OmeUcd

K.B.S.B.

KOMPAKT BUHAR JENERATRLER (Motorin / Fuel-Oil / Doal gaz / LPG yakar)

Elektrik, su, yakt ve baca balantlarn yapn, basn altere. hizmete!... Az yer kaplar. Otomatik ve emniyetli alr. Ard arda gelen emniyet sistemlerine sahiptir. Fazla bilgi, bakm ve gzetim gerektirmeden alr. ok ksa zamanda, ekonomik buhar retir. Yllardr yzlerce alan rnei ile kendini kantlamtr.
Kompakt Buhar Jeneratr

TPK-BJ

JeSr + " i t +
NVCRSAL

, Su _ ~r Filtresi ~~

P* Mkmcler Sitesi A-1 Blok No. 6 - 8 ^ B l g m l

SPER
Endstride, hizmet sektrnde ve konutlarda; ufak hacimde sratle bol scak su retir. Byk kapasitede scak su ihtiyac olan yerler iin imal edilenler bile az yer kaplar. Paslanmaya dayankl ve Hijyeniktir. Ayn Boylerde; kalorifer, buhar, kzgn su, kzgn ya ile stma yaplabilir. Boyler, dey veya yatay konumda monte Sklp temizlenmesi veya stcnn deitirilmesi olana vardr. Istc dz boru eklinde olup (Spiral ekilli veya kvrk boru eklinde olmadndan) kvrma esnasnda boru et kalnlnda incelme meydana gelmez.
Fabrika:

TIP U-SB

Merkez:

NVERSAL MAKNA VE ISI SANAY TC.A..

Pik Dkmcler Sitesi A-1 Blok No. 6 - 8 kitelli Organize Sanayi Blgesi kitelli - STANBUL

Kozyata Yolu Sokak Gne Ap. 26/1 st Bostanc/STANBUL Tel. (0216) 372 77 53 - 380 40 17 - 330 77 90 - 445 39 46 Fax (0216) 416 30 00

Birleik

Oksijen

Sanayi

BOS
A..

ARGOS

Gaz siparii verirken, beklentilerinizin yet karlandndan emin misiniz ?

r,\\
vV'

! Daha teiniz bir kaynak elde edebfflr i

't

! Daha salam bir kaynak yaplab ir ! Daha az srama salanabilir mi: ! Enerjiden tasarruf edilebilir mi ? ! Kaynak teliiden tasarruf edilebilir ratf ! Daha iyi nttfuziyet salanabir m ? i htiya duyulduunda uzman kadre I zmleniyor mu ? | : ; Kayna

j
J

Dikii

tafefil
:'8
Kaliteli Kaynak Dikii

Eer altnz firma yukardaki sorulara ivet diyemiyorsa, firma ile almaya balamanin zaman deil

KOG

Gebze Organze Sanayi Blgesi PK 80 < j l * M 3 e t e - KOCAEL Telefon 0 (262) 751 01 00 (10 Hat) n 0 (262) 7S1 01 IS

ISO 9002 RVVTV

IGAS EOUPMENT
Made in ITALY
/REGLATR

BRC
LPC

LPG DHSM

:5 NO: 282 - 284 - TRKYE 222 71 90

ACompAir
Drucklufttechnik

DEMAG

Sarmak Maklna Fabrikalarnda Compair Demag lisans ile retilen elektrikli vidal sabit hava kompresrleri Trkiye Sanayiinin hizmetinde (1.6 mVdak. 11 KW - 21.5 mVdak. 132 KW debi, 7.5 -10 bar basn).

inaat ve mteahhitlik, madencilik, belediye hizmetlerinde Compair Demag kalitesi, Sarmak servis ve yedek para gvencesi ile cadas zm. 2.0 mVdak. (71 cfm) -10.2 mVdak. (360 cfm) Dier kapasiteler iin sipari kabul edilir.

'akina Basnl havada gven...

Sabit, seyyar, vidal ve pistonlu kompresrler, hava kurutucular ve eitli basnl hava aksesuarlar.
Uzun yllarn getirdii deneyim Sarmak Pistonlu Kompresrleri; 150 It/dak. - 6750 It/dak. piston deplasman (1.5 - 40 HP) 3 - 25 bar'da sanayi, atlye, imento nakil ve yksek basn kompresrleri.

Kompresr Pompa sanayi ve Ticaret A.. Genel Merkez/Fabrika: stasyon Cad. No:86 01340 ncirlik - ADANA Tel: 0(322) 332 90 41 / Pbx Fax: 0(322) 332 96 63 Pazarlama Merkezi: Kore ehitleri Cad. Mehmet Gnene Sok. Aydagl i Merkezi No: 6 Kat: 3 80300 Zincirlikuyu - STANBUL Tel: 0(212) 272 06 28 - 273 17 20 - 266 44 30 Fax: 0(212) 266 52 51 e-mail: sarmak@superonline.com Ankara ubesi: Tunus Cad. 72/2 06680 Bakanlklar - ANKARA Tel: 0(312) 417 76 84 - 418 16 01 Fax: 0(312) 418 16 01 zmir ubesi: Kbrs ehitleri Cad. Hmeyra Is Merkezi NO:148/303 35220 Alsancak - ZMR Tel: 0(232) 463 75 39 Fax: 0(232) 463 85 23

hrmak hkina

ARALIK 1998 Say : 467

DECEMBER 1998 No : 467

NDEKLER CONTENTS
MAKALELER
JL / KENDLNDEN KARARAN ARK KAYNAK MASKE CAMLARININ KAYNAKI GZ VE CLT GVENLNE OLUMLU ETKLER / Bu makalede ark kayna ileminde oluan ve kaynaknn gz ile cilt sal iin zararl etkileri ve neden olan hastalklar ve ark ndan korunmak amac ile kullanlan maskelerin teknik stnlkleri ve ekonomik faydalar irdelenmitir. The Positive Effects of the Autodarkening VVelding Filters on the Welder's Eye & Skin Safety Bahadr GLBAHAR

LAN SAYFALARI DZN

UNVERSAL B.O.S. : 2-A MHENDSLK SARMAK BURGMANN . PETNZ ZOCAM E.C.A. . TEKKON ZBL MAKNA MAKDOSDENET CVATA TEKKON DOU VANA TORMAKSAN WELDINGALLOYSSMS FSHER ROSEMOUNTAYGAZ CASTOLN KANTHAL UNVERSAL n Kapak -, YILMAZ REDKTF -1 -2 -3 -4 -7

-e
-10 -51 -52 -53 -54 -55 -56 -57 -58 -59 -60 -61 -62 -63 -64

< 3 % # KALTE GVENCES SSTEMLER EREVESNDE KAYNAK PERSONELNN ETM VE VASIFLANDIRILMAK / Bu yazda, kalite gvencesi erevesinde kaynak mhendislii ve kaynak eitimi hakknda bilgiler verilmektedir. Bu alanda lkemizde bir ulusal kaynak cemiyetine ihtiya bulunduu vurgulanmaktadr. Training and Oualification of VVelding Personel With Respect Ouality Assrance Systems Zafer FZ, Caner BATIGN

J KAYNAK TEKNOLOJSNDE YEN NESL AKIM RETELER: NVERTERLER / Bu makalede, son yllarda gelimeler kaydeden ve lkemiz pazarna ithal yolu ile girmekte olan ve de kullanm yaygnlaan invertertr kaynak akm reteleri incelenmitir. The New Generation VVelding Power Sources: Inverters Kutsal TLBENT, Erdin KALU

AYIN DOSYALARI
11 YEN RNLER 13 KONGRE-SEMPOZYUM HAB. 14 FRMALARDAN HABERLER 15 KURUMLARDAN HABERLER 22 26 44 46 BR GR BLGSAYAR DNYASI KAYNAK ATLYEDEN 39. CLDN YAZILARI

KSB Arka Kapak ALARKO Arka Kapak

Yaym Koullan : Yazlar daktilo ile iki satr aralkta iki kopya yazlm olarak, 70-100 szckten oluan Trke ve ngilizce zeti, yaz balnn Ingilizcesi, yazarn ksa zgemii, adresleri ve telefon numaralan ile birlikte Dergi Ynetim Yeri Adresi'ne gnderilmelidir. Yazlar 12 daktilo sayfasn (yaklak 3000 szck) gememelidir. (12 daktilo sayfasn aan yazlarn 2 blm halinde birbirini izleyen saylarda yaymlanabilecei dnlerek blmlere ayrlm olarak gnderilmesi gerekir. Yazlarda kullanlan fotoraflar net ve temiz olmal, ekiller aydnger veya beyaz kada ini mrekkebi ile izilmelidir. Yazlarda SI birimleri kullanlmal, yazlarn sonuna yararlanlan kaynaka eklenmelidir. zgn ve derleme yazlardaki grler yazarna, evirilerden doacak sorumluluk ise evirene aittir. Yazlar baka bir srekli yayn organnda yaymlanm olmamal, herhangibir toplantda tebli olarak sunulmu veya sunulacak ise bu ak olarak belirtilmelidir. Dergideki yazlardan kaynak gsterilmek kouluyla alnt yaplabilir. Yazlarn Deerlendirilmesi: Dergiye gnderilecek yazlar ncelikle Yayn Kurulu tarafndan n elemeden geirilmekte daha sonra kurulun belirledii uzmanlar tarafndan deerlendirilmektedir. Uzmanlarn yapt deerlendirme sonular yazara da iletilecek, uzmanlarn nerdii ve Yayn Kurulu'nun uygun grd dzeltmelerin yaplmas yazardan istenecektir. Bu dzeltmelerin yazar tarafndan yaplmas durumunda yaz yaymlanabilecektir.

