinsel nesne, kutsal ana, namus simgesi, vb geleneksel roller erevesinde, erkeklere baml olarak sunulmasnn engellenmesini, > Magazin ve 3. sayfa gibi alanlarn dnda kalan, siyaset, ekonomi, uluslararas ilikiler, vb konularda kadnlarn yok saylmasna son verilmesini, > Kadnn medyada eitli beceri, uzmanlk ve ynleriyle ve dengeli biimde temsil edilmesinin tevik edilmesini, > Neredeyse tamamen erkeklerin egemen olduklar tepeler (ynetim kadrolar) ve kelerde (ke yazlar, yorumlar, ynlendirici gr alanlar) kadnlara yer almasn, > Tm muhataplarla birlikte mzakere edilmi cinsiyeti olmayan bir medya etii oluturulmasn hedefleyerek medyada cinsiyetilie son verilmesi iin deitirici/ dntrc bir rol oynamay amalamaktadr. MEDZ medyada kadnlarn temsil biimleri zerine gerekletirilmi aratrmann bulgularn paylaaca

kampanya srecinde, bu bulgulardan hareketle medya kurumlar, alanlar ve tm medya izleyici/dinleyici/ okuyucular ile birlikte cinsiyeti olmayan bir medya iin harekete geilmesini de hedeflemi.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanya iin gerekli olan bilgi ve veriler yazl ve grsel medyann izlenmesi yoluyla salanarak, uluslararas dzeyde gerekletirilen konferans metinlerinden de yararlanlmtr.

Kampanya Materyalleri
Medyada Cinsiyetilie Son slogan, kampanya hakkndaki mesaj anlalr ve basit bir ekilde vermi. Kampanya sonucu elde edilen veriler Medyada Cinsiyetilie Son kitabnda toplanm.

Kampanyann rgtlenmesi
MEDZ ad altnda bir araya gelen kadn rgtlerinin oluturduu ortak bir alma grubu tarafndan Filmmor Kadn Kooperatifi ve stanbul Bilgi niversitesi ortaklyla rgtlenmi. MEDZin bileenleri: Adana Kadn Hukukular nisiyatifi, Amargi, Ankaral Feministler, Avclar Ev Eksenli alan Kadnlar Kooperatifi, Avrupa Kadn Lobisi Ulusal Koordinasyonu, Denizli Kadn Platformu, Feminist Kadn evresi, Filmmor Kadn Kooperatifi, ris Eitlik Gzlem Grubu, stanbul Kadn Hukukular nisiyatifi, zmir Kadn Dayanma Dernei, zmir Kadn Hukukular nisiyatifi, KADAV - Yeni Adm Sitesi, KA-DER, Kadn Dayanma Vakf, Kadnn nsan Haklar - Yeni zmler Vakf, Kadnlarla Dayanma Vakf, KAMER, Krk rk Kadna Ynelik iddetle Mcadele Kooperatifi, Mor at, Pazartesi Dergisi,

118

SOGEP, Van Kadn Dernei, Yaam Kadn evre Kltr ve letme Kooperatifi.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanyann elde ettii en nemli baar, eriim faaliyetleri. Konuyla ilgili yerli ve yabanc ok sayda sivil toplum rgtne eriim salanm. Kampanya medyann kendi iinden de destek bulmu.

KADIN BAKI AISINDAN TRK CEZA KANUNU (TCK) REFORMU KAMPANYASI

Kampanyann Tarihesi
Kadn Bak Asndan TCK Reformu Kampanyas, Trkiye apnda 28 kadn STnn bir araya gelmesiyle oluan TCK Kadn Platformu tarafndan yrtld. Aralk 2002de kurulan TCK Kadn Platformu, 20022005 arasnda TCK reform srecinde yeni TCKnin eitlik ilkesine dayal ve kadnlarn bedensel hak ve zgrlklerini koruyacak ekilde yasalamas iin almtr. TCKde kadn-erkek eitliinin salanmas ile kadnlarn cinsel ve bedensel haklarnn korunmas ynnde otuzu akn dzenleme yaplmasn salamtr.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanyada kullanlan en nemli taktik, izleme ve raporlama olmu. Yaplan almalar dzenlenen konferans yoluyla kamuoyuna duyurulmaya allm. Basn aklamalar yoluyla medyann cinsiyeti tutumu eletirilmi. Ancak medyadaki olumlu tutumlar da rnek olarak gsterilmi. Dolaysyla bir itme ve ekme stratejisi kullanlm. Eletiri yaplrken, olumlu davranlar vlerek eylemlerin etkisi pekitirilmeye allm.

TCK Kadn Platformu Amargi, Ankara Kadn Dayanma Vakf, CEDAW ST Hazrlk Grubu, Cumhuriyet Kadnlar Dernei, anakkale Kadnn El Emeini Deerlendirme Dernei - Kadn Dayanma Merkezi, Diyarbakr Barosu Kadn Komisyonu, Edirne Kadnn nsan Haklar ve El rnleri Giriimi, Filmmor: Kadnlarn Sinema Atlyesi, ris Eitlik Gzlem Grubu, stanbul Barosu Kadn Haklar Uygulama Merkezi, stanbul Valilii nsan Haklar Masas, stanbul Valilii Kadnn Stats Birimi, zmir Kadn Dayanma Dernei, zmir Barosu Kadn Komisyonu, Kadn Adaylar Destekleme ve Eitme Dernei (KA-DER), Kadnn nsan Haklar - Yeni zmler Vakf, Kadnlarla Dayanma Vakf (KADAV), Kaos GL, Karyaka Kadn Danma ve Dayanma Merkezi, KATAG, Kibele Kadn Kooperatifi, Lambdaistanbul Ecinsel Sivil Toplum Giriimi, Mor at Kadn Sna Vakf, Okmeydan Atlye Morkat, Sincan Toplum Merkezini Koruma ve Gelitirme Dernei, Trk Kadnlar Birlii, Uluslararas Af rgt Trkiye ubesi, Van Kadn Dernei

Fonlar
Kampanya iin Avrupa Demokrasi ve nsan Haklar Giriimi Program erevesinde Avrupa Birliinin destei, Friedrich Ebert Vakf, Mama Cash, Global Fund For Womenin katklar salanm. Tek bir fona bal kalnmamas, kampanyann olumlu zelliklerindendir.

119

TCK reformu 1987 ylndan beri srekli gndeme gelen bir konuydu. Ancak her defasnda yaanan hararetli tartmalar nedeniyle bir trl meclise sunulamamt. Yeni TCK 26 Eyll 2004 tarihinde TBMM tarafndan kabul edildi ve 78 yl aradan sonra deitirilmi oldu. 1926 tarihli TCK, cinayet suu namus adna ilendii takdirde yaam hakknn ihlalinden doan cezai yaptrma te bir orannda indirim ngryordu. Dolaysyla namus cinayetlerinin failleri haksz tahrik gerekesiyle ceza indiriminden yararlanabiliyordu. Trkiyedeki kadnlar iin ok nemli olan bu konu, TCK tasarsnn hazrlanma srecinde TCK Kadn Platformu tarafndan Adalet Komisyonuna tand. 1996 ylnda kadn ve erkek iin su kapsamndan karlan, ancak TCK tasarsnn oluturulma srecinde, tekrar su kapsamna alnmas nerilen zina gnlerce konuuldu. Bu srete kadn rgtleri neriyi protesto ettiler. Trkiyede kadn hareketinin ilk hukuki kazanm, fuhu yapanlara tecavzde ceza indirimini ngren TCKnin 438. maddesinin 21 Kasm 1990da yrrlkten kaldrlmasdr. 29 Kasm 1990da eski Medeni Kanunun kadnlarn ev dnda almasn kocann iznine balayan 159. maddesi Anayasa Mahkemesi tarafndan iptal edilmitir. 1996da erkein zinas, 1998de kadnn zinas su olmaktan karlm, 1997de kadnlar kendi soyadlar ile kocalarnn soyadn birlikte kullanabilme hakkn elde etmilerdir. TBMM tarafnda 22 Kasm 2001de kabul edilip, 1 Ocak 2002de yrrle giren Trk Medeni Kanunu kadn erkek eitlii bakmndan baz yenilikler getirdi. Kadn rgtleri bu srete aktif bir rol oynadlar. Bu TCK reformu iin balatlan kampanya iin de bir zemin oluturdu. Bylesi bir kampanyann balatlmasnda kadna ynelik iddet ve bu iddetin eitli nedenlerle cezasz kalmas en byk etkeni oluturmaktadr. Bu durum kadnlarn

fiziksel ve zihinsel btnlne ynelik bir saldr olduu gibi toplumsal cinsiyet eitlii asndan kadna ynelik ayrmcln en somut trlerinden de biridir. Bu nedenle kampanyay bir araya getiren bileenler, konuyla dorudan ilgili olan kadn rgtlerinden oluuyor. Hepsini bir araya getiren ortak nokta kadna ynelik iddet ve ayrmcln yol at sorunlar. Kampanyann bandan itibaren kadn gruplar kadnn insan haklarn, bedensel ve cinsel hak ve zgrlklerini gvenceye alabilmek iin, ceza kanununun felsefesin ve prensiplerinin btnsel bir yaklamla deitirilmesini talep ettiler. Kampanyay yrten kadn rgtlerini bir araya getiren temel neden, sorunun hepsini dorudan ilgilendiren bir sorun olmas. Birlikte hareket ederek tek balarna yaratacaklar etkiden ok byk bir etki yaratmlar. Kampanyann en gl yan, Trkiyenin drt bir yanndan kadn rgtlerini iinde barndrmasdr. Bunlar, kadnn insan haklar sorununu ok iyi bilen, madurlarla birebir alan, sorunun gerek boyutlar ve kaynaklar hakknda bilgi ve deneyime sahip rgtler. Kadn hukukulara ve farkl siyasal zeminlerden yelere sahip olmas da hayli nemlidir. Az sayda da olsa kadn milletvekillerinin varl bir olanak. Ayrca Trkiyenin AB sreci ve bunun iin insan haklar ve demokrasi alannda kadn erkek eitliini salamak zorunda olmas da bir frsat dourmu. Avrupa kadn lobisinin varln da unutmamak gerek. Yine BM Kadnlar in Kalknma Fonu (UNIFEM), BM Kadn Portal (the Division for the Advancement of Women DAW) ve BM Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesine Dair Komite (CEDAW) gibi mekanizmalarn varl son derece nemli olanaklar arasnda. Avrupa Konseyinin de bu konuyla ilgili almalara hz kazandrmas verimli bir zemin yaratm.

120

Kampanyann en zayf yan, Trkiyedeki sivil toplum rgtlerinin daha nce birlikte alma geleneine ok fazla sahip olmamasdr. Kampanyaya ynelik en byk tehdit kamuoyunun kadn erkek eitlii konusunda bilgisiz ve duyarsz oluudur. Ayrca pek ok iddet ve ayrmclk vakasnn tre ve namus gibi deitirilmesi en zor kltrel etkenlerden kaynaklanmas ile Mecliste kadn milletvekillerin az olmas da dier tehdit unsurlarndandr. Erkek egemen bir toplumun varl ok nemli bir unsur. Kampanya gl olan ynler zerine oturtulmu. Olanaklar zellikle de lobicilik ksmnda ok iyi kullanlm. Zayf olan yn, yani rgtlerin birbirleriyle ortak alma geleneine sahip olmamas sorunu birlikte bir eyler yaplp baarlar elde edildii grldke greceli bir ekilde alm. Tehditler konusunda zellikle de eitimler ve farkndalk yaratma faaliyetleri dzenlenerek bilin eksikliinin stesinden gelinmeye allm. Saylar az da olsa kadn milletvekilleriyle ok iyi bir iletiim kurulmu.

Birlemi Milletler Kadna Ynelik iddet zel Raportr Prof. Yakn Ertkn Trkiye raporunda belirttii zere, Trkiyede cinsiyet temelli iddet zerine kapsaml istatistikler yoktur. Var olan ok az alma, kadnlarn en ok iddete uradklar yerin ev alan olduunu ve bunun tm eitim ve sosyal seviyeleri kapsadn gstermektedir. 1990 ve 1996 arasnda uygulanan ve 1259 kadnn katld aratrma kadnlarn yzde 88,2sinin iddet ortamnda yaadn ve yzde 68inin kocas tarafndan dvldn gstermektedir. 1995te yaplan bir aratrma Ankarada gecekonduda yaayan kadnlarn yzde 97sinin kocasnn saldrsna maruz kaldn gstermitir. Bir yl sonra orta ve st snf aileler hakknda yaplan bir aratrmada, kadnlarn yzde 23 kocalarnn kendilerine iddet uyguladn belirtmiken, iddetin tr konusunda spesifik sorular sorulduunda sz konusu orann yzde 71e kt grlmtr. Emniyet Genel Mdrl tarafndan son zamanlarda yaplan bir aratrmaya gre, polisin yetki blgesinde olan ve 20002006 yllar arasnda gereklesen 1190 tre cinayetinde, toplam 1190 kurbann 480i kadn, 710u erkektir. Cinayetlerin te birinin namusla, dier te birinin aileler aras atmalarla ve yzde onunun kan davas ile ilgili olduu, geri kalan vakalarn ounun tecavz, grc usul evlilikler hakkndaki anlamazlklar ve benzerlerinden kaynakland belirtilmitir. Aye Gl Altnay ve Yeim Aratn 20062007 arasnda TBTAK desteiyle yrttkleri Trkiyede Kadna Ynelik iddet aratrmasna greyse, yksek renim grm her alt erkekten biri eine fiziksel iddet uyguluyor. Aileye elerinden daha ok gelir getiren her kadndan ikisi iddete maruz kalyor. Kendileri tanp anlaarak ailelerinin onayyla evlenenlerin yzde 28i,

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Kampanyann konusunu kadn erkek eitlii oluturuyor. Ksaca toplumsal cinsiyet eitlii olarak tanmlayacamz bu konu Trkiyede can alc bir sorun. Tre ve namus cinayetlerinin varl, kadna ynelik iddet, kadnlarn kamusal ve zel alanda yaadklar ayrmclk balca sorunlar arasnda yer alyor. Kampanyann en genel amac, yeni TCKde Trkiyedeki kadnlarn cinsel ve bedensel haklarnn gvence altna alnmas ve yasada kadna ynelik ayrmcln ortadan kaldrlarak toplumsal cinsiyet eitliinin salanmas. Kampanya bu amaca hizmet edecek ok sayda hukuki, sosyal, etik, insancl dayanaa sahip.

121

grc usulyle evlenenlerin yzde 37si, kendileri tanp anlaarak ancak ailelerinin onayn almadan evlenenlerin yzde 49u en az bir kez iddete maruz kalm. Okuma yazma bilmeyen kadnlar arasnda en az bir kez fiziksel iddet grdn syleyenlerin oran yzde 43ken, yksek renim grm kadnlar arasnda bu oran yzde 12. Her on kadndan yalnzca biri baka bir ehre/kye einden izin almadan gidebilmekte, einden izin alma ihtiyac duymadan ailesini ziyaret edebilmekte veya alverie/arya gidebilmekte, drd einin iznine tabi olmadan komu/ arkada ziyareti yapabilmekte. Trkiyedeki kadnlarn yarya yakn Medeni Kanunda yeniden dzenlenen mal rejiminden, yzde 43 4320 sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanundan habersiz. Aratrma bulgular, Doulu kadn daha ok eziliyor grn dorulamyor. Yukardaki verilerin nda kampanyann ok somut ve net bir ama zerinden hareket ettiini gryoruz. Hedefler gereki ve konuyla dorudan ilgili. Kampanyay yrten rgtlerin hemen hepsi kadn rgtlerinden oluuyor. Bu rgtler, kampanyann temas hakknda bilgili ve donanml. Ayrca BM Kadna Ynelik Her Trl Ayrmcln nlenmesine Dair Szleme (CEDAW) ve Ek Protokol gibi uluslararas dzeyde kabul grm bir szleme temel dayanak noktas olmu. CEDAWa taraf olan Trkiyenin szlemeden doan ykmllklerinden biri de i hukukunda gerekli dzenlemeleri yapmas. Dolaysyla kampanya hedefleri dier pek ok eyin yan sra uluslararas dzeyde kabul grm bir metne dayanarak meruiyetini pekitirmi. Kampanyann hedef kitlesini ulusal kamuoyu oluturuyor. Ama ncelik kadn kamuoyuna verilmi. Bunun temel amac TBMMnin zerinde bir etki yaratmak. Bunun dnda siyasi parti ayrm gzetilmeksizin tm kadn

milletvekillerin kampanya iin destei alnm. Ancak Trkiyenin AB sreci gz nnde bulundurularak AB yesi lkelerin temsilcilikleri ve AB Delegasyonu lobi amal olarak hedef grubun iine alnm. Dolaysyla uluslararas toplumun etkisi gz nnde bulundurulmu.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanya kapsamnda gerekli bilgileri ve verileri toplamak zere bir alma grubu oluturulmu. alma grubu ierisinde Trkiyenin her blgesinden sivil toplum kuruluu temsilcileri, barolardan hukukular ve akademisyenler yer alm. Bylece hem farkl kesimlerden gelen bilgiler bir araya getirilmi hem de toplanan bilgiler somut maddi temellere oturtulmu. alma grubu bir yl boyunca yrrlkte olan TCKyi ve hazrlanan yeni tasary inceleyerek somut talepler gelitirmi. Kampanyann katlmclarnn farkl blgelerden ve kesimlerden gelmesi, veri toplamann salkl olmasna da katkda bulunmu.

Kampanya Materyalleri
Kampanya erevesinde oluturulan alma grubu incelemenin sonunda otuzdan fazla eletiri ve neriyi yeni maddeler eklinde dzenleyerek bir rapor haline getirmi. Hazrlanan rapor, tm milletvekillerine, STlere ve basna gnderilmi. Bylece etkin bir kampanya materyali ortaya karlm. Hazrlanan raporlarda tek tarafl deil, herkesi kapsayan evrensel bir dil kullanm. Kampanya srasnda kullanlan sloganlar, yrtlen kampanyann ruhuna ok uygun: TCK Bizsiz Yazlamaz! Ksa, sade ve anlalr bir slogan.

Kampanyann rgtlenmesi
Trkiyedeki STlerin bir araya gelerek ortak bir kampanya dzenlemesi ok yaygn ve alk olduumuz bir

122

gelenek deil. Bu nedenle kampanyann rgtlenmesi Trkiyedeki STler asndan byk bir baar. ok sayda kadn rgtnn, ortak bir ama iin bir araya gelerek oluturduu platform rgtlenme konusunda model oluturabilecek niteliktedir. Ancak her rgt kendi almalarn da bamsz olarak devam ettirmi. Kadnn nsan Haklar Yeni zmler Derneinin sekreteryasn stlendii platform tek merkezli bir oluum yerine salkl ileyen bir a oluturmay tercih etmi. Bu a halen TCK Kadn Platformu ad altnda almasn srdryor. Dolaysyla kalc bir yap olumu. Ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren STlerin bir araya gelerek glerini birletirmesi durumunda somut baarlar elde edebileceklerine dair en belirgin rneklerden biri bu kampanyadr.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanya, amalarna uygun olarak yeni TCKde nemli reformlara imza atm. Yaklak otuz maddenin yan sra, kanunun dili ve felsefesi de deitirilerek, tam cinsiyet eitliinin salanmas, kadn ve kz ocuklarnn cinsel ve bedensel haklarna ynelik ihlallerin nlenmesi dorultusunda ok nemli admlar atlm. Kampanyann medyadaki grnrl ok yksek. Kampanya medyann, zellikle de kadn yazarlarn, desteini alarak hem ulusal hem de yerel basnda yer alm. Kampanyay dzenleyen rgtler belli aralklarla deerlendirme toplantlar yapm. Bylece kimin ne yapt konusunda bir bilgi paylam olduu gibi hangi aamada olduklarn da takip edebilmiler. Kampanyann izlenmesinde kadn milletvekillerin ierden bilgi vermesi son derece faydal olmu.

Cinsel saldr sular, topluma, aileye, edep trelerine kar sular olarak deil, kiilere kar sular olarak tanmlanyor. Cinsel saldr sular rza geme, rza tasaddi gibi suun tanmn yapmayan ve cinsel saldrlar erkeklerin ve toplumun namusu zerinden tanmlayan ifadeler yerine cinsel dokunulmazla kar sular ad altnda kiinin vcut dokunulmazlna kar sular olarak tanmlanyor. Cinsel tecavz, cinsel saldr ve cinsel taciz tanmlar, cinsel saldrnn gerekleebilecei btn ekilleri kapsayabilecek ekilde geniletildi ve bu sulara daha ar cezalar ngrlyor; ikence srasnda cinsel saldr ve cinsel saldrnn madurun beden veya ruh salna zarar vermesi arlatrc neden kabul ediliyor. Evlilik ii tecavz ve cinsel saldr aka su olarak tanmlanyor ve dier cinsel saldrlara ngrlen cezaya tabi tutuluyor. yerinde cinsel taciz aka su kabul ediliyor ve cezalandrlyor. Yetkili savc ve hkim karar olmakszn genital muayene yapan ve yaptrana ceza ngrlyor. Eski TCKde toplumun hay duygularn zedeleyebilecek hareketler gibi mulak bir ekilde tanmlanan hayszca hareketler maddesi tehircilikle snrlanyor. Aile ii iddet, ikencenin bir alt tr olan eziyet kapsamna alnarak ar cezalar ngrlyor. ocuklarn cinsel istismar ayr bir su olarak tanmlanyor ve daha ar cezalara tabii tutuluyor. ocuklarn cinsel istismarnda veya cinsel saldrlarda rzann var olabileceini varsayan tanmlamalar kaldrld. Eski TCKde tecavzcyle evlendirmede cezann ertelenmesini ngren madde kaldrld; eski TCKde evlenmek amacyla karma ve alkoyma sularnda cezann iptalini ngren madde kaldrld. Tre cinayetleri nitelikli insan ldrme kapsamna alnd. Irz, haya, edep gibi zamana gre deien, greceli ve kadnlarn hak zgrlklerini kstlamak iin yorumlanan ve ada hukukta yeri olmayan kavramlar kaldrld. Evli-bekr, bakire-bakire olmayan kadnlar arasnda ayrmclk yapan dzenlemeler kaldrld. Evlilik d yeni domu ocuunu ldren anneye ceza indirimi ngren madde kaldrld.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

TCK Kadn Platformu, TCK Tasarsnn Alt Komisyonda, Adalet Komisyonunda ve Genel Kurulda grld yl boyunca, youn lobicilik ve savunuculuk faaliyetlerinin yan sra sokak eylemleri ve faks kampanyalar dzenleyerek, basnla ve lkedeki dier kadn platformlaryla

123

ibirlii iinde alarak youn bir kampanya yrtm. Temel taktik ve eylemler kullanlm. Tasarnn mecliste grld gn platformun Ankaraya bir yry dzenleyerek, meclis dinleyici localarn doldurmas kayda deer bir eylem. Ancak kampanyann en baarl ynnn lobicilik olduunu sylemek gerek. TCK Kadn Platformunun bir yandan CEDAW Komitesine glge raporlar sunmas, dier yandan AB sreci ve tabii ki parlamentodaki kadn milletvekillerin srece katks lobicilik faaliyetlerinin en iyi rneklerinden birini oluturuyor.

Fonlar
Kampanyaya TCK Kadn Platformunu meydana getiren STlerin bizzat kendileri tarafndan kaynak salanm. Bu vesileyle kadn rgtleri arasnda bir dayanma ruhu yaratlm. Ksacas ortaya kan g birlii kendi kaynan da kendisi yaratm. Kampanya ayn zamanda herhangi bir proje ya da ana sponsor olmakszn kampanya yrtlebileceinin somut bir rnei durumunda.

ncesinde kadn adaylarn siyasette temsil edilmesini salamak iin kampanya balatt. Genel seimlerde Bu Meclise Kadn art! sloganyla gndeme gelen KA-DERin bykl afileri yank yaratt. Ardndan 2009 yerel seimleri ncesinde TBMMdeki byk partinin erkek liderlerini bir arada gsteren mz de Ayn Fikirdeyiz! balkl afii ve reklam filmi byk ilgi ekti. Afi ve reklam filmi MHP tarafndan ikayet edildi. Ancak KA-DER alan davada susuz bulundu. Yaln Doan, Hrriyet gazetesinde yazd Tanr Bu Kez KA-DERi Korudu balkl yazsyla rgte destek verdi. Daha fazla bilgi iin: KA-DER rfan Batu Sokak 15/7, Esentepe 34394 stanbul Telefon: (0212) 273 2535 Faks: (0212) 273 25 36 E-posta: kader@ka-der.org.tr Web: www.ka-der.org.tr

Konuyla lgili Dier rnekler

TCK Reformu Kampanyas elde ettii baarl sonular bakmndan kayda deer bir kampanyadr. TCK Kadn Platformunun kampanyas kadar baarl sonular elde etmese de kamuoyunda yaratt farkndalk ve medya grnrl asnda en baarl rneklerden bir bakas KA-DER tarafndan sergilenmitir. Meclise Girmek in Erkek Olmak art M? ve mz de Ayn Fikirdeyiz Kampanyas: KA-DER kadnlarn seimle ve atamayla gelinen tm karar verme mekanizmalarnda eit temsilini salamak amacyla faaliyet gsteren bir ST. KA-DER 2007 genel seimleri

124

HASANKEYF YOK OLMASIN KAMPANYASI

Kampanyann Tarihesi
Batman ilinin snrlar iinde kalan Hasankeyf, tarihi kalntlar ve doal gzellikleriyle nl bir ky. Ancak Ilsu Barajnn yaplmasyla birlikte sular altnda kalacak olan Hasankeyfin keyfi yaklak on yldr kam. Konuyla ilgili olarak ok sayda sivil toplum rgtnn katlmyla eylemler dzenlendi. Hasankeyfi Yaatma Giriimi etkin faaliyetler yrtm. Son olarak Doa Dernei konuyla ilgili bir kampanya balatm bulunuyor. Trkiyede Dicle nehri zerinde yapm planlanan Ilsu Baraj u anda dnyann en ok tartlan baraj projesidir. On seneden beri evre ve insan haklar rgtleri projenin devasa kltrel, ekolojik, insani ve politik etkilerine kar mcadele vermektedir. Ilsu, 75 bin kilometre karelik bir alan kapsayan, dnyann en byk sulama ve elektrik retimi projelerinden biri olan GAP Projesinin bir parasdr. ngrlen yirmi iki barajdan imdiye kadar yaklak yars tamamlanm durumdadr. Frat zerine yaplan Atatrk ve Birecik barajlar bunlardan ikisidir. Ilsu Baraj, ilkbaharda oluan sel sularn toplayarak su seviyesinin en yksek olduu dnemlerde ve elektriin en ok talep edildii (pahal olduu) saatlerde retime geecek ekilde planlanmtr. Projeye dair ilk tartmalar 1950li yllarda balam. Projenin gerekleip gerekleemeyeceine ynelik ilk aratrmalar 1971 ylnda yaplm. Proje plan 1982 ylnda kabul edilmi. svire Firmas Sulzer Hydro nclnde svire, Avusturya, ngiltere, talya ve sve firmalarndan oluan bir irketler birlii 19972000 yllar arasnda hazrlk

almalarn balatmtr. Sulzer Hydro firmas 1999 ylnda Avusturya firmas olan VA Tech/A tarafndan satn alnm, 2000 ylnda sve firmas Skanska projeden ekildiini bildirmitir. ngiltere inaat firmas Balfour Beatty ile talyan firmas Impregilo, ilgili kredi salayan kurulularnn teminat stlenmeyeceklerine ynelik yaptklar aklamadan sonra, 2001 ylnda ayn ekilde projeden ekildiklerini bildirmiler. 2002 ylnda ise projeye kredi veren svire bankas UBS projeden ekilmi. Gereke olarak Ilsu Baraj Projesinin douraca sosyal ve evreyle ilgili sonulara ilikin sregelen belirsizlikleri belirtmi. 2004 sonbaharnda Trkiye yeni bir ortaklk oluturmak zere giriimlerde bulunmaya balam. 20042005 arasnda Avusturya firmas VA Tech Hydro, Almanyadan Zblin, svireden Alstom, Stucky, Maggia, Colenco ve Trkiyeden Nurol, Cengiz, elikler, Temelsu firmalarndan oluan yeni bir ortaklk oluturarak Almanya, Avusturya ve svire kredi kurulularna projenin yapm garantisi iin bavuru yapt. 2006 ylnda VA Tech Hydro, Andritz AG/A tarafndan satn alnd. Mart 2007de Almanya, Avusturya ve svire hkmetleri projeye hazine garantisi verip krediyi salayacaklarn belirttiler. Verilecek olan kredi garantisi, yerine getirilmesi gereken yz elli arta balanarak bir uluslararas bilirkii ekibini bu ykmllklerin yerine getirilip getirilmediini izlemek zere grevlendirdi. Dnya apnda bu karara kar protestolar balad. 2007(Temmuz)de Zrih Kantonal Bankas (svire) projeden ekildiini aklad. Gerekesinde Ilsu Baraj Projesinin, bankann srdrlebilir kalknma prensiplerine aykr olduunu belirtti. 2007(Austos)de Trkiye, Konsorsiyum ve Bank Austria Creditanstalt (Avusturya), Socit Gnral (Fransa) ve DekaBank (Almanya) arasnda barajn yapm iin anlama imzalad. 2008(Mart)de

125

proje ortaklar tarafndan kurulan bilirkiiler yz elli art denetlemek iin Trkiyeye geldi. Uzmanlar Komitesi aratrma sonucunu aklad. Gelinen noktada, ngrlen ykmllklerden hemen hemen hibirinin yerine getirilmedii gibi, uluslararas standartlar uygulanm ve/veya bu standartlara eriilmi deil. Uzmanlar baraj inaatna balamann en az iki sene daha ertelenmesi gerektiini sylyor. Protestolar devam ediyor. Kampanya ilk aamada blgede kurulan sivil inisiyatiflerin giriimiyle balam. Ancak Babakan Erdoann projeyi PKKllar istemiyor eklindeki beyanatlar bu inisiyatiflerin balangta haksz yere damgalanmasna yol am. Hasankeyfi Yaatma Giriimi bu yndeki almalar ilk balatan rgtlenme. 2006(Ocak)dan beri etkin bir biimde eylemler dzenliyor. Kampanyann en gl yan, kampanyay rgtleyen kurum ve kurulularn blgeyi ok iyi bilmeleri. Bilgi ve birikim sahibi rgtler. Hepsinin bu ve benzeri almalar hakknda tecrbesi var. Olanaklar ise olduka etkin. Ulusal ve uluslararas dzeyde pek ok sivil toplum rgt ile tannm sanatlar ve medya, kampanyaya destek veriyor. Kampanyann en zayf yn ise ilk etapta yaplan giriimlerin ok fazla yerel dzeyde kalmas. Ayrca kampanyann youn politik ve ideolojik tartmalarn olduu bir blgede rgtlendii gzden karlm. Bu nedenle dardan gelen tehditlere kampanya ak braklm. Buna bal olarak tehditler ok st dzeyde. Kalknma dzeyi dk olan blgede yaanan silahl atmalar, blge hakknda ok fazla nyarg yaratm. Hkmetin konuya ilikin tutumu en byk tehdidi oluturuyor. stelik kar tarafta okuluslu ve olduka gl irketler var.

