Sunus

Sivasin tarihsel gelisimini degerlendiren bir yazi ile girisimizi yaptik. Sivas konusunda daha kapsamli ; dn ve bugnki gercekligini de iceren daha kapsamli yazilarimizi nmzdeki srecte paylasmaya devam edecegiz. Mahallemize iliskin ise su ana kadar toparlayabilidigim bilgi belge ve verileri bir araya getirerek bir cerceve belirlemeye calistim. Yeterli olmasa da eksiklerimizi tamamlama, daha derli toplu bir calisma yaratma gayretimiz bu konudada devam edecek. Burada ortaya cikan sonuclara gre bir gercekligin altini cizmek istiyorum. Mahallemizin tarihi gercekliginde cesaret, ynetme ve liderlik yapma mayasi fazlasi ile var. Bize dsen yan da bu mayaya sahiplenip tarihi gercekligimize uygun yasam ve yasamlari olusturmaktir. Politika Byle bir dsnce kafamda ilk sekillendiginde acaba ? Demistim. Konu bulmada darlik yasayabilirim endisesi tasiyordum. Fakat Sivas ve Trkiye gercekligini gz ardi etmisim. Dergi kararindan sonra son 10 gn icerisinde o kadar cok gelismeler yasandiki hangisini dergiye tasiyayim diye ikilem yasamaya basladim. Sivasta secilmis Vekil ve Siyasilerin Cagrilarimizi dikkate almamalarini mi?konu olarak tasisaydim, Sivas ve Mahalle icerisinde siralanacak sorunlarini mi? dergimize tasiyayim yoksa Sivas merkezin kendini temsil edecek bir vekili Sivas Sehrinden cikaramamasinin nedenlerini mi dergiye tasiyayim.. sorunlar yumagi haline gelmis Sivas,Trkiye ve Dnya gercegini gzardi etmisim .Gelinen asamada konu coklugundan ncelikli hangisi olmali konusunda zorluk yasadimDoga ve Insan Dnyanin dengelerinin nasil bozuldugunu, iklim degisikligi nedenleri zerine gittim Savaslarin, tusinamilerin,doga felaketlerinin ve bir bicimi ile ynetenlerin Doga ve insan katliamini politika haline getirdigi icin insan ve doga nasil tahrip ediliyor bu gercek ile yzlestim . Kadin ve Hukuk Bir kadinin daha nce dayak yedigi kocasi tarafindan canice ldrldg haberini okudum. Polis tarafindan ailenin mahremiyeti karisamayiz ,deyip serbest biraktigi adamin birakildiktan sonra esini ldrmesinden etkilendim... Nedir bu dnyanin ve kadinlarin bu erkeklerden cektikleri diyerek kendimide zulumkar kesimin icine koyarak sorgulamaya basladim. Baktim ki bu konuda bize gretilen tm ktlklerin anasi deyimi kt olana cinsiyet sifati ykleme isidogru degil. Aslinda ktlgn cinsiyetinin utanarak da olsa erkek oldugunu grdm . Savaslarin kiyimlarin soykirimlarin vahsetlerin altinda hep erkek oldugu gercegi beni sarssa da ; Kadini bu zulm,erkegide canilikden kurtaracak birileri bir recete yazmis mi arayisina girdim. Anayasa ismi ve Hukukun evrensel Sembolnn Kadin sleti oldugu gercegi; Erkegin hukuksuzluguna engel teskil edebilirmi arayisi ile, firsatta esitlik ,insanca yasam hakki, kisilik haklari.,yasam hakki,Kadin Hakki ,Cocuk Hakki gibi konularda iktidarlarin ve ynetenlerin yasalari ve hukuku istedigi bicim ve sekle sokup acimazca uyguladigini tesbit etmek yanilgili olmaz. Gazeteci,Aydin,Siyasetci ve Halka karsi islenen suclar ve Siyasi Cinayetler konusunda hukuku calistirmada ne hukuk, ne yasa nede anayasa nede siyasiler istekli degil . Erkegin kuyu yasasi ve hukukundan kadina ve toplumumuza kurtulus cikmaz deyip, bu konudaki umutlarimi bir baska bahara birakarak .... Yeni Anayasa tartismalarina da bir gnderme yaparak bu konudaki dsncelerimizi sonraki sayilarimiza birakmak istedim. Ortadogu Ortadoguya neler oluyor sorusuna cevaplar aramaya ve nedenleri zerinde durmanin anlamli olacagini dsnerek Afganistan dan Libyaya kadar insan mezbahahenesine cevrilmis yine Dnyanin her kitasini buralarda direnis gsterenlere iskencehane ve toplama kampina cevirmis bir gercekligi sorgulamayi daha anlamli buldum. Ortadogu planlarinin niversitelerimizde Profesr olmus hocalarin 2003-2004-2006-2007 tarihli tez yazilarinda grp Bu planin bir ayaginin da Trkiye oldugu gerceginide acik acik belirtilmesi,konuya ilgi boyutumuzu gclendirdirsede sira bize de gelecekmi kaygisini da yasamadan edemedim.. TBMM vekil krizi Bu konuyu da daha tarihi boyutlari ile ele alip bir sonraki sayimiza birakirken ; tutuklu vekiller zerinden tuzak yaklasimlarimlarininda Trkiyenin bu gnne ve gelecegine cok sey kazandirmayacagini dsnyorum. Gecmiste bu gibi yntemlere tenezl edenlerin nasil kendi ayaklarina balta vurdugu gercegini unutmamak lazim. Eger birine secilmesinde bir kusur yok deyip YSK eliyle secime sokuyor, sectiriyorsan temsil hakkinida engellemiyeceksin. Yok benim bu srecle ilgili hesaplarim var , siyasi partilerin zerinde bir takim lehime olan gelisme ve yasalar icin santaj tehdit amacli kullanacagim hesaplari yapiliyorsa bu daha tehlikeli bir yaklasim olur ki;siyasetin omurgasizliginin yanina zeminsizligi de koyarsaniz en tehlikelisi bu olur. Bunun altindanda kimin kalkacagida belli olmaz. iktidar partisinin bu politikalarla kaos yaratarak toplumsal kutuplasma ve catismalari derinlestirerek Demokratik Trkiyenin amaclarina hizmet etmedigi kesindir. iki asamali olarak uygulamaya koyulan kaos politikasi ;ilkinde her dnemin vekillerinden icisleri bakani Hayati Yazicioglu fitilini atesledigi ,ikincisinde de AKP nin secim islerinden sorumlu Genel Bakan Yardmcs Haluk Ipegin atesledigi Kaosla ilgimiz yok diyemezsiniz. Hele hele yani basimizda Ortadoguda havadan sudan bahanelerle tepelerine binilen ve binilmeye hazirlanilan devletler ve siyasal gerceklikler varken Trkiyede bu kaos ve tuzaklar zerinden politikalari hayata gecirmek ,savunucusu olmak Trkiyenin bu gn ve gelecegi ile oynamaktir. Politika Dergimizde Siyasi yapilar yasamimizin her alanin kurallarini belirliyorsa bizde Dnyadaki siyasal sistemleri incelemeyi ve bunlarin Trkiyedeki yansimalarini yansitmak cabasinda olacagiz . 2

Sivas Tarih Sivas sehri, tarihin ilk dnemlerinden beri daima nemli bir yerlesim merkezi olmus, zamanmza kadar burada pek ok medeniyetler ve devletler hkimiyetlerini srdrmslerdir. nemli yollarn kavsak noktasnda bulunmasnn yan sra, hayvanclk ve azda olsa tarm endstrisi asndan insanlara uygun bir ortam saglayan sehir, Bizans dneminden itibaren siyas bir neme de sahip olmustur.

Sivas Hukumet Meydannda Yaplan Bir Toren (1925)

Tarihi srete, Sivas sehrinin bulundugu blge hakknda esitli bilgiler verilmektedir. Arastrmaclar bu sehrin tarihini daha ok Anadolunun byk bir blmn kapsayan Kapadokya tarihi ierisinde incelemeyi uygun grmslerdir. Sz konusu dnemde bu sehrin ilk sahiplerinin Hititler oldugu ifade edilir. Dnemin seyyahlarndan Adren dupre Sivas sehri iin Kapadokyann Sebastesi dir demekte, ve eski isminin cabira (kabira) oldugunu ifade etmektedir. nceleri Kabira, Megolopolis, Diospolis, Talaurs ve Karana gibi isimlerle anlan sehir, Sivas adn ise, Roma imparatoru Ogste sadakat ifade etmek zere eski Yunancada Ogstn sehri anlamna gelen Sebasttan aldg kabul edilmektedir. Sebast sehri uzun mddet Roma idaresinde kalms, sonradan Bizans idaresine gemistir. Sehrin nemli ticaret yollar zerinde bulunmas, Bizans dneminde mhim bir vilayet merkezi olmasn da saglamstr. Sivas, nceleri serbest bir vilayetken M.S. VIII. yzylda Tema yani, askeri bir valilik merkezi oldu. Zira bu yzylda Bizansllar Anadoluyu Tema adyla bir takm eyaletlere ayrmslard. Sivas da bu temalardan birinin merkeziydi. Bizans Devletinin ulardaki hkimiyetinin zayflamasyla birlikte uzun sre mahalli prenslikler tarafndan ynetilen sehir, VII. yzyln baslarnda Sasani Ordularnn isgaline ugramstr. Bu isgalden sonra ise Malatya, Sivas ve Amasyaya kadar uzanan Emevi Ordularnn aknlarna sahit olmustur. Hatta bu aknlardan sonra Emevi Ordusunun komutanlarndan biri olan Abdulvehhab Gazi Sivas ynetiminde bulundugu sre ierisinde sehrin imar ve kalknmas ile halkn Mslman olmas konusunda alsmstr. Ancak Emevilerin yaptg bu isgaller srekli olmamstr. Netice de Bizansllar Sivas tekrar ele geirmeyi basararak XI. yzyln ortalarna kadar hkimiyetlerini srdrmslerdir. Trklerin Sivasa hkim olmalar Malazgirt Zaferinden sonradr. Bu zaferin ardndan danismendiler ynetimindeki Trkler, basta Niksar ve Sivas olmak zere Kayseri, Kastamonu ve Malatya arasndaki memleketleri bir Trk vatan haline getirmeye alsmslardr. yle ki, Sivas Danismentli Devletinin Anadoluda Bizanstan ele geirdigi ilk byk sehir olmustur7. II. Kl Arslann hkimiyetlerine son verene kadar Danismendiler sahip olduklar blgelerde Trk yap sanatnn Anadoludaki ilk rneklerini vermisler, pek ok mimari eserler meydana getirmislerdir. Battal Gazi Mescidi, Yagbasan Hangh, Zahird-din ili Han adl mimari eserlerin yannda bugn hl varlgn srdren Sivas Ulu Camii bizlere Danismendilerin braktg onlarn izlerini tasyan muhtesem bir eserdir. Kl Arslann Sivas, Niksar ve Tokat ele geirmesi ile Sivasn en parlak dnemi baslamstr. Sivas ve yresini ele geiren Seluklular, burann cografi ve stratejik imknlarndan yararlanarak daha da glendiler. Bu dnemde uluslar aras ticaret iliskileri iinde nemli bir istasyon olan Sivas, bir vilayet merkezi haline geldi Alaeddin Keykubat dnemi (12191237) gerek ilim, gerekse bayndrlk ynnden alsmalarn yogunlastg bir dnemdi77. Bu dnemde Sivas sehri, daha da byyp geliserek uluslar aras kozmopolit bir sehir haline geldi. Seluklu Devletinin istikrarn bozan gelisme 1240 ylnda kan ve Anadolunun byk bir blmn etkileyen Babai syan idi. Ardndan 1243 ylnda Ksedag Yenilgisi ile baslayan Mogol istilas, Seluklular her adan olumsuz etkiledi. Savasn ardndan Mogollar tarafndan gn sreyle yagma edilen Sivas Anadolunun diger blgelerinde oldugu gibi lhanllarn tayin ettigi valiler tarafndan ynetilmeye basland. Bylece Sivasa byk bir kltr merkezi olma zelligini kazandran Seluklu dnemi sona ermis oluyordu. Seluklu dnemi sona ermisse de, Seluklular arkalarnda Gk Medrese, ifte Minareli Medrese, Buriciye Medresesi adyla bu gn bile tarihe tanklk eden ilim merkezlerini brakmslardr80. Anadolu Seluklu Devletinin yklmasndan sonra Sivas sehri ilhanllarn gnderdigi valiler tarafndan ynetilmistir. Bu valilerden biri olan Anadolu Genel Valisi Emir Eratna, cesareti, adaleti ve akll siyasetiyle Sivasta siyas bir otorite haline gelmis ve giderek Sivasa kesin olarak hkim olmustur81. 1327-1381 yllar arasnda hkm sren Eratnallar lhanllarn varisi olmalarndan dolay Anadolu Seluklu topraklarnn byk bir ksmna sahip olmuslardr. Kurucusunun lmnden sonra gitgide zayflayan devlet, Naib Burhaneddin Ahmed tarafndan yklmstr. Sivasta Osmanl hkimiyetine kadarki geen srede Eratnal bir vezir olan Kad Burhaddin Ahmeti gryoruz. Kad Burhaneddin, Eratna Beyliginin zayflamas ile idareyi ele alarak kendi adyla anlan bir devlet kurmustur83. 1381de Sivasa hkim olan Kad Burhaneddin, ksa bir sre sonra Anadoluda bas gsteren Timur tehlikesi ile kars karsya kalmstr84. Kad Burhaneddin 1398 ylnda Akkoyunlu beyi Kara ylk Osman zerine atg bir seferde ldrlnce, hkmet erkan sehri Akkoyunlu beyine degilde Yldrm Bayezde teslim etmislerdir. Buradaki ilk Osmanl hkimiyeti ise ok ksa srms ve Timurun Sivas kusatmasyla son bulmustur. Timur Sivas zapt ettikten sonra sehri yagmalams halkna da byk zulmlerde bulunmustur. Dilden dile anlatlan Timurun zalimligi bu gn bile unutulmayacak kadar siddetli olmustur. Evliya elebi Timurun sehirde ldrdg insanlar hakknda sunlar anlatmstr: Sivas halk ve binlerce ocuk boyunlarna Kuran takarak Timuru karslamaya kmslarsa da demir yrekli nursuz adam bunlar ayaklar altnda perisan etmistir. Burada yedi gn kalarak yetmis bin bilgin ve halk kltan geirmistir. Bu sekilde kaleyi dahi harap etmistir. Timurun Sivas sehrini zapt, ynetimin degismesinin yannda demografik, ekonomik ve fiziki adan tam bir ykm olmustur. Sehir len ve genlerden dolay nemli bir nfus kaybna ugramstr. Sehrin zapt srasnda burada bulunan ticar meknlarn ogu byk lde tahrip edilmistir. En ok zarar gren ise sehrin fizik yaps olmustur. Kad Burhaneddinin damad oldugu dsnlen Mezid Bey, 28 Temmuz 1402 Ankara bozgununun ardndan Sivas ele geirerek burada beylik kurmustur. Mezid Bey, elebi Mehmetin zerine gnderdigi Bayezd Pasaya yenilmis ve teslim olmustur. Mezid Beyin affedilip Sivasa vali olarak atanmasyla Sivas ikinci defa Osmanl hkimiyetine girmistir.

Sivas Mahalleleri (16001800) Sivas Akkoyunlu tehlikesi belirene kadar Osmanl sehzadelerinin oturdugu sancak merkezlerinden birisi olmustur. 1472de Akkoyunlu Ordusunun Timurun Sivasa yaptgna benzer bir hareketle sehri yagmalamas karssnda Fatih Sultan Mehmet harekete gemis, 1473te Akkoyunlulara kars Otlukbeli Zaferini kazanmstr. Bu seferin hazrlklarnn Sivasta yaplms olmas Sivasllar zerinde byk bir memnuniyete de sebep olmustur . 1533 ve 1548 yllarnda Kanuni Sultan Sleyman ran Seferine giderken, 1634 ylnda ise IV. Murat Revan Seferine giderken Sivasta konaklamslardr. Bu durum Sivasn dogu seferlerinde bir s olarak kullanldgn gstermektedir. XVII. yzylda gerek Celali syanlar ve gerekse merkez otoritenin zayflamas yznden karsklklar yasanms, yerel glerle merkez arasnda meydana gelen atsmalardan sehir ok zarar grmstr. Osmanl ynetimi zamannda Rmiyei sugra veya Eyaleti Rum adlar ile anlan bir Beylerbeyilik merkezi ve pasa sancag olan Sivas, Osmanl Devletinin zayflamasnn dogal bir sonucu olarak, ekonomik, sosyal ve kltrel ynden eski canllgn ve zenginligini kaybetmeye baslamstr. Sivasn Kurtulus Savas yllarnda da Trkiye tarihi asndan nemli bir yeri vardr. Sivas, Anadolunun kalbi olma zelligini kurtulus mcadelesinde de gstermis, 4 Eyll 1919da burada toplanan Sivas Kongresiyle Cumhuriyetin temellerinin atldg yer olma serefine nail olmustur. C. Ynetimi Osmanl Devleti, idar bakmdan merkez ve tasra teskilat olmak zere iki esas yapdan olusuyordu. Osmanl tasra teskilatnda idar sistemin en stnde eyalet ve eyaletlere bagl sancaklar bulunmaktayd. Sancaklar da kaza ve nahiye gibi alt idar birimlere ayrlmslard. Osmanl Devletinin kurulusundan sonra ilk olarak Rumeli ve Anadolu eyaletleri olusturulmustu. XIV. yzyln sonlarnda ise Rumiye eyaleti kuruldu. Amasya Canik, orum, Karahisar- Sark blgeleri de bu eyalete dhil edildi. XV. yzyln ilk yarsnda eyalet merkezi Amasya idi. XVI. yzyldan itibaren Sivas, Eyalet-i Rumun pasa sancag olarak grlmektedir. Ayni-Ali Efendinin H.1018 (M.1602) tarihli eserinde eyaleti meydana getiren sancaklar ise Amasya, Tokat, Bozok, Canik, orum, Divrigi ve Arapkir olarak belirtilmektedir. XVI. yzylda Eyalet-i Ruma Trabzon ve Malatya sancaklar dhil edilmisse de yzyln sonlarnda Malatya Dulkadir Eyaletine baglanms, Trabzon ise mstakil bir eyalet haline gelmis, Karahisar- Sark, Kemah ve Bayburt kazalar ise Erzurum Eyaletine baglanmstr. XVIII. yzyln sonlarnda Eyalet-i Rumda kaza olarak geen yerlesim birimleri syle sralanmaktadr: Sivas, Yldzeli, Tokat, Sarpare, Niksar, Karakaya, Erak, Sonusa, Tasabad, Zile, Karahisar- Behramsah, Hseyinabad, inallu-ballu, Kazabad, Turhal, Sivasili, Gelmfad (Gelmgat), Yakack, Artukabat, Tibegl, epniongar, Amasya, orum,Canik (Samsun), Bozok, Divrigi, Arapkir, Trkmanah- Yeniil ve Mamalu.Osmanl Devletinde tasrada idar, asker ve hukuk teskilatlanmay saglamak iin beylerbeyi ve kad grevlendiriliyordu. Devletin yrtme gcn temsil eden grevliler eyaletlerde beylerbeyi, sancaklarda sancakbeyi idi. Yarg gcn isekad temsil ediyordu. Osmanl Devletinde yarg yetkisi kadya, verilen hkmn uygulanma yetkisi ise ehl-i rfe aitti. Kadlarla, beylerbeyi, sancak beyi gibi ehl-i rf arasndaki iliski, bir astlk-stlk iliskisi degildi. Bunlar, aralarnda isbirligi olmakla beraber birbirlerinden bagmsz alsan birer kamu grevlisiydiler. Tanzimat ncesinde sehir idaresi adeta kadlarn tekelindeydi. Kad bir sehrin her trl mlk, beled ve adl islerinden sorumlu olan memurdu. Kad, Osmanl tasra teskilatnda, Tanzimattan nce, birok hkmet isini ve belediye vazifelerini gren, zabtaya amirlik eden, btn bunlarla birlikte adaleti tatbik eden bir memurdu. Osmanl tasra teskilatnn diger nemli grevlisi ise nceden bahsedilen Beylerbeyi idi. Beylerbeyi daha ok yrtmeden sorumluydu. nceleri sancaga gnderilen yneticiye Sancakbeyi, eyalete gnderilene ise beylerbeyi denilmekteydi. Beylerbeyinin grev alan Beylerbeyilik iken, zamanla vilayet ardndan eyalet olarak adlandrlmst. Bu erevede Beylerbeyine de zamanla vali denilmeye baslanmstr. Eyaletin merkezi olan sancaga atanan sancakbeyi/vali, hem grevlendirildigi sancagn hem de tm eyaletin yneticisi konumundayd. Blgeden ordu iin gerekli olan askeri hazr bulundurmak, bunlarla ilgili her trl problemle ilgilenmek, halknn asayis ve gvenligini saglamak gibi sorumluluklara sahipti. Tanzimatn iln sralarnda atandklar eyalet merkezinde oturan valiler kendilerine bagl sancaklara da mtesellimlerini gndermislerdir. Ayrca kendileriseferde olduklarnda, eyalet ve sancaklarn ynetimi yine mtesellimler tarafndan yaplmstr. Mtesellimler ise, genellikle blgelerinde nfuzlu ailelerden atanmaktayd. Eyalet ynetiminde mutasarrf ve muhassl adl yneticiler de bulunmaktadr. Bunlar zel durumun ortaya kardg geici kurumlardr. Mutasarrf, vali ile ayn yetkilere sahiptir. Vezir rtbesini alan kimselere valilik grevi baz nedenlerle verilmeyince, bu kisilere geimlerini saglamalar amacyla birka sancagn ynetimi verilmistir. Tanzimatn ilnndan nce azda olsa karslaslan muhassllar ise eyalet ve sancagn hem valiligini yapan hem de hslatn toplayan kimseler olarak adlandrlmaktadr. Bunlarn yannda sehrin alaybeyi, yenieri serdar, kale grevlileri, kad naibi, mfts, nakbl-esraf kaymakam ve sehir emini gibt grevlileri de bulunmaktadr. Tanzimat reformlarna kadar Osmanl tasra idaresinin ana birimi sancak iken reformlar sonrasnda eyaletlerin yerini vilayet teskilat almstr. Sivas, Tanzimattan sonra vilyet statsne gemis Amasya, orum, Sebinkarahisar, Tokat sancaklarn da bnyesinde barndrmaya devam etmistir.XVI. yzyln ikinci yarsndan, Tanzimatn ilnna kadar varlgn srdren mtesellimler, sancaklar ya bir vali ya da devlet hazineleri adna yneten memurlar olarak karsmza kmaktadr. Sivas II. Mahmud dneminde Mukataat Hazinesince atanan grevliler tarafndan ynetilirdi. Sivasn vali, mutasarrf ve mtesellimleri Mukataat Hazinesi tarafndan padisaha neriliyor ve bylece atamalar yaplyordu. Tmar sisteminin giderek degisiklige ugramas, iltizam ve mukataa usulnn yaygnlasmas, Tanzimat ncesi en kk ynetim birimi diyebilecegimiz voyvodalk kurumunun gelisme ve yaylmasna neden olmustur. Voyvodalar, blgelerinin vergilerini bizzat toplayarak hazineye veya ilgiliye demekle ykml ayrca baz askeri grevleri de olan kimselerdir. Osmanl sehir toplumunda devlet ile reaya arasnda, hem ahalinin temsilcisi, hem de emirlerinin reayaya ulasmasnda ve uygulanmasnda resm grevlilerin yardmcs olan ayanlar vardr. Ayrca imamla birlikte ihtiyar heyetini teskil eden, halk tarafndan seilen mahalle mmessilleri hviyetinde olan muhtarlara da 1834 ylndan itibaren rastlanmaktadr.

Sivasda Aile ve Mahalle dzeninin baslangici

1800- 1920 aras dnem..

Seriye sicilleri Osmanl Devletinde esitli mahkeme tutanaklarnn ve merkez hkmetle karslkl olarak gereklestirilen yazsma suretlerinin kadlar tarafndankaydedildigi defterlerdir. Seriye sicilleri, seri mahkemelerde yarg grevini yerine getiren kadlar tarafndan tutulur. Kadlar, insanlar arasnda meydana gelen anlasmazlklar seri hkmlere gre karara baglamak iin sultanlar veya onlarn yetkili kldg sahslar tarafndan grevlendirilen, kendilerine hkim veya hkim-s-ser de denilen kimselerdir. Seri, hukuk ve idar ynden nemli vazifeleri olan kadlar, bu genis vazifeleri nedeniyle, kendilerine gelen hkm ve fermanlarla bunlara verilen cevaplar, ayrca grdkleri esitli davalara iliskin vermis olduklar hkmleri kaydetmek iin sicilleri tutmuslardr. Bu defterlere seri mahkemeler tarafndan verilen her esit ilm, hccet ve seri evrak asllarna uygun olarak kaydedilmektedir. Seriye Sicillerine kaydedilen her trl belge belli bir usule gre dzenlenmistir. Sakk- seri usul denilen bu usulle seriye sicilinin belli standartlarda tutulmas saglanarak bu kaytlarn tanzimi meselesi dzenli ve saglam bir kaideye oturtulmustur. Kadlar baz hukuk meseleleri bu kaytlara basvurarak zdklerinden sicil defterlerinin korunmasna ve dzenli bir sekilde tutulmasna byk zen gstermislerdir.Seriye sicilleri memleketin ok esitli maddi ve kltrel konular zerinde yaplan mahalli arastrmalarn birinci derecede kaynaklardr. Bu kaynaklar toplum hayatnn durumunu ve bunun karssnda devletin tavr ve adl gidisatnn ne durumda oldugunu grmek bakmndan byk nem tasmaktadr. Seriye sicilleri Trk tarihi iin nemli oldugu kadar Osmanl mparatorluguna bagl olan milletler iin de ok degerli arsiv malzemelerindendir. Bugne Kadar yazlms olan Osmanl tarihlerinde grlen yanlslklarn dzeltilmesi, Osmanl tarihi ve teskilat hakknda daha dogru ve eksiksiz arastrmalar yaplabilmesinde seriye sicillerinden de faydalanmak mmkndr. Osmanl sosyal hayatnn temel kaynaklarndan biri olan seriye sicillerinin, ait oldugu dnemde yasanan hayatn btn ynlerini gstermesi asndan nemi byktr. Dolaysyla bu kaytlardan eski Trk aile yaps, nisanlanma, evlenme gibt messeselerin nasl isledigi, kadn ve erkegin kullanabildigi bosanma hakknn ne sekilde kullanldg gibi konularda nemli bilgilere ulaslabilir. Osmanl Devletinin ekonomik, sosyal ve sehircilik tarihi konusundaki arastrmalar iin vazgeilmez kaynaklardan biri olan seriye sicillerinde, mahkeme kararlar, zabtlar, hccetler, bor senetleri, emir suretleri, avarz kaytlar, molk satslar ve narh fiyatlar gibi belgelerin yannda, dagnk olarak tereke kaytlar da bulunmaktadr. Terekeler, Osmanl ekonomik ve sosyal arastrmalarnda mhim kaynaklardandr. Bu kaytlar, len kimselerin braktklar mallarn tespit edilip, buk mallarn seriat esasna gre blnmesini gsteren belgelerdir13. Vefat eden kimselerden miras kalan mallar, kadnn bu islerle grevli memuru kassamn nnde saylr ve bunlar yetkili bilirkisiler araclgyla kymetleri belirlenerek detayl muhallefat listeleri dzenlenirdi . Tereke kaytlarnda Osmanl aile yaps ve ailenin esitli ynlerine sk tutan pek ok bilgiye ulasmak mmkndr. lenlerin sosyal menseleri, medeni halleri, aile yaplar, mahalleleri, her trl giyim ve ev esyas, mutfak takmlar, tarla malzemeleri gibi bilgileri sralayan tereke kaytlar hem itima hem de iktisad hayat iin zengin malzemeler tasr. Bununla birlikte bu belgelerde, vefat eden kisinin borlar ve alacaklar da yer alr. Bu ynleriyle de tereke kaytlar pek ok konuda fikir sahibi olmamza yarayan veriler sunmaktadr. Bu nedenle de konumuz asndan ayr bir neme sahiptir. Corafik yapi ve Sehir dzeni Sivas sehri, i Anadolunun kuzeydogu ksmn olusturan yukar Kzlrmak havzasnda yer alan ve tarihi ok eskilere dayanan bir sehirdir. Dogu Anadolu ve Karadeniz Blgesinde de topraklar bulunan sehrin bir blm Kzlrmak, bir blm Yesilrmak ve bir blm de Frat havzasna girer. Ortalama ykseltisi 1000 metrenin stnde olan sehirde daglar, daglar arasnda uzanan vadiler, ukurlarda olusmus ovaler ve yksek platolar baslca yeryz sekillerini olusturur Diger taraftan Sivas sehri,Trkiyenin en uzun akarsuyu olan Kzlrmakn kaynak alan durumundadr. Kzlrmak Vadisine dik yamalar ile Merkum Yaylas arasndan gelen Msml Irmak ve Murdar Irmak, sehrin gneyinde Kzl Irmaga dklr. Sivasn iklimi ve bitki rts, bulundugu cografyann sartlarna gre sekillenmistir. Sert bir kara iklimine sahip olan Sivasn, bahar gayet ksa, az yagsl, kslar ok soguk ve kar yagsldr. Kar bu sehrin zelligidir. Bu sehirde yln on iki aynda bes ay kar grmek mmkndr. Anadolunun dogudaki kilit kaps olan ve tarihte byk ticaret yollarnn zerinde bulunmasnn verdigi avantajyla, nemli bir sehir olma niteligini koruyan Sivas, zaman zaman bu blgede kurulan devletlere baskentlik de yapms ayrca buk devletlerin stratejik ve ticar adan en nemli merkezlerinden biri haline gelmistir. 18391841 yllarn kapsayan 20 numaral Seriye Sicili kaytlarnda inceledigimiz terekeler ierisinde mahallelerin farkl nitelikleri-nedeniyleadlandrldklar grlr. Mahallelerin adlandrlmasnda esnaf isimleri, ars ve paar isimleri, cami, mescit, medrese, zaviye, imaret isimleri, dervis, seyh, hoca isimleri gibt nitelikler etkili olmustur. Ancak, ogunlukla medrese, zaviye ve cami ismini aldklaranlaslmaktadr. Sivas mahallelerinden Seyh oban, Tokmak, Sar Seyh, Ali Baba ve Abdulvehhab Gazi mahalleleri zaviyelerin isimleriyle adlandrlmstr. Bu durum isimlendirmelerde dni motifin kullanldgn gsterdigi gibi ayn zamanda zaviyelerin dni ve sosyal hayattaki fonksiyonlarn gstermekte ayrca bunlarn blgenin imar ve isknnda oynadklar rol ortaya koymaktadr. Cami-i Kebir Mahallesi adn Ulu Camiden almstr. Bu mahalle Kale-i Atikin gneyinde, arslara birlesik merkezi bir yerdedir. Sivasn ilk mahallerinden olan Mescid-i Hoca Hseyin Cumhuriyet dnemine kadar gelmis ve Demircilerard Mahallesi ile birleserek zamanmza kadar varlgn srdrmstr. XVI. yzyldan beri varlg bilinen ve Cumhuriyet dnemine kadar varlgn srdren mahallelerden birisi de Ganem Mahallesidir. Bu mahalleyi, muhtemelen Sivas civarnda bulunan Ganem Kynden gelenler kurmustur. Gnmzde Ganem Mahallesi, Billur Mahallesi snrlarnda kalmstr. Bir mescit etrafnda olusun BillurMahallesi ise tahminen 15001501 ylnda kurulmus olabilir. 15531554 tarihlerinde kurudugu muhtemel olan Veled Bey Mahallesi, Pasa Hamam yaknnda yer almaktadr. Bu mahalle Cumhuriyet dnemine kadar varlgn ve ismini korumustur. Bu dnemde ryan- Mslim adyla anlan mahalle gnmzde Murdar Irmak yannda olmasndan dolay Sularbas Mahallesi adn almstr. Murdar Irmak boyunda bulunan diger mahallelerden biri de Ksedere-i Zmmi Mahallesidir. Bu mahalle. sehrin kuzeyinde bulunan en ds mahallelerden birisidir. Ksedere-i Zmmi Mahallesi ile birlikte Murdar Irmak boyunda bulunan diger mahalle Ksedere-i Mslim mahallesidir. Bunlarla birlikte sehrin kuzey-bat ynnde bulunan Ece, Kurt Mescidi Mahalleleri en ds mahalle zelligini gsterirler. Merkeze yakn, sehrin kuzeyine dogru Bahtiyar Bostan Mahallesi ve onun ilerisinde Gke Bostan Mahallesi gnmzde de ismini korumustur. Bu dnemde ismi geen Ferhat Bostan, Kei Bula, Hac Veli sehrin kuzeydogu ynnde bulunmaktadr. Ferhat Bostan, Hamurkesen ve Keibula Mahalleleri, Cumhuriyetin baslarndan itibaren birleserek Ferhat Bostan adyla gnmze Kadar gelmistir. Osman Pasa Mahallesi, 5

1703 tarihindenitibaren kaynaklarda cami ve mektep olarak gemekte, bu mahalle Kale-i Cedid, Veled Bey ile rtlpnar Mahalleleri arasnda bulunmaktadr Asagda Osmanl dneminde Sivas sehrinde bulunan ve tereke kaytlarndan tespit edilen mahalle isimlerine bir tablo halinde yer verilecektir.

Tablo 1: 20 Numaral Sivas Seriye Sicilinde Rastlanlan Mahalle Adlar avusbas Kkminre Bahtiyar Bostan Sems-i Firus Hoca Hsam Hamam Ard Osman Pasa Tokmak Kapu Kurtmescidi HacVeli Kala-i Atk HacMahmut Kala-i Cedd Hoca Ali avus Oglanavus HacMehmet Khnecivan Pasabey HacZhid Hamrkesen Klavuz Hoca Mahmut Krcuk Seyh oban Zilkar Degirmen Agcablge Ferhat Bostan Uryan-Mslim Ece Uryan-Zmmi Baldzbazar Kayseriye Kapusu Sah Hseyin Keibula imaret Ksedere-i Zmmi rtlpinar Mmezgin Abdulkerim Temrcilerard Veledbey Zaviye Alibabadan SarSeyh Cmi-i Kebir Billur Ganem Karbad Gk Medrese Bab-kayseriye Kkbengiler Abdulvehhabgazi Gkebostan Kaleard

Tablo 1den anlaslacag gibi 1839-1841 yllarn kapsayan 20 numaral seriye siciline gre, Sivasta 54 farkl mahalle ismine rastlanlmstr.Inceledigimiz tereke kaytlarnda 16s ev sahibi olmak zere 24 adet gayr-iMslim terekesine rastlanlmstr. Evler 14 farkl mahalleye daglmstr. Gayr-i Mslimlerin Mslmanlarla ayn mahallede yasamalarndan, birbirleriyle komsuluk yaptklar anlaslmaktadr. Hatta inceledigimiz seriye sicilinden sehirde yer alan bir ok mahallede Mslim ve gayr-i Mslimlerin birbirilerinden ev alp sattklar anlaslmaktadr. Bu da gayr-i Mslimlerin istedigi mahallede mlk edinebilme zgrlklerini ispatladg gibi Mslmanlarla Hristiyanlarn karslkl olumlu iliskiler kurduklarn gsterir. XIX. yzyln baslarna kadar imamla birlikte mahalle ileri gelenlerinin de mahalle halk adna hareket ettikleri, mahalleyi ilgilendiren konularda bunlarn da etkin olduklar grlmektedir. Yani muhtarlk rgtlenmesi ncesinde mahallede imamla birlikte kthda, ihtiyar adlaryla anlan temsilciler de bulunmaktayd157. II. Mahmud dneminde zellikle tasradan g nlemek amacyla, mahalle dzeyinde yeni bir rgtleme geregi duyularak, ilk kez 1829da istanbul mahallelerinde muhtarlk rgt kurulmustur. Bu rgt ky ve kent mahallelerinde 1833-1836 arasnda faaliyete gemistir. Ardndan Tanzimat ile ele alnan Reform hareketleri toplumun sosyal yapsnda birok degisiklik meydana getirmis, iskn birimlerindeki eski mahalle dzeni yerini, mahalleyi idare edecek resm kuruluslara brakmstr.

0-500 kurus
Ksedere-i Mslim Billur Ganem Ece Hoca Hssam Kayseriye Kapusu

Tablo 2: 1839-1841 Yllarnda Sivasta Ev Fiyatlar 500-1000 kurus 1000-5000 kurus 5000- kurus
Tokmakkap Bahtiyar Bostan Demirciler Ard Abdulvehhabgazi Abdlkerim Kale Ard Klavuz Ganem Cami-i Kebir Imaret Ece Sems-i Firus Ali Baba Gk Medrese Hoca Ali avus Pasabey Agcablge(5) Uryan-Mslim(3) avusbas (4) Kayseriye Kapusu(2) Keibula Kk Minare Mmezgin Veledbey Sems-i Firus Billur Hamam Ard(2) SarSeyh Karbad Bab-Kayseriye(2) Bahtiyarbostan Ksedere Zmmi(3) Ece Cami-i Kebir(4) Sah Hseyin HacMehmet HacVeli Kk Bengiler(2) rtl Pnar Gke Bostan Hoca Mahmut Hamrkesen Uryan-Mslim Demirciler Ard Cami-i Kebir Veled Bey Bahtiyar Bostan Baldr Pazar Kk Minare Abdulkerim

Yukardaki tabloda terekelerde geen evlerin Sivasta hangi mahallede ve hangi fiyat aralgnda oldugu gsterilmistir. Mahallelerin bazlarnda birden fazla ehe rastlandgndan mahalle isimlerinin yanlarndaki saylar o mahallede o fiyat aralgnda bulunan ev saysn gsterir. Tabloya gre, evlerin ogu 10005000 kurus arasndadr. Degeri 500 kurusun altnda olan 6 ev, 5000 kurus ve zerinde olan 11 ev vardr. Evlerin ogunun degeri 1000 5000 veya 5001000 kurus arasndadr. Bu durum, Sivasta, 500 ila 5000 kurus arasndaki evlerin genelin %77sini teskil etigi ve sehr halknn daha ok mtevazi evlerde oturdugunu gstermektedir. Terekelerde sadece iki yerde mlk- menzilin konak oldugu belirtilmistir. Konaklarn biri Uryan- Mslim digeri Hamrkesen mahallesindedir. Anlaslan, buk mahallelerde mtevaz evlerle konaklar bir arada yer almaktadr. Terekelerde digerlerine gre baz evlerin ok pahal oldugu anlaslmaktadr. Asagda, bu konuda bir tablaya yer verilecektir..

Kaynak: SELUK NiVERSiTESi SOSYAL BiLMLER ENSTTS TARiH ANABiLiM DALIYAKINAG TARiHi BiLiM DALI YKSEK LiSANS TEZi ZEHRA HiZMETLi Sivasta ehirsel gelime Celall Tasabat Erciyes nversitesi Yksek lisans tezi

Sivas-sehir-hayatinda-vakiflarin-rolu-1700-1850 Ankara nversitesi sosyal bilimler dali yksek Lisans Tezi mer Demirel Sivas Cavusbasili

Yceyurt Mahallesini Tarihi zerine. (Cavusbasi-Abadan-Yceyurt Mah) avuba Osmanl Devletinde avular Divan- Hmayn avular, Kapkulu Ocanda grevli avular ve eyalet ve sancak avular olmak zere balk altnda incelemek mmkndr.Divan- Hmaynda grevli avular daha ziyade divan gnleri terifatlk yapar ve devlet protokolnn uygulanmasna yardmc olurlard. Divan- Hmayn avularnn tecrbelileri olan gedikli avular ise devlet iin nemli ilerin takibi ve uygulanmas iin taraya gnderilirlerdi. Kapkulu Ocaklarnda ilerin belli bir dzen ierisinde yrtlmesi avuba ve onun mahiyetindeki dier avular vastasyla olurdu. Bu avular sava zaman orduda emir komuta zincirinin salanmasnda nemli grevler stlenirdi. Eyalet ve sancaklarda istihdam edilen avularn grevleri Divan- Hmaynda grevli avularnkine benzer. Bunlar sancak divanlarnda terifatlk yapar ve divan dndaki ilerin tatbikinde beylerbeyi ve sancak beyine yardmc olurlard. EYALET VE SANCAK AVULARISon ylarda yaplan almalar gstermitir ki Osmanl devlet tekilatnn bir benzeri daha kk ekliyle eyalet ve sancaklarda da bulunmaktayd. nceleme konumuz olan avuluk messesesini de bu genel durum erevesinde ele aldmzda eyalet ve sancaklarda grevli olan avular daha iyi tahlil etmemiz mmkn olacaktr.Evliya elebinin zikrettii Kanunname-i yin-i Kvaid-i Tertib-i Sultan Sleymaniden hangi eyaletlerde avuluk messesesinin var olduunu renmekteyizBun gre: Karaman, Eri, Uyvar, Basra ve Erzurum eyaletlerinde yalnzca avular kethdas bulunmaktayd; Rumeli, Anadolu, Sivas, Bosna, Budin, Kanije, Timevar, Varat, Girit, Kbrs, Trablus, Halep, Kapudan Paa eyaletlerinde, hem avular kethdas hem de avular emini birlikte bulunmaktayd; Van eyaletinde ise avular kethdas ve avular emininin yan sra avular katibi de grev yapmaktayd Divan- Hmayn avularnn dari Yaplanmalar ve Grevleri ncelediimiz dnemde Divan- Hmaynda istihdam edilmi olan avularn grevlerinin ne olduuna ilikin maalesef detayl bilgiye sahip deiliz. Mevcut kaynaklarda yer alan bilgiler daha ziyade avularn en st dzey rtbelisi olan avubana aittir. Dier avularn, avubann maiyetinde hizmet ettiklerini ve yapaca ilerde kendisine yardmc olduklarn syleyebiliriz. avuluk tekilatnn gelimesi ve buna mukabil grev taksiminin belirginlemesi ise ancak . yzyln sonlarnda mmkn olmutu. Bu nedenle incelediimiz dnemde avubann grevlerinin ne olduuna ilikin bilgiler dier Divan- Hmayn avularnn ykmllklerini tahmin etmemiz noktasnda bize yardmc olacaktr. avuba elinde gm asasyla Divan- Hmaynda ayakta durarak hizmet eden ve kapclar kethdas ile beraber merasim esnasnda terifatlk yapan devlet erkanndand. Fatihin kanunnamesinde, derecesi alt blk aalarndan sonra ve kapclar kethdasndan evvel gelmekteydi. avubalardan dorudan doruya vezirlik makamna ykselenlerde vard. avubann grevlerini u ekilde sralayabiliriz: Divan- Hmayn gn hazine ve defterhanenin sadrazamdaki mhr-i hmayn ile mhrlenmesi ve mhrn almas ile sorumluydu.Halkn isteklerini ve arzuhllerini divana takdim eder, dava iin divana girip kanlara emrindeki avular vastasyla mbairlik yapar, divann tertip ve intizamn muhafazaya dikkat ederdi.Divan- Hmayn gnleri oraya gelen vezir-i zam, vezir, kazaskerler ve defterdarlarn karlanp uurlanmalarnda ve bunlarn padiahn huzuruna kabullerinde kapclar kethdas ile birlikte rehberlik ederdi. Ayn ekilde bayram ve cluslarda ve sefirlerin huzura kabullerinde kapclar kethdasyla beraber adet ve usullerin uygulanmalarn salarlard. Divandan sonra sadrazam alayla paa kapsna gtrrd ve yine Cuma gnleri sadrazam maiyetindeki avularla beraber camiye gtrmek grevleri arasndayd. st dzey devlet grevlilerinin hapsedilmesi veya gzetim altnda tutulmas grevleri arasndayd. avubalar dardan stanbula gelen kiilerin hviyetlerini tahkik ile bunlar yine geldikleri vilayet ve kazalara iade ederler ve bu suretle stanbulun kalabalk olmamasna dikkat ederlerdi. Yukarda verilen bilgiler esas alndnda divanda grevli dier avularn bizzat sorumluluk alanlarnn belirlenmedii, avubann yapaca ilerde kendisine kolluk kuvveti olarak yardmc olduklar aka anlalmaktadr. avubann merkezde stlendii grevlerin yan sra tarada da bir takm sorumluluklarnn olduunu grmekteyiz. avuba malikneler zerinde tefti hakknasahipti. Herhangi bir iftlik sahibi mlkn bakasna fera edecei zaman mal sahibinin beratna bakarak sadrazama arzuhl takdim ederdi24. avubalarn emrindeki avularla taraya giderek fitne fesadn ba gsterdii yerlerde durum tespiti yaptklar da grlmektedir. Asayii salamaya gleri yeterse bunu bizzat kendileri yapar, bu mmkn deilse merkezi durumdan haberdar ederlerdi25. Divan- Hmayunda grevli tecrbeli avular da, avubann himayesi olmakszn deiik ilerin tatbiki iin taraya gnderilirlerdi. Bunlar ileride geni olarak ele alnacaktr .

Tarihden Bir Sayfa Sivas Cavusbasi-Abadan-Yceyurt kerpiclik Sivas Cavusbasi-Abadan-Yceyurt

Sivas Cavusbasi Snnet Fotografi

Sivas Cavusbasi Snnet Gezmesi Eylencesi

Cavusbasi-Abadan (Yceyurt mah)

Cavusbasi-Abadan (Yceyurt mah)

Sivas Cavusbasili

ABADAN Osmanlca - Trke szlk - Abadan; f. mmur, en. mr edilmi Buradan yola cikarak 93 muhacirleri dedigimiz kesimlerin mahalleye iskan edilmesi ile birlikde 1882 yili hudut namede de belirtildigi gibi mahalle iskan ve yeni bir dzenlemeye tabi tutuluyor. Osmanli Padisahi II.Abdulhamid Dnemindeki Sivas Valisi Halil Rifat Pasa Tarafindan O denemdeki Mahallemizin Muhtari Skr Dskaya verilmistir Halil Rifat Pasa 9 Ocak 1882 den 17 Eyll 1885 e kadar Sivas Valisidir. Abadan Mahallesine ait bu hudutname 1882 Tarihinde verilmistir. ABADAN MAHALLESINE AIT HUDUT NAME

10

11

12

ABADAN MAHALLESI

Bulundugu yer: Yceyurt Mahallesi, Hastane Caddesinde bulunmaktadr. insa tarihi: XIX. yzyl Banisi: Bilinmiyor. Plan: 18.

ABADAN CAMISi

Abadan Camisi

Caminin banisi, insa tarihi ve mimar bilinmemektedir. Cami, kareye yakn dikdrtgen bir alan zerine oturtulmustur. Caminin temel duvarlarnda kaba yonu tas, beden duvarlarnda kerpi; st rt ve tasyc sistemde ahsap kullanlmstr. Ahsap tavanl caminin harimi, mihrap n sahnnn yer aldg orta meknn drt adet ahsap diregin tasdg fazla yksek olmayan kubbemsi pramidal klah ile bu kubbemsi pramidal klahn evresi ahsap dz tavanla rtlmstr Caminin kuzey cephesine, mahfile ks saglayan dz lentolu kap almstr. Cami, bat cephede bes alt ve bir st seviyede pencere; dogu cephede pencere; gney cephede de iki pencere almstr. Yapnn kse duvarlarnn baglant yerlerinde dikey dogrultuda; btn cephelerde temel seviyelerinin st ksmlarnda ve saak ksmlarnda da yatay dogrultuda uzanan ahsap hatllara yer verilerek cephelerde hareket saglanmaya alslmstr. Caminin kuzeyinde son cemaat mahalli, bat duvarnn kuzey ucunda tek serefeli kesme tas minaresi yer almaktadr. Minare, 1970 ylnda tamamen kesme tastan insa edilmistir. Minare kaidesinin bat yzne yan yana yerlestirilmis iki mermer kitabe konulmustur. Sls harfle yazlan bu kitabelerden biri esme, digeri caminin onarm ile ilgili kitabedir. esme kitabesi 0.36 x 0.83 llerindedir. Kitabenin baz yerleri krk oldugu iin tam olarak okunamamstr

13

ABADAN MAHALLESI Abadan Cami Kitabe: Kitabe: Camiye ait onarm kitabesi kitabesi 0.50 x 1.10 m. llerindedir Fi muhasebetzade rid taufik bakan belediyesi sivasti ketriyen mahrufa su his Sene 1327 (M.1909) Ol imaml-mslimin Abdlhamid Han- sani Cami-il cmle mehasin eylemis rabb-i mecd Ez-ser-i nev alemi tecdide himmet eyledi Zahir- batn mcedded oldug old bedd Kabil-i ihsa degl asar- insaiyyesi Kim mesacid bi-smar old mekatib bi-add #ste ez-cmle bu vasi mabed ile mektebi Kars muhacirleri in yapd ol sah- ferid Vali-i vala neseb Hac Resid Pasa dahi Tarh- insasn ikmal itdi ba-say-i mezid Mevki-i ala mferrib naks rana dil-pezir Tarh-u matbubi-kusur-u resm-i ziba-y cedid Bes vakitde cmleten budur duamz daima Her hatardan zatn mahfuz ide rabb-i muid Avn-i hak yar olup tevfik-i bari yaveri Ba-adalet ola evreng-i hilafetde kaid Ta ki mescitler alup cumalar ola eda Hutbelerde okna el-Gazi Han Abdlhamid Syleyp skrane sadi arz kl tarihi Yapd Han Abdlhamid b mabedi rana cedd Harrarahu Arif /sene 1323 (M.1905)
Son cemaat mahalline, kuzey cephenin bat ucuna alan bask yuvarlak kemerli kapdan girilmektedir. Son cemaat mahalli, yakn zamanlarda yaplan onarmlar esnasnda, kuzey-gney dogrultuda uzanan ahsap dogramalarla blme ayrlms ve st rts de tavan kaplamalar ile yenilenmistir. Son cemaat mahalli gneyden iki, dogudan bir, batdan ise iki adet olmak zere toplam bes adet pencereyle aydnlatlmstr. Bat yndeki pencereler yuvarlak kemerli, diger pencereler dz lentolu olarak dzenlenmistir. Son cemaat mahalli kuzey duvarnn hafif bat ucuna kayan yere, mahfile ks saglayan ahsap basamakl merdivenler yerlestirilmistir. Son cemaat mahallinin gney duvarnda harime giris kapsnn dogusunda, 0.20 m. derinliginde nis almstr. Al malzemeden kalplama teknigiyle yaplan mihrabiye nisi, ynden yarm daire profilli bask yuvarlak kemerli silme kusag ile snrlandrlmstr. Silme kusaklar, altn sars renkteki yagl boya ile boyanmstr. Mihrabiyenin nisi, silme kusaklarnn formuna uygun olarak hafif zeminden kertilmistir. Mihrabiyenin iki yanndaki zeminden 1.30 m. yksekligindeki alanlara, aldan kalplama teknigiyle olusturulmus birer samdanlk yerlestirilmistir. Gvdeleri stilize edilmis yaprak biiminde dzenlenmis samdanlarn ular, stilize edilmis yaprakl palmet motifiyle

sonulandrlmstr. 14

Son cemaat mahallinin st kat mahfili olarak dzenlenmistir. Mahfile, son cemaat mahallinin kuzey duvarnn bat ucundaki 12 adet ahsap basamakl merdivenle klmaktadr. Bu blmn ahsap tavan, dogu-bat ynnde ince ta paralarnn aklmasyla esit seritlere ayrlmstr. Mahfil, dogu ve bat-duvarlarna alan birer dikdrtgen pencere ile aydnlatlmstr. Mahfilinin gney duvarnn ortasna alan dz lentolu kapdan harime tasnt yapan diger mahfile geis saglanmstr. Harime, son cemaat mahallinin gney cephesinin ortasna alan dz lentolu kapdan girilmektedir. Harimin ahsap tavanl st rtsnn merkezine, drt adet ahsap diregin tasdg pramidal klah biimindeki fazla yksek olmayan kubbe yerlestirilmistir. Kubbenin evresi drt ynden ahsap dz tavan ile kapatlmstr. Ahsap direklerden gneydekiler bagmsz, kuzeydekiler ise ayn zamanda mahfili tasmaktadr. Ahsap direklerden ahsap sekizgen kubbe kasnagna geisler, gen biimindeki dolgu elamanlar ile saglanmstr. Bu dolgu elemanlarnn, yan kenarlar ters ve dzC biiminde kvrlacak sekilde dzenlenmistir. Fazla yksek olmayan sekizgen kubbe kasnag zerine, yine fazla ykseltisi bulunmayan piramidal ahsap sekizgen kubbe oturtulmustur. Kubbenin merkezi, st ste yerlestirilmis iki iek motifi ile sslenmistir. Bu ieklerden alttaki 24 yaprakl, steki ise 16 yaprakl olarak yaplmstr. iek motifleri ahsaptan kabartma teknigi ile yaplms olup, yapraklar iki yzl olarak dzenlenmistir. Bu kompozisyon, altn sars renkteki yagl boyayla boyanmstr. Kubbenin dsnda kalan harimin diger blmlerinin zeri, ahsap dz tavan ile kapatlmstr. Ahsap dz tavana, bagdadi devirmeler ile geilmistir. Ahsap tavan yzeyi, esit sekilde aklan ince ta paralar ile seritlere ayrlmstr. Ahsap tavana geiste kullanlan bagdadi devirmelerin alt ksmlarndaki ahsap pervazlar, harimin kuzey duvar dsndaki diger duvarlar epeevre kusatmaktadr. Ahsap pervazlarn asagya bakan kenarlar, su dalgas seklinde yaplmstr. Pramidal kubbeyi tasyan ahsap direklerin baslklar dor stun baslg biiminde dzenlenmistir. Gneyde bulunan ahsap direk baslklarnn kuzeye bakan yzleri, bitkisel motifler ile sslenmistir. Bitkisel motifler ahsaptan kabartma teknigi ile yaplms olup zerleri altn sars renkteki yagl boya ile boyanmstr. Bitkisel motiflerin merkezine, stilize edilmis yaprakl palmet motifi yerlestirilmistir. Palmet motifinin alt taraftaki ularndan yanlara dogru dairesel egriler yaparak uzanan stilize edilmis rumiler kmaktadr. Ular helozonik biimde sonulandrlms stilize edilmis rumilerin gvdeleri bir serit ile iki ksma ayrlmstr. Harim, gney ynden iki, dogu ve bat ynlerden er, kuzey ynden de iki pencere alarak aydnlatlmstr. Kuzey yndekilerin dsndaki pencereler, sivri kemer formunda yaplmstr. Pencerelerin st ve yan ksmlar sevli olarak dzenlenmistir. Harimin kuzey ynden aydnlatmasn saglayan pencereler dikdrtgen formda yaplms olup yanlar sevlidir.