MHENDISFMAKINA
TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI AYLIK YAYIN ORGANI Aralk / December 1998 Cilt/Vol:39 Say / N o : 467 Ynetim Yeri - Head Office Smer Sokak 36/1-A Demirtepe - ANKARA Tel: (0-312) 231 31 59 Fax: (0-312) 231 31 65 E-mail: mmo@mmo.org.tr http://www.mmo.org.tr MMO Adna Sahibi Publisher Mehmet SOANCI Sorumlu Yaz leri Mdr Managing Editr Ali Ekber AKAR Yayn Kurulu - Publlshing Board Anl KAREL Devrim Erin ASLAN Utku TZNER Engin AYKOL Ezgi GNAY Ersoy BEY Burak YELKEN Okay DOUTEPE Yayn Sekreteri Publishing Coordinator Nilgn KARAKK Teknik Sorumlu Technical Manager Mehmet AYDIN lan Sorumlusu Advertising Representative Ayten YILDIZ Nuray ERHAN (istanbul) Komisyon likileri Redactor ehnaz KAPLAN KARACA Dizgi Type Setting Muazzez POLAT (MMO) Bask Printed by Cem Web Ofset / Tel (0-312) 385 37 17 TMMOB Makina Mhendisleri Yayn Organ olan Mhendis ve Makina Dergisi TMMOB'ye bal Odalarn yelerine, mhendislik eitimi yapan renci, aratrma ve retim grevlilerine yllk abone bedeli -zel saylar dahil- karlnda gnderilmektedir. Dergimize abone olabilmek ve daha detayl bilgi alabilmek iin yukarda verilmi olan adresimize bavurabilir ya da telefon ve faksla bilgi alabilirsiniz.

Deerli Okuyucularmz,-

nbirincisini kartm olduumuz Kaynak zel saymz, 5. yln tamamlam bulunmaktadr. Geleneksel olarak ylda 2 kez yaynlanan Kaynak zel saymzn bu basks ile karnzda olmaktan mutluluk duyuyoruz. Geleneksel hale getirilmekte olan bir baka etkinliimiz de "Kaynak Teknii Ulusal Kongre ve Sergileridir. Odamz bugne kadar baaryla srdrd almalarndan kazand deneyim ve birikimi kaynak teknolojisi alannda faaliyet gsteren kii ve kurulularla paylamak, niversite-sanayi ortak almalarnn ne dzeyde olduunu tartmak, lkemiz dahilinde kaynakla ilgili ulusal bir rgtlenmenin gereklilii ve bunun nasl olmas konusunu tartmaya amak amacyla 13-15 Kasm 1997 tarihleri arasnda Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongresi ve Sergisi'ni gerekletirmitir. 1999 yl Kasm aynda 2.si dzenlenecek olan bu etkinliin hazrlk almalar da Odamz Kaynak Teknii komisyonunun nderliinde srdrlmektedir. Kaynak zel says iin tm yelerimizden beklediimiz ve byk oranda grdmz destein, ayn ekilde Kongre ve Sempozyum iin de gsterileceini umuyoruz. Sizlere yeni ylda mutluluk, salk ve baar diliyor, yeni Kaynak zel saylar ile sizlerle bulumak zere hoakalm diyoruz.
Sayglarmzla Mhendis ve Makina Yayn Kurulu

balantlar, daha uzun srelidir.

Gvenli

KE-Burgmann kompansatrleri: Ne tr alma koullar olursa olsun, emniyet, ekonomi ve evreye kar sorumlulukszkonusu olduunda, g santrallar ve gaz trbinlerinde en iyi kanal balantlardr. KE-Burgmann kompansatrleri milyonlarca alma saatinin deneyimiyle dnyada en baarllar arasndadr. ISO 9001'den onayl kalite bel-

gesi, ve uygun servisi ile (dnya apnda sorun avcs) bir dosttan ve bir uzmandan beklenen gvenilirlii salar. Gvenilir balantlar balatmak iin bizi arayn.

evre

BURGMANN
BURGMANN ENDSTRYEL SIZDIRMAZLIK San. Ve Tic. Ltd. ti. Yukar Dudullu imes Yan Gamak Sapa Kuru Sok. No. 9 TR-81260 mraniye/istanbul Tel.: 0 2164203700-5 Hat.
n
rn

nn

n-

nr

Doal Gaz yaktl buhar santral 2 x 8 ton/h, 8 AT ve Su hazrlama grubu: Basnlandrma, Filtreleme, Yumuatma, Gaz alma 100 Ton/h.

DOAL GAZ ve SIVI YAKITLI ISI SANTRALLARI TOZ KMR YAKILABLEN TAM OTOMATK HAREKETL IZGARALI N OCAK ve OCAKLI SSTEMLER KIZGIN YA KAZANLARI BUHAR JENERATRLER BASINLI KAPLAR
PETNIZ ISI SAN ve TIC. LTD. TI. Fab. : Fatih Mh. Suyolust No:9 Esenyurt/STANBUL Tel Tel : 620 17 14 Pbx Faks : 596 74 89 Tel Faks : 220 60 47-220 60 25 Faks: 221 58 57 Bro : Perpa Merkezi 6. Kat No: 629 PETMAK PETNZ MAKNA SANAY A.. malat Haramidere Sanayi Sitesi Anbarl/lstanbul 690 43 52 - 220 60 25 221 58 57

zocam Prefabrik Klima Kanal

VE TCARET MERKEZLER, KLTR TESSLER, ETM KURUMLARI, ELENCE STELER... BUGN KLMA HER YERDE KULLANILIYOR. AMA GRLTS BR TRL NLENEMYOR. ZOCAM'IN YEN RN ZOCAM PREFABRK KLMA KANALI, SALADII MKEMMEL SES ZOLASYONUYLA KLMA GRLTSN NLYOR, ISI ZOLASYONUYLA ALIMA PERFORMANSINI ARTIRIYOR. STELK GVENL VE BENZERLERNDEN %AO DAHA EKONOMK!

ZOCAM PREFABRK KLMA KANALI nn 'ok hafiftir. stn zellikleri:

Kolay kesilir ve monte edilir. Her trl menfez ve balantlar kolay gerekletirilir. Kanal kesiti her trl ebatta yaplabilir. Kanal ve kesit deimeleri, redksiyon, pantolon, omega ve dirsek tekili kolay uygulanr. Yangna kar gvenlii artrr. ok ekonomiktir.
ZOCAM TCARET VE SANAY A.. DANIMA MERKEZLER STANBUL Tel (212) 275 72 22 (S hal) Faks {2)2} 266 97 69 ANKARA Tel (312) 418 66 67-418 30 32 Fois (3121425 05 15 ZMR Tel (232) 484 57 85- 484 31 78 Faks (232) 489 00 52 'ADANA Tel 1322) 352 29 80 Faks (322\ 352 02 54 BURSA Tel (224) 253 95 35 Faks \22A) 255 60 13 ELAZI Tel [424) 218 66 00 Faks (424) 233 19 96 ERZURUM fe| (442) 235 69 76/77

IZOCAM

^ag, toifin inleri, 1S( Snndn U)|l<k 1 i'eu.ipli.

lintnn ini, t e m i , EPS e XPS irinlen, TSEMSO tOO: Mile Sitni'e sahip leilra'e i r e * .

e Siitni'M tabif KMtidr weliS>.

Faks (442) 235 59 78 ANTALYA Tel (242) 241 19 50 Faks (242) 242 39 84 GAZANTEP Tel (342) 233 97 00 Faks (342) 233 97 00

CRETSZ DANIMA HATTI O 8 0 0 211 43 86

Internet adresi: www.izocam.com.tr

a/tcu/t ut

I
(JWf!ifl m t
i

'UtJLI

TOS*.
Tarihimizin en nemli meknlarndan Ippkap Saray da artlJE.C.A.- R^|EHA Kazanlar ve -*'': 6.C.A. Is rnleri ile stlyor.
'p.

Bundan sonrajSaray' kn bile I scii gnler bekliyor.

DAITIM:

LMAS

MAKINA SANAY

A.

YEN

RNLER
Kaynak in Modler Balama: Basit, Hzl, Ekonomik
Demmeler Sistemi be kenarl tabla ve deiik boylarda kelepeler (clamps) ile bloklar, aralayclar (spacers), al bloklar (angles) ve dayamalar tantmaktadr. Karmak fikstrler birka saatte, basit olanlar ise birka dakikada hazr edilebilmektedir. Hzl yaplmas gereken herhangi bir i iin ok idealdir. boyutlu (3-D) veri taban, balatc paketler ve eitim filmleri de mevcuttur.
Bluco Corp. 509 VVestan Ridge Dr. Naperville, II 60563 (800) 535-0135

Hazrlayan; Melih /lliiN

FMS Nurol

A/ay Povver Source 6- Yollu G Kayna

Doru sl ilemin anahtar olan scakt hassas kontrol edebilme yetenei. COOPERHEAT 6Yollu kontrol konsolu, i parasnn scakln hassas olarak kontrol altnda tutan, bamsz kontroll, dk voltajl ve yksek akml alt adet kt sunar. Alt elektronik scaklk kontrol edici ile birlikte coopermaster scaklk ayarnoktas programlaycs operatre manuel veya otomatik olarak stma prosesini kontrol etme imkan verir. Buna ek olarak COOPERHEAT ayrca Cooperknit adnda hava geirmez kaynak rts de salamaktadr. Cooperheat 1021 Centennial Avenue Piscatavvay, NJ 08854 (732)981-0800 Fak: (732) 981-0850

Kaynak Bilgisayar Program (Software)

Kaynak Pro-write (Welding Prowrite) ASME kodlarna uygun VVPS'ler, PQR'lar ve WPQ'lar yaratmaya yardmc olur. Kontrol ve sreklilikle birlikte tam kaynak ynetimini iermektedir. Ana metal, doldurucu metal ve PWHT verilerini ihtiva eden geni bir veri tabanna sahiptir. Birok prosesi desteklemektedir, buna ek olarak dindirmeli (overlay) ve sertyzey (hardfoce) kayna. Hzl, basit, doru: zaman ve para tasarrufu salar. cretsiz tantm diski mevcuttur. Computer Engineering P.O. Box 1657
Blue Springs, MO 64013

Byk, Ar, Garip ekilli Paralar Kaldrma, ndirme, evirme

(816) 228-2976 Fax: (816) 228-0680

VVebsite: www.computereng.com

100 Ibs'den 100 ton'a kadar paralarn kaynak, ileme, montaj, kaldrma ve yklemesi. Yk kaldrma problemlerinin zm iin mhendislik almalar, En zor uygulamalarn karlanmasndaki ergonomik sistemlerde uzmanlk. ITNAC'n rnleri 5:1 orannda bir gvenlik katsays salamaktadr. Bu da ANS B30.20 standartlar ve NEMA 4 elektrik snflandrmasna uygundur ve zel bir performans garantioi sunmaktadr. Detaylar iin web sayfamz grnz. ITNAC Corporation 3 Riga Lane Birdsboro, PA 19508 (800) 774-8622 VVebsite: www.itnac.com

"WELDING MARKETPLACE" Dergisinin, Ocak 1998 saysndan alnmtr.