Tm bu sre karsnda kampanyay rgtleyenler kampanyay yerellikten kurtarp nce Trkiyeye ardndan da, tm dnyaya duyurmay baarmlar. Kampanyay kendi bilgi ve birikimlerinin zerine ina etmiler. Ellerindeki olanaklar iyi kullanarak ulusal ve uluslararas kamuoyunun desteini yanlarna ekmiler. Bu tutumlar blge hakkndaki nyarglarn yava yava krlmasn salam. Hkmetin tutumu ve kulland sylemler daha ll bir dzeye ekilmi. Ayrca kampanyay rgtleyenler de daha evrensel bir dil kullanmaya balamlar. Kampanyann dilini yaanan youn politik ve ideolojik tartmalarn dna tamay baarmlar. Bylece Hasankeyfin kendine ikin zellikleri n plana km.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Kampanyann amac, Ilsu Barajnn durdurulmas ve Hasankeyfi yok etmeyecek zm yollarna bavurulmas. Bu ama be ana gereke zerine oturtulmu: > Bata insanln ortak miras olan en az dokuz bin yllk antik kent Hasankeyf olmak zere, Dicle Vadisindeki yzlerce arkeolojik ST alan ve ok sayda kltrel deerin su altnda kalacak olmas, > Onbinlerce insann (en az 78 bin) Ilsu Baraj projesinden etkilenmesi, yani byk oranda yerinden g ettirilecek olmas ve bunun kentlerde ekonomik, sosyal ve psikolojik sorunlar arttrmas, > Blge asndan ok byk deeri olan Dicle Vadisinin zengin bitki rtsnn ve canl varlklarnn yok olma tehlikesi, > Blgedeki dier baraj projelerinde de grld gibi blgenin ekonomik ve sosyal yaamna olumlu bir etkisi beklenmemesi, > Ilsu Baraj projesinin, bu projeden dorudan ve dolayl olarak etkilenecek olan ve asl sz sahibi olmas gereken

126

Hasankeyf/Ilsu ve blge halknn (paydalarnn), hibir ekilde onayna bavurulmadan gerekletirilmek istenmesi. Bu gerekeler dorultusunda kampanyann hedefleri de belirlenmi: Blgenin tarihi mirasnn ve doal gzelliklerinin korunmas; blge insannn sreten olumsuz ynde etkilenmemesi; blgeye yaplacak yatrmlarn blge insannn ihtiyalarna uygun ekilde tasarlanmas ve bunun iin blge halkndan grlerin alnmas gndeme gelmi. Giriim, baraja alternatif gelitirilmesi konusunda da almalar yapm. Bu almalara gre Ilsu Barajna alternatif projeler hkmet tarafndan ciddi bir ekilde aratrlp ortaya konulmuyor. Ilsu Baraj enerji retimi iin amalanmtr. Bugnk teknoloji, bilgi ve gelinen aratrma seviyesi, enerji retimi iin ok sayda alternatif sunuyor. Bunlarn arasnda yenilenebilir gne, rzgr, jeotermal ve biogaz enerjileri bulunmaktadr. Trkiyenin birok yeri bu enerji trleri iin ok uygundur. lk olarak yaplmas gereken, elektrik hatlarn onarlmasdr. Trkiyedeki resmi enerji kayp miktar olan yzde 23, OECD ortalamas olan yzde 6ya doru ekilirse, Ilsu iin dnlen yatrm maliyetiyle (2 milyar Avro), retilmesi planlanan enerjiden daha fazla elektrik enerjisi tasarufu mmkndr (hatta 23 mislisinden bile sz edebiliriz). Bunun yaplmas teknik olarak herhangi bir zorluk sunmamaktadr. Rzgr enerjisi artk ucuz bir ekilde kurulabilinmektedir. Blgede (rnein Diyarbakr-Urfa-Mardin geninde) ok uygun rzgr koridorlar bulunmaktadr. Yine srekli rzgrn olduu ykseklikler vardr. Trkiyenin ou yeri (anakkale, Karadeniz dalar vs) rzgr enerjisine ok

uygundur. Bu enerji ile birok blgede ciddi ihtiyalar karlanabilmektedir. Gne enerjisi pahal olsa da imdiden planlamas yaplmaldr. leride bu enerji trnde yatrm maliyeti dmesi beklenmelidir. Yine mesken yerleri, sanayi ve tarm sektrnn enerjiyi daha tasaruflu kullanmas gerekmektedir ki bu konuda ciddi bir potansiyelin olduu dnlmelidir. Blgenin (zellikle Van ili) Ilsu barajna denk gelen jeotermal potansiyeli mevcuttur. Bu enerji trn kullanmak byk bir zorluk tekil etmemektedir. Blgede birok barajn eksik kapasiteyle altn gsteren raporlar, yeni barajlardan elde edilmesi planlanan enerjiye gerekten ihtiya var m sorusunu gndeme getiriyor. Bu noktada Hkmetin ve konsorsiyumun dile getirdii Trkiyenin yllk enerji ihtiyac yzde 8 artmaktadr ve kalknma iin ok enerjiye ihtiya vardr belirlemesine pheyle baklmaldr. Daha dikkatli incelendiinde yllk enerji kullanmnn yzde 6 artt grlmektedir. Bu orann nmzdeki yllarda bu ekilde artaca da sorgulanmaldr (bu uygulanan politikalara da baldr). lkemizde ihtiya duyulan, enerji ve bu erevede baraj/ hidroelektirik santrali politikasnn temel olarak gzden geirilmesidir. Hkmet ve irketler Birlii enerjinin yannda blgesel kalknmay da argman olarak srekli dile getiriyor. Belirtilenlere baklrsa blgeye dorudan 150200 milyon Avro yatrm yaplyor ve yedi ila on bin aras kiiye i alan yaratlyor; bundan da seksen bin kii faydalanyormu. Oysa daha dikkatli bakldnda ve resmi raporlar incelendiinde u ortaya kyor: Ilsu Projesinde yedi yl boyunca her yl ortalama 2315 kiiye i sahas yaratlyor (sadece iki yl 3500 civarnda kii

127

i buluyor). Dolayl olarak da 1000 kiiye ancak i kyor. naat sreci bittikten sonra, bu insanlar yine isiz kalacak ve ancak yaklak yz elli kii barajda altrlacak; bunlarn da bir ksm dardan gelen teknik eleman olacak. Uzun vadede salanabilecek istihdam dk younluklu. Eer Hkmet blgenin sosyo-ekonomik kalknmasn dnyorsa, bunu yerel gleri dhil ederek planlayp gerekletirebilir. Bir neri, Ilsu Proje giderlerin (toplam 2 milyon Avro) bir ksmnn blgesel kltr ve doa turizmine yatrlmasdr. (Bunun srdrlebilir, doal ve kltrel varlklar koruyacak ekilde olmas nemlidir.) Bu yolla sosyal, kltrel ve ekolojik kayp olmadan blgesel kalknmaya ciddi oranda hizmet edilecek, uzun vadede Ilsu Projesinden ok daha fazla i alan yaratlacak ve lke ekonomisine girdisi Ilsu Projesi iin ngrlenin en az iki kat olacaktr. Bir baka neri, 1990l yllarda yaanan atmal srete ciddi zarar gren hayvancl yeniden gelitirmektir. Blgenin dalar daha nce en byk hayvan srlerini barndryordu. Yine kylerinden g ettirilen insanlara tazminat verilip kylerine yerleim imkn sunulursa, bunun blge ekonomisine hissedilir bir kats olacaktr.

dier uzmanlar hibir boyutta nlemin blgede gerek bir koruma plan kadar koruma salayamayacana dikkat ekiyorlar. Hem Hasankeyf Giriimi hem de Doa Dernei alternatif evresel etki deerlendirmesi raporlar hazrlam. Doa Derneinin hazrlad bir rapora gre, dnyadaki kltrel ve doal miraslar iin UNESCO tarafndan on lt belirlenmitir. stanbul Teknik niversitesi Restorasyon Ana Bilim Dal Bakan Prof. Dr. Zeynep Ahunbay ve Doa Dernei bilim koordinatr Dr. zge Balkz tarafndan yaplan deerlendirmede, Hasankeyf ve Dicle Vadisi on ltten dokuzunu tamamlamtr. UNESCO tarafndan dnya miras olarak seilmi pek ok nl yerde bu ltlere uygunluk 10 zerinden 45 dzeyindedir.

Kampanya Materyalleri
Kampanyann mesaj olduka basit: Hasankeyf Yok Olmasn! Kampanya iin hazrlanan raporlarn tarafsz, bilimsel, somut verileri yanstmas iin aba harcanm. Hepsinde blgedeki doal ve tarihi mirasn grntleri ok iyi kullanlm. Hazrlanan grsel malzemeler kampanyann etkililiini arttrm. Hem Hasankeyf Giriimi hem de Doa Dernei kendi web sitelerinde yaanan gelimelere ilikin ok titiz bir belgeleme almas yapmlar. Yaplan faaliyetleri ve hazrlanan raporlar rahat bir ekilde elde etmek mmkn. Doa Derneinin konuya ilikin mesaj ise ok daha sade: Uyan.

Bilgi ve Veri Toplama

Blgenin tarihi hakknda geni bilgiler elde edilmi. Yerel halk bilgilendirilmi. Yaplan aratrmalar, bu baraj projesi nedeniyle On bin yllk tarihin, elli yldan fazla mr olmayan bir oluum iin yok edileceini gsteriyor. Binlerce yllk kltrel, dinsel ve mimari unsur geri dn olmayan bir ekilde zarar grecek. Baraj projesinin savunucular tarihsel kalntlarn bir ksmn koruyacak nlemlerin alnacan belirtiyor. Ancak arkeologlar ve

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyaya ilikin ilk rgtlenmeler 2006(Ocak) ylnda balam. Ilsu Barajnn yapmndan dorudan etkilenecek olan yerleim yerlerindeki sivil toplum rgtleri, yerel ynetim temsilcileri, meslek odalar ve sendikalar

128

Hasankeyf Giriimi yeleri Yerel Gndem 21, Diyarbakr; Yerel Gndem 21, Mardin; Yerel Gndem 21, Batman; Hasankeyf Gnllleri Dernei, Batman; Diyarbakr G Edenler Yardmlama ve Dayanma Dernei; Batman G Edenler Sosyal Yardmlama ve Kltr Dernei; nsan Haklar Dernei; EKL - evre ve Kltr Miras Koruma ve Gelitirme Vakf; Diyarbakr Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Yaatma Dernei; Arkeoloji, Kltr ve Sanat Dernei, Diyarbakr; Selis Kadn Danma Merkezi, Diyarbakr; Dikasum Diyarbakr Kadn Sorunlarn Aratrma Uygulama Merkezi; EPI-DEM - Eitim ve Psikolojik Danma Merkezi, Diyarbakr; Bahar Kltr Merkezi, Batman; Dou Bilimsel ve Kltrel Aratrmalar Kooperatifi, Diyarbakr; Dut Aac Bilimsel ve Kltrel Aratrmalar Kooperatif, Urfa; evre Gnllleri Dernei, Diyarbakr; Diyarbakr Demokrasi Platformu; Batman Petrol- Sendikas; Batman Genel- Sendikasi; Eitim Sen, Batman ubesi; Tuhay-Der, Batman; BatmanMu-Siirt Eczaclar Odas; Batman Trk Tabipler Odas; Batman Tek-Gda Sendikas; Batman Tes- Sendikas; Batman Koerler Dernei; Batman Tm Muhtarlar Dernei; Salk Emekileri Sendikasi, Diyarbakr; Enerji, Sanayi ve Maden alanlar Sendikasi, Diyarbakr; TekGda Sendikas 1 nolu Diyarbakr ubesi; Tabipler Odas, Diyarbakr; Diyarbakr Barosu; Batman Barosu; TMMOB - l Koordinasyon Kurulu Batman; TMMOB - l Koordinasyon Kurulu Diyarbakr; Mimarlar Odas, Diyarbakr; naat Mhendisleri Odas, Diyarbakr; Elektrik Mhendisleri Odas, Diyarbakr; evre Mhendisleri Odas, Diyarbakr; Jeoloji Mhendisleri Odas, Diyarbakr; ehir Planclar Odas, Diyarbakr; Makine Mhendisleri Odas, Diyarbakr; Ziraat Mhendisleri Odas, Diyarbakr; Makine Mhendisleri Odas, Batman; Gneydou Anadolu Blgesi Belediyeler Birlii; Diyarbakr Bykehir Belediyesi; Batman Belediyesi; Siirt Belediyesi; Hasankeyf Belediyesi, Batman; Dargeit Belediyesi, Mardin; Bismil Belediyesi, Diyarbakr; Kurtalan Belediyesi, Siirt; Besiri Belediyesi, Batman; Gerc Belediyesi, Batman; Kozluk Belediyesi, Batman; Yeniehir Belediyesi, Diyarbakr; Sur Belediyesi, Diyarbakr; Kayapnar Belediyesi, Diyarbakr; Balar Belediyesi, Diyarbakr; rnak Belediyesi; Nusaybin Belediyesi, Mardin; Kzltepe Belediyesi, Mardin; Surgc Belediyesi, Mardin; Yalim Belediyesi, Mardin; dil Belediyesi, rnak; Ergani Belediyesi, Diyarbakr; Silvan Belediyesi, Diyarbakr; Viranehir Belediyesi, Urfa; Varto Belediyesi, Mu; Bulank Belediyesi, Mu; Malazgirt Belediyesi, Mu; Rstemgedik Belediyesi, Mu

bir araya gelerek 2006(Ocak) da Hasankeyfi Yaatma Giriimini kurdu. Bugn toplam 72 ye kurulu ile giriim toplumun tm kesimleri tarafndan destek grerek, Ilsu Projesi konusunda blge halknn ounluk gr ve dncelerini temsil etmektir. 5 Ocak 2006 tarihindeki Kurulu Deklarasyonunda unlar sylenmektedir: Ilsu Barajnn yapmndan birebir etkilenecek olan yerleim yerlerindeki yerel ynetim temsilcileri, yerel sivil toplum kurulular ve meslek odalarnn bir araya gelerek oluturduu Hasankeyfi Yaatma Giriimi, blgede yaayan halkn proje konusundaki dnceleri ve durularn temsil etmek zere bir araya gelinmitir. Doa Derneinin balatt kampanya da olduka nemli. Doa Dernei bu konuyla ilgili olarak bir koordinatr tayin etmi. Hasankeyf hakknda uzman kiilere raporlar hazrlatm. Kampanyann zellikle medyaya yansmasn salam.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanyann en nemli baarlar iinde Ilsu Barajnn yapm iin irketler Birliini oluturan byk irketlerin, yaplan lobi ve eriim faaliyetlerinin de etkisiyle zaman iinde teker teker barajn evreye verecei zarar ve srdrlebilir kalknma ile uyumad gerekeleriyle ortaklklardan ekilmesi olmu. Bu, barajn yapmn bugne kadar geciktirmi, hatta kimi zaman durdurmu. Ayrca elde edilen hukuk baarlar da var. Koruma Yksek Kurulunun Hasankeyf ve Allianoinin sular altnda braklmasnn nn aan karar Dantaydan dnd. TMMOB Mimarlar Odas, ada Hukukular Dernei ve Arkeologlar Dernei ile 74 yurtta, Dantay

129

6. Dairesine bavurarak Hasankeyf ve Allianoi gibi tarihsel ve kltrel deeri ok yksek yerlerin sular altnda braklamayaca dncesiyle dava am ve bu konuda alnan kararn iptalini istemiti. Mahkeme kararyla Ilsu Barajnn durdurulmas iin balatlan kampanya yasal bir zemine de oturmu oldu.

Uyan arksnn Szleri: ki gz iki eme Hepimize sesleniyor Deva bul bu derde Gel beni kurtar diyor Kanad krk ku gibi Garibin ii kan alyor Beni atee atmadan nce Vicdanna bir sor diyor Uyan uyan uyan uyan Koy elini kalbine ge olmadan Bu yolun sonu yokutur deme Dalar aarz eer inanrsan Uyan uyan dostum uyan Koy elini kalbine ge olmadan Bir olur geliriz stesinden Her ey mmkn eer inanrsan Byle gelmi byle gider Deyip de sakn aldanma Kim bilir, belki de deer Sen en iyisi dorundan cayma A gzn gr de bak A glm kendini kandrma Senin de yrein yanacak Hele bir ortak ol da yangnna Uyan uyan uyan uyan Koy elini kalbine ge olmadan Bu yolun sonu yokutur deme Dalar aarz eer inanrsan

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Lobicilik faaliyetleri aktif bir ekilde kullanlm. Bunlar yabanc irketler zerinde etkili olmu. Lobi faaliyetlerinin yaplabilmesi iin eriim faaliyetleri de etkili bir ekilde kullanlm. Hem Trkiye hem de dnyadaki sivil toplum rgtlerinin destei alnm. Kampanyann en nemli eriim faaliyetlerinden biri Doa Derneinin Tarkan ve Orhan Gencebayla ilikiye gemesi olmu. Tarkann seslendirdii ve Orhan Gencebayn hem sazyla hem de sesiyle elik ettii Uyan arks kampanyaya olan destei nemli lde arttrm. Ayrca Tarkan Doa Dernei adna Kltr ve Turizm Bakan ile grerek Hasankeyfi gndeme tam. Tm bunlar medyada geni bir ekilde yer alm. Yaplan gsteriler, Hasankeyfe Sadakat tren gezilerinin dzenlenmesi, bilgilendirme toplantlar, medyaya ynelik almalar iin bir dier boyutunu oluturuyor. Ayrca stratejik dava ama yntemi de eksik edilmemi. Bylece sosyal ve bilimsel almalarn yannda hukuk mcadelesi de verilmi.

130

Uyan uyan dostum uyan Koy elini kalbine ge olmadan Bir olur geliriz stesinden Her ey mmkn eer inanrsan Yerimiz yurdumuz topramz Yok oluyor ebediyen Evimiz yuvamz biricik ocamz Gidiyor elden Uyan uyan uyan uyan Koy elini kalbine ge olmadan

BERGAMADA SYANRL ALTINA HAYIR KAMPANYASI

Kampanyann Tarihesi
zmirin Bergama ilesinde bulunan Ovack kynde altn madeninin almas ve iletilmesi, ilk ruhsat alm tarihi olan 1989 ylndan bu yana ekonomik, politik, toplumsal ve evresel boyutlaryla kamuoyunun gndemindedir. Gerek karlacak madenin altn olmas, gerekse civar kylerde yaayanlarn madenin iletilmesine kar tepkileri ve yaptklar eylemler nedeniyle medyann ilgi oda olagelen bu sre, eitli evrelerce kyllerin sal asndan da tartlm, madenin toplum sal zerine etkileri zerine birbirine kart gr ve raporlar oluturulmutur. Tartmalar, salkl bir evrede yaama hakk, evrenin korunmas gibi konulara younlamakla birlikte, blgede yaayan insanlarn kendi yaamlar zerinde inisiyatif sahibi olma hakk gibi toplumsal boyutlarda da yrtlmtr. Kampanya sreci, Eczacbana bal ESAN irketinin 1989 ylnda, Bergamada amky mevkiinin de iinde bulunduu 299.248 hektarlk alan iin ald altn arama ruhsatn Eurogold irketine devretmesiyle balad. Eurogold irketi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Maden Dairesinden, 1989 ylnda Bergamada altn arama, 1992de ise 10 yllk sreyle iletme ruhsat ald. Bylece Eurogold zmirin Bergama ilesine 10 kilometre uzaklkta yer alan ve tarmclk yapan amky, Ovack ve Narlca kylerinin arasndaki 100 hektarlk alan iinde faaliyet gsterme yetkisine sahip oldu. 1994 ylnda evre Bakanl, altn arama iin Eurogold irketine olumlu gr belirten bir izin verdi.1994(Kasm)den

Fonlar
Fonlar konusunda eriim faaliyetleri faydal sonular dourmu. Hasankeyf Giriimi ok sayda sivil toplum rgtnden oluuyor. Dolaysyla kampanya kendisi iin fon yaratan bir yapya sahip. Blgede yerel belediyelerin de iin iinde olmas ve belediye imknlarnn seferber edilmesi etkili bir yntem. Doa Dernei ise dzenledii etkinliklerle kendi almalarnn fonunu yaratm. zellikle Hasankeyfe Sadakat Treni, bir etkinliin ayn zamanda kendisi iin fon yaratabileceine ilikin gzel bir rnek. Tarkan ve Orhan Gencebay ikilisinin kampanyaya destek amal hazrladklar ark ve klip de kampanyaya olan destei artrm. Ayrca Doa Derneinin yerli ve yabanc ok sayda destekisi var. Tek bir destekiye bal kalnmamas ve birden fazla desteki kurumla allmas ise fon bulma asndan ok iyi bir taktik.

131

itibaren Avukat Senih zay ve Bergamal 652 yurttan evre Bakanlnn Eurogolda verdii iznin iptal edilmesi istemiyle zmir dare Mahkemesine at davayla hukuk mcadelesi balam oldu. Bu arada krk yedi meslek odas, sendika ve sivil toplum rgtnn ve ok sayda bireyin katlmyla zmirBergama Elele hareketi oluturuldu. Bu hareket sonradan zmir-Bergama, Eme, Sivrihisar Havran/Kkdere Elele Hareketine dnt ve siyanrle altn aranmasna kar almalarn devam ettirdi. Bergamada altn madenine kar bir mcadelenin balamasnn temel nedeni, irketin dk maliyetli ve kolay olmas nedeniyle siyanrl li yntemini kullanarak altn kartmak istemesiydi. Siyanrl li yntemi, hem tarm alanlarna hem de insan salna zarar verebilecek bir yntemdir. Bu yntem uzun sreli zararlara neden olabilmektedir. Ayrca blgenin deprem riski tamas nedeniyle yeralt sularnn zehirlenmesi sz konusudur. 1996(Temmuz)da zmir dare Mahkemesi yaplan bavuruyu reddetti. Bu karar temyiz edildi. 1996(Kasm)da Eurogold irketi, dava temyizde olmasna yani henz sonulanmam olmasna ramen, maden blgesindeki yaklak 3000 am ve 1500 zeytin aacn altn aramak iin kesti. Bu ayn zamanda Bergama kyllerinin gnmze kadar uzanan seri eylemlerinin de balangc oldu. Bergamallar 16 Kasm 1996da anakkale-zmir karayolunu be saat trafie kapatt, Siyanrle lmek stemiyoruz sloganlar att. Jandarmann mdahale etmedii gsteri, kyllerin ikna edilip dalmasyla olaysz bitti. 26 Kasm 1996da Bergama Cumhuriyet Alan, 17 kyn muhtar tarafndan dzenlenen ve ok sayda sivil toplum rgt tarafndan desteklenen Yetti

gari, siyanrl altna hayr mitingi byk bir coku ve katlmla sonuland. 24 Aralk 1996da kyller, plak eyleme bavurdu. Donlaryla Bergama sokaklarnda dolaan kyller, siyanre hayr bildirisi datt. Bergamal kyller, Trkiyenin imzalad ve evreyi etkileyebilecek iletmeler hakknda yre halklarna danlmas gerektiini belirten 1989 tarihli Bergen Bildirgesi dorultusunda bir referandum gerekletirdiler. Bergama evre Yrtme Kurulu 13 Ocak 1997de yredeki 8 kyde gerekletirdii ve siyanrl maden istiyor musunuz sorusunun sorulduu referandumda 2386ya kar 0 oyla sandktan siyanre hayr kt. 1997(Mart)de irketin maden kartmak amacyla dinamit kullanmas zerine kyller maden ocan igal ettiler. zmir Valisinin olaya mdahale etmesi sonucu maden oca bir sre kapatld. 1997(Mays)de Dantay 6. Dairesi zmir dare Mahkemesinin kararn bozdu. Dantay 6. Dairesinin verdii karara ramen irket maden almalarna devam etti. Bunun zerine 30 Kasm 1997 Genel Nfus Saymnda Bergamada yaayan 11 bin 700 kii, Devlet bizi tanmyorsa, yok sayyorsa, kaytlarda gemeyeceiz diyerek saym memurlarna kendisini saydrmad. Ayn yl kadnlar elerine kar cinsel perhiz uygulad. Alt ay srmesine karar verilen eylem, erkeklerin isyanyla erken sona erdi. Bu eylemleri eitli tarihlerde stanbul karayolunun kapatlmas, Boaz Kprs igali, maden ve otel igali, Ankarada TBMM nnde tahkim eylemi, tenekeli eylem gibi eylemler izledi. Bergama Belediye Bakan Sefa Takn 1998(Haziran)de, Narlca, Pnarky, amky ve Bergama Belediyesi adna Bergama Asliye Hukuk Hkimliine bavurarak, mah-

132

kemeden, Bergama ilesinde EUROGOLD tarafndan iletilmek istenen siyanrl altn madeninin; maden sahasnda retim faaliyetlerinin ve irketin yasal durumunun tespitini istedi. Bergama Asliye Hukuk Hkimlii, 98/230 nolu dosya ile grevlendirdii Prof. Dr. Grel Nili, Yrd. Do. Dr. Ayhan Nuholu ve Orman Mhendisi Gven akrdan oluan bilirkii heyetinin 19 Mart 1999 gn maden sahasnda yapt kefin ardndan yapt alma sonucunda bir tespit raporu hazrlad. Rapordaki Prosesin her an alr vaziyete geebilecek durumda olduu ancak keif srasnda faaliyette bulunmad anlalmtr. Kimi metal aksamn paslanmaya urad belirtilmi, bu dzeyde pasn gzlenmesi srekli olmayan ya da test amal retim almalarnn yaplm olabileceini dndrmektedir ifadeleri zerine Eurogold irketinin alt nitesi mhrlenmi ve ceza ilemi uygulanmtr. Ayrca dnemin babakan ve bakanlarna kar tazminat davalar almtr. 2001 ylnda sonulanan davada bu kiiler tazminata mahkm oldular. evre Bakanl 1997(Kasm)de, Dantayn kapatma kararna kar temyize bavurdu ancak reddedildi. Babakanlk Mstearlnca TBTAKa hazrlatlan, Dantay kararndaki risklerin ortadan kalktn ve yabanc yatrmlarn olumsuz etkilememesi iin irkete izin verilmesi gerektiini savunan bir raporla maden ocann kapatlamamas gerektii gndeme tand. Babakanlk Dantayn kararna ramen fiilen irkete altn aramas iin izin vermi oldu. Bu aamada Bergamallar 25 Eyll 1998 tarihinde Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHM) bavurdular. Yaplan iki farkl bavurudan ilki dnemin Bergama Belediye Bakan Sefa Takn ve dokuz kii tarafndan yapld. kinci dava ise Avukat Senih zay tarafndan AHMye tand ve Bergamada yaayan 315 kii tarafndan ald.