15

ABADAN MAHALLESI

Harim duvarlarnn zeminden 0.80 m. kadar olan ksmlar ve ahsap direklerin zeminden 0.90 m. ykseklige kadar olan ksmlar ahsap lambri paralaryla kaplanmstr. Caminin gney duvarnn ortasnda yer alan ahsap mihrap ile minber 1990l yllarda tamamen yenilenmistir Mihrabn ahsaptan yaplmadan nceki durumu hakkndaki bilgilerimiz H. Denizlinin alsmas ile snrldr. H. Denizli, aldan daire kesitli olarak yaplan ve iki yandan stunceler ile snrlandrlan mihrap nisinin perde ve kandil motifleri ile; mihrap alnlgnn ise asma yapraklar, zm salkmlar ve ayyldz motiflerinden olusan bitkisel komposizyonla sslendigini belirtmektedir. Ayn arastrmac minberi de, sade isilikli ahsap minber seklinde tanmlamstr. Vaaz krss, harimin dogu duvarnn gney ucunda duvar yzeyine bagml olarak yaplmstr. Vaaz krssnn yarm koni seklinde sonulanan alt ksm ve balkon korkulugu yzeyindeki kompzisyon al malzemeyle meydana getirilmistir. Bezemeler kalplama teknigi kullanlarak yaplmstr. Vaaz krssnn alt ksm vazo biiminde dzenlenmistir. Vazonun yzeyi, dikey ynde uzanan stilize edilmis yaprak motifleri ile tezyin edilmistir. Vazonun kaide ve yaprak motifleri altn sars renkteki, diger ksmlar da mor renkteki yagl boya ile boyanmstr. Vaaz krssnn yarm koni seklindeki gvdesi ahsaptan yaplms olup, korkuluk ksmnn yzeyi, plaster biimindeki dikey seritler ile blme ayrlmstr. Bu blmlerden yanlarda bulunanlarn i ksmlar, zeminden hafif tasan 26 dilimli elips madalyonlar ile doldurulmustur. Bu dilimlerin kesisme noktasnda elips biimli daha kk baska bir madalyon yerlestirilmistir. Yanlardaki blmlerden daha byk tutulan ortadaki blm, bitkisel karakterdeki kompozisyonla bezenmistir. Bu blmn merkezine karslkl olarak yerlestirilmis ve u ksmlarndan baglanarak kapal form olusturan dz ve ters C biiminde kvrlan stilize edilmis kenger yapraklar yerlestirilmistir. Kapal formun merkezine 10 yaprakl iek motifi islenmistir. Kapal formu olusturan kenger yapraklarnn diger kollar, dairesel sekilde yukarya ve asagya dogru uzatlmstr. Kapal formun tepesine, stilize edilmis lotus motifi oturtularak bitkisel kompozisyon tamamlanmstr. Bitkisel kompozisyonlarn zemini mor, motifler altn sars renkteki yagl boya ile boyanmstr. Mahfil, harimin kuzey cephesi boyunca uzanmaktadr. Mahfile, kadnlar mahfilinin gney duvarnn ortasna alan dz lentolu kapdan girilmektedir. Mahfilin st rts, harimin st rtsn de kapatan ahsap dz tavanlarn uzants seklinde dzenlenmistir. Mahfilin orta blm, kubbeyi tasyan direklere kadaruzatlmstr. Mahfilin bu ksmnn gneye bakan kenar, yarm daire biiminde harime tasrlmstr. Mahfil korkuluklar yakn zamanda yenilenmistir. Harimin pramidal sekizgen ahsap kubbesinin merkezindeki gbekte kabartma teknigiyle olusturulan bitkisel madolyan grlmektedir. Pramidal kubbenin gney ynde zerine16

ABADAN MAHALLESI

-oturdugu direklerin kuzeye bakan baslklarnn yzeylerine ahsaptan kabartma teknigi kullanlarak meydana getirilimis bitkisel bezemeler dikkat ekmektedir. Caminin vaaz krssnde de aldan kalplama teknigiyle olusturulmus bitkisel kompozisyonun agrlkta oldugu sslemeler bulunmaktadr.

Y. Erol Arsivinde bulunan ve 1912-1927 yllar arasna tarihlendirdigimiz tablo seklinde hazrlanms bir belgenin besinci srasnda, caminin H.(1)322/M.1904 tarihinde yenilendigine dair bilgilere yer verilmistir428. Ayrca camide 1905 tarihli onarm kitabesi yer almaktadr. Yukarda deginilen belge ve kitabe dsnda cami hakknda herhangi bir kitabe ya da belge tespit edilmemistir. Bugnk cami, yukarda belirtilen kitabe ve belge ile sahip oldugu plan, st rt ve mimari zellikleri dikkate alndgnda XIX. yzylda insa edilmis olabilecegini dsnmekteyiz. Caminin kesin insa tarihi ancak ileriki yllarda yaplacak olan arsiv alsmalarnda ortaya konulacak olan
belgelerle mmkn olacaktr.
Kaynak:
avuba Cami emesi Yapim Tarihi (1792) Kaynak Sivas emeleri-mer Demirel XVI. YZYILDA OSMANLI DEVLETNDE AVULUK TEKLATI Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 12, Say: 2, 3,5,Sayfa: mit KO Cahit Dskaya Sivas Cavusbasili.

17

ABADAN MAHALLESI

Terkemelerin Kimdir? (Karapapaklar) 1.Karapaphlar imdiki Grcistann BORCALI blgesiden toplu halde Ge zorlanmas 1826 tarihindeki Trkmenay Anlamasinin sonucu ve Ruslarn amnsz zulm ve baslarrl balamitr. 2.Toplu ge ise 1850 li yllarda olmutur yine Ruslarn ve Ermenilerin Hatta Grclerin basksyla olmutur. 3. se Meur 93 Harbni arifesinde olmutur(Mihrali Beyi okuyunuz.) 4.1990 ylnda 100 aile yine zulmden kaarak Anadoluya gemilerdir.Bu Karapapahlar Svasn Yldzeli lesine Yerlemilerdir. Bu Bilgilerin , vesikalarn ve aratrmalarn sononda 1.ildir lesinin tamama KARAPAPAH tr. 2. Arpaayda youn karapapah nfusu bulunmaktadr. 3.Gle'de 4 tane ky ve Gle nin merkezinde bulunmaktadr. 4.Kars ve kylerinde you nfus ve ok sayda ky bulunmaktadr. 5.Idr'da da karapapak kyleri bulunmaktadr. 6.Ar,Taliay'da youn ve dier kylerdede ikamet emekteler. 7.Erzurumun esitli lelerinde karapapahlar bulunmaktadr. 8.Tokat ve Zile yede toplu yerlemilerdir. 9.Yozgat'tada bulunduklar bilinmektedir. 10.Kayseri'de Pnarbai ve birka ky vardr. 11.Mu,Bulank ve Malazgirtr okca sayda ky bulunmaktadr. 12.Amasya ve Merzifonada yerlemilerdir. 13.Adana'da yekn bir sayda Karpapah olduunu Mihrali Beyn Yemen Savaina gittiidek tren anlatmaktadr. 1 4.Sivas(Yce Yurt(avusbasi)mahallesinin tamam dier mahallaeler,Kangalda 6 ky,Yldzeli 20 ky ve Ulata 8 ky bulunmaktadr. 15.orumdada Karpapah bulunmaktadr. aret edilen yerleim yerlerine toplu halde yerlemilerdir.Trkiyenin her noktasnda Krapapahlara raslamak mmkndr. OK NEMLI::::geni bilgi siteniz oln cildirlikarapapakta bulacaksnz... ARATIRMA DERNLNE DEVAMETMEKTEDR KAYNAK http://karapapakyurdu.blogcu.com/sayfa/2

Terekeme Atalar Kimdir? Sizinle zaman iinde bir yolculuk yaparak M.S. II yzyla gidelim. Cebeli Tark tan Frata kadar geni bir alana Roma imparatorluu hkmetmektedir. Douda Krt ve Aras boylarndan batda Frata kadar olan blgeye ise Arakllar hkimdir. Roma ve ran ile siyasal ilikileri olan Arakllar devletin! skitlerin Horasan kolundan gelen Arak isimli bir babuun ynetimindeki boy ve oymaklar kurmutur. Bodun baznda tekilatlanan Arakllar Eski Gk dini ve aman geleneklerim korumakla beraber bu yeni yurtlarnda Hristiyanlkla tantlar. imdi biraz daha douya i Asyaya doru gidelim. Metenin (Mo-Tun) kurduu Asya Hun siyasal birlii paralanm, Hunlarn dou kanad in egemenliine girmiti. ii batda Talas boylarnda yerleik dzene gemeye alyordu. Gerek yerleiklii gerekse in egemenliim kabul etmeyen zgrlk ve bamszlklarna dskn kimi Hun boy ve urular ise batya doru hareket etmeye baladlar. Asya Hunlarnn sahneden ekilmesi ile in Denizinden Kafkaslara kadar geni alanda byk bir otorite boluu belirmiti. Bir taraftan g hareketlerinin yerleikler zerinde yapm olduklar tahribat dier taraftan ise kendilerine yeni yurt bulmak isteyenlerle, yurtlarn korumak isteyenler arasndaki kanl mcadeleler bozkrda yaam gletiriyordu.

18

ABADAN MAHALLESI

te bu bunalml yllarda kuzeyden Kafkaslar aarak Kr Irma boylarna iki yeni Trk boyu geldi.Boral ve kazakl olarak anlan bu boylar, bugn Terekeme olarak bilinen Trklerin atalardr. At srleri (Ylk) ve koyun besicilii yapan bu boylar siyah astragan kalpak giydiklerinden komular tarafndan Karapapaklar (web dzenleyicinin notu : karapapak telaffuzu tam vermediinden QARAPAPAXLAR eklinde yazdm ki telaffuzu tam verebileyim. Q harfi G ye benzer bir sestir GAR gibi X ise hrltl sesidir ki dou ivesi ile hyar yada xyar gibi okunur) diye anlmaya balandlar. Kr boylarndaki egemenliklerini pekitirmek isteyen Karapapaklar Tiflis, Nahcivan, Karaba, Loru, Ahrkelek, Gence ve irvan dolaylarnda yurt tuttular. Bulunduklar blgede bir ok yer ve akarsu, da ve ovalara kendi adlarn verdiler. Bugn Gmr nn kuzeydousundan ikarak Kre karan Boral ayi ile Pembek Dandan ikarak Arasa karan Kazak Cayi isimleri ile bu yllarn hatrasn tairlar. Karapapaklar komular Arakllarla dosta geinemezlerdi. Bazen snr geerek komularna yama aknlar dzenlerlerdi. Dede Korkut hikyelerinden bazlar konularn bu iki Trk toplumu arasndaki savalardan almtr. rnegin Salur Kazan hikyesinin bakahraman Ula olu Salur Kazan Arakl hkmdar slalesindendir. Arakllarla Karapapaklar arasnda izleyebildiimiz ilk sava M.S. 200 ylnda cereyan etmitir. Karapapaklar Surhan isimli bir babuun idaresinde Kr Irman geerek Arakl lkesini yamaladlar. Durumu grenen Arak hkmdar Ula onlar takip ederek Derbent Geidinde (Demirkap) yakalad. Bu iki Trk toplumu arasnda yaplan etin ve kanl savata Karapapaklar, byk kayplar vermelerine karin Arsak hkmdar, Ulaida okla vurarak ldrdler. Karapapaklar slerine dnerken hkmdarlar len Arakllarda onlar takip edemediler. Tarihin ak ierisinde Karapapaklarla Arakllar arasndaki ikinci byk sava M.S. 300 ylnda gerekleti. Karapapak birlikleri Aras geerek, Karaba, Mu, Erzurum ve Ahlata kadar Arakl topraklarn istila etmilerdi. Bunun zerine Arakl hkmdar Tridatn ynettii ordularla Karapapaklar Karkarl (Gogarl) ovasnda karilatlar. Her iki tarafn da ok kayplar verdii bu savata Arakl komutanlarndan Ardovazd ile Karapapak babuu sava alannda-ldler. Bundan sonra Karapapaklar igal ettikleri Arakl topraklarn terk ederek Erzuruma (Garn) kadar ekilmek zorunda kaldlar. Karkarl Savaandan sonra da Arakl ve Karapapak ilikilerinde kalc bir dostluk gelimedi. Bazen taraflar birbirlerine ok pahalya malolan yama aknlar dzenlediler. Her iki taraf iinde son derece ypratc olan bu aknlarn hz, blgede Hristiyanln yaylmaya balamas zerine azalmaya balad kaynak http://www.terekemeyiz.com/terekeme-atalari.html

20

ANADOLUDAK KARAPAPAKLAR
BUGNK TEREKEMELER

Gliz ahin
Atillann lmnden sonra (453) Bizans saldrlar sonucu Hunlar sahneden ekildi. Bu yllarda kuzeyden Kafkaslar aarak Kr Irma boylarna Ouz Trklerinden olan iki yeni boy geldi. Boral ve Kazakl olarak anlan bu boylar, bugn Terekeme olarak bilinen Trklerin atalardr. Terekeme terimi Arapa Trkmen kelimesinin oulu Terakime kelimesinden gelmektedir. At srleri (ylk) ve koyun besicilii yapan bu boylar siyah astragan kalpak giydiklerinden komular tarafndan Karapapaklar diye anlrlard. Astragan Buharada, ayn zamanda lkemizde de yetitirilen bir kuzu tr olan Karakul kuzusunun kvrck ve parlak postuna denir. Bu siyah astragan kalpakl Karapapaklar, Kr boylarndaki egemenliklerini daha kalc klmak amacyla Tiflis, Nahcivan, Karaba, Loru, Ahrkelek, Gence ve irvan dolaylarna yerletiler. Kadn ve erkeiyle iyi birer sava olan Karapapaklar binlerce yl ayn blgeyi ellerinde tutmay baardlar. Hunlarn dou kanadnn bekileri olan Karapapaklar Kafkaslarn en eski kavimlerinden biri olarak tarihe gemitir.
Geni bir corafyada yaamaktadrlar

Karapapak Trkleri ounlukla Grcistan Boralda yaamaktalar. Bununla birlikte Azerbaycann Gence ve Genceden sonraki tm blgeleri Karapapaktr. Mesela Kazak, Tovuz, Gedebey Karapapak kltrnn hkim olduu en nemli yerlerdir. randa Sulduz blgesinde ok sayda Karapapak Trknn olduu bilinmektedir. Kazakistan ve Rusyada da ok sayda Karapapak Trk yayor. Bugn Azerbaycan ve randa youn olmak zere Ermenistan, zbekistan ve dier Trk cumhuriyetleri ile Avrupann eitli kentlerinde yaamaya devam ediyorlar.

21

Kimliklerine Azeri yazdrarak srgnden kurtuldular Kazakistandaki Karapapaklarn ou Stalin dnemindeki srgn hareketleri sonucu buraya yerleenlerden. Grc asll olan Stalin, Karsa yakn yerlerde yaayan Karapapak Trklerini Orta Asya bozkrlarna srgn etmi, pek ou yollarda hayatn kaybetmi. O dnemlerde nfus kdnda Trk yazanlar eitli sorunlarla kar karya gelmi; o nedenle kimliklerine Azeri yazdrmak mecburiyetinde kalmlar. Boraldaki Trklerin srgn edilmeleri byle nlenmi. Rusyadaki Karapapaklar ise daha ok geim skntsn gidermek iin oraya gidenlerden oluuyor. Rusyada bugn yzbinlerce Karapapak Trk zor artlarda hayatlarn idame ettirmeye almaktalar. Anadoluda Karapapaklar Grcistan ve Azerbaycann yan sra Karapapaklarn en youn yaad yer, bata Kars olmak zere Trkiyenin Dou Anadolu blgesidir. Kars, Idr ve Ardahanda nfusun ok nemli bir ksm Karapapaktr. Bu blgelerde daha ok Terekeme ad kullanlr. ldr ilesinin tamam Terekemedir. Arpaay, Susuz, Sarkam gibi ilelerin de ou Terekemedir. Terekemeler Erzurum, Erzincan, Sivas, Amasya, Van, Ar gibi ehirlerimizde de olduka fazladr. Sivasn Kangal ilesinde youn bir Karapapak nfusu vardr. Ayrca buralardan stanbul, Ankara, zmir, Adapazar, Bursa gibi ehirlere g eden ok sayda Karapapak Trk vardr. Azeriler ve Terekemeler dil, lehe, mutfak ve mzik kltr gibi konularda birbirine ok yakndr. Sadece az farkll nedeniyle olacak ki Trkiyedeki her iki kesim de birbirlerini farkl nitelendirmektedir Demirkapnn gvenlii onlardan sorulurdu Eski Trklerde aileler birleerek uruglar, uruglar boylar, boylar bodunlar, bodunlar da elleri/illeri olutururdu. Trk adnn resm devlet ad olarak kullanld ilk devlet olmas bakmndan Trk kltr tarihinde nemli bir konuma sahip olan Gktrk eli, 552 ylnda tekilatlanarak inden Kafkaslara kadar geni bir alanda siyasal birlii yeniden salamt. Demirkap (Derbent Geidi), dier bir ad ile or Kapsnn gvenlii Gktrk elinin bat u aknclar olarak Karapapaklardan sorulurdu. Kaf Dann bekileri oldular Bir kavim yaamna smayacak kadar uzun yllar Kr boylarnn topraklar ile btnleen Karapapaklar hakknda birtakm efsane ve mitler gelimitir. Bugn de Kafkas Karapapaklar arasnda yaygn olarak konuulan bir efsane vardr: Tanr dnyay dengede tutsun diye Kaf Dan yaratt. Daha sonra Karapapaklar bu daa beki kld. Bu mitolojik yarg uzun bir gemiin anlarn ierir.

22

Birok akarsu, da ve ovaya adlarn verdiler

Bulunduklar blgede birok akarsu, da ve ovaya kendi adlarn verdiler. Bugn Gmrnn kuzeydousundan karak Kre karan Boral ay ile Pembek Dandan karak Arasa karan Kazak ay isimlerini Karapapaklardan almtr.

Dede Korkut hikyelerinde rastlanr

Karapapaklar komular Arakllarla dosta geinemezlerdi. Bazen snr geerek komularna yama aknlar dzenlerlerdi. Dede Korkut hikyelerinden bazlar konularn bu iki Trk toplumu arasndaki savalardan almtr. rnein Salur Kazan hikyesinin bakahraman Ula olu Salur Kazan, Arakl hkmdar slalesindendir. Salur Kazann Karapapaklarla mcadelesi hikyelerde ilenen temalardandr. Giyim-kuamda Trkmen, Kpak ve Azeri izleri vardr Karapapaklarn yurdu olan Kuzey Kafkasyann iklimi ve etnik yaps, giyimkuam da etkilemitir. u an yaadklar mevcut toplumsal yap da giyim kuamda etkili olmutur. rnein Kars ilindeki asker garnizon, yre giysilerinde farkllklar yaratmtr. Yer yer deien giysilerde genel olarak Trkmen, Kpak ve Azeri geleneklerinin izleri grlmektedir. Karapapaklar iin ocuklarn kirvesi nemlidir Kirve, snnet olan ocuun elini kolunu tutan ve ocuk zerinde babalk hakk olan kimse demektir. Kirvelerin ocuklarnn birbirleriyle evlenmeleri yasaktr. Gle-Karsta kirve, krva-kirva eklinde sylenir. Bugnk Terekemelerde kirve denir. Erzurum, Kars, Erzincan, Artvin, Elaz, Malatya, Mara, Amasya, Tunceli, Bingl, Adyaman, Diyarbakr, orum, Kayseri, Mersin, Adana, Tokat ve Yozgat illerinde yaayan Karapapaklarda kirvelik yaygn ve nemlidir. Terekeme ayn zamanda halk oyunudur Karapapaklar (Terekemeler) halk oyunlarnda da byk bir zenginlie sahiptir. Bunlar genellikle bayan ile erkeklerin birlikte veya ayr ayr oynadklar oyunlardan olumutur. Mahall oyunlar sosyal yapy btn ayrntlaryla ortaya koyabilen folklor unsurlarndan en nemlisidir. Karapapak beik nameleri (Nazlamalar) Anadolunun eitli blgelerinde, yllar ncesinden gnmze kadar saz alarak kendisinin veya bakalarnn iirlerini syleyen kimselerin halk arasndaki ad ktr. Ardahan, Kars ve Idr yresinde k dendiinde akla gelen halk ozandr. klar XX. yzyln balarna kadar nemli bir mesleki snf olarak yaadlar. Halkn toplu bulunduu yerlerde, kahvelerde, kervansaraylarda, enliklerde, klalarda ve konaklarda doalama olarak iir syler, atr ya da halk hikyeleri anlatrlard. Sazn-szn, klk-ozanlk geleneinin, Trklk uuru ve sevgisinin gl olduu yerde bilin ki Karapapaklar vardr. Aada rnekler verdiimiz baz nameler gnmzde Trkiye Trkleri tarafndan da bilinmekte ve dilden dile dolamaktadr.

Atem-tutem men seni, ekere qatem men seni, Atan ye gelende, Qavana tutum men seni. Bana men dolanem, Men dnm, men dolanem, Seni Allah saxlasn, Sayende men dolanem. Balamsan, bir denesen, Sedefden drdenesen. Men lsem sene qurvan, Sen lme bir denesen. Derya ollam bulanam, Sucaq ollam, sallanam. Sa gzm sene qurvan, Sol gzmnen dolannam.

23

Sivas Cavusbasili

BR DESTAN KAHRAMANI: MHRAL BEY (1844-1906)

Mihrali Bey'in kynden (Acyurt-Svas) olmam dolaysyla ocukluum, hep bu yce kiinin kahramanlklarn dinlemekle geti. Halkmzn, "kinci Krolu", "kinci Battal Gazi" olarak vasflandrd Mihrali Bey'i inceleyip yazmak fikri de bundan kaynaklanmtr.1971 ylndan itibaren bu konuda bilgiler toplamaya baladm. Malzemeleri toplarken grdm ki; Gazi Ahmet Muhtar Paa'nn Hatrat ve Mehmet Arif Bey'in Bamza Gelenler'i haricindeki yazlar (Bkz. Bibliyografya 2, 5, 10, 11, 13) hep bu eserleri tekrardan ibaret. Duyduklarmn ve bildiklerimin pek ou yazlmamt. Aratrmalarm derinletirdim. Halen sa olan torunlar ve bu sahada derlemeleri bulunan amcam Beir Snmez ile irtibata getim. Eksik bir ksm kalmamas iin on yl bekledim. Saygdeer dostum Ali Birinci'nin de tevikiyle nihayet yazmaya karar verdim. Mihrali Bey'in hayat okunduunda baz blmler, okuyucularmza mantksz gelebilir. unu syleyelim ki; bunlarn hepsi de hakikattir. Bu yzdendir ki, halkmz onu yceltmi; bir destan kahraman olarak grm; hakknda saysz destanlar sylemitir. Maalesef bunlardan pek az elimizde mevcuttur. Yaymlanan ve bilinen destanlarn haricinde, ben de Tokatl k Pryni'den destan derleyerek manzum paralar blmne ilave ettim. Mihrali'ye "Mhr Ali" de denmektedir. Bu, halkmzn yaktrmasdr. Mihrali'nin hayat, bal bana bir film konusudur. Yazmz, konu bulmakta glk eken, hatta basit konularla Trk sinemaseverleri rahatsz eden film irketlerinin de dikkatlerine arz ediyoruz. Dileriz, bu yazdan haberdar olurlar.... (Sivas, 10. 4. 1984) Yrd. Do. Dr Doan KAYA

MHRAL BEY'N HAYAT HKYES Karapapak-Terekeme Trklerinden olan Mihrali, Tiflis vilyetinin Boral sancana bal Darvas Ky'nde bymtr. Babas Memili, dedesi ise Allahverdi'dir. Asil bir aileden olan Memili, Acem kz ile evlenir. Ondan Mehmet Ali, ikinci hanmndan da Mihrali Bey, sa Bey, Memmedal ve Ali Bey domutur. ki de kz vardr: Huri ve Kezban. Daha, kk yalarda ata binmeye, silah kullanmaya balayan Mihrali, ksa boylu, etine dolgun, kara yaz ve sevimli biridir. Gen yalardaki gz peklii, cesareti, mertlii ve eviklii dillerde sylenir olmutur. Mihrali, on yedi yandayken babasn kaybeder. Ruslar, Mihrali ve kardelerinin uramalarn ramen, Abdullah Aa'nn Mslman mezarlna gmlmesine izin vermez ve Karapapaklarn inanlarna, adetlerine ters den bir usulle kendi mezarlklarna gmerler. Civar kylerde bulunan Karapapaklar, erkezler, eenler, Lezgiler Darvas Ky'ne gelip basal dilerler. Mihrali, o gece ryasnda babasn grr. Babas hiddetlidir. "Utanmyor musun? Beni o mezarla nasl gmdrdn? Yazklar olsun sana! Eer benim na'm bu kafirlerin iinde korsan, hakkm haram olsun." der. Ryann etkisiyle aniden uyanan Mihrali, yatandan frlar. Babasnn hayali gznn nnden hi gitmez. Klcn beline balar, hanerlerini kuann arasna sokar, yanna kazma krek alr, dar kar. Vakit gece yaras olduu iin ky halk derin uykudadr. Mihrali, doruca mezarla gider. Ksa boylu olmakla beraber, eviklii sayesinde bir hamlede yksek duvardan atlar. Nbetilere grnmeden babasnn mezarna gelir. Mezar kazar ve babasn karr. Bir an nce oradan uzaklamak dncesiyle babasn omuzlar, koar admlarla mezarlktan ayrlr. "Dur! Eller yukar!" szyle hareketsiz kalr. Nbetiler, na' yere brakmasn syler. Mihrali brakr ama, brakmasyla beraber, onlarn zerine srar. Dvmedeki mahareti sayesinde, nbetileri ldrr. Mihrali, babasn tekrar omuzlayp Mslman mezarlna getirir, defneder. Sabaha doru evine gelir. Olup biteni aabeyi sa'ya ve annesine anlatr. Kap daa kmaya karar verir. Mihrali, Keeli Ky'ne gider. Orada baba dostu Ahmet Aa'nn evine misafir olur. Yaptklarn Ahmet Aa'ya ve karsna anlatr. Bu arada gnl verdii Bahar' da orada grr. Mihrali'nin yapt ii ertesi gn herkes duyar. Tiflis Valisi'nin emri zerine ky ararlar. O'nun Keeli'ye gittiini renirler. Keeli'de Ahmet Aa'nn evini kuatrlar. Mihrali, ieride atna biner; mahmuz vurmasyla aha kaldrr. kinci mahmuzla yel gibi ahrdan kar. Kap nndeki iki askeri tepeleyip ve kendini atn karnna saklayp sratle oradan uzaklar. (Mihrali, atclkta olduu kadar, binicilikte de ok ustadr. At, son srat koarken karnndan dolat, atn srtnda ayakta durduu yahut amuda kalkt, bu haldeyken istedii hedefi vurduu sylenir.) Mihrali, gece yarsndan sonra evlerine gelir. Annesiyle gizlice konuup ona veda eder; Darvas'tan uzaklar. O geceyi dada geirir. Ertesi gn, bir obana rastlar; yannda karnn doyurur. Emin yer olarak dnd ran'a geer. Tiflis valisi, Mihrali'yi ellerinden kardklarn renince, ileri gelenleri toplar, onlara hakaret eder. kumandanlar, askerleriyle etrafa yaylr, uradklar kylerde, Trklere zulmeder. Bu srada Tavankulolu Hseyin'le Dalaverli Mansur da dalarda ekyalk yapmaktadrlar. Btn bunlar ar II. Aleksandr (1855-1881)'n kulana gitmitir. Trk ekyalarnn yakalanmas iin emir verir. Bunun zerine aramalara hz verilir. zini kaybettirmi bulunan Mihrali'nin nerede olduunu, Keeli Ky'nden Hac Veli, Ruslara ihbar eder. Vali de bunu bir mektupla ar'a bildirir. Mihrali'nin ran'da olduunu haber alan ar, ah'a bir nme yazarak Mihrali'nin yakalanp gnderilmesini ister. ran zaptiyeleri, Mihrali'nin bir handa kaldn renir ve oraya gider. Durmadan phelenen Mihrali, st kattan askerlerden birinin atna atlayarak oradan uzaklar. Tekrar, Rusya topraklarna geer. Evlerine gider, annesi ve kardeleriyle grr. Aabeyi sa, Mihrali'ye, kendilerine bask yaptklarn, yalnz bana bir ey yapamayacan, Dalaverli Mansur ve Tavankulolu Hseyin'le birlikte olmasnn lzm geldiini syler. (Dalaverli Mansur, obanna kzp onu ba ile ldrmesi zerine; Tavankulolu Hseyin de zengin bir Trk' yaralayp Ruslara teslim olmamasndan dolay daa kmtr. Fakir olan Hseyin, genliinde a kald vakitler, mal yayan ocuklarn ekmeklerini alp; "Siz tavan kula yapaym." diyerek, sandan solundan yiyip karnn doyururmu. Hseyin'e bu yzden Tavankulolu lakab verilmitir.) Mihrali, ertesi gn bir obanla Mansur'a ve Hseyin'e haber gnderir. Bilahare onlarla buluur. Birlikte gezmeye balarlar. Bir Rus ldren Keleninolu Hseyin de bunlara katlr. Ruslarn Trklere yaptklar zulm karsnda, Mihrali ve arkadalar da Rus kylerine dehet saarlar. Drdnn hreti de gnden gne yaylr. Her gn valiye ikyetler yamaya balar. Durumdan haberdar olan ar II. Aleksandr, devlet erkn ile toplant yapar. Sonuta, sular az olan Mansur ve Tavankulolu Hseyin'in sularn balarlar. Mihrali'yi yakalayan, rtbe ve para ile taltif edeceklerini halka bildirirler. Haberi alan Mansur ile Tavankulolu Hseyin gizlice anlar; Vali'ye giderek teslim olurlar. Teslim olmakla kalmaz, Darvas'a gidip Mihrali'nin ailesine eza-cefa yaparlar. Hatta Mansur, Mihrali'nin aabeyi Mehmet Ali'yi ldrr. (Bir sylentiye gre de karsn daa kaldrr.) Bu duyan Mihrali de Mansur'un karsn daa kaldrp kurduu adra hapseder. Kardei Ali'yi de nbeti koyar. Durumu renen Mansur, Mihrali ile teke tek karlamaya cesaret edemez. Tiflis Valisi'nin yanna kp ondan yardm ister. Vali, Mansur'un emrine be yz atl verir. Ayn zamanda, T. Hseyin de Mansur'un kuvvetine yakn bir kuvvet tedarik eder.Dalaverli Mansur, etraftaki Trk kylerini Mihrali'nin aleyhine kkrtr. Ailesinin daa kaldrldn da hatrlatarak, bana gelenlerin, ileride kendilerine de yaplabileceini syler. Btn bu gayret sonunda ie yarar. Mihrali'nin baba dostu Garip Aa, Maral Ky'nden yedi kardein en by Musa avu da erkezlerden ok sayda gnll toplayarak her koldan Mihrali'yi aramaya balarlar. 24

Mihrali, aradan bir ay getikten sonra, Mansur'un karsn evine brakr. Bu mddet iinde ona hi dokunmamtr. Arkadalarn toplar, bir mddet dalmalarn syler. Kendisinin de Osmanl topraklarna geeceini belirtir. Keleninolu Hseyin'in srarlar karsnda, kendisiyle beraber gelmesini kabul eder.Keleninolu Hseyin'in, babasyla vedalamak iin kyne gider. Hseyin'in kye geldiini gren bir Trk, Ruslara yaranmak gayesiyle, kydeki Rus askerlerine O'nu ihbar eder. askerler babasn arp Hseyin'in teslim olmas iin O'nu ikna etmesini isterler. Aksi takdirde evi atee vereceklerini sylerler. Hseyin, teslim olmaz. Evin stndeki otluu atee verirler. Hseyin boulacak hale gelir. Babas; "Teslim ol!" diye stne stne gelirken, onu bacandan hafife yaralar. Aksi takdirde, onlar babasn ldreceklerdir. Derhal dar kar ve iki Rus askerini ldrr. Fakat, bana yedii kurunla cansz yere der.Keleninolu Hseyin gibi bir yiitin lm, Mihrali'ye ok dokunur. Hayat boyunca, Onun mertliinden sitayile bahsetmitir. "Hseyin, -be yz atlma bedeldi." demitir. Daha fazla Rusya'da kalamayacan anlayan Mihrali, Osmanl topraklarna girer, ldr'a gelir. Mihrali'nin Osmanl topranda olduunu renen ar, yakalanp iade edilmesi iin Osmanl padiah Sultan Abdlaziz (18611876)'e nme yazar. O srada sadarette Mahmut Nedim Paa vardr. padiah durumu sadrazamla grr; Mihrali'nin yakalanmas iin Erzurum valisine haber gnderir.Birka defa sktrlan Mihrali, hepsinden kurtulmay baarr. Bu arada iki Trk askerini ldrr. Her yerde arandndan tekrar Rusya topraklarna geer. Mihrali'nin Rusya'da olduunu renen Mansur, Tavankulolu Hseyin, Garip Aa ve Musa avu drt bir taraftan takibe koyulurlar. Her birinin emrinde 400-500 kiilik atl vardr. Bu gruplardan Mihrali'ye ilk rastlayan Musa avu olur. Mihrali, at otlamakta, kendisi de dinlenmekte iken gayr ihtiyari geriye bakar. Musa avu'un kendisine doru geldiini grnce atna atlar ve kaar. Fakat, Musa avu yetiir. Mihrali, peini brakmas iin O'na yalvarr; aksi halde ldrmek mecburiyetinde kalacan syler. Musa avu, srarla stne stne gider. Bunun zerine aniden dnen Mihrali, Musa avu'u klcyla yaralar, oradan uzaklar. Atllarn bir ksm Musa avu'un yannda kalr, dierleri Mihrali'yi kovalar. Mihrali, atna son hz vererek uuruma doru srer. Bir hamlede karya geer. Arkasndan gelenlerin bazlar, hzn alamayp uuruma yuvarlanr. Bunu gren dier atllar durur. Mihrali: "Benim sizlerle iim yok. Peimi brakn. Dilerim Musa avu'a bir ey olmamtr." der ve oradan uzaklar. Atllar, Musa avu'u Maral Ky'ne babasnn yanna getirirler. Fakat yolda ok kan kaybettii iin btn mdahalelere ramen kurtarlamaz ve lr. Mihrali, arada srada kyne urar, yaknlaryla grr. Ayn zamanda Musa avu'un lm zerine aramalara daha da hz verilir. Garip Aa, Mihrali'yi bir yerde kstrr. Dzlkte bir kovalamaca balar. Bir an gelir ki, ikisinin de atlar yan yana komaya balar. Garip Aa Mihrali'nin teslim olmasn isterse de ikna edemez. Klcyla hamle eder. Mihrali hepsini savuturur. Ekmeini yedii bu baba dostuna, el kaldrmak istemez. Fakat onun kendisini ldrmek istemesi zerine klcn eker, kuvvetli bir hamle ile yle bir savurur ki, Garip Aa'nn sol bacan dizinden koparr. Atllar, takip etmek isterlerse de Garip Aa msaade etmez. Atllar, onu alp kyne getirirler. (Bir sylentiye gre de Mihrali bu srada Garip Aa'y ldrmtr.) Mihrali, gizlice annesiyle grr. Ona, Bahar' karacan syler. Annesi vazgeirmeye alrsa da baaramaz. Keeli Ky'ne gider ve Bahar' karr. Artk, yannda bir de kadn olduu iin ileri de zorlar. Bu yzden, Bahar', baz kereler gvendii kimselerin yanna brakr.Bir ara, takipilerden Tavankulolu Hseyin, Mihrali'nin yerini renir, derhal oraya gider. Mihrali yannda Bahar olduu iin pek kaamaz. Tavankulolu Hseyin, arkalarndan yetiir. Klcn vuraca srada bunu gren Bahar, korunmak iin sa kolunu kaldrr. Tavankulolu Hseyin, klcn indirir, Bahar'n sa elinden parman keser, Mihrali'yi de bandan yaralar. Mihrali can acsyla geri dner. Tfeini atelemek isterse de, tfek ate almaz. Atn mahmuzlar, Hseyin'e yetiir. Klcn sallar, ama vuramaz. Kl atn kuyruunu keser. Hseyin'in katn gren adamlar da irkilir ve geri dner.Mihrali, bir dere kenarna gider. Bahar, Mihrali'nin kanlarn temizler. Tlbendini karp ban sarar. Yara derin olduu halde, Mihrali aldr etmez. Atna biner, Bahar' emin bir yere brakr; oradan ayrlr.Mihrali, Osmanl topraklarna geer. Bir ihbar zerine yaral olduu halde yakalanr. Gzlerini atnda, kendini elleri ve kollar zincire balanm olarak, Kars hapishanesinde bulur. Burada bakalar da vardr; fakat, sadece kendisi baldr.Mihrali'nin kendine geldiini grence, k Ahmet adndaki bir Trk, Yanna yaklar, Mihrali'yi konuturur. onun mehur Mihrali olduunu renince arr. Mihrali, Ak Ahmet'ten hapishane hakknda bilgiler alr. Birlikte kamaya karar verirler.Ak Ahmet, ziyarete gelen karsna her geliinde bir ey getirmesini syler. O da, ekmein iine eye, vcuduna eki ve benzeri eyalar saklayp peyderpey kocasna getirip verir. Yaras cerahat balam ve ok bitkin bir durumda olan Mihrali, hapishane arkadalarnn, en zayf bir yerden tnel amalarn ister. Mahkumlar, geceleri sesiz ve gizlice sylendii ekilde alrlar. Tnelin az, maalesef nbetilerin bulunduu yere denk gelir. Mihrali, son ta karmamalarn, belki bir gn lzm olacan syler. Bu arada, Mihrali'yi -yaral olduundan- srtta mahkemeye gtrrler. Mahkemede idamna karar verirler. Kararla ilgili evrak, nce Erzurum'daki Temyiz Divan'na, sonra stanbul Temyiz Mahkemesi'ne tasdike gnderilir; padiahn imzasna sunulur. Mihrali ise zindana dndnde, durumdan arkadalarn haberdar eder. kaacan, isteyenin de kendisi ile birlikte gelebileceini syler. Bir gece yars k Ahmet'le birlikte mahkumlar ayaklandrr. Kan gvdeyi gtrrken, Mihrali, bu arada kendisini duvara balayan zincirleri keser. k Ahmet'le nceden kazlm tnele girer. Son ta kaldrrlar. Mihrali, darack delikten glkle karken, nbeti grr. Mihrali'nin kamasna frsat vermeden, sngsn bacana saplar. Mihrali, sngy kavrar. Nbeti tfei ektiinde, sng Mihrali'nin bacanda kalr. Mihrali, ani bir hareketle sngy karr ve gayet ustalkla frlatr. Sng, nbetinin grtlandan girer; nbeti yere cansz der. k Ahmet, korkusundan tnelden kamaz ve zindana dner. Mihrali srne srne zindann karsndaki tavlaya girer. Tavlada, atlar iin hazrlanm otluun iine kendini brakr. Orada iki gece gndz kalr. Zindandaki ayaklanma nlendikten sonra, mahkumlar saylr; Mihrali'nin olmad grlr. Hemen, drt bir yana atllar karlr. Btn aramalara ramen, atllar elleri bo dnerler. Mihrali, nc gece biraz kendine gelir. Ayaklar hala zincirle bal olduu iin onlar eye ile kesmek ister; zincirin kalnl, eyenin kkl dolaysyla kesemez. Bu halde, ata binemeyecei iin baka areler arar. Sonunda topuunu kesip demir bilezikleri karmaya karar verir. Topuunu kesmesiyle mthi bir ac duyar, fakat buna katlanr. Gmleinden bir para yrtar, topuuna sarar. Bandan, dizinden ve topuundan yaral olan Mihrali, bu ynyle azim, sabr ve cesaret timsali gibidir. Ellerindeki bilezikleri ise kesmez. Zira, kafi miktarda yaras vardr. biraz otla sarndktan sonra, bir delikten kendisini aaya brakr. Otlarn zerine dtnden ses kmaz ve can fazla acmaz. eride, sra sra atlarn olduunu grr. Gzne iyi bir at kestirir. Sonra baka bir atn srtndan ter keesini karr, binecei atn ayaklarna balar. Zira, zemin ta olduu iin ses karabileceini dnr. Havann scakl dolaysyla ift kapnn ak olmasndan da istifade ederek, atna atlar ve son srat oradan uzaklar. Gece yars Maral'ya gelir.Mihrali, Maral'da ilk rastlad evin kapsn vurur. Bu ev, daha nce ldrd Musa avu'un babasnn evidir. Mihrali'yi ieri alp yatrrlar. Mihrali olup bitenleri anlatr. Adam Mihrali'ye ses karmaz. stelik su sttrr ve bir tekne iinde onu ykar, yaralarn temizler, merhem alar. St iirttikten sonra, istirahatn temin eder. ocuklarn bana toplar. Evlerinde Mihrali'nin olduunu, byle mert birisine len kardelerinden dolay kallelik etmemelerini syleyerek onlar ikna eder. bu arada Mihrali'nin tavladan ald at damgal olduu iin ocuklarna bu at ok uzaklara brakp dnmelerini syler. Sabahleyin alt olu ile beraber Mihrali'nin yanna gider; kendilerini tantr. Mihrali irkilir. Adam; "Biz seni Musa avu'un yerine koyduk. Sen de bundan byle bizim olumuz saylrsn." der. Mihrali'ye bir ay bakarlar. Gidecei zaman, iyi bir at ile Musa avu'un klcn verirler. Adam, alt olunu Mihrali'nin yanna katar ve uurlar. 25

Bu srada 93 Harbi (1877-1878) patlak verir. Osmanllar hem kuzeybatda hem de douda Ruslarla savar. Douda Rus ordusunun banda Loris Melikof, Osmanl ordusunun banda da Ahmet Muhtar Paa vardr. Mihrali, atllarn yanna alr, 120 kiilik etesiyle Ruslara yapmadklarn brakmaz. Ruslar, bu bell Karapapak ile ba edemeyeceklerini anlaynca, "Orduya hizmet" artyla balar. Mihrali ise, Kars kumandan Hseyin Hami Paa'ya gizlice haber gndererek affedilirse, Osmanllar safnda mcadele vereceini bildirir. Mihrali'nun bu teklifi kabul edilir.Beri taraftan, Dalaverli Mansur (muhtemelen albay) ve Tavankulolu Hseyin (muhtemelen binba) st rtbelerdedirler. Maalesef Karapapak olmalarna ramen Osmanllara kar savarlarLinklerimizi yelerimiz grebilir Uslanmam yelii iin tklayn..Mihrali, kuvvetleriyle ldr'a gelir. Yanna kardei Ali Bey'i de almtr. Kendisine binbalk, Ali'ye de mlazmlk rtbesi verilir.Bir gn, T. Hseyin'den bir mektup alr. Hseyin, Mansur'la arasnn aldn, isterse emrine girebileceini yazmaktadr. Mihrali, kabul eder. bylece, T. Hseyin de Osmanl'ya iltica eder. O'na da binbalk rtbesi verilir. 93 Harbi'nin temmuz-austos aylarnda, muharebe iyice kzr. Mihrali, Kars'n Gle cihetinde, kendinden en az on misli fazla bir kuvvetle karlar. Mihrali, tfek ve klla taarruz emrini verir. Saldr annda, Mihrali'nin at, gsnden bir kurun alr, yere kapaklanr. Mihrali, -drt metre ileriye derken perende atp iki aya stne kalkar. Ayn anda tfeini ateleyerek atn vuran askeri, alnndan vurur. Kendisine yaklaan bir askeri de klcyla bertaraf ettikten sonra onun atna atlar, dman saflarna dalar. Askerler bir mddet sonra kamaya balar. emberi yaran Mihrali, nne kan dman tepeleyip on drt bakkaliye arabasn alr ve Kars Kalesi'ne dner. Kaleyi dtan kuatan askerlerin de emberini yararak kaleye girer. Haftalardr, a, susuz kalan askerler, gelen malzemeleri grnce bayram eder. Haberi alan Anadolu Harp Ordusu Bakumandan Ahmet Muhtar Paa; Mihrali'yi tebrik ve taltif eder. Fakat bu kuru erzak, askere kafi gelmez. Aylardr ete hasret olduklarndan hepsi de bitkin dmtr. Hatta bu yzden, Ahmet Muhtar Paa, geri ekilme kararndadr. Bunu duyan Mihrali, Ahmet Muhtar Paa'nn yanna gider, kararndan vazgemesini syler. Gvendii adamlar yanna alarak, dman snrndan ieri dalar. Haradan, yz elli kadar kadana at ile ahrlardan binin stnde koyun karp emberi yararak Ahmet Muhtar Paa'ya getirir. Paa'nn sevinten gzleri yaarr. Sonuta, Kars, muhasaradan kurtulur. Ahmet Muhtar Paa, bunun zerine Mihrali'yi ekilen Rus ordusunun stne gnderir. Mihrali, Gle Nahiyesi'nin Demirkap Ky'nde bir alay dman svarisini karr. Karsna baka bir alay kar. Zekas sayesinde bunlar da alt eder: Kendisi gya kayormu gibi yapar. On misli dman da kovalamaya balar. Pusudaki aaaaen askeri, bunlara ate ederek iki bl datr. Mihrali de aniden dnerek bunlara destek olur. Plann ustal sayesinde iki ehit, drt yaralya kar yzden fazla cesedi ile dman bozguna uratr. Paa'nn sonsuz gvenini kazanan Mihrali, bu sefer GmrTiflis yolu zerinde Abulak ve Parmakszkpr'deki askeri mevkilere ait telgraf tellerini kesmeye memur edilir. Mihrali, 130 kadar svarisiyle sekiz gn boyunca erzak kollarn vurur, telgraf tellerini keser, mfrezeleri tepeler, dman aresiz ve kmldamaz bir hale getirir. Dmann yetmie yakn can kaybnn yannda, kendisi drt ehit ve sekiz yaral ile dner. Ahmet Muhtar Paa'nn Mihrali'nin bu kahramanlklarn payitahta bildirmesi sonucu, Mihrali'ye II. Abdlhamit (1876-1909) tarafndan ilk Mecidiye Nian verilir. Mihrali, daha sonra Paa'dan izin alarak, Rus snrndan ieri girer. Ky Darvas'a gelir. Akrabasn ve dier Karapapaklar toplayarak Osmanl'ya g eder. Kafilede kardei sa Bey, kars Bahar, kardei Mehmet Ali'nin olu Rstem, kundaktaki olu Rt de vardr. Mihrali; "Belki ses karr." diye olu Rt'y, bir alnn dibine brakr. Bahar Hanm, alar. Grmcesi Huri Hanm, kara ve soua aldr etmeyerek hemen atn geri evirir, alnn dibinden Rt'y alr, kafile snr gemekte iken onlara yetiir. Mihrali, daha sonra Erzurum Mdafaas'nda yer alr. Aziziye basknndan sonra, dman, drt alayla Erzurum'u batdan evirmek ister. Muhtar Paa, bunlarn stne -drt yz svari gnderir. Mihrali, bu cenkte ar yara alr. 12 Kanunuevvel 1877'de (12 Aralk 1877) A. Muhtar Paa stanbul'a arlr. O'nun gitmesi zerine Mihrali de artk orada kalamaz. A. Muhtar Paa, Mihrali'ye bir kzak hazrlattrr. Kendisi stanbul yolunu tutarken Mihrali de kafilesiyle Sivas'a doru yol alr. Mihrali, Svas'ta Ula Buca'na bal bugnk Acyurt Ky toprana gelir. Karapapaklar da evrede kendilerine yer bulurlar. Mihrali Bey, bugnk Konak (Acyurt'un mezras)'ta mesken tutar. Acyurt, halk aznda; "Byk Ky, Papakl Ky, Mihrali Bey'in Ky" gibi adlarla anlr. Tavankulolu Hseyin, Kukayas Ky'ne yerleir. Bugn Kangal, Uzunyayla civarnda 30-40 pare Karapapak ky vardr. Buralara yerlemekte, devlet onlara herhangi bir glk kartmamtr. Zira, II. Abdlhamit, Mihrali ve ahfadnn diledii yerde yerlemesini serbest brakmtr. Mihrali, Svas'ta 40. Hamidiye Svari Alay'n kurar. Gten on iki yl sonra (1899) Kurt smail PaaLinklerimizi yelerimiz grebilir Uslanmam yelii iin tklayn., Mihrali Bey'in yanna geldi. Badat'ta amansz bir ekyann olduunu, Araplar Osmanllar aleyhine kkrttn syler. Mihrali Bey, bunun zerine atllarn toplar, Kurt smail Paa ile Badat'a gider. Badat Valisi Mehmet Fazl Paa (?), bunlara izzet ikramda bulunur. Mihrali, ekyaya teslim olmas iin haber gnderir. O da bir ey yapmayacaklarna dair eref sz alarak teslim olur. Mihrali Sultan Abdlhamit'e ekyann teslim olduunu ve balanmasn bildirir ve balanr. Badat'ta vali ve ekya, Mihrali'ye iyi cins Arap atlar hediye ederler. Mihrali, Kurt smail Paa ile geri dner.Bu olaydan sonra Mihrali'nin n daha da yaylr. Bir gn, beyler ve aalar Kangal'da sohbet ederken, Kangal Kaymakam ieri girer. Herkes ayaa kalkar, Mihrali kalkmaz. Kaymakam, hiddetlenir. Mihrali de gazaba gelip, kaymakam dver. "Sen kim oluyorsun da bana ayaa kalk diyorsun? Seni kalayc ra seni!..." der . Kaymakam bu olay vali Reit Paa'ya anlatr. "Seni kalayc, beni de ran yapt." der. Buna fazlasyla ierleyen vali, durumu Sultan Abdlhamit'e bildirir. Sultan da; "Bir adam bana ok mu grdnz? O, benim yularsz aslanmdr." diye haber gnderir. Mihrali ile Vali'nin arasnn almasna, baka bir olay daha sebep olmutur: Bir at yarnda, Mihrali'nin Karaktk adl at da vardr.Linklerimizi yelerimiz grebilir Uslanmam yelii iin tklayn. Yalnz bu atn bir zellii vardr; silah atlmadan, silah sesi duymadan iyi koamaz. Vali, bunu bildii iin silah atlmasn istemez. ki taraf da anlar. Yar balar. Karaktk hep geride kalr. Kukayas Ky'nden Karapapak opur Ali, buna tahamml edemez. "Mihrali'nin at olsun da geride kalsn bu ne demektir?" diyerek silahn ateler. Sonuta Karaktk birinci olur. Vali, bunu Mihrali'nin plan olarak telakki eder. Bu sralarda, Yemen syan ba gsterir. Bilhassa ngilizlerin tevikiyle Osmanllara sk sk isyan bayra aan Araplar, gn getike ii aztrlar. Mihrali'yi ekemeyen Vali Reit Paa; "Bu isyan bastrsa bastrsa, Mihrali bastrr." diye Abdlhamit'e haber gnderir. Niyeti, Mihrali belasndan (!) kurtulmaktr. Padiahtan gelen haber; "Dilerse gider, dilerse gitmez. Ben, O'nu her eyde serbest braktm." eklindedir. Durum Mihrali'ye bildirildiinde; "Gitmem." demeyi yiitliine yediremeyip atlsn toplayarak yola kar. Adana'da byk bir kalabalk Mihrali'yi karlar. "Oralar scaktr, scana dayanamazsnz." diye vazgeirmeye alrlar. Mihrali, geri dnmeyi gururuna yediremez. Yola kar ve bir zaman sonra Yemen'e varr. Yanndaki kardei bu srada yzbadr.Kimsenin ba edemedii ve bir zamanlar ekya iken sonradan byk bir vatansever olup vatanna hizmetler yapan bu destan kahraman Mihrali, Yemen'in scana dayanamaz, hastalanr ve orada lr (1906). Atllarndan ou da telef olur. Ancak, -be kii geriye dner. Bunlardan bazlar Acyurt Ky'nden Yzba Ahmet, Yetim smail, Mahmut avu; Kurdolu Ky'nden Gke avu, Kukayas Ky'nden T. Hseyin'dir. Mihrali'nin kardei Ali Bey ise Yemen dn gemide ldrlmtr. Bir sylentiye gre, Svas'taki Karapapaklarn lideri olmak iin Ali Bey'i, Tavankulolu Hseyin ldrmtr. Mihrali Bey'in olu Rt Bey ise 1932'de vefat etmitir Kaynak. www.uslanmam.com 26