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 11

.-..-'.'r, <

YEN

* RNLER
Boru Ucu Konikletirme Makinas
Yeni geniletilmi bir formatta gncel hale getirilmi bir katalog H&M Boru Konikletirme Makina irketi tarafndan salanmakitadr. 16 sayfalk katalog H&M'nin tm yksek kaliteli, portatif boru kesme ve konikletirme makinalarnn ve aksesuvarlarnn fotoraf ve tantmn iermektedir. Buna ilaveten, H&M'nin yeni rnleri olan Pipe-End-Prep Lathe 400 ve 800 ve APC-16 ayarlanabilir boru kelepesini de iermektedir. Daha fazla bilgi iin H&M ile irtibata geiniz.
H&M Pipe Beveling Machine Co. Inc. 311 East Third Street Tulsa, OK 74120-2417 (918) 582-9984 Fax: (918) 582-9989 E-mail: info@hmpipe.com VVebsite: www.hmpipe.com

Plaka Kenar Pah Aclar

Bevel-Mill plaka pah krclar kaynak operasyonlar iin hzla ve temiz azlar aarlar. Makinalarda ucuz standart carbide insertler ieren frezleme tipi kesiciler kullanlmaktadr. Kesme derinlii 13/ 16 ' e kadar ayarlanabilmektedir. 15 ila 45 derece arasnda deiebilen alar mevcuttur. Yeni eklenen gle birlikte hafif arlk ve tanabilirlik. Yksek hassasiyetli pahlar iin zemin modelleri ve bench modellerini de ieren bir ok model arasndan seim yapabilme imkan... Heck Industries, Inc. P.O. Box 425 Hartland, MI 48353 (810) 632-5400 Fax: (810)632-6640

Yeni Seri Otomatik MIG Tabancalar

DovaTech tarafndan tantlan 600 Amperlik su soutmal otomatik MIG tabancalar ar ilerdeki otomatik MIG operasyonlarnda kullanlacak. Yeni seri, 1/2" artan byklkte alev gvdeleri ve deiik biimleriyla uygulama gereksinimlerini tam olarak karlayabiliyor. Yeni dizayn kullanm mrn olduka arttryor. ift devirli su ak, alev makinasn, kafay ve ineyi dorudan (sadece AWS modelinde) soutuyor. Bernard DovaTech Ltd., 449 W. Corning Road, Box 667 Beecher, L 60401 (800) 323-8768

Gz Gvenliinde Speedglas Kaynak Maskeleri

Kaynak ark tututuunda otomatik olarak, kararan cama sahip olan Speedglass kaynak maskeleri sayesinde daha yksek kaliteli kaynaklar, retim ve daha iyi gz ve yz korumas elde ediliyor. Maskelere tane lava nitesi eklenerek kaynak duman ve partiklleri kaynaknn yz ve cierlerinden uzak tutacak ekilde maske iinde tane veya filtre edilmi hava akm salanyor. Gedik retim ve Pazarlama Tel: (0.216) 378 50 00 Faks: (0.216) 378 21 24

12 Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467

KONGRE - SEMPOZYUM

HABERLER

Hazrlayan: Nilm KARAKK

MMO Genel Merkezi

KAYNAK TEKNOLOJS U. ULUSAL KONGRES

HAZIRLIK ALIMALARI SRYOR
Makina Mhendisleri Odas uzmanlk ve alma alanlarndan biri olan "Kaynak Mhendislii" kaynakl imalat, kaynak teknolojisi ile ilgili almalarn 1980'li yllarn sonunda balatm ve kaynak komisyonlar kurarak, Mhendis ve Makina Dergisi Kaynak 2el saylar kararak ve Avrupa Kaynak Mhendislii programnn organizasyonunda yer alarak srdrmtr. Btn bu almalar sonucu edinilen birikim ve deneyim sonucu 13-15 Kasm 1997 tarihinde "Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongresi ve Sergisi gerekletirilmitir. Geen iki yl ierisinde uluslararas platformda Trkiye'yi temsil ederek zellikle eitim, belgelendirme alannda dnya kaynak organizasyonlar ile paralel haklar elde edebilecek nitelikte rgtlenme almalar srdrlmtr. Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongeresi ile tartlmaya balanan "Ulusal rgtllk" konusunun netletirilmesi ve Kaynak Teknolojisi alannda bilgi ve deneyim aktarm amacyla12-13 Kasm 1999 tarihlerinde Kaynak Teknolojisi II. Ulusal Kongre dzenlenmesine karar verilmitir. Bildiri Konular Kaynak Teknolojisi alanndaki yenilikler, yeni uygulamalar. Endstrimiz tarafndan yararlanlabilecek aratrma konular. Zor malzemelerin kaynak edilebilirlii Kaynak Teknii ekipman, sarf malzemeleri alanndaki yenilikler. Kaynakla ilgili ilemler (kesme, sl pskrtme gibi) alannda teknolojik yenilikler. Kaynak personelinin eitimi, belgelendirmesi ve yeniden belgelendirme ile ilgili olarak lkemizde yrtlen almalar EWF (Avrupa Kaynak Federasyonu), IIW (uluslararas Kaynak Enstits) gibi kurulularla ilikiler Dier lkelerin Kaynak organizasyonlar ile ilikiler. niversite-Sanayi ibirlii Kaynakl Paralarn tahribatl/Tahribatsz Muayenesi Kaynak sektrnde Kalite Sistemleri Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsz Muayene alannda Gvenlii ve i Sal

KONGRE DZENLEME KURULU

Melih AHN Yunus YENER Elif ZTRK C. Tafci SAHAN Yaar EVK Metin YCEL izzet TRKOCAI Mehmet ZSAKARYA Zeki YAZICI Ahmet CERAN Hasan ESEN ahismail YUSUMUT Cemal MERAN brahim ZAKIR Tufan TELATAR Murat AYDIN Nejdet KURNAZ MMO MMO MMO Ankara ube Ankara ube Ankara ube istanbul ube zmir ube Bursa ube Konya ube Diyarbakr ube Diyarbakr ube Denizli ube Eskiehir ube Zonguldak ube Trabzon ube Samsun ube

KONGRE YRTME KURULU

Melih AHN Yunus YENER i. zgr AKAM Zafer FLZ Yaar EVK Metin YCEL Cemil Hakan GR

KONGRE SEKRETERYASI
. zgr AKAM (Metalurji-Kaynak Mhendisi) Zeynep KAHRAMAN

YAZIMA ADRES
Smer 2 Sok. No: 36/1 06440 Demirtepe/Ankara Telefon: 0 312 231 80 20 Faks: 0 312 231 80 22 e-mail: ankara.@ankara.mmo.org.tr

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 13

FRMALARDAN

HABERLER

Hazrlayan : ehnaz KAPLAN MMO Genel Merkezi

ZMETAL KAYNAK YNTEMYLE RETM YAPAN FRMALARA YEN TEKNOLOJLER SUNUYOR

Birok lkede zellikle Avrupa'da kaynak konusunda ok gelimi teknoloji reten ESAB'n kaynak makinalar ekipmanlarnn Trkiye distribtrln yapan zmetal Sanayi, rnlerin satn ve sat sonras teknik hizmetlerini yapyor, ayn zamanda cretsiz teknik danmanlk hizmetleri de sunuyor. zmetal Sanayi, kaynak sektr iin geni bir Pazar oluturan Trkiye'de kaynak yntemiyle retim yapan firmalara yeni teknolojiler sunmaya devam ederken, son olarak ESAB'n zel hazrlanm bir treyler ve iinde gelimi kaynak teknolojisinin son rnlerinin bulunduu tantm aracn teknisyenleriyle lkeye getirdi. Bu treylerle birlikte getiimiz Haziran ay iinde stanbul ve Ankara'da baz sanayii blgelerinde kaynak firmalarna yeni teknolojiyi daha yakndan tantma imkan salam oldu.

GEDK KAYNAK EWA UYESI

Gedik Kaynak Sanayi ve Ticaret A.., sadece Avrupa Birliine ye lkelerin ye olduu Europe VVelding Assocation (EWA) yeliine kabul edildi. Trkiye'den ilk defa Gedik kaynak Sanayiinin, Trkiye'yi temsilen byle bir birliin yeliine alnmas baar olarak deerlendirildi. Avrupa kaynak sarf malzemeleri reticilerinin biraraya gelerek kurmu olduklar EVVA'nn (European Welding Association) amac; kaynak malzemeleri, materyalleri ve alakadar teknolojileri alanndaki Avrupa Birlii yelerinin menfaatelerine dikkat ekmek, kaynak teknolojisi, standardizasyon ve pazar geliimleri
14 Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467

hakknda bilgi deiimlerini hzlandrmak, yaynlama, yllk endstri istatistiklerini yaynlamak, Avrupa'da mevcut bulunan ticari bariyerleri olumasn nlemek. yelerin platformu, Avrupa kanunlar, Avrupa Standartlar (CEN/GENELEC), Kalite Gvence, Avrupa messelerinin lobisi, i gstergesi, istatistikler ve mttefikler EVVA'nn bak asn oluturuyor. EVVA'ya ye Kaynak reticisi firmalar bulunan lkeler arasnda italya, sve, Almanya, ngiltere, Hollanda, Fransa Finlandiya, Norve, Yunanistan ve Belika yer alyor.

KURUMLARDAN

HflzrJnyn: Nifen KARAKK

MMO Genei Merkez

ORTA DOU TEKNK NVERSTES KAYNAK TEKNOLOJS ETM VE ARATIRMA MERKEZ

Tarihe aynak Teknolojisi Eitim ve Aratrma Merkezi 1998 ylnda Trk-Alman Teknik ibirlii erevesinde Orta Dou Teknik niversitesi'nde kurulmutur. Merkez, dnyada byk bir hzla gelien kaynak teknolojisine paralel olarak, Trk endstrisinde kalite gvencesi bilincinin yaygnlamas amacyla eitim, sertifikasyon, danmanlk ve aratrma hizmetleri vermektedir.