Kampanya sadece hukuki mcadeleyle snrl kalmad. Bergamallar Asterix lakapl Oktay Konyarn nderliinde bir dizi sivil itaatsizlik eylemiyle irkete kar mcadelelerini devam ettirdiler. Dnemin hkmeti mahkeme kararlarna ramen 2001(Mays)de, irketin bir yllk deneme retimi yapmasna izin verdi. Bunun zerine zmir Barosuna bal avukatlar 2001(Haziran)de zmir 1. dare Mahkemesine tekrar dava at. Mahkeme, Babakanlkn madene verdii iznin kanunsuz ve geersiz olduuna karar verdi. zmir 3. dare Mahkemesi ise Salk Bakanlnn Eurogold-Normandy irketine verdii bir yllk deneme retimi iznini durdurdu. Maden 2002de kapatld. irket kar alma olarak maddi gcn de kullanarak medyada ok geni bir reklam faaliyeti balatt. Bergamada Siyanrl Altna Hayr! kampanyasn balatanlar hakknda davalar ald. Dava DGM (eski) Savcs Nuh Mete Yksel tarafndan Alman Vakflar ve Bergama Dosyas (Necip Hablemitolu, 2001) kitab esas alnarak Konrad Adenauer Vakf Trkiye Temsilcisi Wulf Schnbohm, yardmcs Dirk Trndle, Heinrich Bll Vakf Trkiye Temsilcisi Figen Fatma Uur, Frederic Ebert Vakf Bakan Hans Schumacher, Frederich Naumann Vakf Trkiye Temsilcisi Wolfgang Sachsenrder, Orient Enstits Bakan Claus Schnig ve yardmclar Astrid Menz ve Brte Sagaster, stanbul Baro (eski) Bakan Ycel Sayman, FIAN rgt Bakan Petra Sauerland, FIAN temsilcisi Birsel Lemke, Bergama kyllerinin temsilcisi Oktay Konyar, Bergama eski Belediye Bakan Safa Takn, avukat Senih zay ve zcan Durmaz hakknda yasal casusluk yapld iddias ne srld. 2003 ylnda tm sanklarn beraat etmesiyle sonulanan davada, davann savcs Dilaver Kahvecinin Sanklarn tm faaliyeti kamuoyuna ak yaplmtr, su olumaz ynnde mtalaa verdi. Ankara 1 Nolu DGMdeki karar durumasnda da DGM Bakan Orhan Karadeniz,

133

Trkiye aleyhine gizli ittifak kurmak suunu iledikleri konusunda kant elde edilemedii gerekesiyle tm sanklarn oybirliiyle beraatine karar verildiini duyurdu. irket ayn tutumunu baz meslek rgtlerine kar da devam ettirdi. zinsiz iletmeye devam eden irket Bergama-Ovack altn madeniyle ilikili olarak, Jeoloji Mhendisleri Odas aleyhine 100 milyar TL istemiyle manevi tazminat davas at. evre, Jeoloji, Kimya ve Metalrji Mhendisleri odalar tarafndan ortaklaa hazrlanan Bergama-Ovack Altn letmesi Giriimi Konusunda TBTAK_YDABA Uzmanlar Komisyonu Raporunun Eletirisi adl kitapta, irketin kiiliine haksz saldrda bulunma, ticari itibarn sarsma, irkete zarar verme gibi iddialar ileri srd. Bunun zerine Trk Mimar ve Mhendis Odalar Birlii 10 Haziran 2004de davaya mdahil olmak istediini belitti. TMMOB Jeoloji Mhendisleri Odas aleyhine Newmont (Normandy) tarafndan alan 100 milyar istemli tazminat davas 17 Haziran 2004 tarihinde grlen ikinci durumasnda mahkeme tarafndan reddedildi. 2004 ylnda irket yeniden faaliyete gemek iin giriimlerde bulundu. Bunun zerine Bergamallar protestolarna devam ettiler. evre ve Orman Bakanl, 27 Austos 2004 tarihinde maden hakknda faaliyette saknca yoktur kararn verdi. Bergamallar Dantaya tekrar dava atlar ve evre Etki Deerlendirme (ED) ynetmeliinin iptalini istediler. Yaplan bavuruyu inceleyen mahkeme yrtmeyi durdurma karar verdi. Tm bu sreleri takiben AHMye 1998de alan davalar sonulanmaya balad. Takn ve Dierleri (Bavuru No: 46117/99) olarak bilinen ilk dava 10 Kasm 2004de sonuland. AHM Trkiyeyi Avrupa nsan Haklar

Szlemesinin ailenin ve zel hayatn korunmasyla ilgili 8. ve adil yarglanma hakkyla ilgili 6. maddelerinin ihlal edildiine ve her bir davacya 3000 Avro tazminat denmesine karar verdi. Av. Senih zay tarafndan AHMe tanan ve Bergamada yaayan 315 kii tarafndan alan ikinci ve kan ve Dierleri (Bavuru No: 46771/99) olarak bilinen dava ise 28 Mart 2006 tarihinde sonuland ve AHM Trkiyeyi yine ayn gerekelerle mahkm etti. AHM bavuruculara toplam 945.000 Avro tazminat denmesine karar verdi. AHMin gndeminde yine Bergamallarn at bir dava daha bulunuyor. Bu dava ise 1479 kiiyi kapsyor ve halen devam ediyor. Normandy Madencilik 2005 ylnda altn madeninin tmn Koza Altn irketine 44,5 milyon dolara satt. Koza Madencilik A.. mahkeme kararlarna ve yre halknn tepkisine ramen madeni iletmek iin faaliyetler yrtt. Bergamallar bunun iin zmir 4. dare Mahkemesine bavurarak keif karar istediler. Mahkeme bir bilirkii atayarak durumu inceledi. Yaplan keif sonucunda yaplan imar planlarnn hibirinin kanuna uymadan meruiyet kazandn ve Bergamadaki madenin iletilmesinde kamu yarar olmadna karar verdi. zmir 4. dare Mahkemesi, 2006 ylnda Koza Madencilik A..nin Bergamada iletilen altn madeninin altrlmasna olanak salayan imar plan hakknda yrtmeyi durdurma karar verdi. Mahkeme madenin evreye verecei zararn iletme alanyla snrl kalmayacan ve zmir Valiliinin 30 gn iinde madeni mhrlemesi gerektiini belirtti. Koza Madencilik Ovack Altn Madeninde, Dantayn ald kamu yarar yoktur karar zerine 28 Ocak 2009da faaliyetlerini yeniden durdurdu. Ancak alnan karar ne evrecileri sevindirdi ne de irkette panie yol at. Koza Madencilikten MKBye gnderilen bltende, Ovack Altn Madeni iletmemizin

134

retim faaliyetleri 28 Ocak 2009 tarihinde yeni ED sreci sonulanana kadar durdurulacaktr. Yeni ED srecinin ubat ay iinde tamamlanmas beklenmektedir denildi. evre ve Orman Bakanl Koza Altn letmeleri A..nin ilettii Ovack Altn Madeninin yeniden faaliyete balamasna olanak tanyan ED raporunu onaylad. Bunun zerine 20. ylna girerken bir dava daha ald. Son olarak 18 ubat 2009 tarihli Bergama Davas bu olumlu ED ilemi aleyhine alm bulunuyor. 1479 Bergamal yurtta tarafndan AHMye alan son davann bu sreci nasl etkileyecei Bergamallar tarafndan merakla bekleniyor. Kampanyann en gl yan kampanyay rgtleyen kiilerin bizzat yre halkndan olmasdr. Konuya hkim, tecrbeli ve birikimli bir hukuku kadrosuna sahip. Bu kadronun hemen hepsi bu iin birer gnlls olmular. Hepsinden nemlisi, Bergama halknn srece aktif katlm hem kampanyann gl bir yan hem de kampanya iin bir olanak. Dnemin yerel ynetiminin srece fiilen ve ak bir destek vermesi ise kampanyann en byk ansn oluturuyor. Belediye kendi olanaklarn kullanarak srete kyllerin konuyla ilgili bilgilenmesini salamak ve kampanyaya desteklerini almak iin tm gcyle alm. Kylleri tek tek daha nce siyanrle altn kartlan yerlere gtrerek siyanr lii ynteminin yaratt evre felaketlerini gstermi. Romanya Devletinin REMN irketi ile Avustralyann Perth kentinde kurulu ESMERALDA irketinin ortaklaa sahip olduu Romanyadaki AURUL altn madeninden evreye yaylan siyanrl atklarn yol at evresel, tarmsal ve toplumsal felaketten dolay tm Avrupa alarm verdi. Eurogold irketinin de bu ortaklklar iinde ad geiyordu. 2000(ubat)de Aurul altn madeninde

siyanrl suyun biriktirildii baraj, youn yalar sonucu tam ve 100 bin metrekp siyanrl su tam ve Somes Irmann sularna karmt. Siyanr Somes Irmandan Tizsa Nehrine, oradan da Tuna Nehrine akmt. Siyanrl su Srbistana varana kadar sz konusu evre felaketi pek nemsenmemi, Romanya devlet yetkilileri de aynen Trk devlet yetkilileri gibi sorunun stn rtmeye almt. Ancak bu felaket sonucunda Tizsa Nehrindeki canllarn yaklak yzde 80i lmt. Bu evre felaketi tm dnya basnnda ok byk yank uyandrd ve Bergamallar bu felakete tam da vermi olduklar mcadelenin ortasnda tank oldular. Kampanyann en zayf yn ise balangta herhangi bir rgtl yapnn bulunmay. Sorun ncelikle eski Bergama Belediye Bakan ve bir grup evre savunucusu avukat tarafndan fark edilmi. Balangtaki giriimlerin nemli bir blm tamamen bireysel abalara dayanyor. En byk tehdit ise irketin okuluslu ve zengin bir irket olmas ve devlet desteini arkasna almas. irket ve dnemin hkmeti ve halefleri hukuku tanmamakta direnmekteler. Bu son derecede byk bir tehdit. Bununla birlikte Bergamallar kampanyay gl olan ynlerinin stne oturtarak yre halknn tam desteini almlar. Olanaklarn yani yerel ynetimi ok iyi kullanmlar. Zayf olan ynlerinin stne gitmiler. Bergamal kyller Bergama evre Yrtme Kurulu etrafnda bir araya gelirken, zmirde evre Hareketi Avukatlar Grubu ve zmir-Bergama Elele Hareketi srece destek vermi.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Kampanyann ana konusunu siyanr lii yntemiyle altn karlmas ve bunun yarataca evre felaketleri oluturuyor. Kampanyann en genel amac Bergamadaki altn

135

madeninin kapatlmas ve bu ynde alnan mahkeme kararlarnn uygulanmasnn salanmas. Maden iletmesinin bulunduu blgede tahribatn giderilmesi ve evre konusunda duyarln arttrlmas da kampanyann hedefleri arasnda yer alyor. Kampanyann bu ama ve dorultuda merulatrlmasna hizmet edecek ok sayda gereke var. Altnn siyanrl zeltilerde znebildii ilk kez 1846 ylnda Elsner tarafndan bulunmu ve bu yntem ilk kez 1887de kullanlmtr. lk siyanrleme tesisi 1889da Yeni Zelandada kurulmutur. Bunu Gney Afrika, Avustralya, Meksika, ABD ve Kanadada kurulan tesisler izlemitir. Altn ayrtrlmadan nce cevher krma, eleme, tme ilemlerinden geirilmektedir. Daha sonra altnn cevherden ayrtrlmas iin siyanr lii olarak adlandrlan yntem kullanlmaktadr. Siyanr ieren atk amur genellikle atk barajnda depolanmaktadr. Baraj tabannda meydana gelebilecek atlamalarla veya depremlerin etkisiyle siyanrn yeralt suyuna karma riski bulunmaktadr. Ayrca atk suyun asitlik veya bazlk durumunu gsteren logaritmik lnn dmesi sonucunda da siyanrn ayrarak havaya karmas mmkn olabilmektedir. Yani kular ve evredeki dier hayvanlar iin de tehlike arz etmektedir. Bunun yan sra kullanlacak siyanrn tanmas, depolama ilemleri de ayr ayr risk faktrleridir. Siyanr lii yntemiyle altnn ayrtrlmas srasnda, altna ek olarak bata arsenik gibi zehirleyici, sala zararl ar metaller de aa kmaktadr. Siyanr lii yntemiyle altnn ayrtrlmas sonucu ok byk evre felaketleri meydan gelmitir. Etibank 100. Yl Gm letmeleri yaknndaki Ktahyann Dulkadirli kynde yaplan bir aratrmaya gre, kanser lmleri, damar hastalklar, kalp hastalklar, cilt bozukluu, dilerin tamamen kayb gibi rahatszlklar yaygndr. Bu has-

talklardan lenler olmakta, bu da kyllerin g etmesine yol amaktadr. me ve kullanma suyunda 0.67 orannda arsenik bulunmutur. Son on ylda len 56 kiiden 22si kanserden lmtr ve u anda kyde 30 kii yaamaktadr. Kbrs Lefkede bakr ve altn madeni ileten CMC adl ABDli irketin 1974te terk ettii 3 milyon ton zehirli atk ieren glletin evresindeki 22 bin dnmlk alanda bir tek canl hcrenin bile yaamad grlmtr. Arazi nkleer savatan etkilenmi bir alan grnm vermekte ve yre halknn at dava halen srmektedir. ilide 1965 ylnda, deprem sonucu 14 atk barajnn 10u hasar grm ve sznt sonucu 200den fazla kii zehirlenerek lmtr. Burada evrenin dier etkilenmeleri ok yksek dzeylerdedir. ABDde, Bat Virginiada 1972 ylnda, iddetli yamurlar sonucu atk baraj km 155 kii yaamn yitirmitir. Papua Yeni Ginede 1984de Ok Tedi altn madeni iin 2100 metrelik da tralanm, youn yalar nedeni ile siyanrl toprak akm ve yre halk baka blgelere g etmek zorunda kalmtr. Guyanada 1985 ylnda, Omai altn madeninde atk havuzu patlad ve drt milyar ton amur nehirlere kart. Yine Guyanada, 1995 ylnda ayn madende siyanr barajnn tamas sonucu skynetim ilan edilmitir. 1990da Gney Carolina(ABD)da yamurlarn etkisiyle Brewer Altn Madeninde szme altn rezervi kerek on binlerce balk ve canly ldrd. Bolivyada 1993 ylnda maden artnn kaymas sonucu binlerce insan ld. New Mexico(ABD)da 1992 ylnda yaplan incelemede 800den fazla szntnn olduu belirlenmitir. ABDde 1993 ylnda tonlarca atn Idahodaki bir madenden szarak evre sularna kart tespit edilmitir. 1994(ubat)de Gney Afrikada siyanrl atk havuzu yamurlardan tam ve 150 kii lmtr. Yukarda

136

andmz Romanyada 2000(ubat)de gerekleen felaket Dou Avrupada ernobilden sonraki en byk evre felaketi olarak anlmaktadr. Papua Yeni Ginede 2000(Mart), Peruda 2000(Haziran), Avustralyada 2000(Haziran) altn madeni iletmelerinde evreyi etkileyen kazalar meydana gelmitir. Dnya Salk rgtnn verilerine gre siyanrle allan ortamlarda 30 km yarapl bir alanda insan yaam tehlikededir, sonraki 20 km yarapl alan ise risk blgesidir. Filipinlerdeki altn iletmeleri civarnda lm vakalarna ska rastlanmaktadr. Nevada Vahi Yaam Koruma Kurumunun dnem iinde yapt aratrmada altn madenlerinin evresinde 198689 yllan arasnda 7915, 1990 ylnda 1645, 1991 ylnda 794 vahi hayvann ld bildirildi. Gney Afrikada altn madeni iletmelerinde alan 1197 kii kansere yakalanmtr. Rusyada bir maden kapatldktan sonra 760 kilometrekarelik bir alanda her eyin lm olduu grlmtr. Eurogold irketi siyanr Degussa firmasndan salamaktadr. Bu firma, Papua Yeni Ginedeki siyanr faciasndan sorumludur. Eurogoldun finansmann ise merkezi ngilterede bulunan Barclay Bank ve merkezi ABDde bulunan Dnya Bankas desteklemektedir. Eurogoldun ortaklarndan biri olan Metal Mining, merkezi Amsterdamda bulunan Uluslararas Su rgt tarafndan kara listeye alnmtr. Kampanyann ncelikli hedef kitlesi Bergama kylleri olmu. Bu hedef kitleye ulaldktan sonra Trkiye kamuoyu etkilenmeye allm. Bergama kyllerinin srece katlm tam anlamyla salanm. Bunun iin klasik bir eitelim retelim sreci deil, karlkl iletiime dayanan bir yntem kullanlm. Kyler tek tek dolalm, ky

kahvelerinde toplantlar yaplm. Srete tm kararlar ortaklaa alnm. Ayrca Bergama kyllerinin kendi meru taleplerini dayandrabilecekleri ok sayda ulusal ve uluslararas hukuk mevzuat bulunuyor.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanyann en gl ynlerinden bir tanesi de bilgi ve veri toplama yn. Kampanyaya evre haklar konusunda uzmanlam gnll bir avukatlar grubu elik etmi. Hem ulusal hukuk mevzuat hem de uluslararas hukuk mevzuat tm ayrntlaryla incelenmi. Hukukular tm davalar bandan sonuna kadar srarl bir ekilde takip edip benzer nitelikteki davalar da incelemiler. Bilgi ve veri toplamann dier boyutunu evreye ilikin raporlar ve bilgilendirmeler oluturuyor. evre Etki Deerlendirme raporlar konusunda olduka hassas davranlm. Devletin ve irketin hazrlatt ED raporlarna karlk olarak alternatif ED raporlar hazrlanm. Bu raporlar konusunda konuyla ilgili meslek odalarndan, yerli ve yabanc akademisyenlerden yardm istenmi. Siyanrle altn elde etmenin zararlar konusunda ayrntl bir tarih aratrmas yaplm. Bunlarn sonular hakknda konunun uzman olan kiiler kyllerle bilgilendirme toplantlar yapmlar. Kampanya srasnda kan en kk haberler ve almalar dahi derlenip toparlanm. Bu konuda hem meslek odalar hem de uzman hukukular yaynlar kartm.

Kampanya Materyalleri
Kampanya srasnda kullanlan materyaller yaratc zellikler tayor. Hepsinden nemlisi yresel dil etkin bir ekilde kampanya sloganlarna yanstlm. Yetti

137

Gari! bunlarn iinde en fazla bilinen slogan. Ayrca yaplan eylemlerde kullanlan kuklalar hazrlanm. Pankartlarda Trkiye yakn tarihi iin anlam ifade eden mesajlar kullanlm. Altnc Filo Defol! bunun en iyi rneklerinden bir tanesi. Sloganlar arasndan en fazla kullanlan Yetti Gari slogan. Kampanya srasnda farkl biimlerde kullanlm: Yetti gari, siyanrl altna hayr, Yaptnz yetti gayri, her yer Bergama, hepimiz Bergamalyz, Siyanre, atoma, MAIye hayr. Kampanya sresince hazrlanan tm yaynlarda uzman grlerine yer verilmi. Speklasyondan kanlm. Belli bir politik dil kullanlm olsa dahi ls karlmam. Kampanyann bu zellii onun daha geni bir kitleyle bulumasn salam. Kampanya kapsamnda Bergamadaki amkye 17 Kyn Kitabesi ad altnda bir de ant dikilmi. Antn stnde etkileyici bir metin yer alyor:

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyann rgtlenmesi 1989 ylnda, altn madencilii, bir barajn kmesi, kyllerin tarlalarnn ve yaama alanlarnn tahrip edilmesiyle ilgili TRT 2de bir program gsterilmesiyle balam. Bergama Belediye Bakan (eski) Sefa Takn TRT 2deki program izleyenler arasnda. ODT naat Mhendislii mezunu ve teknik konulara merakl birisi olan Sefa Takn mhendis odalarndan gr istemi. lk dokmanlar eline geldikten sonra konuyla biraz daha derinden ilgilenmeye balam. O srada Havranda, Edremitin ren blgesinde, Tprak isminde yine okuluslu bir irket altn madeni giriiminde bulunmutu. Fakat Havran, Edremit blgesi muazzam zeytinlikleri olan ve kyllerin ekonomik durumu iin iyi bir alan. Blgenin milletvekilleri, belediye bakanlar ve turizmciler buna kar kmlar. Olayn bir anda bymesi zerine Enerji Bakanl altn madenciliine izin vermemi. Bu srete Bergamada herhangi bir hareket yok, fakat bu olaylar basna yansynca bir

zerinde durduunuz bu topraklar, Pnarky, Kurfall, Bozky, Sardere, Erigl, Ovack, altbahe, Narlca, amky, Tepeky, Yalnzev, Kkkaya, Sleymanl ve Aakrklar kyllerine aittir. Bu topraklar yediverendir. Ovasnda kar gibi pamuk, altn gibi buday, kehribar gibi ttn, dalarnda vakur am ve meeler, derelerinde serin nar glgeleri uzanr. Eteklerindeki zeytin aalar tarihle yattr. Narna, zmne doyamazsnz; tatmadan dnmeyiniz. Topuunu yere vursan grl grl su kar. ifaldr, akl dzeltir, bedene salk verir. Topuunu biraz daha sert vurursan yeryzne trl maden salr. Zenginliktir. Kleopatrann gzelliinde buralarn amuru var. Pergamon kd buraldr; krallar dolat, antlamalar mhrledi, sevgi szleri tad ve gm sandklarda sakland. Onlarn ktphanesini skenderiyeliler yzyllarca okudu, heykeltralarn, heykellerini, tiyatrolar. Burada yaayanlar drst, alkan insanlardr, baka topraklarda gzleri yoktur. Konukseverdirler. Konuklarnda din, dil, rk cinsiyet, milliyet ayrm yapmazlar. Dostlarn da dmanlarn da unutmazlar. Barseverdirler. A gzl Avrupallarn, Amerika yerlilerine altn iin neler yaptklarn yeni duydular. imdi onlar, her akam topraklaryla, hayvanlaryla, aalaryla ve birbirleriyle vedalaarak yatyorlar ama uyuyamyorlar. Hayata kar altn diyen a gzl Avrupallar sevmiyor, onlar konuk saymyor ama dier Batllar hemehri sayyorlar. Altn biliyorlard ama siyanr yeni rendiler; zenle tadklar altnlarn, siyanr renince yere attlar. Onlar budayn, ayieinin, ttnn sar altn; pamuun beyaz altn, zeytinin siyah altn olduunu biliyorlar. Onlar, buralardan gidip kaybolmak ya da burada kalp lmek istemiyorlar. Onlar bu sralar hayli fkeli. Siyasi umut tacirlerinin ilgisizliine kzgn. Karagn dostlarnn duyarszlna krgn. Onlar bu sralar hassaslar. Bir bakta dostu dman ayryorlar. Dost olarak geldinse onlarla tan, onlar dinle, onlarla uzun uzun konu. Dost deilsen hemen buradan uzakla. Bu insanlar hayat ve hayatlar olan doay ok seviyorlar. Onlar bilirler ki; ller altn takmaz. Biz bu insanlar byle grdk; byle tandk; byle anladk ve byle yazdk...18 Mays 1997, Bergama.

138

sorgulama sreci balam. Altn madencilii, nasl karld, evreye olan etkileri, halka herhangi bir zarar olur mu gibi sorulara cevaplar aranm. Bu nedenle Sefa Takn ilk olarak Ege niversitesindeki baz retim yeleriyle ilikiye gemi. Ardndan aralarnda Avukat Noyan zkann da bulunduu zmirde evre Hareketi Avukatlar Grubu olarak bilinen sivil bir inisiyatif grubu ile balant kurmu. evre Hareketi Avukatlar Grubu, zmir ve blgesinde her trl evreye zarar olabilecek veya olmakta olan olaylarla ilgili kiilerden veya basndan ya da herhangi bir ekilde kendi gndemlerine gelen olaylara, hukuki talepte bulunan, dileke yazan, gerektiinde dava aan bir grup. zmir Barosunun eski evre Komisyonu olan grup, baronun brokratik yapsna fazla uyum salayamad iin barodan ekilerek, yine baroda toplanarak, fakat tamamen kendi sekreteryas olan, kendi yazmas olan ve de kimsenin siz nereye kaytlsnz diyemedii bir inisiyatif olarak rgtlenmi. Sefa Taknn bavurusu zerine, zmirde evre Hareketi Avukatlar Grubu bir heyet kurarak kylerde geziler yapp, kyllerle konumaya balam. Altn madenine ilikin bir tepkinin olduunu ancak tam olarak anlalmadn fark eden grup konunun teknik boyutuyla ilgili olarak akademisyenlerden yardm istemi. Ege niversitesinden ve 9 Eyll niversitesinden, Kimya Blmnden, evre Blmnden, Tarm Blmnden, retim yeleri kylerde paneller vermiler. Tm bunlar Belediyenin organizasyonu altnda gereklemi. Belediyenin destei ve ktlerden gelen tepkiler zerine bir sivil toplum hareketi balyor. Panellerde halk sal, kimya, tarm uzman profesrler ve Avukat Semih zay konumalar yapmlar. Tm bu sreler kyllerin siyanrl altn kartmann ok byk riskler tad konusunda bilgilenmesine nemli lde katk salam.

Bu olaylar devam ederken Sefa Takn stratejik bir karar alr: Kyllerin Sefa Takn devaml ziyaret etmesi ve siyasi partilerin konuya ilikin tutumunda ikyeti olmalar zerine, Sefa Takn 17 kyn muhtarlarndan oluan ve haftada bir toplanarak, ne yaplacana karar verilen bir rgt kurar. Bu rgt olay basna mal etmek iin aba harcar. Sefa Takn ve muhtarlarn rgt bilim adamlar, hukukular, teknik adamlarla bir araya gelerek, ayn zamanda olay kamuoyuna duyurmaya alrlar. Burada da genel olarak Belediyenin olanaklar kullanlr. Gelinen noktada Trkiye, Bergama olayn izlemeye balar. Tm bu sreci 16 Kasm 1996 gn Bergamal kyllerin, zmir anakkale yolunu alt saat trafie kapatmas takip eder. lk bakta spontane bir eylem gibi grnen bu eylem aslnda nceden tasarlanm, muhtarlarn ve Belediye Bakannn nderliinde gereklemi. Bundan sonra Bergamal kyllerin arasndan seilen ve Oktay Konyarn liderliini yapt Bergama evre Yrtme Kurulu oluturulmu. Bergama evre Yrtme Kurulu hibir yerde kaytl olmayan sivil inisiyatifler olarak ie balam. Bergama evre Yrtme Kurulu, Oktay Konyar liderliinde, 17 kyn temsilcilerinden olumu. Oktay Konyar kyleri dolam ve eylem gn veya eylem gecesi dzenlemiler. Ertesi gn tm kyller, daha ziyade kadnlar nde olmak zere, eylemler yapmaya balamlar. Bu eylemler genelde nceden duyurulmam. Eylemlerin yalnz Trkiyede deil, dnyada da kamuoyuna mal olmasnda en nemli etkenlerden biri Bergamal kadnlarn srece dhil olmas ve etkin roller almasdr. Trkiyede bu ekilde jandarmaya kar, emniyete kar bir eylem yapma, bir yeri igal etme, ya da protesto gsterisi yapma krsal kesimde zellikle de bu tip, gelecekte de i vadeden bir iletmeye kar pek grlmemi bir olaydr. 1996(Aralk)da yzlerce kyl erkek yar plak bir ekil-

139

de, Bergama sokaklarnda bildiri datmlar. Aslnda bu tr bir eylem o yrenin erkekleri iin son derece zor bir olay. Eylemleri yrten Oktay Konyarn ifadelerine gre, ilk defa kyl erkekler soyunduklar ve kadnlar da onlarla yrdkleri anda Bergama Siyanrl Altna Hayr Kampanyas asl rayna oturmu oluyor.

sunda duyarl sivil toplum kurulular ile bireysel katlmclar tarafndan 25 Aralk 2005 tarihinde kurulmu. Kampanya sayesinde maden oca defalarca kapatlm. Maden ocann hukuka aykr bir ekilde yeniden iletilmeye almas ise bal bana bir sorun. Ancak yeni mahkeme kararlar ve eylemler sonucunda tekrar kapatlmas gndemde. Kampanya benzeri ekilde maden iletmelerinin ald her yerde rnek alnm ve benzer nitelikteki kampanyalara esin kayna olmu.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanyann en byk baars yaratm olduu kamuoyu basks. Kampanya toplumun her kesiminden destek bulmu. Elde edilen mahkeme kararlar kampanyann bir dier baarl ynn oluturmu. Bylece kampanya, hem yasal hem de meru bir zemine oturmu. Kampanyann toplumun her kesiminden destek bulmas beraberinde baka blgelerde de etkisini gstermi. rnein zmir-Bergama Elele Hareketi sonradan etki alann da genileterek zmir-Bergama, Eme, Sivrihisar Havran/Kkdere Elele Hareketi adn alm ve Ege evre ve Kltr Platformu (EGEEP) bileeni olarak almalarn halen devam ettiriyor. EGEEP, evre gnlls, doal ve kltrel varlklarn korunmas konu-

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya srasnda benimsenen en nemli taktik sivil itaatsizlik eylemleri olmu. iddetten arnm sivil itaatsizlik eylemleri herkesi artm ve hayranlk toplam. Yol kapamalar, sokak gsterileri, Boazii Kprsnde yaplan eylemler, nfus saymna katlmama vb. pek ok eylem sz konusu sivil itaatsizlie birer rnek. Kampanya kapsamnda sadece sivil itaatsizlik eylemleri

zmir-Bergama, Eme, Sivrihisar Havran/Kkdere Elele Hareketi TMMOB Kimya Mh. Odas Ege Blge b.; TMMOB evre Mh. Odas zmir ubesi; TMMOB Elektrik Mh. Odas zmir b. ; TMMOB Gemi Mh. Odas zmir b.; TMMOB Gda Mh. Odas Ege Blge b. ; TMMOB Har. ve Kad. Mh. Odas zmir b. ; TMMOB Mimarlar Odas zmir b.; TMMOB naat Mh. Odas zmir b.; TMMOB Jeofizik Mh. Odas zmir b.; TMMOB Jeoloji Mh. Odas zmir b. ; TMMOB Makine Mh. Odas zmir b. ; TMMOB Metalurji Mh. Odas; TMMOB Mimarlar Odas zmir b.; TMMOB Orman Mh. Odas Ege Blge b.; TMMOB Peyzaj Mim.Odas Ege Bl. b.; TMMOB ehir Plan. Odas zmir ubesi; TMMOB Tekstil Mh. Odas zmir b.; TMMOB Ziraat Mh. Odas zmir b.; zmir Barosu; zmir Tabip Odas; zmir Eczac Odas; zmir Ser. Muh. Mali M. Odas; ada Hukukular Dernei zmir b.; ada Gazeteciler Dernei; Birleik Salk-; Emek Partisi; zgrlk ve Dayanma Partisi; Bergama evre Yrtme Kurulu ZUNDER; ada Yaam Destekleme Dernei; ..Y.D.E.R; nsan Haklar Dernei nsan Haklar Vakf; zmir renci Velileri Dernei; S.O.S. Akdeniz Dernei; zmir Kadn Platformu; 68liler Dayanma Dernei, 78liler Dayanma ve Demokrasi Dernei, Mlkiyeliler Birlii, KESK zmir u Platformu, DSK, Pir Sultan Abdal Dernei, Hmanist Dnce Dernei, zmir Genlik nisiyatifi, TEMA Vakf zmir Gnll Temsilcii, Edremit Krfezi Hayr Grubu, Ege Doa Dernei, Bireysel Katlmlar.

140

yaplmam. Ayn zamanda medya almalar, bilgilendirme toplantlar, stratejik davalar ama, lobicilik, sokak gsterileri, piknikler, enlikler dzenleme, eriim faaliyetleri yoluyla baka sivil toplum rgtlerinin ve nllerin desteinin alnmas kampanyann dier bir taktik boyutu. Moollar grubunun seslendirdii ller Altn Takar m? arksyla da kampanya adeta dillere destan olmu. Szlerini Mansur Balcnn yazd ve Moollar grubunun yesi Taner ngrn besteledii arknn szleri yle: Yamalarda zeytin byr Dallarnda siyah altn Ovasnda ttn uyur Uyannca sar altn Buday eken altn bier Pamuk desen beyaz altn amurunda gzellik var Kleopatrann pudras Bakray bu yediveren Almasn bilenlere Aa kesip da delersen Uyanr uyuyan tanrlar Referandum ettik gari Madenciye gle gle Siyanr duyduk hele ller altn takar m? Bergamaya yolun dsn Siyanrc irket duysun Grdn dnya cenneti Sahipsiz toprak sanmasn Gittim grdm Bergamay Sordum duyduum belay Yzler yere dt ama Umuduyla birlikteydi Siyanrc gle gle ller altn takar m?

Fonlar
Genel olarak, zellikle de kampanyann balad dnemde, Belediyenin olanaklar kullanlm. Belediyenin aralar, faks, tm personeli bu kampanya iin seferber edilmi. Kampanyaya ok byk bir g salayan bu destek bir kampanya srasnda, zellikle de yerel kampanyalar srasnda, yerel ynetimlerin srete ne kadar nemli bir rol oynayabileceklerini gsteriyor. Ayrca kampanya kapsamnda ufak hibelerden de faydalanlm.

