TESEV D Politika Program

Trkiyede D Politika Algs

Hazrlayanlar: Mensur Akgn Sabiha Senycel Gndoar Aybars Grgl Erdem Aydn

Trkiyede D Politika Algs

Trkiye Ekonomik ve

Sosyal Etdler Vakf D Politika Program

Bankalar Cad. Minerva Han No: 2 Kat: 3 Karaky 34420, stanbul Tel: +90 212 292 89 03 PBX Fax: +90 212 292 90 46 info@tesev.org.tr www.tesev.org.tr

Hazrlayanlar: Mensur Akgn Sabiha Senycel Gndoar Aybars Grgl Erdem Aydn

Yapm: Myra Yayn Kimlii Tasarm: Rauf Ksemen Kapak Tasarm ve Sayfa Uygulama: Serhan Baykara Koordinasyon: Sibel Doan retim Koordinasyon: Nergis Korkmaz Basm Yeri: mak Ofset

TESEV YAYINLARI ISBN 978-605-5832-71-1 Copyright Mays 2011 Bu yaynn tm haklar sakldr. Yaynn hibir blm Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakfnn (TESEV) izni olmadan elektronik veya mekanik (fotokopi, kayt veya bilgi depolama, vb.) yollarla oaltlamaz.

TESEV D Politika Program, bu raporun yaymlanmasna ve tantlmasna katklarndan tr Ak Toplum Vakfna, KA Aratrmaya ve TESEV Yksek Danma Kuruluna teekkr eder.

indekiler

NSZ VE GR, 5 GENEL ELMLER, 9 AVRUPA BRL VE TRKYE LKLER, 14 AMERKA BRLEK DEVLETLER VE TRKYE LKLER, 18 ORTADOU VE TRKYE LKLER, 22 KAFKASYA-ORTA ASYA VE TRKYE LKLER, 28 SONSZ, 34 METODOLOJ, 35 DEMOGRAFK VERLER, 36

nsz ve Giri
Bu rapor 6-14 Aralk 2010 tarihleri arasnda KA Aratrmann TESEV D Politika Program alanlarnn katksyla gerekletirdii saha almasnn sonularn ve deerlendirmesini ieriyor. 1,000 kiilik bir rneklemden hareketle yaplan aratrma, Trkiyenin d politika algsn tespit etmeyi hedefliyor. TESEV asndan bir ilk olan bu aratrmada Trkiyede karar vericilerin ve dnyada Trkiyeyi takip edenlerin dikkatini ekebilecek ilgin bulgular var. Her eyden nce dnyann pek ok yerinde olduu gibi Trkiyede de insanlarn d politika ile pek fazla ilgili olmad grlyor. stelik, dnyada olan biteni, Trkiyenin d politikasnda yaanan gelimeleri byk lde televizyondan reniyorlar. Belli ki yazl basn ve dier bilgi kaynaklar, en azndan d politika sz konusu olduunda, Trkiye insannn ilgisini ok ekmiyor. Buna ramen hemen herkesin Trkiyenin d politikas, dost ve dman lkeler konusunda bir fikri var. Tahmin edilebilecei gibi srail %40 ile Trkiyeye kar en dmanca davranan lkeler arasnda birinci srada geliyor. Aslnda 2008 sonu ve 2009 ba Gazzede yaananlar, Babakan Recep Tayyip Erdoan ile srail Cumhurbakan imon Peres arasndaki Davos gerilimi, tarihe alak sandalye skandal olarak geen diplomatik kabalk ve Mavi Marmara gemisine yaplan mdahale gz nne alndnda, bu rakamn ok da yksek olmadn sylemek mmkn. Ancak geleneksel mttefik Amerika Birleik Devletlerinin (ABD) %33 ile Trkiyeye dmanca yaklaan lkeler arasnda ikinci srada yer almas hem Ankara, hem de Washington asndan dndrc olmal. Baka aratrmalarda da ABDye sempatisinin yksek olmad bilinen Trkiyenin, bu lkenin kendisine dosta yaklamadn dnmesi ciddiye alnmas gereken bir sonu. nk iki lke 1952den bu yana resmen mttefik, ondan nce de ABD Trkiyenin toprak btnln korumasna destek olmu bir devlet. Yine de ilikilerin gelecei umut vaat ediyor. Her eyden nce aratrma sonular ABDnin Trkiyenin Mslman olmas gibi deimesi imknsz deerler yznden deil, sadece kendi karlarn dnmesi yznden Trkiyeye dosta davranmadnn dnldn gsteriyor. Grnen o ki Washingtonun blgesinde Trkiyenin karlarn ve hassasiyetlerini dikkate alan bir siyasi izgi benimsemesi bu olumsuz algnn deimesine katkda bulunacak. ABD-Trkiye ilikileri asndan umut vaat eden ikinci veri ise, Bakan Barack Obamann Trkiyede hl var olan poplaritesi. Trkiyede insanlar Obamaya Amerikadakilerden daha fazla gven ve sempati duyuyor. Aratrmann yapld dnemde Obamaya kendi lkesinde verilen destek %45 ile %49 arasnda deiirken1, Trkiyedeki desteinin %67 olmas dikkate

ABD kamuoyunda Bakan Barack Obamaya verilen destek 2010da yaplan 2-5 Aralk Ipsos/Reuters Aratrmasnda %45, 9-11 Aralk Gallup Aratrmasnda %46, 9-12 Aralk ABC/Post Aratrmasnda %49, 9-13 Aralk ABC/WSJ Aratrmasnda %45, 17-19 Aralk CNN Aratrmasnda %48 olarak belirtilmitir. http://www.huffingtonpost.com/2009/01/06/jobapproval-obama_n_726319.html