Eitim Verilen rn eitim programlar Alman Kaynak Cemiyeti D VS ve Avrupa Kaynak Federasyonu EWFnin ynergelerine gre, snavlar ise Alman DN ve Avrupa Topluluu EN standartlarna gre Mnih Kaynak Enstits (SLV Mnchen) ibirliiyle yrtlmektedir. Sertifikasyon ODT Kaynak Teknolojisi Eitim ve Aratrma Merkezi, verdii eitimle Trkiye endstrisinin kaynak teknii konusunda ihtiya duyduu vasfl kaynak personelini yetitirip sertifikalandrarak, endstrinin rn kalitesini arttrmay ve uluslararas alanda sz sahibi olmasn amalamaktadr. Yetitirilen bu elemanlar arasnda zellikle kaynak kontrol elemanlarnn (kaynak mhendisi, kaynak uzman, kaynak teknikleri) nemi ok byktr. Eitim programlarnn sonunda verilen sertifikalar tm AT ve EFTA lkelerinde geerlidir. Danmanlk ODT Kaynak Teknolojisi Eitim ve Aratrma Merkezi, sanayi niversite ibirliini glendiren bir merkezdir. Eirim hizmetlerinin dnda endstriye danmanlk hizmeti verir. Kaynakl retimde, uygulamada karlalan problemlere bilimsel verilerin nda zmler bulur. Aratrma Gelitirme Merkezin Souk atlak, Scak atlak ve Elektrik Diren Kayna laboratuvarlarnda tamamen sanayiye ve uygulamaya ynelik bilimsel aratrmalar ve akademik almalar yaplmaktadr. ODT'de bu yla kadar dzenlenen alt Avrupa Kaynak Mhendislii Kursu toplam 82 katlmc ile yaplmtr. Merkezin yllk almalar arasnda yer alan bu eitimin yedincisi, 22 ubat 1999 tarihinde balayacak ve TMMOB Makina Mhendisleri Odas ile ortaklaa dzenlenecektir. Dersler, Trk ve Alman uzmanlar tarafndan aktarlacak, Alman uzmanlar tarafndan anlatlacak dersler, Trke'ye tercme edilecektir.

SAKARYA NVERSTES KAYNAK TEKNOLOJS ARATIRMA, UYGULAMA VE MUAYENE MERKEZ

aynak teknolojisi, son 40 ylda meydana gelen gelimeler karsnda sadece basit bir imalat yntemi olmaktan kp, tm dnyada ayr ve bamsz ensttlerce yrtlen bir bilim ve teknoloji dal haline p, y y h h h d V h l (SLV m gelmitir. Bunun en yaln rnei, Almanya'da kurulan Schweisstechnische Lehr- und Versuchanstalt (SLV Kaynak Teknii retim ve Muayene Kuruluu) adl enstitler'dir. Almanya'da toplam 11 ayr eyalette bulunan bu enstit ler, kaynak teknolojisinin gereksinim duyduu kalifiye elemanlarn yetitirildii ve endstriyel problemlerin z ld birer merkezdir. lkemizde de bu tip kurululara byk ihtiya duyulmaktadr. zellikle Sakarya ilinde kaynak teknoljisini youn olarak kul lanarak imalat yapan firmalarn okluu, bu firmalarda iddetle gereksinim duyulan yetimi eleman ihtiyac, ancak KAT AMER gibi bir merkezde giderilebilecektir. Kaynak personelinin yetitirilmesi, gnmzde Avrupa Standartlar ile sk skya tesbit edilmi bir dizi Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 15

 KURUMLARDAN

HABERLER
kurala baldr. yle ki, rnein Avrupa Standartlarnda Avrupa Kaynak Mhendisi (European VVelding Engineer) eklinde bir mhendis tanmlanmaktadr. Bu mhendisin eitiminin nasl olaca, hangi konunun ka saat retilecei dahi standartlatrlm durumdadr. Keza Avrupa Kaynak Teknikleri (European Welding Technologist) ve Avrupa Kaynak Uzman (European Welding Specialist) bakmndan da ayn tr kat eitim standartlar mevcuttur. Bu standartlarn uygulanabilecei ve bylelikle endstriye kalifiye eleman yetitirilecei eitim kurumlarnn, normal eitim-retim kurumlarnn dnda, KATAMER gibi ayr bir merkez olarak tekilatlanmas gerekmektedir. Bunun dnda, yine KATAMER, endstri ile ibirlii iinde eitli kaynak problemlerinin zmlerinin aranaca bir merkez de olacaktr. Bylelikle kaynakl imalatla uraan endstriyel kurulular, her trl problemlerinin zm iin bavurabilecekleri bir merkeze de kavumu olacaklardr. Kaynakl imalatta imalat ve kullanc arasnda, tarafsz kontrol kurulularna iddetle ihtiya duyulmaktadr. KATAMER bu ihtiyaca da cevap verecektir. Gelimi lkelerde kaynakl imalatla ilgili olarak karlacak olan standartlar, ulusal standardizasyon enstitleri ile kaynak teknolojisi konusunda faaliyet gseren bamsz aratrma uygulama merkezleri tarafndan ortaklaa oluturulmaktadr. lkemizde bugne kadar ihmal edilmi olan bu husus, KATAMER'in TSE ile ibirlii yapmas ile daha rahat bir zm imkanna kavumu olacaktr. KATAMER'in kuruluu, kaynak teknolojisi konusunda gerek niversite iinde yaplan doktora, yksek lisans gibi almalar srasnda ve gerekse endstri tesislerinin prolem zmleri srasnda ihtiya duyduklar bir ktphane ve dokmantasyon merkezinin kuruluu iin bir ortam oluturacaktr. Uluslararas Kaynak Enstits (IIW = International Institute of VVelding) gibi kurulular, bir lkenin yelii szkonusu olduunda, o lkenin milli bir kuruluunu muhatap kabul etmektedir. KATAMER, Trkiye'nin HW nezdinde yeliini de tekrar gndeme getirecek ve gerekli artlar olgunlatnda, tekrar yelik iin HW'a bavuracaktr.

KOCAEL NVERSTES KAYNAK TEKNOLOJS ARATIRMA, ETM VE UYGULAMA MERKEZ

vrupa Gmrk Birlii'ne ye olan ve gelecekte tam AB yesi olacak lkemizde 2000'li yllarda kullanlacak kaynak teknolojilerini gelitirmek ve uygulamak amacna ynelik almalar yapmaya ve bu konularda gereksinim duyulacak bilimsel kadrolar yetitirmek amac ile alan merkez, niversite senatosunun 9.12.1994 gn 49/23 no'lu toplantsndaki karara gre, Yksek retim Kurulu tarafndan 09.02.1995 tarihinde onaylanm ve 24 Ekim 1995 tarihli 2243 sayl Resmi Gazete'de baslan ynetmelik esaslar ile resmen kurularak faaliyetlerine balamtr. lkemizde O.D.T.'de kurulu merkez ile egdml alacak merkez Kocaeli niversitesi Rektrl'ne bal olarak almalarn srdrmektedir. Merkezin alma konular yle zetlenebilir: Kaynak teknolojisi ve metalrjisi, kaynakl balantlarn tahribath ve tahribatsz muayeneleri ile ilgili yurtii ve yurtd endstriyel ve bilimsel gelimeleri incelemek, elde edilen bilgileri lkemiz endstrisine aktararak bilgi birikimi ve teknolojik gelimeleri salamak, mevcut teknolojileri gelitirici aratrmalar yaparak lke insannda var olan yaratcl n plana karmak, dokmantasyon merkezi kurmak, eitli kurs, eitim seminerleri,konferans, panel v.b. etkinlikler dzenleyerek Kocaeli Blgesi'ndeki ve lke sathndaki mhendis ve teknik elemanlar bilgilendirmek, aratrma projeleri hazrlamak ve yrtmek, yurtd kaynak teknolojisi aratrma merkezleri ile ilikiler kurarak ortak aratrma ve eitim almalar yapmak, yksek lisans ve doktora almalarna yardmc olmak, yerel belediyeler, sanayii ve ticaret odalar, zel kurulular ile ilikileri gelitirerek ortak almalar yrtmektir. Merkezde gerekli grlen ve zorunlu hallerde yabanc uzmanlarda istihdam edilebilecektir.

16 Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467

MAKALE
KENDLNDEN KARARAN ARK KAYNAK MASKE CAMLARININ KAYNAKI GZ VE CLT GVENLNE OLUMLU ETKLER
Bahadr GLBAHAR*
Z E T

GR eduyunun insanlar iin hayati nem tad herkes tarafndan bilinmektedir. Bu beduyu arasnda grme duyumuz en nemli olan; bu duyuyu salayan organmz gzler de en hassas organmzdr. Gzlerimiz, gerekli tedbirler alnmad takdirde evreden gelen her trl tehlikeye ak organlardr. Bu tehlikeler mekanik etkiler (arpma, batma, izilmeler), kimyasal etkiler (asitler, bazlar, solventler gibi kimyasal maddeler - sv veya buhar halinde) ve fiziksel etkilerdir (ok gl ve parlak nlar, laser nlar, kzltesi (enfraruj-IR) nlar, mortesi (ultraviyoleUV nlar). Benzer tehlikeler vcudumuzu saran deri tabakas iin de sz konusudur, zellikle derinin rtlmemi ksmlar bu tehlikelerden daha fazla miktarda etkilenir. Kaynak gibi gzler ve derinin direkt etkilendii ilerin yaplmas srasnda bu organlarn korunmas iin gerekli tedbirlerin alnmas elzemdir. Gerek gzlerimiz, gerek derimiz iin sz konusu olan bu tehlikelerle gnlk hayatmzda da her zaman kar karya kalabiliriz, ancak mesleimize veya yaptmz ie gre bu risk ok daha fazla olmaktadr.

Bu makalede ark kayna ileminde oluan ve kaynaknn gz ve cilt sal iin zararl etkileri olan nlar, neden olduu hastalklar, ark ndan korunmak amac ile kullanlan normal caml maskelerin mukayesesi ve kendiliinden kararan caml maskelerin teknik stnlkleri ve ekonomik faydalar irdelenmitir.