BRENT SPAR PETROL PLATFORMUNA KARI KAMPANYA

Kampanyann Tarihesi
Brent Spar petrol platformuna kar kampanya 1995 ylnda Greenpeace (Yeilbar) rgt tarafndan gerekletirildi. Greenpeace Avrupa, Amerika, Asya ve Pasifikte krk lkedeki varlyla kr amac gtmeyen bir evre kuruluudur. 1971den bu yana dnyann drt bir yannda evre katliamlarna kar gl bir mcadele veren Greenpeace, almalarn bamsz olarak srdrmek iin devletlerden, irketlerden ya da siyasi partilerden ba ve sponsorluk kabul etmez; tm almalarnn kaynan sadece bireylerden ald maddi ve manevi destek oluturur. Greenpeace, gezegenimizi yaanmaz hale getiren evre sularna iddet iermeyen dorudan eylemlerle tanklk ediyor ve bunlar basn araclyla gndeme getiriyor. Brent Spar Shell irketine bal olarak Kuzey Denizine demirlemi bir petrol platformuydu. 1990l yllara gelin-

141

diinde platformun petrol retimi yavalad ve batrlmas gndeme geldi. Greenpeace platformlar batrmann evreye zarar vereceini syledi. Shell platformu batrma kararnda srar edince kampanya balad. 1994(Aralk)de Greenpeacein kullanmdan kaldrma konusundaki ilk zet raporu, Batrmann dayana yok ngiltere Ticaret ve Endstri Bakanlna gnderildi. Rapor petrol kuyusu platformlar iin geri dnm ve karada imha (tasfiye) seenekleri altn izdi. 16 ubat 1995de Ticaret ve Endstri Bakan Tim Eggar hkmetin Brent Spar batrma kararn duyurdu. 28 ubat 1995de Greenpeace gemisi Moby Dick Brent Petrol Sahasna gitmek zere Lerwickten ayrld. 30 Nisan 1995de Greenpeace aktivistleri techizatlar gemiden indirdi ve Brent Spar igal etti. 10 Mays 1995de ngiliz Hkmeti Brent Spar batrmas iin Shelle izin verdi. 16 Mays 1995de ngilteredeki tm muhalefet partileri Brent Sparn batrlmasn knad. 17 Mays 1995de Belikada Dileri ile evre ve Ticaret Bakanlklar, Brent Sparn batrlmasna izin verdikleri iin ngiliz Hkmetini knad. zlanda, ngiliz Hkmetine Brent Sparn batrlmamas iin bask yapt. 23 Mays 1995de Shell, aktivistleri Brent Spardan kard. 2 Haziran 1995de Greenpeace destekileri Almanyada yzden fazla yerde, petrol istasyonlarn ve ara srclerini bildiri yamuruna tuttu. 9 Haziran 1995de Kuzey Denizi Konferansndaki evre Bakanlar, ngiltere ve Norvein ekinceleriyle, ak denizdeki tesislerin denize batrlmasnn kabul edilemez olduu hususunda anlat ve platformlarn karada kullanmdan kaldrlmasn tavsiye etti. 12 Haziran 1995de Brent Sparn denizde batrlma

alanna ekilmesine baland. 15 Haziran 1995de Almanyada Brent Sparn batrlmasna kar protestolar artarken, baz petrol istasyonlar gelirlerinde yzde ellilik bir kayp olduunu bildirdiler. 16 Haziran 1995de iki Greenpeace aktivistinin helikopterle Brent Spara inmesiyle, ikinci igal balad. 16 Haziran 1995de Babakan Kohl, John Majora G7 Zirvesinde Brent Spar konusunu at. lk igal sresince Greenpeace tarafndan alnan ve Brent Sparda 5 000 tonluk petrol potansiyeli olduunu ngrerek hazrlanan numunelerin sonular akland. Bunu takiben Greenpeace bunun yanl olduunu tespit ve hatay kabul etti. Tehizatta petrol olup olmamas Greenpeacein muhalefetinin temeli olamazd, ama yine de Shell, baz politikaclar ve medya kurulular Greenpeacein numune verisindeki hatann tehizatn batrlmasna kar davay zayflattn sylediler. 20 Haziran 1995de Shell Brent Spar batrma kararn erteledi. 14 500 tonluk petrol tehizat Norve Erfjorde ekildi. O tarihten beri orada demirlenmi halde duruyor. 2630 Haziran 1995de Okyanus Dzenleyici Kurum OSPARn tm yeleri (ngiltere ve Norvein ekinceleriyle) tesislerin denizde batrlmasnn yasaklanmasna nclk eden moratoryum zerinde anlatlar (Karar 95/1). OSPAR moratoryumu 4 Austos 1995 (Karar 95/1)de yrrle girdi. 1 Ekim 1997de Micheal Meacher (evre Bakan) i Partisi hkmeti dneminde artk Brent Sparlar olmayacan aklad. 13 Ekim 1997de Shell tarafndan grevlendirilen bamsz kurulu Det Norske Veritas (DNV), petrol irketine ak deniz tasfiye seeneinin deerlendirme rapo-

142

runu oluturdu. Bunlarn arasnda batrma, evreye en fazla zarar verecek seenek olarak belirtildi. 3 Haziran 1997de Shell alt mteahhitten dokuz tasfiye seeneini ana hatlaryla belirten resmi fiyat teklifleri aldn duyurdu. Shell 29 Ocak 1998de Norveteki Brent Sparn tasfiye planlarn aklad. 30 Ocak 1998 de zlanda, Danimarka ve svein evre Bakanlarnn yan sra Almanya Dileri Bakan Klaus Kinkel ve Avrupa Birliinden Ritt Bjerregaard, Brent Spar kararn ve bu rnek olay memnuniyetle karladlar ve ak denizdeki dier tesisler iin de rnek olmasn umut ettiler. 23 Temmuz 1998de Portekiz Sintrada Oslo-Paris Komisyonunun Bakanlar toplantsnda evre bakanlar oybirliiyle Kuzeydou Atlantik ve Kuzey Denizindeki elik ak deniz tesislerinin batrlmasnn tamamen yasaklanmasna karar verdiler. 1998(Kasm)de ise ngiliz- Norve Konsortiumu Wood-GMC Brent Sparn kullanmdan kaldrlmas iin almalara balad. Kampanyann en gl yan, Greenpeace rgtnn uluslararas dzeyde tannm saygn ve deneyimli bir rgt olmas. Yapm olduu kampanyalar dnyann drt bir tarafnda ses getiriyor. rgt bu tr eylemler iin iyi bir donanma sahip. Gerekeleri tamamen meru temellere dayanyor. rgtn bu zellii ayn zamanda kamuoyunun hem maddi hem de manevi desteini salyor. Kampanyann en zayf yan, acil eylemler srasnda bilgi ve veri toplama konusunda kendisini gstermi. Tehdit ise Shell gibi okuluslu bir petrol irketinin maddi gc. Dier bir tehdit ise dnemin ngiliz Hkmetidir. Greenpeace kampanyay en gl olduu rgtsel gcne dayanarak gerekletirmi. Bilgi ve veri toplama konu-

sundaki yanllklarnda srar etmemiler. Bu Greenpeace rgtnn hazrlad ok saydaki bilimsel ve salam raporla karlatrldnda rgtn saygnlna herhangi bir zarar getirmemi nk Greenpeace hatasn kabul etmeyi bilmi ve Shellden bu konuda zr dilemi. Bu durum Greenpeacein daha dikkatli davranmasn salad gibi saygnln da arttrm. Ayrca kampanyann dayand meru temellere herhangi bir zarar getirmemi. Bu kampanya bu nedenle bilgi ve veri toplamann ne kadar nemli olduunu gsteriyor.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Bilim adamlar eer nlemler alnmazsa gelecek on yl iinde dnyann kresel snmas sorununun yzde 25-40 orannda artacan sylyorlar. klim deiiklii sorununun bugn erimi olduu boyut rktc. Eriyen buzullar, ykselen sular, kuruyan nehirler ve gller, oraklaan topraklar, kaybolan trler evrenin korunmas iin yllardr etkin bir mcadele veren Greenpeace, kampanyay okyanus dibinin bir plk haline getirilmesini durdurmak amacyla balatm. Petrol platformunun kendisi ve etrafa yaylacak olan petrol atklarna dikkatleri ekmi. Bu nedenle kampanya sadece Brent Spar petrol platformunun deil, benzeri dier petrol platformlarnn da okyanus dibine batrlmasn engelleyecek etkin nlemlerin ve dzenlemelerin yaplmasn hedeflemi.

Bilgi ve Veri Toplama

Bilgi ve veri toplamak iin Greenpeace tamamen bilimsel verilere dayanyor. Uluslararas bir rgt olduu iin bamsz uzmanlarn hazrlad bilimsel raporlardan

143

yararlanyor. Dnyann deiik blgelerinde yer alan ofislerinden bilgi ak salanyor. Gemileri yardmyla dnyann drt bir yanna ulaarak yaanan sorunlar yerinde izleyebiliyor. Bilimsel analizler iin numuneler topluyor. Bu analizler Greenpeacein Exeter niversitesi bnyesinde oluturduu zel laboratuarnda inceleniyor. Ayrca bilimsel aratrmalar iin oluturduu zel bir birimi daha bulunuyor.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Shellin Brent Spar petrol platformunun 1995te Kuzey Denizine batrlmasnn engellenmesinden sonra, benzer tesislerin Kuzey Atlantikte denize batrlmas durdurulmu. Bunun iin yasal bir ereve oluturulmu. Kampanya srasnda tm dikkatler petrol irketlerine ynelmi. Kampanya srasnda Almanyadaki baz Shell istasyonlarnn gelirleri yaklak yzde 50 orannda dm. Bu nedenle Almanya Babakan Kohl, G7 zirvesindeki dier lkelerle bu konuyu grmek zorunda kalm.

Kampanya Materyalleri
Afiler, fotoraflar ve basn bildirileri kampanyann ana materyalleri. Ancak Greenpeace iin en nemli kampanya malzemesini eylem iin hazr tuttuklar tehizatlar oluturuyor. Kask, zincir, cankurtaran yelei, ilk yardm antas tr tehizat kampanya srasnda Moby Dick gemisiyle tamlar.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Greenpeace tamamen iddetten arnm eylemler dzenliyor. Bunlar dzenlerken sivil itaatsizlik yntemlerine bavuruyor. Nitekim bu kampanyada petrol platformunun igal edilmesi bunun somut bir rnei. Ayrca etkin bir lobicilik deneyimi var. Kampanya srasnda da lobi faaliyetleri etkili bir ekilde kullanlm. Spontane eylemler, boykotlar, toplu gsteriler ve basn aklamalar kampanyada kullanlan dier taktikler.

Kampanyann rgtlenmesi
Greenpeacein u anda yirmi drt ulusal, drt blgesel ofisi ve bu ofislerin yapt almalar olanakl klan 101 lkede 2 milyon 800 bin destekisi var. Ayrca uluslararas bir ynetim kuruluna sahip olduu iin uluslararas yaps da gl. Uluslararas Ynetim Kurulu Greenpeace iinde koordinasyonu salamak ve stratejiler gelitirmek iin alyor. dari yap profesyonellerden oluuyor. Bir mdr ynetiminde farkl birimler yer alyor. Bu birimlerden biri de kampanya koordinatrl. Aratrmalardan, eylemlerden ve gemilerden bu birim sorumlu. Greenpeacede mali ve hukuki ilemlerden sorumlu birimler de bulunuyor.

Fonlar
Greenpaece devletlerden para kabul etmiyor. Gelirlerini yelerinden ve destekilerinden elde ediyor. Bunun dnda pek ok nl sanat, rgt destekliyor. Greenpeace gelirlerinin nemli bir blmn yz yze yntemiyle elde ediyor. Bu yntem sokakta, eitli meknlarda, fuarlarda, festivallerde birebir insanlara ulalarak yaplyor.

144

KARDEN SE KAMPANYASI
Kampanyann Tarihesi
Kardeini Se kampanyas aslnda bir proje olarak tasarlanm. Herhangi bir rgtsel yaps yok. Tamamen bireysel bir giriimin rn. Proje, Cengiz Tmay tarafndan balatlm. 1 Ekim 1944 zmir doumlu Cengiz Tmay arkeolog ve ve fotoraflkla uraan eski bir gazeteci. Milliyet gazetesinde Abdi peki ekolnde yetimi. Bu proje on be yldr zihnini kurcalayan bir dncenin rn olarak ortaya km. Kardeten kardee giden, bir dost eli olmaldr diye dnen Cengiz Tmay, ocuklarn ve genlerin lkelerine yabanclamamasn da saptamak amacyla Kardeini Se kampanyasn dzenlemeye karar vermi. Bu dorultuda fotoraf arlkl ehir kitaplar yapmaya karar vermi. lk ehir olarak da kendisine Diyarbakr semi. Bunun zel bir nedeni yok. Kendisi, grev saatinin geldiini dnyor. Diyarbakrda kald ilk alt gnde, ehrin dier yzn yani, saat on birde derste midelerini tutup alktan kvranan rencileri, sokaklarda artklar yiyen ocuklar gren Cengiz Tmay, on be yldr tasarlad Kardeini Se projesini balatmaya karar vermi. Bu projede kardeler, kardelerini tanyor ve yardm birebir gnderiliyor. Para dnda her trl yardm yaplabiliyor. Kardeini Se, bu yardmlama srecinde sadece arac olarak yer alyor. Projenin en gl yan temel bir ihtiyac hedef olarak semesidir. Ayrca hibir rgt, resmi kurum, dernek, vakf adna alma yaplmayarak brokrasiyi en aza indirdii

iin de projenin gl yan. rgt, resmi kurum, dernek, vakf adna alma yaplmamas ve tamamen bireysel bir abann rn olmas, te yandan projenin en zayf yan. Bu durum zaten herhangi bir kampanya biimine uygun deil. Yine proje materyali olarak sadece bir web sitesi hazrlanm. Kampanya bireysel abalar srd ve bireysel destekler geldii srece devam edebilir. Bireysel aba ve desteklerin kesilmesi, projeyi hedefine ulamadan durdurabilir. Teknolojik kolaylklarn varl almann olanaklar arasnda. Medyann konuya olan ilgisi byk bir olanak. Tehditler ksmnda ise toplumsal nyarglar var. Proje gl yan olan toplumsal ihtiyalar zerine oturtulmu. almann brokratik olmayan ve dorudan iletiime dayanan ksm n plana kartlm. Medyann ilgisi iyi bir ekilde kullanlm. Projenin parayla yaplmamas olas bir gvensizlik ve phe durumunu ortadan kaldrm.

Projenin Ama ve Hedefleri

Projede alk ve yokluk snrnn altndaki okullu ocuklar hedef kitlesi olarak seilmi. Trk- tarafndan yaplan aratrmaya gre 2009da alk snr 740 TL, yoksulluk snr ise 2.412 TL. Asgari cret, 16 yandan bykler iin brt 666 TL, net 527 TL; 16 yan doldurmam iiler iin ise brt 567 TL, net 456 TL olarak belirlenmi. Proje bir ocua ylda harcanacak 200 TLnin nemli bir katk olduunu belirlemi.

Bilgi ve Veri Toplama

Proje hakkndaki bilgi ve verilere web sitesi zerinde oluturulan veri tabanndan eriiliyor.

145

Proje Materyalleri
Kampanya materyali olarak fotoraflarn sergilendii bir web sitesi hazrlanm.

GELECEN YENDEN YAZ

Kampanyann Tarihesi
Gelecei Yeniden Yaz (Rewrite the Future) kampanyas uluslararas dzeyde ocuklarn korunmas, eitimi, sal ve haklarna en iyi ekilde erierek bu haklardan faydalanabilmelerini salamak zere faaliyet gsteren International Save the Children Alliance (Uluslararas ocuklar Kurtarn Birlii) rgt tarafndan 12 Eyll 2006da balatld. Ksaca Save the Children (ocuklar Kurtarn) olarak bilinen rgt, Eglantnye Jebb ve Dorothy Buxton tarafndan I. Dnya Savann hemen ardndan Avusturya, Almanya ve dier Dou Avrupa lkelerindeki alk nedeniyle lmek zere olan ocuklara yardm etmek amacyla ngilterede kuruldu. Save Children 1924 ylnda ocuk Haklar Bildirgesinin Milletler Cemiyeti tarafndan kabul edilmesini salad. Bu belge sonradan Birlemi Milletler tarafndan da kabul edildi. Belge sonradan BM ocuk Haklar Szlemesine esin kayna oldu ve Save the Children, BM ocuk Haklar Szlemesinin 1989da kabul edilmesinde etkin bir rol oynad. Save the Children kampanya kapsamnda dnya liderlerine yoksul genlere resmi eitimlerinde yardm etmeleri iin arda bulundu. Hazrlad raporda atmalarn yaand lkelerde eitime, insani yardmlarn yzde 2si gibi ok az bir miktarn ayrldn belirtti. Gelir dzeyi yksek lkelerin sava altndaki devletlere eitim yardmnda bulunmadklar iin eletirildii raporda, uluslararas toplumdan atmalarn yaand lkelere

Projenin rgtlenmesi
Projenin rgtlenmesi Cengiz Tmayn oluturduu web sitesi zerinden yaplyor.

Projenin Elde Ettii Baarlar

21 Ekim 2009 tarihinden bu yana 70710 ocuk web sitesi zerinde kardeini bulmu. Web sitesini 12.813.869 kii (ayn tarihten bu yana) ziyaret etmi.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Mektup yazmak, mektuba bir defter bir de kalem ilave etmek. Karlkl bulumalar.

Fonlar
alma iin hibir fon kullanlmyor. Zaten parayla yaplan bir alma deil. Ancak Net Bilgisayar ve letiim Sis. San. Tic. Ltd. ti. web sitesinin oluturulmasna yardmc olmu.

146

eitim iin 5,8 milyar dolar yardm salamalarn istedi. Dnya liderleri, 2000 ylnda BMnin Bin Yl Hedefleri (Milenyum Hedefleri) dorultusunda, 2015 ylna kadar tm dnyada temel eitimin salanmas konusunda karara varmlard. Save the Children rgtne gre, ocuklarn eitim frsatlarn artrmaya ynelik bu giriim, atma altnda yaayan milyonlarca gence barl ortamlarda yaayanlar kadar imkn sunulmad takdirde baarszlkla sonulanacak. Save the Children kampanya kapsamnda resmi okullara eriimin zor olduu yerlerde ufak toplum temelli okullar kurmu. Bu durum zellikle de gvenlik sorununun olduu blgelerde kz ocuklar iin ok daha ekici bir zm olmu. Kz ocuklar bu sayede okullarna ulamak iin uzun yollar yrmekten kurtulmu. 2007(Mays)de Brkselde Birinci Eitim Yardm Konferans dzenlenmi. Ayn yl Kasm aynda UNICEF (BM ocuklara Yardm Fonu) ile birlikte olaanst hallerde eitimin kalitesini ve gvenliini arttrmak amacyla Kresel Eitim Toplants gerekletirilmi. 2008(Eyll)de Sphere Project rgt olaanst durumda eitime dair asgari standartlar hakknda bir alma balatt. Bu standartlar, ynlendirme grubunda CARE, Hristiyan ocuk Fonu (Christian Childrens Fund), Uluslararas Kurtarma Komitesi (the International Rescue Committee), ocuklar Kurtarn (the International Save the Children Alliance), Norve Mlteci Konseyi (the Norwegian Refugee Council), UNESCO (BM Eitim, Bilim ve Kltr rgt), UNHCR (BM Mlteciler Yksek Komiserlii), UNICEF (BM ocuklara Yardm Fonu) ve Dnya Bankas (the World Bank) bulunan Olaanst Durumdaki Eitim iin Ajanslar Aras A tarafndan kabul edilmi.

Yine 2008(Kasm)de Nobel Bar dl sahibi 31 kiiyle ilikiye geilmi. Nobel Bar dl sahipleri yaynladklar ortak bir mektupla, atmalardan etkilenen tm ocuklar iin barn yaygnlatrlmas amacyla eitim yaplmas arsnda bulunmular. Kampanya kapsamnda okullarda bedensel cezalandrma sorunu da gndeme getirilmi. renci konseylerine yardm edilerek haklar konusunda bilinlenmeleri salanm ve okullarda bedensel ve aalayc cezalandrmann durdurulmas ynnde almalar yaplm. Bu konuda ayrca retmen sendikalaryla birlikte allm ve hkmetlere ynelik lobi faaliyetleri yaplm. 2008 ylnn geneline dalacak ekilde, yirmi binin zerinde retmen kampanya iin eitilmi. Yaklak be bin snf kurulmu ya da koullar iyiletirilmi. Guatemaladaki okullara yz yetmi tane ktphane kurulmu ve on drt bin ocua yardm salanm. Endonezyada ocuklarn okullarna geri dnmesini salamak amacyla resmi olmayan eitim merkezlerinde grevli yzden fazla retmene eitim verilmi. Gneydou Avrupa lkelerine ynelik dzenlenen lobi faaliyetlerinde ulusal eitime ayrlan btenin arttrlmas salanm. Bosna-Hersekte eitim harcamalarna ayrlan bte yzde 8 orannda arttrlm. Ugandada yaplan baarl bir lobi faaliyeti sonrasnda Milli Eitim Bakanlnn yaps deitirilmi. Bakanlk daha fazla retmeni ie alm ve kk snflarn boyutunu geniletmi. Afganistanda Milli Eitim Bakanlyla yaplan ortak almalarla yeni okullar kurulmu. Yedi binin zerinde retmene eitim verilmi. Ayrca on be bin aile ve retmen ocuk haklar ve ocuk dostu retim biimi, gvenli retim gerekletirme vb konularda eitilmi.

147

Cte dIvoirede kriz zamannda zarar gren veya yklan okullar onarlarak binlerce ders materyali yardm yaplm. ocuklarn okullara katlm ve kaydolmas yzde 32 orannda arttrlm. Krk be bin adet okul seti datlm. Resmi eitim yaplan okullara eriimin zor olduu yerlerde yz krk resmi olmayan eitim merkezi ve toplum okullar kurulmasna destek verilmi. Haitide bin yz yoksul ocua eitim alabilmesi iin yardm edilmi. ocuklarn eitim alabilecei yeterli alan olmad iin eitim yaplan yerlere yeni dzenlemeler yaplm. Bylece leden sonra da eitim yaplmas salanm. Elli be okula materyal destei ile yedi yz retmene eitim verilmi. Gney Sudanda her be yz ocua sadece bir snf dtnn tespit edilmesi zerine elli drt yeni snf ve yetmi drt yeni tuvalet yaplm. atmalardan olumsuz etkilenen yetikinlere yardm etmek iin bir yetikin eitim program gelitirilmi. Bu kapsamda bin yzden fazla retmene eitim verilmi. zellikle kz ocuklarnn eriebilecei yz otuz yeni okul ve kz ocuklarnn kullanabilecei ayr tuvaletler yaplm. Kz ocuklarnn okul kaytlar yaklak yzde 50 artarak, yirmi binden otuz bine km. 2009(Mart)da BM Genel Kurulu olaanst hallerde ve atma sonras durumlarda eitimin kritik roln gndemine alm. Ayn ay Save the Children, eitimin bar grmelerinin bir paras haline gelmesine ynelik bir yol haritas oluturmak amacyla, Saray Bosnada eitim uzmanlarn ve bar arabulucularn bir araya getiren uluslararas bir konferans dzenlemi. 2009(Temmuz)da G8, Herkes iin Eitimin amalarna ulamak iin atmadan etkilenen lkelere zel bir nem

verileceine sz vermi. Kampanya nne koyduu hedeflerin nemli bir blmne ulamay baarm Kampanyann en gl yan, bizzat rgtn kendisidir. Save the Children, bylesi bir kampanyay uluslararas dzeyde dzenleyip yrtmek iin uzun yllara dayanan bir tecrbeye, gerekli teknik donanma ve bilgi birikimine sahip ve ok sayda destekisi bulunuyor. Birlemi Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii gibi hkmetleraras rgtlerde danman statsn tayor. Bu durum Save the Childrenn hkmet ve hkmetleraras politikalar etkileyebilmesi iin ok byk bir olanak salyor. Saygn bir rgt olmann getirdii bir dier olanak da kampanya iin fon bulabilmesi. Kampanyaya ynelik en byk tehdit ise almalarn zellikle de atma blgelerinde gerekletiriliyor olmas. Kampanya atmalar nedeniyle ortaya kan bir sorunu gidermek zere balatlm. Bu da tehditleri ksmen de olsa bir olanaa dntrm.

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Save the Children raporuna gre en kt eitim siciline sahip lkeler, silahl atmalarn en sert ekilde yaand lkeler arasnda. Hl bir merkezi ynetimin kurulamad Somalide ocuklarn yzde 89u okula gitmiyor. Ksa sre nce seimlerin yapld ve uzun yllardr devam eden i sava sona erdirme beklentisinin hkim olduu Demokratik Kongo Cumhuriyetinde bu oran yzde 35. Dnyann en yoksul lkelerinden adda eitim alamayan ocuklarn oran yzde 41. Nepalde Maocu isyanclarla hkmet gleri arasndaki atmalar ocuklarn yzde 27sini eitimden mahrum brakm. Sava alanlarnda yaralanan veya ldrlen kadn ve ocuklarn dier sivillere gre oran yzde 80 daha fazla. UNICEFe gre bu blgelere ulaan eitim yardmlar ok dk seviyede.

148

2000 ylnda Birlemi Milletler Bin Yl Hedefleri dorultusunda dnya liderleri 2015 ylna kadar tm dnyada temel eitimin salanmas konusunda karara varmlard. Save the Children, Angolada 2015 ylna kadar temel eitim hedeflerine ulaabilmek iin 180 milyon dolara ihtiya olduunu belirtiyor. Dnyada atma blgeleri ve sorunlu lkelerde krk milyon ocuk okula gidemiyor. atmalarn srd lkelerde on be yan altndaki ocuklar asker olarak kullanlyor. atma blgelerindeki eitim hakk sorununa dikkatleri ekmek isteyen Save the Children, kampanya kapsamnda 2010 itibariyle atmadan etkilenen lkelerdeki sekiz milyon ocuun eitim kalitesini arttrmay, atma blgelerinde yaayan milyon okul d ocuun okula gitmesini, bu blgelerdeki eitimin kalitesinin iyiletirilmesini ve bu konuyla ilgili olarak hkmetlerin bte ayrmasn hedeflemi. Ayrca bedensel cezalandrmann yasaklanmas, eitim hakknn atma blgelerinde gerekletirilmesi iin uluslararas ve ulusal dzenlemelerin yaplmas, ocuk haklar konusunda farkndaln arttrlmas da kampanyann hedefleri arasnda.

rgtn bu zellii dnyann drt bir tarafndan ve birinci elden veri toplamas ve toplanan verileri ve mevcut bilgileri elde etmesi asndan ok byk bir olanak salyor. Save the Chidren elindeki imknlar da kullanarak kampanyaya balamadan nce ve baladktan sonra raporlar hazrlam. Kampanya hazrlanan raporlar zerine oturtulmu ve devam ettirilmi. Hazrlanan raporlar hem kamuoyu bilincinin arttrlmas hem de kampanya srelerinin izlenmesine yardmc olmu. Ayrca kampanyann ama ve hedeflerinin de belirlenmesine katkda bulunmu. Raporlar Save the Children rgtnn etkisini arttrd gibi, kampanyaya olan destee de katk salam.

Kampanya Materyalleri
Save the Children kendi web sitesinde kampanya iin ayr bir blm, www.savethechildren.net/alliance/what_we_ do/rewritethefuture/, tasarlam. Kampanya iin hazrlanan materyaller burada yaymland gibi, basl olarak da datlm. Kampanya iin afiler, brorler, fotoraflar, video ekimleri kullanlm. Tematik ve yllk raporlarn yan sra lke raporlar hazrlanm. Destek verecek olan kurum ve kiilerin web siteleri iin grsel reklamlar (banner), bilgisayarlar iin ekran koruyucular, arklar, kampanya ve politika raporlar, lkeler hakknda zet bilgiler, kampanya hakknda bilgi salanmas amacyla hazrlanan bir animasyon, retmenler iin lke ihtiyalarna gre hazrlanm ok dilli kaynak metinler ve okullarda yaplacak faaliyetler iin retmenlere ynelik fon bulma taktikleri kampanyann temel materyalleri. almalarn hemen hepsi pratik ihtiyalara cevap verecek ekilde hazrlanm.

Bilgi ve Veri Toplama

Merkezi Londrada olan Save the Childrenn dnyann farkl lke ve blgelerinde rgtlenmi 29 ubesi bulunuyor. Addis Ababa (Etyopya)da, New York (ABD)da, Brksel (Belika)de ve Cenevre (svire)de savunuculuk ve lobi amal oluturulmu drt adet uzmanlk ofisi var. Tm bunlara ek olarak Birlemi Milletlerin uzman kurumlar UNICEF, UNESCO ve BM nsan Haklar Yksek Komiserlii, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii nezdinde danmalk statsne sahip.

149

Kampanyann rgtlenmesi
Uluslararas bir sivil toplum rgt olarak Save the Children, kkl bir rgt olmasnn getirdii avantajlar son derece iyi kullanan bir rgt. Drt kiilik bir ynetim kuruluna drt kiilik bir daimi, bir de seilmi komite elik ediyor. Ayrca iki tane atanm bamsz uzman ynetim kuruluyla birlikte alyor. Uluslararas yapnn bir genel sekreteri var. Genel sekreterle birlikte bir de ynetim kurulu sekreteri alyor. rgtn almalar oluturulan zel programlar kapsamnda rgtleniyor. Oluturulan programlarn ocuk haklar, salk, eitim vb gibi birer alma grubu var. Programlarn planlanmas ve idare edilmesi aratrma, planlama, uygulama, izleme ve deerlendirme ve etki analizi aamalarndan oluuyor. International Save the Children Alliance yeleri ve profesyoneller kendi arasndaki iletiimini web siteleri zerinde yer alan ve sadece yelerin kullanabilecei Xtranet zerinden gerekletiriyorlar. Yaplan kampanyalar bu programlar tarafndan gerekletiriliyor.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanyada kullanlan temel eylem ve taktiklerin banda ulusal ve uluslararas dzeyde gerekletirilen lobi faaliyetleri geliyor. Kampanya kapsamnda ayrca farklndalk yaratma faaliyetleri, profesyonellere ynelik eitimler, izleme, aratrma ve raporlama faaliyetleri, eriim faaliyetleri gerekletiriliyor. Basn bltenleri kartlarak medya kampanya hakknda dzenli olarak bilgilendiriliyor. Ayrca izleme ve deerlendirme faaliyetleri kampanyann birer paras haline getirilerek kampanyada elde edilen sonular ve etkileri hazrlanan raporlarla dzenli olarak kamuoyuna duyuruluyor.