deer. Ayrca Trkiyenin Amerikaya kar olan tavrnn %76 orannda dosta bulunmas da nemli. Zaten Trkiyenin yardan fazlasnn (%53) ABD-Trkiye ilikilerinin geleceini olumlu ekilde deerlendirmesi de Washington asndan dikkate alnmas gereken bir siyasi veri niteliinde. kili ilikilerin seyri aka umut vaat etmekte. Ayrca, Trkiyenin ABD algs yapsal bir Amerika kartlna dayanmyor. Alg, diplomatik ilikilerin seyrine ve ABDnin Trkiyenin karlarn dikkate alp almadna bal. Aratrmann ortaya kartt en arpc sonu ise Avrupa Birlii (AB)-Trkiye ilikilerinde: Trkiye hl AB yesi olmak istiyor. Kbrs sorununa, mzakerelerdeki tkankla, Fransann tavrna ramen AB yeliine destek 2010 sonu itibaryla %69 dzeyinde. Nedenlerini sorduunuzda ounluk ekonomik gerekeleri gsteriyor. Sadece %13 demokrasi diyor. %49 yelik iin tarih vermekte, %30 ise Trkiyenin asla AB yesi olmayacana inanmakta. lgin bir ekilde mzakere srecinin Kbrs sorunu yznden tkanm olmasna ve bu konuda mlakat yaplanlarn bilgi kayna olan televizyonlarda saysz yayn yaplmasna ramen, Trkiyede insanlar baka nedenleri n plana kartyor. En ok da ABnin yabanc dmanln ve Trkiyenin Mslman bir lke olmasn AB yeliinin nndeki engel olarak gryor. 1950li yllardan bu yana Trkiyenin gndeminde olan Kbrs sorunu konusunda da Birlemi Milletler (BM) parametreleri temelinde zm nemseyenler %31 ile ounlukta. Sorunun yneltildii insanlarn sadece %8i KKTCnin Trkiyeye balanmasn, yani eski taksim politikasn savunuyor. %6lk bir kesim de KKTCnin bamszlnn korunmasndan yana tavr alyor. Grnen o ki Trkiye siyasetinde n plana kmaya balayan barl zmler benimsenmi. %75 Trkiyenin Filistin-srail sorununda arabuluculuk abalarn, %50 Ermenistan ile olan yaknlamay, %58 de Lbnana bar gc gnderilmesini destekliyor. srail ile ilikilerin gelimesi gerektiine inananlarn oran da hi dk saylmaz. %34 ilikilerin u anki halinin iki lkenin karlarna, %13 ise sadece Trkiyenin karlarna aykr olduunu dnyor. Trkiyenin Ortadoudaki lkelere model olabilecei konusunda da gl bir kanaat mevcut. %82 kltrel adan, %80 ekonomik adan, %72 siyasi adan Trkiyenin model olarak alnabileceini dnyor. Ve bu oranlar da daha nce yaptmz Ortadouda Trkiye Algs 2010 aratrmasnda bulduumuz deerlerle byk lde rtyor. Bize gre bu aratrma sonularnn verdii siyasi mesaj ak. Ksaca zetleyecek olursak: 1. Trkiyeyi ynetenler iin: Trkiyede d politika ile ilgilenenler uygulanan siyasetten byk lde memnun. Sorun zc yaklam destekliyor, Trkiyenin taraf olduu sorunlarn da zmn bekliyor. ABye ye olmak, ABD ile ilikilerin glenmesini istiyor. 2. ABD ynetimi iin: Trkiyede yapsal bir Amerika kartl yok. Trkiyenin size daha fazla sempati duymasn istiyorsanz, Ankara ile olan temasn glendirin, Trkiyenin kar ve uyarlarn ciddiye aln.
6

3. AB iin: Trkiye hl AB yesi olmak istiyor. Bu frsat kullann ve yelik srecinin nn an. Kbrs konusunda da yapc davrann, Trkiye zannettiiniz gibi adann kuzeyinin kendisine balanmasn istemiyor. 4. Ortadou iin: Arap dnyas ile ilikilerin gelimesini, Trkiyenin blgenin en nemli sorununun zmnde destek olmasn talep eden bir halk sz konusu. Trkiye halk bir yandan sraili gvenlii iin en byk tehdit olarak gryor, dier yandan da ilikilerin gelimesini istiyor. Doal olarak bu aratrmadan kartlacak daha ok sonu var. lerleyen sayfalarda Ermenistan ile olan ilikiler konusunda dnlenleri, Rusya Federasyonu hakkndaki yarglar okuyabilirsiniz. Ancak hemen belirtelim ki bu alma elde ettiimiz verilerden hareketle yaplan bir ilk deerlendirme. Yakn bir gelecekte daha detayl analizleri tarihsel perspektif iine oturtarak sizlerle paylamay umuyoruz. Tahmin edilebilecei gibi bu aratrmann gerekletirilmesinde pek ok kiinin emei geti. KA Aratrma Bakan Blent Klnarslana ve KA Aratrma ekibinden Diler nal, Bora zbek, Seda Aras, Aytek Betaa mteekkir olduumuzu belirtmek isteriz. Ayrca Ak Toplum Vakfna ve TESEV Yksek Danma Kuruluna bize saladklar imknlar iin teekkr ederiz. Bu aratrmaya bandan beri danmanlk yapan Ortadou Teknik niversitesinden Prof. Dr. Meliha Altunka ve stanbul ehir niversitesinden Prof. Dr. Gkhan etinsayaya katklarndan dolay minnettarz. Ancak her aratrmada olduu gibi bu aratrmada da tm hata ve sorunlardan sorumlu olanlar bu almay yayna hazrlayanlardr. Bata ben olmak zere Sabiha Senycel Gndoar, Aybars Grgl, Erdem Aydn her trl eletiri ve neriye ak olduumuzu belirtmek isteriz. Mensur Akgn TESEV D Politika Program

Genel Eilimler

D politikaya gsterilen ilgi

D politikaya gsterilen ilgi

%46

%54

lgileniyorum lgilenmiyorum

Aratrmaya katlanlarn %54 d politika ile ilgilendiklerini belirtmitir. D politikann genelde kamuoyunda daha az tartlan bir konu olduu gz nne alndnda bu yzdenin dk olmad sylenebilir. Medya, d politika algs zerinde nemli bir rol oynamaktadr. D politika konularnda nereden bilgi edindikleri sorusuna katlmclarn %88i televizyon cevabn vermitir. Bunu %28 ile gazeteler takip etmektedir. D politika konularnda katlmclarn derinlemesine bilgi sahibi olmaktan ziyade medyada yer ald ve tartld kadar ile ilgilendiklerini sylemek yanl olmayacaktr.

Trkiyenin en nemli dTrkiyeninmeseleleri politika meseleleri politika en nemli d

20 %

15

14

10

7 5 4

AB ile olan ilikileri

srail ile olan ilikileri

ABD ile olan ilikileri

Kbrs sorunu 9

Trkiyenin en nemli d politika meseleleri sorulduunda AB ile olan ilikiler %14 ile ilk sray almaktadr. AB ile ilikilerin olduka dk younlukta seyrettii bir dnemde, bu cevabn aratrmaya katlanlar tarafndan en nemli sorunlardan birisi olarak n plana karlmas dikkate deer bir durumdur. srail ile olan ilikiler %7 ile ikinci srada yer almaktadr. srail ve Trkiye arasnda son yllarda yaanmakta olan ve Mavi Marmara krizi sonras en yksek noktasna ulaan gerginliin Trkiyede bir sorun olarak grld sylenebilir. ABD ile olan ilikiler %5 ile nc srada telaffuz edilmitir. Bunu %4 ile Kbrs sorunu izlemektedir. Bunun yan sra PKK/Terr %3 ile altnc srada verilen cevap olmutur. Soru her ne kadar d politika konular zerine sorulmu olsa da PKK/Terr dk bir yzdeyle verilen cevaplar arasnda yer almtr.

Trkiyenin karsndaki enTrkiyenin karsndaki en byk tehlikeler byk tehlikeler nelerdir?

20 %

15

14 12 11 10

10

PKK/Terr

ABD

Uluslararas terr (El Kaide vs.)

srail

Trkiyenin karsndaki en byk tehlikeler sorulduunda, PKK/Terr %14 ile ilk srada yer almaktadr. Bunu %12 ile ABD, %11 ile uluslararas terr, %10 ile srail takip etmektedir. Yzdelerin birbirine yaknl gz nne alndnda aratrmaya katlanlarn en nemli drt tehlike olarak bu konular belirttii ve e nem verdii sylenebilir. Aratrmann devamnda yer alan dost-dman lke cevaplar ile beraber bakldnda Trkiyede ABD ile ilikiler konusunda net bir algnn olmad sylenebilir. Bu drt cevab isizlik ve ekonomi takip etmektedir. Deinilen dier cevaplar, d gler, Krt meselesi, olas ayaklanma/sava olmutur. Buradan yola karak aslnda Trkiyede tehdit algsnn tek odakl olmadn sylemek mmkndr.