KAYNAK LEMINDE GZ VE DERIYI ETKILEYEN FAKTRLER VE KORUNMA TEDBIRLERI

At this article has been considered the hazardous effects of the R ve UV-rays produced during the arc vvelding on the welder's eye & skin health, dangerous illnesses resuhing in, comparation of the helmets with normal type arc welding filters used to eye & skin protection against hazardous rays, technical advantages and economical benefits of the helmets with autodarkening welding filters compareded vrith the normal types.

Ak ark kaynanda toplam ark enerjisinin % 15'i n eklinde evreye yaylmaktadr. Bu nlarn ortalama % 10'u mortesi, % 30'u parlak ve % 60 da kzltesi nlardr. Fizikte, nlar dalga boylarna gre snflandrlm olup, birimi Angstrm (1=1O"^7 mm) ile ifade edilir. ekil 1. Parlak nlar, dalga boyu skalasmda 4.000 - 8.000 A'lk dalga boyu aralnn st tarafnda yer ald iin gz tarafndan grnen n snfna girdiinden gz kendini kapamak veya ksmak gibi reflekslerle korur. Buna karlk mortesi nlar, 100 -4.000 'lk ksa dalga boyu ile grnen k bandnn st tarafnda yer alan yksek enerjili, sert karakterli ve hasar etkisi fazla olan nlardr. Kzltesi nlar da 8.000 - 10.000.000 'lk dalga boyu ile grnen k bandnn alt tarafnda yer alan dk enerjili nlardr ve zararlar mortesi nlara gre ok daha azdr. Her iki n da gz tarafndan alglanamayan dalga boyu bandnda yer aldndan gzler kendini refleks olarak koruyamaz ve her trl tehlikeye ak kalr. Bu nlarn gz ve deri zerinde eitli olumsuz hatta zararl etkilerinin olduu yukarda belirtilmiti. Kaynaklarn ilerini yaparken en gereksinim duyduklar organlar gzleridir ve kaynaklar gz salklarna en fazla nemi vermek durumundadrlar. Bu meslek alanlar arasnda yer alan ark kaynaklarndan ii gerei youn kaynak yapanlarda akamlan

*Dr, Mak. Yk. Mhendisi, Gedik retim ve Pazarlama A.. stanbul Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 17

MAKALE
10
I
I - I <- 7-nlar kozmik nlar UV-nlar/Grnr k

10" 4

10"

102
I

104

106
l l l l

108
i i

10 1 0 ()

IR-nlar

-UVC, UVB UVA

Grnr k . -1 i IRB IRC

Hertz dalgalar
I <x-nlar

Sekili. Elektromanyetik n skalasnda muhtelif nlarn dalga boylar ()

1. Kornea 2-Mercek 3-Retina

gz yanmas, kzarmas, kanlanmas gibi rahatszlklar allagelmi olaylardr. Bu rahatszlklar ark nn gz zerindeki tbb ad ile "akut" yani ksa dnemdeki hasarlardr ve gece dinlendirici damla kullanmak, ay banyosu yapmak gisi tedavi yntemleri ile giderilebilir. Ancak , uzun dnemde ortaya kan "kronik" gz hastalklar ok daha nemlidir ve muhtelif oranlarda gr kaybna hatta krle varan kalc hasarlara neden olabilir. Gerek akut, gerek kronik gz rahatszlklarna yola aan nedenler, yukarda da sz edilen ark ndaki parlak, kzltesi ve mortesi nlardr. Bu nlarn dalga boylarna bal olarak alt snflandrlmas ve gzde oluturduklar rahatszlklar ve hastalklar ekil 2' de yer almaktadr. Parlak nlar, gzleri kamatrarak geici grme bozukluklarna neden olurlar, bu olayn srekli tekrar etmesi halinde nce kzarma, kanlanma, baars gibi geici, ileri durumlarda ise belli oranda grme kabiliyetinin azalmas gibi kalc rahatszlklar ortaya kar. Kzltesi nlar deriye scaklk hissi veren nlardr ve arktan gelen nn dalga boyuna bal olarak Dalga bovu (A) 1.000-2.800 2.800-3.150 3.150-3.800 3.800-4.400 4.400-4.950 4.950-5.800 5.800-6.400 6.400-7.500 7.500-14.000 14.000-30.000 30.000-10.000.000 Inn adl

gzde saydam tabakay (kornea) ve gzde grmeyi salayan a tabakay (retina) etkiler ve sonunda krlk ve katarakt hastalna yol aabilir; deride ise na ar derecede maruz kalnmas halinde kzarmalar ve hatta yanklar meydana gelir. Mortesi nlar ise, kzltesi nlardan ok daha tehlikeli olup, olduka ksa maruz kalma srelerinde dahi (bu sre saniyelerle snrldr) saydam tabakada (kornea) yanaklara, katarakta ve sonunda krle yol aan ok ar hasarlara neden olur iken, deride ar yanklar ve ileride deri kanseri ile sonulanabilecek hasarlar oluturur. Nitekim, oksi-asetilen kaynak sadece parlak nlar ve kzltesi nlar ierdiinden kaynaklar gz korumas iin gzleri kamatracak parlak a kar koyu renk caml bir gzlk kullanrken genellikle deri korumas iin normal rtnme dnda zel bir koruyucu tedbir almaya gerek grmezler. Halbuki, ark kaynaklar ncelikle mortesi ve kzltesi nlar filtre eden (tutan) zel caml maskeler kullanrlar, bu camlarn takld maske yz ve hatta boyunu koruyacak ekilde dizayn edilmitir. Oluan hastalk Saydam tabakada Yanklar Katarakt

uv-c
UV-B

UV-A Grnr k (mor renk) Grnr k (mavi renk) Grnr k (yeil renk) Grnr k (sar renk) Grnr k (krmz renk IR-A IR-B IR-C

A tabakada rahatszlk Katarakt Saydam tabakada rahatszlk

ekil 2. Gzde rahatszlk ve hastalklara yol aan optik nlar.

18 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

MAKALE
Bu camlar ayrca parlak nlar da szecek ekilde renklendirilmitir. Bylece zel cam gzleri korurken maske de yz ve boyun gibi akta kalan deriyi zararl mortesi nlardan korur. Kaynaklar el, kol gibi akta kalan dier yerlerini de mortesi nlardan korumak durumundadrlar. Fakat mortesi nlar yaplar nedeniyle normal pamuklu, ynl ve sentetik kumalar ok ksa srede tahrip ettiiinden kaynaklar deri eldiven, kolluk gibi koruyucularn yansra deri nlk de tamaldrlar. Ark kaynaklar iin bir dier tehlike de kendileri kaynak yapmaz iken yannda alan kaynakdan gelen direkt veya endirekt (parlak bir yzeyden yansyan) kaynak nlardr. Bu nlar da ayn ekilde tehlikelidir ve perde veya blmelerle nleyici tedbir alnmas gerekir. ARK KAYNA MASKE CAMLAR VE MASKE TIPLERI Ark kaynak maske camlar, ark kaynann endstriyel anlamda uygulanmaya baland 1900'l yllarn banda ok sayda krmz ve mavi renkli camn sandvi teknii eklinde birlikte kullanlmas ile domu ve ark fiziindeki gelimelere paralel olarak gelitirilerek gnmze kadar ulamtr. Gnmzde kullanlan klasik ark kaynak camlar demir ve demir bileikleri emdirilerek mor ve kzl tesi nlar filtre eden ve renklendirilerek parlak szen camlardr. Ancak plastik teknolojisindeki en son gelimeler zararl nlar tutan plastik-reine camlarn gelitirilmesi ile bu camlar son eklini almtr. Ark kaynak maske camlar, ark kaynak ynetimine ve kullanlan elektrod, tel gibi sarf malzemelerinin apna ve kaynak yaplan ana malzemenin kalnlna gre ayarlanan akm iddeti deerine ve ana malzemenin cinsine (elik, alminyum, v.s.) bal olarak dalga boyu deikenlik gsteren parlak, kzltesi ve mortesi nlara gre farkl filtre etme, yani koruma derecesi zelliindedir. Bu durum BS 679, DN 4647-7, AWS F 2.2-89 gibi ulusal ve EN 169, EN 379 gibi uluslararas standardlarda belli numaralar ile snflandrlmtr. Bu koruma derecesi camn koyuluunun bir gstergesi deil, sadece mortesi ve kzltesi nlar filtre etme zelliini gsteren bir deerdir, ancak mortesi ve kzltesi nlarn miktar artan akm iddeti ile art gibi parlak nlarn miktar da arttndan gzn kamamasn nlemek gayesi ile camn renginin koyuluu da arttrlmaktadr. Ark kaynaklar, yaptklar kaynak yntemine bal olarak el maskesi (kaynak pensesi veya torcu iin bir elin kullanld, dier elin serbest olduu rtl elektrodla kaynak veya MIG/MAG kayna yntemleri) veya ba maskesi (bir elle torcun kullanld, dier elle kaynak ubuunun verildii TIG ve bir elle pense veya torc kullanlrken dier el ile kaynak yaplan paraya mdahale edildii rnein punta yaparken tutulduu durumlar) kullanrlar. Ark n filtre eden camlar olduka koyu renkli olduundan kaynak ark olumadan kaynak yapaca yeri gremez, dolays ile kaynaa balayaca yeri plak gzle saptar ve maskeyi yznn nne alarak kaynaa balamaya alr. Bu esnada, pozisyonunu bozan bir d etken veya elektrodun ilk temasta tutumamas gibi bir durum ortaya karsa kaynaa hatal noktadan balamas gibi bir riskle kar karya kalr veya balama noktasn yeniden saptar. Ksaca her iki durumda da zaman ve kalite kayb ortaya kar, ki bu da maliyet art demektir. Bu durumu nlemek isteyen kaynak, zellikle puntalama veya metod kayna yapyorsa, hi maske kullanmadan tutuma srasnda arka bir an plak gzle bakp, sonra gzlerini kapayarak kaynak yapmaya alr. Bu, kaynak iin en tehlikeli alma eklidir, nk hem gzleri, hem de yz, boyun gibi korumasz deri alanlar uzun sreli ark ndan etkilenir ve nceki blmlerde sonular detayl olarak irdelenen tehlikelerle kar karya kalr. ki eli de megul olduu iin ba maskesi kullanan kaynaklarda, zellikle TIG kaynaklarnda baka bir rahatszlk ortaya kar. Bu uygulama eklinde kaynak pozisyonunu alan kaynak, durumunu bozmadan bir ba sallama hareketi ile kalkk durumdaki maskeyi nne drr ve kaynaa balar. Kaynaa her baladnda bu hareketi tekrarlayan kaynakda, hareketin gnlk tekrar says gz nne alnd takdirde boyun ve ense kaslar ile boyun omurlar rahatszlk ve hastalklarnn meydana gelecei muhakkaktr. Ayrca ba sallama hareketi ile maskeyi drme esnasnda pozisyonunun da bozulma ve zellikle hassas kaynaklarda hatal balang yapma dolays ile kaliteyi drme riski vardr. Dolays ile her iki halde de, yani plak gzle kaynaa bakma ve ba sallama hareketinde de ksa srelerde kaynaknn rahatszl nedeni ile performansnn dmesi; uzun srelerde ise hastalanarak viziteye kmas, hatta rapor almas sz konusu olur. Bu da i gc, i saati hatta gn kayb demektir ve iletmeye yllk toplam maliyeti olduka yksektir. Nitekim A.B.D. statistik almalar Brosu'nun bir aratrmas kaynaktaki ikayetlerin % 67'sinin gze bal ikayetler olduunu ortaya koymutur. Kaynan grnm kalitesi ve balang eklindeki bozukluk gibi kusurlarn giderilmesinin getirecei maliyet art da ayrca gz nne alnmaldr.
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 19