Fonlar
Save the Children uluslararas dzeyde tannm saygn bir rgt olmasnn avantajlarn fon bulma faaliyetleri srasnda verimli kullanan bir rgt. Ulusal rgtlenmeleri kendi fonlarn bulmak iin ulusal dzeyde kurumsal ve bireysel destekilere sahip. rgtn uluslararas sekretaryas da bu konuda kurumsal ve bireysel destekilerden fon temin edebiliyor. Elde edilen gelirler her yl oranlaryla birlikte kamuoyuna ak bir ekilde duyuruluyor. Raporlar ayn zamanda web sitesinde de duyuruluyor. Save the Childrenn fon bulmak iin alt kurumlar arasnda hkmetler ve hkmetleraras kurulular olduu gibi, zel irketler de yer alyor. Kampanyann desteklenmesi, zel irketlerin toplumsal sorumluk kapsamnda gerekletirdikleri faaliyetler asndan en iyi rneklerden birini oluturuyor: Boston Consulting Group, GS Home Shopping, Intensa Sanpaolo and Fondazione Cariplo, Nokia and the Nokia Siemens Network, KPMG, Reckitt Benckiser, Baker & McKenzie gibi kurumlar ana sponsor

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Save the Children kampanya kapsamnda hedeflediklerinden ok daha fazla ocuun kaliteli eitime ulamasn gerekletirmi. 2006 ylnda kampanyaya baladklarnda 3,4 milyon, 2007 ylnda 5,7 milyon, 2008 ylnda ise 10,6 milyon ocuun daha kaliteli bir eitim almasn salam. Yaplan lobi faaliyetlerinin de etkisiyle atma blgelerine ynelik eitim yardmlar yaklak yzde 50 orannda arttrmay baarm. Yardmlar 2005de 1,7 milyon, 2006da 2 milyon ve 2007de 2,6 milyon dolara ulam.

150

kurum niteliinde. Ayrca onlarca hkmet ve hkmetleraras rgt, vakf, fon ve zel irketle ibirlii yaplm. ok baarl bir fon almas yaplm. Tek bir kaynaa bal kalnmam. Fon bulmak iin yaplan almalar eriim ve lobi faaliyetlerinin baarl bir ekilde gerekletirildiini gsteriyor.

Sorumlu Avrupa Bakanlar Konferansnda, 20062007 tarihleri arasnda gerekleen eitlilik, nsan Haklar ve Katlm konulu Avrupa Genlik Kampanyasn destekleyeceini, belirmiti. Bunun iin bir ulusal komite oluturuldu. Kampanyann gerekesini, Portekizli nl sosyolog Boaventura Sousa Santosun Eitlik bask haline geldiinde farkl olma hakkmz talep etmeliyiz. Ayrmclk riskiyle kar karya kaldmzda ise eitlik iin mcadele etmeliyiz szleriyle ifade etmek mmkn. Avrupa Konseyinin, Avrupa blgesindeki hogrszle, yabanc dmanlna, rkla ve ayrmcla kar balatt kampanyann en gl yan rgtleyen kurumlarn gcdr. Dolaysyla hkmetler kampanyann aktif destekleyicisi olmular. Kampanyann ayn zamanda genlik, sivil toplum rgtleri, niversiteler ve zel sektre ak tutulmas ve ulusal eylem planlarnn birlikte hazrlanmas nedeniyle kampanya sivillemitir. Kampanyann bu zellii, benzer nitelikteki kampanyalarda en byk tehdit olan devlet faktrn trpleyerek devlet imknlarnn kullanlmasn salam. Ancak devletin brokratik yapsn devreye soktuu iin, bu ayn zamanda bir tehdit ve kampanyann zayf yn. Bununla birlikte kampanyay rgtleyenler gl olan ynleri ve imknlar ok iyi kullanmlar. Sivil toplum rgtlerinin iin iinde olmas devletin brokratik ynn hafifletmi.

HERKES FARKLI HERKES ET

Kampanyann Tarihesi
1995te, kinci Dnya Savann bitiinin 50. ylnda Avrupa Konseyi rklk, anti-semitizm, yabanc dmanl ve hogrszlk kart almalar glendirmek iin Herkes Farkl Herkes Eit adnda bir Avrupa Genlik Kampanyas yrtt. Avrupa Konseyi, eitlilik, insan haklar ve katlmla ilgili ayn slogan ve logoyu kullanarak Haziran 2006Eyll 2007 tarihleri arasnda konuyla ilgili olarak bir kampanya daha srdrd. 2006 2007 Kampanyas Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Genlik Forumu ortaklyla Avrupa apnda dzenlendi. Kampanyaya katlan her lke devlet, genlik, sivil toplum rgtleri, niversiteler ve zel sektr temsilcilerinden oluan Ulusal Kampanya Komitesini kurarak, belirledikleri takvim ve etkinlik plan ierisinde kendi kampanyalarn ulusal dzeyde gerekletirdiler. Kampanya Avrupa Konseyine ye 42 lkede birden gerekletirildi. Trkiye de, 1617 Mays 2005 tarihlerinde Varovada gereklesen III. Avrupa Konseyi Devlet ve Hkmetler Bakanlar Zirvesinde ve 2324 Eyll 2005 tarihlerinde Budapetede gerekleen 7. Genlikten

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Avrupada son yllarda hzla ykselen hogrszlk, yabanc dmanl, rklk ve ayrmclk byk bir sorun. 11 Eyll saldrlarnn da bunda byk pay var. Pek ok insan grnleri nedeniyle sokaklarda yalnz gezemiyor.

151

Cinsel ynelimleri ya da toplumsal cinsiyet kimlikleri nedeniyle nefret sularnn hedefi haline geliyor. Engelleri, toplumsal ya da etnik kkenleri nedeniyle toplumsal yaama ve/veya karar verme srelerine katlamyor. Dolaysyla kampanyann amac sayg, hogr ve karlkl anlay ruhuyla, eitlilik ve birlikte yaam temeline dayal bar dolu toplumlarn oluumunda genlerin giriimlerini desteklemek olarak belirlenmi. erikte ncelik eitlilik ve birlikte yaam konularna verilmi.

ekilde hayata geirilmesinde en nemli etken olduunu sylemek mmkn. Kampanya srasnda kullanlmak zere bu slogan tm Avrupa dillerine evrilmi. Ayrca bir eitim paketi hazrlanm. Bu eitim paketi genlerle ve yetikinlerle kltrleraras biimsel olmayan eitim iin fikirler, kaynaklar, yntemler ve faaliyetleri ieriyor. Bunun yan sra slogan yaygnlatrmak iin kartmalar, rozetler, afiler ve pankartlar hazrlanm.

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanyann rgtlenmesi iin ncelikle bir ynlendirme komitesi kurulmu. Bu komite kampanyann uygulanmas iin stratejik kararlarn alnmas ve kampanyann ynetilmesinden sorumlu olmular. Avrupa Konseyinin genlik alannda alan hkmet ve sivil toplum rgtlerinin temsilcilerinden oluan sekiz kiilik bu komitede, oy hakk olmakszn Avrupa Genlik Forumu, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi Yerel ve Mahalli dareler Kongresi, BM nsan Haklar Yksek Komiserlii, Irkla ve Hogrszle Kar Avrupa Komisyonundan da temsilciler yer almlar. Bu komiteye profesyonellerden oluan dokuz kiilik bir sekretarya elik etmi. Kampanyann lkeler dzeyinde rgtlenmesi ulusal komiteler yoluyla gerekletirilmi. Bunun iin Trkiyede de bir ulusal komite oluturulmu. Resmi al 2006(Aralk)da stanbulda gereklemi. Kampanya Komitesi, 2006(Eyll)da kampanyann koordinasyon ekibinin arsna yant veren genlik sivil toplum kurulular arasndan yaplan seim sonucu belirlenmi. Trkiye Komitesinde yer alan kurumlar: Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl, Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl Ulusal Ajans, Genlik ve Spor Vakf - Genlik Sosyal Geliim Program,

Bilgi ve Veri Toplama

Avrupa Konseyi mekanizmalar kampanyann rgtlenebilmesi iin gerekli bilgi ve verileri bnyesinde toplam. Avrupa Konseyinin Irklk ve Hogrszle Kar Avrupa Komisyonu dzenli olarak Avrupa Konseyine ye devletler hakknda raporlar hazrlayp yaynlyor. Bu raporlar hazrlayan komisyon bamsz uzmanlardan oluuyor. Her lke hakknda tek tek raporlar hazrlanyor ve bunlar ayn zamanda o lkenin kendi dilinde de kamuya ak bir ekilde yaymlanyor. Ayrca Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin verdii kararlarda, konuyla ilgili olanlar, tek inceleniyor ve Avrupa Bakanlar Komitesinde grlyor. Bunlara ek olarak sivil toplum rgtlerinin hazrlad raporlar var. Avrupa Konseyi, danman statsne sahip sivil toplum rgtleriyle dzenli olarak toplanarak, sivil toplum rgtlerinin grlerini alyor. Dolaysyla kampanyann bilgi ve veri toplamas en st dzeyde gereklemi oluyor.

Kampanya Materyalleri
Kampanyaya adn veren Herkes Farkl Herkes Eit slogannn, kampanyann Avrupa blgesinde yaygn bir

152

Avrupa rencileri Forumu - AEGEE Ankara, Ankara Genlik Merkezi Genlik ve Spor Kulb, Hatay renci Yardmlama ve Dayanma Kulb Dernei, Ar Hareketi Genlik almalar, stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi. Ayrca Kampanya Komitesi toplantlar, gnll katlma ak tutulmu. Kampanya Komitesi kendi iinde bir kampanya koordinatr belirlemi. Kampanyann koordinasyonu bu ekilde gerekletirilmi.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanyann en byk baars slogann bir marka haline getirmek olmu. Avrupa Konseyine ye 42 lkede birden, eitli etkinlikler gerekletirilmi ve genler kampanyann motoru olmular. Kampanyann Avrupa blgesinde sayg, hogr ve karlkl anlay ruhuyla, eitlilik ve birlikte yaam temeline dayal bar dolu bir toplum yarattn sylemek elbette g. Ancak kampanya bu ynde atlm en nemli admlardan bir tanesini oluturuyor. Kampanya web sitesinde kampanyann yaygnlk kazanmasyla ilgili olarak ilgin bir veri kyor. Kampanya baladnda arama motoru Googleda All Different, All Equal yazarak yaplan bir aramann 100 bin civarnda sonu verdii gzlemlenmi. 2009dan beri bu say 6 milyon 570 bin civarnda.

Trkiyede de Kampanya Komitesi, kampanya bnyesinde iki eitim kursu dzenlemeyi, eitlilik konusunda almak isteyen genlik sivil toplum kurulular iin derleme bir kitap yaynlamay, internet sitesi zerinden kampanyay yaygnlatrmay, kampanya promosyon malzemelerinin retim ve datm ilemlerini gerekletirmeyi planlam. Tm Trkiyede genler ve genlik kurulular tarafndan gerekletirilen projelerin ve etkinliklerin desteklenmesinin yan sra Komite, internet sitesi zerinden 10 000 Fotoraf10 000 Hikye kampanyas dzenlemi.

Fonlar
Kampanya Avrupa Birliinin destei ile gereklemi. Trkiyede yrtlen kampanyann btesi 89 bin 100 TL olarak belirlenmi.

HER MECLSE BR GENLK TEMSLCS KAMPANYASI

Kampanyann Tarihesi
Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi Kampanyasnn arka plann yine Ulusal Genlik Parlamentosu tarafndan 2006 ylnda gerekletirilen ve milletvekili seilme yann 30dan 25e indirilmesini salayan Seilmek stiyorum Kampanyas oluturmu. Genlerin bata yerel ve ulusal olmak zere her dzeyde karar srelerine katlmn salamay amalayan Ulusal Genlik Parlamentosu, 2006 ylnda Seilmek stiyorum kampanyas neticesinde yerelden ulusala doru gelitir-

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya srasnda sokak gsterileri, konferanslar, sempozyumlar, basn bildirileri, konserler, eitim faaliyetleri ve tematik haftalar dzenlenmi, yaynlar kartlm.

153

mi olduu genlik hareketi ile milletvekili seilme yann 30dan 25e indirilmesini salam. Bu baarnn ardndan dzenlenen Koordinasyon Kurulu toplantlarnda 2009 Mahalli dareler Genel Seimlerine ynelik eitli atlye almalar dzenlenmi, bu atlye almalar kapsamnda genlerin yerel ynetimlerin karar alma mekanizmalarna etkin katlmn salamak iin kampanya gelitirilmesi fikri ne km. 1720 Mays 2008 tarihlerinde Ankara Bakent retmen Evinde dzenlenen ve 78 kentten 246 temsilcinin katld Ulusal Genlik Parlamentosu 4. Olaan Genel Kurulu karar ile Ulusal Genlik Parlamentosu Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi isimli kampanyay uygulama karar alm. 2125 Aralk 2008 tarihlerinde Ankarada dzenlenen Ulusal Genlik Parlamentosu Genlik ve E-Katlm zirvesinin en nemli kazanm Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyas olmu. Genlerin karar alma mekanizmalarna etkin katlmnn desteklenmesi ve bu konuda kamuoyunda farkndalk oluturulmasn hedefleyen kampanya, 14 Ocak 2009 gn 73 il ve 92 kentte ayn anda balatlm. Genlik politikalarnn hazrlk ve uygulama aamasnda genliin sz sahibi olamamas; planlama, karar alma ve uygulama srelerinden uzak kalmas; genlerin kendi aralarnda rgtsz olmalar ve kltrel al verii salayamamalar, bata hkmet olmak zere dier tm kurulularn karsna genlerin eit ortak olarak kmalarna engel tekil etmektedir. Bu durum genlikle ilgili politikalarn hayata geirilmesinde ciddi sorunlar oluturmaktadr.

Bu sorunlarn almasnda genliin ortak olarak kabul edilmesinin altn izen ve ayn zamanda Trkiye Hkmetinin de altna imza att pek ok uluslararas anlamann uygulanabilir hale gelmesinin, genlerin katlm bilincinin gelitirilmesi ile mmkn olduunu dnen Ulusal Genlik Parlamentosunun almalar 1997ye dayanyor. 1997 ylndan bu yana Trkiye Yerel Gndem 21 Program kapsamnda Habitat in Genlik Dernei kolaylatrclnda 70in zerinde ilde yrtlen yerel genlik meclisleri ve yerel genlik evleri almalar, uluslararas alanda takdir toplayan nemli bir giriim olmu. 2002 ylnda Johannesburgda dzenlenen Birlemi Milletler Dnya Srdrlebilir Kalknma Zirvesinde En yi Uygulama seilen Trkiye YG21 Program dnemin Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer tarafndan zirveye sunulmu. 1997 ylndan bu yana dzenlenen saysz yerel, blgesel, ulusal ve uluslararas toplantnn ardndan 2003 ylnda 19 Mays Atatrk Anma Genlik ve Spor Bayram ile e zamanl olarak Ankarada 64 ilden 220 genlik temsilcisinin katlm ile bir genlik zirvesi dzenlenmi. Sz konusu zirve ayn zamanda Ulusal Genlik Parlamentosunun oluum toplants olma zelliine sahip. Oluum zirvesi sonucunda gerekletirilen eitli blgesel ve ulusal toplantlar sonucu 1821 Mays 2004 tarihinde 75 ilden 297 delege ve gzlemcinin katlm ile Ulusal Genlik Parlamentosu kuruluunu, TBMM Tren Salonunda dnemin Meclis Bakan Blent Arnn al konumas ve ok sayda milletvekilinin katlm ile ilan edilmiti. Kampanyann en gl yan, hemen hemen Trkiyenin tm illerinde bir koordinasyon salam olmas. Dolaysyla

154

iyi rgtlenmi bir yapya ve gl hedeflere sahip. Hem yasal hem de meru bir zemine oturan kampanya hzl bir ekilde yaylm. Kampanyann seimlerle egdml balamas da byk bir olanak. nk siyasi partilerin ilgisi dorudan seime ynelmi durumda. Bu nedenle zamanlamas ok iyi yaplm. Kampanyann k noktas, aktif siyasetle uraan, l Genel Meclisi ve Belediye Meclislerinde yer alan gen ye saysnn azl, hatta neredeyse yokluu. Bu durum ayn zamanda bir tehdit. Siyasi partilerin yelik ve adaylk politikalar genlerin yer alabilecei ve aktif siyaset yapabilecei ekilde dzenlenmemi olmas da nemli bir sorun olarak karmzda. Ksacas zaten TBMMde gen milletvekillerin says yok denecek kadar az. Yerel ynetimler sz konusu olduunda da durum pek farkl deil. yle ki kampanya ncesinde, lkemizde Belediye ve l Genel meclislerinde 2530 ya aras ka gen olduuna ilikin resmi veriler bile tutulmam. Ancak kampanya zaten zayf olan ve bir tehdit olan sorunlarn giderilmesi zerine kurulmu. Genlerin dinamizmi ok iyi rgtlenmi.

bal ve deer yaratan, giriimci ve geliimin savunucusu olan genlerin yerel ynetimlerin karar alma mekanizmalarna etkin katlm, kent politikalarna genlik bak asnn yanstlmasna da katk salayaca ok aktr. Buna paralel olarak, kampanya aamadan olumu. lk aamada Kent Konseyi Genlik Meclislerinin yerel dzeyde gerekletirecei faaliyetler (imza standlar, siyasi parti il ve ile bakanlklar ve genlik kollar ile grmeler, milletvekilleri ile toplantlar, basn toplantlar vb) ile siyasi partilerin Belediye ve l Genel meclisi yeleri iin genleri seilebilir sralardan aday gstermeleri ynnde bask oluturmalar hedeflenmi. kinci aamada, kesinleen belediye bakan adaylar ile paneller dzenlenerek genlerin yeni ynetimlerden beklentilerini aktarmalar ve gelecek dnemki kent politikalarn etkilemeleri hedeflenmi. Son aamada ise, yerel dzeyde oluturulacak takip mekanizmas ile seim ncesi alnan szlerin yerine getirilmesi ve yerel genlik meclislerinin gerekletirmi olduu almalarn tantm iin yeni ynetimlerle grmeler gerekletirilmesi planlanm. Bu ama dorultusunda yaplan planlama erevesinde Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi Kampanyas hedeflerini u ekilde belirlemi: 1. Yerel Genlik Meclisleri ve milletvekilleriyle toplantlar; siyasi parti il, ile tekilatlar ve genlik kollar ile grmeler; basn toplantlar, imza stantlar yoluyla Belediye ve l Genel Meclisleri iin 2530 ya aras genlerin seilebilir sralardan aday gsterilmesi konusunda bask yapmak, 2. Kesinleen belediye bakan adaylarn genlerle buluturacak panellerle, genlik sorunlar ile kent politikalar zerine fikir alverilerinde bulunmak ve kent ynetimine genlik bak asn aktarmak,

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Adrese Dayal Nfus Kayt Sisteminin sonularna gre Trkiye nfusunun yzde 50si 28 yan altndadr. Buna karlk yerel siyasette genlerin temsil orannn arzulanan dzeyde olmad bilinmekte, bu durum temsilde adalet ilkesi ile badamamaktadr. Bu nedenle yerel siyasetin, geleneksel anlamda siyasete atlmada ilk adm olduu dnldnde genlerin yerel ynetimlerin karar srelerine etkin katlm, genler arasnda katlm kltrnn geliimine de katk salayacaktr. Ayrca gnlllk bilinci ile hareket eden, yaad kentin sorunlarn bilen, zm reten, paylamc, deerlerine

155

3. Yerel Genlik Meclislerinin, seilmi kiilerle grerek kent politikalar konusunda genlik bak asn aktarmak ve bir takip mekanizmas oluturmak.

Bilgi ve Veri Toplama

Bilgi ve veri toplama, Ulusal Genlik Parlamentosu Habitat Genlik Derneinin kolaylatrclyla balam. Habitat iin Genlik Dernei 1995 ylnda gerekleen Kopenhag Sosyal Kalknma Zirvesinde deiik, dil, din, rk, kltr ve ulustan genlik temsilcisinin oluturduu, yze yakn lkede yaklak yz genlik organizasyonunun ye olduu Youth for Habitat Uluslararas letiim Ann bir paras olarak kurulmu ve networkun dnya sekretaryaln stlenmi. Trkiye Yerel Gndem 21 (YG21) Program kapsamnda 73 kentte bamsz olarak kurulan YG- 21 Genlik Meclisleri, Habitat iin Genlik Derneinin kolaylatrclnda, 2004 ylnda Ulusal Genlik Parlamentosu letiim An kurmu. Yerel Genlik Meclisleri bulunduklar kentlerin nfus oranlarna gre Ulusal Genlik Parlamentosunda temsil ediliyor. Kampanya srasnda bilgi ve veri toplama ilemleri bu a sayesinde gerekleiyor. Habitat iin Genlik Dernei web sitesinde ulusal ve uluslararas dzeyde hazrlanan raporlar takip ederek yaymlyor. Habitat iin Genlik Dernei kurduu a sayesinde hem resmi hem de resmi olmayan verileri elde edebiliyor.

slogan. Kampanyann ama ve hedeflerine dorudan hizmet ediyor. www.ulusalgenclikparlamentosu.net sosyal paylam portal dorudan yerel uygulayclarn almalarn ve haberleri paylatklar bir web sayfas. Ayrca kampanyaya zg bir web sitesi de tasarlanm: www. secilmekistiyorum.org. Kampanya iin imza metinleri, TV ve radyo spotlar, afiler, kampanya logosu ve animasyonu tasarlanm. Basn bildirileri hazrlanm. Bu bildirilerde kampanyann amalar, hedefleri ve saysal veriler yerinde kullanlm. Kampanya iin bir web sitesi oluturulmu. Yine Habitat iin Genlik Derneinin grsel malzemelerle zenginletirilen kendisine ait bir web sitesi bulunuyor.

Kampanyann rgtlenmesi
Ulusal Genlik Parlamentosu, Habitat iin Genlik Derneinin kolaylatrclnda almalarn yrtmektedir. Ulusal Genlik Parlamentosunun drt temel organ bulunmaktadr. Ulusal Genlik Parlamentosu Genel Kurulu: Parlamentonun en st karar alma organdr. Ulusal Genlik Parlamentosunun genel politikasn belirler. l nfuslar dorultusunda belirlenen Kent Konseyi Genlik Meclisi delegelerinin katlmyla oluur. Delegelerde kadn erkek eitliinin salanmas zorunludur. Genel Kurul ierisinde yerelden ulusala, ulusaldan yerele bilgi aknn salanmas esas alnr. Ulusal Genlik Parlamentosu Genel Kurulu, ylda en az bir kez toplanr. Eitim ve Koordinasyon Ekibi ile Habitat iin Genlik Dernei nerisi, Koordinasyon Kurulu karar ile kesinleen gndemi grr. Genel Kurul kararlarnn alnmasnda oybirlii salanmaya allr. Oybirlii salanamad takdirde oy okluu esas alnr.

Kampanya Materyalleri
Kampanyann slogan olan Her Meclise Bir Gen, ksa, z ve anlalr bir ekilde oluturulmu, baarl bir

156

Ulusal Genlik Parlamentosu Koordinasyon Kurulu: Ulusal Genlik Parlamentosu Genel Kurulunda alnan kararlarn yerelde uygulanmasnn ve bilgi paylamnn saland, Genel Kurul gndemi hazrlklarnn gerekletirildii ve Genel Kurulda belirlenen hedeflere ulamak iin stratejilerin belirlendii organdr. Ulusal Genlik Parlamentosu Koordinasyon Kurulu, Kent Konseyi Genlik Meclisleri tarafndan belirlenen birer delegeden ve Ulusal Genlik Parlamentosu Eitim ve Koordinasyon Ekibi ve Danma Kurulu yelerinden oluur. Koordinasyon Kurulu toplantlarnda kadn erkek eitliinin salanmas gzetilir. Ulusal Genlik Parlamentosu Koordinasyon Kurulu ylda en az bir kez toplanr. Gndemi bir nceki Genel Kurul toplantsnda alnan kararlar dorultusunda Eitim ve Koordinasyon Ekibi ve Habitat iin Genlik Dernei kolaylatrclnda belirlenir. Ulusal Genlik Parlamentosu Eitim ve Koordinasyon Ekibi: Ulusal Genlik Parlamentosu Genel Kurulu ile Koordinasyon Kurulunda alnan kararlarn yerel dzeyde hayata geirilmesinde kolaylatrclk grevini stlenen organdr. Karar alma yetkisi yoktur. Ulusal Genlik Parlamentosu Eitim ve Koordinasyon Ekibi, yedi corafi blge ve stanbul olmak zere sekiz blgeden gelen en az 16 kiiden oluur. Ulusal Genlik Parlamentosu Eitim ve Koordinasyon Ekibi yeleri arasnda kadn erkek eitliinin salanmas zorunludur. Grev sresi bir dnemdir. Ulusal Genlik Parlamentosu Eitim ve Koordinasyon Ekibi yeleri, blgedeki Kent Konseyi Genlik Meclislerinin uzlamas sonucunda belirlenir. Blgedeki Kent Konseyi Genlik Meclisleri arasnda uzlama salanamamas durumunda Eitim ve Koordinasyon Ekibi yesi, blgedeki Kent Konseyi Genlik Meclislerinin nerisi dorultusunda, bir nceki

Eitim ve Koordinasyon Ekibi yeleri, Ulusal Genlik Parlamentosu Danma Kurulu ve Habitat iin Genlik Dernei ortak karar ile belirlenir. Eitim ve Koordinasyon Ekibi yelerinin u ltlere uygun olmas gerekmektedir: > Kent Konseyi Genlik Meclisi yesi olmak, > Ulusal Genlik Parlamentosu Kent Konseyi Genlik Meclisi alma ynergesine uygun biimde oluturulmu Genlik Meclislerinden geliyor olmak, > Bir yl sreyle almalara yeterli zaman ayrabilmek, > Ulusal Genlik Parlamentosu srecini bilmek ve almalar Ulusal Genlik Parlamentosu genel ilke ve deerlerine uygun bir ekilde yrtebilecek olmak, > Ulusal Genlik Parlamentosu toplantlarna en az iki defa katlm olmak, > Bavuru sresi iinde bavuru yapm olmak, > 15 26 ya arasnda olmak. Eitim ve Koordinasyon Ekibi toplantlarna mazeret bildirmeden katlmayan ve alm olduu sorumluluu yerine getirmeyen Eitim ve Koordinasyon Ekibi yesi, blgedeki Kent Konseyi Genlik Meclislerinin nerisi ile Eitim ve Koordinasyon Ekibinin ve Habitat iin Genlik Derneinin karar ile yelikten karlr. Ulusal Genlik Parlamentosu Danma Kurulu: Karar alma organ deildir. Ulusal Genlik Parlamentosunun politikalarnn retilmesinde ve almalarnn kolaylatrlmasnda destekleyici ve gerektiinde bilgisine bavurulan organdr. Danma Kurulu yeleri, Ulusal Genlik Parlamentosu Genel Kurulundan gelen neriler dorultusunda Eitim ve Koordinasyon Ekibi ve Habitat iin Genlik Dernei ortaklnda yaplan deerlendirme

157

sonucunda belirlenir. Danma Kurulu yeleri genlik politikalar ile ilgili ve alannda uzman kiilerden oluabildii gibi Ulusal Genlik Parlamentosu almalarna destek salamaya devam eden eski eitim ve koordinasyon ekibi yeleri arasndan da seilebilir. Habitat iin Genlik Dernei ve UCLG MEWAdan birer temsilci bu kurulun doal yesidir.

Fonlar
Fon bulma konusunda tek bir kaynaa bal kalnmam. Birlemi Milletler Kalknma Program, Birlemi Milletler Nfus Fonu, DPT, Babakanlk GAP daresi, Ulusal Ajans, Microsoft Trkiye, Cisco Systems, Vodafone Vakf, Levis, MTV Trkiye, Trkiye Aile Sal ve Planlamas Vakf, Trkiye Biliim Vakf, Trkiye Eitim Gnllleri Vakf, Toplum Gnllleri Vakf, stanbul Valilii, Rize Valilii, stanbul Teknik niversitesi ortaklnda projeler yrtlmekte. Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi Kampanyas btesi olmayan, gnlllk esasna dayal bir ekilde yrtlm bir kampanya olmasyla dikkat ekiyor. Bu kampanyada kullanlan, web sayfas, poster gibi materyaller genler tarafndan gnll olarak hazrlanm. Basm konusunda Kent Konseyi Genlik Meclisleri yerel ynetimlerden ya da yereldeki dier paydalarndan destek alm. Dzenlenen blgesel Lobicilik eitimleri yine yerel ynetimlerin ve Habitat in Genlik Derneinin desteiyle gerekletirilmi.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanya kapsamnda balatlan imza eylemlerinde bugne kadar 85 bin 527 imza toplanm. Ancak kampanyann baars sadece bundan ibaret deil. Kampanya faaliyetleri sonucunda birok gen aday, seilebilecek sralardan aday gsterilmi. Belediye ve l Genel Meclislerine seilen kiilerin ya aralklarna ilikin resmi verilerin hazrlanmas dorultusunda alma balatlm. Yerel ynetimlerin ve milletvekillerinin de destekleri ile yrtlen kampanya sonucunda Trkiyede milletvekili seilme yann 25e drlmesi karar alnm ve bu karar yasallatrlm.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya srasnda imza toplama, basn aklamalar, konferans ve paneller, sokak stantlar, siyasi parti il tekilatlar, genlik kollar ve belediye bakan adaylaryla grmeler gerekleitirilmi. Raporlar hazrlanm. Farkl toplantlarla kampanyann etki gc arttrlmaya allm. Genlerin almalarnda daha etkili olmasn salamak amacyla krk gnlk bir srede yedi corafi blge ve stanbulda blgesel lobicilik eitimi gerekletirilmi.