10

Trkiyeye dosta yaklaan lkeler

25 20 15 10 5 0 % 23

13 10 10 9

ran

Azerbaycan

ABD

Pakistan

Hibir lke dost deil

Trkiyede yaygn olan Trkn Trkten baka dostu yoktur kansnn i ve d politikadaki tm deiime ramen arln hl hissettirdiini sylemek mmkndr. Aratrmaya katlanlarn %23 Trkiyeye hibir lkenin dost olmadn belirtmilerdir. Trkiyeye dosta yaklat dnlen lkeler, %13 ile ran, %10 ile Azerbaycan, %10 ile ABD ve %9 ile Pakistan olmutur. Verilen cevaplarda rann dost lke olarak ilk srada yer almas aratrmann yapld tarihlerde rann nkleer program zerine tartmalarn hararetli olarak devam ettii ve Trkiyenin arabuluculuk almalarnn youn olduu bir dneme denk gelmesi ile aklanabilir. Azerbaycan, benzer birok aratrmada ilk srada yer almasna ramen bu aratrmada ikinci srada yer almaktadr. %8 ile Suriye ve %7 ile Almanya dier dikkat eken cevaplardr.

Trkiyeye dmanca yaklaan lkeler*

50 % 40 30 20 10 0 40 33

16 8 7

srail ABD Yunanistan *Katlmclar bu soruya birden ok cevap vermilerdir.

Fransa

Irak

Trkiyeye dmanca yaklaan lkeler sorulduunda aratrmaya katlanlarn daha net cevaplar verdiklerini grlmektedir. srail %40 ile ilk srada, ABD ise %33 ile ikinci sradadr. Aratrma sonular Trkiyede yaygn olan olumsuz ABD ve srail algsn destekler niteliktedir.

11

Yunanistan %16 ile Trkiyeye kar dmanca davranan lkeler arasnda nc srada yer almaktadr. Her ne kadar Trkiye ve Yunanistan arasnda son dnemlerde gerginlik yaanmyor olsa da, dost olmayan lke algsnn srd grlmektedir. Drdnc srada ise %8 ile Fransa gelmektedir. Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozynin Trkiyenin AB yeliine kar olmasnn bu cevapta etkisi olduu sylenebilir. Trkiyenin son dnemde ikili ilikileri hzla ilerlettii lkelerden olan Irak %7 ile Trkiyeye dmanca yaklaan lkeler arasnda beinci srada yer almtr. Irak zelinde bu algnn PKK sorunu ile balantl olabilecei dnlebilir. Ermenistan, Rusya, Almanya ve ran %4 oranyla dier verilen cevaplar arasndadr.

D politika deerlendirmesi

D politika deerlendirmesi

%3 %10 %65 %22 Olumlu Olumsuz Ne olumlu ne olumsuz Bilmiyor/Reddetti

Aratrma sonularna gre Trkiyede hkmetin takip ettii d politika %65 orannda desteklenmektedir. %10luk bir kesim kararszlar, %22lik bir kesim ise onaylamayanlar oluturmaktadr. Blgesel dalma bakldnda en fazla destein %73 ile Karadeniz Blgesinden geldii grlmektedir. Bu sonucu %67 ile Orta Anadolu, %63 ile Gneydou Anadolu ve Ege, %61 ile Marmara ve Akdeniz blgeleri takip etmektedir. D politikay baarl ve baarsz bulan gruplara ayr ayr bunun sebepleri sorulduunda, baarsz bulanlarn ne kardklar konular arasnda srail ile ilikiler, AB ile ilikiler ve genel olarak d politikann sorunlu olmas ilk srada verilen cevaplardr. zlenmekte olan politikay baarl bulanlar ise kararl bir politika izlenmesine %12 ile ilk srada yer vermektedirler. Bu cevab, Trkiyenin d politikasnn genel olarak baarl olmas, dier lkelerle ilikilerinin iyi olmas, komularyla sorunlarn gidermesi ve arabuluculuk abalar izlemektedir. Bu soruya cevap verenlerin son dnemde aktif d politika olarak adlandrlan siyasetin farknda olduklar ve destek verdikleri sylenebilir.

12

D politika kararlarnn aln biiminden memnuniyet

60 50 40 30 20 10 0 12 5 13 6 8 8 11 5 Ege Akdeniz 14 14 14 8 9 2 Orta Anadolu 3 Karadeniz 5 Gneydou Dou Anadolu Anadolu Bilmiyor/Reddetti 31 34 33 29 31 26 25 26 % 52 47 55 51 58 52 56 57

lke toplam Marmara Memnunum

Memnun deilim

Ne memnunum ne deilim

D politika kararlarnn aln eklinden memnuniyet oran %52dir. Yine blgesel olarak bakldnda farkllklarn olduu sylenebilir. %47lik memnuniyet oran ile en az olumlu cevap veren blge Marmaradr. Bu soru ile paralel olarak Trkiyede d politikada en etkili kurum/kii ad sorulduunda Babakan ve Dileri Bakanl %25 ile ilk sray paylamaktadr. AKP hkmeti %8 ile nc, Cumhurbakan %6 ile drdnc srada yer almaktadr. Orduya verilen oran sadece %2, topluma verilen oran da %1 olarak gzkmektedir.

D politika kararlarnda en nemli kii/kurum

30 25 20 15 10 5 0 Babakan Dileri Bakanl Hkmet (AKP) 8 % 25 25

Cumhurbakan

TBMM

13

Avrupa Birlii ve Trkiye likileri

Trkiyenin Avrupa Birliine ye olmasn istiyor Trkiyenin Avrupa Birliine ye olmasn istiyor musunuz? musunuz?
100 %

90

91 87

80

74
70

69 64

66 58

66

60

50

40

37 30 26 22 12 5 6 Marmara Ege Evet 4 7 5 Orta Anadolu 7 1 Akdeniz Hayr Karadeniz Dou Anadolu 7 2 Gneydou Anadolu 27 27

30

20

10

lke toplam

Bilmiyor/Reddetti

Trkiyede ABye olan ilginin azald bir dnemde sorulan bu soruya katlmclarn %69u Trkiyenin ABye ye olmasn istiyorum eklinde cevap vermitir. Bu cevap, Trkiyede halen AB yeliinin deerli ve nemli grld ve nihai hedef olarak yeliin desteklendii eklinde yorumlanabilir. Blgesel dalma bakldnda, en ok destek veren blge %91 ile Gneydou Anadoludur. Bunu %87 ile Dou Anadolu Blgesi takip etmektedir. Bu blgelerde AB yeliine verilen destei siyasi ve ekonomik faktrler ile aklamak mmkndr. Bu iki blge ABye yelik yolunda elde edilen demokratik kazanmlarn en ok hitap ettii ve ekonomik olarak refah seviyesinin ykselmesinden daha ok faydalanacak blgelerdir. AB yeliine en dk destek %58 ile Orta Anadolu Blgesinden gelmektedir.

14

Neden Avrupa Birlii yelii?

25 20 15 10 5 0 % 22 21

13 8

Vize almn kolaylatrmak iin

Ekonomik yarar salayaca iin

Demokrasi iin

olanaklar iin

Hayat standartlarnn ykselmesi iin

AB yeliinin neden desteklendii sorulduunda ekonomi ve buna bal cevaplar n plana kmaktadr. lk srada serbest dolam hakkna atf yaplarak vize kolayl gelmekte, bunu takip eden drt cevabn nn de ekonomiyle dorudan balantl olduu grlmektedir. %21 ekonomik yarar, %8 i olanaklar, %7 hayat standartlarnn ykselmesi iin cevaplarn vermitir. %13lk bir kesim ise demokrasiye vurgu yapmtr.