MAKALE
KENDILIINDEN KARARAN ARK KAYNAK MASKE CAMLAR cam (koyu durum-dark state) haline dner. Bu o kadar ksa bir sredir ki, ark kaynaknn gzne ulaamaz. Maske amnn kararma (dnme) hz ve stabilitesi camn kalitesi ile yakndan ilgilidir. Ka* rarma hz, bu tip camlar iin hazrlanm en yeni standardla (CSA Z94,3-M92) belirlenmi olup, bir tablo halinde aada yer almaktadr. Tablo 1,

Gelien teknoloji, her konuda olduu gibi bu konuda da zm bulmu ve 1970'li yllarn sonuna doru "ark karsnda kendiliinden kararan zel kaynak camlar" gelitirmitir. Bu maske camlan, ana elemandan olumaktadr: l.Mor ve kzltesi nlar Tablo 1. CSA Z94. 3-M92 sdandardna gre maksimum kararma hz endeksi (ms), tutan bir optik giriim filtresi: Bu filtre, emniyet asndan Koyuluk derecesi Aklk derecesi mor ve kzltesi nlar her koulda tutmaktadr. Bu filtre, 1.7 2 3 5 25 4 6 likit kristal diyaframdan ba7 300 400 500 700 1000 Gerek yok Gerek yok mszdr ve srekli olarak g1000 Gerek yok 8 100 150 300 500 200 rev yapmaktadr, yani camn 9 40 50 100 200 70 700 400 ak veya koyu renk durumun20 40 70 100 300 10 20 30 da olmas hatta maskenin al11 6 7 15 30 50 100 10 r veya kapal durumda olmas bu filtreyi etkilememektedir. 20 40 12 2 3 4 5 10 2. Polarizasyon filtreleri: 1 7 4 0.8 2 10 13 1.5 Grnr n sadece yeil-sar 5 0.7 1 3 14 0,3 0.4 0,5 dalga boyu araln geiren filt1 2 0.3 0.5 15 0.10 0.15 0.2 reler. 0.7 0.4 0.1 0,2 0.04 0.05 0.07 16 3. Likit kristal kartu: Ik iddetine gre sabit veya kademeli olarak kararan likit kristal kartu. Kartua bal Kendiliinden kararan maske camlarnda, cam fotosellerin ark n tespit edip, elektronik kontrol alr durumda deil iken kaynaknn emniyeti uyarmas ve buradan gelen komuta gre optik geirgenliini azaltmas ile likit kristal kartu kararma asndan koyuluk derecesi 5-6 kademesinde olacak ekilde sabit tutulmutur. am alr iken ise fonksiyonunu yerine getirir. kaynaknn yapaca ii ve evresini net ve ak bir Btn bu filtreler ve kartu, sandvi teknii ile iki cam arasna yerletirilerek (ekil 3) ve elektronik ekilde grmesi iin koyuluk derecesi 3 deerindedir. kontrol grubu ve piller eklenerek bir kaset haline geti- Kaynak yapar iken camn kararmas gereken koyuluk derecesi ise kaynak yntemine, elektrodun apna ve rilmitir. kullanlan akm iddetine ve kaynak yaplan malzeme Kaynak yaplmaz iken koyu bir gne gzl cinsine gre deimektedir. renginde (ak durum-light state) olan cam, ark Bu nedenle bu camlar iki tip olarak imal akt anda kasetdeki fotoseller vastas ile ark edilmektedir, birincisi sabit koyuluk derecesini (9, 10, n alglayp, milisaniyeler mertebesi gibi ka bir 11, 12, 13) haiz olanlar, ki bu tipler seri retim srede reaksiyon gsterir ki kararak bir ark kaynak kaynaklarna hep ayn Polarizasyon Polarizasyon yntem ve akm LCU Polarizasyon jUV/IR giriim filtresi filtresi (yatay) iddetinde alanlar (dey) filtresi (yatay) iin ngrlmektedir, ! ikincisi ise koyuluk derecesi 9-13 deerleri arasnda ana malzemeye, yaplan kaynan cinsine ve seilen akm iddetine gre deitirilebilen tiptir, bu tipler ekil 3. Kendiliinden kararan ark kaynak camlarnn yaps. niversal kaynak ve
20 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

MAKALE
Tablo 2. Kaynak yntem ve akm iddetlerine gre koyuluk dereceleri.

Akm iddeti (Amper)

K.v'in< -/or.'y. Or!u!u elekroc! Ml(.'. 'afjr infialleri i Mi'. ,ha!t m. talibi r: I 1 4 "i 'I '>' "' i()fi "'' so' ' ?nn'"J ? -i'''
1

^on'!!" 4oo4'f!

500

15

i Haval ark ile oluk ama j Pla/ma :<: i.; koani' ! M.kro|)!.'in kayna i | '

1 4

Uygulama koullarna aore bir alt veya bir ust derece seilebilir

kesme ilemleri iin de idealdir. Kendiliinden kararan maske camlarnda, cam seim kriteri yaplan kaynak veya kesme yntemine ve kullanlan akm iddetine baldr, ancak lm yntemlerde akm iddeti arttka aadaki tablodan seilebilecek daha yksek koyuluk derecesine geilmeldir. Tablo 2. Bu tip camlarn takld maskelerin de, ergonomik dizayn (ekil, i havalandrma), ark ssn yanstma zellii, montaj-demontaj kolayl, yere dnce hem kasedini koruyacak hem de kendi krlmayacak ekilde esnek ve tutumaya (alev almaya) dayankl bir malzemeden yaplm olmas gibi nitelikleri tercihte kriter olmaldrlar. SONU Kendiliinden kararan caml ark kaynak maskeleri yukarda sz edilen stnlk ve yararlar ile iki elin de kullanlmas gereken tm kaynak yntemleri iin vazgeilmez bir maske zelliini tamaktadr. Bugn

dnyada btn gelimi endstri sahibi lkelerde insan salna, i kalitesine ve maliyeti faktrlerin verilen nemin bir gstergesi olarak bu maskeler yaygn olarak kullanlmaktadr. KAYNAKA 1. Ank, S., Kaynak Teknolojisi El Kitab, Ergr Matbaas, stanbul, 1983. 2. Ank, S., Kaynak Teknii C.l (2.bask), T Makina Fakltesi Bask Atlyesi, stanbul, 1973 3. Ank, S., Kaynak Teknii C.2 Teknik niversite Matbaas, Gmsy, stanbul, 1972 4. Bolton, C, Staying Safe on the Job, Spring 1997, p.13-15, Supplement to AVVS's VVelding Journal 5. Glansholm, A., The Physics of Optical Radiation, National Institute of Radiation Protection 6. Pfriem, D.-B., Technical Developments in Welding Eye and Face Protection, Svetsen, Special Issue 2 E, 1993,p.8-ll Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 21

BR

GR
I. ULUSAL KAYNAK KONGRES VE ULUSAL KAYNAK DZEYMZ
am ad ile, Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongresi; MMO tarafndan 13-15 Kasm 97 tarihleri arasnda Ankara'da yapld. 65 firmadan 216 kiinin katld bu, "ulusal" olarak nitelendirilen teknoloji kongresinden beklenirdi ki; Trkiye Kaynak Aleminde yaygn ekilde uygulanmakta olan Teknolojimiz tatminkr seviyeye (ada dzeye) kabilmi mi; yoksa, onun gerisinde mi? Gerisinde ise, aradaki farklar byk m, kk m? Eer Trkiye'deki uygulama becerisi geri ise, o takdirde bu gerilikler nasl alabilir? Geri deil ise, bu durumun, ne gibi kantlar gsterilebilir? Yani, teknoloji dzeyimiz nedir? Mhendis ve Makina dergisinde bu kongrenin yaynlanan (Aralk 97, say: 455) Sonu Bildirgesinde, geri ".... uygulamaya ynelik konularda toplam 20 bildiri sunulmutur " deniyor. Fakat buradan anlalan, uygulamann tam kendisi olmayp, uygulamaya ynelik eylerdir ki, bu yazda kastedilen iler deildir. Nitekim, bu kongrenin ncesinde yaynlanan Gndem maddelerinde, Trkiyedeki uygulamann ada dzeyde olup olmad konusu yoktu. Bylece, Trkiyedeki kaynak dlanp: "Tm kiiler bu tr almalarn gerekli olduu konusunda birlemi ve bundan sonra yrtlecek almalar iin, aadaki eilimler olumutur:" dendikten sonra:

... rgtlenme iin Ankara, stanbul ve zmir'de alt alma gruplar oluturulmal, .... Alt alma gruplar, belirli neriler dorultusunda oluturulacak, .... Alt alma gruplarnn toplants en ksa zamanda yaplacak deniyor. Gnmzdeki d artlar altnda, bir lkenin kaynak sahasnda haklar elde edebilmesi, bu lkedeki sanayi aleminde yaygn uygulanan kaynak'n, ada dzeyde olduunun, kantlanabilmesi ile mmkndr. Kantlama yaplamyorsa, ne haktan bahsedilebilir, ne de byle bo bir heves iin, rgtlenmeye gerek vardr. O halde, hereyden nce, kaynak becerimizin ne derecede olduunu ayrntl incelemek zorunluu karsndayz. Anlan Kongrenin esas urasnn bu inceleme olmas gerekirken, her nedense, bu ura, yaplmad. te bu yazda, kongrede yaplmayan inceleme yaplmakta ve hak isteyip isteyemeyeceimiz, aklanmaktadr. Her sanayi faaliyeti gibi kaynak ii de, her safhas ile ve her girdisi ile, Standard Normlar, Kod'lar v.b. eklinde olup, "mhendislik standardlar" diye adlandrlan dokmanlarda belirtilen artlara (isteklere, hkmlere,- Ing:Requirements) uymak zorundadr. Gelimi lkelerde mhendislerin, bir virgln dahi deitirmeksizin, uygulama zorunda olduklar dokmanlardan, komple durumda olup, bir hacimli kitap byklnde olan ANSI/AWS DI.1. Structural Welding Code-Steel (Yap eliklerinin Kayna Kodu) adl dokmandan, baka burada konuya daha aklk getirmek amacyla,

... dnya kaynak organizasyonlar ile paralel haklar elde edebilecek nitelikte bir rgtlenme almas gereklidir, ... bu ite MMO sekreteryal yrtmeli,
22 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

BR

GR
ISO 3088; Welding RegurementsFactors to be considered in specifying requirements for fusion welded joints in steel (elikte ergitme kaynakl balantlarnn yaplmasnda gerekli olan artlarn tayin edilmesi iin, gznnde tutulacak faktrler), ISO 2394 : General Principles for Reliability of Structures (yaplarda gvenilirliin genel prensipleri) ve, DN 18800, Part : 7- Steel Structures-Fabrication, Verification of Suitability for VVelding (elik Yaplarmalatm (fabrikasyonun), kaynak iini yapmaya uygun olup olmadnn saptanmas) 32 526'ya uygun olacak ve bu uygunluk : DS 920/1 indeksine olmak suretiyle, Alman Demiryollarmca (Minden) onaylanm bulunacaktr. 2- DN 18800, Ksm : 7; Madde: 6.2.3Kaynakl imalat yapan kuruluun bu ie uygun olup olmadnn saptanmas : Institut fr Bautechnik'in listesinde yeralan bir akredite 3. parti kontrol firmasnn kontrolnde, kaynak firmas, gereken kaynak tehizatna ve personeline sahip olduunu, kantlayacaktr. 3- ANSI/AWS D 1.1: Blm : 2, Madde : 2.1 Teknik Resimler (Drawings)- 2.1.1 Btn Kaynaklarn : nerelerde yer aldklarna, tiplerine, ebatlarna (byklklerine) ve hangi uzunluklarda olduklarna dair tm bilgiler, eksiksiz olarak ve ak ekilde, pln ve projeler zerinde gsterilmelidir. Teknik Resimlerde, kaynakl balantlardan, hangilerinin Atlyede ve hangilerinin antiyede yaplaca, ak olarak, belirtilmelidir. 4- ekme gerilmelerinin ve arplmann en aza indirilmesi iin, kaynak srasnn ve kaynak tekniinin dikkatli bir ekilde kontrol altnda tutulmas gerekli olan kaynakl balantlarn veya balant gruplarnn teknik resimlerine, bu kontrol durumu, kaydedilecektir (belirtilecektir). (Not : ANSI/AVVS D 1.1, bol. : 2, Mad. :2-l,
1

Standardlar gznnde tutulacaktr. 1 ANSI/AVVS D 1.1 Standard sadece, Karbon ve dk Alaml elikleri kapsadndan (Madde: 1.2.1), sadece bu eliklerden kaynak suretiyle oluan yaplar veya yap elemanlar, incelenmektedir. Daha dk Karbon Edeerleri olmas nedeniyle, anlan eliklerin, yksek alaml eliklere nazaran, daha az kaynak riski tad hususu, hesaba katmak gerekir. lveten, bu kaynak incelemesinde gznne alnacak tesisler, ISO 3088, ISO 2394 no'lu standardlarda belirtilen yksek riskli yaplarn, (yklmalar veya kmeleri halinde insan yaamna ve sosyal evreye verecei zararlar byk olan tesisler) primer gerilmelere maruz komponentleridir. Bu yaplar, barajlar, enerji santrallari; petrokimya, meturji ve kimya tesisleri, elik kprler, limanlar ve hava meydanlar gibi tesislerdi. 1-DIN 18800, Ksm : 7; Madde : 3.4.2.3 Kaynak Dolgu Metalleri (yani elektrotlar ve teller. HS) DN 1913 Ksm : l'e, Kaynak Tozlar, DN 8557, Ksm : l'e ve DN 32522'ye ve rt Gazlar DN 8559, Ksm: 1 'e ve DN

Gniideki d artlaraltmda, bir lkenifi . kaynak sahas da haklar elde ^edebilmesi, 4 'eki sahabu yi aleminde yaygn V uygulanan kaynatn, ada dzeye olduunun, Yantlanabilmesi ile mmkndr.

5- Ayn ANSI/AWS Dokmannda : Blm 5. Kalifikasyon, 5.1 nceden Onay verilmi Kaynak Yntemleri, Mad. 4.2 - Minimum n Istma ve Pasolararas scaklklar, Tablo : 4.2'deki gibi olacaktr (Not: I. ile IV. Gruplar iinde 28 trl yap eliinin yerald bu tablonun k-

1.

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 23

BR

GR
Tablo. 4.2 Minimum n Istma ve Pasolararas Scaklklar elik Grubu No eliin Rumuzu Uygulanacak Kaynak Tr Kaynak yaplacak noktada en Kaln olan Kaynak parasnn kalnl, mm
. " ' . " ' L

Minumum Scaklk, C

Dk hidrojen 19 mmye (dahil) kadar : elektrotlardan ASTM .A53,GrB 19 ile 38 mm (dahil) aras iin : baka olan elektASTM A53,GrB 38 ile 64 mm (dahil) aras iin : rotlarn kulland ASTM A53,GrB 64 mm. den byk kalnlklar iin : rtl Metal ASTM A53,GrB Ark Kayna ASTM A53,GrB ASTM A53,GrB ASTM A5O1,GrB

ASTM

A 36

Gerekmez 66 107 150

k bir ksm, yani, sadece I. Grup, rnek olarak verilmektedir.) 6- Ayn ANSI/AWS Dokmannda Blm : 6 Kontrol, Madde : 6.1.1 : Bu standardn amac olarak, malat / Montaj Kontrol ve Test ilemleri ile, rn / letme Kabul ve Testleri birbirinden ayr fonksiyonlardr.... Szleme Dokmanlarnda aksi belirtilmedike, malat / Montaj Kontrol ve Testleri, reticinin sorumluluu altndadr. rn / letme kabul testleri ise mterinin arzusuna kalm olup, Mteri, bu fonksiyonu kendisi (veya vekili) yerine getirebilecek, veya, szlemede belirtildii takdirde, bamsz bir kontrol kuruluu (3. Parti Kontrol Kurulular) tarafndan kabul. Burada gznne alman tesislerin yksek risk tayor nitelikleri nedeniyle uygulamada, bamsz kontrol kurulularnn kullanmna gidilmektedir. Bu tr kurulularn AWS QCI No: 1 Kaynakl Yaplar Kontrol Personelinin belgelendirilmesi standard gerei belgeli personel kullanmalar gerekmektedir. 7- "Kaynakl Yaplar Kontrol Persone24 Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say: 467

' ' " / I . K I I ' B ; -

.".V'

linin Belgelendirilmesi adl AWSQC - 1 (88) dokmannn r sz : "Kaynakl Yaplarn Kontrolnde ama, kaynakla retilmi bir parann, szlemesinde art koulan kodlarn veya dier dokmanlarn kabul (veya ret) Kriterlerini karlayp karlamadn, tayin etmektir." cmlesi ile balar. Ayn dokmann Blm : 5- Kontrol Personelinin Gerekli Eitimi ve Mesleki Tecrbesi ksmndaki Madde : 5.1.2'de : "Bir kod'a veya standarda gre retilen kaynakl retimle dorudan ilikili bir grevde; en az be yl sreli tecrbe kazanm olmas gereklidir..." art yer almaktadr. Yukarda belirtilen 4 standardn toplam hacmi, 350 sayfa civarndadr. Bu byk hacim iinde geliigzel 7 madde seilerek, Trkiyedeki kaynak incelemesi iin, yeterli grld. unu, hemen kaydetmek gerekir ki, gelimi lkelerde kaynak ii, burada belirtilen standardlarda veya bunlarn Onaylanm Edeeri2 olan baka standardlarda veya dokmanlarda istenen artlarn yerine getirilip getirilmediinin saptanmas abasdr. Yani, kaynan istenen niteliklere uygun olup olmadnn (ayn manada kabulnn veya red olunmasnn) saptanmasnn (anlal-