158

HER ENGELL OCUK NEMLDR

Kampanyann Tarihesi
Her Engelli ocuk nemlidir kampanyas engelli ocuklar iin haklar ve adalet elde etmek zere balatlan bir kampanya. 26 Eyll 2006 tarihinde Londrada balatlan kampanyann al ngiliz Parlamentosunda temsil edilen siyasi partilerin ayn gn dzenledikleri konferanslarda kamuoyuna duyurulmu. Kampanya engelli ocuklarn ve ailelerinin hizmetlerden yararlanmas ve gndelik yaamlarn srdrebilmeleri iin desteklenmeleri amacyla balatlm. Kampanya drt rgtn bir araya gelmesiyle oluturulmu.

Kampanya genel olarak politikaclar ve karar vericileri engelli ocuklarn haklar konusunda yaplan hatalar dzeltmeleri ve hkmetin bu ynde almalar yapmasn salamak zere dzenlenmi. Kampanyay oluturan kurumlar binlerce engelli ocuk, gen ve ailenin temsilcisi durumda. Kampanya Whitehall, Westminster ve ngilteredeki yerel ynetimler zerine odaklanm. Ancak kampanya ekibi kampanyay ngilterenin dier blgelerinde de grnr klmak iin faaliyetler dzenlemiler. Kampanyann en gl yan rgtlenmesidir. Konuyla ilgili drt rgt bir araya gelerek etkin bir g salam. Drt rgtn her biri kampanya yaptklar konu hakknda yetkin ve bilgi sahibidir. ngilterede ulusal dzeyde kabul edilen yasalar ve AB Ynergeleri kampanya iin ok nemli frsatlar yaratm, belirlenen hedefleri gereki klm. Kampanyay yerel ynetimler dzeyinde balatmalar da stratejik adan isabetli bir yaklam olmu.

> Engelli ocuklar Konseyi (Council for Disabled Children CDC) ngiltere ve Birleik Krallka bal dier lkelerdeki engelli ocuklar iin alan emsiye bir rgt. partner.ncb.org.uk/Page.asp?sve=785 > Bir Aile ile liki Kur (Contact a Family) 1979 ylnda engelli ocuklarn aileleriyle yardmlama amacyla kurulmu bir rgt. www.cafamily.org.uk/index.php?section=861 > Mencap renme engelli ocuklar ve aileleri iin kurulmu bir rgt. www.mencap.org.uk > zel Eitim Konsorsiyumu (Special Educational Consortium SEC) 1963 ylnda tm ocuklarn ve genlerin sal ve refah iin almak amacyla kurulmu bir yardm rgt. www.ncb.org.uk

Kampanyann Ama ve Hedefleri

Avrupa Konseyinin verilerine gre Avrupa blgesinde yaklak 80 milyon kii engelli konumda. Engellilerin haklar BM Engelli Haklar Szlemesi dhil olmak zere, uluslararas insan haklar szlemelerinde tannm olmakla birlikte, bu haklarn gndelik yaamda karlk bulduunu sylemek ok g. Bu nedenle kampanya aadakilerin gerekletirilmesini hedeflemi: > Engelli ocuu olan ailelerin gndelik yaamlarn makul bir ekilde srdrebilmelerini salamak, > Engelli ocuklarn da dier ocuklar gibi nemli olduunu duyurmak,

159

> Engelli ocuklarn ve ailelerinin topluma tam katlmn salamak, > Engelli ocuklarn ve ailelerinin nerede yaadklarna baklmakszn hizmetlerden yararlanmas ve gndelik yaamlarn ikame ettirebilecek ihtiyalarn karlanmas, > Engelli ocuklar ve aileleri arasndaki yoksulluun 2010 ylndan balayarak yzde 50 azaltlmas ve 2020 ylnda tamamen ortadan kaldrlmas. > Her ocuun ihtiyalarn karlayacak ve onlarn tam kapasiteye erimelerini temin edecek bir eitim sisteminin oluturulmas, > Planlanan, dzenlenen ve sunulan hizmetlerin engelli ocuklarn ve ailelerinin faydalanaca bir ekilde biimlendirilmesi.

Hazrlanan raporlarn gerek verileri yanstmasna zen gsterilmi. Metinler toplumun tm kesimlerine hitap edecek ekilde hazrlanm. Kampanya iin ayrca bir farkndalk seti hazrlanm. Kampanyann yerel boyutu iin ayr, ulusal boyutu iin ayr materyaller oluturulmu. Ayn ey, parlamento yeleri iin de dnlm. Bylece etkilenmesi dnlen her kesim iin ayr malzeme kullanlm. Kampanyann genel tantm iin el brorleri de hazrlanm. Kampanyaya hem materyal salamak hem katlm arttrmak hem de bir bilgi paylamn gerekletirmek iin destekilerden fotoraflarn, hikyelerini gndermeleri istenmi. Bu fotoraflar ve hikyeler web sitesinde yaynlanm. Bunun iin ayr ayr formlar oluturulmu.

Bilgi ve Veri Toplama

Kampanyay rgtleyen kurumlar engellilerle birebir alan rgtler. zellikle Engelli ocuklar Konseyi bir emsiye rgt olarak ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren elliye yakn rgtn bir araya gelmesiyle olumu. Bu rgtler arasnda bir a oluturulmu. Bilgi ve veri ak bu a sayesinde gerekleiyor. Her yl dzenlenen toplantlarla elde edilen veriler dzenleniyor. Kurumlardan gelen bilgiler bir araya getiriliyor. Bunlar raporlar halinde yaynlanyor. Kampanya tm bu verileri kullanarak hareket ediyor.

Kampanyann rgtlenmesi
Kampanya drt rgtn oluturduu bir koalisyon tarafndan rgtlenmi. Bu rgtler arasndaki koordinasyon Engelli ocuklar Konseyince salanyor. Kampanyann stratejisi ise bu rgtlerin bir araya gelmesiyle oluan bir ynetim kurulu tarafndan hazrlanyor. Kampanyaya ayrca drt kiilik, profesyonel olarak alan, bir kampanya ekibi elik ediyor. Ekip kampanya yneticisi, kdemli bir kampanya alan, kampanya alan ve kampanya yardmcsndan oluuyor.

Kampanya Materyalleri
Kampanya iin online eylemler dzenleniyor. Kampanyann tantm iin bir bilgi notu hazrlanm. Ayrca fotoraflar, video grntleri kullanlm. Kampanya iin bir de manifesto hazrlanm. Manifesto bir film haline getirilmi. Filmde engelli ocuklar fiilen rol alm. Ancak roller gayet ll bir ekilde kullanlm.

Kampanyann Elde Ettii Baarlar

Kampanya 6 Temmuz 2009 itibariyle 384 milletvekilinin desteini alarak, kampanyann ama ve hedeflerinin parlamentoda duyurulmasn salamlar. Kampanya ngiliz basnnda geni yer tutmu. BBC, Guardian, Daily Mirror

160

gibi nemli basn yayn organlarnda kampanyaya yer verilmi.

Kullanlan Taktikler ve Yaplan Eylemler

Kampanya kapsamnda online imza eylemleri, basn aklamalar, kamuya ak toplantlar yaplyor. Raporlar hazrlanp, bilin arttrmaya ynelik yaynlar ve faaliyetler dzenleniyor. Kampanya kapsamnda ayrca engelli ocuklarn ve ailelerin yaadklar yerlere, gittikleri okullara ve hizmet aldklar dier alanlara ziyaretler dzenleniyor. Bu ziyaretler sadece denetim iin yaplmyor. Kampanyaya destek vermek isteyenlerin, iin gerek yzn grmelerini salamak iin yaplyor. Online imza eylemlerinin yan sra, yerel ynetimlere ve parlamento yelerine ynelik mektup eylemleri oluturuluyor. Tm bunlar yaplan lobi faaliyetleriyle pekitiriliyor.

Fonlar
Kampanyay dzenleyen rgtler dzenli olarak bireylerden ve kurumlardan ba topluyorlar. Ayrca kurumlardan sosyal sorumluluk projeleri kapsamnda yardm alyorlar. Kampanyann btesi, zel Eitim Konsorsiyumunun dzenledii zel etkinlikler, kurumlardan toplanan balar, etkinlikler iin oluturulan yardm fonu yoluyla gerekletiriliyor.

161

KAMPANYADA GRSEL MALZEMELERN KULLANIMI

Bu blm, dzenlenen kampanyada kullanlabilecek grsel nitelikteki malzemeler hakknda bilgi vermektedir. Kampanyalarda kullanlabilecek grsel malzemeler balklar altnda tantlm, bunlar tasarlanrken dikkat edilmesi gereken hususlar sralanmtr. Her balk altnda, 2. Blmde ele alnan kampanyalarda kullanlan malzemelerden rneklere yer verilmitir.

LOGO
Gndelik dilde logo olarak kabul grm olsa da, nce amblem, logo ve logotype tanmlarn yapalm. Amblem: Bir kurumu, rn ya da hizmeti zel olarak tanmlamaya yarayan, izgi ve resimle yaplan, szck zellii gstermeyen, okuma yazma bilmeyenlerin bile alglarnda kalabilen iaret ve sembollerdir. Logo: Kurumun, rnn ya da hizmetin ismini oluturan harf ya da kelime dizisinin kullanlmasyla ortaya kan iaretlerdir. Logotype: Amblem ve logonun bir arada kullanlmasyla oluan sembollerdir. Ancak, her logoya bir amblem gerekmez.

OKUNABLR OLSUN Seilen yaz karakterinin kolay okunabilirlii, harflerin dizilii, sklk ve seyreklii, ilgili fontun byk harf/ kk harf dzenleri, bold, italik, light kullanmann ilgili fontta rahat okunabilirlii bozup bozmad nemlidir. Her font, her sz diziminde ayn estetik etkiyi vermez. Bir kebapnn gzellik merkezi olduunu dndrtecek bir fontu semesi gibi. Bir logoda ikiden fazla farkl yaz karakteri kullanlmamaldr. Kullanlan font ve/veya amblemde zel efekt (degrade81, glge, yansmalar ve k oyunlar) kullanlmamal, karmak ve ince izgili ayrntlardan kanlmaldr. Bunlar hem baskda, hem algda problem yaratr. SADE OLSUN Ama, her eyi bir arada gstermek deil; doru bir ilk izlenim yaratmaktr. Olmazsa olmazlarn dndaki tm ayrntlar fazlalktr. Fazla ayrntlar aklda kalcl gletirir. rnein, tarm ile ilgili bir amblem tasarlarken, hem tarla hem ifti hem de retimi bir arada gstermeye almak yerine; tarmn artrd ilk renk ve stilize edilmi tek bir rn sembol amblem olarak seilebilir. Ancak, sadelii basitlikle kartrmamak
81 Bir renkten dierine doru derece derece deien yumuak gei ilemi.

Logo Tasarlarken:
KURUMA UYGUN OLSUN Kurumun, kuruluun veya hizmetin karakteristik zellikleri ve hedef kitlesi iyi belirlenmelidir. Olas amblemden tutun, kullanlacak renklere, seilecek fontun (yaz karakteri) yumuak veya sert hatl olmasna kadar her ayrnt ilgili kuruluun ya da hizmetin zelliklerini yanstmal, ieriine uygun olmaldr.

163

gerek. Mkemmel tasarlanm, ikon haline gelmi bir logo, beklenmedik veya benzersiz bir zellii kendi iinde hi abartya kamadan-gze sokmadan barndrandr. AKILDA KALICI OLSUN Logo bir grnt, bir resimdir. Okunmadan da biim ve renklerden oluan resimsel deerleriyle alglanabilir. Bu nedenle sadeliinin yan sra gerek rengi, gerek ekli itibariyle farkl koullarda grld zaman bile aklda kalc olmaldr. Logo veya logotypen tm elemanlaryla (yaz, sembol, renk) kendi iinde dengeli, uyumlu ve tek bir btn olarak alglanmas gerekir. ZGN OLSUN Logonuz, baka logolar, dolaysyla baka mesajlar artrmamaldr. Gncel beenilerden arnm, her zaman hedef kitlesi ile buluabilecek, uzun yllar kullanlabilecek, zamansz bir tasarm olmaldr. UYGULANABLR OLSUN Fotoraftan amblem veya logotype olmaz. Btn bask ve kesim teknikleri ile sorunsuz kullanlabilen, her trl lde ve yzeyde okunabilen (rnein kartvizitte 3 cm kullanldnda ayrntlar kaybolabilir, billboard zerinde 3 m kullanldnda dank grnebilir), ideal olarak vektrel formatta, eer yaplamyorsa byk lekte ve yksek znrlkte (300 dpi) hazrlanan, faks veya internet aralaryla da aktarlabilen tasarmlar olmaldr. DKKAT EDLMES GEREKEN DER HUSUSLAR Basm maliyetleri gz nnde bulundurularak, ten fazla renk kullanmamaya zen gsterin. Eklenen her bir renk, baskda ekstra maliyet getirir. ok karanlk, ok parlak veya ok soluk renklerden kann. Hazrlanan

renkli logonun erkek82 kullanm haricinde, mutlaka tek renk (siyah-beyaz) ve dii83 versiyonlarnn da yaplmas; bu versiyonlarda logonun hl iyi grndnden, algsnn bozulmadndan emin olunmas gerekir. Logonuzu bask iin EPS ve PDF, web sitesi kullanmlar iin JPG, PNG ve GIF dosya formatlarnda edinmelisiniz. Logonuzda kullanlan renklerin bask iin Pantone ve/ veya CMYK renk kodu numaralarn not edin ve matbaada bu renklere sadk kalnmas konusuna zen gsterin. Var olan logonuzu -kesinlikle- zerinden yeniden izmeye/izdirmeye almayn. Bytme-kltme ilemlerini daima orantl yaptnzdan emin olun.

Herkes Farkl Herkes Eit kampanyasnn logosu, yukarda belirtilen kuruma uygunluk, okunabilirlik, sadelik, aklda kalclk, zgnlk, uygulanabilirlik maddeleri ve dikkat edilmesi gereken dier hususlar ile ilgili tm gerekleri yerine getirmi, baarl bir kampanya logosu rneidir. Logo, eitlilik ve birlikte yaam temasn, en bilinen tezat renkler yani siyah ve beyaz ile vurgulam ve bu anlamda kampanyay yrten Avrupa Komisyonunun
82 Logonun orijinal renkleri ile beyaz ve/veya ak renk zeminlerde kullanmna verilen ad. 83 Logonun baskn koyu renginin ve/veya siyah rengin zemin rengi olarak kullanld durumlarda, logonun tamamnn veya koyu renkli blmlerinin beyaz olarak kullanmna verilen ad.

164

birincil ierik nceliini yanstmay baarm; kuruma uygun bir logo olmu. Formunda siyah ve beyaz renklerin matematiksel olarak da eit alanlar kaplamalarn salayarak vurgusunu glendirmi; sade ama kesinlikle basit olmayan, tam anlamyla zgn bir tasarm olarak ortaya km. Tm Avrupa dillerine evrilip kampanyann slogan olarak da kullanlm olan Herkes Farkl Herkes Eit kampanyasnn logosu, bu ynyle uygulanabilir ve aklda kalc olmay da baarm. Logoda kullanlan modern yaz karakteri ile okunabilirlik salanm; tek renk siyah kullanm da basm maliyet ve risklerini asgariye indirmi ve bu sayede, bir logo tasarlarken dikkat edilmesi gereken dier hususlar konusunda gereken zenin gz nnde bulundurulduunu gstermitir.

Kampanya logosu, bunu yaparken okunabilirlii de salam. Bylece sadece grsel olarak deil, ayn zamanda anlamsal olarak da rgt logosu ile btnlemi. Slogann ocuklar Kurtarn, Gelecei Yeniden Yazn eklinde tek bir mesaj olarak alglanmas salanm. Kampanya logosu tm bu bahsi geen ynleriyle hem sade hem de aklda kalc olmay baarmtr. rgt logosunun kendi bana yeterince gl ve zgn olmasndan hareketle, kampanya logosunun ayrca baka bir amblemle desteklenmeye allmamas yerinde bir karar olmu. Gelecei Yeniden Yazn kampanyasnn logosu, tm bu artlarnn yansra uygulanabilirlik konusunda da snf gemi. Logoda kullanlan yaz karakteri, kampanyann katalog, bror gibi basl materyallerinde birincil yaz karakteri olarak kullanlm, bu kullanm da tm kampanyann ocuklarn azndan yazlm gibi alglanmasn salam ve kampanyann etki alann geniletmitir. Herkes Farkl Herkes Eit kampanyasnn logosu gibi, Gelecei Yeniden Yazn kampanyasnn logosu da renk kullanm konusunda cimri davranm, sadece iki renk kullanarak bask maliyetlerini drerek logo tasarmnda dikkat edilmesi gereken dier hususlarn gereini yerine getirmitir.

Gelecei Yeniden Yazn (Rewrite the Future) kampanyasnn logosu, kampanyay yrten ocuklar Kurtarn (Save the Children) rgtnn logosu ile birlikte kullanlmak zere tasarlanm baarl bir baka kampanya logosu rnei. ocuklar Kurtarn rgtnn ambleminde kullanlan krmz rengin, kampanya logosunda tekrar edilmesi kuruma uygunluu salarken, yaz karakterinin ocuk el yazs biiminde kullanlmas vurguyu glendirmi. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyasnn logosu, kendi iinde barndrd esprili grsel anlatm ile sade ama tamamyla zgn olabilmeyi baarm, ok baarl bir kampanya logosu rnei. lk bakta sadece Her ocuk nemlidir (Every Child Matters) blm grnen

165

logoya, engelli (disabled) kelimesinin sonradan eklenmi olmas, kampanya manifestosunun birebir grselletirilmesini salam. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyasnn logosu, grsel kayglarn yansra ii bo olmayan, zerinde dnlm, fikir ieren bir logo olmas asndan nemli bir rnek. Engelli ocuklarn haklarnn yeterince korunmadn vurgulamak iin tasarlanan bu logo, kuruma uygunluk, okunabilirlik, sadelik, aklda kalclk, zgnlk, uygulanabilirlik maddeleri ve dikkat edilmesi gereken dier hususlar ile ilgili tm gerekleri yerine getirmi. Yansra, zekice bir dokunula nasl zgn bir logo yaratlabileceinin en iyi rneklerinden biri olarak karmza kyor.

bir de bu krmz desen fazlaca yakn kullanlnca, logonun okunabilirlii nemli lde azalm. Bu da, kampanya materyallerinde logoyu daima gereinden ok byk kullanma zorunluluunu ortaya karm. Yukardaki rnekte grlecei gibi, 3cmlik kullanmda logo etkisini kaybedecek, okunmaz olacaktr. Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyasnn logosu, aklda kalclkta baarl olmu, ancak genlik vurgusunu, dolaysyla Ulusal Genlik Parlamentosunu yanstmakta zayf kalm bir logo rnei. Doa Derneinin yrtt Hasankeyf Yok Olmasn kampanyasnn logosu, tr tkenmekte olan Frat kaplumbaasn simgeletirerek kullanm, bu yolla Ilsu Baraj projesine, Dicle Vadisinde yaayan canllarn azndan dur demeyi hedeflemi. Latince ad Rafetus euphraticus olan ve kampanyada Rafet ad verilen kaplumbaa, kampanya-

Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyasnn logosu ise, Her Meclise Bir Gen slogan ve oy pusulas ile yaratc bir fikirden yola klarak tasarlanm ancak teknik anlamda eksik ynleri ok olan bir rnek. Oy pusulas etkisi veren zemindeki krmz desen, ayrntlarndan arndrlmam ve bu ynyle iyi bir logoda olmas gereken sadelii salayamam. Zaten daktilo tipi, okunmas zor bir yaz karakteri ile tasarlanm olan yaz alanlarna

nn simgesi olarak tm basl ve grsel malzemelerde kullanlm, dolaysyla logo da bu simge etrafnda ekillenmi. Logonun btnnden ziyade bu simgenin aklda kalcl-

166

nn salamas hedeflenmi. Ancak, kaplumbaa Rafete yklenen bu misyon nedeniyle, blgenin tehlike altndaki tarihi ve kltrel mirasna yaplmas gereken ncelikli vurgu eksik kalm. Kampanyann birincil ama ve hedefini yanstamamas, bu logonun nemli bir eksisi olarak karmza kyor. Kampanyada genel hatlaryla neeli ve umut dolu bir imaj izilmi, bu balamda renk skalas seimi yerinde olmu. te yandan, kullanlan illstrasyon stilize edilmemi olduundan ve fazlaca izgisel ayrnt ierdiinden, bir amblem olabilmekten ok uzak; ancak bir resim olarak kalm. Unutmayn, amblem tasarlamak, resim izmek deildir. Bir logoda kullanlacak illstrasyon, tm ayrntlarndan arndrlm, izgisel olarak sadeletirilmi ve net bir anlatma sahip olmaldr. Kldnde ayrntlarn kaybeden Hasankeyf Yok Olmasn kampanyasnn logosu, bu haliyle okunmaz ve alglanamaz hale geldiinden, uygulanabilir olmay baaramam.

AF (POSTER)
Afii, bilgilendirme, bilinlendirme, duyurma, sat artrma vb amalarla hazrlanp halka ak yerlere aslan; ounlukla resimli, duvar ilan olarak tanmlayabiliriz. Afi, hedef kitleye gre dzenlenmeli, anlalr bir dil btnlne sahip olmal, dikkat ekmeli, bilgilendirmeli, istek uyandrmal, harekete geirici olmaldr. eriklerine gre gruba ayrlabilir: 1. Reklam Afileri: Bir rn ya da hizmeti tantmak amacyla hazrlanr. 2. Kltrel Afiler: Festival, seminer, sempozyum, tiyatro, sinema, sergi, balo, spor karlamas gibi kltrel etkinlikleri duyurmak amacyla hazrlanr. 3. Sosyal erikli Afiler: Salk, trafik, ulam, evre, siyasal oluum vb konularnda, eitmek ve uyarmak amacyla hazrlanr. Kullanm alanlarna gre iki gruba ayrlabilir: 1. Mekn Afileri: Lobi, salon ve koridorlarda kullanlmak zere tasarlanr. D mekn afilerine gre daha kk boyutludur. Daha uzun sre izlenme ansna sahiptirler. 2. D Mekn Afileri: Byk boyutlar ile duvar yzeylerine ve ilan panolarna aslr. Yrrken veya arabayla geerken grlr. Bu nedenle izlenme sreleri ok ksadr.

Afi Tasarlarken:
SADE OLSUN Kendinize posterde verilmesi gereken birincil mesajn ne olduu sorusunu sorun. Bu sorunun cevab, tm poster tasarmnzn merkez temas olacaktr. Dolaysyla, poster-

167

de kullanmaya karar verdiiniz her eleman bu temay destekler nitelikte olmaldr. Afi zerindeki eleman saysn azaltn. Balk (slogan), fotoraf veya illstrasyon, zemin (fon) afi zerinde farkl imge olarak alglanr. Afite tek bir etkili ve amaca ynelik fotoraf veya illstrasyon ile gl bir slogan veya bilgilendirme kullann. Brorde kullandnz tm fotoraf ve illstrasyonlar afie sdrmaya almayn. Renkleri tutumlu kullann. Sadece birka uyumlu renkle hazrlanan bir afiin, gkkua etkisi yaratan bir afiten ok daha etkili olacan unutmayn. Renk seerken, neden o rengi setiinizi dnn. Birbiri zerinde atma yaratacak renk kombinasyonlarndan (mavi zerinde krmz gibi) ve renk krl gibi sorunlar olan insanlarn alglamasn gletirecek kombinasyonlardan (iie gemi krmz ve yeil kullanm gibi) kann. OKUNABLR OLSUN ok gerekmedike ssl ve dekoratif yaz karakterleri kullanmayn. zellikle sloganda okunakl ve trnaksz (Helvetica, Arial, Verdana gibi) yaz karakterlerini tercih edin. Bold karakterlerin uzaktan daha iyi alglandn, italik karakterin ise gz zorladn unutmayn. Afiin tamamnda tercihen ikiden fazla yaz karakteri kullanmayn. Tipografik84 eitlilii, bir font ailesinin farkl arlklaryla (bold, light, black, italic vb) yaratmaya aln. Slogan veya balklar dnda hibir metnin tamamnda byk harf kullanmayn. Yazlarda glgelendirme yapmayn. KOLAY ANLAILSIN Afite kullanlan cmlelerin kolay, sade ve akc olmas gerekir ki ilk bakta ne dendii anlalsn. ou insan
84 Tipografi, grafik tasarmda yazl unsurlarn (yaz karakteri, yaz bykl vb.) sanatsal bir bak as ile dzenlenmesi iidir.

afie en fazla 15 saniye bakacaktr. Yazm ve dilbilgisi kurallarn gz nnde bulundurun. Basit bir harf hatas veya yanl bala kullanmnn tmyle anlam bozukluuna neden olabileceini unutmayn. Dilbilgisi kurallarndan yoksun bir afi itibar ve gven kaybna neden olacaktr. DKKAT EKSN Temel kriterlere uygun olmasna ramen fark etmediimiz bir dolu afi vardr. nsanlar etkilemek iin ok ksa bir sre varken bir afiin olmazsa olmaz esi, vurucu bir slogan veya grafiktir. Sloganda en fazla alt szck kullann. Daha fazlas okunma orann azaltacaktr. Slogan alt metin kullanmanz gerekiyorsa, olabildiince zet anlatmlar veya maddelemeler kullann. Alt metinde koyu renk zemin zerinde beyaz yaz kullanmayn. Alt metinleri beyaz veya ak renk bir zemin zerinde siyah veya koyu renkli olarak yazdnzdan emin olun. Bir bakan bir daha baktrmas iin afite sadece parlak ve canl renkleri tercih etmek yetmez. Zemin rengi ile yaz renginin ztl okunabilirlii artrr, etkili bir fotoraf veya illstrasyon dikkat eker, uyumlu renklerin kullanlmas bakan gz rahatlatr. nternetten temin edilen dk znrlkl grsel malzemeyi kullanmaktan kesinlikle kann. Ekran grnts ve matbaa basksnn birbirinden tamamen farkl eyler olduunu unutmayn. Ekranda iyi grnen bir fotoraf, baskda byk hayal krkl yaratabilir. Bu nedenle, bask iin setiiniz grselleri en fazla yzde 20 orannda bytn. Gerekirse bask iin yksek znrlkte taratn. yi bir afite, kullandnz slogan veya baln en az alt metreden, alt metin yazlarn en az iki metreden okunabiliyor olmas gerektiini unutmayn. Grsel ve szel dengeyi gzetin.

168

Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya iin tasarlanan bu afi, standart afi tasarmlarnn ok dnda; srad bir fotorafla mesaj dolayl olarak veren ama direkt ve gl bir etki yaratan ok baarl bir rnek. Fotorafta, baca kopmu bir ocuk gstermek yerine, ocuun anne-babasnnkilerin yannda duran tek ayakkabsn gstermek, ani ve beklenmedik bir etki yaratyor. Bu kampanyann afii, kullanlan fotorafn gc ve genel metin-grsel malzeme dengesiyle hem sade hem dikkat ekici hem de gl bir slogana veya metin yazmna ihtiya duymayacak kadar kendi kendini ifade edebilen bir

tasarm. stelik bu ynyle evrensel olmay da baarm, hedef kitlesine ulam. Biroklar iin fazlaca bo grnecek bu tasarmda dikkat ekilmesi gereken nokta tam da budur. Bu kadar gl bir grsel malzeme zerine, etkiyi artrmak adna herhangi bir slogan eklenmi olsayd, afiin etkisi azalr, odak noktas dalrd. Dolaysyla, afiin odak noktasnn hemen sana denk gelen bir bilgilendirme ve tam kararnda bir byklkte kullanlm kampanya logosu, fotoraf desteklemi, logonun en altnda siyah zemin iinde grdmz landmines (kara maynlar) yazs da grsel olarak afie nokta koyan unsur olmutur. Kara

169

Maynlarnn Yasaklanmas iin Uluslararas Kampanya afii, herhangi bir slogan kullanmadan, etkileyici metinler yazmadan ve logoyu gze sokmadan da etkili bir afi tasarlanabileceinin en gzel rneklerinden biri.

sade, okunabilir ve dikkat ekici. Yalnz, bu rnekte eletirilecek nemli bir husus var. Szel olarak herhangi bir anlalabilirlik sorunu olmayan afite birincil mesaj, yani medyada cinsiyetilik konusu arka planda kalm, bu ynyle grsel anlamda kolay anlalabilir olmaktan uzak kalm. Zira afi bakann algsnda, metni okumadan cinsiyetilik ile ilgili herhangi bir arm yaratmyor. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyasnda kullanlan bu afi, sadelik konusunda snfta kalan bir tasarma sahip. Sklkla karlalan bir hata tekrar edilmi, afi ile bror birbirine kartrlm. Bu afi slogan, alt balklar ve metinleriyle neredeyse byk boy bir bror olmu ve kalabalk grsel yapsyla okunabilir olma zelliinden yoksun kalm. Afite, bror veya el ilan iin gayet

Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas iin tasarlanm bu afi de genel olarak baarl bir rnek. Medya izleme almas kavramn iyi bir anlatmla davurmu. Gl bir slogan kullanm, iyi bir metin yazm ve yaz karakteri seimi ile protest bir imaj izilmi. Afi

170

uygun olabilecek, ancak iyi bir afi iin gerekli etkiyi yaratmaktan ok uzak bir fotoraf seilmi. Bu yzden kolay anlalr ve dikkat ekici de olamayan bu afi, gayet iyi bir bror tasarm olarak deerlendirilebilecekken, baarsz bir afi olarak karmza kyor. Herkes Farkl Herkes Eit Kampanyas iin tasarlanan bu afi hem grsel hem de anlamsal olarak baarl bir alma. Siyah zerine beyaz, protest bir yaz karakteri kullanarak ayrmclk ile ilgili birok kelime zemin olarak kullanlm, ancak kelimelerin yerleimi ve byklk-kklk dengeleri iyi ayarland iin, ok ey anlatan ama yine de sade ve etkileyici olmay baaran bir afi ortaya km. Burada ama zemindeki tm yazlar okutmak deil, genel bir etki yaratmak olduundan baa-

rl bir uygulama olmu. Afiin odak noktasnda ayn yaz karakteriyle ama renkli harflerle tm bu ayrmclk uygulamalarnn deitirilebileceini vurgulayan Deitirmek Senin Elinde (A toi de chager a) slogan ile olumlu bir mesaj verilmi. Kampanya logosunun gereinden byk kullanlm olmas dnda bakaca bir eksisi olmayan bu afi, sadelii, okunabilirlii, kolay anlalabilirlii ve dikkat ekicilii ile amacna ulam, baarl bir rnek. Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyas afiini deerlendirirken, daha nce logo tasarm bal altnda da bahsedilen bu kampanya logosunun kullanmda yol at sorunlarla bir kez daha karlalyor. Logo kldnde

171

etkisini kaybettii iin, afite de olmas gerekenden ok daha byk kullanlm. Bu durumda, logo logoluktan kp afiin en nemli grsel elemanlarndan biri olarak sunulmu. Bir de slogan logoyu tekrar edince ortaya sradan bir afi km. Afite grsel denge gzetilmemi, web sitesi adresleri afiin st ve alt ksmlarnda geliigzel yerletirilmi. Sade deil, basit ve dikkat ekemeyen bir afi ortaya km.

lmas ve okunabilir olmasndan dn vermeyin. Farkl olmas, karmak ve anlamsz olmas demek deildir. ERK Hazrlayacanz brorn ieriine karar verirken seici olun. eriin kendi iinde bir ak olmasna, grsel malzeme ve metnin birbiriyle ilikili olmasna dikkat edin. Uzun paragraflar yerine ksa cmleler veya maddelemeler; kk ve ok sayda fotoraf / illstrasyon yerine amaca ynelik birka iyi grsel kullanmay tercih edin. Yazm ve dilbilgisi kurallarn gz nnde bulundurun. Basit bir harf hatas veya yanl bala kullanmnn tmyle anlam bozukluuna sebep olabileceini unutmayn. nk, dilbilgisi kurallarndan yoksun bir bror / el ilan size itibar ve gven kayb olarak dnecektir. BOYUT Bror eitli boyutlarda tasarlanabilir. Ancak ounlukla aldnda A4 (21cm x 29.7cm) ebadnda olacak ekilde tek veya iki krml (katlama yeri) olarak hazrlanr. Genelde bu boyut, gazete, dergi ve posta yolu ile datlacak brorler iin ok uygundur. Tel diki veya iplik diki brorlerde kullanlan ciltleme yntemlerindendir. El ilan genelde A4n yars olan A5 (14.8cm x 21cm) veya A4n te biri olan (10cm x 21cm) boyutlarnda tek yz baskl veya arkal nl, bir veya birka krml olarak kullanlr. Krml olsun veya olmasn, 10cm x 21cmlik boyut, buklet zarf85 iine rahatlkla yerletirilebileceinden, hem bror hem de el ilannn alcya posta yoluyla datlmasnda kolaylk salar.
85

BROR VE EL LANI
Tasarmyla dikkat ekmeyi amalayan, aklayc, bilgilendirici, tantc, az sayfal, basl malzemeye bror denir. El ilannn amac ve kullanm alanlar brorle benzerlik gsterir. En nemli fark, boyutunun genelde daha kk ve ieriinin daha kstl olmasdr. Genelde her ikisi de gazete ve dergi ile elden veya posta yoluyla hedef kitleye dorudan ulatrlabilir. Bu, onlar dier basl rnlere gre daha hzl tketilen, dk maliyetli bir tantm malzemesi haline getirir.