27 Mart 2011 Pazar, Tarihli Sivas Vekil Adaylarina Yaptigimiz Karsilik Bulmayan Cagrimiz 2011 Millet vekili secimlerinde Adaylara cagrimizdir. Sizi ve partinizi neden destekleyelim?! Degerli Siyasi Parti Temsilcileri ve Adaylari . Bilindigi gibi 2011 millet vekili secimleri yaklasiyor Tabi bizlerde gzlemliyoruz. Simdiye kadar tm siyasi partiler mahallemizi sadece oy potansiyeli olarak grme disina cikmadi.Sivas gibi bir sehirde bizi yeleri yapsalarda ya ya getir gtr, yada git su isi yap statsnde grdler....Siyasi Parti temsilcileri ve adaylar simdiye kadar Mahalleye gideriz genel politik yaklasimimizi ifade ederiz bir iki duygusal yaklasim sergileriz,onlara degerli olduklarini hissettiririz oylarini aliriz yaklasiminin tesine gitmediler.Bugnde degisik birsey olmayacak Kanisi bizlerde yaygin. Siyaset ve siyasetciye gvenin ve umudun kalmadigi bir ortamda size neden inanmaliyiz? 2011 secimlerine girerken Adaylara soruyoruz. Genelde Sivasin, zelde agirlasmis bicimi ile Mahallemizin Bas sorunu Olan Issizlik,ekonomik kaynaklarin baska sehirlere kaydirilmasi, adaletsiz imar plani,Gc,Egitim yetersizligi, Genclerimizin Sosyal Kltrel yanlarini gclendirme gibi konularda vekillerimizin katkilari olacakmi? Bu sorunlarin czm icin bir porjeleri Varmi?. Ayrica Sivas sehri olarak Trkiyenin en fazla gc veren bir sehriyiz nfsmuzun neredeyse 20 kati belirttigimiz sorunlardan kaynakli gc etmek zorunda kalmis. Bununda temelinde Ekonomik sorunlar var issizlik var sehrimizin ekonomik kaynaklarinin baska sehirlere kaydirilmasi var.Trkiyede Sivas bu durumda iken, Sivas da ise ayni icler acisi durumu mahalle olarak bizler yasamaktayiz. Sivas merkez baz alindiginda Issizlik oraninin en yksek oldugu yer bizim mahallemizdir. Mahallemize geldiginizde sorunlarimizin czmne iliskin bir proje ile gelecekmisiniz?.Unutulmamaliki kck Bir mahallenin sorununa sirtini dnenler, grmezden gelenler, Sivas ve Trkiyenin sorunlarina czm gc olamazlar.ncelikle genelde Trkiye ve Sivasin. zeldede Mahallemizin Sorunlarina Czm olacak adaylarin bu nitelikde olmasini temenni ediyoruz..... Ayrica bu nitelikdeki adaylarin partilerinden Adayliklarinin kesin Olmasi dileklerimizi Mahallemiz Adina yeniliyoruz. Ayrica Millet vekilligini kendine servet yapma araci olarak gren yada servetime servet katarim dsncesinde olan aday istemiyoruz .millet vekilligine aday olmak ben bu halkin sorunlarini czmeye adayim demekdir. Sorunlara czm gc olabilirim demekdir.Adayim. Sivas ve Sivasliya hizmet edecem beni secin deyip. Siyaseti kirlletmek, halki canindan bezdirip siyaset kurumunu lekelemek, Vekillik degildir. Adamlikda degildir.Bana oy ver koltuk kapayim mevki kazanayim sende ne halin varsa gr yaklasimi artik eskidi.....Kendisi Kazanip.Sivasimiza ve bizlere kaybettirecek aday hangi partiden olursa olsun istemiyoruz...."Vekil kazanir halk kaybeder" anlayisi bu secim sonrasi olmamali.!!!!!!!! Bizler Vekiline kazandiran ama Sehir,Mahalle,Aile ve Birey olarak Kaybeden olmak istemiyoruz...... Kazanan Vekillerimizle birlikde Sehrimizin Kazanmasini Sehirle birliktede Mahallemizin ve yasayanlarinin Kazanmasini istiyoruz.ve SORUYORUZ!!!!!!!!!! Siyasi Parti Temsilcilerine ve Adaylara soruyoruz... 1.Biz Mahalle Olarak sizi ve Partinizi niye desteklemeliyiz? 2.Sehrin Ekonomik Kaynaklarinin artirilmasina ve kaybettigimiz baska sehirlere aktarilan kaynaklarin geri kazanilmasi icin bir projeniz varmi? Katkiniz olacakmi? 3.Mahallemizin genclerinin issizlik sorununu nasil czmeyi dsnyorsunuz.Katkiniz olacakmi? 4.Mahallemizin genclerinin ve cocuklarin kisisel zihinsel gelisimine katki saglayacak Kltrel ,Sosyal Planlariniz ney?Katkiniz olacakmi? 5. Toplumumuzun temeli aile olduguna gre Mahallemizde Ailelerin bilinclendirilmesine ve egitilmesine dnk sosyal,Kltrel,ekonomik yanlarinin gclendirilmesine ynnde Planlariniz ney?Katkiniz olacakmi? 6.Mahallemizde Kadinin egitilmesi ve gclendirilmesine dnk sosyal planlariniz ney?Katkiniz olacakmi? 7.Mahallemizde ekonomik nedenlerden dolayi okuyamamis genclerimizin Mesleki egitimlerde yer almasi icin Planlariniz ney?Katkiniz Olacakmi? 8.Mahallemizde son dnemde gerceklesen carpik Imar sorunlarindan dolayi madur edilen aileler var bu ailelerin sorunlarini nasil czmeyi dsnyorsunuz.?Katkiniz olacakmi? 9. (Sivas Spor ) Son gnlerde dillendirilen eski satadyumun yeri degerli diye ayni kapasitede sehrin disinda bir stadyum yapip tokiye ve mtahitlerine karmi saglayacaksiniz? Yoksa Basbakanin kendi agzindan sehrinize 35 bin kisilik Stadyum kazandiracagiz sz yerine gelecekmi? Bu konuda Katiniz olacakmi? Siyasi parti temsilcileri, kesinlesen Adaylar, yukarida sordugumuz sorulari ve bizi ciddiye alip cevap verirse. Bizde bu cevaplari mahallelilerimizle paylasmak istiyoruz. Biz iddaliyiz diyen siyasi partilerin vaadlerine bakmiyacagiz,Mahalle,Mahalleli ve Sivas icin smut projelerine bakacagiz. Onun icin Secim srecinde destek icin mahallemize gelecek siyasiler somut olarak ortaya ne koyyorlarsa vaad disinda onunla gelsinler...Kazananin Sivas,Sivasli ve Mahallelilerimiz olmasini temenni ediyoruz.

Sivas Cavusbasili

Not: Bu cagrimiza Meclisde Gurubu bulunan partiler tarafindan bir karsilik verilmedi.sorunlarimiz yerinde duruyor. Bu sorunlarin czmne iliskin bu vesile ile birkezde bu yolla cagri yapiyor. Secilen vekillerimizden ve yerel yneticilerimizden sorunlarin czmnde samimi bir tutum ve yaklasim bekliyoruz.

27

Cavusbasili Sanatcilarimiz

28

YASAM VE INSAN

Kreselleme ve Yoksulluk KRESELLEEN YOKSULLUK OLGUSU Kreselleme, temelde ulusal ekonomilerin, dnyapiyasalarna eklemlenmesidir. Kreselleme srecinde ulusal ekonomilerin karar sreleri ve hemen hemen tm ekonomik gstergeleri kresel piyasa dinamiklerinden bamsz hareket edememektedir. Bu durumda ulus devletlerin kamu otoritelerinin belki de en nemli sorunu, kresel gelimeler ve ihtiyalar karisnda i politikalarn nasl ynlendirecekleri sorunudur (Hirst-Thompson, 1992).Geleneksel retim ve istihdamn daralmas, kresel rekabet ortam ile btnleemeyen retim faktrlerini en ok da emek faktrn olumsuz olarak etkilemektedir. Artan yabanc yatrmlar zellikle finansal sermaye yatrmlar ogunlukla retken ekonominin daralmas ve yaratlan ulusal gelirin azalmasna neden olmaktadr. Azalan retim artan finansal sermaye yatrmlarnn etkisi gelitirilemeyen retim kapasiteleri istihdam yapsnda teknoloji ve uzmanlk arlkl yapsal deiim vb. gibi nedenlerle isizlik artmaktadr. sizlik kt yaam koullar vb. nedenlerle artan blgesel dengesizliklerin de etkisi ile gelimi sanayi ve ticari kent merkezlerine olan youn i g nemli lde kent yoksulluu kavramn beslemekte ve kresel gelimelerin olumsuz etkileri ile kentlerde younlaan yeni yap ile eklemlenemeyerek sosyal dlanma yaayan yeni yoksullar ortaya ikmaktadir. Yoksulluun ok boyutlu bir kavram olmas nedeniyle kavramsallatrlmasnda ve tanmlanmasnda baz glkler bulunmaktadr. Yoksulluk ekonomik boyutunun yan sra sosyo-kltrel, felsefik, politik ve hatta ahlaki boyutlar da ieren karmaik bir konu olarak karimza ikmaktadir. Ancak bunlar iin de en fazla ne ikan ekonomik boyut olmaktadr. nk insanlarn yaamlarn devam ettirebilmesinin olmazsa olmaz koulu maddi olarak da llebilir olan beslenme, barnma ve giyinme gibi temel ihtiyalarnn olmasdr. Bununla birlikte yoksulluk kavramnn yalnzca maddi boyuttan ibaret olmayp, insann yetenekleri ve ilevsellii ile de ilikili olduunu ileri sren alismalar (Sen, 1993) olduu gibi, buna ek olarak kltrel esitliligin de bu kapsamda grld raporlar da sz konusudur (UNDP, 2005). YOKSULLUUN GRNM VE SREC Yoksulluun Grnm: Bir lkede maddi anlamda yoksulluun varl, o lkede sosyal koruma ve sosyal yardm sisteminin yetersiz olduunun ve sosyal politikalarn etkin bir ekilde uygulanmadnn nemli bir gstergesidir. Gelir dalmnn dengesiz olduu, yoksul nfusun youn olduu lkemizde yoksulluu giderici ve nleyici sosyal yardm mekanizmas ve sosyal hizmetler byk nem taimaktadr. Yoksulluk sorunu eitli toplumsal kesimleri farkl dzeylerde etkilemekte, her kesimin yaantsnda farkl sorunlar beraberinde getirmektedir (Kahveci, 2004; 280). II. Dnya Savai sonras dnemde, az gelimi lkelerin uzun dnem ekonomik gelime eilimlerinin ve refah dzeyi gstergelerinin topluca deerlendirildii almalarn Morawetz ile balad sylenebilir. Bu abalar daha sonraki yllarda bata Dnya Bankas olmak zere eitli uluslararas kurulular ve bamsz aratrmaclar tarafndan srdrlmtr. zellikle son yirmi ylda, lke dzeyinde yaplan yoksulluk aratrmalarnn saysnda nemli bir art sz konusudur. Buna kout olarak son on ylda Dnya Bankas ve Birlemi Milletler Kalknma Programnn bu almalarn bulgularndan da yararlanarak, bu gstergeleri btn lkeler iin topluca sunma yolunda youn aba harcadklar ve nemli bir yol katettikleri gzlenmektedir.

29

Yoksulluun Grnm:

Bir lkede maddi anlamda yoksulluun varl, o lkede sosyal koruma ve sosyal yardm sisteminin yetersiz olduunun ve sosyal politikalarn etkin bir ekilde uygulanmadnn nemli bir gstergesidir. Gelir dalmnn dengesiz olduu, yoksul nfusun youn olduu lkemizde yoksulluu giderici ve nleyici sosyal yardm mekanizmas ve sosyal hizmetler byk nem taimaktadr. Yoksulluk sorunu eitli toplumsal kesimleri farkl dzeylerde etkilemekte, her kesimin yaantsnda farkl sorunlar beraberinde getirmektedir (Kahveci, 2004; 280).

II. Dnya Savai sonras dnemde, az gelimi lkelerin uzun dnem ekonomik gelime eilimlerinin ve refah dzeyi gstergelerinin topluca deerlendirildii almalarn Morawetz ile balad sylenebilir. Bu abalar daha sonraki yllarda bata Dnya Bankas olmak zere eitli uluslararas kurulular ve bamsz aratrmaclar tarafndan srdrlmtr. zellikle son yirmi ylda, lke dzeyinde yaplan yoksulluk aratrmalarnn saysnda nemli bir art sz konusudur. Buna kout olarak son on ylda Dnya Bankas ve Birlemi Milletler Kalknma Programnn bu almalarn bulgularndan da yararlanarak, bu gstergeleri btn lkeler iin topluca sunma yolunda youn aba harcadklar ve nemli bir yol katettikleri gzlenmektedir.

lkemizde 1960larda balayan planl almalar dnyadaki yoksulluk aratrmalar ve politikalaryla paralel gelime gstermitir. Bunun ok eitli nedenleri olmakla birlikte, zellikle Dnya Bankas ve Birlemi Milletler gibi uluslararas kurulularn etkisi de olmutur. Yoksulluk incelemeleri de gstermektedir ki, yoksullukla mcadele politikalar yeterli olmadnda, yoksulluk yeniden retilmektedir; yoksulluk ve yoksullama adeta bir ksr dng ierisindedir. yle ki, yoksul ailenin gelir kayna snrl, buna bal olarak satn alma gc zayftr. Kt yaam koullar altnda yaarlar. eitli nedenlerle eitime ilikin olumsuz yaklaimlar sz konusudur. ocuklar alarak aile btesine katk iin veya baarszlktan erken okuldan ayrlmak zorunda kalrlar. Okuldan erken ayrlma sonucu isizlik ortaya kar. Erken evlenme ve ok ocuk sahibi olma da yine yoksulluu bir ksr dng ierisine sokmaktadr.

30

Yoksulluun Nedenleri ve Mcadele Politikalar: Yoksulluk nedenleri tarihsel bir anlay ierisinde; kresel, lke ve blge dzeylerinde ele alnmaldr. nk yoksulluk hem ok nedenli hem de zaman ierisinde gelien deien koullarla deiime urayabilmektedir. Zamana bal olarak yeni yoksullama nedenleri ortaya kmaktadr. Bu almada yoksulluun nedenleri temel olarak i (bireysel) ve d (toplumsal) nedenler olmak zere ikiye ayrlmtr. Yoksulluun i nedenleri kiinin kendi artlarndan kaynaklanmaktadr. Bireyin zrl olmas, kimsesiz olmas, yal olmas, alkolik olmas gibi iinde yaad toplumla daha az ilgili nedenlerdir. Kukusuz bu nedenler bireyin iinde yaad toplumun refahyla da ilgilidir, ancak arlkla kendilerinden kaynaklanan sosyal veya fiziksel nedenleri iermektedir. Yoksulluun d nedenleri ise bireyin daha ok ierisinde yaad sosyoekonomik durumdur. Beslenme, salk, dengesiz cret dalm, isizlik gibi nedenlerden kaynaklanmaktadr. Bireyin iinde yaad toplumu ve iinde yaad dnyay da unutmamak gerekir. Refah dzeyi iyi olmayan bir toplumda yoksullama sreci d nedenlerden daha fazla etkilenmektedir. Ya da refah dzeyi iyi olan bir toplum ierisinde dnyadaki gelimeler bu toplumu da etkileyebilmektedir. Bu da yoksullama srecine etki edebilmektedir. ve d nedenler gz nne alndnda balca yoksulluk nedenlerini u ekilde sralayabiliriz: Yksek isizlik Olumsuz fiziksel salk Engellilik hali Duygusal sorunlar Alkolizm kumar ve uyuturucu bamll Aile ye saysnn fazlal 0_sizlik veya iten karlma Sua maruz kalma ya da su faili olma Boanma ve terk edilme alma yaamna ilikin olumsuz nedenler Erken emeklilik Kresellemenin olumsuz etkiler Grld gb yoksulluun nedenlerinin yannda yoksulluk sorununu yaayan bireylerin ortak zellikleri de nemlidir. Yoksullar gelir bakmndan dk bir gelire sahiptirler Kt beslenirler Dk mr beklentileri vardr Kt koullarda ve konutlarda yaarlar Genellikle kenar mahallelerde ve krsal kesimde yaarlar Dourganlk oranlar yksektir Bebek lm oranlar yksektir ocuklar erken okuldan ayrlarak alma yaamna atlarak aile gelirine katkda bulunurlar Eitim seviyeleri dktr Kullandklar eyalar snrldr. Vasfszlk nedeniyle kolay i bulamazlar Gelirleri mevsime, yla ve bulduklar ie gre deiebilir. Sabit gelirleriyoktur Kazanlarnn %70i temel gda maddelerine gider. ok nedenli olmas nedeniyle yoksulluu nlemek iin uygulanacak politikalarn da ok geni kapsaml ve egdm ierisinde olmas gerekmektedir. Yoksulluun, bir ksr dng ierisinde olduu ve bu ksr dngnn halkalarnn koparlmas gerektii daha nce belirtilmiti. Yoksulluu nlemeye ynelik sosyal politikalarn birbiriyle egdml ve birbirini destekleyecek nitelikte olmas gerekmektedir. Dourganlk, Beslenme ve Eitim politikalar birlikte ve egdm ierisinde yrtlmelidir. Yoksulluk ksr dngs politikalarn disiplinler aras bir almayla, birlikte ve e zamanl uygulanmasyla krlabilecektir. Yoksulluu nlemeye ynelik kresel boyutta, ounlukla uluslararas kurulular politika retmektedir. Dnya Bankas, IMF (Uluslararas Para Fonu), Birlemi Milletler gibi kresel kurulularn uyguladklar bu politikalar yoksulluu nleyemedii gibi artmasna da engel olamamlardr. Yoksulluu nlemeye ynelik politika oluturma abalarn ve yaptrmlar, yoksullukla mcadelede etkin olamayan bir rol stlenen Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas kurulularn tekelinden karlarak, niversiteleri, sivil rgtleri ve yardm kurulularn da iine alan geni bir dzeyde deerlendirilmelidir. Devam edecek

31

POLITIKA SIVAS

AKPden birinci sra milletvekili seilen smet Ylmaz, seimin ertesi gn ie kendisine destek veren Sivasllara teekkr AKPden birinci sra milletvekili seilen smet Ylmaz, seimin ertesi gn ie kendisine destek veren Sivasllara teekkr etmek ve karanfil datmakla balad. Seimin galibiyet sevincini yaayan Ylmaz, basn kurulularn da ziyaret etmeyi ihmal etmedi Ylmaz Sivas ile ilgili yaplmas gerekenler konusunda gr al veriinde bulundu.Seimin ardndan Sivas iin ne yapabilirizin peine dtklerini syleyen Ylmaz, vekil gcnn her trl sorunun stesinden gelebileceini dile getirdi. Sivasn tm sorunlarnn kendi sorunu olduunu belirten Ylmaz, Sivasn btn skntlarn birlikte aacaz. Ben halktan aldm yetkiyi sonuna kadar memleket iin meru yollardan kullanacam. Halka yakn olmak iin Sivasta bro oluturacaz. Bana oy veren- vermeyen herkese ayrm yapmadan nce var olan sorunlardan balayarak sonrasnda ise rnek gsterilen bir il haline gelmek iin bu 4 ylmz en iyi ekilde kullanacaz. Boa harcayacak zamanmz yok dedi.

CHP Sivas l Tekilat Bakan Cahit Korkut, Sivas genelinde oylarmz koruduk CHP Sivas l Tekilat Bakan Cahit Korkut, CHP Sivas il rgt olarak bu seimlerde Sivas genelinde oylarmz koruduk dedi. Korkut, parti binasnda dzenledii basn toplantsnda, bu seimlerin sonucunda beklentilerini karilayamadklarn belirtti. Korkut, unlar kaydetti: ''Genel seimler srecinde AKP tarafndan devlet imkanlarnn kullanlmas, lkemizin iinde bulunduu koullar, gerek Gneydou sorunu gerekse propaganda aamasnda etnik kimlik ve mezhep zerinde siyaset yaplmas halkmzn en hassas olduu konularn istismar edilerek bu sonularn ortaya ikmasi salanmtr. CHP Sivas il rgt olarak bu seimlerde Sivas genelinde oylarmz koruduk. Hatta 200'de 53 bin 300 civarnda olan oylarmz yksek oy aldmz ilelerde semen saysnn azalmasna ramen 56 bin 300'e ikmis. Bu demektir ki az da olsa oylarmzda bir art olmutur. Ayrca merkez ilede oylarmz 4 bin 500 civarnda artmtr. Bu rakamlar gsteriyor ki, CHP Sivas il rgt ve ile rgtleri oylarna sahip ikmislardir.''

32

POLITIKA SIVAS

Abdllatif ener: Kral iplaktir' diye haykrmaya aba sarf ettim Trkiye Partisi Genel Bakanl grevinden istifa ederek seime memleketi Sivas'tan bamsz aday olarak girmesine ramen milletvekili seilemeyen Abdllatif ener, Bazen zaferlerin en by yenilgi olandr dedi. ener, Paabahe Mesire ve Piknik Alan'nda dzenledii basn toplantsnda, seim sonularn deerlendirdi. Seim sonularn Trkiye iin hayrl olmasn dileyen ener, yllarca Sivas'tan seilerek siyaset yaptn, Trkiye'nin izledii bir siyaset adam olarak bu dnemde de memleketinden bamsz aday olduunu hatrlatt. Seim alismasinda kendisine destek olanlara teekkr eden ve kampanyasnn en gen ismi Drdane Edik'i yanna alarak kutlayan ener, eimle ilgili fazla analiz yapmak istemediini belirterek, lkemizin, iinde Sivas'mzn da bulunduu byk bir kesiminde sindirilen, susturulan, zgven duygusu tahrip edilen ve deerlerinin zeri kapatlmaya alisilan geni kitlelerin varln grmek en byk zntmdr. kadar insanmzn zgven duygusunu yitirdiini, sindirildiini ve bastrlm olduunu grm olmaktan, izlemi olmaktan byk znt duyduumu belirtmek istiyorum'' diye konutu. Bu seim sonularnda en byk oy artn BDP listesinden seilen bamszlarn gerekletirdiini ifade eden ener, ''Dolaysyla bu seim sonular gstermitir ki, Trkiye'de var olan, toplumun, lkemizin en dinamik kesimi Krtlerdir, Krt nfustur. Bunu da bir nemli nokta olarak belirlemek, vurgulamak gerektiini dnyorum'' dedi. Milletvekili art oranna bakldnda da toplumun en dinamik unsurunun buras olduunu ok rahatlkla syleyebileceini aktaran ener, ''Bunun ok iyi analiz edilmesi lazm diye dnyorum. Bu ayn zamanda bir zgven duygusunun da orada ykseli halinde olduunu, kendisine oy verme duygusunun ve tutkusunun gl olduunu gstermektedir'' diye konutu. Yeryznde byk heyecanlar oluturan nemli siyasi hareketlerin tamamnn lkelerini felakete srkledii grn savunan ener, unlar kaydetti: ''Hitler'den daha cokulu bir lider yoktu, Hitler'den daha byk bir cokuyla iktidara gelen 20. yzylda bir dnya lideri de yoktur. Ama Hitler'in o karizmatik haliyle oluturduu siyasi yelpazenin ve cokunun arkasndan Alman milleti tm tarihi boyunca hi ekmedigi aclar, zdraplar, paralanmay ve elemi ekmistir. Saddam bir zamanlar Irak'ta efsaneydi, ama o efsane, cokularla her yerde karilanan o efsane Irak halkna, Irak tarihinin en byk aclarndan birini ektirmistir. nsanlk tarihi, cokulu ynetimler dneminin her zaman cokulu gzellikler deil, ogu kez cokulu felaketler getirdiini gstermitir. Ama tm alglarn bozulduu, herkesin gcn peinde birleme iradesi gsterdii bir ortamda bile lkenin iinde bulunduu durumu gren, anlayan insanlarn tek baina bile kalsalar 'Kral iplaktir' demeleri gerekmektedir. Ben bu seim kampanyas boyunca lkemizin gereklerini anlatmaya alistim, insanlarn suskun olduu bir ortamda 'Kral iplaktir' diye haykrmaya aba sarf ettim ve iinde bulunduumuz koullarn kresel ve ulusal g merkezlerinin oluturduu alglar ve kurgular etrafnda yanl ekillendiini dnyorum. Sivas'tan tm Trkiye'ye bunu haykrdm ve duyurmaya alistim. Grevimi yaptm zannediyorum.'' Bu seimlerde 17 binin zerinde oy aldn, bu rakamn az olmadn aktaran ener, ''nsanlk tarihini her zaman tek bir kii, yreklilikle, cesaretle, kararllkla yryerek deitirmitir. Sivas'ta 17 bin yiit insan var, Sivas'ta 17 bin yiit kadn ve erkek var. Ben Sivas'mzn bu yiit insanlarn kutluyorum, tebrik ediyorum. Bu yiit insanlar, kurulu siyasetin pasif unsurlar olmaktan te doru bir siyasetin kurulmas iin iradelerini, cesaretlerini, yiitliklerini ortaya koymulardr, hepsini tebrik ediyorum'' dedi. ''BAZEN ZAFERLERN EN BY YENLG OLANIDIR'' Seimlere dorulukla girip iktigini dndn belirten ener, ''Dolaysyla Sivas'taki seimlerden kazanl ikan benim. Bu seimler Sivas'ta benim zaferimle neticelenmitir'' dedi. Trkiye iin bu topraklar iin, hemehrileri iin mcadele ettiini vurgulayan ener, ''Benim mcadelem, lkemizin geleceinin mcadelesidir. Benim mcadelem, ocuklarimizin mcadelesidir. Ama una da inanyorum ki, bazen zaferlerin en by yenilgi olandr. nsan bazen kaybettiini hissettii, grd anda en byk zaferi kazanm olabilir. Ben bu seim sonucunu bir yenilgi olarak deil, bir zafer olarak, bir baar mari olarak, bir baar trks olarak hafzalarda yer etmesi gerektiini dnyorum. lkemizin yolu aydnlk olsun'' ifadelerini kulland. ''LK YAPACAIM BARRNGTON MOORE'NN KTABINI OKUMAK'' Sivas'tan yllarca parlamentoya girdiinin, ilk kez bu dnem seilemediinin belirtilmesi ve bundan sonraki srete siyasette nasl bir yol izleyeceinin sorulmas zerine ener, ''Bundan sonra siyasette nasl bir yol izleyeceim, bu konuda partimizin karar organlaryla ve il bakanlarmzla toplanacaz, durum deerlendirmesi yapacaz ve kararmz vereceiz. Ama karardan nce benim ilk yapacam bir i var, o da Ankara'ya gider gitmez bir zamanlar ok popler bir kitapt, 1960'l yllarda ok tartlan bir kitapt, ktphanemde olmasna ramen o kitab okuyamamtm, gider gitmez elime o kitab alacam. Barrington Moore'nin 'Diktatrln ve Demokrasi'nin Toplumsal Temelleri' isimli bir kitab var, bin sayfaya yakn, kaln bir kitaptr, ilk yapacam i bu kitab okumak olacak'' ifadelerini kulland. ener'in aklamas srasnda baz partililerin gzyalarn tutamad gzlendi. Aklama srasnda ener'i ei ve ocuklari da yalnz brakmad. Parti yneticileri, ener'in seim srecinde 70 bin kilometre yol katederek vatandalara ulatn, 40 bin kiiyle polaroit fotoraf ektirdigini ve bu srede yaklaik 15 kilogram zayfladn belirtti.

33

POLITIKA SIVAS

TBMMde 13 Sivasl isim milletvekili olarak grev yapacak.

TBMM'de bu dnem Sivasl olan 13 milletvekili mecliste halk temsil edecek. Bu vekillerden 9'u AKP'den, 2'si CHP'den ve biri de MHP'den vekil seildi. Ayrca bu isimlerin yan sra 23. Dnem milletvekillerinden Mustafa Akaln'n da bakan veya bakan yardmcs olarak atanabilecei konuuluyor. Byle bir olaslkta ise 13 Sivasl vekilin yan sra bir de bakan ya da yardmcs olacak. AKP Sivas Milletvekili Ali Turan CHP Sivas Malik Ecder zdemir CHP stanbul 3. Blge Milletvekili Binnaz Toprak AKP stanbul 1. Blge Milletvekili Muhammed Bilal Macid AKP stanbul 1. Blge Milletvekili Osman Boyraz AKP stanbul 1. Blge Milletvekili Grsoy Erol MHP Gaziantep Milletvekili Edip Semih Yaln CHP stanbul 3. Blge Milletvekili Sabahat Akkiraz AKP stanbul 2. Blge Milletvekili Ekrem Erdem AKP Kayseri milletvekili smail Tamer Ayrca bu isimlerin yan sra 23. Dnem milletvekillerinden Mustafa Akalnn da bakan veya bakan yardmcs olarak atanabilecei konuuluyor. Byle bir olaslkta ise 13 Sivasl vekilin yan sra bir de bakan ya da yardmcs olacak. YEN SAYFA AILMALI 8 yldr kaybeden Sivasn bu kayplarnn telafisi iin artk vekillerin harekete gemeleri ve yeni bir sayfa amalar bekleniyor. Sivasn hzl atlmlarla kazanmlar elde etmesini salamas beklenen vekillerin, baka illerden vekil ikan Sivasl isimleri de bu harekete dahil etmeleri gerekiyor. Bu dnem TBMMde 13 Sivasl isim milletvekili olarak grev yapacak. 5i Sivas milletvekilleri olan bu isimlerin memleketleri iin bir araya gelerek hkmet programlar dnda ne yapabilirizi acil eylem plan eklinde masaya yatrmalar gerekiyor. zellikle Sivastan giden vekillerin hzl atlmlara ihtiya olduu bilinci ile dier Sivasl vekillerle memleketleri iin elzem ihtiyalar gidermesi bekleniyor. Ayrca Sivastan giden vekillerin zel kalemlerinin Sivasl olmasna zen gstermesi ve vatandalarn iini hzl ekilde zmek iin irtibat brolar amalar, bu brolarda vatandala muhatap olacak kiilerin de kendilerini temsil edecei dncesi ile yine zenle seilmesi gerekiyor. Bunlarn amacnn da vatandai geitirme deil kaybedilen 8 yln nne geilmesi eklinde olmas bekleniyor. Mecliste en ok vekili olan Sivasn bu gcn kullanarak smet Ylmaz' Ulatrma veya Kltr Bakanlnda, Nursuna Memecann da aileden sorumlu bakanlnda deerlendirilmesi iin aba sarf edilmesi gerekiyor. l tekilatnn Sivas ile ilgili projelerini ksa srede nce basna aklamalar sonrasnda ise siyasi temsilcilerimizle yllara yaymadan bu projeleri icraata dkmeleri gerekiyor.

34

Sivas Cavusbasili

POLITIKA SIVAS

Sivas Yatirimlarini Bekliyor

600 Yatakli Blge Hastanesi Yllardr Sivas'n gndeminde olan ancak bugne kadar bir trl gerekletirilemeyen yeni stadyum projesinde beklenen karar kt. Genlik ve Spor Genel Mdrl ile TOK arasnda kapasite ve maliyet konusunda yaanan anlamazlk sonunda zme kavutu. Gelimeler arasnda en sevindirici ayrnt ise stadyumun seyirci kapasitesinin 33 bin kii olarak netlemesi oldu. TOK'nin daha nce 25 bin rakamnda srarc olmas, byk tepki toplarken Genlik ve Spor Genel Mdrl seyirci kapasitesinin 33 bin olmas konusundaki srarn srdrmt. Bu konudaki sorunun zlmesi iin devreye Babakan Recep Tayyip Erdoan'n girdii ve bu yatrmn biran nce gerekletirilmesini istedii renildi. Sivas merkez 600 yatakl eitim ve aratrma hastanesi ile altyap ve evre dzenlemesi inaat ii HALE TARH ve SAAT 11.07.2011 14:30

33.000 Seyirci Kapasiteli Stadyum ve Spor Kompleksi TOK'nin yeni stadyumun seyirci kapasitesini 33 bin kii olarak kabul etmesi, Sivas'ta byk sevin yaratt. Sivas, 33 bin seyirci kapasiteli modern bir stadyumun yan sra kapsaml bir spor kompleksine kavumu olacak. Kentte yaplacak olan Stadyumun Trkiye'deki en iyi statlar arasnda yer alaca belirtiliyor. Stadyumun tamamlanmasnn ardndan 4 Eyll Stadyumu'nun yeri ve stasyon Caddesi'ndeki Atatrk Kapal Spor Salonu'nun bulunduu alan TOK'ye devredilecek. BU YIL TEMEL ATILACAK TOK, resmi internet sitesi sz konusu yatrmn ihale tarihini aklad. hale bilgileri, Sivas 33.000 Seyirci Kapasiteli Stadyum ve Spor Kompleksi naat le Altyap Ve evre Dzenlemesi naat i, ilahe tarihi: 25.08.2011 14:30 eklinde yer ald. Yeni Stadyumun ihale safhasnn tamamlanmasnn ardndan, temel atma tarihi belirlenecek. Sivas halknn ne zaman gerekleeceini merakla bekledii dev yatrmn temelinin bu yl iinde atlmas bekleniyor. Ksa srede tamamlanmas planlanan yatrmla birlikte Sivasspor, nemli bir tesise daha kavumu olacak.

Sivas 33.000 Seyirci Kapasiteli Stadyum ve Spor Kompleksi naat le Altyap Ve evre Dzenlemesi naat i HALE TARH ve SAAT 25.08.2011 14:30

35

Sivas Cavusbasili

2011 Genel Secim Trkiye

12 Haziran genel seiminin kesin seim sonular Resmi Gazetede yaymland.

Resmi Gazetede yaymlanan karara gre, Hatip Dicle yerine mazbata alan Oya Eronat dahil AK Partinin vekil says 327 olarak ilan edildi. Resmi Seim Sonularn grmek iin Yksek Seim Kurulu (YSK) dnk toplantsnda seim sonularn kesinletirdi. Buna gre kesin milletvekili saylar ve partilere dalm yle: AKParti: 327 CHP: 135 MHP: 53 Bamsz: 35

Gmrk kaplarnda kullanlan oylarla birlikte katlm yzde 83.16 olarak belirlenirken, sandklardan 42 milyon 941 bin 763 geerli oy kt. Bu oylarn yzde olarak partilere gre dalm ise yle: AKParti: 49.83 CHP: 25.98 MHP: 13.01 Bamsz: 6.57

2011 Genel Secim Sivas Sonuclari

36

Sivas Cavusbasili

2011 Genel Secim Trkiye

12 Haziran tarihinde yaplan 24. Dnem milletvekili genel seimleri Sonrasi tutuklu vekil krizi.

Bu Srece Nasil Gelindi?

Devlet Bakan Hayati Yazc"SELSELER BLE MECLSE GREMEZLER" Seim ncesi AKP den Birinci Hamle Devlet Bakan Hayati Yazc ziyaret ettii Zaman Gazetesinin Ankara Temsilciliinde ok tartlacak aklamalar yapt. Hayati Yazc, Ergenekon davas kapsamnda tutuklu bulunan aday adaylarnn seilseler bile meclise giremeyeceklerini iddia etti ve Yarg ve Parlemeto kar karya getirilmek isteniyor. Millet seti ama brakmyorlar diyecekler. Bunu da dnya kamuoyuna tayacaklar dedi. Hayati Yazc szlerini yle srdrd: "Devletin birlii ve lke btnln bozmak, hkmete kar ilenen sular... Bunlar, Anayasa'nn 83'nc madde hkm dnda. Bir milletvekili ar cezay gerektiren bir su nedeniyle sust yakalanmsa ya da seimden nce balanmak kaydyla Anayasa'nn 14'nc maddesi kapsamna giren bir su nedeniyle hakknda soruturma yrtlmekteyse, Meclis'in kararna gerek kalmadan, sz konusu milletvekili tutulabilecek, sorguya ekilebilecek, tutuklanabilecek ve yarglanabilecektir. Bu milletvekilleri belirtilen eylemleri nedeniyle dokunulmazlktan yararlanamayacaklardr." Bakan Yazc milletvekili seildii iin PKK yesi olma iddiasyla tutuklu olarak yarglanan Sebahat Tuncel'in salverilmesi konusunda ise yarglamay yapan yerel mahkemenin tutukluluu gerektirecek durumun ortadan kalkt gerekesiyle bir tahliye karar verdiini syledi.

10.04.2011

Zaman Gazetesi

YSK'dan ok karar! 12 bamsz adaya veto... Yksek Seim Kurulu (YSK), 12 bamsz milletvekili adaynn adayln, milletvekili seilme yeterliliini etkileyecek eski mahkumiyetleri bulunduu gerekesiyle iptal etti. Adayl veto edilen isimler arasnda BDP'nin destekledii bamsz adaylar Hatip Dicle, Leyla Zana, Erturul Krk, Sabahat Tuncel, Gltan Kanak, sa Grbz de bulunuyor. Kurul, bamsz milletvekili adaylar ile siyasi partilerin milletvekili geici aday listeleri zerindeki incelemelerini bugn tamamlad. Bamsz milletvekili adaylarnn adli sicil kaytlarn inceleyen YSK, 12 bamsz milletvekilinin sabka kaytlar bulunduunu tespit etti. Kurul, milletvekili seilme yeterliliini etkileyecek eski mahkumiyetlerinin bulunduu gerekesiyle aralarnda Hatip Dicle, Leyla Zana, Gltan Kanak ve Sebahat Tuncel'in de bulunduu bu kiilerin milletvekili adaylklarnn iptaline karar verdi. Hatip Dicle ve Leyla Zana ile stanbul Milletvekili Sebahat Tuncel'in milletvekili adayln engelleyecek eski mahkumiyetleri nedeniyle sabka kaytlar bulunduunu tespit eden Kurul, Sebahat Tuncel'in ''geen seimde milletvekili seildii tarihten hemen sonra adli sicilinin kayda girdiini, bu nedenle bir nceki seim dneminde yaplan incelemede sabkasz olarak grldn'' tespit etti. Diyarbakr Milletvekili Gltan Kanak'n ise adli sicil kaydnda kzlk soyadyla arandnda milletvekili seilmesini engelleyecek sabka kayd kmas nedeniyle milletvekili adaylnn iptal edildii renildi. Adayl iptal edilen dier isimlerin de Harun zeren, Abdullah Kzlay, sa Grbz, iek Otlu, Salih Yldz, Nezir Sincar, erafettin Efe olduu renildi. 18 Nisan 2011 Pazartesi, Haber Trk Seim sonrasi AKP den Ikinci Hamle AK Parti Seim lerinden Sorumlu Genel Bakan Yardmcs Haluk pek 13. Ar Ceza Mahkemesine Itiraz YSK'ya dileke veren AK Parti Seim lerinden Sorumlu Genel Bakan Yardmcs Haluk pek, "Dosya YSK'da devam ederken Hatip Dicle'ye mazbata verilmesi hukuka aykryd. Biz bu aykrl YSK'ya bildirdik. Birisi seilme yeterliliini kaybetmi ama mazbatay alyor. Aday (Oya Eronat) bizim adaymz. Bu yanll YSK'ya bildirmemiz gerekiyordu. YSK'nn karar da Anayasa ve yasalara uygundur" dedi. YSK karar ncese yaanan bu gelimeler Radikal gazetesinin haberinde yle yer ald: zel yetkili stanbul Cumhuriyet Savclara Mehmet Ali Pekgzel ile Nihat Takn, ikinci ''Ergenekon'' davas kapsamnda tutuklu olarak yarglandklar srada milletvekili seilen Prof. Dr. Mehmet Haberal ile gazeteci Mustafa Balbay'n tahliye istemlerinin reddini talep etti. Alnan bilgiye gre, Pekgzel ve Takn, tahliye istemlerine ilikin stanbul 13. Ar Ceza Mahkemesine sunduklar grlerinde, Haberal ve Balbay'n taleplerin reddine karar verilmesini istedi. Savclar grlerinde, ''Seimden nce veya sonra bir su iledii ileri srlen bir milletvekili, Meclisin karar olmadka tutulamaz, sorguya ekilemez, tutuklanamaz ve yarglanamaz. Ar cezay gerektiren sust hali ve seimden nce soruturmasna balanlm olmak kaydyla Anayasann 14. maddesindeki durumlar bu hkmn dndadr. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve dorudan doruya Trkiye Byk Millet Meclisine bildirmek zorundadr'' hkmn ieren Anayasann 83. maddesinin 2. fkrasna yer verdi. Grlerde, delillerde deien bir ey olmad belirtilerek, sulamann Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 100. maddesinde belirtilen katalog sulardan olmas nedeniyle talebin reddinin istendii renildi. 23 Haziran 2011 Perembe 09:37 Internet Haber

Grup Bakanvekili Bekir Bozda Kararnn Sorumlusu AK Parti'nin gsterilmesini yanl

AK Parti Grup Bakanvekili Bekir Bozda YSK'nn Hatip Dicle'nin vekilliini drmesi kararnn sorumlusu olarak AK Parti'nin gsterilmesini yanl bulduunu belirterek "YSK, AK Parti'ye, yrtmeye veya yasamaya bal bir kurulu deildir. YSK kararlarn hkmetle ilikilendirmek byk bir yanltr'' dedi. 24 Haziran 2011 Cuma Internet Haber

37

Sivas Cavusbasili

Trkiye'nin Ortadou Politikas

Cumhurbakan Abdullah Gl Times iin yazd: 'Trkiye, Ortadou'da gemiteki roln oynamaya hazr' 21.04.2011 Cumhurbakan Abdullah Gl, ABDnin nde gelen gazetelerinden New York Times iin bir makale kaleme ald. Makalesinde, Gl, Trkiyenin srail ve Filistinliler arasnda bar salanmas iin gsterdii abalarin, Aralk 2008de balayan Gazze operasyonu ve sonrasndaki srete kesintiye uradn hatrlatarak, Ankarann yeniden gemite oynad rol oynamaya hazr olduunu belirtti. Gl, ABDye de tarafsz arabuluculuk konumuna dnmesi agrisinda bulundu. te Gln New York Times iin kaleme ald makale: Ortadou ve Kuzey Afrikada yaanan isyan dalgalarnn tarihi nemi, Avrupann 1848 ve 1989da tank olduu devrimler kadar byk. Blge halklar, istisnasz, sadece ayn evrensel deerler iin deil, ancak ayn zamanda da uzun sre bastrlm olan ulusal gurur ve haysiyetlerini yeniden kazanmak iin ayakland. Ancak bu ayaklanmalarn demokrasi ve bara m; yoksa tiranlk ve atismaya m yol aaca, uzun sreli srail-Filistin bar anlamasna ve daha geni kapsaml bir srail-Arap barna dayanyor. Filistinlilerin ektikleri ile blgedeki huzursuzluk ve atismanin temel nedeni ve dnyann dier blgelerinde radikal hareketler iin bahane olarak kullanlyor. srailin blgedeki yeni siyasi ortama uyum salamaya dier btn lkelerden daha fazla ihtiyac var. Ancak sraillilerin korkmasna gerek yok. Etrafnda demokratik lkelerin olumas, srailin gvenliinin nihai teminatdr. Bu karmaa dneminde, gelecei belirleyecek iki g var: nsanlarn demokrasi arzusu ve blgenin deien demografik zellikleri. Er ya da ge, Ortadou demokratikleecek ve doas gerei, halkn gerek isteklerini yanstmak iin bir demokratik hkmete gerek duyulacak. Bu tr devletler, kamuoyu tarafndan haksz, onursuz ve aalayc olarak alglanan d politikalar srdrmeyi baaramaz. Yllar boyunca, blgedeki birok hkmet, d politikalarn yrtrken halklarnn arzularn dikkate almad. Tarih defalarca gsterdi ki, gerek, adil ve kalc bir bar ynetici elitler arasnda deil, sadece iki halk arasnda yaplabilir. ARAP BRLNN TEKLF DNLMEL srailin liderlerine dar grl taktiksel manevralara bavurmak yerine, bar srecine stratejik zihniyetle yaklamalar iin agri yapyorum. Bu balamda, Arap Birliinin 2002 ylnda gndeme getirdi bar giriiminin ciddi bir ekilde deerlendirilmesi gerekiyor. Sz konusu giriim, srailin 1967 yl ncesindeki snrlarna dnmesi ve Arap lkeleriyle diplomatik ilikilerini tamamen normalletirmesini ngryor. Srdrlemez statkoya yapp kalmak, sraili sadece daha ok tehlikeye sokmaya yarar. Tarih, uluslarn kaderini belirleyen en nemli faktrn nfus olduunu gstermitir. Gelecek 50 yl iinde, Araplar Akdeniz ve l Deniz arasndaki nfusun ezici stnlgn ele geirmi olacak. Yeni nesil Araplar, demokrasi, zgrlk ve ulusal haysiyet konularnda ok daha bilinli. Bu balamda, srail Araplarn fke ve dmanlk deniziyle evrelenmis, paral bir ada olarak alglanmay kaldramaz. Birok srailli lider bu zorluun farknda ve bu yzden bamsz Filistin devleti kurulmasnn zorunlu olduuna inanyor. sraille yan yana yaayan, saygn ve yaayabilir bir Filistin, srailin gvenliini azaltmayacak, aksine onu glendirecektir. TRKYE YARDIMA HAZIR Trkiye, srail-Filistin bar srecine stratejik yaklaiyor. Bunun sebebi Ankarann sadece bar iindeki Ortadounun kendi ikarina olduunu bilmesi iin deil, ayn zamanda srail-Filistin barnn dnyann geri kalanna da faydal olacan dnmesi. Dolaysyla, Trkiye olarak yapc mzakereleri kolaylatrmak iin tm abamizi ortaya koymaya hazrz. Trkiyenin, srailin Aralk 2008de balatt Gazze operasyonu ncesindeki yllarda att admlar, bara ulama ynndeki kararlln gsteriyordu. Trkiye, srail komularyla bar srecini devam ettirmeye hazr olduu srece, gemite oynad rol oynamaya hazrdr. Dahas, srail-Filistin bar sreci sz konusu olduunda, ABDnin uluslararas hukukun ve adaletin tarafnda olma ynnde gecikmi bir sorumluluu inanyorum. Uluslararas kamuoyu, tpk 10 yl nce olduu gibi, ABDnin srail ve Filistin arasnda tarafsz ve etkin bir arabulucu olarak rol almasn istiyor. Ortadouda uzun sreli bir bar salamak, Washingtonun srail iin yapabilecei en byk iyilik. Filistinlilerle ve Arap dnyasyla bar yapmad takdirde, srailin yeni demokratik ve demografik dalgalarla ba etmesi neredeyse imkansz olacak. Kendi sorumluluunun bilincinde olan Trkiye, yardm etmek iin hazr bekliyor.