Neden Avrupa Birlii yeliineNeden Avrupa Birlii yeliine hayr? hayr?

25 20 15 10 5 0 10 8 6 6 5 % 21

Trkiye kendi Ahlaki ve bana gl kltrel olduu iin deerleri farkl olduu iin

Trkiyeyi istemedikleri iin

Trkiye Mslman bir lke olduu iin

AB kt iin

ilerimize karacaklar iin

Trkiyenin yeliini desteklemeyen %26lk kesime bunun sebebi sorulduunda ilk srada verilen cevap %21 ile Trkiyenin kendi bana gl bir lke olduudur. %10luk bir kesim kltrel ve ahlaki deerlerin farkllna vurgu yaparken, %8i ABnin Trkiyeyi istemedii cevabn vermitir. Katlmclarn %6s Trkiye Mslman bir lke olduu iin ABye ye olmasn istemediklerini belirtmilerdir. Yine %6lk bir kesim ABnin kmekte olduu cevabn vermitir. ABnin yaamakta olduu ekonomik krizin Trkiye kamuoyunda da takip edildiini bu cevaptan yola karak sylemek mmkndr.

15

Trkiyenin Avrupa Birliine yelik tarihi 35 Trkiyenin Avrupa Birliine yelik tarihi 30 25 20 16 15 10 5 0 20 21 % 30

8 5

5 yl iinde

5 ile 10 yl iinde

11 yl ile 20 yl iinde

20 yldan sonra

Asla

Reddetti/ Bilmiyor

Trkiyenin ABye yelik tarihi sorulduunda asla cevab her ne kadar %30 oranyla en popler cevap olarak gzkse de Trkiye halknn %49u 5 ile 20 yllk sre ierisinde lkelerinin ABye ye olabileceini dnmektedir. %20 orannda Trkiyenin 5-10 yl ierisinde ye olabilecei dnlmektedir. %16lk en iyimser olarak adlandrabilecek kesim ise 5 yl ierisinde ABnin Trkiyeyi ye olarak kabul edeceine inanmaktadr.

Trkiyenin AB yeliinin nndeki engeller

25 20 15 10 7 5 0 4 4 3 Yanl/tutarsz d politikalar % 22

Yabanc dmanl/ AB lkelerinin Trkiyenin Mslman isteksizlii bir lke olmas

Trkiyenin gen nfusu

Terr

Aratrmada Trkiyenin AB yeliinin nndeki engeller sorulduunda yabanc dmanl/ Trkiyenin Mslman bir lke olmas %22 ile ilk srada verilen cevap olmutur. Dier cevaplar %7 ile AB lkelerinin isteksizlii, %4 ile Trkiyenin gen nfusu ve terrdr. Trkiyenin nndeki engelin Kbrs sorunu olduunu syleyenlerin oran ise %3tr.
16

Bu cevaplar Trkiyede giderek daha fazla kesim tarafndan paylalmakta olan ABnin dini ve kltrel sebepler nedeni ile Trkiyeye tam yelik yolunda zorluklar kard gr ile paralellik gstermektedir.

Kbrs Sorunu
Kbrsta zm nasl olmal?
25 20 15 % 22

Kbrs sorununun zmnde ABnin rol

%12

%29

%13
10 5 0 9 8 6

%46

Barl, ki blgeli, KKTC Trkiyeye uzlamaya iki toplumlu balanmal dayal bir zm federasyon

KKTC bamsz olmal

Olumlu Olumsuz

Ne olumlu ne olumsuz Bilmiyor/Reddetti

Aratrma sonularna gre Kbrsta barl, uzlamaya dayal bir zm %22 orannda desteklenmektedir.2 Daha sonra gelen ikinci tercih, %9 ile iki blgeli, iki toplumlu federasyondur. Bu tercihi de ilk sonula beraber okumak mmkndr. Bu ekilde deerlendirildiinde soruna Birlemi Milletler parametreleri erevesinde bir zm bulunmas %31 orannda desteklenmektedir. Aratrmada KKTCnin Trkiyeye balanmas ve bamsz olmas gerektiini dnenler ise %8 ve %6 ile aznlkta kalmaktadr. AB, Kbrs sorunu zerinde kilit bir role sahiptir. 24 Nisan 2004te yaplan Annan Plan referandumunun Kbrs Rum toplumu tarafndan reddedilmesiyle 1 Mays 2004te Kbrs Cumhuriyeti tek bana AB yesi olmutur. Referandumun hemen ardndan 26 Nisanda Avrupa Birlii Konseyi, Kbrs Trk tarafna uygulanan izolasyonlar kaldrmak iin Kbrsn gney ve kuzeyi arasnda insan, mal ve hizmet hareketini dzenleyen Yeil Hat Tz, 259 milyon avroluk Mali Yardm Tz ve Dorudan Ticaret Tz olarak adlandrlan tzkleri hazrlamtr. Bunlardan ilki ve nispeten Kbrs Rum Ynetiminin sorumlu olduu 18 aylk bir gecikmeden sonra ikincisi ksmen yrrle girmi3; ancak sonuncusu Kbrs Rum Ynetimi tarafndan engellenmitir. Trkiyenin 29 Temmuz 2005te Ankara Antlamas Ek Protokoln rezervasyonlarla imzalamas, Kbrs sorununa Trkiyenin AB yelii boyutunun da eklenmesiyle sonulanmtr. Aralk 2006da Avrupa Konseyi Kbrs Cumhuriyetinin itirazn dikkate alarak 35 mzakere faslndan 8ini dondurmutur. Aratrma sonularna gre Kbrs sorununun zmnde ABnin roln olumsuz bulanlarn oran %46, olumlu bulanlarn oran %29tur. Trkiyedeki bu algnn sebebi olarak ABnin Kbrs Cumhuriyeti adna sadece Rum Ynetiminin iradesini kabul etmesi ve Kbrs Trklerine uygulanan ambargolarn kalkmamas saylabilir.

2 Kbrsl Rumlarn %75i, Kbrsl Trklerin de %55i Kbrs sorununun karlkl kabul edilebilir bir uzlama temelinde zlmesi gerektiini dnmektedir. Bkz. Kbrs 2015, Gelecee Ynelik Aratrmalar: Kbrs Kamuoyunun Derinlemesine Analizi, Aralk 2009, s. 5-6. http://cyprus2015.org/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=1%3Apublic-opinionpoll&Itemid=34&lang=tr 3 259 milyon avroluk mali yardmn sadece 110 milyon avroluk ksm harcanmtr. Bu miktar %40a karlk gelmektedir. Bkz. (Eski Avrupa Komisyonu Kbrs Trk Toplumu alma Kolu Bakan) Andrew Rasbash: AB verdii szleri tuttu, Kbrs Ekonomi, 14 Ekim 2010. http://www.abhaber.com/haber.php?id=32045

17

Amerika Birleik Devletleri ve Trkiye likileri

ABD Trkiyeye ne derece dosta yaklayor?