Bror ve El lan Tasarlarken:

PE GTMESN Vurgulamak istediiniz ana bilgiyi kapaktan / n yzden verebilmek hayati nem tayor. Bir tasarm, nce grnm ile cezbetmeli, onu alp ieriiyle ilgilenilmesini salamal, daha sonra hedef kitleyi eyleme geirecek duruma getirmeli. Bunlar salanamyorsa, incelenmeden pe gidecektir. FARKLI (MI) OLSUN Dikkat ekmesi uruna, bror ve el ilannn kolay anla-

11x22 cm boyutlarndaki yaygn kullanml zarfa verilen ad.

172

KIT Basl grafik rnlerin temel malzemesi olan kdn farkl dokuda, cinste, mrekkep duyarllklarnda pek ok eidi vardr ve bunlar yaplan ii dorudan etkiler. Sadece tasarm deil, bask ve maliyeti de etkiledikleri iin bror tasarlarken kt boyutunu, gramajn ve rengini nceden doru bir ekilde belirlemek ok nemlidir. KIT GRAMAJI ok katlamal ilerde kaln gramajl kt kullanmaktan kann. Fazla katlama, kaln gramajl malzemenin imesine neden olur. Bu durum i taraftaki baskya zarar verecek, d kapan kapanmasn zorlatracak, ayrca kt gramaj arttka krm izi de derinleecektir. Kullanacanz gramaj, brorn ka krml olacana karar verdikten sonra semeniz ya da btenize gre belirli bir gramajda kt kullanmanz gerekliyse, bror krmlarnz ona gre ayarlamanz daha doru olacaktr. KIT TP Dokulu, ptrl yzeyi olan ktlarn zerinde fotoraf basks iyi sonu vermeyebilir. Dokulu ktlar sadece metin ve/veya izim-illstrasyon ieren ilerinizde kullanmay tercih edin. Mat kue kt, fotoraf ieren bror basklar iin en uygun malzemedir. Daha ekonomik bir alternatif aryorsanz, 1. hamur kt seebilirsiniz. FORMA HESABI Kt tabakalar genellikle 4, 8, 16 gibi drdn katlarna denk den sayda sayfadan oluan paralara blnr. Bu paralarn her birine forma denir. Bir forma tek tabaka kt zerine bir defada baslr. Katlama ilemi yapldktan sonra kitab/bror/katalou oluturan paralardan biri durumuna getirilir. Forma, kullandnz grafik rnn sayfa saysna gre artabilir. Kd bir kez katladnzda

drt sayfal, iki kez katladnzda sekiz sayfal forma elde etmi olursunuz. Forma hesabn sayfa saynz drde blerek yapabilirsiniz. Buna gre sayfa says daima 4 ve 4n katlar olmaldr. Bask forma saysna gre yapld iin bror gibi ok sayfal ilerde forma says ok nemlidir. 46664 Kampanyas iin hazrlanan bror, profesyonel tasarm, renk kullanm ve zel bakl kesimi ile dikkat eken, etkileyici bir grnme sahip. sayfalardaki metinlerde ana balklar ve alt balklar doru bir hiyerari iinde tasarlanm, bu ynyle brorde okunabilirlik ve anlalabilirlik salanm. ok renkli grnmesine ramen, aslnda brorde sadece iki renk (siyah ve turuncu) kullanldna dikkat edin. Gereinden fazla renk kullanmann etkiyi artrmada byk nem tamadnn iyi bir rnei

olan 46664 Kampanyas brornde bask maliyeti iki renk kullanlarak drlm; buradan salanan kazanla brore zel bakl kesim yaptrlarak grsel etki artrlm. Mat ve geri dnml bir kt kullanlarak yaplan bask da, brorn amaca ynelik ve kurumu yanstc nitelikte olmasna yardmc olmu. Sonuta ortaya hem grsel hem de teknik artlaryla gz dolduran baarl bir bror tasarm km.

173

Gelecei Yeniden Yaz kampanyas brornde yerinde bir tercih yaplarak kampanya logosunun renkleri (siyah ve krmz) ana renkler olarak seilmi; kampanya logosu-

yonelce tasarlanm bu brorde iki adet de grsel kalitesi yksek ve amaca ynelik fotoraf kullanlm. Dolaysyla, Gelecei Yeniden Yaz kampanyas bror her ynyle baarl bir rnek. Herkes Farkl Herkes Eit kampanyas brornde ilk etapta, seilen renklerin uyumsuzluu dikkat ekiyor. Kampanya logosu zaten bal bana siyah ve beyazn tezatl ve btnln birarada yanstmay baarmken, brore birbiriyle uyumsuz ve cansz renklerin eklenmi olmas talihsiz bir hata olarak karmza kyor. Sadece siyah ve beyaza bir-iki canl rengin eklenmesiyle ok sade

nun yaz karakteri balklarda ana yaz karakteri olarak, ocuklar Kurtarn kurum logosunun yaz karakteri ise alt balklarda ve metinlerde yardmc karakter olarak kullanlm. Kampanya logosundaki yaz karakteri, bir ocuun elinden km gibi grndnden; ocuklarn azndan yazlan szlerde de ayn yaz karakteri kullanlm. Hatta krmz zeminlere bile boya kalemleriyle boyanm etkisi verilmi. zerinde dnlerek ve profes-

174

ve etkili bir bror oluturulabilecekken, bu yanl tercihler sonucunda etkisiz, sradan grnen bir bror ortaya km. Grsel kusurlarna ek olarak, Herkes Farkl Herkes Eit kampanyas brornde yazm ve dilbilgisi kurallar da gz ard edilmi; balklarn bazlarnda her kelimenin ilk harfi byk, bazlarnda ise kk kullanlm. Trke olarak hazrlanan brorde Make the difference! slogan ngilizce kullanlm. Ayrca, metinlerde hiyerari yeterince gzetilmemi; etkisiz ve kendini okutmayan, dolaysyla amacna ulaamam bir bror ortaya km. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyas iin hazrlanan el ilan sade, kolay anlalabilir ve renk kullanmyla kurumu yanstan bir tasarma sahip. El ilannda metin hiyerarisi de baaryla uygulanm. Sloganlar, ana balklar, alt balklar ve metin net bir biimde birbirinden

m. ki ilevli ve ekonomik bir zm rettii iin, Her Engelli ocuk nemlidir kampanyas iin hazrlanan bu el ilan ayrca vgy hakediyor. kenceye Kar Bir Adm At! kampanyasnn eitli bror ve kitapk kapaklar, kampanyann nasl gl bir kurumsal kimlik altyaps ile ynetildiinin gl birer kant niteliindeler. Kampanyann tm materyallerinde ayn renk kodlar, yaz karakterleri ve benzer mizanpaj

ayrlm. Brorn arka alt blmne perforaj86 yntemi kullanlarak koparlabilen bir form eklenmi. Bu sayede rn hem bror hem de gnll bavuru formu ilevi gr86 Bask makineleri ile kadn kopmas iin yaplan noktalar veya izgileri delme ilemi

175

dzenleri kullanlm. Bu yolla kampanyann kurumsal btnl ve aklda kalcl salanm. Sade, net ve etkili bu tasarmlar bir de gl fotoraflarla desteklenince, ortaya baarl rnekler km. Bergamada Siyanrl Altna Hayr Kampanyas iin hazrlanan kitapk kapaklar belli ki yaratclk ile ilgili bir kayg gtmeden tasarlanm. Ancak yine de, bu

BLTEN
Blten, kurumlarn haber ve duyurularn, yeni rnlerini, sektrel haberleri ve gelimeleri hedef kitleye belirli srelerle iletmek iin kullandklar en etkili pazarlama ve iletiim yntemlerinden biridir. Ayrca ounlukla kiilere zel olarak datld iin daha kiisel, daha samimi ve daha etkili bir yntem olarak deerlendirilebilir.

Blten Tasarlarken:
KURUMA UYGUN OLSUN Bltenin, kurum kimliini yanstan, bilgilendirme amal bir iletiim arac olduu unutulmamal. Kurum kimliine gre resmi ve ciddi bir dili olabilecei gibi, elenceli ve daha scak bir slubu da olabilir. TEMEL BLGLER OLSUN Kapakta bltenin hangi kuruma ait olduu aka gsterilmelidir. Ayrca tarihi, say numaras, sreli mi sresiz mi olduu, abonelik gerektirip gerektirmedii belirtilmelidir. eriinde soyut kavramlardan ziyade somut rneklere, projelere, rakamlara yer vermek gerekir. KOLAY OKUNSUN Yaz karakteri seimi, renk seimi, grsel malzeme kullanm bltenin rahat okunmasn salamak zere abartdan uzak, sade olmaldr. Sunduu bilgilere dolaysz ve rahat bir biimde ulalmaldr. FOTORAF KULLANIMI Kullanlan fotoraflar -varsa illstrasyonlar- anlatlan konu

kapaklar iin baarsz deerlendirmesi yapmamak gerek. Zira, elde yeterince iyi grsel malzemenin olmad ve/veya profesyonel bir tasarmc ile almann mmkn olmad durumlarda kurumlar tarafndan byle basit zmlere gidilebilir. Bu kapaklarda daha renkli tasarmlar ortaya koymak adna, eldeki dk kaliteli grsel malzemeler kullanlarak ok amatr grnen, kt sonular ortaya kabilirdi. Suya sabuna dokunmayan bu kapaklarda en azndan ayn mizanpaj dzeni iinde, ayn yaz karakterleri kullanlarak bir btnlk oluturulmaya allm. Hukuki ierikli olan bu kitapklar iin hazrlanan kapak tasarmlarnn, -yukarda bahsedilen koullar altnda hazrland varsaylarak- amaca da hizmet ettiini sylemek mmkn.

176

ile ilintili olmaldr. Fotoraf alt aklamas kullanlabilir. Kullanlan fotoraflarn gerekli kullanm izinleri alnmal. Fotoraflarn kime ait olduu altnda belirtilmelidir. BOYUT eitli boyutlarda tasarlanabilir. Ancak ounlukla A4 (21cm x 29.7cm) ebadnda kullanlr. Bu boyut posta yolu ile datlacak bltenler iin de ok uygundur. KIT Basl grafik rnlerin temel malzemesi olan kdn farkl dokuda, cinste, mrekkep duyarllklarnda pek ok eidi vardr ve bunlar yaplan ii dorudan etkiler. Sadece tasarm deil, bask ve maliyeti de etkiledikleri iin blteni tasarlarken kt boyutunu, gramajn ve rengini nceden doru bir ekilde belirlemek ok nemlidir. KIT GRAMAJI VE DK Kullanacanz gramaj ve cilt yntemini bltenin sayfa saysndan ayr dnemezsiniz. Genelde 8-16 sayfa arasnda deien bltenler tel dikile tutturulur. KIT TP Dokulu, ptrl yzeyi olan ktlarn zerinde fotoraf basks iyi sonu vermeyebilir. Dokulu ktlar sadece metin ieren ilerinizde kullanmay tercih edin. Kue kt, fotoraf ieren basklar iin en uygun malzemedir. Ancak bltenler ok sayfal ve brorlere oranla byk ebatl olduklar iin, 1. hamur kt kullanmak maliyet asndan daha verimli olacaktr. FORMA HESABI Kt tabakalar genellikle 4, 8, 16 gibi drdn katlarna denk den sayda sayfadan oluan paralara blnr. Bu

paralarn her birine forma denir. Bir forma tek tabaka kt zerine bir defada baslr. Katlama ilemi yapldktan sonra kitab/bror/katalou oluturan paralardan biri durumuna getirilir. Forma, kullandnz grafik rnn sayfa saysna gre artabilir. Kd bir kez katladnzda drt sayfal, iki kez katladnzda sekiz sayfal forma elde etmi olursunuz. Buna gre sayfa says daima 4 ve 4n katlar olmaldr. Bask forma saysna gre yapld iin bror gibi ok sayfal ilerde forma says ok nemlidir. Plaza de Mayo Anneleri kampanyas iin profesyonelce tasarlanm bu bltenler, tipografisi, mizanpaj, eskitilmi kat etkisiyle kampanyann tarihsel boyutuna

177

yapt gnderme ve metin ile birebir ilikili yaratc illstrasyonlar ile en baarl rnekler arasnda gsterilebilir. Blten gibi kurumsal bir yayn iin iyi bir illstratr

m. Fotoraflar ierikle ilikili, metinsel hiyerarisi ve kurumsal yn gl bir yayn. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyas blteninde vurgulanmak istenen metinler de ne ok baskn, ne silik; tam kararnda kullanlm. Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya kapsamnda hazrlanan blten de yine bir nceki rnekteki gibi sade ve yaratclk iermeyen bir slupta tasarlanm. Ancak ana balk -alt balk- metin hiyerarisi yeterli lde gl kurulamadndan okunmas zor bir blten ortaya km. Birka grsel malzeme

ve grafik tasarmc ile alldnda, tam da bu rnekteki gibi her bir kopyas saklanmak istenecek, kiileri okumaya davet eden basl materyaller retmek mmkn. Her Engelli ocuk nemlidir kampanyas iin hazrlanm blten okunakl, sade, kurumu yanstan ynleriyle baarl saylabilecek bir rnek. Yaratclk iermeyen, belki sradan ama okuyucuyu yormayan bu rnekte, bir bltende olmas gereken her ey yerli yerinde kullanl-

eklemesiyle drt sayfaya yaylabilecek olan ierik iki sayfaya sktrlm; olmas gerekenden ok daha ciddi ve dolaysyla skc bir basl malzeme ortaya km.

178

BEZ AF VE PANKART
Bez afi ve pankartlar, mitinglerde, gsterilerde, yrylerde, o gnn anlam ve nemini belirten, propaganda yapan, mesaj kaygs gden resim veya yazlarn yer ald, genellikle bezden veya kartondan hazrlanan grsel iletiim rnleridir. Sprey boya veya kaln ulu keeli kalem kullanm yaygn olsa da, profesyonel pankartlarda gnee ve rzgara dayankl boyalar da kullanlmaktadr.

Hasankeyf Yok Olmasn Kampanyas iin hazrlanm olan bez afi tasarm baarl bir rnek olarak karmza kyor. Siyah zemin zerine beyaz ve sar renklerde, trnaksz ve kaln bir yaz karakteri ile yazlan kampanya

Bez Afi ve Pankart Tasarlarken:

DORUDAN ETK YARATSIN Mesajnz ksa, z ve vurucu bir anlatmla vermelisiniz. Yeterince etkili bir slogannz var ise, baka bir grsel unsura ihtiyacnz olmayacaktr. Fotografik grseller yerine, mesajnz anlatan semboller kullanabilirsiniz. OKUNAKLI OLSUN Bez afi ve pankartlarda, amaca bal olarak canl ve neon renkler veya siyah-beyaz kombinasyonu kullanlabilir. nemli olan, yaznzn setiiniz zemin rengi zerinde, olabildiince uzak mesafeden mmkn olduu kadar iyi okunabilmesidir. Pankartnz bilgisayar yardmyla hazrlyorsanz, okunakl, trnaksz ve kaln bir yaz karakteri sein. DAYANIKLI OLSUN Kullandnz malzemenin ve boyann dayankl olmasna dikkat edin. Pankart veya bez afiinizin yamur, gne ve rzgar gibi evresel etkenlerden etkilenmemesi, mesajnz uzun sre tayabilmesi asndan byk nem tar.

slogan ile etkileyici bir sonu ortaya konmu. Bez afiin boyutu da kampanya tantmna art deer katm. Brent Spar Petrol Platformuna Kar Kampanya iin hazrlanm bez afi, anlatmak istediini net olarak ortaya koyan bir tasarm. Bez afiin sol yannda Shell logosuna yaplan zekice ekleme ile logo, petrolle kaplanm bir deniz kabuuna dnm; bu da bez afiin etkisini kat be kat artrmtr.

179

kenceye Kar Bir Adm At! kampanyas erevesinde hazrlanm Engin eber ve Ferhat Gerek iin Adalet konulu bez afi, sar ve siyah renk kullanm ile Uluslararas Af rgtne (Amnesty International) uygun. Bez afi ve protestocu ekibin yeleklerindeki parlak sar rengin arpc etkisi ile gl bir anlatm salanm. Bu grsellii ellerindeki pankartlarla destekleyen ekip, amaca hizmet eden baarl bir i ortaya koymu. Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya iin krmz zerine beyaz renkle hazrlanm bu pankart rneinde yine basit ve net bir anlatm kullanlm. Doru sembollerin kelimelerden daima daha

gl olduu gz nnde bulundurularak tasarlanm bu rnek iin yaplabilecek tek eletiri, kullanlan slogann gereinden daha kk yazlm olmasdr. Plaza de Mayo Anneleri (Mays Meydan Anneleri) kampanyas kapsamnda hazrlanm olan bez afi ve bayraklar, kuruma uygunluklar, renk ve dil btnlkleri,

kullanlan yaz karakterinin gl etkisiyle baarl birer kampanya malzemesi olarak karmza kyor. Bu gl grsellik, kampanya yrtclerinin adeta klasiklemi beyaz bartleriyle birleince, ilk bakta kendini anlatan, etkili bir kampanya sunumu ortaya km.

180

PROMOSYON RNLER
Promosyon rn, aklda kalcl ve ok kapsaml datlabilir olmas, logosuyla kurum kimliini tamas nedeniyle bilinirlikte ok nemli bir tantm aracdr. Hayatn her alannda kullanl, yaratc, uygun fiyatl ve elenceli rnlerdir. Promosyon rnlerinin ilevi oktur. Sokakta, evde, ofiste her yanmz promosyon rnleri ile evrilidir. cretsiz olarak databilecekleri gibi, sata sunularak kurum kimliinin tantmn yapmalar da salanabilir.

Promosyon rnlerini Seerken:

NELERE DKKAT EDLSN? Promosyon rnlerinin seiminde bte, verilmek istenen mesaj, hedef kitle ve rnn kullanlabilirlii gz nnde bulundurulmaldr. zellikle balon, kartma, apka, emsiye gibi d meknda kullanlacak promosyon rnleri iin setiiniz malzemenin ve boyann dayankl olmasna dikkat edin. rnlerin zerinde kullanacanz logo, mesaj, grsel malzeme veya semboln, setiiniz zemin rengi zerinde mmkn olduunca iyi okunabildiinden emin olun. NEDEN KULLANILSIN? Logonuzu yedi gn, yirmi drt saat, on iki ay yaamn iinde ve gz nnde tutar. Kimliinizi hayatn her alanna tar. Kurumunuzu, markanz ya da projenizi aklda kalc klar. EN SIK KULLANILANLAR Ajanda, anahtarlk, atk, balon, bandana, bardak, czdan, ak, anta, kartma, duvar saati, fular, kalem, kol saati, masa saati, mont, oto kokusu, apka, emsiye, tabak, termos, tirt, top en sk kullanlan promosyon rnleridir.

46664 Kampanyas iin tasarlanm promosyon rnleri, kampanyann dier malzemelerinde olduu gibi yine profesyonel eller tarafndan zenle hazrlanm ve ortaya albenisi yksek, birbirinden baarl malzemeler km. Gm bileklik iin hazrlanan zel kutuda, Bror ve El lan bal altnda incelediimiz zel bakl bror bileklik aya grevini grm. Gm bilekliin promosyonu ve sat iin ayr bir web sitesi hazrlanm. Ambalaj ve tasarmlaryla ne kan 46664 Kampanyasnn promosyon rnleri, renk kullanm, kuruma uygunluu, birbirleri arasndaki gl grsel kurgu ve btnlk ile en baarl rneklerden.

181

Gelecei Yeniden Yaz Kampanyas iin Bulgari markasna rettirilmi yzk yine ok baarl bir promosyon rn. Bulgari markas yzn grnen yznde, kampanya logosu ise i yznde kullanlm. Bu rn, sadece iyi tasarlanmakla kalmam, sat iin ayrca bir kampanya yrtlm; yze zel stantlar tasarlanm, stantlarda bu yz takan tannm ve popler kiilerle yaplan fotoraf ekimleri kullanlm. Benzer bir yntem Hasankeyf Yok Olmasn kampanyasnn promosyonu iin de uygulanm. Tannm simalara giydirilen tirtlerle kampanya grnrl artrlm. eitli renklerdeki tirtlere, kampanyann tm malzemelerinde kullanlan Kaplumbaa Rafet grseli bastrlm ve nllerle profesyonel fotoraf ekimleri yaplm. Ortaya baarl bir promosyon malzemesi olarak sunulan tirtler km.

Herkes Farkl Herkes Eit kampanyas iin tasarlanm siyah-beyaz balonlar hem ekonomik hem de yaratc bir promosyon malzemesi olmu. zerine sadece kampanya logosu baslan siyah ve beyaz renkteki balonlar, kampanyann hem grsel hem de kurumsal yapsyla rtm. Elenceli ve anlaml bir promosyon rn olarak baarl olduklar sylenebilir.

182

FOTORAF
Fotoraf, kampanyanzn tm basl rnlerinin iletiim gcn belirleyecek olan en nemli grsel malzemelerden biridir. yi bir fotoraf, yla, alan derinliiyle, kompozisyonu ve anlatm gcyle bir btndr. deal olan, profesyonel bir fotoraf ile allmasdr.

diyapozitif88 olarak bulunan fotoraflar ise diyapozitif taramas yapan fotoraflarda taratarak dijital ortama aktarabilir ve basl ilerinizde kullanabilirsiniz. Dikkat! nternetten cretsiz olarak indirdiiniz fotoraflar basl ilerinizde veya web sitelerinizde kullanmayn. Bu fotoraflar hem baskya uygun znrlkte deildir hem de telif haklar erevesinde ticari amala kullanlmalar yasal deildir. Fotokopi ile oaltlm fotoraflarn basl ilerinizde iyi sonu vermeyeceini unutmayn. Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyas almalar srasnda ekilen bu fotoraf amatr. Fakat , renkleri, dengesi ve scak grselliiyle kampanyada kullanlmaya gayet uygun bir malzeme oluvermi. Ancak

Fotoraflar Kendiniz ekecekseniz:

1. Yksek znrlkl (en az 7 megapiksel) ve ISO performans yksek bir fotoraf makinasna ve mmknse bir tripoda sahip olmalsnz. 2. Fotorafta gl bir anlatm salamaya, doru kullanmaya zen gsterin. Filmli makina kullanyorsanz, takacanz filmin duyarllna gre, ektiiniz fotorafn nn deieceini bilmelisiniz. Karanlk ortamlarda ve i mekanlarda fotoraf ekerken, flanzn gcnn 3-4 metreden uzak mesafelere yetmeyeceini unutmayn. 3. ektiiniz fotorafta ufuk izgisinin fotoraf karesinin alt ve st kenarlarna paralel olduundan emin olun. 4. Gstermek istediinizi kadraja sktrmayn, etrafnda biraz boluk brakn ki, bask aamasnda kesime gidecek paylar fotoraftan gtrmesin. 5. zellikle insan fotoraflar ve portre ekiyorsanz, arka planlarnn sade olmasna dikkat edin.

Fotoraflar Temin Edecekseniz:

Elinizde opak87 kopyas olan, kullanm izni alnm fotoraflar, yksek znrlkte (en az 300 dpi) taratarak;
87

fotoraf ekerken gnei arkasna alan fotoraf, fotoraf karesinde glgesinin grndnn farkna varmam. Ayrca, gnll ile birlikte kampanya yrtcleri de kadraja girseymi ve fotoraf yatay yerine dikey ekilsey88 Saydam bir yzey zerine basks alnm yksek kaliteli pozitif grnt.

I geirmeyen kada orijinalinden baslm grnt.

183

mi, daha iyi bir fotoraf karesi elde edilebilirmi. Yksek znrlkl bir fotoraf makinesi ile ekilmi olan bu fotoraf genel anlamda baarl olarak deerlendirilebilir. Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya kapsamnda ekilmi olan bu stdyo fotoraf, ok baarl bir grsel anlatm sunuyor. ekimin siyah-beyaz yaplm olmas dramatik etkiyi artrm, ancak kadraj st ve alt snrlara skm, bu da bask aamasnda problem yaratacak bir durum ortaya karm.

Kardeini Se kampanyasnda kullanlan bu fotoraf baarl bir baka rnek. rencinin ypranm nlk ve kaleminin grnts, gne nn verdii olumlu etkiyle birleince tam amaca ynelik bir fotoraf karesi ortaya km. Yakn plan alnan kadraj da fotorafn etkisini artrm. Brent Spar Petrol Platformuna Kar Kampanya kapsamnda kullanlm olan bu fotoraf amatr bir kamerayla ekilmi, dolaysyla fotorafta n planda

184

grnmesi gereken protestocu zor alglanrken, arka plandaki arabann plakas fotorafn odak noktas olmu. Fotorafn st ksmnda gereksiz bir boluk varken, protestocunun ayaklar kadrajn dnda kalm. Dk grsel kalitesi ile kampanya materyallerinde kullanlmas imknsz olan bu fotoraf, malesef kampanya arivlerinde kalmaya mahkum. Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyasnda bir konferans esnasnda ekilmi olan bu fotoraf, en baarsz fotoraf rneklerinden biri. Konferans ve toplantlarda ekilen amatr fotoraflarda yaplan en byk hata bu fotorafta da tekrar edilmi. Anlaml bir ey gstermiyor.

LLSTRASYON
llstrasyon, basl rnlerde fotoraf tamamlamak iin ya da fotorafa alternatif olarak kullanabileceiniz el veya bilgisayarla hazrlanm zgn izimlerdir. llstrasyonu clipart89 ile kartrmamak gerekir. Basl ilerinizde mmknse clipart kullanmayn; kullanmanz gerektiinde ise byk kullanmaktan kann. Kampanya malzemelerinizde mutlaka illstrasyon kullanmak istiyorsanz, illstrasyonun belli bir yetenek ve beceri gerektirdiini, profesyonel bir illstratrle almanz gerektiini unutmayn.

llstrasyonlar Temin Edecekseniz:

Elinizde orijinal izimi olan, kullanm izni alnm illstrasyonlar, yksek znrlkte (en az 300 dpi) taratarak; diyapozitif olarak bulunan illstrasyonlar ise diyapozitif taramas yapan fotoraflarda taratarak dijital ortama aktarabilir ve basl ilerinizde kullanabilirsiniz. Dikkat! nternetten cretsiz olarak indirdiiniz illstrasyonlar basl ilerinizde veya web sitelerinizde kullanmayn. Bu illstrasyonlar hem baskya uygun znrlkte deildir hem de telif haklar erevesinde ticari amala kullanlmalar yasal deildir. Fotokopi ile oaltlm illstrasyonlarn basl ilerinizde iyi sonu vermeyeceini unutmayn.

Ne konumaclara, ne katlmclara, ne de toplant ieriine dair bir ey sylyor. znrl de dk olan bu fotoraf, kampanya malzemesinde kullanlmaya uygun deil. Bu tr fotoraflar, eer izleyici kitlesi kalabalksa, toplantya gsterilen ilgiyi yanstmak asndan baka almalar iin kullanlabilir ama bir bror ya da afite kullanlmamal.

89 Elektronik ortamda yaratlan, paylalan ve kullanlan, herhangi bir konuyu resmeden izimlere verilen ad.

185

Her Engelli ocuk nemlidir kampanyasnn manifesto kitapnda kullanlan illstrasyonlar profesyonelce hazrlanm ve metinle ilikili olmalar asndan kitapa renk katan baarl rnekler.