38

Sivas Cavusbasili

Trkiye'nin Ortadou Politikas

ORTADOU'DA YEN BR DNEM BALADI -DAVUTOLU:

"ORTADOU'DA YEN BR DNEM BALADI" LONDRA (A.A) - 30.03.2011 - Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Ortadou'de yeni bir dnemin baladn belirterek, deiimi kucaklamann da bunu yapmamalar halinde bertaraf olma riskiyle kari kariya kalmann da bu lkelerin liderlerinin elinde olduunu syledi. Davutolu, Reuters haber ajansna verdii demete, Tunus ve Msr'da liderleri deviren, daha sonra Libya, Yemen, Bahreyn ve Suriye'ye srayan kitlesel eylemlerin "d unsurlarn ii" olduuna dair iddialarn yanl olduunu belirtti. Bugn blgede yaananlar, 1980'li yllarn sonlarnda Dou Avrupa'y kasp kavuran toplumsal hareketlere benzeten Davutolu, "Bir lkedeki toplumsal talep, blgedeki tm lkeleri etkilemeye balyor" dedi. Davutolu, yeni kuak Arap genliinin daha fazla itibar, daha fazla ekonomik refah ve daha fazla demokrasi istediini kaydetti. "Blgedeki akll liderlerin, bu sreci nlemek yerine nclk yapmalar gerektiini" ifade eden Davutolu, "Sreci nlemeye alisanlar, Libya'da olduu gibi daha byk glklerle karilaacaktr" ifadesini kulland. Bugnk durumu, "bir ok zorluk, bir ok frsat ve birok riski beraberinde getirecek yeni bir dnem" olarak niteleyen Davutolu, "bu frsatlar en st seviyeye ikarmak ve riskleri en aza indirmek liderlerin elinde" diye konutu. Suriye'nin, lkesindeki olaylarda d unsurlarn parmann olduuna dair sulamalarnn bulunduunun anmsatlmas zerine Davutolu, "Bu konuda ipucu yok. Tunus'ta, Msr'da, Libya'da, Suriye'de, Bahreyn'de ve Yemen'de tm bu lkelerde, kendi ilerinden kaynaklanan balanglar oldu" dedi. Polisin tokatlamas ve hakaret etmesini protesto iin kendi kendini yakan Tunuslu pazarc Muhammed Buazizi'nin "sradan bir vatanda olduunu" ifade eden Davutolu, "Eer tm bu sorunlarn yabanc unsurlarca ikarildigini dnrsek, o zaman Arap bireylerin ve toplumlarnn deiim veya benzeri bir eyi talep edemeyeceklerini dnmemiz gerekir" dedi. Oysa sradan Araplarn, gen Araplarn, kadn ve erkek birlikte daha fazla itibar, daha fazla zgrlk ve siyasal hayata daha fazla katlm talep ettiklerini belirten Davutolu, bunun lkenin kendi i koullarndan kaynaklanan bir talep olduunu vurgulad. "Tahrir Meydan'ndaki, Tunus'taki ve dier yerlerdeki sesleri anlamamz gerekir" diyen Davutolu, "O zaman gelecek iin hazrlkl oluruz" dedi. Trkiye'nin, Devlet Bakan Bear Esad ynetimindeki Suriye ile bir ka kez istiari grme yaptn kaydeden Davutolu, "reformlar ve demokratiklemeyi destekliyoruz ancak bu bir barl gei olmal, iddet, sivillere saldr veya statkoyu koruma abasi veya istikrarszlk yaratma olmamal" dedi. Libya'ya da deinen Davutolu, bu lkenin lideri Muammer Kaddafi'nin, "i savain uzamasnn, statkonun devam etmesinin veya Libya'nn blnmesinin tercih edilebilir seenekler olmadn ve kendisinin dneminin artk sona erdiini anlamas gerektiini" vurgulayarak, "Libya'da, halkn iradesine dayal yeni bir dnem balamal" dedi. Yemen'e de deinen Davutolu, bu lkedeki durumun "olduka kritik" olduunu ifade etti. Bu lkede hedefin, "birlii srdrmek ve mezhep atismasindan kanmak" olmas gerektiini kaydeden Davutolu, "Bu kapsamda siyasal deiim iin bir ilerleme oldu. Bir hareketlilik var ve biz bu deiimi destekliyoruz" dedi. Bahreyn'i gelecek hafta ziyaret edeceini kaydeden Davutolu, lkedeki durumu yerinde greceini, reform nerilerini yineleyeceini belirterek, "Bahreyn'de gerilimin trmanmas, Krfez blgesinde gerilimin trmanmasna yol aabilir" uyarsnda bulundu

39

Sivas Cavusbasili

Trkiye'nin Ortadou Politikas

Byk Ortadogu Projesi Genisletilmis Ortadogu ve Kuzey Afrika Projesi (GOKAP) Ortadogu kavramndan bahsedildiginde daha ziyade dinsel anlamda Mslmanlarn, etnik anlamda ise Trk, Arap ve Farslarn ogunlugu olusturdugu bir blgeden sz edilmektedir. Bununla birlikte islamiyetin yannda Yahudilik ve Hristiyanlk da diger nemli dinler olarak blgedeki siyasi gelismelerde her zaman nemli role sahip olmuslardr. Trkler, Araplar ve Farslardan olusan yapsnda Krtler ve Yahudiler de belirleyici rol oynamaktadr. Bu blge tarih boyunca medeniyetlerin besik noktas olarak anlmstr. Ortadogunun modern tarihini ikiyzyl nce baslatan hegemon gler, ikiyzyl boyunca Ortadoguya zaman zaman dogrudan zaman zaman da srekli karstlar ve bu blgeye dzen vermek istediler. Ortadoguya odaklanan bu gler Byk Ortadogu Projesi ile yeni bir dzen arays iindedirler. Bu proje ABDnin Soguk Savas sonrasnda tek kutuplu kalan dnya zerinde egemenliginin srmesini saglamak zere kurulmus bir projedir. BOP kresellesme ile asnmaya ugrattg tm uluslardan bagmsz hareket eden kresel elitin iinde oldugu uluslar aras glerin, gerekse de ulus devlet dzleminde sper g olan ABDnin karlarna uygun bir projedir.Sadece cografi olarak degil siyasi olarak da genisligi bulunan, pek ok bilinmezlerin, karmask iliskilerin, sorunlarn ve atsmalarn, petroln ve zenginligin ayn zamanda gzyasnn merkezi olan Ortadogu zerine ok sey sylenen ama pek az bilinen bir cografyadr. insanlk tarihi burada baslayp burada devam etmistir. Tarihsel olaylara yn veren gelismeler burada yasanms, geleneksel ve modern imparatorluklar iin zerinde mcadele edilmeye deger bulunmus herseye ragmen bu cografyadan vazgeilememistir. Ortadogu, batda Fas, Tunus, Cezayir, Libya, Somali, Etiyopya, Sudan, Msr, Irak, Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birlesik Arap Emirlikleri, Umman' iine alan, kuzeyde Trkiye, Kafkasya ve Orta Asya Trk Cumhuriyetlerini kapsayan, ayrca iran, Afganistan ve Pakistan'n da dahil edildigi, gneyde Suudi Arabistan'dan Yemen'e uzanan Arap yarmadasn evreleyen ve ortada Suriye, Lbnan, rdn, israil ve Filistin'in yer aldg bir cografya olarak tanmlanmaktadr. II. Dnya Savas sonrasnda, iki farkl dnya grsne sahip olan ABD ve SSCB dnya egemenligi konusunda sk bir mcadeleye girmislerdir. Dogu Avrupada Sovyetlerin kendisine bagl uydu sosyalist devletler kurmasndan rken ABD, bu Sovyet yaylmasn nlemek iin esitli tarihi ve politik nedenlerle, bu lkeden ekinen devletleri bir ittifaklar zincirinin halkalar yaparak evrelemek istiyordu. Bu dogrultuda kurulan, Kuzey Atlantik Antlasmas rgt (NATO), Balkan Pakt, Bagdat Pakt, Gney Asya Antlasmas rgt (SEATO), Anzus Pakt, bu politikann rnleridir. Soguk Savas bitiminden sonra, aslnda eski bir kod olan Yeni Dnya Dzeninin kurulmas abalarna hz verilmistir. iyimser baksa gre yeni dnya dzeni, kresellesme araclgyla zgrlgn tm dnya zerine yaylmasn saglayacak ve bars iinde yasayan bir dnya anlamna gelmektedir. Ktmser olanlar arasnda grs ayrlklar vardr. Kimilerine gre bu dzen, ABD'nin tek kutuplu kaldg dnyada egemenligini pekistirmek iin kurmak istedigi, kimilerine gre de tm dnyada egemen olan uluslararas unsurlarn istedigi bir dzendir. Bu dzende, ulus devletler yalnzca hizmet edebilecek, yzyllarn uygarlk birikimi kresellesme yoluyla kontrol altna alnarak yeni smrge anlaysna yasam verilecektir. Bazlarna gre ise, Yeni Dnya Dzeni, yasanacak kresel bir kaostan sonra insa edilecek yeni sistemin addr. Bu sisteme geiste ilk adm olarak degerlendirilen Byk Ortadogu Projesi (BOP) ya da NATOnun Haziran 2004teki istanbul Dorugundan sonra anlan adyla Genisletilmis Ortadogu ve Kuzey Afrika Projesi (GOKAP), Moritanyadan Endonezyaya, bir baska aklamaya gre, Trkistan'n Dogusuna kadar uzanan cografyadaki lkeleri iermektedir. Bu alsmada, Yeni Dnya Dzenini kurmak isteyen ABDnin yeni yzyldaki kresel egemenlik arays ve bu araysn sgnda ortaya atms oldugu Byk Ortadogu Projesi ele alnmaktadr. alsmann amac, ABDnin, Ortadoguya yeni baks asn yanstan Byk Ortadogu Projesinin gerek hedeflerinin ve arka plannn ereve olarak belirlenmesineyardmc olmak ve projenin Trkiye Cumhuriyetine etkisini tartsmaktr.

40

Ortadogu Blgesinin Stratejik nemi Ortadogu, insanlk tarihinin hemen her dneminde, tasdg nem nedeniyle bir scak atsma blgesi olmustur. Blge, geleneksel olarak kltrlerin ve dinlerin kesisme noktas olmas yannda son yzylda zellikle de sahip oldugu petrol zenginligi nedeniyle g ve egemenlik mcadelelerine sahne olmus, bu yzden de dnyann en istikrarsz blgeleri iinde ilk sralarda yer almstr.20.yzyln baslarnda petroln nem kazanmasyla birlikte blge kendi dogal sosyo politik ve sosyo-ekonomik gelisim srecinin tesinde, sper glerin kontrol ve egemenlik planlar iinde yapay srelere ynlendirilmistir. Bu nedenle, Ortadogu hala dnyann demokratiklesme sorunu yasayan en nemli blgesi niteligini korumaktadr ve g mcadelesine ynelik ittifak iliskileri blge snrlarn asan boyutlara ulasmaktadr. 1991'de Sovyetler Birligi'nin ksyle gerek kresel gerek blgeseld zeyde birok devletin hi beklemedigi ve ogunun hazrlksz yakalandg yenibir uluslararas yap ve yaplanma belirdi. Bu yaplanmann getirdigi yeni iliskilerin en ok etkilendigi blgelerden ikisi hi sphesiz Ortadogu ve Orta Asya'dr. iki kutuplu sistemin ortadan kalkmasyla Tarihin Sonunun geldigini iddia eden iyimser evreler oldugu gibi Medeniyetler atsmasnn gelecegini iddia eden ve dnyann gelecegi iin ktmser bir tablo izenler de ortaya kmstr. Blgedeki resmi mevcut grntlerle tanmlamak iin ok erkendir. Fakat 11 Eyll 2001 saldrlarnn Ortadogu kkenli bir terrist olan Usama Bin Laden tarafndan gereklestirildiginin iddia edilmesiyle El-Kaide rgtnn hedef ilan edilmesi ve Afganistan'a ABD'nin askeri mdahalede bulunulmas Ortadogu 7 Tayyar Ar, Gemisten Gnmze Ortadogu Siyaset, Savas ve Diplomasi, istanbul, 2.Bask, Alfa Yaynlar 2005. s.25 8 M. Gle, C. Oguz, Irak Savas Glgesinde Trkiye Ortadogu lkeleri Ticari iliskileri, 2003, http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/IRAK/Irak%20Savasinin%20Golgesinde.pdf, 08.08.2006. ve Orta Asya'nn olusturulacak yeni dzende ok nemli noktada oldugunu Demokrasiden gstermistir. Blgenin siyasi yaplanmasna ve 1991'den sonra yasanan degisimlere etki eden sorunlar asagdaki gibi sralamakta fayda vardr: 1. Devlet baskanlarnn otoriter ynetimi, 2. Rusya Federasyonu'nun Sovyetler Birliginden sonra da devam eden siyasal etkisi, 3. Yapay izilmis snrlar, 4. Etnik yaplanma ve bunun sebep oldugu sorunlar, 5. Blgede Radikal slam'n artan etkisi, 6. Blgede bagmszlk sonras artarak etkisini hissettiren milliyetilik 7.Demokratik yapnn olusturulamamas. 8. Blge devletleri arasnda Kitle mha Silahlarnn (KiS) yaygnlasmas, 9. Bat lkelerinin gvenligini senedir tehdit etmeye baslayan ve yaklask otuz yldr mevcut olan blgedeki terr odaklar, 10. Azalan su kaynaklar zerinde blge lkelerinin rekabeti, 11. Filistin-srail Sorunu, 12. Gnlk 2 Dolara kadar kisi basna dsen gelir seviyesi 13. Nfusun yarsnn 18 yasn altnda olmas, 14. Proje kapsamndaki lkelerin iflas etmis politik, ekonomik, sosyal ve yarg sistemleri, 15. Byme hz % 0, 16. nsan Kaaklg, 17. Uyusturucu retim ve ticareti, 18. Okuma-yazma bilmeyenlerin oran % 50-70 , 19. Hzl nfus artsdr.(ABD'nin yaklask 10, AB'nin ise 5 katdr.)

Demokrasiden

Dnya'da petrol ve dogal gaz kaynaklar zenginligi bakmndan Orta Dogu anahtar blge olarak n plana kmaktadr.1970'lerde yasanan ambargonun sonucu zellikle petrol rezervlerinin nemi ok daha fazla ilgi ekmektedir. Dnyada toplam rezerv dzeyi 130 - 140 milyar tonun zerinde gzkrken yaklask 130 milyar ton muhtemel rezervden de sz edilebilmektedir. Rezervlerin nemli bir blm Orta Dogu blgesinde yer almaktadr. 2002 yl dahil olmak zere dnya zerindeki tarihsel kmltif tketim 100 milyar tonun hemen altndadr. Ortalama olarak hi bir yeni rezerv bulunamamas kosuluyla ve petrol yllar baznda artan talepte gz nne alndgnda Dnya'da otuz bes yl yetecek bir petrol rezervinin bulundugu sylenebilir. Dnyada bilinen dogal gaz rezervleri 160 trilyon metrekp dolaylarndadr. Ortalama olarak hi bir yeni rezerv bulunamamas kosuluyla, artan talepte gz nne alndgnda, otuz bes yl yetecek bir dogal gaz rezervinin bulundugu sylenebilir. Mevcut kosullarda enerji tketimi sanayilesmis lkelerde dserken gelismekte olan lkelerde de artacaktr. Her lkenin gelisme planlarna baklarak yaplan n grmlere gre gelismekte olan lkeler 2020 yl dolaylarnda sanayilesmis lkeleri petrol ve dogalgaz tketiminde yakalayarak geeceklerdir.

41

BOPun Kapsadg Alan ABD'ye gre; cografya, nfus, ekonomi ve politik durum asndan incelendiginde Ortadogu'nun iyi ynetilmedigi grlmektedir. "Byk Ortadogu Projesinde ierilen ve ogu ynetim reformuna gereksinim duyan 23 lke mevcuttur: Moritanya, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Msr, Sudan, israil, rdn, Suudi Arabistan, Yemen, Umman, Birlesik Arap E-mirlikleri, Bahreyn, Katar, Kuveyt, Irak, Suriye, Lbnan, Trkiye, iran, Afganistan, Pakistan. Blge, 16.909 kilometrekareyi kapsamaktadr. (ABD: 9.269; Avrupa 25 lke ile birlikte: 4.150). Atlantik Okyanusu, Akdeniz, Karadeniz, Hazar Denizi, Kzldeniz, Arap Denizi bu blgeyi evrelemektedir. Aden, iran ve Umman Krfezleri de bu blge kapsamndadr. Blgede llerle beraber, Nil Vadisi, "Verimli Ay" denilen blge yani rdn Nehri, Dicle ve Frat Nehirleri, indu Vadisi ve Arap Yarmadas'nn gneybats gibi ok verimli sahalar bulunmaktadr. Bu blge de petrol ve dogal gaz gibi ok nemli kaynaklar bulunmaktadr. BOPun Genel Hedefi Bush Ynetimi, resmi sylem geregi terrizmi kaynagnda yok etmek amacyla yola kmstr. "ABD nderligindeki terrizme kars savasta, demokrasi insa etmek merkezi rol oynayacak" seklinde aklama yaplmstr. Byk Ortadogu Blgesi'nde terrizmin kaynag olarak radikal islamclar hedef alnmaktadr. Ancak izlenecek yntem konusunda Avrupallarla grs farkllklar bulunmaktadr. Washington Post'a konusan bir yetkilinin; "Helsinki'nin Avrupa'y bir araya getirdigine ve SSCB'nin yklsnda nemli rol oynadgna iliskin bir inans vardr. Ayn sekilde Byk Ortadogu Projesinin de slamc asrlgn ortadan kalkmasna yardmc olacag beklentisi bulun maktadr" seklindeki aklamas ABD'nin beklentisini yanstmaktadr. Ortadogu'da demokrasiyi gelistirmenin terrizmle savasn kazanlmasna yardmc olacag dsnlmektedir. 3 Kasm 2003'te Powell, Ortadogu'da zgrlgn yaylmas iin kanlmaz olan sekiz konu bulundugunu, Amerikan politikasnn, insan onurunu ilgilendiren bu ilkeler zerinde srarc olacagn sylemistir. Szkonusu sekiz ilke sunlardr: Hukuk, devletin gcnn snrlandrlmas, dsncenin zgrce aklanmas, inan zgrlg, adaletin esit dagtm, kadnlara sayg, dinsel ve etnik hosgr, zel mlkiyete sayg. Bu ilkelerin yasama geirilmesi artk ABD'nin diktatrlerle iliskisini bitirdigi ve otoriter rejimlerin sonunun geldigi seklinde yorumlanmstr. ABD, ilkhedef olarak Saddam' semistir. ABD'ye gre, Ortadogu'nun en nemli diktatr Saddam'n savasarak hzla iktidardan uzaklastrlmas gerekmektedir. Zamanla Baskan Bush'ta hemen mdahale isteyen "nleyici vurus (preemptive strike)" doktrinini benimsemistir. G.W. Bush ynetimi 2004 yaznda; "Byk Ortadogu Projesini resmen gndeme tasmstr. G-8, NATO and AB doruklarnda projeye destek aranmstr. 1975 ylnda, aralarnda SSCB ve ABD'nin de bulundugu ve 35 lke tarafndan imzalanan "Helsinki Senedi" gibi "Byk Ortadogu Projesi"nin de demokrasinin gelistirilmesini ve iyi ynetisimi nerdigi anlatlmstr. Buna gre szkonusu proje, egitim ve bilgiyle blgenin kalkndrlmasn, ekonomik frsatlarn yaratlmasn hedeflemektedir. Buna karsn, her destek araysnda, zellikle AB tarafndan, ABD'nin Filistin-srail Sorunu'nu zmeksizin blgede dnsm yapmasnn zor ve hatta olanaksz olacagna iliskin inan dile getirilmistir.

42

Blgede iran'dan kaynaklanan kitle imha silah tehdidinin srdgne ynelik kuvvetli bir inan bulunmaktadr. Krfez'deki askeri dengeleri ve kitle imha silahlarn inceleyerek rapor dzenleyen Profesr Anthony H. Cordesman ynetimindeki "CSIS Ortadogu Program" konuya Amerikallar asndan nesnel bir baks getirmekte ve proje konusunda ABD'ye yneltilen elestirileri yantlamaktadr. Bir uluslararas stratejik alsmalar merkezi olan CSIS, Ortadogu Program'nda hazrlanan bu raporlarda; ABD'nin "g projeksiyon yetenegi (Power Projection Capability)" ile iran, Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt gibi lkeler-

-incelenmekte; Bahreyn, Umman, Katar ve Birlesik Arap Emirlikleri gibi Krfez lkelerinin kapsaml zmlemeleriyle, askeri gc ve gvenlik asndan durumlar ortaya koyulmaktadr. Bunlar arasnda, "Byk Ortadogu Projesi"nin hedefinde olan ran ve Suudi Arabistan ile ilgili raporlara zel bir nem verildigi grlmektedir. alsmalarnn, zmlemenin yerine ideoloji koyulmakszn yapldgn syleyen Prof. Cordesman'a gre, ABD'nin stratejik amalaryla Arap Dnyas'nda ve zellikle de Gney Krfez lkelerinin baks arasnda varolan farkllk giderek artmaktadr. Bunun da nedeni yalnzca Irak sorunu olarak grlmemelidir. Aslnda ABD, blgesel dengeler asndan hata yapmstr. zellikle Hafz Esad ve Arafat'a kars gereken yaplamamstr. Irak'la da geregince ilgilenilememistir. Saddam kendi insanlarnn ac ektigi konusunda maniplasyon yaparken yiyecek iin petrol programna gereken zen gsterilememis ve edilgen kalnmstr. 2004'ten iran'n dnsm iin askeri saldr seenegi sk gndeme gelmektedir. iran'da "Kitle mha Silah" bulundugu ve bunun Ortadogu'ya tehdit oldugu gerekesi ne srlerek iran'a angaje olma srecinde izlenen psikolojik savasn siddeti giderek yogunlastrlmaktadr. srail yetkilileri de ran'a bir mdahaleden sz eder olmuslardr. iran'n nkleer alsmalarn durdurmas istenmektedir. ABD'nin yeni Ortadogu yneliminin "uygarlklar atsmas" olarak ortaya atlan teorinin uzantsnda olduguna inananlar da bulunmaktadr. Steven Simon, ABD'nin Ortadogu ilgisinin "uygarlklar atsmasnn" uzantsnda gereklestigini ne srmektedir. Simon'a gre, teoride uygarlklar atsmas yoktur. Uygarlklar arasn iliskiler i ie gemistir. nk alasmsz uygarlk yoktur. Buna karsn, Asya ve Transatlantik uygarlklar arasnda farkllklar oktur. islam Dnyas ile de byk farkllklar vardr. islam Dnyas'nn iinde bile, ayn mezhepten olan ancak farkl lkelerde yasayan Mslmanlar arasnda farklar bulunmaktadr. rnegin, Endonezyallar Suudilerden ok farkldrlar. Endonezyal ve Malezyal politik partiler genellikle lmldrlar. Suudilerin ynetimi asr dinci ve serttir. Kadnlar, Katar ve Trkiye'de, Yemen'de oldugundan ok daha fazla haklara sahiptir. Simon, Mslmanlarn dnyasnda Saddam'n devrilmesi, Irak'a demokrasi getirmek veya stratejik denge saglamak iin yaplmadgna inanldgn, bunun Mslmanlarn ezilmesi ve smrlmesi iin olduguna inanldgn ileri srmektedir. Mslmanlara gre olanlar; Hintlilerin Kesmir'de, Ruslarn eenistan'da, israil'in Filistin'de yaptklaryla iliskilidir. Makovski, Trkiye'nin durumunu masaya yatrmaktadr. ABD, Trkiye'nin, AB'ne katlan, NATO'daki yerini saglamlastrms, demokratik ve lml Mslman bir lke olmasn umut etmektedir. Buna gre, Trkiye Cumhuriyeti'nin Soguk Savas srasndaki durusu saygnlk uyandrmstr. Makovski, ABD'nin Trkiye'den beklentisini dile getirmistir. Terrle savasta, islamc asrlga kars Washington, Trkiye'nin nceden oldugu gibi terre kars savasta da sk bir ortak olmasn istemekte ve "Demokrasinin Byk Ortadogu'da yaylmasn saglamak" amacna destek beklenmektedir. ABD, "Byk Ortadogu Projesi"yle Byk Ortadogu'ya zgrlk getirmeyi ve blgeyi demokratiklestirmeyi hedef aldgn ileri srmektedir. Irak isgalinin ikinci ylnda Baskan Bush, yaptg aklamada Irak Saldrs'n savunmustur. "Bizim topraklarmzda zgrlgn srmesi teki lkelerdeki zgrlklere bagldr. Bu yzden, iki yl nce Irak' zgrlestirme operasyonunu baslattk, ABD 'ye ynelik tehditlere, gereklesmeden kars koymalyz" seklindeki aklamasyla ABD'nin yeni doktrinini dile getirmistir.

43

BOPun Arka Plan ABD, Avrupa ve Japonya gereksinim duyduklar petroln yzde 60'n Ortadogu'dan temin etmektedir. Yaplan arastrmalar sonucu, Ortadogu petrol rezervleri 40 milyar ton olarak tahmin edilmistir. Bugn, dnyada retilen enerjinin yzde 60'nn petrolden elde edildigi gznne alnrsa, dnyada sarf edilen toplam enerjinin byk blmnn Ortadogu lkelerinden elde edildigi ortaya kmaktadr. Bu da sanayilesmis lkelerin bu blge ile ilgilenmelerinin gerekelerinden birini aka ortaya koymaktadr. Nixon, ABD'nin Ortadogu'ya ilgisini syle dile getirmistir: "ABD'nin ve tm zgr dnyann Ortadogu'daki karlar, bu blgedeki barsn herhangi bir lke tarafndan ihlal edilmemesine bagldr. Herhangi bir gcn Ortadogu'da egemen duruma gelmek istemesi, blgedeki uyusmazlk ve gerginlikleri siddetlendirecek, ABD ve zgr dnya lkelerinin gvenliklerini olumsuz ynde etkileyecek ve tehlikeye sokacaktr. ABD, bu blgede egemenlik kurmak istemedigi gibi, baska lkenin de burada egemen duruma gelmesine izin vermeyecektir." Aslnda, kimilerine gre BOP bir "geis dnemi projesidir". ABD'nin, "oklu kusatma stratejisini" temel alarak, Ortadogu ve Avrasya'nn zengin

kaynaklarn kontrol edecegi noktalara fiilen yerlesmesi iin bina edilmistir. Szkonusu proje, 10 yl kadar ksa bir sre sonrasnda, 21.inci yzyln gler rekabeti erevesinde, ABD'nin uygun stratejik konumlanmay tamamlamasna yardm edecektir. Bu grse gre, Soguk Savas sonrasndaki yeni rakip gler, in ve Rusya'nn basn ektigi ve Asya'da sekillenen Sangay sbirligi rgt ile Avrupa Birligi'dir. Bu iki byk olusum, ABD hegemonyasn tehdit etmektedir. Projenin ana hedeflerinden biri israil'i tm islm lemi nezdinde mesrulastrmaktr. Hatta sadece siyasi ynetimler nezdinde degil Mslmanlarn zihinlerinde bile mesrulastrabilmek iin yeni islm modellerinin gelistirilmesine alsldgn gzlemlenmektedir. Byle bir mesrulastrma ise bir yandan srail isgal devletinin gvenligini saglama, bir yandan da ekonomik almnn nndeki engelleri kaldrma amacna yneliktir. Ayrca plann nemli hedeflerinden biri slm cografyasnn baz blgelerinde snrlar yeniden izmek ve bilhassa Kuzey Irak'ta Yahudilerin yerlesimine, dolaysyla uzun vadede ikinci israil'in kurulmasna imkn saglayacak altyapy olusturmaktr. Projenin resmi syleminde, geri kalms Ortadogu lkelerine "demokrasi ve zgrlk" getirmeyi sz veren ABD, bu lkelerin gerek zgrlg olacak olan "ekonomik bagmszlg"na nasl katkda bulunacagn projeden ayr tutmustur. Bu nedenle ABD'nin "Byk Ortadogu" olarak ilan ettigi proje, bu cografyaya ve zenginliklerine fiilen el koymak istemesi olarak yorumlanmaktadr. ABD, esitli tehditlerin basta Irak olmak zere birok islam lkesinde bulundugunu ne srmektedir. Ali Rza Bayzan'a gre islam' terrizm ile zdeslestirme abasnn arkasnda asagdaki nedenler bulunmaktadr: Temelinde Yahudilik ve Hristiyanlk olan kresel sistemin tek ciddi rakibi islam'dr. 1989 'da Berlin Duvarnn yklmas ve Soguk Savas'n sona ermesiyle birlikte ABD'nin yeni bir dsmana gereksinimi dogmustur. ABD dogrudan gc zayf grnen islam lkeleri yerine islamc Fundamentalizm ad altnda Yeni Dnya Dzeni ne boyun egmek istemeyen olusumlar hedef gstermektedir. 83 Byk Ortadogu Masal, Ribat Dergisi, http://www.haksever.com/modules.php?name=News&file=print&sid=242, 04.01.2007 islamc Fundamentalizm fobisi yapay olarak olusturulmaktadr. 11 Eyll'le bu fobiyi paranoyaya dnstrms ve islam terrizmle zdeslestirilmistir. Hristiyan ve Yahudi kkenli kktendincilik ve terrizm zellikle gzlerden uzak tutulmaktadr. islam ve terrizm arasnda 'dehset' kosullandrmas (Pavlov) ile bir bag kurulmaktadr. 11 Eyll'le gemisinde CIA ile baglants olan Bin Ladin'e sorumluluk yklrken terrizme ynelik nefret slam'a ynlendirilmistir.

44

ABD'nin "haydut devlet" ilan ettigi ve iinde irann da bulundugu devletlere kars yrtlen savas, terre kars savasa ve bir uygarlklar atsmasna dnsmstr. Bush, btn basn toplantlarnda sk sk ABD 'yi daha emniyetli yapmak iin Ortadogu'nun demokratiklestirilmesi gerektigini vurgulamaktadr. Genelkurmay Baskan Myers, istikrarn yalnzca Irak ve Suriye iin degil tm blge iin szkonusu oldugunu sylemistir. Bu Ortadogu'da gelecek gnlerin huzurlu olmayacagna iliskin isaretler iermektedir. Irak'ta isgalin baslangcndan bu yana giderek siddetlenen bir direnis ve sehir gerillas savas srmektedir. Kissinger'e gre, "Gerilla savasnn temel denklemi basit oldugu kadar icra edilmesi de zordur. Gerilla ordusu yitirmekten kanabildigi srece yener; dzenli ordu ise kesin olarak kazanamadg srece yitirir." ABD'nin Ortadogu ile ilgili ynelimi ne ilk ne de sondur. ABD'nin dnya egemenligi iin mdahale ettigi ilk ve son yer de Ortadogu degildir. Zoltan Grosman, ABD Kongre arsivlerini referans alarak son bir yzylda yaplan mdahaleleri stelemistir. 110 yllk sre zarfnda ABD'nin 150'den fazla ds mdahale yaptg belirlenmistir. ABD, "Ortadogu'ya demokrasi getirme" sylemiyle "Byk Ortadogu Projesi"nde, devlet ve ulus insa etme mhendisligine girismistir. 1950 ve 86 Henry Kissinger, Diplomacy, Touchstone Books, New York-1994, s.629. 87 http://www.zmag.org/CrisesCurEvts/Interventions.htm, 12.01.2007 1960'larda, "modern devletler yaratrsak komnizmi engelleriz" mantg, Soguk Savas sonras versiyonu ve 11 Eyll'den sonra terrizmle savasn bir yolu olarak yeniden gndeme girmistir. Baz degerlendirmelerde grldg zere, ABD, Afganistan ve Irak isgalleriyle yetinmeyecektir. Ne var ki, Irak'taki direnis maliyeti ykseltmistir. Dolaysyla, hesaplanan getirilere ulasmadan BOP nedeniyle zaten sorunlar olan ekonominin zerindeki yk daha da agrlasacak gibi grnmektedir. Maliyeti paylasma abalar da ncelikle Atlantik sbirligi'nin zerinde anlasmas gereken bir konudur.Son dnemde Kba, Venezela, Uruguay, Brezilya, Arjantin ve Sili'yi ieren liberallik karst ksn hzla etkinlestigi Latin Amerika da oldugu gibi Asya da ykselen Amerikan karstlgnn da ABD'ye artan bir maliyeti vardr. Avrupa lkeleri ile ABD arasndaki farkl baks alar giderek daha ok belirginlesmektedir. ABD'nin karssnda gelismekte olan ve 21inci yzyln basnda ekonomik adan nemli bir rakip olan Avrupa Birligi, btnlesme adna birok sknt olsa da simdilik pragmatik bir biimde gelismektedir. Avrupa, birlikte davranmamann daha byk riskler tasdgn bilmektedir. Do. Dr. i.Yasar Hacsalihoglu "Byk Ortadogu Projesi"nin stratejik arkaplann syle zetlemektedir: "ABD iin Avrasya, ekonomi-politik egemenligin meknsal odagdr. Soguk Savas sonrasnn jeopolitik merkezidir. ABD'nin olas rakiplerinin topraklardr. Dnyann en zengin enerji/dogal kaynaklarn anavatandr. Yeni Pazar alandr. Yeni mcadele sahasdr." Hacsalihoglu'na gre: "BOP cografyasnn tek pazar olmas ancak, pazarlk gleri krlms federatif yaplar ve kk devletiklerin yaratlmas planlanmaktadr. BOP, niter devletlere duyarl degildir. Bu durumda, Trkiye'nin ncelikle komsular iin olmazsa olmaz kosul saydg ve varlgna byk zen gsterdigi 'toprak btnlgnden yana olma' politikas geerliligini yitirecektir. ABD, siyasal ve kltrel adan reform paketleri hazrlayacaktr. 'Her sey, o lkenin gelecegi, gnenci ve mutlulugu iin yaplyor' izlenimi yaratlacaktr. Oysa bu lkeler iin asl reform, ekonomik bagmllklarna ynelik olmas gerekirken bu konuya hi deginilmeyecek hatta bu durum bir statkoya dnstrlerek, degisim baska alanlarda aranacaktr. Oysa alt yap unsuru olarak ekonomik yap degismedigi ve her alanda retim egemen klnmadg srece st yapdaki hukuksal, kltrel degisimlerin bir lkeye kalc yarar saglayamayacag geregi her zaman gizlenecektir." ABD'nin Byk Ortadogu Projesi, gn getike sevimsiz olmakta, karstlar ogalmaktadr. Oysa etik boyuttaki eksiklikleri giderilmeksizin hibir projenin silah zoruyla basar saglamas olanakl gzkmemektedir. Kaynak
ATILIM NiVERSiTESi SOSYAL BiLiMLER ENSTiTS AVRUPA BiRLiGi ANABiLiM DALI YKSEK LiSANS TEZi BYK ORTADOGU PROJESI VE TRKiYENiN KONUMU DiCLE TEKKAYA Ankara, 200

45

Sivas Cavusbasili

Gncel Basindan Politika

Hopa ve ekyalar

ZGR MUMCU 02/06/2011 (Radikal)

Ayn yoldan gemiiz biz/ Ayn sudan imiiz biz. Byle diyor AKPnin yeni televizyon reklam. Sal gn Hopada ayn sudan imediimizi grm olmadk m? Hopada Babakan ok sinirlendiren pankartlardan birinde Su haktr, satlamaz yazyordu. Babakann miting yapaca alandan bir otoyolla ayrlan blgede toplanm insanlar, horon ekiyorlar. Miting saatine doru polis o blgenin boaltlmasn istiyor. Orada bulunan DP Parti Meclisi yesi Yusuf Yedigl anlatyor: Biz dedik ki, iki alan arasndan karayolu geiyor. O alan bize ok uzak, niye gidelim? Gitmiyorlar. HES projelerine, hkmetin ay politikalarna karlar. Hazr Babakan da gelmiken seslerini duyurmak istiyorlar. Ayn sudan imiiz madem, su hakknda syleyecekleri var. Ya da syleyecekleri olabileceini zannediyorlar. nk yine Yedigln anlatmyla: Bir baktk ki bir anda saldr oldu, su skld, gaz bombas, biber gaz... Grntleri izlemediyseniz, internetten takip etmenizi tavsiye ederim. Kck ile gaz bombardmanna tutuluyor. Hepimizin olduu iddia edilen su, tazyikle insanlarn zerine sklyor. Metin Lokumcu Video grntlerinde bir an emekli retmen Metin Lokumcu beliriyor. Bunalttnz beni diyor. Sonra ellerini arkasnda kelepelenmi gibi kavuturup polise sesleniyor: Haydi al beni, kurtar memleketi. Memleket kurtulur mu bilinmez ama Metin Lokumcu kurtulamyor. Hopann eski Belediye Bakan Ylmaz Topalolu anlatyor: Dn akam hastanede doktorlarla grme frsatm oldu. Metin Hoca hastaneye getirildiinde doktorlara ok fazla gaza maruz kaldn ve gs blgesinin polisler tarafndan darp edildiini sylemi. Metin Lokumcu ld. Babakann miting alanyla arasndan erit otoyol geen bir alanda Su haktr satlamaz pankartyla durduu iin. Herkes ayn sudan isin istedii iin. Hopada Babakan miting alannda nutuk atarken ilenin sokaklarnda polis gaz bombas ve tazyikli suyla protestoculara saldrmakla meguld. Babakan, Hopa neredeyse abluka altna alnmken nutuk atmay iine sindirebildi. Miting alann terk eden AKP konvoyunun tal saldrya urad syleniyor. Bu saldrdan kamaya alrken hzla hareket eden otobsn zerinde duran koruma polisi Servet Erkan derek ar yaraland. Bakomiser Polisin hkmete ynelik sol gsterileri orantsz bir iddetle bastrma merak biliniyor. Babakann hl ara sra konumalarndan szan arkaik anti-komnizmi de polisleri bu konuda cesaretlendiriyor. Hopadaki abluka mitinginden sonra Trabzona giden Babakann Hopaya ekyalarn indiini bilmiyordum aklamas da bunun gstergesi. Babakana her itiraz eden terrist, ona kar kan herkes ekya. lkgenliinin Milli Grnden gelen komplocu bak asnn zirveye varm egosuyla birletii noktadayz. Bu nokta da Babakann tekrar etmeyi ok sevdii hak ve zgrlkler noktas deil. Bu nokta 80 ncesi Fatsada yaplan nokta operasyonunun noktas. Sal gecesi Hopada evlerin baslp, krka yakn insann gzaltna alnmas buna iaret ediyor. Nisan 2010da CHP otobs tala saldrya uradnda emniyet glerinin ilgisiz tavryla sal gecesi operasyonu kyaslannca bu memleketin bir bakomiseri olduu hakikatiyle karlayoruz. Polis Servet Erkann otobsten dmesinin sorumlularn bulun. Yaralanmasna gstericilerin att ta sebep olduysa yarglayn. Muhaliflerin gsteri hakkna tecavz eden polis mdahalesinin sorumlularn bulun. Memurundan amirine yarglayn. retmen Metin Lokumcunun katillerini bulun. Sonra tartalm hep beraber Hopaya inen ekya kimdir? Ayn yoldan gemiiz, ayn sudan imiiz yle mi? Deil galiba. Babakan yle bahsediyor ldrlen Metin Lokumcudan: Tabii bu arada bir tanesi de kalp krizi geirerek, kimliini bilmiyorum, zerinde durmaya da gereini duymuyorum, kalp krizi sonucu lm. renirsiniz Babakan kimliini. Bir gn gelir renirsiniz.
Sivas Cavusbasili

46

Gncel Basindan Politika

Tom MacMaster Ayaklanmanin Fitilini atesleyen Suriyeli Lezbiyen aktivist ABD'li erkek kt Suriye'de karld sylenen lezbiyen aktivist, skoya'da akademik eitim gren ABD'li bir erkek kt Emine Araf adyla "am'da bir lezbiyen olmak" adl ubat aynda alan ve ayaklanmann son zamanlarnda ciddi bir takipi kitlesine ulaan bloga yazan ve kendisini lezbiyen bir aktivist olarak tantan kiinin ABD uyruklu u an skoya'nn Edinburgh ehrinde yaayan Tom MacMaster adl bir erkek olduu ortaya kt. SURYEL KADIN LEZBYEN ABD'L YKSEK LSANS RENCS BR ERKEK IKTI Guardian'a gre kendisini evrimii ortamda sahip olduu blogtan Suriyeli lezbiyen Emine Araf olarak takdim eden ve Suriye'de yaanan ayaklanmalara deinerek uluslararas kamuoyunun dikkatini bu lkeye ekmeye alan kiinin yaklak bir hafta sren aratrmann ardndan skoya'da Edinburgh niversitesinde yksek lisans eitimi gren ABD'li Tom MacMaster olduu anlald. Ayn zamanda onunla birlikte skoya'ya giden ei Britta Froelicher'n da St Andrews niversitesi'nde Suriye ekonomik gelimesi zerine yksek lisans yapt ortaya kt. "BYLES LG BEKLEMYORDUM" Macmaster son yollad ve stanbul'dan gnderilmi gzken blog yazsnda, 35 yanda bir feminist ve lezbiyen Emine Araf adyla btn bu blog'taki postalar kendisinin yazm olduunu itiraf ediyor ve "bylesi bir ilgi beklemiyordum." diyor. Bu ie "Ortadou'daki olaylar onlar gnlk dzeyde yaayan insanlar tarafndan ekilleniyordu, ben sadece batl izleyiciler iin aydnlatc olsun diye bunu yaptm" diyerek giritiini aklyor.Guardian, bu itiraf MacMaster'n eine gnderdii bir elektronik posta ile dorulatt; NASIL ORTAYA IKARILDI? am'da bir lezbiyen olmak blogunun LezGetReal.com'a yollad elektronik postalarn IP adresleri ve dier IP'ler takip edildi ve bunlarn Edinburgh niversitesinin internet servis salayclarnda bulunduu tespit edildi. Emine Araf tarafndan yrtld dnlen u an iptal olmu olan Yahoo tartma grubu, ABD, Georgia Stone Mountain'deki bir adrese kaydedilmiti. resmi belgeler de bunun Macmaster ve Froelicher'in sahip olduu bir eve ait olduunu gsteriyor. BLOG FOTORAFLARI ABD'L ETEN Sanal Emine Araf'n(blog yazar)gnderdii pek ok zel elektronik posta fotoraf MacMaster'n ei Froelicher'in ektikleri ile ayn ve onun Picasa foto paylam sitesi hesabnda bulunuyor. Bu hesabnda 2008'de Suriye'ye yaplan bir yolculuk esnasnda ekilen ok sayda fotoraf bulunuyor. Pazar akam ise bu fotoraflar sitesinden kaldrld. 'LBERAL ORYANTALZMN YEN BM HER TARAFA YAYILDI' Kantlar giderek belirginlemeye balaynca, geen yln sonlarnda eiyle Edinburgh'a akademik nedenlerle yerleen MacMaster, durumu aklamaya karar verdi. "blogda anlatlanlar kurgu olsalar bile, bu blogtaki olaylar doru ve oradaki duruma bir kandrmaca sz konusu deil"..."bu deneyim, zc bir ekilde, genellikle Ortadou ile ilgili haberlerin yzeyselliine dair hislerimi dorulad ve liberal oryantalizmin yeni biiminin her tarafa yayldn gsterdi..." dedi. BLOGGER'I DESTEKLEYEN SURYEL MUHALFLER KIZGIN Bylece neredeyse bir hafta sren gizem araland. Bu durum blogger'n kampanyasn destekleyenleri kzdrd, Suriye gay topluluundaki baz kiiler onun kendilerinin gvenliini tehlikeye attn ve amalarna ciddi bir zarar verdiini sylyor. Blog'tan Haziran'da Emine'nin kuzenin onun silahl kiilerce am'da karldn sylemesi ise yaratlan sanal karakter Emine Araf'n dnya medyasnda gndeme dmesine neden oldu ve Araf ciddi Suriye'deki ayaklanmalarda nce kan figrlerden birene dnt. 'HEPMZ TEHLKEYE ATTIN' GayMiddleEast.com adl Ortadou lezbiyenlerinin platformunun am editr olan Sami Hamwi ise ona olduka kzgn: "Bay MacMaster yazklar olsun sana!!... sen byle bir ey yaparak hepimizi tehlikeye attn..." "Senin zrn kabul edilmez, Emine'nin yakalanmasn aratrmaya baladm. Olmayan bir ahs iin kendimi byk bir tehlikeye attm, gerekten yazklar olsun!" dedi Kayanak http://www.haberturk.com/dunya/haber/639275-suriyeli-lezbiyen-aktivist-abdli-erkek-cikti

47 Sivas Cavusbasili

Gncel Basindan Politika

15.06.2011 07:20

ABD Temsilciler Meclisi'ne Yine Trkiye Kart Tasarlar Sunuldu

ABD Temsilciler Meclisi'ne biri 1915 olaylarnn ABD tarafndan "soykrm" olarak tannmasn talep eden, dieri ise lkedeki Hristiyanlarn haklarna tam sayg gstermesini isteyen iki tasar sunuldu ABD Temsilciler Meclisi'ne, biri 1915 olaylarnn ABD tarafndan "soykrm" olarak tannmasn talep eden, dieri ise Trkiye'den lkedeki Hristiyanlarn haklarna tam olarak sayg gstermesini isteyen iki tasar sunuldu. Ermeni lobisinin nemli destekilerinden olan Demokrat Parti California Milletvekili Adam Schiff ile Cumhuriyeti Parti Illinois Milletvekili Robert Dold tarafndan hazrlanan Ermeni tasars, bir nceki Kongre dneminde sunulan 252 numaral benzer tasaryla ayn ierii tayor. Tasarda, ABD Bakan Barack Obama'ya ve Amerikan ynetimine, 1915 olaylarn "soykrm" olarak tanmas arsnda bulunuluyor. Tasarnn hazrlayclarndan olan Kongre yesi Dold, yapt aklamada, "96 yl nce 1, 5 milyon Ermeni, sadece Ermeni olduklar iin ldrldler. Bu korkun trajedi grmezden gelinmemeli, tam tersine, adalet iin savaan bir lke olarak ABD asndan uygun olan, 'Ermeni soykrm'n drste tanmasdr. Bylece, gelecekteki soykrmlarn nlenmesine hep birlikte katk salayabiliriz" ifadesini kulland. -TRKYE'YE KARI "KilisELERN ADES" TASARISI... ABD'deki radikal Ermeni kuruluu Amerikan-Ermeni Ulusal Komitesi (ANCA), Temsilciler Meclisi'ne, "Kiliselerin adesi" balkl bir tasar da sunulduunu kaydetti. ANCA'ya gre, tasar, Temsilciler Meclisi D likiler Komitesi'nin yelerinden Cumhuriyeti Parti California Milletvekili Ed Royce ile Komitenin eski bakan ve u anki kdemli yesi Demokrat Howard Berman tarafndan hazrland. Tasarda, "Trk hkmetine, uluslararas ykmllklerini onurlandrarak, lkedeki Hristiyanlara ynelik kt muamelelerin her eidine son vermesi ve Hristiyanlarn haklarn ve dini zgrlklerini koruma altna almas" ars yaplyor. Tasarda, ayrca "Trkiye'den, Ermeniler, Asuriler, Pontuslar, Sryaniler ve dier Hristiyan topluluklar dahil olmak zere, Hristiyanlara ait el konulan kilise mallarn iade etmesi" isteniyor. Ed Royce, tasaryla ilgili aklamasnda, "Trkiye'deki koullarn, giderek dinle daha balantl hale gelen nefret sularyla ktletiini" iddia ederek, "Sunduumuz tasar, Trkiye'yi, savunmasz dini aznlklar korumaya aryor. Bu kesimler, ayrmclk ya da iddet korkusu yaamadan ibadet edebilmeli ve dinlerini renebilmelidirler. Trkiye'den, bu korumay salamadaki ykmlln yerine getirmesini bekliyoruz" szlerine yer verdi. ANCA'nn aklamasnda, "Kongre'deki kaynaklarn, her iki tasarnn da iki partinin yelerinden oluan geni bir grup tarafndan desteklendiini syledii" ne srld. Tasarlarn kabul iin, nce Temsilciler Meclisi Dileri Komitesi'nin gndemine alnmas, orada benimsenmesi, ardndan Temsilciler Meclisi genel kurulunun gndemine alnmas ve orada da kabul edilmesi gerekiyor. Ancak tasarlar kabul edilse bile balayc olmayp, tavsiye niteliini tayor. - WASHINGTON (Anadolu Ajans) 15.06.2011 07:20 http://www.haberler.com/yine-turkiye-karsiti-tasarilar-sunuldu-2799271-haberi/

48

Sivas Cavusbasili

Gncel Basindan Politika Hseyin Glerce Fethullah Glen'e yaknlyla bilinen Zaman yazar Hseyin Glerce'den AK Parti hkmetine ince mesaj

Hseyin Glerce Zaman Gazetesi'ndeki yazsnda '12 Haziran seimlerinin sonucu, tek bana AK Parti'nin siyasi bir baars olarak alglanmamaldr' uyarsnda bulundu. Hkmetin nndeki iki nemli viraj olduunun da altn izen Glerce, "Sayn Erdoan'n ustalk dneminin ilk iki snav yeni kabinenin tekili ve yaklaan Yksek Asker ra almalardr. Ustalk dneminin balangcn test etme frsatn bylece bulmu olacaz" dedi. te Hseyin Glerce'nin 'Ustann ilk iki imtihan' balkl yazsndan satr balar... MUHAFAZAKAR DEMOKRAT 12 Haziran seimlerinin sonucu, tek bana AK Parti'nin siyasi bir baars olarak alglanmamaldr. AK Parti, muhafazakr demokrat dinamizminin, siyasetteki karldr. Ortada particilii aan bir uyan var, bir geli var. Bu dirili hamlesi, i-d btnl ile birlikte okunmaldr. te bugn balayan Trke Olimpiyatlar leni... te muhafazakr demokratln, corafyalar aan, dnyalar kucaklayan dinamizmi... Evrensel insan deerlerde buluan, kaynaan yeni bir baharn nesli... Evrensel bar korosu. nsan besteler; renkleri, dilleri, dinleri, inanlar farkl bir koro tarafndan seslendiriliyor. Bylesi de daha nce grlmedi, yaanmad. AK Parti'nin baars bu baharla ilgili. Bunu anlayamayanlar, toplumu germeye, kutuplatrmaya devam edebilirler. Bize eski masallardan, irticadan, yaam tarzlarna mdahaleden falan bahsedebilirler. Ama ancak kendilerini avutabilir, kendilerini kandrabilirler. YEN BR TRKYE Yeni bir Trkiye var artk. Muhafazakr demokrat zihniyetin dinamizmi, ancak hogrye, uzlamaya dayanan ileri bir demokrasiden g alabilir. leri demokrasiye vurgu, bir gz boyama, takiye deildir. nk mmin takiye yapmaz. Hukukun stnlne, fikir ve ifade hrriyetine, din ve vicdan zgrlne dayal ileri demokrasi; hizmet hareketlerinin nn amakta, gnllerin fethini kolaylatrmaktadr. Hem insanlk amal hizmetler hem de halkn demokratik tercihlerinin Parlamento'ya yansmas ve iktidarlarn muktedir olmas, gerek bir demokrasiye muhtatr. ster siyasette, ister sivil toplumda; vesayeti zihniyetler, despot rejimler, totaliter ve otoriter uygulamalar, hizmetlerin nn kesmektedir. nsanmza, lkemize, btn insanla hizmet adna, istikrara ve demokrasiye sahip kmann dnda bir yol yoktur. Gndeme dnersek, Sayn Erdoan'n ustalk dneminin ilk iki snav yeni kabinenin tekili ve yaklaan Yksek Asker ra almalardr. Ustalk dneminin balangcn test etme frsatn bylece bulmu olacaz... Kaynak : http://www.internethaber.com/gulenin-sag-kolundan-ak-partiyi-mesaj-353734h.htm#ixzz1Px8BmHP9

49

Sivas Cavusbasili

Hani Ayn yoldan gemitik biz/ Ayn sudan imitik biz Byle diyor AKPnin yeni televizyon reklam.
Babakan Erdoan Meerse ekya Hopa'ya da inmi dedi

Meerse ekiya Hopa'ya da inmemis!!