%27 %52 %4 %17

Dosta Dosta deil

Ne dosta ne deil
Bilmiyor/Reddetti

Aratrmaya gre Trkiyede %52lik bir kesim ABDnin Trkiyeye dosta yaklamadn dnmekte, %27 ise dosta yaklat ynnde gr belirtmektedir. Katlmclarn %33nn srailin ardndan ABDyi Trkiyeye en dmanca davranan ikinci lke olarak grd gz nne alndnda, bu sonu Trkiyede ounluun ABDnin Trkiyeye yaklamn olumsuz bulduunu gstermesi asndan nemlidir. Blgesel dalma bakldnda ounluun ABDnin Trkiyeye yaklamn dosta bulduu tek blge %41 ile Gneydou Anadoludur; burada ABDnin dosta yaklamadn dnenlerin oran %39dur. Ancak Barack Obamann bakanl konusunda grler sorulduunda seilmi olmasna verilen destek %80 gibi olduka yksek bir oranda kmakta, Aralk 2010 itibariyle performans sorulduunda ise %13lk bir gerilemeyle %67lik bir destein var olduu grlmektedir. Bundan hareketle, Obama ynetiminin Trkiyede beklentileri tam olarak karlamad, fakat yine de olumlu bulunduu sylenebilir.

18

Barack Obamann bakanln nasl deerlendirirsiniz?

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 8 %

80 67

14 8

14 4 5

Olumlu

Olumsuz

Ne olumlu ne olumsuz imdi

Bilmiyor/Reddetti

Bakan seildiinde

ABD Trkiyeye neden dosta yaklamyor?

25 20 15 10 5 0 10 9 7 % 23

ABD yalnzca kendi karn dnd iin

ABD Trkiyenin glenmesini istemedii iin

Trkiye Mslman bir lke olduu iin

Trkiyeyi ele geirmek/ykmak istedikleri iin

ABDnin Trkiyeye dosta yaklamadn dnenlerin %23 ana sebep olarak ABDnin yalnzca kendi karlarn dndn belirtmektedir. ABDnin Trkiyenin glenmesini istememesi, Trkiyeyi ele geirmek/ykmak istemesi, bu lkeye olumsuz bakanlarn dile getirdii dier nemli nedenlerdir. Trkiyenin Mslman kimlii, toplam %40 bulan dier nedenin yannda sadece

19

%9luk bir oranda dile getirilmitir. Bu sonula, Trkiyede ABDnin Trkiyenin Mslman olmas gibi deimesi imknsz deerler yznden deil, sadece kendi karlar dolaysyla dosta yaklamad ynnde bir alg olduu sylenebilir.

Trkiye ABDye ne derece dosta yaklayor?

%4 %10 %10

Dosta %76 Dosta deil Ne dosta ne deil Bilmiyor/Reddetti

Trkiye ABDye neden dosta yaklamyor?

20 % 15 10 5 0 18

ABDye gvenmedii iin

ABD Trkiyeyi Trkiye kendi kendi karlar iin karlarn dnd kullanmak istedii iin iin

ABDnin dost olmadn bildii iin

ABD terr destekledii iin

te yandan %76 gibi yksek bir ounluk, Trkiyenin ABDye dosta yaklat kanaatindedir. Sadece %10luk kk bir ksm Trkiyenin ABDye dosta yaklamadn dnmekte ve buna da katlmclarn %18i Trkiyenin ABDye gvenmemesini gereke gstermektedir. Bu sonulardan yola karak iki lke ilikilerinde Trkiyenin daha dosta davranan taraf olduu dnlmektedir. ABD terr destekledii iin Trkiye bu lkeye dost deil diyenlerin oran ise sadece %4tr.

20

ABD-Trkiye ilikilerinin gelecei

%4 Olumlu %19 %53 Olumsuz Ne olumlu ne olumsuz %24 Bilmiyor/Reddetti

ABD-Trkiye ilikilerinin gelecei %53 orannda olumlu olarak alglanmakta; %24lk bir kesim ise gelecei olumsuz olarak grmektedir. zellikle son aylarda srail ile Trkiye arasnda yaanan krize ve ran konusunda yaanan anlamazla ramen ounluun ilikilerin geleceini olumlu grmesi nemli bir bulgu olarak ortaya kmaktadr.

21

Ortadou ve Trkiye likileri

Ortadouda bar ve istikrarn nndeki en byk engel

25 20 15
12

%
23

10
7

5 0

srail

ABD

Terr

lkeler arasnda birlik olmamas

Enerji kaynaklarn paylama mcadelesi

Ortadouda bar ve istikrarn nndeki en byk engel sorulduunda srail %23 ile ilk sray almaktadr. sraili %12 ile ABD takip etmektedir. Bu sonucun Ortadou blgesinde genel olarak paylalan eilim ile rtt TESEV D Politika Programnn Ortadouda Trkiye Algs 2010 aratrmasna 4 dayanarak sylenebilir. Bu aratrma sonularna gre Ortadouda en byk tehdit kayna srail (%40), ikinci en byk tehdit ise ABD (%26) olarak dile getirilmiti. Ayn aratrmada ran blgeye tehdit olarak grme oran %9 iken, Trkiyede ran, Ortadouda bar ve istikrarn nnde bir engel olarak grlmemektedir. Bu soru erevesinde terre atfedilen nem %7 olmutur. Bu oran ile terr cevab, srail ve ABDden sonra blgenin bar ve istikrarn tehdit eden en byk unsur olarak gze arpmaktadr. Bunlara ek olarak %4 orannda lkeler arasnda birlik olmamas ve enerji kaynaklarn paylama mcadelesi verilen dier cevaplar arasndadr.

4 Mensur Akgn, Sabiha Senycel Gndoar, Jonathan Levack, Gke Perinolu, Ortadouda Trkiye Algs 2010, stanbul: TESEV Yaynlar, 2010.

22

Trkiye Ortadou iin model olabilir mi?

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Evet Siyasi adan Hayr Ekonomik adan Bilmiyor/Reddetti Kltrel adan 18 72 % 80 82

15

12

10

Trkiyenin Ortadou lkeleri iin model olup olamayaca tartmalarna Trkiye tarafndan bakldnda bu fikrin kabul grdn sylenebilir. Ortadouda Trkiye Algs 2010 almasnn sonularna gre katlmclarn %66s Trkiyeyi Ortadou lkeleri iin bir model olarak grdklerini belirtmilerdi. Ayn soru Trkiyede sorulduunda destek siyasi adan %72, ekonomik adan %80, kltrel adan %82dir. Trkiyenin siyasi adan model olabileceini syleyenler, %16 ile Trkiyenin demokratik bir rejime sahip olmasn ve siyasi iradesini ortaya karmtr. Trkiyeyi ekonomik ve kltrel adan bir model olarak gsterenler ise lkenin ekonomik gcne (%30) ve kltrel gemiine (%35) vurgu yapmlardr. Bu sonular Ortadou aratrmasnn sonular ile karlatrldnda, blgede Trkiyenin Mslman kimliine daha ok referans verildii5, Trkiyedeki algnn ise daha ok demokrasi zerine younlat grlmektedir. Trkiyenin Mslman kimlii nedeni ile model olabileceini syleyenlerin oran %5 ile nc srada yer almaktadr.

5 Ortadouda Trkiye Algs 2010 aratrmasnda katlmclarn %15i Trkiyeyi Mslman kimliinden tr, %12si ekonomisinden tr, %11i demokratik bir rejime sahip olmasndan tr, %10u ise Filistinlilerin ve Mslmanlarn hakkn korumasndan tr bir model olarak grdklerini belirtmilerdi.

23

ran Ortadou iin bir tehdit midir?

ran Ortadou iin bir tehdit midir?