Plaza de Mayo Anneleri kampanyasnda kullanlan illstrasyonlar hem ok stilize,90 hem de tm kampanya malzemelerinde kullanmaya uygun yapdalar. Dorudan metinle ilikili, kampanya iin zel olarak izilmi bu illstrasyonlar, tm kampanyann belkemiini oluturmular ve bu ynleriyle koulsuz bir vgy hakediyorlar.

Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanyada kullanlan bu illstrasyon, adeta kampanyann birincil grseli haline gelmi, basit ve dikkat ekici anlatmyla baarl bir baka illstrasyon rnei olarak karmza kyor.

90

Kendine zg ve dikkate deer bir tarz olan, sluplatrlm.

186

WEB STES
rn, hizmet, proje veya kampanyanzn dnyann drt bir tarafndan, istenilen her an internet zerinden eriime ak olmas, web sitesinin varl ile mmkndr. Web sitenizi bteniz dahilinde bir web tasarmcsna zgn olarak tasarlatabilir veya kendiniz internette cretsiz olarak bulunabilen ablonlar kullanarak basit bir web sitesi hazrlayabilirsiniz.

Web Sitesi Tasarlarken:

BALAMADAN NCE Btnden paraya doru dnn. ncelikle kt zerinde ayrntl bir site haritas oluturup grsel ve metinsel ieriinizi, bir hiyerarik dzende hangi balklar altnda toplayacanza karar verin. Sabit kalacak ve deiken olabilecek balklarn ayrmn iyi yapn. ERK HER EYDR! Sitenizin ieriinin doyurucu, iyi organize edilmi ve daima gncel olmas, en az site tasarmnz kadar nemlidir. Kurumunuzun, projenizin veya kampayanzn iletiim bilgilerini ayrntl ve eksiksiz olarak vermeyi unutmayn. Metinsel ieriinizin dilbilgisi ve yazm kurallarna uyduundan emin olun. Sitenizde dzgn Trke kullanmaya zen gsterin. SADE VE KULLANICI DOSTU OLSUN! > ok gerekmedike bir giri (intro) sayfas kullanmayn. Bilginin en hzl ve kolay ekilde ulalabilir olmasn ncelikli hedef olarak belirleyin. Temiz, sade ama etkileyici bir tasarm belirleyin, karmaadan uzak durun. > Tutarl bir arayz tasarm belirleyin. Ana sayfa ve i sayfalardaki renk, yaz karakterleri ve dzenin birbirini tamamlamasna zen gsterin. Ben buradaym! diye

baran ok byk puntolardan ve okumay zorlatran ok kk puntolardan kann. Birka renkten oluan bir renk skalas belirleyin ve sitenin tmnde bu renklerin dna kmayn. Okumay zorlatracak desenli veya koyu renk zeminlerden kann. > Navigasyonunuzun91 kolayca farkedilebilir olmasna dikkat edin. Hem ana navigasyon zerinde hem de ierik alannzdaki balantlarda, kullancnn nereye tklamas gerektiini kolayca anlamasn salayn. nemli bilgileri gizlemeyin. Kullanclarn ulamak istedikleri bilgiyi bulmak iin defalarca tklamaktan holanmayacan unutmayn. > Sitenizi bir gazete gibi dnn. Sol st kenin ilk ve en ok baklan yer olduunu unutmayn. Logonuzu ve ana balklarnz sayfann st ksmna yerletirmeye gayret edin. Kullanclar asl sayfa olarak orta stunu kabul eder, ek bilgiye ihtiya duyduklarnda sol ve sa stunlara bakarlar. > Logonuzdan ana sayfaya ulam balants vermeyi ihmal etmeyin. sayfalara ana sayfaya dn balants eklemek de baka bir zm olarak kullanlabilir. > Web sitenizi 1024 pixel grnr alandan daha geni hazrlamayn. Kk ekranlarda, sayfanz grntlenebilir alann dnda kalabilir ve kullanclar bilgiye ulamada sknt yaayabilirler. > Sitenin veri bykl olabildiince dk tutulmaldr. Resimlerin boyutlar web sitesi iin optimize92 edilmeli, byk kullanlmas istenen resimler paralanarak kullanlmaldr. ok gerekli olmadka flash animasyonlardan veya hareketli .gif dosyalarndan kann.
91 Web sitesindeki ana ve alt menlerin konum, yer ve yn belirleme sistemlerinin tamamna verilen ad. 92 Web sitesi iin optimize edilen grsellerin boyutlar, gereken oranda matematiksel olarak kltlr.

187

46664 Kampanyas web sitesinde yine tm kampanya materyallerinde kullanlan siyah ve turuncu renkler ana renkler olarak seilmi. Basl malzemelerde kullanlan yaz karakterleri web sitesinde de tekrar edilmi. Bu sayede, hem kendi iinde tutarl hem de kampanya

ulamak istedii bilgiyi bulmak iin sitede epey zaman harcamak zorunda kalyor. Bu ynleriyle Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas web sitesi baarl olmayan bir rnek. Kardeini Se kampanyas web sitesi grsel adan olduka amatrce hazrlanm; ancak dzgn ileyen, srekli gncellenen, kullanc dostu bir altyapya sahip. Kampanya yrtcsnn kendi imkanlaryla hazrlanm olan web sitesinde, ayrntl arama kriterleri ile kardeini semek ve kardeini bulanlar grmek olduka kolay. Bu ynleriyle amacna hizmet eden bu web sitesi iin baarsz deerlendirmesi yapmak hakszlk olur. Sadece arayz yenilenerek, yani varolan altyapya gzel

ile zde bir grnme sahip olmu. Web sitesi, sade ve kullanc dostu arayz ile de dikkat ekiyor. Tm ierik ana sayfaya yklenmemi; haberler, fotoraflar, hareketli grntler ve bunun gibi ierikler iin kolay grnr kprler verilmi. Sitede, balantlarn olduu st blm, i sayfalarda da deimeden ayn biimiyle ile korunmu. Bu sayede, kullanclarn ulamak istedikleri bilgiyi bulmalar olabilecek en kolay hale getirilmi. Tm bu ynleriyle, 46664 Kampanyas web sitesi baarl bir rnek olarak karmza kyor. Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas iin hazrlanan web sitesi grsel adan temiz ve sade. Ancak etkileyicilii olmayan bir tasarma sahip. Bunda sitede hibir grsel enin kullanlmam olmasnn pay byk. Grsel etkisinin az olmasnn yan sra, web sitesi navigasyonu da kullanc dostu olarak tasarlanamam. Kullanc,

188

bir giysi giydirerek, ok daha etkili hale getirilebilir. Kardeini Se kampanyas web sitesi, tasarm ynnden eksik, ancak ierik ynnden zengin bir site olarak karmza kyor. Herkes Farkl Herkes Eit kampanyas web sitesi sade ve etkileyici bir arayz93 tasarmna sahip. Kampanyann siyah-beyaz renklerine birka canl renk eklenerek etkili bir grsellik yakalanm. Navigasyonu kolay, arayz kullanc dostu; iyi organize edilmi bir tasarm var. Bunlara srekli gncellenen ierik de eklenince, baarl bir web sitesi ortaya km.

nrken yayndan kalkmt. Bu, internet zerinde kampanya ile ilgili ilk azdan bilgi bulmay olanakszlatryor. kenceye Kar Bir Adm At! kampanyasnn web sitesi, www.stoptorture.org, ise bir baka adrese, www.amnesty.org, ynleniyor. Ayn ekilde, bu kampanyaya dair ayrntl bilgi bulmak iin kullancnn epey uramas gerekiyor. Tekrar edelim: rn, hizmet, proje veya kampanyanzn dnyann drt bir tarafndan, istenilen her an internet zerinden eriime ak olmas, web sitesinin varl ile mmkndr. Bu gerei gz ard eden bu iki rnek, temel bir hatay gzler nne seriyor: Yaynladnz web siteleri, kampanya bitiminden sonra, ariv amal da olsa yaynda kalmal; bilgi amal eriime sresiz ak olmaldr. Aksi halde kampanyanz iin harcadnz emeklerin, suya yaz yazmaktan farksz olacan unutmayn.

Dikkat! Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi kampanyasnn web sitesi iin deerlendirme yapmak mmkn deil, nk kampanya iin tanmlanan web sitesi, www.secilmekistiyorum.org, elinizdeki kitap hazrla93

Web sitesi iin hazrlanan sayfa mizanpaj.

189

SERGLEME MALZEMELER (ROLL-UP BANNER, X BANNER VE RMCEK STANTLAR)

Fuar, konferans, stant ve sat noktalarnda kullanm yaygn olan, zeri dijital baskl, grsel iletiim aralardr. Bunlar, mevcut mekanizmalar sayesinde kendi kendine ayakta durabilen byk boy afiler olarak tanmlanabilir.

Sergileme Malzemeleri Tasarlarken:

Temel olarak, afi hazrlama ltlerinin tamam tm bu sergileme malzemeleri iin de geerlidir. Ebatlar hayli byk olduundan, kullanlacak grsel malzemenin (fotoraf / illstrasyon) yksek kalitede olmas ok nemlidir. Roll-up Banner, X Banner ve rmcek Stantlar en yaygn kullanlan sergileme rnleridir. Ebatlar, trlerine gre 85cm x 200cmden 250cm x 300cme kadar farkllk gsterir. Kurulumu ve tamas kolaydr.

190

SON OLARAK
Kurum kimlii, bir kuruluun / kampanyann da alan yzdr. Potansiyel hedef kitlesi tarafndan tannabilmek ve hatrlanabilmek iin tasarm srecine balamadan nce, kurumun, yrtlen kampanyann, marka ya da rnn nerede konumlanacann hedeflenmesi nemlidir. Kurumun kendi kimliini doru aralar kullanarak yanstabilecek nitelikte kurumsal kimlik tasarm yapabilmesi gerekten karmak, zor, yaratclk ve uzmanlk isteyen bir konudur. Hedef kitle gznde btnln, tutarlln ve srdrlebilirliin salanabilmesi iin, bunlarn profesyonel kiilerce yaplmasnn uzun vadede daha kalc sonular yaratacan unutmamak gerek.

191

SONU YERNE: EYLEM N MOTVASYON, PLANLAMA VE RGTLENME

Yukardaki sayfalar temel hedef gzetiyor: 1. Blmde, kuramsal bir ereve izmeye alarak, kampanya dzenlerken gznnde bulundurulmas gereken unsurlar ve izlenmesi gereken aamalar aktarmak; 2. Blmde, dnyadan ve Trkiyeden bir dzineden fazla rnek kampanyay incelemek ve 3. Blmde, kampanyalarda kullanlabilecek grsel malzeler hakknda bilgi vermek. Okur, kitabn zn 2. Blmde ele alnan kampanyalarn oluturduunu farkedecektir. Bu blmde, hak temelli alan sivil toplum rgtlerinin bugne kadar dzenlemi olduklar ile halihazrda devam eden kampanyalarn aktararak inceledik. Bunu yaparken 1. Blmde izilen kuramsal ereveye bal kalmaya altk. Uluslararas dzeyde faaliyet gsteren STlerin kampanya rneklerine yer verdiimiz gibi, bunlarla benzer nitelikteki almalar ulusal ve yerel dzeyde yrten STlerin kampanyalarna da deinmeye zen gsterdik. Kukusuz, baarl olarak nitelendirebileceimiz kampanya rnekleri, burada sizlere aktarmaya altmz kampanyalardan ibaret deildir. Hem uluslararas hem de ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren ST ve giriimlerin yrtt baka baarl kampanya rnekleri de elbette bulunabilir. Daha fazla rnee yer vermek ve bu kampanyalar da tek tek incelemek, bu kitabn amacn aacak bir giriim olacakt. Dolaysyla, kampanyalar seerken tematik bir seki yaptk ve uluslararas, ulusal ve yerel kampanyalar arasnda bir denge gzettik. zellikle uluslararas dzeyde faaliyet gsteren STlerin kampanyalar kapsam ve eitlilik asndan bize zengin rnekler sunuyorlar. Sz konusu rgtler, hem tarihsel adan kkldr hem de eriebildikleri kaynaklar bakmndan ok zengindir. Hemen hemen dnyann btn blgelerinde faaliyet gsterebilecek kadar bym olan bu rgtler, byk kapasitelere sahiptir. Bununla birlikte, bu durum, belirli, llebilir, baarlabilir, gereki, zaman ve para maliyeti bakmndan stesinden gelinebilecek bir kampanyann, sadece uluslararas dzeyde faaliyet gsteren bir ST tarafndan baarlabilecei anlamna gelmez. Gelmemelidir de! Belirli, llebilir, baarlabilir, gereki, zaman ve para maliyeti bakmndan mmkn bir kampanya, pekl ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren ST ve giriimler tarafndan da gerekletirilebilir. Bunu gsterebilmek iin, bu almada, uluslararas dzeyde faaliyet gsteren STlerin kampanyalar kadar, ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren ST ve giriimlerin baarl kampanya rneklerine de yer vermeye zen gsterdik. Uluslararas dzeyde faaliyet gsteren ST kampanyalarna rnek olarak, kenceye Kar Bir Adm At, Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya, Gelecei Yeniden Yaz, 46664 Kampanyas, Brent Spar Petrol Platformuna Kar Kampanya, Herkes Farkl Herkes Eit ve Silahlar Denetlensin Kampanyasn setik. Plaza de Mayo Anneleri, Bergamada Siyanrl Altna Hayr Kampanyas ve Hasankeyf Yok Olmasn Kampanyas, ulusal ve yerel dzeyde faaliyet gsteren

193

ST ve giriimler tarafndan dzenlenen kampanyalar olmalarna ramen uluslararas dzeyde ses getirmi ve destek bulmu kampanya rnekleridir. Ulusal ve yerel dzeydeki kampanya rneklerimizi ise, Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas, Kadn Bak Asndan TCK Reformu Kampanyas, Her Meclise Bir Genlik Temsilcisi Kampanyas, Kardeini Se Kampanyas, Her Engelli ocuk nemlidir, Cumartesi Anneleri ve Maynsz Bir Trkiye Giriimi oluturuyor. Belirli, llebilir, baarlabilir, gereki, zaman ve para maliyeti bakmndan mmkn olan bir kampanya yapmann her eyden nce rgtlenmeye, bilgi ve veriye, stratejik bir planlamaya, insan ve para kaynana ihtiyac olduu ok aktr. ou zaman bir kampanyay oluturan tm bu bileenleri bir arada bulmak mmkn olmayabilir. Ancak sz konusu bileenlerin birbiriyle karlkl bamllk ve etkileim halinde olduunu unutmamak gerekir. Birbirlerinin olumasna ya da yaratlmasna yardmc olurlar. Bu aamada bir kampanya fikri etrafnda bir araya gelenlerin motivasyonu ve yapacaklar planlama son derece byk bir nem tamaktadr. Motivasyon, yelerin ve destekilerin harekete gemesini, harekete geen ye ve destekiler ise bir kampanyann gerekletirilmesini salamak konusunda nemli bir etkendir. Latince movere kelimesinden treyen motivasyon, hareket ettirme, hareketlendirme anlamlarna gelmektedir. Dorudan doruya eyleme yneliktir. Fakat hepsinden nemlisi, bu eylemin bir amac olmaldr. Dolaysyla her ey tek bana motivasyonla halledilemez. Motivasyonu ilk hareket ettirici olarak dnmeliyiz. Motivasyonumuzu, rgtlenme ve planlama ile btnletirmemiz gerekir.

En olumsuz ve hatta tehlikeli koullar altnda dahi baarl bir kampanya yapabilmenin mmkn olduunu unutmamak gerekir. Aktivistlerin yaam tehlikesi iinde olduu, yasaklarn insanlar neredeyse hareket edemez halde brakt durumlarda bile gerekletirilmi ok baarl kampanya rnekleri grlmtr.94 1. Blmde aktarmaya altmz stratejik planlamann byk bir nemi bulunmaktadr. Strateji, bir hedefe ulamak iin bir araya gelen birok karardan oluur: > Temel amalar ve uygun hedefleri semek (insanlar, kurumlar, kanunlar, uygulamalar vb); > Varolan ve ihtiya duyulan yandalar ve kaynaklar kavramak; > Stratejiye oluturmak iin gerekli olan geici amalar tespit etmek; > Hangi taktiklerin ne zaman kullanlacana karar vermek. Stratejik planlamamz sayesinde muhaliflerin srprizlerine ve deien koullara kar hazrlkl olabiliriz. Bu, ayn zamanda, aktivistlerin tehlikeli durumlarla ba edebilmesi iin uygun bir ortam da yaratacak, gereksiz zaman ve para kaybnn, gereksiz atmalarn ya da krizlerin nne geebilmemize yardmc olacaktr. Tm bunlar gerekletirebilmek iin, yani eyleme geebilmek iin, rgtlenmeye ihtiyacmz vardr. Aktivistler olarak iinde bulunduumuz topluma uyum salar, duruma zg stratejiler gelitiririz. Daha zekice alrz. (Daha fazla
94 Bu konuda baarl rneklerin sunulduu u kaynaklara baklabilir: Teresa Conrow, Andy Banks, Stratejik Kampanyalarn Gelitirilmesi: Sendika Aktivistleri, Eitimcileri ve rgtleyicileri in Bir ITF El Kitab, Trkiye Sivil Havaclk Sendikas, www.havais.org.tr/_dosyalar/icerik/stratejik_kampanya.pdf; Tricia Cornell, Kate Kelsch, Nicole Palasz, nsan Haklarnda Yeni Taktikler (stanbul: Helsinki Yurttalar Dernei Yaynlar, 2004).

194

deil!) Eylem iin rgtlenmek, ayn zamanda gce odaklanr. llebilir gelimeler yaratr ve insanlara glerinin ne olduunu hissettirir. rgtlenme, kolay anlalr, yaygn ve youn olarak hissedilir. Eylem iin rgtlenmek sahip olduumuz deerler ve vizyonla uyumlu olmaldr. rgtsel hedefler, kampanyamzn ama ve hedefleriyle bu sayede btnlemi olur. Baarl bir kampanyann ardnda yatan, baarl bir rgtlenmedir. Baarl ve kamuoyunda tannm bir rgt olabilmenin de baarl bir kampanya gerekletirmekten getiini sylemek mmkndr. Bu karlkl iliki pek ok bileenin bir araya gelmesini gerektirmektedir.

olumlu ynde etkilemekte; iyi bir imaj, daha fazla desteki ve ye toplamakta ve daha iyi bir rgtlenmeyi dourmaktadr. Daha iyi bir rgtlenme, daha fazla kaynakla, daha byk ve baarl bir kampanyaya ve yine baarl bir kampanya daha iyi bir imajla, daha byk bir rgtlenmenin domasna imkn verir. Sonu olarak, belli sorunlar zerine odaklanmak, zm nerileri retmek ve bir deiim yaratmak isteyen herkes rgtlenerek kampanya yapabilir. Kaynak yokluu ya da artlarn olumsuzluu, bir kampanya gerekletirmenin nnde engel deildir. Hatta kampanyamz gsz olan ynlerimizin stesinden gelebilmek, tehditleri ortadan kaldrmak iin de dzenleyebiliriz. Motivasyonumuz, stratejik planmz, rgtlenmemiz, snrl da olsa elimizdeki kaynaklar doru ekilde kullanmamz, amacmza ulamakta bize klavuzluk edecektir.

Bir rgtn kaynaklarn iyi bir ekilde kullanarak bir kampanya yapmas, rgtn kamuoyundaki imajn

195

KAYNAKA*
Sosyal Hareketler
Aktan, rfan; ztrk, Serap; Ayman, Zelal, Stl, Fuat Ali; Gl, Nazmiye; ifti, Cengiz; nal, Celal, Trkiyede Hak Temelli STKlar: Sorunlar ve zm Araylar (Ankara: STGM Yaynlar, 2007). | www.stgm.org.tr/yayinlar.php?sec=detail&id=22 | Anar, Erol, nsan Haklar Tarihi (stanbul: ivi Yazlar, 2000). Bayat, Asef, Ortadouda Maduniyet: Toplumsal Hareketler ve Siyaset, derleyenler zgr Gkmen, Seil Deren (stanbul: letiim Yaynlar, 2006). ayr, Kenan, yayna hazrlayan, Yeni Sosyal Hareketler: Teorik Almlar (stanbul: Kakns Yaynlar, 1999). etin, Selvet, Trkiye nsan Haklar Hareketi (Ankara: nsan Haklar Gndemi Yaynlar, 2008). etinkaya, Y. Doan, derleyen, Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim (stanbul: letiim Yaynlar, 2008). Data, Erdal, derleyen, Trkiyede Sivil taatsizlik, Toplumsal Hareketler ve Basn (stanbul: topya Yaynevi, 2000). Foucault, Michel, Hkmetlere Kar nsan Haklar: zne ve ktidar, evirenler Ik Ergden, Osman Aknhay (stanbul: Ayrnt Yaynlar, 2000). Jasper, M. James, Ahlaki Protesto Sanat: Toplumsal Hareketlerde Kltr, Biyografi ve Yaratclk, eviren Senem ner (stanbul: Ayrnt Yaynlar, 2002). Martin, G., William, Toplumsal Hareketler 1750-2005: Dipten Gelen Dalgalar, eviren Deniz Keskin (stanbul: Versus Kitap, 2009). Roberts, Ron E.; Kloss, Robert Marsh, Social Movement: To Be Between the Balcony and the Barricade (Saint Louis: Mosby, 1974). Sanl, Leyla, hazrlayan, Toplumsal Hareketler Konuuyor! (stanbul: Alan Yaynclk, 2003). Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler Ansiklopedisi, 8 cilt (stanbul: letiim Yaynlar, 1988).

* Kaynakada yer verilen tm elektronik kaynaklar, kitabn baskya girdii tarihte eriilebilir durumdadr.

197

Tilly, Charles, Toplumsal Hareketler 1768-2004, eviren Orhan Dz (stanbul: Babil Yaynclk, 2008). Tilly, Charles, Avrupada Devrimler 1492-1992, eviren zden Arkan (stanbul: Literatr Yaynclk, 2005). Wallerstein, Immanuel; Arrighi, Giovanni; Hopkins, K. Terence, Sistem Kart Hareketler, evirenler Celal A. Kanat, Blent Somay, Semih Skmen (stanbul: Metis Yaynlar, 1995).

Kampanyaclk
Akay, Hale, Sivil Toplum Kurulular in Stratejik Dnme - Strateji Gelitirme (stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar, 2007). Bowyer, Jonathan; Deridder, Andr; Kerekes, Kinga, Kaynak Gelitirme ve Fon Ynetimi Eitim Klavuzu, Avrupa Konseyi Yaynlar, eviren idem Trkolu (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2006). Cornell, Tricia; Kelsch, Kate; Palasz, Nicole, nsan Haklarnda Yeni Taktikler, eviren Hilal Akyz (stanbul: Helsinki Yurttalar Dernei Yaynlar, 2004). Din, Yasemin, Dnya, Avrupa ve Trkiyede Sivil Alar Rehberi (Ankara: STGM Yaynlar, 2007). | www.stgm.org.tr/yayinlar.php?sec=detail&id=13 | Gder, Nafiz, editr, Sivil Toplumcunun El Kitab (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2004). | www.stgm.org.tr/docs/1192023212sivil_toplumcunun_el_kitabi.pdf | Jones, Dan, Banners & Dragons: The Complete Guide to Creative Campaigning (Londra: Amnesty International Publications, 2003). Lattimer, Mark, The Campaigning Handbook (The Directory of Social Change, 2000). Leipold, Dr. Gerd, Popular and Principled: A Handbook on Campaigning (Consumers International, 1999). | www.consumersinternational.org/Shared_ASP_Files/UploadedFiles/A362C764-47CA-44A0-8D20-58BA1A0636C6_Doc164.pdf | Rose, Chris, How to Win Campaigns: 100 Steps to Campaign (Earthscan, 2005). Tekinda, C. Faruk, Proje Dngs Ynetimi Mantksal ereve Yaklam (Ankara: Sivil Toplum Gelitirme Program, 2005). The Amnesty International Campaigning Manual (Londra: Amnesty International Publications, 2001). | www.amnesty.org/en/library/info/ACT10/002/1997 | lker, Ferda; sterci, Cokun, yayna hazrlayanlar, iddet Kltrnde iddetten Arnm Eylem: Bar Sorunlar Yazlar (zmir: lke-SKD Yaynlar, 1998). Yentrk, Nurhan; Aksakolu, Yiit, Proje Dngs Ynetimi I (stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2006).

198

Raporlar ve Sreli Yayn

Daha Geni Bir zgrlk inde: Herkes in Kalknma, Gvenlik ve nsan Haklarna Doru, Genel Sekreterin Raporundan zet, Birlemi Milletler Ankara Enformasyon Merkezi, Haziran 2005. | www.un.org.tr/includes/files/18.pdf | Raporun tamam iin bkz: In Larger Freedom: Towards Development, Security and Human Rights for All, Report of the SecretaryGeneral of the United Nations for Decision by Heads of State and Government in September 2005. | www.un.org/largerfreedom | Sosyal Sorumlulukta Trkiyenin Liderleri, Capital (Nisan 2007).

Elektronik Kaynaklar
Albayrak, Dijan, atma Ynetimi Dersi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi, STK Kapasite Gelitirme Eitim Program | www.stgm.org.tr/egitim/docs/catisma%20yonetimi%20dijan%20albayrak.doc | Baines, Dr. Paul, Pazarlama ve Politik Kampanya Hazrlklar: Strateji Geliimi in Bir Model, Reklamverenler Dernei, Reklamclk Vakf, Kalder, 2002 | www.rv.org.tr/downloads/PaulBaines2.doc | Conrow, Teresa; Banks, Andy, Stratejik Kampanyalarn Gelitirilmesi: Sendika Aktivistleri, Eitimcileri ve rgtleyicileri in Bir ITF El Kitab, Trkiye Sivil Havaclk Sendikas | www.havais.org.tr/_dosyalar/icerik/stratejik_kampanya.pdf | Campaignstrategy.org: Modest suggestions for anyone trying to save the world | www.campaignstrategy.org | Leavitt, B. Pitima, NGOs: Meaning, History, and Significance, Political Science Department, University of Utah, 2003, | www.poli-sci.utah.edu/~pitima/lec1.ppt | Kresel lkeler Szlemesi | www.unglobalcompact.org | www.undp.org.tr | Public Zone, The Online Campaigning Handbook: Mobilising Support for the 21st Century, 2009 | www.publiczone.co.uk/media/uploads/Downloadable/fbe326da-5ed3-4333-964a-2680358144b9.pdf | Savunuculuk ve Politikalar Etkileme Konferans Yazlar, stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Birimi | stk.bilgi.edu.tr/savunuculukseminer.asp | Sivil Toplum Kurulular in ngilizce - Trke Kavramlar Szl, stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Birimi | stk.bilgi.edu.tr/docs/siviltoplumkuruluslariicin.pdf | Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazlar, stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Birimi | stk.bilgi.edu.tr/siviltoplumseminer.asp | The International Freedom of Expression Exchange, Campaigning for Freedom of Expression: A Handbook for Advocates, 2005 | www.ifex.org/download/en/IFEXCampaignHandbook.pdf |

199

The Nature of Social Responsibility | socialresponsibility.vinsign.com/nature-social-responsibility.html | Titus Alexander, Campaigning is OK! static.novas.org/files/campaigningisok-456.pdf Uluslararas nsan Haklar Bilgi ve Dokmantasyon Sistemi (Human Rights Information and Documentation Systems, International - HURIDOC) | www.huridocs.org |

Kitapta ncelenen Kampanyalar

46664 Kampanyas (Kresel HIV/AIDS Farkndalk ve Engelleme Kampanyas) | www.46664.com | Bireysel Silahlanmaya Hayr | www.umut.org.tr | Brent Spar Petrol Platformuna Kar Kampanya (Greenpeace International, Greenpeace Victories) | www.greenpeace.org/international/about/victories | Geleceini Yeniden Yaz Kampanyas | www.savethechildren.net/alliance/what_we_do/rewritethefuture | Her Engelli ocuk nemlidir | www.ncb.org.uk/edcm | Herkes Farkl Herkes Eit | alldifferent-allequal.info | kenceye Kar Bir Adm At! | www.amnesty.org/en/library/info/ACT40/013/2000/en | www.stoptorture.org | www.cinat.org | Kadn Bak Asndan Trk Ceza Kanunu Reformu Kampanyas | www.ka-der.org.tr | Kara Maynlarnn Yasaklanmas in Uluslararas Kampanya | www.icbl.org | Kardeini Se Kampanyas | www.kardesinisec.com | Maynsz Bir Trkiye | www.mayinsizbirturkiye.org | Medyada Cinsiyetilie Son Kampanyas | www.mediz.org | Plaza de Mayo Anneleri | www.madres.org | Silahlar Denetlensin Kampanyas | www.controlarms.org |

200

Sivil Toplum Gelitirme Merkezi 708. Sok. No: 14/9 06550 Yldz ankaya Ankara Tel: (312) 442 42 62 (pbx) Faks: (312) 442 57 55 e-posta: bilgi@stgm.org.tr web: www.stgm.org.tr STGM Adana Yerel Destek Merkezi Kurtulu Mah. Ziyapaa Bulv. Kzlay Kan Merkezi Sk. (64010 Sokak) Dr.Muzaffer Ersalan Apt. No: 14 K: 1 D: 1 Seyhan / Adana Tel: (322) 453 04 50 - (322) 453 04 51 Faks: (322) 453 04 02 e-posta: adana@stgm.org.tr web: http://adana.stgm.org.tr STGM Denizli Yerel Destek Merkezi Saltak Mah. 1521 Sok. No: 16 D: 1, 20100 Denizli Tel: (258) 241 60 11 Faks: (258) 241 50 11 e-posta: denizli@stgm.org.tr web: http://denizli.stgm.org.tr STGM Diyarbakr Yerel Destek Merkezi Fabrika Cad. Sumer Park Kampusu Kent Gnllleri Binas Kat: 1, Diyarbakr Tel: (412) 226 60 77 Faks: (412) 226 30 65 e-posta: diyarbakir@stgm.org.tr web: http://diyarbakir.stgm.org.tr STGM Eskiehir Yerel Destek Merkezi Deliklita Mah. Grman Sok. No: 16, 26090 Eskiehir Tel: (222) 220 40 36 Faks: (222) 220 40 76 e-posta: eskisehir@stgm.org.tr web: http://eskisehir.stgm.org.tr