HES Projeleri
Dou Karadeniz blgesinde Devlet Su leri tarafndan yaplmas planlanan yaklak 450 adet Hidroelektrik Santralleri proje ve etd aamasnda bulunmaktadr. Sadece Rize ilinde u anda yapm sz konusu olan 62 adet Hidroelektrik Santralleri projelendirilmitir. Kakar Dalarndan beslenen ve birbirine olduka yakn olan Frtna, Arl, alayan, yidere, kizdere ve Arhavi derelerinde DS tarafndan su kullanm haklar szlemelerei ile verilerek enerji retim amac gden yaklak 62 Adet Hidroelektirik Santral projesi bulunmaktadr.Ve bu projeler uygulanrsa! u anda; 1- Sadece bu derelerde yumurtlama alan bulunan ve yaayan, Uluslararas Bern Szlemesine gre avlanmas yasak olan benekli Deniz Alas (Salma trutta labrax) yaam alannda su kalmad iin yokolacaktr. 2- Hes projelerinin yaplaca bu vadilerde yaklak 62 adet HES iin alacak yollarda patlatlacak dinamitler, kesilecek aalar sadece bu vadilerde deil tm D. Karadeniz havzasnda telafi edilemeyecek ekolojik ykma neden olacaktr. 3- Blgede yaayanlarn gzlemledikleri, vadilerdeki derelerde akan suyun her yl srekli olarak azalmasdr. Eesti ta kprlerin ykseklii bu konuda bize yardmc olur. Suyu srekli azalan dereler zerinde yaplacak HESlerin mr ne kadar ekonomik olur dnmek gerekir. 4- 19 adet HESin yaplaca alayan vadisindeki gibi suyun bir ksmnn tneller ile Arhavi-Kapisre Deresine aktarlmas sonras kalan suyun da tneller ile yer deitirmesi neticesi vadilerde de sucul hayat sona erecektir. 5- Suya dayal tarm olan ay ve fndk, kivi gibi geleneksel, blgeye has tarm yaplamayacandan yre halk baka blgelere g etmek zorunda kalacaktr. 6- Sadece alayan Vadisinde yaplacak 19 adet HES suyun tamamn kullanacak, vadiye kk kollardan gelen su ise yazn tamamen kuruyaca iin vadide ekolojik denge bozulacak vadi bataklk haline dnecektir. 7- Binlerce ylda, su ile olumu, su yoksa, yaamn olmad D. Karadeniz bir daha eski haline gelmesi mmkn olmayacak ekilde yok olacaktr. 8- Sadece Rize ilinde yaplacak 62 adet HESlerin elektrik iletim hatlar nedeni ile oluacak elektrik ve manyetik alanlarn evre ve insan sal zerinde olumsuz etkileri olaca aktr. 1986 ylnda meydana gelen ernobil nkleer kazasndan sonra bir bakann ayda radyasyon yok, gnl rahatl ile iebilirsiniz diyerek halk yanl ynlendirmesinin etkisiyle bugn D. Karadeniz kanser belasna binlerce can vermitir. Bu nedenle, zerimizden geecek iletim hatlarnn meydana karaca elektromagnetik alanlarn insan salna olumsuz etkileri gz ard edilemez olacaktr. 9- Yukarda saydmz olumsuzluklar, kresel snmann dnyamzn en nemli sorunu olduu bu gnlerde, gelecekte blgemizin can simidi olabilecek eko turizmi, HESlerin yapm ile yok olacak, ekolojik yap bitecektir. Buna en fzel rnek, Turizm ve Orman Bakanlnca yllar nce Turizm alan ilan edilen ve l zel daresince mesire yeri olarak planlanp bir dinlenme tesisi yaplan Grcdzne 1600 mt mesafede Paalar HESin ta oca krma ve eleme tesisi ruhsat verilmesidir. Sadece bu uygulama bile lkemizde50

Meerse ekiya Hopa'ya da inmemis !!

10- Kald ki bu projeler uygulansa (62 adet HES) retilecek enerji sadece bir Keban Barajnn rettii enerji kadar olup, Trkiyenin elektrik retiminin sadece %2si civarndadr. Abu alayan ve Arl Vadileri de Kakar Dalarnn orman ekosistemi iinde olup, Paalar HES ve dier HES Projeleri ile orman alanlar insan eli ile paralanm, yaban hayatn yaam azaltlm olacaktr. Paalar HESte suyun 5900 mt tnel ile transferi neticesinde; su hz, derinlii ve slak evrede meydana gelecek deiiklikler sucul ekosistem asndan ok nemlidir. Abu alayan Deresi, Frtna Deresi ile birlikte Mart-Nisan aylarnda Deniz Alalarnn g ettii ve Austos- Ekim aylarna kadar kaldklar sulardr. alayan Deresi, Salma Trutta ve bu trn denize g eden cinsi Salma Trutta Labrax olarak bilinen ve endemik bir tr olan ve 1984 ylndan bu yana srekli olarak av yasak olan trlerin giri yaptklar birka dereden biridir. Paalar HES ina edilirse alayan Deresi su kalitesinin bozulmas neticesi bu tr balklarn yaama anslar kesinlikle ortadan kalkacaktr. AA KESM: ED Raporunda kesilecek aa says 157 olarak verilmitir! Paalar HES Projesinde etkilenecek alan 143 hektardr. Aa younluu hektar bana 667dir. Buna gre bu projede etkilenecek aa says 95.381 adettir. Projede tesislerin kaplad alan 5.85 hektar olup burada etkilenecek aa says da 3.901 adettir. Mevcut 19 km yol ile yeni yaplacak 5 km yol iin kesilecek aalardan bahsedilmemektedir. 19 km yol 15 mt: 28.5 hektar 5 km yol 20 mt: 10 hektar Yollar iin toplam 38.5 hektar 667 adet: 25.676 adet aa kesilecek. Toplam kesilecek aa says: 25.676 + 3.901= 29.577 olacaktr. Ayrca retilecek enerjinin enterkonekte sisteme balanmas iin 12 km yksek gerilim hatt ina edilmesi gerekiyor. 12 km 50 mt: 60 hektar 60 hektar 667: 40.000 aa kesilecektir. Yani Paalar HES in toplam olarak: 29.577 + 40.000 = 69.577 aa kesilecektir. Dogada suyun retimi, orman ve yksek da ekosisteminde olmaktadr. Yamur ve kar eklinde ekosisteme den yalar havzann su verimini ekillendirir. Ormanlk alanlarn evrelerindeki alanlara oranla %15 ile %50 daha fazla ya ald, aldklar yan %44n kullanlabilir su rn haline getiridii bilinmektedir. Ayrca orman ekosistemlerinin, suyun depoland topra erozyondan koruduu, sel ve taknlklar byk lde azaltt grlmektedir. Yani ksaca Paalar HES iin 69 bin aa kesilecek, planlanan dier 19 HESler iinde ortalama bu miktarda aa kesileceini varsayarak D. Karadeniz de sadece Abu alayan Vadi havzasnda aa kalmayacan (1300.000) syleyebiliriz.
Kaynak lazurinena.com retmen Metin Lokumcudan: Tabii bu arada bir tanesi de kalp krizi geirerek, kimliini bilmiyorum, zerinde durmaya da gereini duymuyorum, kalp krizi sonucu lm. renirsiniz Babakan kimliini. Bir gn gelir renirsiniz.ZGR MUMCU 51 Sivas Cavusbasili

YEREL YNETMLERDE HALKIN YNETME KATILIMI

Bir lkede yerel ynetimler, merkezi idarenin yetkilerinin yerel birimlere datmn salayp yerel dzeyde zgrl gerekletirdii gibi ayn zamanda vatandalarn kendi hayatlarn ynetebilmesi iin yerel halkn katlmn da salayarak eitlii de gerekletirmektedir. Bu nedenle bir lkenin ynetim yapsnda yeniden yaplanmaya gidildiinde ilk nce halkn ynetime hangi lde katlmnn salandna baklmaktadr. lkemizde yakn bir gemite yerel ynetim reformu kapsamnda, belediye ve il zel idareleri yeni yasalar ile yeniden yaplandrlmtr. Bu almamzda demokrasinin okulu olarak kabul edilen yerel ynetimlere ynelik olarak yeni Belediye Kanunu, Bykehir Belediyesi Kanunu ve l zel daresi Kanunu ile halkn ynetime katlm konusunda ne gibi dzenlemelere yer verildii, bunun nasl gerekletirilecei konusuna aklamalarda bulunulacaktr. YNETME KATILMA Gnmz ynetim anlay ynetiim kavramn ortaya karmtr. Ynetiim kavram; yneten ile ynetilenlerin ynetim srecine ilikin kararlar birlikte belirlemeleri esasn iermektedir. Sz konusu bu ynetim anlaynn en belirgin unsuru da katlm olarak ortaya kmaktadr. inde bulunduumuz ada dnyamz en etkin biimde belirleyecek deikenin katlm olduu anlalmakta, katlm siyasal bir kavram gibi gzkmekle birlikte yirmi birinci yzyla damgasn vuracak devrim nitelii ile sosyolojik ve ekonomik alanlar da egemenliine alm bulunmaktadr. Gnmzde katlm siyasal konularn tesinde toplumsal ve kltrel olaylara ve oluumlara katlma anlayn da kapsamaktadr (KONGAR, 92:13). Katlm kavram; karar vermede kaynaklarn ve zamann daha iyi kullanlmas, arzulanan amalara ulamak iin eitli faaliyetlere girimek ve paylalan bu amalar dorultusunda mterilerin ve ortaklarn yrtt faaliyetler btn olarak tanmlanabilir (usaid. gov ). Katlm topluluun etkiledii ve ncelikli olarak yerleim alanlarnda kontrol paylam, karar verme, kaynaklarn tahsisi ile kamu mallar ve hizmetlerine ulama srecidir (worldbank.org) . Ynetime katlma kavram, klasik, geleneksel, hiyerarik, brokratik ve imdiye kadar iyi sonu vermeyen ynetim anlaynn tersine, sivil toplum rgtlerine nem veren, bunlarn geliimlerinin nn aan, katlmcl, saydaml, yetki devrini, yerinden ynetimi, sonu verici ve uygulanabilir zm yollarn tevik eden ve benimseyen bir anlay ifade etmektedir (AYKA: 18 ). Eren, karar verme ve uygulama yetkisini belli bir lde uygulayclara tanyarak, geniletme ve anonimletirme ilemi olarak ortaya kan katlmann balca iki anlamn u ekilde aklamaktadr. Ekonomik anlamyla katlma; bir patronun istihdam ettii bir veya daha fazla kimseye iletmesinin karlar zerinden bir pay (temett) vermeyi taahht etmesidir. Politik anlamda katlma; kamu ilerinin ynetimine btn vatandalarn dorudan doruya ve demokrasi gerei katlmasdr. Demokrasi kuramna gre katlma; her trl sosyal hedefi ve bunlara ulamak iin kullanlacak yollar belirleyen bir sreci ifade etmektedir. Katlma araclyla toplumsal hedefler, yneten ynetilen i birlii ve etkileimiyle ortaklaa belirlenmektedir (SARIBAY, 1991: 19 ). Yaplan bu tanmlar incelendiinde ynetime katlma nemli zellik tamaktadr: Birincisi, bir rgtn alt ynetim kademelerinin ve alanlarnn rgt politikas ve ynetimi konusunda kararlara katlmalar; ikincisi, katlanlarn byle bir ynetim tr ile psikolojik benlik ihtiyalarn tatmin edecekleri bir demokratik ortama kavumalar; ncs ise, ynetenler ile ynetilenler arasnda bir diyalog ve i birliinin gelitirilerek rgtn daha gereki ve ekonomik karar verme imkanlarna, dier bir ifadeyle, idari etkinlik ve verimlilie kavuturulmasdr (ZTRK: 46). YEREL YNETMLERE HALKIN KATILIMI Trkiyenin de kabul ettii Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnn nsznde; vatandalarn kamu ilerinin sevk ve idaresine katlma hakknn Avrupa Konseyine ye devletlerin paylat demokratik bir ilke olduu ve bu haklarn en dorudan kullanm alannn yerel dzeyde olduu. belirtilmitir. Yine ayn art, vatandalardan oluan meclislere, referandumlara veya vatandalarn dorudan katlmna olanak veren teki yntemlere bavurabilmesi hakkna da atfta bulunmaktadr.

52

Avrupa Kentsel artnn 3.3. maddesinde, yerel demokrasi; kentsel gelimenin temeli, zerk ve mali bamszl olan yerel ynetimlerde halkn dorudan katlmnn salanmas eklinde tanmlanmtr.8. Be yllk Kalknma Plan Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporunda (OK, 554: 15), etkin bir yerel ynetimin sahip olmas beklenen zelliklerin arasnda; halkn bilinli ve sorumluluunun farknda olmas ile karar verme srelerine halkn her dzeyde katlm ve ortak alma gibi deerlerin yerel ynetim ortamnda anlaml uygulama olanaklar bulabilmesine de yer verilmitir. Ayn raporda yerel katlm ilkelerinin saydamlk ve demokratiklik olduu belirtilmitir (OK, 554: 115, 116). Saydamln, yerel ynetim faaliyetlerinin bilgilerine erime hakk tannmas, almalarda effaflk- aklk salanmasyla yerel ynetimlerin almalar hakknda bilgi sahibi olunmasnn temel yurttalk hakk olduu vurgulanmtr. Ayrca ynetilenlerin resmi belge ve bilgilere ulaabilme hakk ve halkn kamu politikalarnn oluumu srecine dinleyici yada karar alc olarak katlmasnn akln en nemli iki yn olduu belirtilmitir. Demokratikliin, toplumdaki tm kesimlerin ynetimde temsili ve ynetime katlm olduu belirtildikten sonra yerel ynetimlerdeki mevcut yapnn temsil ve katlm tam salamad vurgulanmtr. Bunun iin kamu grevlilerine grevleri devam ederken seilme hakknn tannmas, belediye ve il genel meclislerine seilebilmek iin koyulan barajlarn kaldrlarak tam nispi seim sisteminin uygulanmas, kadnlar, engelliler ve genler iin yerel ynetim organlarnda temsilini salamak iin olumlu kotann uygulanmas gerekliliine deinilmitir. Vatandalarn Ynetime katlmasnn ok eitli yollar vardr. Geni bir tanm iinde politik olarak katlm; vatandalarn hareketleridir. Vatandalar bu yolla politika srecinin sonularn direkt yada dolayl olarak etkilemeyi amalar. Bu konudaki ana nokta, katlmann temel formu olan seimlerde oy kullanmaktr. Bununla beraber son yllarda geniletilmi katlm biimlerine daha fazla nem verilmesiyle vatandalarn daha fazla karar verici ve uygulayc olmalar salanmtr (Worldbank.org, 2003) . Halk katlmnn biimlerini (OK, 554: 116-120); Halk oylamas (dorudan demokrasi), Halk toplantlar, Meclis toplantlarna katlm, Danma kurullar, Kent konseyleri, Yerel gndem 21, Planlama emberleri/forumlar, Yurtta kurullar, Gelecek atlyeleri, Yuvarlak masa toplantlar, Kamuoyu yoklamalar, letiim demokrasisi (nternet). eklinde sralamak mmkndr. Katlm, ynetim ve karar alma srecine katlmla snrl kalmamaldr. Halkn bir denetleme ilevinin olmas ve yerel yneticilerin hesap vermesini salayacak mekanizmalarn yaratlmas gereklidir. Bunun iin katlmn yaama geirilebilmesi iin (OK, 554: 121): Danma ve karar alma srelerinde halk katlmnn yasal erevesinin oluturulmas, Yerel ynetimlerde halk bilgilendirme srelerinin ve ortamnn gelitirilmesi, kamu belge ve bilgilerine zgrce eriilebilirliin salanmas, Danma srelerinde tarafszln salanmas, Yerel projelerin halka tantlp, gr/grlerin olumasnn salanmas, Toplumun tm kesimlerinin kentsel yerel yaama katlmnn salanmas nemlidir. Ak bir ynetim gerekleebilmesi her dzeyde etkin bir katlm ile salanabilir. Bunun iinde ynetime katlm yollarnn ak olmas, ynetimin ynetilenleri karar alma srelerine katlma konusunda zendirmesi, ynetilenlerinde katlm konusunda bilinli ve istekli olmalar gerekmektedir (SAYBAILI, 1985:17). Yerel ynetimlere halkn katlmn salayabilmek iin ncelikle, yerel halkn o corafyadaki oluumlarla ilgilenmesi salanmaldr. Bununla birlikte yerel ihtiyalar nemsemeleri ve zm retilmesi iin katk koyabilecek bilgi seviyesine ulamalar iin ortam hazrlanmaldr. Bilgisi olan yerel halkn duyarll gnden gne artacak ve ynetimin aktivitelerine eylemsel olarak katlabileceklerdir (STE: 54 ) Etkin bir kent ynetimi, kentlilerin ynetime katlmas lsnde baarlacaktr. Bu katlm, yerel ynetimlerin yreye zg sorunlar iin doru zmler retmesine olanak verir; bu zmlerin benimsenmesini, toplumsal destek bulmasn salar (KTEN, ENGEZER, HKELEK ).

53

l zel darelerinde ve Belediyelerde Halkn Katlmn Salayan Dzenlemeler Katlma uygulamalarnn baars, vatandalarn bilgi, ilgi ve etkin davranlarna bal bulunmaktadr (SEZER, 1985: 103 ). Katlmn gereklemesi iin zorunlu olan n koul; vatandalarn idarenin faaliyetlerinden haberdar olmalardr. Ynetimin halk bilgilendirme grevi ve vatandalarnda bilgilenme hakk bulunmaktadr (NER, YILDIRIM: 236). Bunun iin il zel idareleri ve belediyelerin kendi kanunlarnda halkn katlmna ilikin dzenlemelere deinmeden nce bilgi edinme hakkndan bahsedilmesinde fayda bulunmaktadr.

Hukukumuzda bilgi edinme hakk esasl olarak 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu ve Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelikte dzenlenmitir. 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu 24/10/2003 tarihli ve 25269 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yaym tarihinden 6 ay sonra yani 24 Nisan 2004 tarihinde yrrle girmitir. Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelikte 19 Nisan 2004te Bakanlar Kurulu tarafndan kabul edilip 27 Nisan 2004 tarih ve 25445 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 4982 sayl Kanun; demokratik ve effaf ynetimin gerei olan eitlik, tarafszlk ve aklk ilkelerine uygun olarak kiilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna ilikin esas ve usulleri dzenlemeyi amalamtr. Kanuna gre ilke olarak yabanc gerek ve tzel kiiler bakmndan ngrlen snrlamalar dnda herkes bilgi edinme hakkna sahiptir. 4982 sayl Kanun kamu kurum ve kurulular ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn faaliyetlerinde uygulanmaktadr. Kurum ve kurulular, bu Kanunda yer alan istisnalar dndaki her trl bilgi veya belgeyi bavuranlarn yararlanmasna sunmak ve bilgi edinme bavurularn etkin, sratli ve doru sonulandrmak zere, gerekli idar ve teknik tedbirleri almakla ykmldrler. Bilgi edinme bavurusu, bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, oturma yeri veya i adresini, bavuru sahibi tzel kii ise tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin imzasn ve yetki belgesini ieren dileke ile istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum veya kurulua yaplmaktadr. Elektronik ortamda veya dier iletiim aralaryla da bilgi edinme bavurusunun yaplmas mmkndr. Bilgi edinme bavurusuna ilikin dilekede, istenen bilgi veya belgeler aka belirtilmesi gerekmektedir. Bu hususla ilgili olarak Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelii ekinde bavuru formlar yaynlanm bulunmaktadr. Bilgi edinme bavurusu, bavurulan kurum ve kurulularn ellerinde bulunan veya grevleri gerei bulunmas gereken bilgi veya belgelere ilikin olmas gerekmektedir. Bunun dndaki bilgi ve belgelerin 4982 sayl Kanun kapsamnda edinilmesi mmkn deildir. Kurum ve kurulularn, bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimi onbe i gn iinde salamalar gerekmektedir. Ancak istenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas; bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumlarnda bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanacaktr. Bavurunun yapld kurum ve kurulu, eriimine olanak salad bilgi veya belgeler iin bavuru sahibinden eriimin gerektirdii maliyet tutar kadar bir creti bteye gelir kaydedilmek zere tahsil edebilecektir. 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununun 30. maddesi ile Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulamasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmeliin 44. maddesi uyarnca kamu kurum ve kurulularnn bir nceki yla ait bilgi edinme bavurular ile ilgili rapor dzenlemeleri gerekmektedir. Bu konu ile ilgili olarak 17.01. 2006 tarih ve 26052 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Babakanln 2006/2 sayl Genelgesi bulunmaktadr. Mahalli darelerde katlma ynelik dzenlemelere gelince; 5393 sayl Belediye Kanunu ile mahalle ynetimini glendirmitir. Belediye mahalleye ynelik olarak alaca kararlarnda mahallelinin ortak isteklerini gz nnde bulundurup, hizmetlerin mahallenin ihtiyalarna uygun biimde yrtlmesini salayamaya alacaktr. (md. 9) Belediye Kanununa gre herkes ikamet ettii beldenin hemehrisidir. Hemehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr (5393 SK. md. 13). Belediyenin, hemehriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapmas gerekmektedir. Bu almalar yaparken de niversitelerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemleri alacaktr (5393 SK. md. 13). Belediyenin grev ve sorumluluklarnn dzenleyen 5393 sayl Kanunun 14. maddesinde hizmetleri "yapar" ve "yaptrr" ifadeleri kullanlarak bir mecburiyet hali belirtilerek hizmetlerde mahallilik ve mtereklik art aranmtr. Yine halkn yerel ynetimlere katlm bakmndan, il zel idaresi ve belediyeler, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili gr ve dncelerini tespit etmek amacyla kamuoyu yoklamas ve aratrmas yapabilecektir (5302 SK md.7, 5393 SK. md. 15).

54

l genel meclisi ve Belediye meclisinin, her ayn ilk haftasnda nceden kararlatrd gnde toplnmas gereklidir. l Genel Meclisi ve Belediye Meclisinin toplantsnn yeri ve zamannn mutat usllerle halka/belde halkna duyurulmas zorunludur. Sz konusu meclis toplantlar aktr. Dolaysyla toplantya dinleyici olarak katlmak isteyen vatandalar toplantlara katlabilecektir. Yalnz meclis bakannn veya yelerden herhangi birinin gerekeli nerisi zerine, toplantya katlanlarn salt ounluuyla kapal oturum yaplmasna karar verilebilmektedir. Bu da halkn katlmn snrlayc bir durumdur (5302 SK md.12, 5393 SK. md. 20). Meclis toplantlarnn aklnn tam olarak salanabilmesi iin idarelerin vatandalarn meclis toplantsna katlmnn salanmas iin dinleyicilerin oturma yerlerini tespit edilerek toplant salonlarn dzenleyerek akl ortadan kaldran fiziksel engeller ortadan kaldrlmaldr. l Genel Meclisi ve Belediye Meclisinin toplant gndemi en az gn nceden yelere bildirilip ve eitli yntemlerle halka duyurulmas da zorunludur (5302 SK md.13, 5393 SK. md. 21). Ayrca kesinleen meclis kararlarnn zetlerinin de yedi gn iinde uygun aralarla halka duyurulmas gerekmektedir (5302 SK md.15, 5393 SK. md. 23). Belediyelerde belediye meclisi, yeleri arasndan her siyas parti grubunun ve bamsz yelerin meclisteki ye saysnn meclis ye tam saysna oranlanmas suretiyle en az en fazla be kiiden oluan ihtisas komisyonlar kurabilmektedir. l ve ile belediyeleri ile nfusu 10.000'in zerindeki belediyelerde pln ve bte ile imar komisyonlarnn kurulmas zorunludur. te bu ekilde belediye meclisi bnyesinde oluturulan ihtisas komisyonlarna Belediye Kanunun 24. maddesi ile toplumun belli kesimlerinin katlma ve gr bildirme hakk getirilmitir. Mahalle muhtarlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ile ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversiteler, sendikalar ve ilgili sivil toplum rgtlerinin temsilcileri, oy hakk olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld ihtisas komisyonu toplantlarna katlp gr bildirebilecektir.

l zel idareleri iin de buna benzer dzenleme 5302 sayl kanunun 16. maddesinde de yer almaktadr. l genel meclisi, bir yl grev yapmak zere yeleri arasndan her siyas parti grubunun ve bamsz yelerin il genel meclisindeki ye saysnn meclis ye tam saysna oranlanmas suretiyle en az , en fazla be kiiden oluan ihtisas komisyonlar kurabilmektedir. Pln ve Bte ile mar ve Bayndrlk komisyonlarnn en ok yedi kiiden oluturulmas gerekmektedir. l zel idarelerinde Eitim, kltr ve sosyal hizmetler komisyonu, imar ve bayndrlk komisyonu, evre ve salk komisyonu ile pln ve bte komisyonu kurulmas zorunludur. Kaymakamlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ve ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversite ve sendikalar ile gndemdeki konularla ilgili ky ve mahalle muhtarlar ile sivil toplum rgtlerinin temsilcileri, oy hakk olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld ihtisas komisyonu toplantlarna katlp gr bildirebilecektir. Sz konusu komisyon almalarnda uzman kiilerden yararlanlabilme imkanda bulunmaktadr. htisas komisyonlarnn dzenledikleri raporlar alendir, bunu salamak iin raporlarn eitli yollarla halka duyurulmas gerekmektedir. Ayrca isteyenlere il genel meclisi/ belediye meclisi tarafndan belirlenecek bedel karlnda verilmesi zorunludur. Bilindii zere Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amalarn, temel ilke ve politikalarn, hedef ve nceliklerini, performans ltlerini, bunlara ulamak iin izlenecek yntemler ile kaynak dalmlarn ieren stratejik plan, il zel idareleri ile nfusu 50.000'in stnde olan belediyelerin yapmas zorunludur. Stratejik plnn, varsa niversiteler ve meslek odalar ile konuyla ilgili sivil toplum rgtlerinin grleri alnarak hazrlanp il genel meclisi/ belediye meclisi tarafndan kabul edildikten sonra yrrle girmesi gerekmektedir (5302 SK md. 31, 5393 SK. md. 41). Stratejik planlarn alnan grler dorultusunda hazrlanmas planlarda katlma byk nem verildiini gstermektedir. Yine gerek il zel idaresi ve gerekse Belediye Kanunu ile l zel idareleri ve belediyelere, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, kamu yararna alan dernekler, zrllere ait dernek ve vakflar, bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tannm vakflar ve 507 sayl esnaf ve kk sanatkrlar kanunu kapsamna giren meslek odalar ile ortak hizmet projelerini gerekletirebilme imkan verilmitir (5302 SK md. 64, 5393 SK. md. 75). Yalnz sz konusu kanunlarda belirtilen 507 Sayl Kanun 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayl Esnaf Ve Sanatkarlar Meslek Kurulular Kanununun 76.maddesiyle yrrlkten kaldrlmtr. Ancak ayn madde hkm uyarnca dier kanunlarda, 507 sayl Esnaf ve Sanatkrlar Kanununa yaplm olan atflar 5362 sayl Kanuna yaplm saylacaktr. l zel idaresi ve belediyelerin acil durum plnlarn hazrlanmalar gerekmektedir. Sz konusu planlarn hazrlanmasnda varsa il leindeki dier acil durum plnlaryla da koordinasyon salayp ilgili bakanlk, kamu kurulular, meslek teekklleriyle niversitelerin ve dier mahall idarelerin grlerinin de alnmas gerekmektedir. Acil durum plnlar dorultusunda halkn eitimi iin gerekli nlemler alnarak idareler, kurumlar ve rgtlerle ortak programlar yapabilecektir (5302 SK md. 69, 5393 SK. md. 53). l zel idaresi ve belediye hizmetlerine gnll katlmn da yolu alarak halkn hizmetlerin verimli ve salkl yrtlmesine ortak klnmas l zel daresi Kanunun 65. ve Belediye Kanununun 77. maddesinde dzenlenmitir. l zel idaresi ve belediyenin salk, eitim, spor, evre, sosyal hizmet ve yardm, ktphane, park, trafik ve kltr hizmetleriyle yallara, kadn ve ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlerin yaplmasnda ilde/beldede dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gnll kiilerin katlmna ynelik programlar uygulamas gerekmektedir. Buna ynelik olarak il zel idaresi ve belediye hizmetlerine gnll katlm ynetmelii 9.10.2005 tarihli resmi gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Vatanda asndan nem arz eden yeni bir uygulama da kent konseyleridir. Kent konseyi, kent yaamnda; kent vizyonunun ve hemehrilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, srdrlebilir kalknma, evreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm ve yerinden ynetim ilkelerini hayata geirmeye alacaktr (5393 SK. Md. 76). Kent konseyinin alma usul ve esaslarn belirleyen Kent Konseyi Ynetmelii 8 Ekim 2006 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununda da katlma ynelik dzenlemelere yer verilmitir. Kanununda, bykehir iindeki alt yap hizmetlerinin ile kara, deniz, su, gl ve demiryolu zerinde her trl tamaclk hizmetlerinin koordinasyon iinde yrtlmesi iin bykehir belediye bakan ya da grevlendirdii kiinin bakanlnda, ynetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kurulular ile zel kurulularn temsilcilerinin katlaca alt yap koordinasyon merkezi ile ulam koordinasyon merkezinin kurulmas ngrlmtr (md. 8, 9). 55

15.06. 2006 tarih ve 26199 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Bykehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Ynetmelii uyarnca Alt Yap Koordinasyon Merkezi (AYKOME )ne Belediye altyap hizmetlerini etkileyecek derecede yatrm yapan ve belediye tarafndan belirlenen zel kurulu temsilcisinin, katlacaktr. Ayrca Alt Yap Koordinasyon Merkezi (AYKOME ) ile Ulam Koordinasyon Merkezi (UKOME ) toplantlarna, gndemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn veya oda st kuruluu bulunan yerlerde st kuruluun temsilcileri oy hakk olmakszn grleri alnmak zere davet edilecektir. Ayrca Bykehir belediyesinin teki birim bakanlar ile dier kamu kurum ve kurulular, niversiteler, ilgili vakf ve dernek temsilcileri grev alanlarna giren konularda, oy hakk olmakszn grleri alnmak zere toplantlara davet edilebilecektir (md. 7, 17). Bykehir belediyesi, 5216 sayl Kanunla ile ve ilk kademe belediyelerinin imar uygulamalarn denetlemeye yetkili klnmtr. Bykehir belediyesi imar uygulamalarnn denetiminde kamu kurum ve kurulularndan, niversiteler ve kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularndan yararlanlabilecektir.Yine il genel meclisinde ve belediye meclislerinde olduu gibi Bykehir belediye meclisi, mutat toplant yeri dnda toplanlmasnn zorunlu olduu durumda yelere nceden bilgi vermek kaydyla belediye hudutlar dahilinde meclis bakannn belirledii yerde toplant yapacaktr. Ancak, toplantnn yeri ve zaman mutat usullerle belde halkna duyurulacaktr ( md.13 ). Ayrca Bykehir belediye meclisinde oluturulan ihtisas komisyonu almalarnda, gndemdeki konularla ilgili olmak zere; kurum temsilcileri, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversitelerin ilgili blmlerinin, sendikalar (oda st kuruluu bulunan yerlerde st kuruluun, sendika konfederasyonunun bulunduu yerde konfederasyonun) ve uzmanlam sivil toplum rgtlerinin temsilcileri ile davet edilen uzman kiiler, oy hakk olmakszn ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilecek ve gr bildirebilecektir. Sz konusu komisyon raporlar alen olup, eitli yollarla halka duyurulmas gerekmektedir. Ayrca isteyenlere bykehir belediye meclisi tarafndan belirlenecek maliyet bedeli karlnda verilecektir. l zel dareleri ile Belediyelerde Gnll Katlm Gnll kurulular balamnda katlm, insanlarn kendi gereksinim ve dncelerine gre kararlarda inisiyatif gsterdikleri, bu yolla kurum ve kurulular denetleyip ynlendirebildikleri, kendi yaratc eylemleriyle evrimleen aktif bir sretir. Bu sre insanlarn bakalar tarafndan tasarlanm, uygulamaya konulmu ve denetlenmekte olan etkinliklere katlmalar biimindeki pasif/edilgen katlmdan farkldr (ZENGN: 115) l zel idaresi ve belediye hizmetlerinin yrtlmesinde hemehrilerin gnll katlmna ilikin usul ve esaslar l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm Ynetmelii ile dzenlenmitir. Sz konusu Ynetmelik; salk, eitim, spor, evre, park, trafik, itfaiye, ktphane, kltr, turizm ve sosyal hizmetlerle; yallara, kadnlara, genlere, ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlere gnll katlma ilikin hususlar kapsamaktadr. Gnll denildiinde; bilgi, beceri ve yeteneini, her trl ortak alma, imkan ve zamann ortaya koyarak alma alan konusunda maddi bir kazan beklemeksizin yerel ynetim hizmetlerine katlan gerek ve tzel kiiler ile bnyesindeki gnllleri bu hizmetlerde grevlendirecek kamu kurulularn anlalmas gerekmektedir (md. 4). l zel idaresi veya belediyenin grev ve sorumluluklarna bal olarak yetki alanlarnda; a) zrllere, ocuklara, kadnlara, genlere, yallara, yoksullara, kimsesizlere ve dknlere ynelik eitim, kltr, salk ve sosyal hizmetleri, b) Ktphane, tiyatro, sinema gibi kltr hizmetleri, c) Biliim, meslek edindirme kurslar, kre gibi eitim hizmetleri, d) Park, bahe, kent estetii, evre dzenlemeleri ile kat atk gibi evre kirlenmesinin nlenmesine ynelik hizmetleri, e) Babo ve sahipsiz hayvanlara ynelik hizmetleri, f) Trafik, itfaiye, arama-kurtarma gibi denetim ve acil yardm hizmetleri, g) Tm ya gruplarn iine alan her trl spor hizmetleri, h) Tarihi, kltrel mirasn ve tabiat varlklarnn yaatlarak korunmas hizmetleri yapmak zere yukarda belirtilen alma alanlarnda gnll altrabilecektir (md. 5). Gnll olarak alacaklarda; a) Reit olmas veya reit olmayanlardan en az oniki yan bitiren kkler yasal temsilcisinin iznini alm olmas, b) Tzel kiiler iin yetkili organlarndan karar alnm olmas, c) Sivil toplum kurulular iin ilgili konuda faaliyette bulunuyor olmas, d) alma alanlarna bal olarak, gerektiinde yetkili salk kurulularndan alnm salk raporunun bulunmas, e) Yabanc uyruklu gnlller iin ayrca, 27/2/2003 tarihli ve 4817 sayl Yabanclarn alma zinleri Hakknda Kanun ve bu Kanuna dayanlarak karlan ynetmelikler ile bu Ynetmelik hkmlerine aykr olmamak kaydyla mahallin en byk mlki amirine bildirilmi olmas.zellikleri aranacaktr.Gnll olarak alanlara, Ynetmeliin EK 1de ekil ve artlar belirlenmi ve vali, belediye bakan veya yetki verilmesi halinde ilgili birim amirince imzalanp ilgili yerel ynetim birimlerince onaylanm resimli Gnll Kimlik Kartlar verilecektir. 56

Gnlllerin alma alanlarna ilikin detaylar ilgili il zel idaresi veya belediyece tespit edilmesi gerekmektedir. Gnlller alacaklar alanlar belirtmek sureti ile ilgili il zel idaresi ve belediyeye mracaat edip mracaatlar uygun bulunanlar, ilgili birimin gzetim ve bilgisi dahilinde sorumluluk alanlarnda taraflarca belirlenecek usl ve esaslar erevesinde alacaklardr. Belirlenen usul ve esaslara aykr davranlarda bulunulmas halinde gnlllk ilikisi sona erecek ve ilgi idarece verilen kimlik kartlar geri alnacaktr. l zel idaresi ve belediye, gnlllerin, alma sreleri iinde alma alanlarna gidi ve gelileri ilgili il zel idaresi ve belediyece salanabilecektir. Bylece gnll olarak alanlarn ulam sorunu olmayacaktr. Ayrca ilgili idarece gnlllere faaliyet alanna gre, gerekli kyafet, ara, gere, mekan salayabilir ve eleman tahsis edebilecektir. Yine ilgili idarelerce iin gnll tevik etmek iin gnlllere faaliyetlerin bitiminde teekkr belgesi verilebilecektir. Gnlllerin katlm ile yaplan hizmetlerden doan sorumluluk, ilgili il zel idaresi ve belediye ait olacaktr. Bu sorumluluun kapsam ile ilgili detaylar il zel idaresi ve belediye ile gnlller arasnda yaplacak protokol erevesinde dzenlenmesi gerekmektedir. Protokol kapsamndaki alma alanlar ile ilgili gerekli tedbirler, ilgili il zel idaresi ve belediye tarafndan alnacaktr. Ayrca gnlller gerekli grlen alanlarda detaylar il zel idaresince veya belediyece belirlenecek uyum veya yeterlik eitimine tabi tutulacaklardr.. Gnlller tarafndan yaplacak hizmetleri planlayp sonularn takip etmek, eitimlerini yrtmek ve gerekli kaytlar tutmak zere il zel idaresi ve belediyede bir birim oluturulacak veya ilgili birimlerden birine grev verilecektir. l zel idaresi ve belediye l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm Ynetmeliine aykr olmamak kaydyla uygulama ynergesi karabilecektir. Kent Konseyleri 5393 sayl Belediye Kanununun 76. maddesine dayanlarak hazrlanan ve 8.10.2006 tarih ve 26313 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Kent Konseyleri Ynetmelii, kent yaamnda, kent vizyonunun ve hemehrilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, srdrlebilir kalknma, evreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm, ynetiim ve yerinden ynetim ilkelerini hayata geirmeye alan kent konseylerinin alma usul ve esaslarn dzenlemektedir. Ynetmeliin 6 maddesiyle kent konseyine nemli grevler yklenilmitir. Kent konseyleri; a) Yerel dzeyde demokratik katlmn yaygnlatrlmasn, hemehrilik hukuku ve ortak yaam bilincinin gelitirilmesini, ok ortakl ve ok aktrl ynetiim anlaynn benimsenmesini salamak, b) Srdrlebilir gelime sorunlarnn zmne ynelik uzun dnemli bir plann hazrlanmas ve uygulanmasn salamak, c) Kente ilikin temel stratejiler ve faaliyet planlarnn belirlenmesinde, uygulama ve izleme srelerinde tm kenti kapsayan ortak bir akln oluturmasna katkda bulunmak, ) Yerellik ilkesi erevesinde katlmcl, demokrasiyi ve uzlama kltrn gelitirmek, d) Kentin kimliine ilikin tarihi, kltrel, doal ve benzeri deerlere sahip kmak ve gelitirmek, e) Kent kaynaklarnn etkili, verimli ve adil kullanmna katkda bulunmak, f) Srdrlebilir kalknma anlayna dayal kentin yaam kalitesini gelitiren, evreye duyarl ve yoksulluu giderici programlar desteklemek, g) Sivil toplumun gelimesine ve kurumsallamasna katkda bulunmak, ) ocuklarn, genlerin, kadnlarn ve engellilerin toplumsal yaamdaki etkinliklerini arttrmak ve yerel karar alma mekanizmalarnda aktif rol almalarn salamak, h) Kent ynetiminde saydamlk, katlm, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik ilkelerinin uygulanmasna katkda bulunmak, ) Kent konseyinde oluturulan grlerin deerlendirilmek zere ilgili belediyeye gnderilmesini salamak. Grevlerini yapacaktr. Kent konseyleri belediye tekilat olan yerlerde, mahalli idareler seimlerinin sonularnn ilann takip eden nc aynn ilk haftasnn ilk mesai gn toplanacaktr. Yalnz Kent Konseyi Ynetmeliinin geici 1. maddesi uyarnca Kent konseyi ilk toplantsn, belediye bakannn ar yazsnda bildirilen gndemle, ilan edilen yer ve tarihte yapacaktr. Bu toplantda da yrtme kurulu oluturulacaktr. YG21 Programnn uyguland yerlerde, kent konseyi veya benzeri adlarla oluturulmu yaplanmalar Kent Konseyi Ynetmelii hkmlerine uygun hale getirilecektir. Kent konseyi ve benzeri adlarla oluturulmu mevcut yaplanmalara ve ilk toplantya ilikin ilemler bu Ynetmeliin yrrle girdii 8 Ekim 2006 tarihten itibaren en ge bir yl ierisinde tamamlanacaktr.

57

Kent konseyleri; a) Mahallin en byk mlki idare amiri veya temsilcisi, b) Belediyenin iinde bulunduu seim blgesi veya blgelerinin milletvekilleri, c) Belediye bakan veya temsilcisi, ) Says onu gememek zere illerde valiler, ilelerde kaymakamlar tarafndan belirlenecek kamu kurum ve kurulularnn temsilcileri, d) Meclis ye tam saysnn yzde 30unu gememek zere, belediye meclisinin kendi yeleri arasndan seecei temsilcileri, e) Meclis ye tam saysnn yzde 30unu gememek zere, il genel meclisinin kendi yeleri arasndan seecei temsilcileri, f) Belediye bakannn ars zerine toplanan muhtarlarn, kendi aralarndan seecekleri en fazla 10 temsilci, g) Beldede tekilatn kurmu olan siyasi partilerin temsilcileri, ) Varsa niversiteden bir temsilci, birden fazla olmas durumda her birine temsilen bir ye, h) Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, sendikalar, noterler, baro, kooperatifler, birlikler, konuyla ilgili dernek ve vakf temsilcileri, ) Kent konseyince kurulan meclis ve alma guruplarnn birer temsilcisinin katlm ile kurulacaktr. Yalnz Bykehir kent konseyine tekilatn kurmu olan siyasi partilerin temsilcilerinin tamam deilde TBMM de yesi bulunanlarn ve Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, sendikalar, noterler, baro, kooperatifler, birlikler, konuyla ilgili dernek ve vakf temsilcileri yerine varsa en st kurulularnn birer temsilcisi katlm salanacaktr. Kent konseyi; Genel Kurul, Yrtme Kurulu, Meclisler ve alma gruplar organlarndan oluacaktr. Kent konseyinin en yetkili organ kent konseyi genel kuruludur. Genel kurul ylda iki kez toplanacaktr. Yalnz genel kurul, yrtme kurulu bakan tarafndan dorudan veya kent konseyine katlmlar ngrlen katlmc saysnn te birinin teklifi zerine olaan st toplantya arlabilecektir. Genel kurul belediye meclisi birinci bakan vekilinin, bulunmamas halinde ikinci bakan vekilinin bakanlnda kent konseyi yelerinin katlm ile toplanacaktr. Yalnz genel kurul ilk toplantsn, belediye bakannn ars zerine belediye bakannn bakanlnda yapacak ve bu toplantda, genel kurul dndaki organlarn seimi yaplacaktr. Yrtme kurulu, genel kurul tarafndan iki yllk sre iin seilen, en az be kiiden oluacaktr. Yrtme kuruluna belediye meclisi birinci bakan vekili, bulunmamas halinde ikinci bakan vekili bakanlk edecektir. Yrtme kurulu, genel kurulun gndemini tespit edip genel kurul tarafndan oluturulan grleri belediyeye sunup uygulamay izleyecektir. Kent konseyleri, grev alanna giren konularda meclis ve alma guruplar oluturabilecektir. Meclislerin ve alma gruplarnn alma usul ve esaslar genel kurulca belirlenecektir. Meclislerde ve alma guruplarnda oluturulan grler, kent konseyi genel kurulunda grlerek kabul edildikten sonra deerlendirilmek zere ilgili belediye meclisine sunulacaktr. Kent konseyi organlar, alma ynergelerinde belirlenen yer ve zamanlarda ye tam saysnn salt ounluu ile olaan olarak toplanp katlanlarn salt ounluu ile karar alacaktr. Oylamada eitlik olmas halinde bakann bulunduu taraf ounluk saylacaktr. Kent konseyi genel kurulunca oluturulan grler, belediye meclisinin ilk toplantsnda deerlendirildikten sonra belediye tarafndan kent konseyine bildirilip ve uygun aralarla kamuoyuna duyurulacaktr.. Kent konseyinin sekreterya hizmetleri, ilgili belediye tarafndan nerilecek ve yrtme kurulu tarafndan kabul edilecek grevliler tarafndan yerine getirilecektir. Sekreterya hizmetlerini yrten personel, bu almalarnda yrtme kurulu bakanna kar sorumlu olacaktr. SONU Evrensel uygulamada yurttalarn kamusal haklara katlma hakknn olduu ve bu hakkn yerel dzeyde, dolaysz biimde yurttaa en yakn bir ynetim tarafndan kullanlabilecei kabul edilmitir (ZTRK: 54 ). Dolaysyla il zel idareleri ve belediyelerde halkn ynetime katlmnn salanmas iin bu idarelerin idarecilerine nemli grevler dmektedir. nk halkn ynetime katlmnn gerekletirilebilmesi iin idarenin faaliyetlerinden vatandalarn zamannda ve eksiksiz olarak haberdar olmas ve katlm gerekletirecek tedbirlerin alnmas gereklidir. Bunun iin de katlmn salamaya ynelik olarak yrrle konulan yasa ve ynetmelik hkmleri eksiksiz uygulanmas gereklidir

Kaynak RECEP DEMR

http://www.kontder.org.tr/yerel-yonetimlerde.html

58

Sivas Cavusbasili

KENTLEME ve BELEDIYECILIK

KENTLEME, KONUT SORUNU, BARINMA HAKKI VE DEMOKRAS

Nfus art ile belli noktalarda younlaan insan toplumlar zanaat ve ticaretle geliip, farkllamas, eitlenmesi, ikallar sanat ve eitimle deimesi, rgtlenme ve uzmanlamann yaygnlamas, etik, kimlik, kavram ve kurallarnn oluumu kenti tanmlar. Kent, bu davranlar kentliye ve evresine sunan yaam alandr. Bilimsel teknik gelime ve sanayileme kentlemenin artmasna, kenti tanmlayan zelliklerin younlamasna neden olur. Toplumlarn kltrel, siyasi, ekonomik ve toplumsal yaamlarnda, iliki biim ve trlerinde kkl deiimler yaratr. Bu zellikleriyle kentleme, gelimilik dzeyinin nemli bir gstergesidir. Toplumlarn ekonomik, siyasi, kltrel ve sosyal yaamlarnda ortaya kan ve kkl deimeleri ieren kentlemeye paralel olarak ekonominin kaynak dalmnda bir deiim, gelime, sanayileme, ekonomik byme ve benzeri olgularda karlkl etkileim gzlenmektedir. Bu srete krsal alanda zlme gerekleirken, kentlerde younlama ortaya kmaktadr. Kentleme sreci ile birlikte n plana kan toplumsal ve ekonomik yaama ilikin kaynak kullanm ve byme sorunlarnn mekansal boyutu gnmzde merkezi ve yerel ynetimlerin siyasi istismara dayal uygulamalar, tarm, orman ve yeil alanlarn imara am, kamusal alanlarn zelletirilmesi, liberasyon politikas, rant ekonomisi Yeni Dnya Dzeni olarak zetlenebilecek politikalar belirleyici nitelikte olup, gerek anlamda planlama reddedilmektedir. Bugn Trkiye gibi gelimekte olan lkelerdeki kentleme srecinde ekonomik, teknolojik, siyasal, sosyo-psikolojik nedenlerin yan sra ekonomik cazibe merkezi haline gelen kent ve evresi krsal alandan kentleme ve varolara akn eden milyonlarca kiinin yerletii blgeler olmutur. Krsal alandan kent merkezlerine hzl ve plansz g kent kimliinin olumasn olumsuz ynde etkilemitir. Kentlerin gelime srecinde etkin bir hal stlenen faktrlerin merkezi karar organlarnca lke genelinde mekansal dzeyde yanl ynlendirilmesi de blgesel dengesizliklerin ortaya kmasnda nemli bir etmen olmutur. Ayrca istemli ve zorunlu g olgusu blge pazarnn daralmasna, varolan yatrmlarn ilevsiz kalmasna neden olmaktadr. Kentlerde hzla artan nfus, beraberinde hibir planlamas olmayan merkezi iktidarlarn ynetimindeki kentlerde zmsz sorunlar yaratmaktadr. zellikle kentsel altyapnn yeterince gelitirilmemesne bal olarak sosyal, kltrel alanlar, parklar, gar, p toplama alanlar, kk ve organize sanayi blgeleri ve benzeri alanlarn yetersizlii evre sorunlarnn zlememesi yaanan sorunlarn gerekelerini oluturmaktadr. zellikle de konut gereksiniminin karlanamamas ar gecekondulama v.b. olgular sonucu arpk ve salksz bir kentleme olumaktadr. Ekonomik, siyasal nedenlerle g sonucu kentlerde dzensiz ve hzl nfus art yaam maliyetini arttrmakta ve yeni yeni sorunlarn ortaya kmasna neden olmaktadr. zellikle konut, su, enerji, kanalizasyon, atk toplama gibi belediye hizmetlerinin yetersizlii ile kendisini hissettiren eitim, salk, kltrel hizmetlerin de srekli yatrm gereksinimi, az gelimi blgelerde srekli olarak, gelimeyi engellemektedir. Buna ek olarak az gelimi blgelerdeki insan ve sermaye kaynaklar blge dna, kentlere ynelmesi dengeli kalknmay da nlemektedir. Ayrca g olgusu blge pazarnn daralmasna varolan yatrmlarn ilevsiz kalmasna ve gelime dinamiklerinin yitirilmesine neden olarak geri kalml pekitirmektedir. Kentlerin yaadklar sorunlar tanmlama, bu sorunlar kavrama, sorunlarn zm yollarnn bilincine varma ve zm iin ura verme srecinin baarl olabilmesi insanlarn toplumsal rgtllkler iinde aktif olarak yer almaya yneltilmesiyle salanabilir. Bu rgtllk yalnzca siyasi parti olarak alglanmamal, dier rgtl topluluklar da kapsamaldr. Bu balamda krsal kesime gre daha ileri ilikileri barnda barndran kentler bir yandan insanlaryla dier yandan demokratik rgtler ve kurumlaryla demokratikleme srecinin nemli bir halkasdr. Bu ynyle de kentlerde demokrasi projesi, yerel ynetimlerin devlet denetiminden koparlp, yerleim birimlerinde yaayanlarn denetledii, ynettii kurumlar olabileceinin ve olmas gerektiinin gsterilecei bir projedir. Kentleme ve kamu arazilerinin deerlendirilmesi hi bir ekilde birbirinden ayrlamazlar. Kentlemenin balca olumlu zm planlama kararlarndan gemektedir. Planlama ise kent arazisi zerinde yaplmaktadr. Bu adan zellikle kamu arazilerinin kamu adna, kamu yararna dnk olarak deerlendirilmesi ve yaayanlar adna gerekli olan sosyal ve teknik altyap alanlarnn artrlmas dolaysyla yaam standardnn ykselmesi salanmaldr. Bylece eitim, salk, kltr, yeil alan gibi temel hizmetler iin gerekli alanlar elde edilebilecektir. Ayrca planlama kararlar, arazi ve arsa dzenlemesi ile birletirilmelidir. Bu olaya nclk eden imar kanununun 18.maddesi gelitirilmeli ve glendirilmelidir. rnein; 18 madde ile yaplan arazi ve arsa dzenlemesinde dzenleme ortaklk pay % 35 ile snrl tutulurken bu pay iinde sadece yol, otopark, yeil alan, cami ve karakol alanlar dahil edilmitir. Bylelikle bu oran dahilinde zel mlkiyetten bedelsiz olarak dzenleme ortaklk pay alnabilmektedir.