%12 Evet %53 %35 Hayr Bilmiyor/Reddetti

Ortadouda bar ve istikrarn nndeki en byk engel sorulduunda, ran istatistiksel anlamda nemli bir cevap olarak verilmemitir. Soru dorudan rann blge iin bir tehdit olup olmad eklinde sorulduunda ise %35 orannda evet cevab verilmitir. Yine de %53, ran Ortadou iin bir tehdit olarak grmemektedir. Cevaplar blgeler baznda incelendiinde %40 ile Karadeniz, %38 ile Orta Anadolu ve %36 ile Akdeniz, ran Ortadou iin bir tehdit olarak grmektedir. ran en az tehdit olarak gren blgeler ise %25 ile Dou Anadolu ve %26 ile Gneydou Anadoludur.
rann barcl bir nkleer olmasna verilen destek rann barl nkleer enerji program enerji program olmasna verilen destek

%7 %8 Destekliyorum %47 Desteklemiyorum Ne destekliyorum ne de desteklemiyorum Bilmiyor/Reddetti

%38

rann barl bir nkleer enerji programna sahip olmas %47 orannda desteklenmekte, %38lik bir kesim tarafndan ise desteklenmemektedir. Blgesel olarak bakldnda %49 ile en fazla kar kan Marmara Blgesidir. Daha sonra %37 ile Gneydou Anadolu ve %35 orann paylaan Dou Anadolu ve Ege blgeleri gelmektedir. rann barl nkleer enerjiye sahip olmasna verilen en byk destek ise %55 orann paylaan Akdeniz ve Orta Anadolu blgeleri ile %51 orannda destek veren Karadeniz Blgesine aittir.
24

rann nkleer silah gelitirmesine verilen destek

rann nkleer silah gelitirmesine verilen destek

%4 %5 Destekliyorum %26 %65 Desteklemiyorum Ne destekliyorum ne de desteklemiyorum Bilmiyor/Reddetti

Soru rann nkleer silah gelitirmesinin desteklenip desteklenmedii eklinde sorulduunda destek oran Trkiye genelinde %26ya dmektedir. Blge lkeleri ile karlatrmal olarak bakldnda Trkiyede rann nkleer silah gelitirmesine verilen destein blge halkndan gelen destee oranla dk olduu grlmektedir.6 Blgesel dalma bakldnda rann nkleer silah gelitirmesine %35 ile en ok destek veren blge Orta Anadoludur; en ok kar kan ise %70 oranyla Marmaradr. rana komu Dou Anadolu Blgesinde destek oran %29, Gneydou Anadolu Blgesinde ise bu oran %31dir.
Trkiye Filistin-srail sorununun rol oynamal mdr? Trkiye, Filistin-srail sorununun zmndezmnde rol oynamal mdr?

%7 %18

Evet Hayr %75 Bilmiyor/Reddetti

6 Ortadouda Trkiye Algs 2010 aratrmasnda ran hari tutulduunda blge halknn %39u, ran dhil edildiinde ise %40 rann nkleer silah gelitirmesine destek vermiti. Aratrmada, rann nkleer silah gelitirmesini neden destekliyorsunuz? sorusuna, %19la en ok dier devletler sahip olduu iin, ikinci olarak da %17le rann kendi gvenliini salamas iin cevaplar verilmiti.

25

Trkiyenin Filistin-srail sorununda arabulucu rol oynamas %75 orannda desteklenmektedir. Bu cevap Trkiyenin son yllarda Ortadou siyasetinde kazand grnrln lke halk tarafndan da onayland eklinde yorumlanabilir. Trkiyenin arabulucu rolne destek vermeyenlerin oran yalnzca %7 olmutur. Trkiyede verilen bu destein Ortadouda da kabul grdn sylemek mmkndr. Ortadouda Trkiye Algs 2010 aratrmasna gre %78lik bir ounluk Trkiye blgede daha byk rol oynamaldr ve Trkiye, Filistin-srail sorununda arabuluculuk yapmaldr yarglarna katldklarn belirtmiti. Bunun yan sra, Trkiyenin atma zm politikasnn bir uzants olan uluslararas bar glerinde yer almas desteklenmektedir; Trkiyenin Lbnana bar gc gndermesi %58 orannda olumlu bulunmaktadr.

Lbnana bar gc gndermeye verilen destek

Lbnana bar gc gndermeye verilen destek

%8 %4 Destekliyorum Desteklemiyorum Ne destekliyorum ne de desteklemiyorum Bilmiyor/Reddetti

%58 %30

26

u anki srail-Trkiye ilikileriu anki srail-Trkiye ilikileri algs algs

40 30 24 20 13 10 0 12 17 % 34

ki lkenin karn da zedeliyor

ki lkenin de karn zedelemiyor

Trkiyenin karn zedeliyor

srailin karn zedeliyor

Bilmiyor/ Reddetti

Getiimiz yllarda bir dizi gerginlie sahne olan srail-Trkiye ilikileri, 31 Mays 2010da yaanan Mavi Marmara olay ile birlikte bir kriz haline dnmtr. Raporun daha nceki blmlerinde belirtildii gibi srail, Trkiyeye dmanca yaklaan lkeler arasnda ilk srada yer almaktadr. Ancak gelinen son nokta zerine grleri sorulduunda katlmclarn %34 bu durumun her iki lke karna da zarar verdiini belirtmilerdir. Yalnzca Trkiyenin ve yalnzca srailin karlarnn zedelendiini dnenlerin oran srasyla %13 ve %12dir. Bu soruya verilen cevaplardan yola karak, Trkiyede srail ile olan ilikilerin bir lkenin karnn dierinin kayb olduu anlayna (zero-sum) oturmad sonucu kartlabilir.

27

Kafkasya-Orta Asya ve Trkiye likileri

Ermenistanla diplomatik kurulmas ve ve snrn almasna verilen destek Ermenistanla diplomatik ilikilerilikiler kurulmassnrn almasnaverilen destek 70 60 54 50 40 30 20 10 0 9 11 12 11 6 Marmara Ege 12 7 6 8 7 5 7 5 10 5 Gneydou Anadolu 39 44 40 46 37 37 40 28 26 47 40 48 % 60 58

27

lke toplam Destekliyorum

Akdeniz

Orta Anadolu

Karadeniz

Dou Anadolu

Desteklemiyorum

Ne destekliyorum ne de desteklemiyorum

Bilmiyor/Reddetti

Trkiye genelinde %39luk bir kesim Ermenistan ile diplomatik ilikiler kurulmas ve snrn almasn desteklerken, %44lk bir kesim buna destek vermemektedir. Blgesel dalma bakldnda, Marmara, Ege ve Gneydou Anadoluda destek verenler daha fazla iken; Akdeniz, Orta Anadolu, Karadeniz ve Dou Anadoluda sreci desteklemeyenlerin ounlukta olduu grlmektedir. zellikle Orta Anadolu ve Karadeniz blgelerinde sre en az oranda destek grmektedir; Orta Anadoluda %54lk bir kesim Ermenistan ile diplomatik ilikiler kurulmas ve snrn almasna kar karken, Karadeniz Blgesinde bu oran %60a kmaktadr. te yandan Gneydou Anadolu, %58lik bir oran ile srece en ok destek veren blgedir. Ermenistan ile kara snrna sahip blge olan Dou Anadoluda ise %48lik bir kesim sreci desteklememektedir.