59

Bu alanlara eitim, salk ve kltr ile altyap gibi kentsel yaamda gerekli olan alanlarn da dahil edilerek dzenleme ortaklk paynn artrlmas, yaayanlarnda kentsel yaama ortak olmas, zellikle finansal kaynak asndan kamu yararna katk olacaktr. Ayrca hisseli satlar imar kanununca ve yine 18.madde ile yasaklanm ise de yaratlan hileli durumlarla alnan mahkeme kararlarna snlarak cebri icralar gerekletirilmekte bylece tek tapu kt sahifesinde yer alan arazi hisseli mlkiyete geerek kk paralara ayrlmakta ve bu plansz gerekletirilen blnme sonucu yaratlan hisseli parselasyon ile arpk kentlemenin zemini hazrlanmaktadr. Dolaysyla hisseli sat hangi artlarda olursa olsun nlenmesi gerekli olmakta, arazinin blnmesi (ifraz)nn ise sadece planlama karar ile olmas salanmaldr. mar Hakknn Arttrlmas ve Ekolojik Olarak Kullanmnn Gvence Altna Alnmas Kadastro parselinden imar parseline gei aamasnda mlk sahiplerinden kamuya aktarlan % 35lik pay % 50ye karlmaldr. uyulama ifraz ve tevhid uygulamalar ekolojik planlama ve retim alanlar brakacak biimde uygulanmaldr. Kamuya kalan % 50nin en az yarsnn mahaller arasnda retici yeil kuak ve su sath oluturulmaldr. Semt ve beldeler arasnda yeil retim alanlar kent korular ve atktan temizlenmi su gletleri oluturulmas amacyla kullanm gvence altna alnmaldr. Topraktaki zel mlkiyet hakk kentsel gelimeyi ynlendiren, rant yaratmay ve bu rantlara el koymay belirleyen bir hak olmaktan mutlaka karlmas gerekir. Bu anlamda kentsel toprak rantlar toplumsal bir deer olarak alglanmal, kabul edilmelidir. Bu rantlar topluma geri dnmeli, toplumsallatrlmaldr. KONUT SORUNU, BARINMA HAKKI VE DEMOKRAS Trkiye iin nem tayan ve zm giderek ivedilik kazanan sorunlardan bir tanesi de "Konut ve Yerleme Sorunu"dur. Bu sorunun zm iin altyapl, yeili, uygun ulam olanakl arsaya gereksinme olduu bilinen gerektir. Deiik arsa retim seeneklerini olumlu ya da olumsuz ynleriyle sentezleyip, bunlar karlatrarak yeni retim ekilleri bulunmaldr. Hzl nfus art ve ehirleme, konut ann her geen gn biraz daha bymesine neden olmaktadr. Gereksinimin ulat boyutun karsnda, salkl bir konut evresinin geleneksel tek tek retim ynetimi ile gerekletirilmesi hemen hemen olanakszdr. zellikle kentlerde, sosyal ve teknik altyaps ile birlikte ksa zamanda ok sayda konutun retilmesine olanak verecek teknoloji ve rgtlenme srelerine gereksinim vardr. Giderek artan konut ann kapatlmas ve her yl ortaya kan konut ihtiyacnn karlanabilmesi iin toplu konut retiminin tevik edilmesi gerekmektedir. Konut sorunu ile karlaan lkelerin ou; kar amac gtmeyen, ada anlamda toplu konut kurulular ile ehir dnda veya evresinde yeni yerleim alanlar oluturarak ya da ehir iinde yeni konutlar yaparak, eskilerini yenileyerek bu sorunun zmne eilmektedirler. Konut sorunlar ve barnma hakk iin: -Kentsel Rantn Dzenleme Altna Alnmas ve Yeterli Arsa retimi, -Kentsel Altyap Finansmannn Gelitirilmesi, -Kaak Yaplamann nlenmesi, -Gecekondu Alanlarnda Yenilenme, Gecekondu Alanlarnn Islah Edilmesi,

-Yaanabilir Bir Yerleme Sisteminin ve Herkese Yeterli Konut Geliiminin zlenmesi in Bir Corafik Bilgi ve statistik Sisteminin Kurulmas, -lke topraklarnn bir dkm yaplarak, tarmsal orman, hazine tanmazlar, bo alanlar ve kadastro harici braklm olup da devletin hkm ve tasarrufu altnda olan yerlerin de tespiti yaplarak lkenin btnne ilikin Byk lekli Standart Kadastral (STK) l / 1500,1/1000) Haritalar hzla retilmelidir. -Arsa speklasyonu ve vergi kaan nleyerek gvenilir, salkl arsa piyasasnn yaratlmas amacyla tanmazlarn deerleri saptanarak, Tanmaz Deer Haritalar oluturulmaldr. -Yaplarn arsaya uygulanmasndan en son kat kncaya kadar ki sre, karlacak Yap Denetim Yasas ve Ynetmeliine gre ilgili TMMOB birimlerince denetlenmelidir. Mimarlar ve mhendisler iin zerinde ok konuulan konulardan biri, insan yapm evrenin bozulmayacak tasarmdr. Yeil yada ekolojiye duyarl tasarmn amalar doal evreye en az zarar verecek ekilde ina etmek ve ina edilen evrenin o blgenin ekolojik sisteminde entegre edilmesidir. Bu balamda, binalarda, dk enerji sistemleri ve biyoklimatik tasarm prensipleri, gne enerjisi ve korunma, rzgar yn ve rzgar tutucular, otriyum ve yksek bina st alanlar gibi n cephe at tasarm, elektronik sistem tasarm, aydnlatma sistemleri, dikey peyzaj, ehir planlar, yaamlm etkileri kent oluumunda ncelikli, hatta zorunlu olarak dikkate alnmas gereken faktrlerdir. 60

Kentin planlanmasn ve yaanacak bir yer haline gelebilmesi sorununun yantn, temelde halkn talep ve istekleri belirleyecektir. Halkn nasl bir evrede, hangi ihtiyalarn ne zaman giderebilecei gibi bir sorunun yantnda son sz mutlaka bu evrede yaayanlara aittir. Ancak kentin planlamas, mevcut ve ileride olabilecek sorunlarn malzeme ve zmnde mesleki bilgi ve deneyimin belirleyici bir zellii vardr. Sivil rgtlerin lke siyasetinde olduu kadar, lke siyasetinin temel ta olan yerel siyasetinde inisiyatif sahibi olmas bu dorultuda nemli bir bilgi birikimi olan TMMOBnin bu birikim sorumluluunu kullanabilmesidir. Altyap Planlamas Kent planlamas ve yaplamasndan nce kentin topografyas ve evresi ile dier koullan politik toplumsal blgesel veri ve kaynaklar dikkate alan bir altyap plan hazrlanmaldr. Varolan kentlerin gelime alanlarnda ve altyapnn byk lde yenilendii zme alanlarnda ayr planlama yeniden yaplmaldr. Bu aamalarda ekolojik planlama ilkeleri devreye sokulmaldr. Kentlerin alabilecei gne, rzgar, jestermal v.b. yenilebilir kaynaklar, yeralt kuyu sular, dere, ay ve yamur sular miktar ile zamanla yok ulmu ve varolan ba bahe bostan rts, yetitirilecek, hayvan ve bitki trleri saptanmal varolanlar koruma altna alnmal, tahrip olmu doal rtlerin tamiri program plana eklenmelidir. Kent ilerinde yol, kanal, yamursuyu, telefon, elektrik, gaz, tramvay yolu v.b.hizmetler ile bunlarn yenileme ve onarmn tek elden yapacak olan APK ve UKOME idarelerine yeniden ilerlik kazandrlmal, bunlarn dnda hibir kaz ve yap almasna izin verilmemelidir. Kurulularn bu tekeli krma abalar, bu kurulularn yneticileri de ibirliki mteahhitlerine ahsi sorumluluk getirilerek ar cezalandrlmal, fonlar kaynaktan kesilerek dorudan ilgili idareye aktarlmaldr. Bu balamda, sorunlarn zmne ilikin olarak; l) Kent korumaclnda kavramsal ereve, uygulamada sorun zc olmal, koruma alanlar siyasal iktidarlardan zerk bir yapya kavuturulmaldr. Kentleme ve evre ilikinin doru kurulmas ve kent korumacl, blgesel planlama ve nazm plan kararlarnda, sosyal ierikli bir bakla olanakldr. nk kentin sosyolojik gzlemine dayandrlmayan plan sreleri baarsz olmaktadr. 2) Planlama sreleri kent ve demokrasi meclislerince denetlenebilir olmaldr. Metropollerimizin ou iin acil planlama yaplmaldr. Ekolojik onarm paketli bu planlamalar ile bu kentlerin soluk almas salanabilecektir. Yerel ynetimlerde tekil kii belediyeciliine son verilip, emee dayal kadrolarn siyasi basklardan arnm kollektif retimleri temel alnmaldr. Halkn, merkezi ve yerel ynetimlerin tm icraatlarna ilikin dorudan kaynandan bilgi edinme hakk ve yollar ak tutulmaldr. 3) Demokratik kitle rgtlenmelerinin nn tkayan bata Anayasa hkmleri olmak zere siyasi partiler, dernekler ve seim yasas demokratikletirilmelidir. 4) Yapabilir klma halkn yalnzca hizmet bekleyen, bu hizmeti grmediinden bavurularna yant alamayan, sorununu zemeyen bir konumda edilgen ve aresiz kalnd, egemen olan klasik siyaset anlaynn deitirilmesi gerekmektedir. Denetim kentli bilinciyle halkn siyasetiyi aktif olarak denetlemesi salanmaldr. 5) Metropol acil gelime akslar, kylar, gl ve nehir kenarlar, nemli tarihi ve doal sit alanlar ve evrelerindeki belediyeler ncelikle birliklerini kurmaya zorlanmal, imar ve gelime planlar ise ilgili st kurullarn onayndan geerek ilerlik kazanmal. Bu blgelerdeki yasad uygulamalarda yaptrmc ceza yasalarnda deiiklik yaplmaldr. 6) Mevzii imar uygulamalar kaldrlmaldr. mar ve orman aflar yasaklanmaldr. Kente kar su tanm gelitirilerek yasal toplumsal yaptrmlara ilerlik kazandrlmaldr. 7) Blgesel planlama birimleri oluturularak blgesel planlamalar yaplmal, kent planlama birimleri oluturularak kentsel gelime alanlarna ynelik kamulatrma ana plan hazrlanarak, hangi snf topraklarn, imara alaca veya kamulatrlaca belirlenmelidir. 8) Blge Planlama, ehir planlama ve imar yasasnda rantlara ve yamalamaya olanak tanyan maddelerin kaldrlmas. 9) Kentsel rehabilitasyon almalarna ncelik verilmelidir. 10) Metropollerimiz iin ve blgesel acil durum planlar yaplmal. 11) Trkiyenin kurtuluu "demokratikleme srecinin, sosyal-hukuk devletinin glendirilmesi dorultusunda gelimesine ve bunun iin meslek rgtlerinin sivil toplum rgtlerinin karar ve denetleme de etkin olmalar" ile mmkndr. 12) Kamu, ncelikle krsal alandan byk kent merkezlerine ynelen plansz g olgusunun nne geecek, gereksinimlerini salayamayaca nfusu krsal alanda tutacak nlemlere arlk vermelidir. Az gelimi blgelerdeki olumlu dsal ekonomilerin gelitirilmesi, yatrmlarn teviki iin altyap hizmetleri, vergi indirimleri, yatrm ve iletme dzeyindeki akal tevik nlemleri, gmrk uygulamalar ve krediler ile zendirici ncelikli hedeflerle kent nfusunun lke geneline mekana yaylmas salanmaldr. Kaynak Trkiye Mimarlar ve Mhendisler Odasi http://www.tmmob.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=3220&tipi=16 Sivas Cavusbasili 60

EKOLOJI

Ekoloji nedir

1.

Ekoloji:Canllarn birbirleriyle evreleriyle olan ilikilerini inceleyen bilim daldr. 2) Ekoloji birey ekolojisi, populasyon ekolojisi,ekosistem ekolojisi,olarak alt blme ayrlr.Ayrca daha sonra uygulamal ekolojide eklenmitir. Birey Ekolojisi:Bir tre ait birey veya bireylerin ortamlar ile olan ilikilerini inceleyen ekoloji daldr. Populasyon Ekolojisi:Belli bir ortamda tek bir tre ait bireylerin oluturduu topluluun yapsn,geliimini ve zellikle deiimlerini aratran alt blmdr. Ekosistem yada Tr topluluklar ekolojisi:eitli trlerden oluan bir toplumun bireyleri ve ortamlar arasndaki ilikiyi inceleyen alt daldr. Uygulamal ekoloji:Doal kaynaklarn insanlar tarafndan dzenlenmesinde ve iletilmesinde ekolojik ilkelerden yararlanlan bir alt blmdr. 3) Ayrca botanikiler ve zoologlar ekolojiyi Bitki, Hayvan ve nsan ekolojisi diye de 3e ayrrlar. Ekoloji bir de organizmalarn yaadklar ortama gre de Karasal, Deniz,Tatl su ve Paleoekoloji diye 4 ayrlr.

61 Sivas Cavusbasili

EKOSSTEM EKOSSTEM NEDIR?

TANIMLAR: Ekoloji, bugn ok sayda bilim dalnn ekirdeini oluturmaktadr. evre artlar iinde tek bir canlnn incelenmesine otekoloji, farkl canl trlerinin oluturduu topluluklarn incelenmesine sinekoloji denmektedir. 1935 ylndan itibaren, bir blgede bulunan btn canllar ve bunlarn cansz evrelerini ifade etmek iin Ekosistem kelimesi kullanlmaya balanmtr. evre ve sistem kelimelerinin birletirilmesiyle oluturulan ekosistem kelimesinin ak bir ifadesi olarak yer kreden bahsetmek gerekir. Gerekte yer kre en byk bir ekosistemi oluturmaktadr. Ekosistem iinde daha kk boyutlu ekosistemlerde bulunmaktadr. Orman, da, ova, ayr, hububat, doal hayvanlarn her biri ayr ayr ekosistemi oluturmaktadr. Ekosistemi oluturan eler, balca drt gurupta toplanr. 1-Cansz varlklar. (inorganik ve organik maddeler) 2-Primer reticiler. (yeil bitkiler) 3-Tketiciler (bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenler) 4-Ayrtclar (bakteri ve mantarlar) Ekosistem iindeki doal dengeye ekosistem dengesi denir. Doal denge bozulduunda, ekosistem dengesi bozulur ve ekolojik sorunlar ortaya kar. Mevcut ekosistemin bozulup ortadan kalkmas ve daha sonra bozulan bu ekosistemin yerine yeni bir ekosistemin olmas olayna sksesyon (yerine alma) denir. Yer kre iinde en fazla ekosistem dengesini bozan en etkili canl, phesiz ki insandr. nsan nfusu ve faaliyetleri arttka ekosistem dengesi bozulmaktadr. nsanlar dnda bitkiler veya hayvanlarda ekosistem dengesini bozabilirler. Tarm blgesinde ku trlerinin ar oalmas, hububat retimini olumsuz etkiler. Yine ku trlerinin ar oranda azalmas da, kularla beslenen zararl bceklerin oalmasna yol aar. Ancak, tm bu gelimelerde insann katks ok byktr. Gerekte insann olmad doal bir ortamda, ekosistem dengesi pek fazla bozulmaz. Hcrenin, organizmalarn temel esi olmak gibi, ekosistemlerde doal ortamn birimlerini oluturur. Her ekosistem, biyosenoz ad verilen bir canllar topluluundan oluur; bunlar, evrenin ve bu evrede hkm sren koullarn nispi homojenliiyle belirgin, biyotop ad verilen bir alanda yaar. Bir biyosenoz iinde byk kategori sz konusudur. nce besin zincirinin temelini oluturan birincil reticiler (klorofilli yeil bitkiler); sonra birinci basamaktan (otul hayvanlar), ve ikinci basamaktan tketiciler (etil hayvanlar),ve nihayet minareletiriciler (bakteriler, mantarlar) Ekosistemin almas bir madde ve besin zincirleri (beslenme zincirleri de denir.) arasndan, srekli enerji akyla kendini belli eder. Ekosistemler bir ok dzeye gre ele alnabilir. Biyomlar byk biyocografi blgelere (tropikal orman, tudra, savan vb) tekabl eder. Bir alt dzeyde, ekosistemler manzarann bir takm parsellerinin (bir buday tarlas, bir ormanlk kesim vb) temsil eder. Daha da alt bir dzeyde, mikroekosistemler (bir ky kayal, bir kara yosun topluluu vb.) gelir. Ekolojinin temel ve ayn zamanda tanmlanmas en zor kavramlarndan biri, bir trn ekolojik ortam kavramdr; bu, sz konusu olan trn fizyolojik ihtiyalarna, yaam biimine ve uyum salama niteliklerin bal eitli parametrelerle belirlenir. Bylece ekolojik ortam, basit bir barnak kavramnn tesinde, trn ekosistemdeki roln yerini belirler. EKOSSTEMLERN BOYUTLARI Gezegen leinde, yerkrenin btn canl varlklar ieren d katman olan biyosfer, en yksek tmleme dzeyini temsil eder. Bir ilk blgesel ayrm biyomlar betimlenmeye imkan verir. Bunlar, gerek karasal makro ekosistemler diyebileceimiz biyocografi ve iklimsel blgelere denk der. (Tudra, tayga, lman iklim orman, scak ller, savan tropikal orman vb)

Daha kk blmlere ayrma, daha ll boydaki ekosistemleri belirler. Bir takm basit fizyonomik ltler, her biri bir ekosistem oluturuyormuasna, herhangi bir arazinin, bir batakln, bir ormann veya bir ayrn sezgisel olarak belirlenmesini salar. Daha da kstl btnler olan mikro ekosistemler ayn ekilde tanmlanabilir. Bir yosun tutam, hatta su dolu ve az iyice kapal bir cam tp iinde yer alan bir tatl su salyangozu ile bir elodea dalndan oluan yapay bir sistem, birer mikroekosistemdir. Sz konusu bu yaplar daha byk sistemler iinde bir araya gelip btnleerek ve bylece tm ekosistemleri niteleyen bal ekosistemleri niteleyen zerklik ilkesine uyarak, kendi kendine yetebilir.

62

ou zaman yanl olarak, btnleme paralar ekosistem olarak belirtilir; Mesela toprak ekosistemlerden sz edilir; Oysa toprak, olduka karmak olan yapsna ramen aslnda dier sistemlerden gelecek organik maddelere tamamen bamldr. Bu terim, zaman zaman kentler konusunda (kentsel ekosistem) bile kullanlmtr. Oysa burada, tmyle dier ekosistemlerden ve zelliklede kent sakinlerine beslenme yoluyla enerji salanmas iin, tarm ekosistemlerinden gelen d katklara baml bir btn sz konusudur.Tarm ekosistemleri (ekili alanlar,meralar) ormanlarn ou insan tarafndan ynetilen basitletirilmi veya dier anlamda yapaylatrlm ekosistemlerdir. nsann denetimi altndaki bu sistemlerin ileyiinde, tamamen doal olan ekosistemin ileyileriyle ayndr; ama insanolunun retimi artrma gayretleri, eitli biimlerde, sz konusu ekosisteme bir ok enerji katksyla yaplr;(gbreler, tarm koruma ilalar (pestisit) makineleri altran yakt vb) Bilim adamlar tarafndan, astronotlarn iinde yaamlarn srdrecek olduklar, d ortamdan zerk olarak alan uzay kapslleri tamamen yapay ekosistemler bile tasarlanmtr. ABDdeki Arizona lnde kurulan Biyosfer I ve Biyosfer II adl byk kapal seralar da ayn anlayn rnleridir. Ama aratrma, seralarda her eye ramen, zm zor kararllk, ayarlama ve denge problemleri ortaya km, iler umulduu gibi gitmemitir.

EKOSSTEMLERN RGTLENMES BR EKOSSTEM NDE STLENM OLDUKLARI ROLLERE GRE BYOSENOZUN ETL CANLI TRLER BYK KATEGORYE AYRILIR. Ekosistemde her trl enerji aktarmnn temelinde birincil reticiler yer alr. Sz konusu bu canllar, fotosentez yoluyla kendi z organik maddelerini hazrlamak zere gne enerjisini kullana bilen tek tr olan klorofilli yeil bitkilerdir. Tketiciler klorofilli bitkilerin fotosentez etkinlii sonucu oluan maddeye baml olan hayvanlardr, Bu canllar enerjilerini ve yaptalarn bu maddelerden alrlar. -Birinci basamaktan tketiciler (otul hayvanlar, ot yiyerek beslenen bcekler) yalnz bitki rtsyle beslenir. -kinci basmaktan tketiciler ncekilerin srtndan yaamlarn srdrr. Yani otullar yiyerek beslenir.(nc basamaktan tketiciler tanmlanmasna kadar da gidilebilir; etillerle beslenen etiler.) -Ayrtrclar grubu, beslenmek iin l organik maddeyi paralayan organizmalardan oluur; Bu durumda bunlarda tketiciler snfna girer, -Son olarak Minareletiriciler (bakteriler, mantarlar) bir biyosenoz iinde yer alan nc byk organizma kategorisidir. Bunlar, organik maddeleri ayrtrr ve bunlarn anorganik anorganik elementlerini, daha sonra yeniden, fotosentez yapan bitkilerin sourmas iin aa karr. zellikle birinci veya ikinci basamaktan tketiciler iin, belirli bir kategoriye ait olmann belirlenmesi her zaman kolay deildir; baz trler (hepiller) her iki gruba da girer; Mesela insan; dierleri iin rejim,mevsimlere (mesela tilki) veya gelime evrelerine gre (mesela kelebek) deiir. Ekosistemin almas, besin zincirlerindeki enerji akyla salanr. te yandan kimyasal elementlerin (karbon, oksijen, azot, potasyum....) evrimlerinin varlyla da nitelenir. Her tr evrim, elementin bir rezervuardaki (toprak, topran zeltisi atmosfer) varlndan yola klarak betimlenebilir. Birincil reticiler bylece, organik madde iine dahil olarak, elementleri evrime sokarak ite bu rezervuar iinde yer alr; sonra elementler besin zincirleri iinde dolama girer ve minareletiricilerin etkisiyle yeniden rezervuara dner.

63

TRLERN EKOSSTEMLERDEK ROL HER TRN EKOSSTEMDEK YAAM KOULLARI ONA ZG EKOLOJK ORTAMINI BELRLER. K TRL KOMU EKOLOJK ORTAMLARI PAYLATIINDA REKABETE GREBLR. Her canl tr belirli ekolojik bir ortamda nitelenir. Bu terim sz konusu olan tr tarafndan yerine getirilen ilev i gsterir ve bu durumda, sadece bir barnan simgelemez. Bir canl trnn ekolojik ortam, zellikle iinde yaad ekosistemin besin anda, bu an aama dzeni iinde ald yerle kendini gsterir.(bu durumda ekolojik ortam, bir bireyin toplumdaki ilevine ve bu ilevi nedeniyle toplumda edindii yere benzetilebilir.) En ada yaklamla, bir trn ekolojik ortam kavram bu trn yaad ve reyerek kendini yeniledii koullar btn olarak tanmlanr. Ekolojik ortamn genilik derecesi, ok eitli koullara uyum salayabilen genel trleri ve ancak az sayda ve kstl koullara uyum salayabilen zel trleri ayrt etmeye imkan verir. nsan, en stn dereceden genel bir trdr; gezegenimizin hemen her kesinde yaamn srdrebilmektedir. Oysa baz evcil hayvanlar tam anlamyla zeldir. ou zaman bir ok tr, ayn ortamn veya ok yakn iki ortamn paylam iin rekabete giriebilir. Her tr ortamn Boyutuna bal bir reme stratejisine sahiptir; burada sz konusu ortam, ayrca gz nne alnan trn nfus dzeyini de artlandrr. Ayn ekosistem de yaayan trler arasnda, bir ok iliki tipi grlr. Bu ilikileri belirleyen balca faktr, sz konusu ekosistemin beslenme zincirinde, ayn dzeye ait olma veya olmama durumudur. Beslenme dzeyleri farkl olduundan ilikiler ou zaman ar-avc tipinde ekillenir, yani bir dzeyin bireyleri, beslenmek iin bir alt dzeye ihtiya duyar.buna karlk ayn beslenme dzeyi iinde ayn besin kaynann kullanm konusunda ou zaman rekabet vardr. Bu rekabet, ayn trn bireyleri arasnda (trler iin rekabet) her zaman ortaya kar, ama zaman zaman yakn ekolojik ortamlarda yaayan farkl trler arasnda da grlebilir. (trler aras rekabet) Bunun dnda, trler arasndaki dier ilikilerde, zel bamllk biimleri grlr; (asalaklk, ortakyaama, ortaklk.) EKOSSTEMLER NEDEN DEYOR VE BOZULUYOR? Ekosistemin oluturan canl ve cansz varlklar arasnda karlkl iliki vardr. Dolaysyla ekosistemdeki her e canllarn yaamlar, oalmalar, gleri ya da lmleri zerinde etkili olur. Yaam iin gerekli olana temel eler toprak, hava, su ve ktr. Temel eler bir yandan ekosistemde yaamn srekliliini salarken dier yandan ekosistemlere byk zararlar veren afetlere de yol aabilirler. rnein; depremler, yanarda patlamalar, seller, kuraklk, kasrgalar, ve frtnalar temel elerden kaynaklanan belli bal doal afetlerdir. EKOSSTEMN DOAL ZELLKLER Ekosistemler, kara ekosistemleri ve su ekosistemi olarak iki grupta incelenir. Ormanlar, ayrlar ve llerin her biri bir ekosisteme rnektir. Bu ekosistemde en nemli etkendir. (Toprak, hava,nem,k ve sudur.) su ekosistemi okyanus, deniz, gl,nehir, rmak ve sulak alanlar kapsar. Su ekosisteminde en nemli etkenler scaklk, oksijen, mineraller ve ktr. Kara ve su ortamlardaki k, scaklk, nem,tuzluluk vb. koullar mevsimlere gre deiebilir. Gne nn geli asnn mevsimlere gre deimesi ortamn azalmas kara ve sularla buharlamay artrr. Karalardaki nem oran drebilir. Su ortamnda buharlaan ise tuzluluk orannn ykselmesine neden olabilir. Mevsimlere bal deiiklikler ekosistemlerde yen alan canllarn yaamsal dzenini de ekiler. rnein; kasm pat ve patates gibi bitkiler ilkbahar ve yaz mevsimlerinde ve sonbahar aylarnda aar. KARAR EKOSSTEM Kara ekosistemlerinin bitki rts, byk iklim kuaklarna gre, yerkrenin biyom olarak adlandrlan bitki oluumlarysa enlemlere gre dalr. Mesela Kuzey yarkrede buzul blgesini tundra izleri; gneye gidildike tayga ve daha sonrada tropikal ormanlar gelir. Bu kuaklarn dnda, farkl yksekliklerde farkl kuaklar barndrr. Ykseldike, snrlar blgelere gre deiiklik gsteren bitki rts katlar birbirini izler. nsanlar yeryznn doal bitki rtsn byk lde etkiler. nsan etkinlikleri tarmsal alanlarn olumasna katkda bulunur. Tarm ve hayvanclk yaplan blgeler, tarm ekosistemleri olarak adlandrlan basitletirilmi ve biyolojik eitlilii azaltlm ekosistemlere dnmtr. Bu ekosistemlerin almas btnyle dardan enerji veya malzeme katksna (topran ilenmesi gbre ve pestisitler gibi) baldr. Kara ekosistemlerinin almas byk lde iklim tarafndan ynlendirilir; Zaten iklim bitki rtsnn yaam sresini de belirler.Ekvatordan kutuplara doru gidildike birincil ve ikinci retkenlik dzeylerinde ciddi bir d gzlenir. Tundralarda hkm sren sert iklim koullar, topran ok uzun sre (9-10 ay) su dolamn engelleyecek biimde donmasyla kendini gsterir. Buradaki bitkisel oluumlar (bodur bitkiler, aa yokluu) donar ve rzgara uyum salamtr ve blgenin faunas fakirdir. Buna karlk, tropikal kuaktaki ormanlar yl boyunca fazla deimeyen, ok uygun iklim koullarndan yararlanr. Biyolojik etkinliin aralksz srmesi sayesinde bu kuakta birinci retkenlik en st dzeydedir ve minarelerin yeniden evrime girme hz ok yksektir. Bitki oluumlarnn ve hayvanlarn inanlmaz eitlilii, bu ortamlarda karmak zincirlerinin gelimesini salar. te yandan gl ve glet kylar, turbalklar gibi ktalar ilerindeki nemli blgeler, insann basks sonucu, nemini kaybetmitir. Oysa gerekte bu yreler,biyolojik eitlilii yksek, ok sayda trn varln srdrmesi asndan birincil neme sahip blgelerdir. DEK BTK RTLERNN BYOSFERLERDEK DAILIMI Yeryzndeki byk iklim blgelerine karlk gelen biyomlar, kuzey yarmkre de daha belirgin olmak zere, enlemlere bal kuaklar biiminde dzenlenmitir. Biyosferi oluturan eitli ekosistemlerin kaplad alan, birok metrekare ile yz binlerce kilometre kara arasnda deiir. Bununla birlikte byk veya kk her ekosistemde trde ekolojik koullar hkm srer ve kendine zg canl trlerinin oluturduu topluluklar yaar. Gezegen dzeyinde bakldnda, byk bitkisel oluumlar temsil eden biyomlar ayrt edebilir. Aslnda, ekosistemler arasndaki ayrm ounlukla, egemen bitki rts temelinde yaplr ve yerkredeki byk ekolojik blmler konusunda da genellikle bitki rts temel alr. Biyomlar, bitki topluluklar (fitosenoz) ile hayvan topluluklarn (zoosenoz) ieren ekosistemlerin bir araya gelmesiyle oluur. Kararlar kaplayan bitki rtsnn byk iklim kuaklarna gre dalmasna benzer biiminde, biyomlar da ekvatora gre dalmasna benzer biiminde, dalmtr. Bu dalm, kara yzlmnn az olduu Gney Yarmkreye oranla Kuzey Yarkrede daha belirgindir.

64

Ekvator kuanda tropikal ormanlar neredeyse kesintisiz bir izii oluturur. Ekvator alt kuakta kurak mevsimin daha uzun srmesi, bu blgede iklim uygun ormanlarn, savanlarn ve ar kurak olan kesimlerde de llerin olumasna neden olmutur. Bunun ardndan, 35 nc kuzey ve gney enlemleri yresinde, lman iklim kuana, zg Akdeniz tipi biyomlar bulunur. Ortam enlem kua, tropofil aalarn oluturduun ormanlar barndrr; kuzeye doru bu bitki rts yerini nce lman ayrlara (bozkr) ve yer kuzeyin kozalakl ormanlarna (tayga) brakr. Tundralar ise, Arktika ve Antantika buzul kuann snrnda (66-33 enlemi) yer alr. Sz konusu bu hat doal bitki rtsnn de snrdr. Ekosistem kuaklar arasnda, arazinin yksekliine gre oluan ayrm daha da belirgindir.

DENZ EKOSSTEM ONOGRAFLAR BU ORTAMI FARKLI EKOLOJK ZELLKLERNE GRE ALANLARA VE BLGELERE AYIRARAK NCELENMEY TERCH EDERLER. Ekolojik artlar byk bir eitlilik gsteren deniz ortam homojen bir btn olarak ele almak, bilimsel adan ok kstl bir bak asna neden olur. ncelikle iki byk okyanus alan ayrt edilmektedir.btnyle denizleri oluturan su ktlesi ve kylardan derin abis ukurlarna kadar dipleri kapsayan dip alan ;Dip alan derinliine gre e ayrlr. -0-200 metreler arasnda uzanan ve okyanuslarn tabannn yzde 7,6sn oluturan kta sahanl; -200 metreden 2000 metreye kadar uzanan dipteki ani eim blgesinden meydana gelen ve tabann yzde 8,1 ni oluturan kta evi; ve nihayet okyanuslarn tabannn yzde 84,3 n meydana getiren abisler. (2000-6000 metre) ve ukurlar (6000 metreden bilinen en derin yer olan mariana ukurunda 11.000 metreye kadar) Gelgite maruz kalan ve hatta dalga serpintisiyle slanan ky eritleri de okyanus alanna dahil edilmektedir. Gerekten de bu blgelerde yaayan organizmalar, gerek gelgitler srasnda birbirini ardnca su altnda ve su stnde kalarak, gerek ortamn yksek tuzluluu sebebiyle, okyanus etkilerine maruz kalmaktadr. Okyanuslar ve denizleri oluturan su ktlesi ikiye ayrlan kta sahanln rten yzey sular ve 200 metrenin altnda kalan dip sular bu dzeylerde su ktlesi, gne nlarnn nfuz etmesi derecesine ve mevsimlik scaklk deiimlerine bal olarak dey bir ekolojik katmanlama gsterir. In ulat epipelojik blge, k miktarnn, bitkilerin fotosentez yapabilmesi iin yeterli olduu 0 ila 50-100 metrelik yzey sularna tekabl eder. Sz konusu bu blgenin altnda dip bitkileri ve fitoplankton yaayamaz; yalnzca etiler veya rkl beslenen hayvan trleri canl kalabilir. Okyanus ekosisteminin alt blmlere ayrlmas, karlalan ekolojik artlarn eitliliiyle ilikilidir; organizmalarn uyum mekanizmas ve retkenlii bir blgeden dierine belirgin farkllklar gsterir. Deniz Canllar; Yzeyle dip alan arasnda ve hatta jeolojik taban yaps iinde yaam, deniz ekosisteminin boyutuna da dalm durumdadr. Deniz ortamnn ekolojik artlarnn eitlilii, yaam ekillerinde ve tarzlarnda da byk deiiklie neden olmaktadr. Okyanusun byk blgeleriyle balantl olarak eit canl gurubu ayrt edilir; su ktlesinde yaan plankton ve nekton ile dierlerde yaayan bentos topluluklar. PLANKTON ; Yzeyde veya su ktlesinde asll duran, kstl hareket yeteneiyle su akmlarna kar koyamayan ve bazlar bu nedenle dey glere maruz kalan organizmalar topluluudur. NEKTON; Ak denizde yaayabilen ve deniz akntlar iinde hareket edebilen canllardan oluur; ak denizde yaayan balk trlerinin ounu, kafadanbacaklar ve deniz memelilerini kapsar.

65

BENTOS; Dibe bal olarak yaayan hayvanlar ve bitkiler (bal bentos) ile dipte veya dibe yakn blgelerde hafife hareket eden baz hayvan trlerinden (gezgin bentos) meydana gelir. Bal bentos bir ok suyosunu, snger, yumuaka, kabuklu (Balanus) ve knildli (Mercan, deniz akay gibi) trlerini kapsar. EKOSSTEMLERE YNELK TEHLKELER Ekosistemlerin doal dengeye ulamas, bunlarn nfusunda ve almasnda kesin bir istikrarn salanmas anlamna gelmez; dengeli ekosistemlerde dzenle, hafif dalgalanmalar yaanr.bu dinamik denge durumu ok hassastr. Bugn ekosistemlere ynelik tehlikeler, sanayi uygarlnn gelimesinde kaynaklanmaktadr. Sanayi uygarl, doal kaynaklar byk bir hzla tketmekte ve doal evreyi hie sayan tarmsal uygulamalar desteklenmektedir. Bu etkiler, nfus patlamasyla iyice younlar. Bozulma fiziksel evrenin (biyotop) srekli ykm, canl topluluklarnn (biyosenoz) eitliinde azalma, yaama iin gerekli minerallerin evriminde kopukluklar biiminde kendini gsterir. Kentleme ve sanayileme ok sayda biyotopun ykmna neden olmutur. Sanayinin, tamacln (zellikle otomobiller) ve evlerde kullanlan yaktlarn yarat kirlilik havaya , suya ve topraa bular, bu durumda, hem genel olarak tm canl varlklar, hem de insann sal ve kulland kaynaklar zarar grr. Ayrca insan, srekli yeni ortamlar kendine kullanmna sokarak, ok sayda hayvan trnn topluca yok olmasna yol aar. nk insanlar biyotoplar ykar, ortam ar smrr. (balklk ve avclk) ve bazen de yeni ortama uygun olmayan yabanc trler getirir. Karbon dioksit gaz retiminin artmas ve koruyucu ozon tabakasnn delinmesi gibi insan etkinlikleri, bir btn olarak biyosferin dengesini tehdit etmektedir. EKOSSTEMLERN DENGES Trlerin eitlilii ve aralarndaki dzenli iletiime dayanan denge, insann giderek artan basksnn tehdidi altndadr. Biyosferdeki doal dengelerin korunmas baz kimyasal maddelerin orann sabit olarak kalmasna, nfus dalgalanmalarnn dzenine ve ekosistemlerin srekliliine baldr. Dengeyi salayan koullarn gvence altna alnmas iin, besin zincirlerinin gereken ekilde almaya devam etmesi, tr eitliliinin belirli bir dzeyde korunmas ve geici de olsa ok iddetli dzensizlikleri yaanmamas gerekir. Baz orman sistemleri, mesela lman iklimde yksek aalar dikilmek suretiyle oluturulan ormanlar, insan yaps olmasna ramen istikrarl sistemlerdir. Tarm ekosistemleri, bitki topluluklarnn otsu oluumlardan aalara uzanan doal ardklk srecinin ilkel bir dzeyinde kalmtr. Ekolojik ada bakldnda, tarm ekosistemleri, ounlukla tek bir bitki tryle snrlanm yaplar yznden istikrarsz ve zayftr. Bu ekosistemlerin retkenlii, rnn tipine ve sz konusu blgeye egemen olan iklim koullarna bal olarak byk deikenlik gsterir. Bugn biyosferin genel dengesini tehlikeye dren baka faktrler de vardr. Gezegen genelinde, bilimsel ve teknik gelimeler, geen yzylda tedavi alanndaki bulular ve tarmsal retimin dnya apnda artnn da yardmyla inanlmaz bir nfus patlamasna neden olmutur. Bu nfus patlamas, biyosferin retim kapasitesiyle insanlar ihtiyalar arasnda giderek artan bir dengesizlik durumu yaratmaktadr. NSANDAN GELEN TEHLKELER Bitki rtsnn bozulmas, ortamn kimyasal yapsnn deitirilmesi ve kaynaklarn ar kullanlmas gibi her darbe ok sayda sonular dourur. nsan etkinlikleriyle, ekosistemlerin, almasna hatta bir btn olarak biyosferin dzenine korkun zararlar verebilir. Trler ve ekosistemleri ortadan kaldrd, fosil kaynaklarn tkettii ve sonuta nemli dzeyde kirlilik yaratt iin bu zararlarn ok ynl bir etkisi vardr.

Sivas Cavusbasili

66

Meerse ekiya Hopa'ya da inmemis

BASBAKAN`IN ESKIYA ILAN ETTIGI HOPALILAR NE ISTIYOR.. ABDULLAH AYSU ILE RPORTAJ 1.Arlkl olarak tarm ve hayvanclkla geinen Hopa ile ilgili olarak son gnlerde yaananlar nasl deerlendiriyorsunuz? Bilindii zere Dou Karadeniz, ay tarmnn yaplabildii tek blgemiz. ayin burada yetiebilmesini salayan en nemli unsur ise bol miktardaki derelerin varl. Ancak u anda yre halknn geimini salayan ayimiz ile tm canllarn kullanma hakkna sahip olduu bu derelerin suyunu irketler ele geirmek istiyorlar. Baka bir deyile, birka yldan bu yana irketler, ayin retiminden pazarlanmasna kadar olan zincirin tm halkalarna egemen olmak, ay bitkisinin yetiebilmesini salayan dere sularn HES bahanesiyle borularn iine hapsetmek istiyorlar. retimden tketime ay sektrne irketlerin sahip olabilmesi iin hkmet de AY-KURu zellestirme abasi iinde. Dou Karadenizde yaayan halk bunun farknda. ay reticisinin yegne kurumu olan AYKURu zellestirme dncesi ile HES ad altnda derelerin/ sularn irketlere verme giriimi hkmetle halk kari kariya getirmi durumda. Bu gergin ortam yeni deil birka yldan bu yana sregelmektedir. Hopadaki son yaananlar, bugne kadar uygulanan bu politikalardan bamsz deil. 2.Hopa ay tarmyla geinen bir ilemiz. ay tarmnn geleceini nasl gryorsunuz? Hopada yaanan olaylarla ay tarmnn gelecei arasnda bir balant var mdr? Nasl deerlendiriyorsunuz? Hopa halk ay tarm yaparak geinir, bunun yannda da nakliyecilik sektr halkn geimine bir miktar destek olur. Trkiye ay tarm ve sanayindeki ay tekeli 04.12.1984 Tarih ve 3092 Sayl Kanunla kaldrlmtr. Bylece 3788 Sayl Kanunla aya getirilen Devlet tekeli 44 yl sonra 3092 Sayl Kanunla ay tarm, ilenmesi ve sat serbest braklm, zel sektre ileme ve paketleme fabrikalar kurup, iletme hakk tannmtr. O gnden bu yana hkmetler tarafndan iletilen sre, irketlerin ayda egemenlik kurabilmesini salayacak bir politikann hayata geirilmsi olmutur. Bugn gelinen noktada zel sektrn pazar pay AY-KURun pazar payn am durumda. Bundan sonras iin nce AY-KUR ilevsizletirilecek, daha sonra da fabrikalar zellestirilecek. AY-KURun zellestirilmesini dnmek dahi insann tylerini rpertiyor. nk AYKURun zellestirilmesiyle birlikte Dou Karadenizde ayla ekillenen sosyal yaam tamamen deiecektir. Bu deiimin halkn yararna deil irketlerin yararna olaca da ayan beyan ortadadr. 3.Babakan Erdoan son katld Hopa mitinginde ay fiyatlaryla ilgili olarak da yorumda bulundu. Erdoan, 2002 ylndan bu yana, ayda dolara endeksli olarak da, enflasyona endeksli olarak da biz hibir zaman ifti kardeimi, kyl kardeimi, ay reticisini enflasyona ezdirmediimiz gibi enflasyonun ok ok zerinde zam verdik diyerek, bundan sonra ay reticilerini hibir yerde ezdirmeyeceini dile getirdi. Getiimiz gnlerde aklanan ya ay taban fiyatn bu adan nasl deerlendiriyorsunuz? iftilerin rn fiyatlar belirlenirken enflasyon ve dolar kuru zerinden deerlendirme yaplmas doru deildir. rn fiyatlar maliyeti oluturan retim girdilerinin fiyatnn art orannn zerinde olup olmadyla deerlendirilir. Tarmsal retim girdileri 2010/2011 sezonunda ortalama olarak %20nin zerinde art gstermitir. Hkmetin aklad fiyat ise geen yla oranla %10 orannda artmtr. Dolaysyla aklanan fiyatlar maliyetlerin altnda kalmtr. rnegin gbre fiyat 90 kuruken retici ayina destekleme primiyle birlikte 1.1 TL almaktadr. Bundan kazanl ikan retim girdisi reten irketler, zararl ikan ise ay reticisi iftiler olmutur. Ayrca fiyatlarn maliyetlerin zerinde belirlenmesi yetmez. ay piyasasn dzenleyen kurumun (AY-KUR) zamannda yeterli rn almas ve demeyi pein yapmas gerekir. u an AY-KUR zamannda ve yeterli alm yapmad iin hkmetin 1.1 TL olarak aklad fiyat piyasada 60 kurua kadar dmtr. Hkmetin aklad fiyat ve bundan sonra ay reticilerini hibir yerde ezdirmeyeceiz sylemi zerinden daha gn gemeden doru olmadn blge halk bizzat yaayarak grmtr. ay reticileri zor durumdadr. 4.AYKUR zellestirilmeden bugne gelen KTlerden biri. Babakan Erdoan, AYKUR ile ilgili olarak 8,5 yldr AYKUR zellestirilecek propagandas yapyorlar. 8,5 yldr AYKUR zellesti mi? Tam aksine biz hala AYKURda yatrm yapyoruz. AYKURu daha da gelitiriyoruz. Paketleme fabrikalarn buraya doru ekiyoruz. Niye? Blgede istihdam yaratalm diye yorumda bulunmutur. Siz bu konuda ne dnyorsunuz, AYKUR zellestirilecek mi yoksa farkl bir sre mi iletiliyor? Babakan bu konuda doru sylyor. AY-KUR ilk etapta zellestirilmeyecek. AKP, AY-KURun zellestirilmesinin ok tepki alacan bildii iin daha nce hazrlanan ve sonra halktan grd tepki zerine seim ncesinde geri ekilen ve seim sonras tekrar gndeme getirileceini dndmz ay Kanunun Tasars ile hayata geirilecek olan dzenlemelerle AY-KUR zellestirilmeyecek, ilevsizletirilecek. Bu konuda getiimiz sene ayna, Suyuna sahip ikan Dou Karadeniz halk ok iyi biliyor. ay Kanun Tasarsnn kendileri iin douraca sonulara kari yaptklar eylemler ve mitingler bunun en nemli gstergeleridir. Nihai olarak bu tasarnn seim sonrasna kalmasnda en nemli etken Dou Karadeniz halknn mcadelesidir. Belirleyen de halkn mcadelesi olacaktr. Bunu bilen hkmet demokratik yntemler yerine yaratlan/yaratt bu gergin ortamla ne yazk ki, halkla polisi-jandarmay kari kariya brakyor. Halk bu yntemle pasifize ederek durumu irketler lehine zmek istiyor.5.Hopada uzun zamandr ay ve su mcadelesi yrtlyor. Hopada yaananlar bu mcadeleler asndan nasl deerlendiriyorsunuz? HESler ile AY-KURun akbetini hkmet ile Dou Karadeniz halknn mcadelesi belirleyecektir. Bu anlamda Hopada yaananlar blgede sregelen sorunlar ve mcadeleyi grnr kld. Gzler nne sermi oldu. FATMA GEN

67

Sivas Cavusbasili EKOLOJI

TMMOB: Ktahya'da kyler boaltlmal

Gm ky yaknndaki Eti Gm A.'ye ait siyanrl su bulunan kademeli barajn ortasndaki setin kmesinden sonra TBMMO yapt aklamada civar kylerin boaltlmas gerektiini syledi. KTAHYA - Ktahya'da, Eti Gm A'ye ait, blgedeki gm madeninin ikarildigi ve ilendii tesisteki kademeli barajda, setlerden birinin kmesi sonucu siyanrn evreye yaylmas tehlikesi bulunduu iin tesiste retim durdurulurken, evredeki kylerin tahliye edilmesi ihtimali ortaya ikti. Ktahya Valilii tarafndan yaplan yazl aklamada siyanr barajnda teknik incelemelerin tamamland belirtildi. evre ve Orman Bakanl ile DS Genel Mdrl yetkililerinden oluan heyetin baz tespitlerde bulunduklar kaydedildi. Valilik tarafndan yaplan yazl aklamada "Eti Gm A.. Gm retim Tesisleri'ne ait atk depolama tesisinde meydana gelen hasar nedeniyle evre ve Orman Bakanl, DS Genel Mdrl ve DS 3. Blge Mdrl yetkililerinden oluan Teknik Heyet, saat 02.00'de tesislerin bulunduu blgeye gidip, ilgili kurum ve kurulularn yetkilileriyle birlikte gerekli aratrma ve incelemeleri yapmtr. Teknik heyetin incelemesi u tespitlerde bulunulmutur 'Toplam 110 hektar olan Eti Gm A.. nin atk depolama tesisi alan seddelerle 4 ayr havuza ayrlmtr. Atk depolama tesisinin 7 Mays gn saat 15.30 sralarnda 2 nolu havuz ile 3 nolu havuz arasndaki 3 nolu seddenin bir ksm yklmtr. Atk malzemeleri 2 nolu havuzu doldurmutur. Ayn gn saat 18.00 sralarnda ise valilik tarafndan tesiste cevher beslenmesi durdurulmu, reglatrden sisteme su girii kesilmitir" denildi. Yazl aklamada, "Atk depolama tesisinin toporafik olarak en alt kotunda yer alan 1'nolu havuza ait seddenin ODT tarafndan hazrlanan rapor dorultusunda ivedilikle glendirilmesi, 2 nolu seddenin kret kotuna kadar amur malzemesi ile dolduu dikkate alnmtr. Seddenin yklmas ihtimalini nlemek iin, 2 nolu havuzdaki suyun ncelikle 1 nolu havuza sifon ve motopomp kullanlmak suretiyle aktarlmaldr. 1 nolu havuzda mevcut olan 800 metrekp kapasiteli sistem pompalaryla nce fabrikaya oradan da en st kotta yer alan 4 nolu havuza suyun tahliye edilmesi gerekmektedir. Ykseltilmemi olan 4 nolu settin 1.5 m ykseltilerek su depolama kapasitesi artrlmaldr" uyars da yapld. 25 MLYON TONLUK ATIK BARAJI Eti Gm A.. nnde basn mensuplarna aklamada bulunan TMMOB evre Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan Murat Tademir ise tehlikenin ok byk olduunu syledi. Civar kylerin boaltlmasn isteyen Tademir unlar kaydetti: "uanda ok byk bir tehlike ile kari kariyayz. Biz evre mhendisleri olarak gerekli incelemelerimizi yaptk. 25 milyon tonluk bir atk barajndan bahsediyoruz. uanda 3 baraj yklm durumda. Son baraja yklenilmi durumda. Ne yazk ki bizim bu yaptmz incelemeler gerekli nlemlerin alnmadn gsteriyor. Bir an evvel kylerin boaltlmas gerekiyor"dedi. Tesisin henz durmadn syleyen Tademir "Tesiste uanda atk devir daim yaplyor. Eer devir daim yaplan suyu her hangi bir ekilde baraja boaltrlarsa barajn yklacana yzde yz eminiz. u anda barajn sedresinde slanma var. Bu slanma akkanl getirecektir ve sedre kecektir. Biran evvel burada gerekli nlemlerin alnmas ve sedrenin glendirilmesi gerekiyor. Aksi taktirde baraj yklacak ve kyler asndan ok byk tehdit oluacaktr. ok ciddi hayat kayplar oluabilir"diye konutu. BELEDYE BAKANLARIYLA TOPLANTI Tademir ile Metalrji Mhendisleri Odas Bakan Cemalettin Kk ilk olarak Eti Gm A.. nnde yetkililerden bilgi ald. Tademir ve Kk ile beraberindekiler daha sonra Gmky'e giderek muhtarlk binasnda toplant yapt. Toplantya civar beldelerin belediye bakanlar ile ky muhtarlar katld. EN ALLTAK SET KEBILIR En stteki kademede bulunan suyun bir blm, dier iki kademeye dald ve baraj tutan en alttaki set kme tehlikesiyle kari kariya kald. irkete ait ekipler, barajn yanlarndaki setleri glendirmek amacyla i makineleriyle alisma yapt. kmenin meydana gelmesinin ardndan tesise gelen Ktahya Valisi Kenan ifti, MHP Ktahya Milletvekili Alim Iik, Belediye Bakan Mustafa a, Tavanl Kaymakam Numan Hatipolu, l evre ve Orman Mdr Mehmet Kuu, l zel daresi Genel Sekreteri Salih Akkaya, irket yetkilileriyle acil bir toplant yapt. VATANDALAR TEPKL Bu srada tesisin giriinde toplanan evredeki Aliky beldesi ile Gm, Kzlcakaya, Dulkadir, Karaaa kylerinden vatandalar, daha nce uyarmalarna ramen tesis yetkililerinin nlem almadn, buradan evreye yaylacak siyanrn Sakarya Nehri havzasndaki btn canl yaamn olumsuz etkileyeceini ileri srd. Tesisin gvenlik grevlileriyle tartan vatandalar, jandarma ekiplerince glkle sakinletirildi. Tesis nnde bekleyiini srdren vatandalar, otobslerle gelen iilerin tesise giriini engellemeye alisti. Tesise girmesine izin verilmeyen otobs, otoparka ekildi.