28

Ermenistan-Trkiye yaknlamasna Ermenistan-Trkiye yaknlamasna verilen destek verilen destek 60 50 40 30 20 10 0 8 8 % 50 49 51

37

38 35

6 Destekliyorum Desteklemiyorum Siyasi adan

Ne destekliyorum ne de desteklemiyorum

Bilmiyor/Reddetti

Ekonomik adan

Kltrel adan

Ermenistan ve Trkiyenin siyasi, ekonomik ve kltrel alardan yaknlamasna verilen destee bakldnda her srecin de birbirine yakn oranlarla desteklendii grlmektedir. Trkiye genelinde siyasi yaknlama %50, ekonomik yaknlama %49 ve kltrel yaknlama %51 orannda desteklenmektedir. Soru Ermenistan ile diplomatik ilikiler kurulmas ve snrn almas eklinde sorulduunda destek oran daha az, Ermenistan ile siyasi, ekonomik ve kltrel yaknlamann desteklenip desteklenmedii eklinde sorulduunda ise daha fazla kmaktadr.
Ermenistan-Trkiye siyasi verilen destek Ermenistan-Trkiye siyasi yaknlamasnayaknlamasna verilen destek 70 60 53 50 43 42 40 30 20 10 0 35 41 48 43 39 34 30 20 % 62 56 51

Destekliyorum

Desteklemiyorum

29

Marmara

Ege

Akdeniz

Orta Anadolu

Karadeniz

Dou Anadolu

Gneydou Anadolu

Blgesel olarak bakldnda siyasi yaknlamann en ok Gneydou Anadolu ve Karadenizde, srasyla %62 ve %56 oranlarnda desteklendii grlmektedir. Ermenistan ile diplomatik ilikiler kurulmas ve snrn almasna %60 orannda kar kan Karadeniz Blgesinin siyasi yaknlamay desteklemesi ilgin bir sonu olarak n plana kmaktadr. Yine diplomatik iliki kurulmas ve snrn almasna kar olan Dou Anadolu Blgesinin %30a kar %51lik bir oranla siyasi yaknlamay desteklemesi de dikkate deer bir sonutur. Siyasi yaknlamaya verilen cevaplardan kan bir dier nemli bulgu ise sadece Akdeniz Blgesinde srece kar kanlarn destek verenlerden fazla oluudur. Akdeniz Blgesinin %48i siyasi yaknlamaya kar karken, %41i sreci desteklemektedir. Dier alt blgede destek verenler kar kanlardan daha fazladr. Siyasi yaknlamaya destek verenlerin %39u, bunun sebebi olarak iki lke arasndaki anlamazln zlmesi cevabn n plana karmaktadr. kinci srada ise %11 ile iki lkenin komu olmas cevab gelmektedir. Dier yandan, srece kar olanlar %13 ile Ermenilerin Trklere dman olduklarn, %11 ile Ermenilerin Trklere gemite ihanet ettiklerini ve %9 ile soykrm iddialarn dile getirmektedirler. Ermenistan ile siyasi yaknlamaya Azerbaycan yznden kar olanlarn orannn sadece %5 olmas ilgi ekici bir sonu olarak ortaya kmaktadr.
Ermenistan-Trkiye ekonomik yaknlamasna verilen Ermenistan-Trkiye ekonomik yaknlamasna verilen destek destek 70 60 50 40 30 24 20 10 0 51 52 49 42 36 33 43 43 43 47 49 40 % 63

Marmara

Ege

Akdeniz

Orta Anadolu

Karadeniz

Dou Anadolu

Gneydou Anadolu

Destekliyorum

Desteklemiyorum

Ekonomik yaknlamaya verilen destee bakldnda, Gneydou Anadolu %63, Ege %52, Marmara %51, Akdeniz ve Dou Anadolu blgeleri %49luk bir oranla srece destek vermektedir. Karadeniz ise %47lik bir oranla kar kmakta, Orta Anadoluda ise sreci destekleyenler ve kar kanlar %43lk oranlarla eit durumdadr. Ekonomik yaknlamay destekleyen katlmclarn %39u bu durumun Trkiye ekonomisi iin faydal olacan belirtmektedirler. Bu cevab siyasi

30

yaknlamay destekleyenlerin de vurguladklar iki sebep izlemektedir; katlmclarn %17si iki lke arasndaki anlamazln zlmesi cevabna vurgu yaparken, %14lk bir kesim iki lkenin komu olmasn ekonomik yaknlamaya verdikleri destein sebebi olarak gstermektedirler. Ekonomik yaknlamaya kar kan katlmclar ise %21 ile siyasi yaknlamaya da kar kanlarn altn izdii Ermenilerin Trklere dman olduklar cevabn n plana karmaktadr. Bu cevab %13lk bir oranla Ermenistann kk bir lke olmas ve ekonomik yaknlamann Trkiyeye bir fayda salamayaca tespiti ile %8lik oranla Azerbaycan ile ilikiler izlemektedir.
Ermenistan-Trkiye kltrel yaknlamasna verilen Ermenistan-Trkiye kltrel yaknlamasna verilen destek destek
70 %

60

60 54 51 45 41 36 30 24 35 40 40 51 52 45

50

40

30

20

10

Marmara

Ege

Akdeniz

Orta Anadolu

Karadeniz

Dou Anadolu

Destekliyorum

Desteklemiyorum

Gneydou Anadolu

Son olarak kltrel yaknlamaya verilen cevaplara baktmzda Gneydou Anadolu Blgesinin yine %60 gibi yksek bir oranla bu srece de en ok destek veren blge olduu grlmektedir. Dou Anadolu ve Akdeniz, srasyla %45 ve %41 ile kltrel yaknlamaya ounluun kar kt blgeler olarak gzkmektedirler. Kltrel yaknlamay destekleyenler en ok %15 ile iki lke arasndaki anlamazln zlmesi ve %14 ile Trkiye ve Ermenistanda yaayanlarn ortak bir gemii paylatklarn vurgularken; kar kanlar ise %16lk oranlarla kltrel farkllklar ve Ermenilerin Trklere dman olduklar gerekelerini dile getirmektedirler.

31

Rusya ile olan siyasi ve ekonomik ibirlii artmal m? Rusya ile olan siyasi ve ekonomik ibirlii artmal m? 80 70 60 50 40 30 20 10 0 %
76 70

16 12 5 Katlyorum Katlmyorum Siyasi adan 5 9 7

Ne katlyorum ne de katlmyorum Ekonomik adan

Bilmiyor/Reddetti

Rusya ve Trkiye arasndaki ekonomik ibirliinin artmas %76 orannda desteklenmekte, sadece %12lik bir kesim aksi ynde gr belirtmektedir. ki lke arasndaki siyasi ibirliinin artmas da yine %70 gibi yksek bir oranda destek grmekte, siyasi yaknlamaya olumsuz bakanlarn oran sadece %16da kalmaktadr. Bu sonulardan yola karak, Rusya ve Trkiye arasnda son yllarda yaanan siyasi ve ekonomik yaknlamann Trkiyede yksek bir oranla desteklendii sylenebilir.

32

Trkiye Kafkasya ve Orta Asyada etkin rol oynayabilir mi?

Trkiye Kafkasya ve Orta Asyada etkin rol oynayabilir mi?