68 Sivas Cavusbasili

EKOLOJI

Eti Gm A.'ye Ait Siyanrl Su Ky Kanser Revirine Cevirdi

800 yllk Dulkadir Ky'nn suyunda, Eti Gm aldktan hemen sonra arsenik ikti. Kanser vakalar patlad. Maden irketinin su taid ky, ar ar boald. Dulkadir artk 10 haneli bir hayalet ky, kalanlar da maden irketi iisi. Dulkadir Ky, Eti Gm A.nin siyanrl atk havuzunun birka yz metre yaknnda.. Uzaktan bakldnda gne yla parlayan atilari, toprak rengi minaresi ve kerpi evleriyle tam bir Anadolu ky... Ancak yaklatka burann bir hayalet ky olduu anlailyor. 800 yllk kyn kaderi, 1986 ylnda yan bainda Eti Gmn almasyla deiti. letmenin almasndan sonra nfusu giderek azalan kyde, artan kanser vakalar o dnemde bilimsel bir rapora da konu oldu. Maden ve atk havuzu aldnda 62 hane olan kyde imdi ancak 10 hane yaiyor. Onlar da Eti Gm alisani. Bombo sokaklar iki inek, bir kpek ve kyn tek hindisi ve kyn son 2 ocuguna emanet. Otomobili fark eder etmez yanma koan afacan ikiliden sarn olann ad Recep, kendi deyimiyle Ricap. Bo sokaklar, terk edilmi avlular Recep Sert ile Burak Szerden soruluyor. ocuklarla bombo sokaklarda epey bir dolatktan sonra nihayet rastladm yetikin ise Mrvet Szer. Aslnda Mrvet Szer de artk kyde yaamadn anlatyor: Buradakiler Eti Gmte alisiyor. Sana dorular pek anlatmazlar. Benim eim de 50 yainda kanserden ld. Olum da bir sre Eti Gmte alisti. Ancak sonra biz de gtk. Ben kendim buraya geliyorum, nk kym seviyorum. lmden korkmuyorum. Zaten aldmz kadar zehiri aldk. Doma byme buralym. Benim aklm erdiinden beri kyde yzlerce kiinin ldgn biliyorum. Tek su kayna tanker Hasan ahini eiyle evinin nnde otururken buluyoruz: lenler ld, sen bizim imdiki durumumuzla ilgilen diyerek balyor ahin, 1992ye kadar ahin Dandan su geliyordu kye. Bu suda sonra arsenik ikti, evleri yaptmz toprakta da ikti. Suyu deitirdiler. Eti Gm yllarca kye temiz su taid. O da 1 ay nce taocann patlamasndan sonra kuyu kt. imdi belediye tankerle su getiriyor kye... Hasan ahinin ei Fatma ahin Kyde en son 55 yaindaki Koca Mehmet ld. O da kanserden gitti. Bu kyde lmler hep kanserden derken Eti Gm tesisinde de alisan kyllerden biri de, Asgari cret alyoruz. Kyde kimse kalmad. Bize de kimse bakmyor. Buras ky deil artk, Alikye beldesine bal mahalle. Hibir ey yok. Olanlar da yklyor diyor, adn vermiyor. Siyanrn arkas arsenik 800 yllk Dulkadir Kynn su ve topranda madenin ardndan arsenik ikmasi sadece tesadf m? Jeoloji Mhendisi Tahir ngre gre iki vaka birbiriyle alakal: Dnyada bu tr tm iletmelerin evresinde yeralt sularnda arsenik zenginlemesi olur. Atk havuzundan havaya salnan hidrojen siyanr buhar azota dnr. Azot suyla birletiinde nitrik asit oluur. Nitrik asit ise kayalarda var olan arsenii zer, yeralt sularnda arsenik zenginlemesi olur. Ktahya da arsenii bol bir blgedir. Ky kanserden krlyordu Dulkadirde nfusun hzla azalmas, Eskiehir Osmangazi niversitesi Tp Fakltesi Gs Hastalklar Anabilim Dalndan Prof. Dr. Necla zdemirin de dikkatini ekmisti. zdemir, 1985-1993 arasnda 200 nfuslu kyde 56 kiinin ldgn belirledi. Hastane belgeleri ve yaknlarna gre bu kiilerin 22si kanser trleri, 22 kii belirlenemeyen neden ve 12 kii kanser d nedenlerle ld. Kanserlerin 10u akcier. 4 cilt, 1i yemek borusu, 2si mesane, 1i beyin tmr,1i prostat ve 2si yeri belirsiz kanser vakalaryd

69

Sivas Cavusbasili

KRESELLEME VE EKOLOJK KRZ

KRESELLEME VE EKOLOJK KRZ

Neslihan ALIS

Kreselleme, 1980li yllarn bai itibariyle sosyal bilimler alannda kullanlmaya balanm, ekonomik, kltrel, siyasal, teknolojik boyutlar olan bir kavram olma zelligi gsterir. Kreselleme bir kavram olarak hem modernist hem de postmodernist dnrler tarafndan kullanlmakla birlikte, hem dnyann klmesine hem de kltrlerin homojenleerek birbirine benzemesine gnderme yapar, ayrca ekonomik anlamda da kapitalist retim ilikilerinin hakim olduu bir sistemde kendisini gsterir. Kapitalist retim tarznn snrsz sermaye birikimi anlay ve kapitalist ekonominin doay tahakkm altna alp dntrmesi, ayn zamanda doay insan eliyle tamamen smrye uratmas beraberinde pek ok ekolojik problemin domasna da neden olmutur. Doal dnya, teknolojinin en st noktada kullanm neticesinde her adan smrye maruz kalmtr. Bu da gnmz dnyasnda zellikle son yllarda byk ekolojik krizlerin domasna neden olmutur; ormanszlama, kresel snma, seller, ozon tabakasnn delinmesi, byk evre kirlilii vb. gibi birey ve doa yaamn nemli lde tehdit eden problemler bunlarn arasndan saylabilecek olanlarndan bir kadr. Kreselleme Anthony Giddensa gre uzak yerleimleri birbirlerine, yerel oluumlarn millerce tedeki olaylarla biimlendirildii ya da bunun tam tersinin sz konusu olduu yollarla balayan dnya apindaki toplumsal ilikilerin younlamas olarak tanmlanabilir (Giddens 1998:66). Kreselleme ekonomik, siyasal, kltrel ve hukuksal boyutlar olan bir kavramdr. Ancak burada bizi daha fazla ilgilendiren boyutu daha ok ekonomik olan yndr. Kresellemenin ekonomik boyutunda anlatlmak istenen dnya leginde uluslarn retim anlamnda birbirlerine bamllklarnda meydana gelen arttr. Wallersteine gre; kapitalist dnya ekonomisi, belli (nispeten tekellemi ve bu yzden kar getiren) retim trlerinin bu sre sayesinde ve suretiyle en byk sermaye birikim mevkileri haline gelen belli snrl blgelerde younlamasna dayanan hiyerarik bir dalm eitsizliini ieren bir sistemdir (Wallerstein 2003:34). Gnmzde artk mevcut olan soru kresel lekte dnyann gemile imdiki arasndaki ekolojik dengesinde meydana gelen bozulmann derecesidir. nemli orandaki teknolojik gelimeye ramen dnyann ekolojik dengesi maalesef ki ciddi bozulmalara maruz kalmtr. Tabi ki ekolojik krizden bahsetmek iin ilk olarak ekolojinin tanmnn yaplmas gerekir. Ekoloji organizmalarn fiziki ve biyolojik evreleriyle olan gncel ilikilerini aratran bilimdir (nan 2002:68) diye tanmlanabilir. Ancak ekolojinin yukardaki tanm ok nemli bir noktann vurgulamasn gz ard etmektedir. nsann evresiyle olan ilikileri bu tanmlamalarn iinde yer almamaktadr. Son yllarda meydana gelen ve bireyler zerinde olumsuz etkilere sebebiyet veren ekolojik problemler ekoloji tanmnn iine insan da yerletirmitir. Gnmzn en nemli ve en popler ekolojik problemi ve onun zerinde dnen konularndan birisi kresel snmadr. Kresel snmaya neden olarak gsterilen en nemli unsurlarn bainda sera gazlarnn etkisi gelmektedir. Dnyadaki karbondioksit miktarnn art, dnyann yava yava snmasna ve kresel snmann artmasna neden olur. Tabi ki karbondioksit miktarndaki arta da neden olan birok unsur mevcuttur, bunlardan en nemlileri; ormanlarn tahribat, kmr ve doal gaz kullanm ve petrol kullanmndaki gzle grlr miktarlardaki arttr. Bu maddelerin kullanm sanayi devrimiyle birlikte en st noktasna ulamtr. Dnyadaki ekolojik dengenin bozulmas 19. ve 20. yzyllarda hem doal kaynaklarn tketilmesi hem de doann sanayi retimi adna tahrip edilmesi sonucunda byk oranda bozulmalara maruz braklmtr. rnegin 19. yzylda dnyann sanayi retimi yirmi, nfusu kattan fazla artarken, gerek kaynak tketimi gerekse de kirletici retimi ok daha fazla artmtr (Abay,Torunolu 2000:91). Wallersteina gre gnmzde artk yzlerce yl ncesinin aksine, ekoloji, dnyann her yerinde nemli bir siyasal problem olarak kendisini gstermektedir (Wallerstein, 2000:89). Dnyann doal dengesindeki bozulmann asl sorumlusu btn dnrler tarafndan kapitalist sistemin kendisi olarak gsterilir. Yine Wallersteine gre, kapitalizm asl hedefine yani sonsuz sermaye birikimine ulamak ve mevcut olan yani kapital birikimini en ileri seviyeye eritirebilmek iin, hem corafi adan hem de toplam retim asndan genilemek zorundadr. Ancak kapitalist sistemin bir ikinci zelligi daha vardr ki ilki kadar sk tartlmasa da onun kadar nemlidir ve Wallerstein buna kapitalizmin kirli srr demektedir. Buna gre, kapitalistlerin hibiri zellikle de byk olanlar fatura demezler. Doann dengesindeki bozulmann temelini insanlarn doay tahakkmleri altna almalar isteiyle hep el ele gitmitir. Fukuyamaya gre; stn konumu insana doaya egemen olma, ondan yararlanma ve onu kendi amalarna gre ynlendirme hakkn vermitir. Bunun gereklemesine de maalesef ki bilimin kendisi yol amtr (Fukuyama 1999:293). Habermas (1993:36)a gre ise doaya gittike daha etkin bir hkmetmenin yolunu aan bilimsel yntem daha sonra doaya hkmetme araclyla insanlar zerindeki daha etkin iktidar iin saf kavram ve aletleri de sunmutur. Doay tahakkm altna alma istei aslnda ilk zamanlarda bireysel ihtiyalardan kaynaklanan bir amaca bal olmutur her zaman. Kkere gre bireysel ihtiyalarn karilanmas bir amasa eer, bu amacn gerekletirilmesi iin gerekli aralar iin rasyonel bir denge arttr. Bu dengeyle anlatlmak istenen ise, insanlarn snrsz ihtiyalarna karilk kt kaynaklara sahip olmalarnn varsaylmasdr. Yani bireyler snrsz ihtiyalar ile mevcut olan kt kaynaklar arasndaki optimum dengeyi aramaktadrlar. Ancak kiilerin kendi yararlarn her zaman iin maksimum dzeyde salama abasi aramas ve bu abanin da bireysel mlkiyet kavram etrafnda rgtleniyor olmas kii-evre ilikisinin temelini meydana getirmitir (Kker 1995:41-42). Taylora gre evremizdeki varlklar varolu zincirindeki konumlarnn getirdii nemi kaybettiklerinde bizim tasarlarmz iin hammadde ya da ara olarak grlmeye aktrlar (Taylor 1995:13). Bu durumda doa, insan eliyle daha hzl ve geri dnlmez bir biimde tahakkm altna alnmaya balanmtr demektir. Sonu olarak unu syleyebiliriz ki kresel snma ve evre bilinci zerine bugn hkmetler ve bireyler dzeyinde bilinlenme oran gittike daha ileri boyutlarda art gstermektedir. Giddensa (1998:163) gre eer teknolojinin belirleyiciliindeki evrenin daha st boyutlardaki zararlarndan kanmak gerekiyorsa, ncelikli olarak bilimin ve teknolojinin mantna kari ikmak gerekir, tek baina onun getirdii d etkilere deil. nsancllatrlan teknoloji ve evre ile insan arasndaki arasal iliki gnmzde gittike daha fazla etiksel boyut iermeye balayacaktr. Buna paralel olarak da kreselleen ekolojik sorunlarn ele aln artk gezegensel dzeyden yoksun olarak ilemeye balayacak gibi grnmektedir. Ancak bu yolla ekolojik dengenin korunmas kresel lekte mevcut olabilir. evrenin korunmas ynnde birok yntemin varlndan bahseden dnrler kapitalist retim tarznn olumsuz etkilerini, doay korumak ve kullanlan doal kaynaklar yeniden restore etmek iin harcama yapmak gerekliliini savunurlar. Ancak bu yolla evre tahribatnn nne daha baarl olarak geilecei dnlmektedir.

70 Sivas Cavusbasili

DNYA

2010 Dnya hak ihlalleri raporu sunum blm

Kresel glerin dnyaya byk zararlar vieren uygulamalaryla dolu bir yl daha geride braktk. Her geen yl, yaanan ihlallerin arttna ve giderek daha tehlikeli boyutlara ulatna ahit oluyoruz.Hak ihlallerinin artmas kadar, belki daha da tehlikeli olan; insan haklar ihlallerinin sava blgelerinde yaananlardan ve zgrlk alanlarna dair kimi hukukd uygulamalardan ibaret olarak alglanmas. Bugn hak ihlallerine dair zihinlerde yerleen bu algnn da, aslnda balbaina bir ihlal olduu sylenebilir. Bu projeksiyonun doal bir sonucu olarak, insan yaamn ilgilendiren hemen her alanda gerekleen ve tahrip gc ok daha yksek ihlaller gereince tartlmyor ve bu alanlarla ilgili bir mcadele biimi gelitirilmiyor. Siyasetten ekonomiye, salktan eitime, medyadan kltr-sanata uzanan bu ihlal dalgasnn neuere mlolduunu tesbit edebilmek iin ncelikle szkonusu alanlarda yaananlara bu perspektiften bakmak ve olaylarn arkasndaki nedenleri irdelemek gerekiyor. Ekonomide borsa, dviz kurlar ve dier parasal ilemlerle her gn milyarlarca Dolarlk vurgunlar hem dnyann gz nnde yaplyor, hem de bir ihlal olarak alglanmyor. te yandan uluslararas uluslararas irketlerin kr hrslarnn neden olduu ihlaller dalgas da, ou zaman gzlerden kayor. Salk alannda -zellikle ila sektrndekorku politikalar zerinden srdrlen rant ulke ekonomilerini bile katlayacak seviyelere ulaabiliyor.Bunun en yakn rneine, Domuz Gribi kandrmacasnda ahit olduk. Dev ila irketlerinin uluslararas salk kurulular ile koordineli bir ekilde srdrd kampanya ile dnyann drt bir tarafnda insanlar teyakkuza sevkedilirken, resmi azlar kanalyla merulatrlan ailama almalar irketlere milyarlarca Dolarlk rantsalad. Medya araclyla suni gndemlerle oyalanan toplumlar, asl gndem olmas gereken ihlallerin ok uzanda kalyor. Bylece dnya gndemini maniple eden kresel gler, planlarn uygulamak iin uygun ortam da salam oluyorlar. Dnyann gndemine bomba gibi den WikiLeaks belgeleri de kresel glerin son yllardaki ihlalleri iin benzer bir rol stlendi. oktan deifre edilmi birok olayn, sr gereklerin ifas gibi sunulduu srete, dnyann drt bir tarafndan devam eden ihlallerin hibiri maalesef konuulmuyordu. Siyaset ve hukuk alannda yaanan gelimelere bakldnda; devletler aras ilikilerin ve uluslararas kurum ve kurulularn uygulamalarnn, kresel glerin istei dorultusunda ekillendii, bu kritere uymayan gelimelere annda mdahale edilerek yeni bir lin giriiminin balatld grlyor.2010 ylnda rann nkleer faaliyetleri,ABDnin NATO araclyla hayata geirmeye alt fze savunma projesi ve Uluslararas Ceza Mahkemesinin Sudan Devlet Bakan mer elBeir hakkndaki tutuklama karar bu senaryolarn sahneye konulduu rnekler olarak kaytlara geti. Kltr-Sanat dnyasna baktmzda, zellikle Hollywood endstrisinin ve uluslararas Festival ve dllerin, hegemon glerin dnya zerinde yrttkleri siyaset tarzna meruiyet kazandrmak ve yaanan ihlallerin toplumlar nezdinde normallemesine katk salamak gibi bir misyonu yklendiine ahit oluyoruz. dl alan yapmlarn temel mesajlar ve dl komitelerinin yaklaimlar fazla sze gerek brakmyor. Eitim alannda srdrlen faaliyetler, gelecek nesillerin yetimesi ve bilimin gelimesine dair temel kayglarn bir kenara braklp, eitimin ticari bir faaliyet alanna dnmesine neden oluyor. Ekoloji uluslararas irketlerin uygulamalar ile byk zarar gryor. 2010 yl dnya tarihinin en byk evre felaketine sebep oldu. Meksika Krfezinde gerekleen petrol faciasyla, uluslararas irketlerin kr hrslarnn nelere yol aabileceinin ok ac biimde tecrbe edilmi oldu. Sava algs kresel gler tarafndan kkl bir maniplasyona uram bulunuyor. Dnyann drt bir yannda yrtlen igaller, kamuoyuna kimi zaman askeri mdahale, kimi zaman da sava olarak yanstlyor. Topraklar igale urayan, canlarn, mallarn ve ailelerini korumak zorunda kalan insanlar, savaan terristler olarak gsteriliyor. Yine kresel glerin yzyllar boyunca srdrdkleri smr politikalarnn bir sonucu olan isavalar, zellikle Afrika ktasnda, silah devleri tarafndan servis edilen silahlarla srdrlyor. Tarih ve Toplumu ilgilendiren alanlarda yaananlar da kapsaml bir ihlal listesini iaret ediyor. Tarihte yaanm olaylar, dnya siyasetinde bir bask arac olarak kullanlyor. Yzyllar boyunca dnya zerinde gerekletirdikleri smrge ve soykrmlarn stn rtmeye alan kresel gler, farkl iki lke arasnda yaanan tarihi hadiselere mdahale ederek bir anlamda hedef saptryorlar. Toplumu ayakta tutan aile kurumunun, temel ahlaki deerlerin ve toplumu ayakta tutan dier yaplarn; zellikle g/ehirleme ile balayan srete her geen yl biraz daha zayfladna ve buk durumun yaamn her alanna yansyacak kkl problemlere zemin hazrladna ahit oluyoruz. Bugn televizyon, internet gibi medya kanallaryla korkutucu boyutlara ulaan bu dejenerasyonun, toplumlarn, dnyada olup-bitenler karisnda ilgisiz kalmasna yol at dnldnde, srecin kimlerin ekmeine ya srdn grmek de zor deil. Btn bu olup bitenler karisnda sivil inisiyatiflere den; toplumu bilgilendirmek ve etkin bir mcadelenin zeminini hazrlamaktr. Bunun gerekleebilmesi iin; dnya zerinde oynanan oyunlar seyreden deil; nce oyunu zen, sonra da oyuna mdahale eden bir yaklaim biiminin benimsenmesi gerekiyor. Sivil inisiyatiflerin bu noktada kari kariya olduu bir sorun da; kresel aktrlerin bu alanda da olduka etkin almalar yrtyor olmas. Kresel glerin planlar dorultusunda hareket eden ve yanl uygulamalarn meruiyet zeminini oluturan, gndem saptran, olaylar manpile eden pek ok uluslararas yapnn, dnyann drt bir yannda toplumlar ve sivil yaplanmalar ciddi ekilde etkiledii pek ok farkl rnekte grlyor. Biz UHM olarak, oynanan bu oyunun deifre edilmesi ve etkin, sivil bir mcadele alannn olumas iin almalarmz srdryoruz. Bu kayglarla hazrladmz elinizdeki almann, szkonusu alana yeni bir soluk getireceine ve buk alanda srdrlen dier almalara katk salayacana inanyoruz. Ayhan KK Ocak 2011 / stanbul Sivas Cavusbasili 71

DNYA

Oscar Wlde Tarihe borlu olduumuz grev,onu yeniden yazmaktr (Makale) Klasik bir sylemle anlatmak gerekirse,seksenli yllar boyunca souk savatan kapitalizmin galip iktigi naralar eliinde her kari ikisin nafile olduu ve neo-liberalizmin Batnn ailmaz ufku olduu yanlsamas egemendi.Devrimci kuaklara vaat edilmi gelecek gzel gnlere,zgr ve eit bir siyasal tahayyle artk kimse inanmyordu.Daha birka yl ncesine kadar kapitalizm terimini kullanma riskini gze alan ya da neoliberalizmi tartma konusu etmeye kalkan kii dinozorlarn sonuncusu,hatta herhangi bir totalitarizmin karanlk ajan olarak grlyordu.Devrimi beklemek,bir neviGodotu beklemekti.Hakl olduuna hkmedilmi davalarn bekileri ortalktan kaybolmutu. Kendi kendilerini nc devrimci ilan edenler asndan kk kzl kitap formatndaki politika kendiliinden bir tkenie varmt.ogu muhalif insan iin toplumsal deiim fikri devletin tepesindeki bir erk deiimi olarak adeta kanksanm durumdayd.Keza isyanlar ya da devrimleri yzyllardan beri iktidar ele geirme teebbsleri olarak kabul ediyorduk,sanki yeni toplumlar imal etme makinesi buymu gibi gelmekteydi.Klasik rgtlenme modelleri,devleti sosyalizmin yklmaz grnen kaleleri iskambilden atolar misali birbiri ardna yklyordu.Artk partiler kurulmuyor,liderler reddediliyor,hibir politik metin kutsal kitap hizmeti gremiyordu.Focaulta gre:Vaatlerini yerine getirmeye muktedir yeni bir devrimci siyasi kltrn domasancak 1989 sonrasnda mmkn hale gelecekti.1980ler radikal siyasetler asndan olmayan yllar makamnda srerken,kapitalizm cephesinde imparatorluk dnemi olarak adlandrlan yeni bir ynetim ve egemenlik biiminin dou yllar demekti.Ekonomik ve kltrel deiimlerin kari konulamaz ve geri dndrlemez ekilde kreselletii, merkezsizlemi ve blgesizlemi bir imparatorluk agina girmitik. Kapitalist dnya sistemindeki deiim,fabrika zerine kurulu bir hayattan,toplumun fabrikaya dnt bir hayata gemesi eklinde de zetlenebilinir. Btn toplumsal ilikilerin fabrikaya dnt, sanayi iisinin yerini toplumsal iinin ald bu dnemde,ne emek-sermaye atismasi fabrikann dar duvarlar arasna hapsedilebilinir ne de belli bir snfsal zneye snfsal nclk ya da merkezi bir konum atfedilebilinir.Sermayenin merkezsiz bir eilim eklinde ileyen snflatrma ilikisine direnen bunu reddeden btn znellikler snfszlama politikasnn bir bileenidir artk. Bio-iktidar,kamusal alanda gerekleen hukuksal egemenlik paradigmalarndan farkl olarak,yaamn tamam zerinde tesis edilen iktidardr.Toplumsal hayat, onu izleyerek,zmleyerek ve yeniden eklemleyerek,ieriden dzenler.Bio-iktidar durumunda iktidar iin mesele,bizzat hayatn retimi ve yeniden retimidir.Yeni iktidar biimi olan bio-iktidar srecinde toplumsal yaamn ikin bir biimde retimi ve yeniden retimi salanr.Bio-iktidar yaps iinde smrlen artk ne yalnzca ii,ne yalnzca bir aznlk grubu ne de yalnzca herhangi bir birimdir.Burada smrlen yaamn kendisi ve tamamdr.Smr sadece fabrika ve iyerini deil,yaam tarzlar ve zgrlesme arzularn da kuatmaktadr.Toplumsal yaam artk iktidarn bir nesnesi konumuna gelmitir.Bu iktidarn en nemli ilevi hayat tm ynleri ile kuatmak iken,asli grevi de hayat ynetmektir. Dolaysyla biyo-iktidar,insanlarn bilincinin ve bedenlerinin yani tm toplumsal iliki ve yaantlarn derinliklerine ileyen bir kontrol mekanizmas olarak kendini gstermektedir.Bu yeni iktidar yalnzca itaat ya da itaatsizlik gibi biimsel politik alanla deil,tm hayat,lm,servet ve yoksulluk retimi,toplumsal yeniden retim gibi btn alanlar kapsamaktadr.Artk iktidar ve smrnn bir merkezi yokken,iktidar ve smr her yerdedir.Denetim toplumu,disiplin toplumunun baskc aygtlaryla (okul,ordu,hastane,hapishane) bireyi zapturapt altna almaktan ok,tketim, arzu, bedenin sal,lm, bo zaman gibi alanlar yaplandran,kapsayan,gzetleyen bir biyo-politik iktidar biiminde ilemektedir. Yani iktidar,toplumu ve bireyi kapatmaktan ok,arzularyla denetlenecek bir zgrlk tekniklerine tabi tutmaktadr. Denetim toplumunda,yine Foucaultun vurgulad gibi,insanlarn hayatlarnn en ince ayrntlarn ve tm nfusu idare etmeye yarayan ok geni dzenlemeler ve aralar dizisi hkimdir.ktidar,kodlanm,nceden belirlenmi tercih ve arzular,zgr kiiliin bir lt veya znelesme olarak sunmakta ve sylemletirmektedir. Denetim toplumunda,bireyin btn isteklerinin dzen iine dhil edilmesiyle oluan zgrlkler dhilinde yaplandrlr.te bu bak,darnn ieriye dhil edilmesi dediimiz merkezin yersiz yurtsuzlatrlmas olan bio-politik iktidarn mekanik varldr. Tam umutlar yitirildii sanld an ite bu tkenmi gkyznn altnda yeni bir kari ikis douyordu, beklenmedik bir isyan tufan tm dnyay sarsacakt.Latin Amerikada,Avrupada,ABD ya da Kuzey Afrikada ayn zamanda ve birbirlerine akraba biimlerde,koordinasyonsuz,anti-kapitalist bir ynelimle ancak tek bir gre dayanmayan hareketler olarak douyordu. 68in verdii ilhamla,bilhassa Souk Savan sona ermesi ve 90larn sonunda ortaya ikan yeni toplumsal hareketler, mutlak egemenliini ilan etmi kresel kapitalizmin madur ettii ancak belli bir kimlie indirgenemeyecek esitlilikteki kesimleri ifade eden bir kavram olarak literatrmze girdi.Bu yeni radikal hareketler ne nceden tarif edilmi toplum modellerine gre hareket ediyorlard,ne de iktidar fethe ikmis bir partinin direktifleriyle. Bu yeni radikalliin douu, sembolik olarak,1 Ocak 1994te Chipasta Zapatist hareketin douu tarihidir.Zapatist hareket,yerel bazl kreselleme siyasetinin kilit aktr kabul edilir. Toplumsal bir hareket olarak Zapatistalar, eylemlerinin yapc ierii, kendi kendini dntrmeye ynelik etik projeleri, muktedir olmann daima yeni yollarn aramalar, otonomi ve zynetim pratiklerinden doan eylem zgrlkleriyle, radikallerin yeni moral ve model kayna olmutur. Dntrc eylemin yeri ve zaman olarak burada ve imdiyi seen Zapatistalar, yerel ynelimlerini korurken dnyann drt bir yannda birok kiiye de politik enerji vermilerdir. syann kolektif kimliini, zgrlk ilkelerini ve ahlaki dayanmasn daha etkili bir ekilde grnr klmak iin kendi yzlerini bir maskenin ardna gizleyen bir harekettir. Muhataplarnn kalplerine ve ruhlarna byl bir iirsel dille seslenen Zapatistalar, donmu politik modellerden, soyut tarihsel kurgulardan bir ka izgisidir. Marcos, tarihe ve siyasete davetsizce dalvermiti. Gemiteki devrimci liderlerden farkl olarak bir azize dnmek yerine madurlarn szcs (temsilcisi deil) olmay yelemiti.Komutan yardmcs Marcos,niformali devrimcilerin narsizminden,hakl dava ehitlerinden ve iddeti adeta bir ama haline getiren klasik sol hareketlerden kopularn u szlerle dile getirmektedir: Zapatizm toplumsal bir harekettir ve silahl isyan hareketleri rneginde,kazanan ya da kaybeden deil,ayak direyen olmak gerekir.Bugn nemli olan ey, atismaya bir zm bulmaktr ve biz herkesten unu istiyoruz: Kaybetmemize yardm edin.Biz bu lkeye yeni bir istiklal mari vermek istemiyoruz,ezbere bildiimiz bozgunlar listesine eklenecek yeni bir ketlenmi kahraman daha vermek istemiyoruz.Bu anlamda artk lme eilim duymuyoruz.Bir asker (bende onlardan biriyim) kesinlikle sama ve irrasyonel biridir, nk ikna etmek iin silaha sarlma imkn vardr.Sonuta bir asker emir verdiinde bunu yapar: Silahlarn gcyle ikna eder.Bu nedenle bizce,bizde dhil,askerler asla ynetmemelidir,nk kendi fikirlerine deer kazandrmak iin silaha bavuranlarn fikri kttr.Bizce silahl hareketler,her ne kadar devrimci olsalar da,esasen keyfi hareketlerdir.Her koulda, silahl hareketlerin yapmas gereken ey sorunu ortaya koymak,sonra da bir kenara ekilmektir.

72

Zapatistalar baka hareketlerle balantlar olan 1990lardaki yerli hareketlerden birisiydi.Hareketin bel kemiini,kent yoksullar,topraksz kyller,kadnlar,1968 grenci hareketinden geriye kalan Maoist gruplar ve Piskopos Samuel Ruizin kurtulu teolojisi etrafnda rgtlenenler

oluturmaktadr.topyalar aginin belki de son igligi olan Zapatist hareketi zgn klan siyasal yenilikler; hkmederken itaat etmek, ar adm yrmek, siyasal iktidar amalamamak ve her topluun ve kimliin kendi otonomunu oluturmas iin gerekli ekonomik ve siyasal koullar yaratmaktr. Hareketin amac 1994te yaynlanan bildiride:Bu devrim,yeni bir snfn,bir snfn hizbinin ya da bir grubun iktidaryla sonulanmayacak. Politik mcadele iin zgr ve demokratik bir alan yaratacak eklinde ortaya konmaktayd.Subcomandante Marcosa gre bu demokratik alan tarihsel olarak birbirinden ayrlmaz temel ncle dayanyor: Demokratik biimde hangi sosyal projenin baskn ikacagini belirleme hakk,herhangi bir projeyi destekleme zgrlg ve her projenin adaleti hedeflemesi zorunluluu eklinde tanmlanmakta ve hayat bulmas iin kzl devrim afan beklemeden kurucu bir politikaya dntrmektir. Ardndan 1999'da Seattlede daha sonra Prag,Cenova ve Brkselde kapitalizm ve iktidar karit binlerce kii Zapatalarn ateledii isyan dalgasna ciddi bir karilk verdi.2001'de Brezilyann Porto Alegre kentinde toplanan ve on binlerin katld Dnya Sosyal Forumu Baka bir dnya mmkn! slogannn tm dnyada bulduu yanknn ifadesiydi.imdi dnyann her yanndaki sosyal forumlarda ve sokak gsterilerinde Anaristlerin,Sava Karitlarnn,Ktszlarn,Trokistlerin, Toprakszlarn, grencilerin, Ekolojistlerin, Gmenlerin, Kadn ve Ecinsel hareketlerinin oluturduu bu gkkuan andran muhalefet rneklerini grmek mmkn.Seattle eylemi kresel zelligi ve yaratt etkiler dolaysyla antikapitalist direniin simgesine dnt.nsanlar Seattle ruhundan ve Seattle neslinden bahsetmeye balad.Neoliberal kapitalizm kresel bir sistem olarak,kendisine ynelen direncinde kresel olmasn salad.Hareketin biimi ve rgtlenme tarz beklenmedik nitelikteydi.Merkezi olmayan fakat dzenli ve etkili bir biimde hareket etme kabiliyetine sahip bir eylem organizasyonu olmutu.Seattle eylemlerinde dikkat eken farkllklardan biride sokak eylemlerini kutlamaya,karnavala dntrerek,protestolar teatral bir nitelie bryerek dorudan eylem konusunda yeni bir anlay getirmiti.Her yerde,sokak balarnda kuklalar,hokkabazlar,palyaolar,danslar ve mzik yapan insanlar vard.Dahas baka bir dnya mmkn iaryla ortaya ckanlar eskilerden daha elenceli ve pratikte daha istekli insanlard. Seattle Savaindan sonra Bat dnyasn etkilemi olan anti-kapitalist kreselleme karit eylemler pek ok kiiye 1960lardaki asi genlik ruhunun geri dndn dndrtt.2000 yl Eyll aynda,Avrupann drt bir yanndan on bin gstericinin,Uluslar aras Para Fonu ve Dnya Bankas toplantsn engellemek zere Pragda topland olayla birlikte hareket yeni bir safhaya girdi.Prag,irket kresellemesine kari hareketin gerekten uluslar aras ve kresel bir nitelik kazand yer oldu.Kreselleme karit hareket ayn zamanda enternasyonalist olduunu da gsterdi.Seattleda kapitalizm karit bir ruh ve tutum galip gelmise Prag iin ok daha kesin biimde formle edilmi kapitalizm karit bir mesaj verildiini sylemek elbette mmkndr. Burada,siyasi kltrler arasndaki fark kendisini hissettiriyordu,Avrupa ok daha gl bir sosyalist gelenee sahipti.2000 ve 2001 yllarnda gerekletirilen Avrupa eylemleri Cenovadaki olaylarla dorua ulat.Cenovada bulunan eylemcilerin byk ogunlugu talyand ama yedek kuvvetleri oluturanlar Fransa, Yunanistan, Britanya, ispanya ve Almanyadan geliyordu.Cenovadaki zirve Avrupa standartlarna gre,ei benzeri grlmemi bir iddet olayna dnt. Byk sekizler zirveden istediklerini alamad. Btn ilgi toplantya deil, yalnzca sokak atismalarina ynelmiti. Cenovadaki atisma ayn zamanda sokak protestosunun snrlarn da gsterdi. iddet kltr aktivistler arasnda youn bir tartma konusu haline geldi ve kimi politik gruplarn iddet eylemlerine ynelik keskin eletirileri, politik ayrmalar hareketin zamanla kitlesel gcn zayflatan bir etken oldu.Oysa gstericilere devrimin iddet asndan tutumlu olmas gerektii szn hatrlama zamanyd. Peki, bu sosyal hareketlerin temel zellikleri nelerdir onlar eski siyasal hareketlerden hangi zellikler ayrmaktadr? Kapitalizmin ilk dnemlerinde belli ekonomik ve siyasal ikarlar zerinden rgtlenen belli bir sosyal snfa dayanan, devrim yaparak iktidar ele geirmek iin merkezi ekilde rgtlenmis ii snf hareketlerine eski hareketler denmektedir. Bu hareketin iindeki iiler, birer aktrden ziyade tarihsel bir zorunluluu yerine getirmek iin mcadele eden figrlerdir. Oysa yeni sosyal hareketler direni hareketleridir,hedef iktidar ele geirmek deil siyasal zneleri hareketlendirmektir.Gnmz hareketleri kendilerini devlet gcn kontrol etme fikrinden ayrtrdklar ve sivil ilikileri dntrmeyi amaladklar iin yenidir.Modern siyasal hareketler toplumsal,politik ve ekonomik alan modern ncesi bir cemaat anlay iinde eritmeyi amalarken,yeni sosyal hareketler toplumun yapsal farkllamasn ve zerkligi savunmakta ve stratejik olmayan hareket iin alan amaktadr.Bir baka deyile,bu olgu kendini snrlayan radikalizm olarak adlandrlabilir.Kurumsallama,toplumsal hareketi zayflatan bir unsur olarak grlr.Bu tarz hareketlere gerekli rgtlenme tipi gerekte esnek,hzla vakit kaybetmeksizin uyum yeteneine sahip,otoriter ve hiyerarik olmayan yaplanmalardr.Geleneksel brokratik ve hiyerarik rgtlere pheyle baklr.Politik zneler,partilerle veya sendikalarla deil,hareketin hedefleri dorultusunda kamuoyu ve medya destei salamaya alisan profesyonel sosyal hareket rgtleri ile mobilize olmaktadrlar. Eski hareketlerin byk liderler eliinde merkezi rgtlenmeleriyle karilatrldnda,yeni sosyal hareketler esnek ve adem-i merkeziyetidir.rgte katlm bireyin iradesi dhilindedir ve kararlar mzakere yoluyla alnr.Bu hareketler tek bir konuya bal birok yan konu etrafnda organize olmaktadrlar.Giriimler genelde yerel konular etrafnda biimlenmektedir.Fakat bu yerellik,iliki alar (gazete,yerel radyo,artk daha yaygn kullanlan internet vs.)ile birbirine balanabilmektedir.Bu nedenle yeni sosyal hareketlere rgt tanmlamasndan ok sosyal network tanmlamas da yaplmaktadr.Birok harekete katlan aktivistler bu durumu yle ifade eder ;Biz bir hareketiz nk biz hareket ediyoruz.Yeni sosyal hareketlerin toplumsal tabann oluturan znelerin snfsal profili de farkllk arz etmektedir.Eski sosyal hareketler ekonomik olarak tanmlanan snf tabanna sahip iken,yeni hareketlerin toplumsal taban farkl snflardan olumaktadr. Eski hareketlerin ncleri,iileri ve orta snf mobilize ederken,yeni sosyal hareketler,yeni orta snftan (gen nesil ve yksek eitim dzeyli gruplar) destek bulmaktadr.Bu yeni orta snf radikalleri daha genel hedeflere sahip ve snf farkndalna sahip bir gruptur.Yeni hareketlerin toplumsal temelini yeni bir orta snfla aklayan tezlere kari,bu hareketlerin tabannn snfsal terimlerle aklanamayacan ileri sren grlerde vardr.Zira atisma ve talepler tek bir snftan deil,farkl snflardan ve snf olmayanlardan gelen deiik unsurlarn toplumsal ittifak sayesinde sahneye konmaktadr.Ayrca kolektif hareketi tanmlayan grup kimliklerinin,artk snf kavramndan stat,rk,toplumsal cinsiyet ve millete kayd da ileri srlmektedir.Kiisel olan politiktir sz dorultusunda modern hayatn dlad tm kimliklerin kendi farklln grnr klma,haklar alann geniletme ve alternatif bir yaam alan ina etme politikas yeni hareketlerin temel ynelimlerinden birini oluturmaktadr. Yeni radikal ve aktivistlere gre,artk kapitalizm Byk Birader deildir;her birimizde cisimlemi bir anlamsz deerler sistemidir.Kapitalizm tarihsel bir sray deil,bir uygarlk biimidir,hepimizin paras olduu dncenin, kltrn, yaamn uzun gzerghdr. Yeni direni zneleri bu balamda, sistemi deil, sistem iindeki yerlerini sorgulmaktadrlar.Hazr bir dnme olmaktan ok bir duygu,ekillenmi bir eletiriden ok bir ikrah dalgas. Direnmek yaratmaktr diyordu filozof Gilles Deleuze;yani,olmasn gerekeni bir yana brakp yaplmas gerekene geii salayan saysz deneyim gelitirmek.zetle yeni direni politikas bir imdiki zaman politikasdr.Artk soru,tehlike altndaki hayat tarzlarnn nasl savunulaca ya da yeni tarzlarnn pratie nasl aktarlacadr.Ksacas yeni atismalar blm probleminden kaynaklanmamakta,hayatn grameri konusunda younlamaktadr.Son olarak sylemek gerekirse,artk gnmzn radikalizmi kapitalizmin tesinde yer almaktadr,sadece kapitalizmle atisma iinde deil.

73

Sivas Cavusbasili

Anne ve Cocuk Sagligi

Anne Stn Artrc Bitkisel Krler (Galactagogue) Herbal galactagogue

Krleri Uygulamadan nce Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hamile bayanlarn, bebeklerini emziren annelerin mevsiminin dnda yetien hormonlu ve ebter tohumlu sebzeleri tketmemelerini zellikle belirtmek isterim.

2) Oniki ya alt ocuklarm herhangi bir kr hekimlerine danmadan uygulamalarn kesinlikle nermiyorum. 3) Aksi belirtilmedike ayn anda birden fazla kr uygulanmamaldr. Herhangi bir krn uygulama sresi tamamlanmadan da baka bir bitki ay ( yeil ay, papatya, hlamur, adaay, gibi...) iilmemelidir. 4) Tm krlerin elik veya emaye kaplarda hazrlanmas gerekmektedir 5) Kullanacanz bitkinin raf mrnn bir yl gememi olmasna dikkat ediniz. Aada birbirlerinden farkl birka tane kr nermi bulunuyorum. Bu krierin tamam anne stn artnc etkiye sahiptir. zellikle, incir-havu krve taze beyaz dut olduka gl bir galactagoguedur (anne stn artrc).Bebeklerini emziren annelere ncelikle incir-havu krn uygulamalarn neririm. Taze beyaz zm Dereotu ncir (taze veya kurutulmu) incir-havu Taze beyaz dut Halanm taze beyaz dut kurusu Bunlarn dnda dier yardmc krlerse unlardr: Anason-Kereviz- Taze kereviz yapraklan-Bal kaba ilek,Kvrck salata-Sumak-Rezene ay-Tere Kr 1: Gnde iki porsiyon taze beyaz zm tketmek anne stn artrcdr. Kr 2: Sabah-akam yemeklerden nce tketeceiniz dereotu stnzn artmasn salayacaktr. Kr 3: Anne stn artrmak iin halanm kuru incir suyu da iebilirsiniz. Sekiz-dokuz adet kuru inciri yarm litre klorsuz suda en fazla on dakika halaynz, ikiye bldnz suyu sabah-akam olmak zere gnde iki kere tketiniz. Kr 4:Yarm litre kaynamakta olan klorsuz suyun ierisine sekiz - dokuz adet kuru inciri ikiye blp atnz. Az kapal olarak ksk atete be dakika kaynatnz.. Beinci dakikadan sonra ierisine bir adet havucu dilimleyip az kapal olarak ksk atete dakika daha kaynatnz. Ilynca sznz. Yirmibir gn boyunca leden nce ve leden sonra a veya tok karnna birer su barda iiniz. Not 1: Anne st artrc krlerden bir dieri de beyaz dut kurusu krdr. ( baknz: Beyaz dut kurusu) Not 2: Bu krler ayn anda uygulanmaz. Incir-havu kr hari, uygulama sresi bir haftadr. Bir haftann sonunda uygulama braklr. Bir hafta uyguladnz herhangi bir krden sonra tekrarlama ihtiyac duyarsanz bu defa baka bir kr uygulamanzda bir saknca yoktur, rnein, bir hafta taze beyaz zm kr uygulayp braktnz. Daha sonraki bir dnemde yine bir hafta olmak zere dereotu veya kuru incir krn uygulayabilirsiniz. Not; Hekiminizin verdii ilalar varsa mutlaka kullannz. Buradaki uygulamay bir destekleyici olarak kullannz. ncelikle, bilmeniz gereken kullanacanz bitkiye kari alerjinizin olup olmaddr. Bu konuda hekiminizin grn alnz. Hekime gitmeden ve tehis koydurmadan ikyetiniz ne olursa olsun, bu kitaptaki bilgilerle kendi kendinizi tedavi etmeye kalkmaynz. Bu kitabn iindeki bilgilerin kesinlikle bir hastal tehis amac yoktur

74

Anne Stn Azaltan Bitkiler (Galactofuge) Krleri Uygulamadan nce Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1) Emziren annelerin erken dnemde azalmasnn en nemli nedenleri unlardr: Nane Maydanoz Niasta unu eker kam Ararot Arpa ve arpa unundan yaplm besinler algam Msr Salamuras yaplm besinler Air tuz tketimi Turusu yaplm besinler Sirke ve limon suyunun fazlaca kullanlmas 2) 3) stlerinin Adaay hamile bayanlarn ve emziren anne adaylarnn kesin olarak uzak durmas gereken bir bitkidir. Tp bebek veya ailama yntemi uygulanacak olan bayanlarn adaayndan uzak durmalar gerekir. ocuk yapmaya karar vermi olan eler adaay tketmemelidirler. Bu kural sadece kadnlar iin deil, ayn zamanda erkekler iin de geerlidir. Adaay ime alkanl olan erkeklerin sperm saylar azalr. Epilepsi hastalarnn da kesin olarak adaayndan uzak durmas gerekir. 22 4) Hamile bayanlarn, bebek yapmay dnen kadnlarn, bebeklerini emziren annelerin, bu dnemlerde nane tketmemelerini neririm. 5) Anne stnn azalmasnn arkasnda tiroidin normal almamas yatabilir. Arka arkaya doum yapm kadnlarda sk grlen bir rahatszlk da tiroid hormon dengesizliinin gelimesidir. Emziren annelerin stlerinin azalmasnn sebebi, tiroid bezinin salkl almamas da olabilir. Mutlaka hekimlerine danmalar gerekir. nk anne st zerinden bebein alaca iyot ok nemlidir. Bebein beyin geliimi iyota dorudan baldr. Unutmamaldr ki, emziren annenin tiroid bezinin dengeli ve salkl almas ok ok nemlidir, iyot, tiroid bezinin salkl almasnda birinci derecede nemlidir. Mutlaka hekiminize dannz. 6) Oniki ya alt ocuklarn herhangi bir kr hekimlerine danmadan uygulamalarn kesinlikle nermiyorum. 7) Aksi belirtilmedike ayn anda birden fazla kr uygulanmamaldr. Herhangi bir krn uygulama sresi tamamlanmadan da baka bir bitki ay ( yeil ay, papatya, hlamur, adaay, gibi...) iilmemelidir. 8) Tm krlerin elik veya emaye kaplarda hazrlanmas gerekmektedir. 9) Kullanacanz bitkinin raf mrnn bir yl gememi olmasna dikkat ediniz. Not: Hekiminizin verdii ilalar varsa mutlaka kullannz. Buradaki uygulamay bir destekleyici olarak kullannz, ncelikle, bilmeniz gereken kullanacanz bitkiye kari alerjinizin olup olmaddr. Bu konuda hekiminizin grn alnz. Hekime gitmeden ve tehis koydurmadan ikyetiniz ne olursa olsun, bu kitaptaki bilgilerle kendi kendinizi tedavi etmeye kalkmaynz. Bu kitabn iindeki bilgilerin kesinlikle bir hastal tehis amac yoktur Prf,Dr.ibrahim Adnan Saraolu _ Bitkisel Krler Rehberinden

75 Sivas Cavusbasili

iddet ve Toplum

iddet kelime manas olarak, sahip olunan g veya kudretin, yaralanma ve kaypla sonlanan veya sonlanma olasl yksek bir biimde bir baka insana, kendine, bir gruba veya bir topluma kar tehdit yoluyla ya da dorudan uygulanmasdr (WHO Consultation, 42 ). Gnmzde en ok grlen kiiler aras iddet eitlerini genelde kadna ynelik iddet, iyerinde iddet ve ocuklara uygulanan iddet olarak sralamak mmkndr. Gnmzde iddetin boyutlar ok vahim noktalara gelmitir. Yaadmz yzyln banda meydana gelen lmlerin %4nn nedeni intihar veya cinayettir. Baz yaplan aratrmalara gre 1998 ylnda yaralanmalara bal meydana gelen 5.8 milyon lm olaynn 2.3 milyonu iddete baldr. Cinayet ve iddet, tm yaralanmaya bal lmlerin %13n, intiharlar %16sn, savalara bal lmler ise %10unu oluturmaktadr. (WHO Glabal Symposium, 38). Kadna uygulanan iddet, tarihin bandan beri en ok rastlanan kiiler aras iddet eitlerinden biridir. Kadna ynelik iddet trleri ise kz bebeklerin ldrlmesi, kz ocuklarnn cinsel istismar, dvlmesi, eyiz, balk paras, namus cinayetleri, flrtte iddet, evlilikte hrpalanma, dayak, tecavz, ekonomik ve psikolojik bask, iyerinde ve dier kurumlarda cinsel ve psikolojik iddet, kadn ticareti olarak sralanabilir(Laurence, 225). Kadna ynelik iddetin sebeplerine bakldnda ise genelde benzer manzaralarla karlalmaktadr. Yani, temel i gd olarak tanmlanan kadnlar zerinde stnlk salama, saldrganlk, kadnlar dmanca duygular iinde ve kavgac duygular iinde deerlendirmektir (lkkaracan, 98). Ayrca kadna uygulanan iddetin kadn sal asndan da ok byk zararlar vardr. Bu zararlar lmcl olmayan ve lmcl olan eklinde sralayabiliriz. Mesela iddetin lmcl olmayan etkisi olarak, iddete maruz kalan kadnlarda depresyon , korku, azalm benlik, yeme problemleri, stres gibi sonular sralayabiliriz. Kadna uygulanan iddetin lmcl sonularn ise kadnn intihar etmesi ,cinayete kurban gitmesi, olarak sralayabiliriz(Suba, 58). Btn yaam boyunca her 6 kadndan birinin tecavze urad tahmin edilmektedir.( ge, 24) Kiiler aras iddet eitlerinden biri de i yerinde iddettir. yerinde iddet gnmzde karlalan nemli problemlerinden biridir. yerinde iddetle karlaan insanlarda lmcl yaralanmalar, i gc kayplar, maddi ve manevi zararlar grlmektedir. yerinde iddet zaman , mekan ve kiiye gre de eitlilik gstermektedir. Yasemin Gnay ve Makbule zlem Akbayn almalar sonucunda iyerinde iddete maruz kalanlarn %90.7sinin, uygulayanlarn da %98.5nin erkek olduu grlr. Ayrca, iyerinde kiiler aras iddetin en fazla yaz aylarnda olduunu(%37.2) ve en az olayn k aylarnda olduunu bulmulardr. Bunu da insanlarn yaz yalarnda daha ok etkileim iinde olduu sonucuna balamladr. Kiiler arasnda iddetin bir eidi de ocuklar arasnda grlen ve daha ok medyann sebep olduu yarnn bykleri olan ocuklar aras iddettir. Gnmzn kara ve iddet kutularnn en byk zarar verdii kitle ocuklar ve genlerdir. nk zellikle ocuklarn ve yetikinlerin televizyon seyretme amalar farkldr. Yetikinler genelde elence amal televizyon seyrederken, ocuklar renme ve onu tanma amal seyrederler. Ayrca korunmas daha az olan ocuklar seyrettikleri bu TV programlarn olduu gibi anlamaya alrlar ve bunlardan daha ok etkilenirler(Kaskun, 2). J.L Singer ve D.S. Singer televizyonun ocuklar zerinde etkisi ile ilgili ngilterede yaptklar bir aratrmada yatl okulda kalan 13-16 ya grubu ocuklar iki gruba ayrlm.Birinci gruba 15 gn yalnzca komik ve sosyal programlar izlettirilmi. kinci gruba ise iddet ieren filmler ve programlar gsterilmi. Yaplan testler sonucunda birinci grupta hogr, tartma, iletiim ve glme dzeyi; ikinci grupta ise szel ve fiziksel saldrganlk dzeyinin yksek olduu saptanm. Gnlk hayatta grlen baz olaylar, aratrmann sonularn dorular biimindedir: (Kaskun, 6) ngilterede iki buuk yandaki James Bulgeri 11 yandaki iki ocuun iddet filmlerinin etkisinde kalarak ldrd ortaya kmtr. Ayn ekilde Trkiyede de benzer olaylar vardr: skdarda televizyondan etkilenen 8 yandaki bir ilkokul rencisi kendini kravatla gardroba ast. te bunlar gibi televizyon programlarndan etkilenen zellikle ocuklar kendi aralarnda iddete hatta lme sebebiyet vermekteler. Sonu olarak kiiler arasnda gerekleen zellikle kadna kar uygulanan iddet, iyerinde grlen iddet ve ocuklar arasnda grlen iddet olaylarnn mutlaka toplumun sal asndan ortadan kaldrlmas gerekir. Gnmzde Trkiyede ve dier lkelerde bu iddet olaylarnn ortadan kaldrlmas iin nlemler alnmaktadr. Bu nlemlerin yerine getirilebilmesi iin ncelikle toplum eitilmeli ve televizyon yneticilerinin btn yalardaki seyircilerin seyredebilecei iddetten yoksun programlar hazrlamalar gerekir.