%14 Evet Hayr %74 Bilmiyor/Reddetti

%12

Aratrma, %74lk bir oranda Trkiyenin Kafkasya ve Orta Asyada etkin rol oynamasnn desteklendiini gstermektedir. Bu %74lk orandan yola karak, Trkiyenin son dnemlerde 2008 Grcistan-Rusya Sava gibi blgedeki gelimelere kaytsz kalmamasnn ve Bak-TiflisCeyhan ya da Nabucco gibi byk enerji projelerinde aktif rol oynamasnn desteklendii sylenebilir. Blgesel dalma bakldnda tm blgelerde %70 ve zerinde bir destek olduu grlmektedir. Trkiyenin Kafkasya ve Orta Asyada etkin rol oynayabilecei Dou Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz blgelerinde srasyla %79, %79 ve %77 orannda desteklenmektedir.

33

Sonsz

Bu blm aratrmann deil, aratrma iin hazrladmz sunuun bir son sz niteliinde. Biz Trkiyenin d politika algs stne daha ok sz syleneceini, aratrmann karar vericilere k tutacan, Trkiyenin d politikas hakknda retilen pek ok iddiay da sarsacan dnyoruz. Umarz sizler de bizim gibi aratrmann pek ok bulgusunun kayda deer nitelikte olduu grn paylarsnz. Bize gre Trkiyede ABD ile ilikilerin gelecei konusunda olumlu gr belirtilmesi ve AB yeliinin hl arzu edilmesi, Trkiyenin ekseninin kayd, Batdan uzaklat ynndeki iddialar en azndan toplumsal dzeyde yalanlar nitelikte. Ortaya kan sonular Trkiyenin toplum olarak Bat diye adlandrlan kavramdan duygusal olarak uzaklamadna iaret ediyor. Trkiyede insanlar %69 gibi yksek bir oranda AB yesi olmak, ABD ve hatta srail ile ilikilerin gelitiini grmek istiyor. Yanl anlalmaya yol amamak iin bu aratrmann resm Trkiyenin ya da AKPnin d politikasnn eilimini deil, Trkiye insannn eilim ve beklentilerini gsterdiini vurgulamamz gerek. Yine de bir karsama yapacak olursak ikisinin birbirinden uzak durmadn verilere ve hkmet pratiine bakarak syleyebiliriz. te yandan bu aratrma, belli bir zamanda ekilmi bir toplumsal fotorafn sonularn ieriyor. Sorduumuz sorularla genel resmi,yani yzeyi grmeye altk. Bu resmin arka plann anlamak iin stnde daha ok dnmemiz gerekiyor. Biz, bu aratrmay tekrarlamak ve Trkiyenin d politikaya ilikin toplumsal nabzn tutmak istiyoruz. KA Aratrma ile imdiden bu yl iin mutabakata vardk. Aratrmann stnde dnmenin yansmas olan analiz serileri ise ok yaknda gelecek ve eminiz ki TESEV dnda yaplan almalarla da zenginleecektir.

34

Metodoloji

Trkiyede D Politika Algs aratrmas, KA Aratrma irketi tarafndan Bilgisayar Destekli Telefon Grmeleri (CATI) yntemiyle irketin stanbuldaki arama merkezinde gerekletirilmitir. Anket, NUTS - I yntemiyle7 belirlenen Trkiyenin 12 blgesi ve 81 ilinde rastgele rnekleme metoduyla seilen 18 ya st 1,000 katlmc ile yaplm, sonular veri analizi esnasnda Trkiyenin 7 idari blgesine datlmtr. Projenin saha almas 6-14 Aralk 2010 tarihinde, kalite kontrol 7-17 Aralk 2010 tarihinde, veri analizi ise 17 Aralk 2010-26 Ocak 2011 tarihleri arasnda gerekletirilmitir. Aratrma, 54 ieriksel, 12 demografik ve 20 de kalite kontrol sorusundan olumutur. CATI saha almas anadili Trke olan 32 eitimli mlakat tarafndan gerekletirilmitir. Baarl bir mlakat 12 ile 57 dakika arasnda deikenlik gstererek ortalama 23.3 dakikada yaplmtr. Grme yaplan hanelerin telefon numaralar rastgele numaralar retilerek (son 4 rakam) seilmi, katlmc ise tamsaym (full enumaration) yntemiyle8 belirlenmitir. Saha almas esnasnda kurulan 1,906 baarl balantnn 906snda anket sorularnn cevaplanmas eitli nedenlerle reddedilmi, bu da cevaplama orann (response rate) %52 olarak vermitir. Aratrma, %95 gven aralnda +/- %2.54 istatistiksel hata payna sahiptir.

7 statistiki Blge Birimleri Snflandrmas (BBS) (Nomenclature of Units for Territorial Statistics - NUTS), blgeleraras gelimilik farklarnn azaltlmasna ynelik olarak blgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yaplmas ve Avrupa Birlii (AB) ile karlatrlabilir veriler retilmesi amacyla AB blgesel snflandrmas kriterlerine gre tanmlanmtr. dzeyden olumaktadr. lk aamada idari yapya uygun olarak 81 adet il 3. dzeyde blge birimleri olarak tanmlanmtr. (NUTS - III) Ekonomik, sosyal, kltrel ve corafi ynlerden benzer iller belirli bir nfus bykl de dikkate alnarak gruplanmas ile 26 adet 2. dzeyde blge birimleri tanmlanmtr. (NUTS - II) Yine ayn kritere gre 2. dzey blge birimlerinin gruplanmas sonucu 12 adet 1. dzeyde blge birimleri tanmlanmtr. (NUTS - I) http://tuikapp.tuik.gov.tr/DIESS/ SiniflamaSurumDetayAction.do?surumId=164 8 Tamsaym ynteminde telefonu aan kii hanesindeki 18 ya zeri kiileri belirtmektedir. Katlmcnn verdii srayla CATI sistemine ilenen isimleri sistem birden balayarak numaralandrmaktadr. CATI sistemi rastgele bir say belirleyip (rnein 2), bu numara ile eleen kiiyle (telefonu aan kiinin ikinci srada sayd isim) mlakat yapmaktadr.

35

Demografik Veriler

alma durumlar
50 40 30 20 10 0 9 %

alma durumlar

39

25

22

5 alyor siz Ev kadn renci Emekli

Eitim durumlar
80 70 60 50 40 30 20 10 0 36 % 71

Eitim durumlar

20 9

lk retim

Orta retim

Yksek retim

Sosyal snflar (kendi beyanlaryla)

%1 %3

Sosyal snflar (kendi beyanlaryla)

%18

Alt snf i snf %16 Orta snf st snf Bilmiyor/Reddetti

%62

Cinsiyet dalm

Cinsiyet dalm

%47

%53

Kadn Erkek

Ya dalm

Ya dalm

%24

%10 %18

18-24 25-34 35-44

%21 %27

45-54 55+

37

Televizyon izleme alkanlklar Televizyon izleme alkanlklar %1 Her gn veya neredeyse her gn (6-7 gn) Haftada 4-5 gn Haftada 2-3 gn %86 Haftada bir Haftada birden daha az zlemiyor

%1

%2 %6 %4

Gazete okuma alkanlklar

35 30 25 % 29

Gazete okuma alkanlklar

21 20 15 10 7 5 0 16 16 11

Her gn veya neredeyse her gn (6-7 gn)

Haftada 4-5 gn

Haftada 2-3 gn

Haftada bir

Haftada birden daha az

Okumuyor

38

nternet kullanma alkanlklar

60 50 40 30 22 20 10 3 0 Her gn veya neredeyse her gn (6-7 gn) Haftada 4-5 gn %

nternet kullanma alkanlklar 59

6 Haftada bir

3 Haftada birden daha az Kullanmyor

Haftada 2-3 gn

39