Sivas Cavusbasili 76

KADIN

Kadn iddeti Hakeder Mi? Celal Bayar niversitesi Salk Yksek Okulu retim grevlisi Emre Yankkerem ve Ege niversitesi Hemirelik Yksek Okulu retim yesi Yrd. Do. Dr. Aynur Saruhan kadna ynelik iddet konulu bir aratrma yaptlar. zmirde, 345 kadnla yaplan bu aratrma, zellikle aile ii iddetin yaygn iddet bir tr olduuna iaret ediyor ve iddete maruz kalan kadnlarn profilini deerlendirerek iddetin nlenmesine ynelik zm nerileri de sunuyor. Aratrmann arpc sonularndan biri, kadnlarn yzde 8inin kadnn baz durumlarda iddeti hak ettiini dnyor olmas. Aile ii iddet, kendini aile olarak tanmlam bir grup ierisinde; zorlamak, aalamak, cezalandrmak, g gstermek, fke gerginlik boaltmak amac ile bir bireyden dierine yneltilen iddet davran olarak tanmlanabilmektedir. Kadna ynelik aile ii iddet, kavram olarak, kadnn kiiliinin erkek tarafndan fiziksel g kullanlarak ya da korkutularak yldrlmasdr. Ancak, kadna ynelik aile ii iddet prevelans baz gruplarda daha fazla grlmektedir. Einden boanm veya ayr yaayan, evini terk eden kadnlar, ekonomik ve eitim seviyesi dk kadnlar ya da erkein kadnn eitim seviyesinden dk olduu ailelerde, ocukluk dneminde iddete maruz kalan kadn ve erkekler, ocuk says fazla olan aileler, alkol, ila bamls erkeklerin eleri, daha nceden iddete uram ve imdi gebe olan kadnlar, ar derecede kskan ve paylamsz erkeklerin eleri, dk gelirli, aznlk gruplara mensup, isizlik sorunu olan ailelerde ee ynelmi iddet daha sklkla grlmektedir. Bu aratrma, zmir li Bornova Salk Grup Bakanlna bal Evka 4 Salk Oca Blgesinde 345 kadn ile yaplmtr. Kadnlarn yzde 42.03nn ilkokul mezunu ve byk bir ounluunun (yzde 69.27) ev kadn olduu saptanmtr. Ailenin gelir durumu incelendiinde, yzde 43.48i gelirlerinin giderlerinden az olduunu ve yzde 65.22sinin herhangi bir sosyal gvenceye sahip olduu saptanmtr. Aratrmaya katlan kadnlarn, kadn iddeti hak eder mi? sorusuna, yzde 91.88i hayr, kesinlikle hak etmiyor, yzde 8.12si ise baz durumlarda kadn iddeti hak eder yantn vermilerdir. Kadnlarn yzde 11.30u ocukluklarnda anababalarndan sk sk dayak yediklerini belirtmilerdir. Aratrmaya katlan kadnlarn yzde 91.01i gibi byk bir ounluu kadnlarn ekonomik destek yokluu nedeni ile iddet ortamnda yaamaya devam ettiklerini dnmektedirler. ocuklar iin endielenme, bir dier nedendir. Bununla birlikte elerinden korktuklar iin kadnlarn iddet ortamnda yaamaya devam ettiklerini syleyen kadnlarn oran da bir hayli yksektir (yzde 77.1) Kadnlarn yzde 35.07si eleri tarafndan dvlmekte ve yzde 12.47si fiziksel iddet yznden yaralanmtr. Aratrmamzda kadnlarn yzde 19.23 gebelik dneminde eleri tarafndan fiziksel iddete maruz kalmlardr). Aratrmamzda kadnn hakarete urama oran yzde 41.45tir. Kadnlarn yzde 60 gibi byk bir ounluu mlkiyet sahibi deildir, yatrmlar einin zerindedir. Erkeklerin yzde 19.72si ise, kadn hasta iken, sal elverili durumda olmad halde elerine cinsel ilikide srar etmektedir. Eitim seviyesi dk kadnlarn daha ar derecede iddete urad bulunmutur. 15 yan altnda evlenen kadnlar imam nikahl olan kadnlar daha fazla iddete maruz kalmaktadr. Eitim seviyesi dk erkekler daha fazla iddet uygulamaktadr. ocuk says arttka iddete maruziyet artmaktadr. Aile ii iddetin ok nemli ve yaygn bir problem olduu lkemizde de youn olarak yaand, bu aratrma ile de desteklenmektedir. Aileyi korumaya ynelik nlemler temel alnmaldr. Aile bydke iddet artmaktadr. Yeni evliliklerin mmkn olduu lde yeni bir mekanda kurulmas tevik edilebilir. Zorunluluk bulunmad hallerde ebeveynden ayr bir mekanda yaamaya balamak sorunlar azaltabilecektir. ocuk says fazla olan ailelerde aile ii iddet de artmaktadr. Evlenecek iftlere ve yeni evlilere, aile sal ve aile planlamas yntemleri konusunda daha iyi bilgi verilmesi yararl olacaktr. Bugnn anne babalarnn gemiteki dayak deneyimi, iddeti bugne tamaktadr. ocuklarn dvlmeden eitilmesi nemlidir. Hamilelik dneminde de tm faktrlerin yaand grlmektedir. Hamilelik dnemindeki iddet varl zel yasal durumlar olarak dikkate alnmaldr. Birinci basamak salk alanlarna da byk grevler dmektedir. iddete maruz kalanlarn byk bir blm yapacak fazla bir ey olmadna inanmaktadr. Bu durum aresizliin kabul anlamna gelmekte ve iddete maruz kalann pasif tutumuna yol amaktadr. Aile ii iddet konusundaki bilgilenmeye ek olarak kadnlarn snma ve geim destei hizmeti veren kurumlara destek salamak gerekir. Erkein alkol almas aile ii iddeti artrmaktadr. Alkoln aile yaants ve zellikle de iddete yol ama boyutu iyice anlatlmaldr. Kadnn para kazanabilecei bir ite almas ve erkein srekli dzenli bir ie sahip olmas halinde iddet younluu dmektedir. Kadn becerili ve retken klma abalar ve projeleri desteklenmelidir. Evlilik yann uzamas ve elerin daha iyi eitim grm olmas iddeti azalmaktadr. Kadnn okullama orannn gelimesine destek salanabilir. lkemizde 8 yllk eitimin zorunluluu bir yandan eitim seviyesini ykseltirken dier yandan da evlilik yan daha olgun bir dneme tayabilir. Salk alanlarnn aile ii iddet sorununa duyarl olmalar gerekmektedir. Salk bakm verenler, aile ii iddetten phelendikleri zaman (fiziksel incinme, hastann davranlar gibi) iddete ilikin sorular sormal, empati ile yaklamal, hastann srlarna sayg gstermelidir. Rutinde taramalar yaygnlatrlmaldr. Kitle iletiim aralar da aile ii iddeti nlemek iin bu konuya duyarl davranabilirler. Ailenin yapabilecekleri ise byk nem tamaktadr. ocuklarnn nnde tartma ortam yaratmamaldrlar. ocuklarn kendilerine ve bakalarna sayg duymasn retebilirler. ocuklarna vurmaktan kanabilir, onlara iddet iermeyen disiplin yntemlerini uygulayabilirler. ocuklara iddete bavurmadan tartmalar nasl zebileceklerini retebilirler. Kadna ynelik iddetin nedenleri, sonular ve engelleyici etkinliini incelemek iin aile ii iddetin deiik trlerinin yaygnlna ilikin aratrmalar yapmak, veri toplamak ve istatistikler oluturmak; kadna ynelik iddetin nedenleri, doas, ciddiyeti ve sonularna, uygulanan nlemlerin etkinliine ilikin aratrmalar tevik etmek; aratrma bulgularn geni lde yaymak ve kamuoyuna sunmak nemlidir. Devletin de bu konuda duyarl olmas gerekmektedir. iddete maruz kalan kadnlarn ve iddet uygulayanlarn rehabilitasyonu salanmaldr. Kadnlarn kendilerine uygulanan iddeti uygun bir ekilde aklayabilmeleri iin kurumsal mekanizmalar oluturulmaldr. 24 saat hizmet veren bir telefon ve eitilmi personel gereklidir. Dvlen kadnlarn ou polis, salk grevlileri, arkadalar, aile bireyleri gibi kiilerden yardm istediklerinde durumun ciddiye alnmadn grmekte ve aresizlik duygusuna kaplmaktadr. Bu kiilerin de gereken duyarll gstermeleri nemlidir. Kaynak 77 www.ucansupurge.org Sivas Cavusbasili

HUKUK

MAR KANUNU zet 3194 SAYILI MAR KANUNUNUN 18. MADDES UYGULAMALARININ YASAL DAYANAKLARI YNNDEN NCELENMES

Yaadmz evrede ada ve dzenli ehirlemeye geilebilmesi iin, belediyelerce, gelime alanlarnn iyi seilerek, vatandalarn arpk yaplamaya balamadan nce parselasyon ilemlerini tamamlamas ve bunun sonucunda da sosyal ve teknik altyaplarn ina etmeleri gerekir. Ne yazk ki lkemizdeki hzl nfus art, kylerden kentlere olan ar gler, belediyelerin maddi yetersizlikleri ve siyasi tutarszlklar gibi sebeplerden tr arpk, plansz ve kaak yaplamann nne geilememitir. Bununla birlikte belediyeler yetkilerinde olan imar uygulamalar ile uygulama sahalarnda ada yaam iin gerekli olan umumi hizmetlere ayrlan yerleri kazanmakla beraber, mevcut haliyle dzensiz olan bu alanlardaki kadastral parselleri inaat yapmaya elverili parseller haline de getirebilmektedirler. Bu yazda, mar Kanunun 18. Maddesi uyarnca yaplan imar uygulamalarnn amacna uygun olarak yaplmas iin, kanunun uygulamadaki farkllklar, hukuksal ynden incelenmi ve Dantayn bu uygulamalarla ilgili verdii kararlar gz nnde bulundurulmak suretiyle, 18. Maddeye ilikin uygulama esaslar anlatlmtr. mar Uygulamalar, 18. Madde Uygulamas, DOP. 1. Giri Kentsel arazilerin ve bu yerlerdeki yaplamalarn, plan, fen, salk ve evre artlarna uygun oluumunu salamak amacyla, imar planyla belirtilen kullanm biimlerine uygun hale getirilmesi iin yaplan imar uygulamalarn, genel olarak; arsa ve arazi dzenlemesi, ifraz, tevhid, kamulatrma ve snr dzeltmeleri olarak sayabiliriz. Bunlardan arsa ve arazi dzenlemeleri gnmz itibariyle drt deiik yasa maddesine dayal olarak yaplmaktadr. Bunlar, 3194 Sayl mar Kanunun 18. Maddesi, 18. Maddeye 3290 sayl Yasayla eklenmi Ek 1 Madde uygulamas, 2981 sayl Yasann 10/b Maddesi uygulamas ve 2981/3290 Sayl Yasann 10/c Maddesi uyarnca Islah mar uygulamalardr. Belediye veya Valiliklerin imar uygulamas yapacaklar zaman, hangi uygulamay yapacaklarna ynelik bir kural olmamakla birlikte, her uygulamann yaplabilmesi iin gerekli olan koullar belirlidir. mar Kanununun 18. Maddesi uyarnca arsa ve arazi dzenlemesi yaplabilmesi iin gerekli temel art, ilgili uygulama alannn imar plannn bulunmas ve planda imar uygulamas yaplacak alanlarn konuta tahsis edilmi olmasdr. Ek Madde 1 uygulamasnda ise buna ilaveten 9.5.1985 Tarih ve 3194 Sayl mar Kanunundan nce zel parselasyona dayal ve hisse karl satn alnan yerlerin yani fiili paylamn olmas gerekir. Ek madde 1 uygulamas asndan ancak 1985 ylndan nce kabul edilmi zel parselasyon alanlar zerinde bu maddeye dayanlarak imar uygulamas yapmak mmkndr. 2981/3290 Sayl Yasann 10/c maddesi uyarnca imar uygulamas yaplabilmesi iin 2981/3290 Sayl Yasann uygulama ynetmeliinin 20. maddesine gre 10.11.1985 tarihinden nce slah imar plan sahasnda, yaplamann olmas gerekmektedir. Yine 2981 Sayl yasann 10/b maddesine dayanlarak yaplacak imar uygulamalarnda da ilgili alandaki mlkiyetin hisseli veya zel parselasyona konu olmas gerekmektedir. 10/b ile ilgili bir dier husus, son Yargtay kararlarna gre kamuya bedelsiz aktarlan alanlarn DOP orann gememesi gerektii ynndedir. Bahsedilen bu deiik yasal dayanaklar olan uygulamalardan 18. Madde uyarnca yaplan imar uygulamalar asl uygulama eklidir ve her zaman uygulanma imkan vardr. Dier uygulamalar ise zel artlara balanm ve bir gei dnemi iin hak sahiplerine kolaylk getirmek ve uygulamay yapacak olana daha fazla yetki vermek suretiyle karmak, hisseli ve kk miktarlarda olan arazi paralarnn mlkiyete ilikin sorunlarnn dzeltilmesi amacyla kanun koyucu tarafndan ortaya karlmtr. Bu makalede mar Kanunun 18. Maddesine gre yaplan imar uygulamalarnda dikkat edilmesi gereken hususlar ve uygulamalarda karlalan teknik-hukuki farkllklar anlatlm ve Harita Mhendislerinin dikkatleri bu hususlar zerine ekilmitir. 2. 18. Madde mar Uygulamalarna Genel Bak 18. Madde mar Uygulamalarna balanlmas idari bir kararla gerekleir. Bu kararda, dzenleme blgesi belirlenir. Dzenleme alan seilirken konut ynnden gelime alanlar ve umumi hizmetlere ayrlan alanlarn herkese dengeli datm ilkelerine dikkat edilir. Bunun dnda dzenleme snrnn tespitine ilikin varsa imar plan, yoksa ynetmelik kurallarna uyulur. Bu aamadan sonra birtakm n almalar yaplarak mlkiyete ilikin bilgiler tespit edilir, halihazr harita yenilenir, uygulamaya ynelik zet cetveli, tahsis cetveli, ada datm cetveli, DOP hesab cetveli ve kadastro ayrma ap cetvelleri dzenlenir. Bu aamada kanunen muhafazas gereken yaplar korunur, DOP alnmayacak parseller tespit edilir ve kapanan yollarla yeil alan gibi yerler DOP hesabna ilave edilir. DOP her parselden eit oranda alnr. mar uygulamas yaplacak alanda bulunan umumi hizmet alanlar DOP ile kamuya kazandrlrken Ynetmeliin 12. maddesi uyarnca dier kamu alanlarna ileride kamulatrlmak zere hisselendirme yaplr. DOP ile umumi hizmet alanlarna yaplan aktarmalara cret denmez. Bunlar imar uygulamas nedeniyle deer art karl olarak alnr, 12. maddeye gre yaplan hisselendirmelerin ise ileride kamulatrma srasnda bedelleri denecektir. Bundan sonra mmkn mertebe ayn yerden imar parseli verilmesi ana ilkesi uygulanr. Zorunluluklar nedeniyle ayn yerden imar parseli verilmesinin mmkn olmad taktirde, en yakn yerden parsel verme yada hisselendirme yaplr. Datm ve tahsis mstakil, hisseli ve kat mlkiyeti esasna gre yaplabilir. 78

3. 18. Madde Uygulamasnda Temel lkeler 18. Madde Uygulamasna ilikin uygulamalardaki ileyi kanun ve ynetmelikle belirlenmi olmakla beraber uygulamalarda karlalan farkllklar gz nnde bulundurulduunda uygulamalardaki temel ilkelerin aada belirtilen ekillerde olmas gerektii sylenebilir. lgili alana ait 1/1000 veya 1/500 lekli uygulama imar plannn olmas gereklidir. Birebir arazi kullanmn gstermeyen kk lekli nazm imar planlar yada mevzii imar planlarna gre imar uygulamas olanakl deildir. 18. Madde uygulamas mutlaka imar planna uygun olmaldr. nk imar plan hayata geirilmektedir. DOP en ok % 40 a kadar olmaldr. Bununla beraber her dzenlemede DOP un % 40 olmas imar uygulamasn konut alan elde etme amacndan uzaklatrr. Dzenleme sahasnn snrlar iinde imar planna gre konut(iskan) alan olmas gerekir. mar uygulamas 1/1000 lekli imar plannda iskana ayrlm alanlarda uygulanr. Bunun dnda tamam sanayi alan, tarmsal alan ve yap yasa getirilen alanlar gibi iskana ak olmayan yerlerde imar uygulamas yaplamaz. Dzenleme sahas iinde yap olup olmamas nemli deildir. Uygulama alan bir parsel olarak belirlenemez. Uygulama alan en az ada baznda olmaldr. Ancak adann bir ksm imar planna uygun ekilde yaplanm ise o zaman geriye kalan sahada 18. Madde uygulamas yaplabilir. Uygulama sonularnn belediye ve mcavir alan snrlar iinde belediye encmeni, dnda ise l dare Kurulu karar ile onanmas gerekir. Kural olarak belediye encmeni yada l dare Kurulunca onaylanan imar uygulamas sonularnn tapu idaresince tescilinin yaplmas gerekir. Tapu idaresinin ok aka kanuna aykrlk olmamas halinde kar koyma yetkisi yoktur. 18. Madde uyarnca yaplan imar uygulamas resen yaplr. Bu madde uyarnca yaplan uygulamalarda hak sahiplerinin rzasna yada muvafakatine gerek yoktur. Sadece bu madde dayanak alnarak yaplan uygulamalarda, datm-tahsis aamasnda hisselerin ferdiletirilmesi yani dzenlemeye hisseli giren mlkiyetin tekil mlkiyete dntrlmesi yaplamaz. mar uygulamasna giren btn parsellere karlk olarak bir yer mstakil, hisseli yada kat mlkiyeti esasna gre verilir. Yani DOP kesintisinden sonra geriye kalan alann bamsz bir imar parseli oluturmuyor diye bedele dntrlmesi mmkn deildir. Bununla beraber 18. Maddenin amac imara elverili konut alan elde etmek olmaldr. Dolays ile tamamen imar plan ve ynetmelik hkmlerine uygun olarak yap adalarnn bulunduu yerlerde sadece imar plannda ngrlen yol, yeil alan vb. yerlerin almas ve kamuya kazandrlmas amacyla imar uygulamas yaplamaz. Belediyelerce sadece hisselerin birletirilmesi amacyla imar uygulamalar yapmalar da 18. Maddenin amacna aykrdr. 3.1 Dzenleme Ortaklk Pay le lgili Esaslar 18. Madde uygulamasna gre dzenlemeye tabi yerlerin ihtiyac olan Milli Eitim Bakanlna bal ilk ve ortaretim kurumlar, yol, meydan, park, otopark, ocuk bahesi, yeil saha, ibadet yeri ve karakol gibi umumi hizmetlere ait alanlar iin gerekli olan arazi, dzenleme dolaysyla meydana gelen deer artlar karlnda, dzenleme ortaklk pay olarak dzenlemeye giren parsellerin dzenlemeden nceki yz lmleriyle orantl olarak alnmaktadr. Bu orann % 40 gemesi halinde yeteri kadar sahann kamulatrlmas gerekir. Yine DOP %40 olmas halinde Arsa ve Arazi Dzenlemesi Ynetmeliinin (AAD) 12. Maddesi uyarnca ayrca kamu tesis alanlarna pay verilmesini engelleyen bir hkm yoktur. Yine DOP ile kamuya kazandrlabilecek alanlar yukarda yazld zere mar Kanununun 18. maddesinin 3. fkrasnda belirtilmi olmasna ramen, terminal ve toplu tama istasyonu, AAD ynetmeliinin 32. maddesine gre, Pazar yeri de Dantay kararlarna gre DOP ile elde edilebilecek umumi hizmet alanlarna eklenmitir (Ergen, 2004). Yine DOP ile karlanacak yol alanlarnn nitelii ile 18. Maddede aklayc bir hkm olmamasna ramen 18. Maddenin nc fkrasnda DOP ile oluturacak yolun dzenlemeye tabi tutulan yerlerin ihtiyac olan yol olduu vurgulanmtr. Buna gre DOP ile karlanabilecek yolun, daha ok beldede yaayanlarn hizmetine sunulacak nitelikte olmas gerektii dnlebilir. Bununla beraber Karayollar Genel Mdrlne ait genilii 50 m den aa yollarda bu kapsamda deerlendirilebilmektedir. Ama tamamen milletleraras niteliinde olan genilii en az 50 m olan yollar ile oto yollarn DOP ile karlanmas bu maddenin amacna aykrdr(Ergen, 2004). DOP ile ilgili bir baka tespit ise kapanan kadastral yollar ile ilgilidir. mar Kanunun 11. Maddesine gre hazrlanan imar plan snrlar ierisindeki kadastral yollar ile meydanlarn, imar plannn onay ile bu vasfn kendiliinden kaybederek onaylanm imar plan karar ile getirilen kullanma amacna konu ve tabi olacaklar hkme balanmtr. Yine 2644 Sayl Tapu kanunun 21. maddesince ky ve belediye snrlar iinde kapanm yollarla yol fazlalarnn ky veya belediye adna tescil olaca belirtilmitir. Bu hkmlere gre gerek kadastro almalarnda gerekse tapulama aamasnda kapanan kadastral yollar, yeil alanlar, pazar yerleri vb umumi hizmet alanlar belediye snrlar ierisinde belediye adna yazlp tapu belgeleri dzenlenebilir. Zaten uygulamalarda bu yndedir. Ama bu ekilde belediye adna kaytl olan tanmazlarn bulunduu alanlar kapsayan sahada imar uygulamas yaplmas durumunda, bu tanmazlarn belediye adna parsel olmaktan nce dzenleme ortaklk pay hesabna katlmas ve DOPun geriye kalan umumi hizmetler iin belirlenmesi gerekir.

79

Bunlardan baka DOPla ilgili hkmleri genel olarak yle zetleyebiliriz. DOP dzenlemeye giren tm parsellerden belediye, maliye hazinesi, zel ve tzel kii vb. eit oranda alnmaldr. DOP oran tanmazn dzenlemeden nceki ksmna uygulanr. DOP ile elde edilen alanlar umumi hizmetler dnda belediyelere parsel oluturulmas gibi maksatlarla kullanlamaz. DOP ile karlanacak alanlara tahsisli yerlerden DOP alnmaz. Kamulatrma yaplmas halinde DOP, kamulatrmadan sonra kalan ksma uygulanr. DOP bir kere alnr. Yeniden yaplan uygulamalarda, DOP orannn daha yksek olmas durumunda fark kadar DOP alnabilir. Tanmaz sahiplerinin talepleri zerine ,mlga 6785-1605 Sayl mar kanununun 39. maddesine gre daha nce ifraz edilerek tescil edilen parsellerden dzenlemeye dahil edilenlerin, ilk parselin ifraznda alnan terk orann % 40 a tamamlayan fark kadar DOP alnabilir. Dzenlemeye tabi tutulan parselin zemin durumu ve zerindeki yapnn zellii itibariyle DOPun alnamad hallerde, ilgilisinin muvafakati ile DOP miktar bedele dntrlebilir. 3.2 mar Parsellerinin Oluturulmas ve Datmna likin Esaslar Dzenlemeyle oluacak imar parsellerinin mmkn mertebe ayn yerde veya yaknndaki eski parsellere tahsisi salanr ve plan ve mevzuata gre korunmas mmkn olan yaplarn tam ve hissesiz bir imar parseline intibak ettirilmesi salanr. Bununla beraber datm esnasnda parsellerin eski yerlerinden yeni parseller verilmesini engelleyen bir takm zorunluluklar olabilir. Bunlar hukuki, teknik ve fiili zorunluluklar olmak zere 3 grupta toplayabiliriz. 3.2.1 Hukuki Zorunluluklar Eer tanmazn imar planna gre yol, yeil alan gibi dzenleme ortaklk pay ile elde edebilecek sahalara rastlamas halinde bu alanlarda zaten imar parseli oluturulamayacandan ayn yerden parsel verilmesi mmkn deildir. Yine imar plan uyarnca imar uygulamas srasnda AAD Ynetmeliinin 12. Maddesi uyarnca ileride kamulatrma yaplmak zere pay verilen alanlarda da imar parseli oluturulmayacandan ayn yerden parsel verilme ilkesi uygulanamaz. Tanmaz imar plannda baka alanlara da tahsis edilmi olabilir. Bu tr durumlar hukuki zorunluluk olarak aklyoruz. 3.2.2 Teknik Zorunluluklar mar uygulamasnn datm aamasnda ayn yerden imar parseli verilebilmesi iin zorunlu kriter, bu alann imar planyla konuta tahsis edilmi olmasdr. Tanmazn bulunduu alan imar planyla konut alanna ayrld taktirde ayn yerden parsel verilmesini engelleyen sebepleri teknik zorunluluk olarak ifade edebiliriz. Teknik zorunluluk kadastro parselinin imar parseline isabet ettii yer konut alanna rastlad halde burada oluturulacak imar parseline tahsis yaplmas aamasnda ayn yerde bulunan dier parsellerle birlikte deerlendirilmesinden domaktadr. Bununla birlikte ayn yerden parsel verilememesi halinde en yakn yerdeki parselden verilememesi hali de teknik zorunluluktan kaynaklanmaktadr. Bu da daha ok yukarda bahsedilen umumi hizmet alanlarna ve kamu tesislerine isabet eden sahalarda bulunan tanmazlar iin geerlidir. 3.2.3 Fiili Zorunluluklar Fiili zorunluluk tanmazn dzenleme ortaklk pay kesintisi sonras geriye kalan alannn bamsz parsel olamayacak byklkte olmas halinde bu alana karlk olarak uygulama ncesi tanmazn bulunduu yerin dnda yaknnda veya baka bir yerden hisse verilmesidir. Bu halde nce tanmazn isabet ettii imar adasndaki dier yerlerdeki parsellerle hisselendirilmesi bu da mmkn olmazsa en yaknndaki imar adasndan verilmesi gerekmektedir. Dier bir hususta imar planyla konut alanlarna tahsis edilmekle birlikte tanmazn bulunduu yere yap yaplmasnn engelleyen, askeri yasak blge, su havzas koruma bandnda olmas vb. gibi sebeplerin olmasdr. 4. mar Uygulamalarnda Balca Hukuka Aykrlk Nedenleri Dantayn mar uygulamalar ile alakal verdii iptal nedenleri incelendiinde ve yukarda anlatlanlar nda mar Kanunun 18. Maddesi uyarnca yaplan imar uygulamalarna kar, mlk sahibi olan hazine, resmi kurum ve zel ahslar tarafndan ileri srlebilecek hukuka aykrlk nedenleri genel olarak; 1. mar plan bulunmayan yerlerde imar uygulamas yaplamayaca yada uygulama sahasnn ksmen de olsa plansz sahay kapsamas, 2. Dzenleme snrnn imar planna ve AAD ynetmelii hkmlerine aykr tespit edilmesi, 3. DOP orannn hatal hesaplanmas, 4. Kapanan kadastral yollarn DOP oranna dahil edilmesi gerekirken belediye adna parsel oluturulmas, 5. DOP orannn her parsele eit oranda uygulanmay, 6. Hibir teknik, hukuk, ve fiili zorunluluk yokken ayn yerden parsel verilmemesi, 80

7. Mevcut ruhsatl yaplarn muhafazas ve tek bana bamsz parsel olarak tahsisi mmkn iken bu hususta imar mevzuatna uyulmamas, 8. Uygulama sonras verilen parselin edeer olmamas, 9. DOP sonras imara tahsis edilecek alann bamsz parsele yeterli olduu halde bu alann bamsz parsel olarak verilmemesi, 10. DOP sonras geriye kalan alana karlk bo bir parsel verilmesi mmkn iken, iinde 3. ahslara ait yapnn bulunduu parselden yer verilmesi, 11. Tanmazdan, nce, DOP kesilmesi sonra, geriye kalan sahadan AAD ynetmeliinin 12. maddesine gre kamu hizmet alanna kamulatrlmak zere pay verilmesi, 12. Parselden yola terk edildii halde DOP hesabnn parsele uygulanmasnda bu hususun dikkate alnmamas, 13. Daha nce yaplan uygulama srasnda DOP kesilmi olmas ve sonra yaplan uygulama tadilat planyla yeniden DOP alnmas durumu, 14. Uygulama sahasnda tanmazlar olan belediye encmenlerinin parselasyon plannn uygulanmasna ilikin belediye encmen kararna katlmas durumu,

15. Ask sresi iinde yaplan itirazlarn cevaplandrlmamas durumu, 16. Uygulama alannda DOP %40 atnda nce belediye tanmazlarnn DOP a dahil edilmesi gerekirken, dorudan kamulatrma yaplmas hali, 17. Uygulama alannda DOP % 40 at halde kamulatrma yaplrken, DOPun tanmazn nceki alanna uygulanmas hali, 18. Uygulama sonrasnda DOPtan sonra kalan ksmn tamamnn AAD Ynetmeliinin 12. Maddesi uyarnca kamu hizmet alanna verilmesi durumu, 19. Uygulama sahasnda imar planna gre % 40lk umumi hizmet alan yok iken % 40 orannda DOP uygulanmas durumu, 20. Uygulama sahasnda imar planna gre konut alannn bulunmamas durumu, 21. Tamamen imar planna uygun olarak yaplanm blgede hizmet alanlarnn DOP ile elde edilmek istenmesi durumu, olarak sralanabilir. 5. Sonu ve neriler 3194 Sayl mar Kanununun 18. Maddesinde dzenlenen imar uygulamalar, yasann amacna uygun olarak yapldnda hem belediyeler, hem tanmaz sahipleri, hem de kent yaayanlar iin byk faydalar salamaktadr. Uygulamadan nce mevcut haliyle dzensiz, arpk, sosyal donatlardan mahrum sahalar, dzenlemeden sonra imara uygun, modern kentin ihtiya duyduu hizmet alanlarna sahip olan yerler haline gelmekte ve uygulama blgesindeki parsellerde deer artlar olmaktadr. Bununla birlikte, tescil grm imar uygulamalarnn yasaya uygun olmadklar nedeniyle, yarg tarafndan iptal edilmeleri yznden uygulamalarn eski haline dntrlmeleri istenebilmektedir. Baz durumlarda ise eski duruma dnmek ok zor hatta imkansz olabilmektedir. nk tescil ile iptal arasnda geen sre zarfnda zeminde ve mlkiyet durumunda deiiklikler olabilmektedir. Bu durumda da yine yargya intikal edecek yeni hukuki problemler ortaya kmaktadr. Dzenlemeyle beklenilen iyiletirmeler yerine zlmesi zor bazen de zmsz hukuki sorunlar ortaya kmaktadr. Bu nedenle imar uygulamalarnn yasal dayanaklarnn ve uygulama amalarnn ok iyi bilinmesi gerekmektedir. Kaynaklar
ATASOY M., DEMR O., NANCI R., UZUN B. mar Uygulamalarnn ptal Nedenleri ve neriler, 30. Yl Sempozyumu 16-18 Ekim, Konya, 2002 ERDOAN S., Kamu lmeleri Ders Notlar ERGEN C., Aklamal- tihatl En son Deiikliklerle Arazi ve Arsa Dzenlemeleri, Sekin Yaynlar, Ankara, 2004 TDE T., Arazi ve Arsa Dzenlemesi ve nemi, Jeodezi Ve Fotogrametri Dernei Yayn No:1 UZUN B., DEMR O., NANCI R., ELK K., Kentsel Arazilerde kinci mar Uygulamasn Gerektiren Nedenler, Dou Karadeniz Blgesinde Kadastro ve Mlkiyet Sorunlar, 11-12 Ekim Trabzon, 1999

Asagidaki Konuya baglantili linkler zerinden Baglantili ynetmelikleri takip edebilirsiniz. mar Kanununun 18.Maddesi Uyarnca Yaplacak Arazi ve Arsa Dzenlemesi le lgili Esaslar Hk.Ynetmelik http://www.khgm.gov.tr/mevzuat/y%C3%B6netmelik/imar%20kanunun%2018.htm 18.m. UYGULAMASI VE DANITAY KARARLARI

http://nebizenginli.blogcu.com/18-m-uygulamasi-ve-danistay-kararlari/972112

Sivas Cavusbasili

81

KLTR-SANAT

LTF EFEND Mahallenin delisiydi Ltf Efendi Kartal kal kurt bakl idi Koca Yusuf kadar heybetliydi Bazen oynatrdk gnlmzce Aldrmazd, saft iimizde Kimi sevdadan kimi zekdan Oynatm garibim derdi Derdi de pekte kimse bilmezdi Kahr ekmekten bitmiti galiba Pek severdi ttn sarmay Gvur sigaras sevmezdi ama Ama doru dzgn imezdi de Bir nefeste eker bitirirdi Dumanyla hayaller izerdi Hi mi hi drmezdi lmne Bezden sar bebei elinde Kokartl mavi beresi tepesinde Oturan kz resmi duvar dibinde Sorardk, Kutubem derdi sadece Yamurlar akard gzlerinden ocuk grd m lr biterdi Anlamazdk bir trl, anlamadk Dalga geerdik gldrdke Her bir eyden haberi vard Bazen kyl casus sanrd Be lira verirdik eline Mercedes alr, gelirdi style Bir tutam kei kl verirdik Nur zlf diye sevindirirdik Kar k demezdi kurt gibiydi Don gmlek dolanrd tipide Avaz avaz barrd Ece! Ece! Donmazd yanard ta derinden Ne yer ne ier bilinmezdi Kendi yemez itlere verirdi Ylan yiyor diyen olurdu Asl yoktu, gren yoktu Bedeni ne kadar kalnsa Ruhu bir o kadar inceydi Aya incinmi karnca grse Sarard hemen kocaman elleriyle Tp bilgisi de vard acayipti Bir gn aka yapt, itin biri Sevdiin kz evlenmi dedi Aniden, sessizce ekip gitti Amerikadan bile heyet geldi Ansna koca abide dikildi Sonradan grendik her eyi simsiz kahramanm Ltf Efendi Korede de delinin biriymi zaten. Hep dalga geilen her mahallenin bir delisi vardr. Ltf efendi de Sivas avusbasi (Yceyurt) mahallesinin delisiydi 04.12.2002 Malkara - Sinan Ouzhan

82 Sivas Cavusbasili

Kitap Okuyalim
DNLE, KK ADAM!
DNLE KK ADAM, bilimsel bir belge deil, konusu insan olan bir almadr. 1954 yl yaznda,yaymlanma amac gdlmeden, Acun-sal Yaam Enerjisi Kurumu Belgelikleri iin yazlmtr. Bu kitap,birka onyl boyunca, sokaktaki Kk Adamn kendine neler yaptn nce ocuksu bir saflkla, dahasonra byk bir aknlkla ve nihayet dehet iinde izleyen bir doabilimci ve tp doktorunun iindekifrtnalarn ve atklarn rndr: Sokaktaki Kk Adam, nelere katlanmak durumunda kalmakta, naslisyan etmektedir? Dmanlarn el stnde tutmasnn, dostlarnysa ldrmesinin sebepleri nelerdir? BuKk Adam, halkn bir temsilcisi olarak, belli bir gc ele geirdii durumlarda bu yetkisini nasl boaharcamakta, ziyan etmekte, yanl kullanmaktadr? Neden, ayn gc daha nce elinde bulunduran ve onu,Kk Adam ezmek iin kullanan st tabakalarn sadist bireyleri gibi davranmakta, eline geirdii oynetme gcn nasl olup da acmasz bir bask arac haline getirmektedir?

byklkte ve eldememi hazineler vardr; bu deerler,insanolunun umutlarnn gerekletirilmesi yolundakullanlmak zere hazr beklemektedirler. te bukonuma ayrca--- bu hazinelere olan byk gvenidile getirmektedir. nsanlarn iinde bulunanyaam temsil eden ey, toplumsal ve insansal karlkl ilikiler iinde son derece doal ve saftr; bu yzden, koullarn insana egemen olduu durumlarda tehlikeye der, nsann iindekiyaayan ey, kendi trnden olan bir insann da, yaamn yasalarna kendisi gibi uyduunu, doal, yardmsever vezverili olduunu varsayar. Salkl ocuklara ya da ilkel insanlara zg olan bu doal temel davran, cokusal veba varolduu srece, insann aklc bir yaam dzeni salama savamnda en byk tehlike olarak boygsterecektir. nk vebal birey de kendi trndenolancanllarn, kendi dnme ve davran biiminin zelliklerini tadn varsayacaktr. Doal vebozulmambirey, btn insanlarn doal olduuna inanr ve ona gre davranr. Vebal bireyse, btn insanlarn yalan sylediine, alp rptna, bakalarn dolandrdna ve stnl ele geirme aba-s iinde rpndna inanr. Aka grlyor ki, insanniindeki yaayan ey zayftr; tehlikelerekar dayanksz durumdadr. Vebal bireye elini uzatsa, kolunu kaptracak, var-yo-u alnacak, sonra da kendisiyle alay edilecek ya da ihaneteurayacaktr; gvendii herkes onu aldatacaktr Bu byle gelmitir; ancak byle gitmemelidir. nsann iindeki yaam temsil eden eyin korunma ve gelimesi savamnda, katlk gerektii durumlarda kat olunmasnn zaman gelmitir; insan, hakikatlere korkmadan tutunduu srece kat davranmakla doalln yitirecek deildir. Kitle iinde yaayan bireyin zrhlarla kapl yapsnda bulunan karanlk ve teh- likeli drtleri harekete geirip, onlar rgtl siyasal cinayetler ilemeye gtrerek ldrc ktlklere neden olan lmcl vebal bireyler, verimli, alkan, aklbanda milyonlarca insan arasnda her zaman iin ok kk bir aznl oluturmaktadr; bu olgu umut ve- ricidir. Kitlenin bir paras haline gelen bireyde bulunan cokusal vebann mikroplarna kar yalnzca tek bir panzehir vardr: bireyin, kendi iinde bulunan yaam temsil eden ey in canlln duymas. Bu yaam temsil eden ey, g elde etmeyi deil, gcn insan yaamnda oynamas gereken rol stlenmesini ister. nsan yaam, sevgi, alma ve bilgiden oluan temel direk zerine kurulmutur. indeki yaam temsil eden eyi cokusal vebaya kar korumak durumunda olan insan cokusal veba tarafndan yanl biimde ve ktye kullanld gibi iyiye de kullanlan konuma zgrlnden yararlanmasn renmelidir. Grleri aklamada eit hak tannd srece aklc grlerin en sonunda her eyi yenmesi gerekir. Bu, byk ve nemli bir umutturDNLE, KK ADAM! Sana Kk Adam, Sradan nsan diyorlar; yeni bir a, Sradan nsan a balad diyorlar. Bunu syleyensen deilsin Kk Adam.Onlar sylyor bunu, byk uluslarn Babakanlar, koltuklanm ii liderleri, kentsoylu ailelerin tvbekar evltlar, devlet adamlar sylyor, filozoflar sylyor sana bunu. Geleceini eline veriyor, gemiinden hi sual etmiyorlar. Korkun bir gemiin mirasssn sen Kk Adam. Mirasn, avucunun iinde alev alev yanan bir elmastr. Bunu sana syleyen,beni m; beni dinle. Her doktor, her ayakkabc, teknisyen ya da eitimci, iini doru drst yapmak ve yaamn kazanmak iin, eksikliklerini bilmek zorundadr. Birka onyldr, u yeryznde ynetici rol oynamaya balam bulunuyorsun. nsanln gelecei, senin dncelerine ve senin yapacan eylere baldr. Ama retmenlerin ve efendilerin, aslnda nasl dndn ve gerekte ne olduunu sylemiyorlar sana; seni kendi geleceine egemen olma yetisi verebilecek ynde eletiren ve bu eletiriyi dile getirme yrekliliini gsteren tek kii yok. Yalnz bir anlamda zgrle sahip sin sen: kendi yaamn ynetmeyi renmeme, kendini bu ynde eitmeme ve kendini eletirmeme zgrlne sahipsin. yle bir yaknmay hi duymadm senin azndan: Gelecekte kendimin ve dnyamn efendisi olmak yolunda yrtyorsunuz beni, peki ama, insann nasl kendi kendisinin efendisi olacan anlatmyorsunuz hi, dnce ve davranlarmdaki yanllar bana sylemiyorsunuz. Ynetimi elinde tutan kiilerin, Kk Adam ynetmelerine izin veriyorsun. Ama sen, hi sesini karmyorsun. Ynetimi elinde tutan gllere, ya da ktniyetli gsz adamlara seni temsil etme yetkisini veriyorsun. Her seferinde aldatldn anlyorsun, ancak bunu anladnda, i iten gemi oluyor. Seni ok iyi anlyorum. nk seni binlerce kez plak grdm; hem ruhsal, hem bedensel plakln iinde, maskesiz, etiketsiz, elinde bir partinin yelik kart bile olmakszn bir tannmtk klfna brnmemi halinle grdm seni. Yeni domu bir bebek gibi, anadan doma plak, don gmlekle kalm bir mareal kadar plak halini grdm. Benim karmda hi yaknmadn, alamadn, zlemlerini hi dile getirmedin, sevgini ve aclarn bir kez olsun amadn bana. Seni iyi tanyorum ve anlyorum. Sana nasl olduunu anlatacam Kk Adam, nk byk bir gelecein olduuna itenlikle inanyorum. Gelecek, senindir, buna hi kuku yoktur. yleyse gel, her eyden nce kendine bak bir. Gerekte olduu gibi gr kendini. Fhrer'lerinin sana utanmadan syledii u szlere aldrma: Sen "kk, sradan bir insansn Sen, kk, sradan bir insan"sn. Bu sz- cklerin ifte anlamn kavryorsun, deil mi: kk ve sradan. Kama. Kendine bakma yrekliliini gster! Bana bunlar sylemeye ne hakkn var? Kukulu ve kavrayl baklarnda bu soruyu okuyorum. Saygsz azndan bu szcklerin dkldn duyuyorum, Kk Adam. Kendine varolan dnceye deil, kendi aklna gelmeyen dnceye hayrandr. En az anlad eylere en ok inanr ve kolayca anlad fikirlerin doru olduunu kabul etmez. Sana kendi iimdeki Kk Adam anlatmakla ie balayacam: Tam tamna yirmi be yl boyunca, senin bu dnyada mutlu olmay hakettiini savundum; kendine ait olan eye sahip kma yetisinden yoksun olmakla suladm seni; sonra Paris ve Viyana barikatlarndaki kanl arp- malarda, Amerika'daki kleliin kaldrlmas savanda ya da Rus Devrimi'nde elde ettiklerine sahip kmamakla suladm. Paris'teki savann sonu Ptain ve Laval'e, Viyana Sava'nn sonu Hitler'e, Rusya'daki savann sonuysa Sta-lin'e vard; Amerika'daki savann sonu da Ku-Klux-Klan ynetimine varabilirdi. zgrl, kendin ve bakalar adna korumak, ona bekilik etmektensekazanmak gerektiini ve de bunu salamann yolunu pekl bilirdin sen. Ben, bu gerei epeydir biliyordum. Ancak, her seferinde alp didinip bir bataklktan kmay baardktan sonra hemen bir baka batakla saplanmann nedenini anlayamyordum. Sonra yava yava ve el yordamyla, seni kle yapan eyin ne olduunu buldum: SEN KEND KENDN KLELE MAHKUM EDYORSUN. Kleliinin tek sorumlusu, yalnz ve yalnz sensin baka hi kimse, ama hi kimse deil. Tek sorumlusensi n. Bunu bilmiyordun, deil mi? Kurtarclarn, seni bask altnda tutanlarn, Wilhelm, Nikolaus, 18 Yrmisekizinci Papa Gregory, Morgan, Krupp ya da Ford olduunu sylyorlar. Kurtarclarn n adna da, Mussolini, Napolyn, Hitler, Stalin deniyor. Bak ben ne diyorum: Senden baka hi kimse senin kurtarcn olamaz! Bu tmceyi sylemeye ekindim biraz. Ka- tkszln ve hakikatin savas olduumu sa- vunuyorum. Oysa imdi, sana, seninle ilgili hakikati sylemeye gelince ekiniyorum, nk Sen kendi kendini klelie mahkm ediyorsun senden ve senin hakikate kar olan tutumundan korkuyorum. Seninle ilgili hakikati sylemek yaam tehlikeye sokmak demektir. Hakikat, ayn zamanda yaam-kurtancdr, ne varki, hakikatler yamalanmakta, etelerin ganimeti haline gelmektedir. Bu byle olmasayd, sen, sen olmayacak, bu durumda ve bu yerde bulunmayacaktn. Yazar WILHELM REICH Dinle Kck Adam Kitabindan Bir blm Sivas Cavusbasili 83

z Brakan Mahallelilerimiz
Selaattin Erorhan

Sivasn avuba Mahallesinde 1936 Ylnda doan Selahattin Erorhan kk yalarda trk sylemeyi ok sever.Kkken mahallede lakab "Gud" anlarak arlan rahmetli Selahattin Erorhan'a bir el uzanr.Bu el,hemerimiz Ankara radyosu Yurttan Sesler efi ve trklerin babas "Muzaffer Sarszen"den bakas deildir. Selahattin Erorhan gr sesiyle ve syledii uzun havalarla TRT Ankara Radyosuna alnr.Syledii uzun havalarla tm Trkiyenin dikkatini zerinde toplayan Erorhan uzun yllar Trt de grev yapt,O artk radyolarmzn en byk ve en ok dinlenen sanats olur.TRT den emekli oldukdan bir mddet sora yasadigi Ankarada Hakkin rahmetine kavusmustur.

84

Sivas Cavusbasili

SPOR

Tarihden Bir yaprak

85

Sivas Cavusbasili

Bunlari Biliyormusunuz.? 1- St Paras Almak Nereden Nasl Hangi Belgelerle St Paras Almak in Gerekli Bilgiler, stenen Belgeler / Evraklar: St Paras Nereden Alnr? St paras doum izni rapor tarihi bittikten sonra Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan PTT Bank a adnza yatrlmak suretiyle denir. Kimlik Belgenizle PTT Bank ubelerine bavurmanz yeterlidir. Sosyal Gvenlik Kurumuna ahsen bavuru art olmamakla birlikte internet zerinden hastane bildirimlerin uzun srmesi sebebiyle genellikle Sosyal Gvenlik Kurumuna gidilir. St Paras Nasl Alnr? 120 gn ksa vadeli sigorta kollar primi denmis olmak artyla sigortal iseniz kendiniz , einiz sigortalysa einiz st paras alabilir. -2009 yl Ocak ayndan itibaren st paras 70 liradr.St paras genel olarak doum izni parasyla birlikte denir. SGK ya giderken yannzda getirmeniz gereken belgeler: Doum Belgesi, Vizite Kad, Hastane tarafndan Rapor, Doum Belgesi bilgileriniz iyerinizden alisma durumu bilgileriniz SGK sistemine ilenmi olmaldr. Elinizde varsa bu belgelerin 1 nshasn yannzda bulundurmanz yerinde olacaktr. Konu ile ilgili Sosyal Gvenlik Kurumu Alo 170 Kaytd stihdam ve Sosyal Gvenlik Bilgi Hattna danabilirsiniz. 2- sizlik denegi ( sizlik Paras) Almak sizlik denegi ( sizlik Paras) Nasl ve Nereden Alnr?Almak in stenen Gerekli Belgeler / Evraklar: sizlik denegi alabilmek iin iyeri tarafndan i kanununda belirtilen hakl sebeplere dayanmayan bir ekilde iten ikarilmis olmak gerekir. Son iyerinizden istifa, evlenme, emeklilik sebebiyle ayrlmanz, veya her hangi sorun nedeniyle iten ikarilmaniz halinde sizlik denegi balanmaz. veren, hizmet akdi sona eren sigortal isiz hakknda hizmet akdinin sona erdii tarihten itibaren 15 gn iinde 3 nsha ten Ayrlma Bildirgesi dzenleyerek bu sre ierisinde, 1 nshasn iyerinin bulunduu yerdeki KUR a ulamasn salar, 1 nshasn sigortal isize verir, dier nshasn da iyerinde saklar. Sigortal isiz, resmi kimlik belgesi, iveren tarafndan dzenlenen ten Ayrlma Bildirgesi, ile hizmet akdinin sona erdii tarihten itibaren 30 gn iinde, iyerinin bulunduu yerdeki KUR a talep dilekesi ile ahsen mracaat eder. sizlik denegi, sigortal isizin, bu sizlik Sigortasnn Uygulanmasna likin Tebliin 2, 3 ve 5 inci maddelerinde belirtilen artlara sahip olmas halinde, hizmet akdinin feshedildii tarihi izleyen gnden itibaren hesaplanr. lk isizlik demesi, denege hak kazanma koullarnn yerine getirildii tarihi izleyen ayn sonunda yaplr. sizlik denegi, aylk olarak her ayn sonunda KUR tarafndan sigortal isiz adna atrlacak banka hesabna yatrlr. sizlik Sigortasnda Sreler: 600 gn prim demis olanlara 180 gn (6 ay), 900 gn prim demis olanlara 240 gn (8 ay), 1080 gn ve daha fazla prim demis olanlara 300 gn (10 ay), sre ile isizlik denegi (isizlik paras) denir. 5510 sayl Kanun gereince, isizlik denegi alanlar genel salk sigortas kapsamna alnm olup bakmakla ykml olduu kiilerde genel salk sigortals kapsamnda salk hizmetlerinden yararlanabileceklerdir. Cezalar: ten ayrlma bildirgesini kuruma vermeyen iverenlere her bir fiil iin ayr ayr 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayl Kanununun 33 nc maddesine gre sanayi kasiminde alisan on alt yaindan byk iiler iin uygulanan aylk asgari cretin iki kat tutarnda idari para cezas verilir.

Olur

86

Sivas Cavusbasili

Sivas Cavusbasi : Resimlerle Tarih Kaybettiklerimizin Anisina Resimlerle Tarih:1 Kaybettiklerimizin Ruhlari Saad Mekanlari Cennet Yattiklari Yer Nur Olsun.

87

Sivas Cavusbasi : Resimlerle Tarih Kaybettiklerimizin Anisina Resimlerle Tarih:2 Kaybettiklerimizin Ruhlari Saad Mekanlari Cennet Yattiklari Yer Nur Olsun.

Sivas Cavusbasili

88