BR

GR
masnn) tek ve dnsz dayana, bu sahadaki Standardlara uygun olup olmamaktr. Unutulmamas gerekir ki: Kaynak ilave malzemesi seimi ve testinden balayan ve : - Kaynak Mhendisinin, Nezaretinin, Kaynaklarn, Kaynak Yntemlerinin ve Kaynak Atlyesinin Yeterlilii ve Belgelendirilmesi - Tahribatl ve Tahribatsz Muayene Personeli Belgelendirilmesi gibi, Kaynaktan nce, kaynak esnasnda, ve kaynak sonrasnda yaplan btn ilemlerde bulunanlar btn ayrntlar ile, belirli formlara geirilir. Kontrol Personeli tarafndan uygun olduu saptanr. Bu suretle oluan kesinlemi dokmanlardan iki takm yaplr; birisi Mteahhidin, dieri de Malsahibinin dosyalarnda, referans dokman olarak saklanr. rne ait olup dolaplar dolusu hacimlere sabilen Kalite Dokmanlar arasnda yeralan Kaynak dokmanlar, nemli yer tutar. Kaynak ilemi, detay projelerde gsterilen llere gre yaplr. Bu projeler ise belirli dokmanlara dayanlarak yaplan hesaplamalar sonunda oluur. Mesal AISC Kurumunun, elik Yaplar iin hazrlad Manual of Steel Construction dokman gibi. Yap Elemanlarnn bu ekilde hesaplamas yaplrken, bunlarn birbiri ile kayna da, ayrntl olarak hesaplanr. Yukarda 3 ve 4. Maddelerde belirtilen ve Planlarda-Projelerde grlen bilgiler, bu hesaplama esnasnda ortaya kar. Yukardaki yazlar unu gsteriyor : Trkiyede yaplm - almakta olan ve halen yaplmakta olan tesislerde uygulanan kaynaklar, btn evreleri ile ilikili standardlarn artlarn yerine getirmilerse, gerekli kontrollerden iyi not almlarsa ve btn bu evreler, kontrol raporlar ile kantlanabiliyorsa, o takdirde, bu kaynaklarn, ada dzeyde olduu anlalr. Bu yazy hazrlayan kiinin kans odur ki, Trkiyedeki kaynaklar, byk ounluu ile, bu niteliklere sahip deildir. Belki baz yerlerde kaliteye eriildii oldu ise de, genelde uygulamada ya standartlara uyulmakta veya baz haller iin, uyulduunu saptayan dokmantasyon mevcut bulunmamaktadr. Bir tipik rnek olmak zere, Frat Nehri zerindeki byk barajmz ele alalm : Et kalnl 100 mm'yi geen ve on binlerce ton arlndaki elik yaplarn yer ald Keban, Karakaya ve Atatrk Baraj ve Tesislerinin sahibi olan DS'deki projeler-paftalar, hesaplamalar ve Kaynak Yntem Dosyalarn (kantlayc) alp incelememiz gerekecektir. Yukarda 3 ve 4 ile atfedilen bilgilerin projelerde paftalarda bulunmadn, baz hallerde Detay Projelerin dahi mevcut olmadn, Kaynak dosyalar var olsa bile, bunlarn ok yetersiz olduunu bu durumun en az Atatrk Baraj iin kesin olduunu grrz,- yani ada dzey olmadn grrz. lke btnn anlayabilmek iin, btn byk tesisler iin buna benzer mhendislik almalarnn yaplmasna, byk zorunluluk var. Pek ok tesiste kaynan uygun yaplmadna dair alametler var. Aslanta Barajnn, 16.5x12 m ebatl ve 250 ton arlkl radyal kapaklarndan birinin kaynak hatasndan koptuunun, DS yetkilisincc itiraf edilmesi gibi. Bylesi; kantlanmaktan uzak, belirsiz bir durum, yaygn iken, "Dnya Kaynak Organizasyonlar ile Paralel Haklar" dan bahsetmekte, bir mantklhk olamayaca aka grlyor. 1- Bu standartlarn en son basks veya deimi ekli, elimizde yoktur. 2- Onaylanm Edeer : Bu sahada akredite edilmi kurumlarca verilen belgedir. Hayati SOYKAN Mak. Yk. Mh.
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 25

Kaynak ilemi, detay projelerde gsterilen llere gre yaplr. Bu projeler ise belirli dokmanlara dayanlarak yaplan hesaplamalar sonunda oluur. Mesal AISC Kurumunun,' elik Yaplar iin hazrlad Manual of Steel Construction dokman gibi.

BLGSAYAR

DNYASI

eviren : Ycel FIRAT D.S.l. Gen. Md. Mak. km. D.Bk.

KAYNAK MHENDS AISINDAN KAYNAK TEKNOLOJSNDE BLG TEKNOLOJS; KSEL BLGSAYAR PROGRAMLARI VE NTERNET
iisel Bilgisayar KB, gnmzde, mhendislik almalarnda, sadece kelime ilemcisi olarak deil tasarm, modelleme ve performans deerlendirilmesi gibi zel uygulamalar yerine getirmede bal bana bir ara olmutur. malat sektrnde, ok sayda mhendisin Kiisel Bilgisayar kullanm artmakta ve bu mhendislerin ou da yaygn kullanc kategorisine girmektedirler. Kaynak mhendislii iin yazlm olan bilgisayar programlarna artarak duyulan piyasa talebi, artk artc gelmemektedir. KB programlar, bir yandan Kaynak Mhendislii Bilgi Teknolojisine tam bir kaynak olarak dnlrken, bir yandan da Internet, Kaynak Teknolojisi iin heyecan verici yeni bir kaynak olarak ortaya kmtr. Artk, Kaynak Mhendisi iin kaynak ve kesme teknolojilerinde ie yarar zel amal yazlmlar inceleme konusu olmaktadr. Internet, Kaynak Mhendisleri tarafndan T kayna olarak henz yaygn bir ekilde kullanlmad iin kaynak mhendislii ile ilgili konularda nasl daha ok bilgiye ulalabilecei konusu, rehberlik gerektirmektedir.

leridir. Ancak, KB'lerin (daha hzl hesaplama hzlar ve ilave hafza) kapasiteleri giderek daha da byk hale geldiinden, KB'lerin kullanm, Kaynak yntem sayfalar ve kaynak vasflandrmas bilgilerinin bir veri tabannda depolamaya kadar yaygnlamtr. Hatta son zamanlardaki yazlmlar, roman programlama teknikleri, danmanlk tipi yazlm ve danmanlk ve eitim-retim yazlml multimedya sistemlerine dayal zel sistemler haline dnmtr. zel sistemlerin esas amac, byk apta zel uzmanlk gerektiren konularn stesinden gelebilmektir. Bylece bir, zel sistemin almas,

bir sonucun adm adm bir n stma scakl veya bir veritaban k elde edilinceye kadar bir n saptama usul ile ilerleyen bir dngl yazlmn almasndan farkllk arzetmektedir. Bir problemi sorgulama ile zmede, zel sistem, problemin muhtemel nedenini bulacak bir bir dnce veya bir tavsiye retecek ve gelecekte olmas muhtemel problemlerden kanacak bir k yolu salayacaktr. Son yllarda bilgisayar donanmndaki kaydadeer bir gelime ise KB deki multimedya olanaklarn salayacak CD Rom okuyucularn bu iin iine dahil edilmesidir. ekil l'de MIG kayna ile

T: Bilgi Teknolojisi KB'LER IN KAYNAK MHENDISLII YAZLM Kaynak Mhendislii iin ilk olarak yazlm olan T paketleri, hidrojen oluumunu nleyecek n stma scaklk seviyesi gibi basit hesaplamalar gerekletiren yazlm paket-

ekil 1. Audio ve video kapsaml multimedya destekli bir PC

Svetsaien No.2 1998, William Lucas, "it in welding and cutting far the v/elding engineer - PC progiams and the Internet balkl makaleden evrilmitir. 26 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

BILGISA7AR

DNYASI
ilgili bir video dizisini gsteren bir standart multimedya KB grlmektedir. Bu multimedya taranm fotoraflar, grafikler, animasyonlar (canlandrmalar) ve ok hzl ilemcili ve tam grsel interactive donanml bir geni veritabanl audio ve video eyleminden olumaktadr. CD Rom disk; 600 MB'dan daha fazla kapasitesi ile 250.000 sayfadan daha fazla veya 30 dakikalk videodan daha fazlasn depolayabilen 450 yksek younluklu 3,5 floppy diskler gz nne alndklarnda ne kadar ok nemli yere sahip olduu anlalacaktr. KAYNAK MHENDISI ASNDAN PIYASADA BULUNAN YAZLMLAR Gnmzde, Kaynak Mhendisine, multimedya destekli KB'lere dayal (1-5) hesaplama, hafza, bilgi kullanm salayan ok geni kapsaml yazlmlar piyasada mevcuttur. Kaynak Mhendisine yardmc olacak T programlar, aadaki ana balklar altnda gruplandrlabilmektedir: Tekrarlayc hesaplamalar Bilgi depolama Danmanlk (Tavsiyeler) Simlasyon Modelleme Eitim ve retim Bir ok irket, evde kullanm temelinde yazlmlar sunmaktadrlar fakat bunlardaki tanmlayc rnekler, ticari amal yazlmlar olduklarndan, daha dar kapsaml olarak sunulmaktadr. Tekrarlayc Hesaplamalar: Bu grup, zellikle rutin veya zaman israfl hesaplamalarla dolu olup, Kaynak mhendisine yardmc olabilen bir tip yazlmdr. Konular ise Kaynak diki hacmi hesaplamalar, zaruri ihtiyalar, imalat maliyeti ve iletme hizmetleri iin tasarm hesaplamalarndan ibarettir. WELDVOL, kullancya, depolanabilecek (6) uygun olarak pWPS, WPAR, WPS, WPT VE WI kaynak proses idaresini (akn) kapsayan bir programdr ve WPQ dosyasna bir rnek olarak kaynak grafikleri ve kaynak dokmantasyonu ekil 3'te verilmitir. Sistem, ok kullancl ilikilendirilmi veritaban olan bir sistemdir ve dokman kontrol sistemine dayal bir kart sistemine nazaran aadaki avantajlara sahiptir: Birletirilmi izim ve grafik ktphanesi sistemi Elektronik olarak proseslerin datm Prosesteki balca tm deikenlerin ilevselliini aratrma QM VVELD, Bir imalatn zamannda tamamlanmasn ve E.N.287 Standardna uygunluunu temin etmek iin bir imalat prosesinde kullanlan tamamlayc bir programdr. Sistem NDT kaytlaryla, tamamen gvenilebilir bir programdr. X QUALITY Kontrol Planlarnn ynetiminde (icrasnda) ve imalat kontrol aktivitelerinde kullanlan yardmc bir programdr.

ekil 2 Kaynak iin kullanlmas zaruri gereksinimlerin miktarlarn hesaplamak iin WELDVOL ierisinde basit girdi sayfalarndan birisine rnek

kaynak malzemelerinin hacmini hesaplama ve buradan da yola karak satnalnacak olan ubuk elektrodlarn ve tel makaralarn saysn hesaplama imkan verir. Kt kaynakla ilgili detay girdilerini sergileyen tipik bir grnt, ekil 2'de verilmitir. Program; bir dizi ark prosesleri, eritme kayna yntemleri, kaynak az tipleri ve malzeme bilgileri ile bize yardmc olmaktadr. Bilgi Depolama: XWELD; EN288 ve ASME lx standartlarna

ekil 3. Kaynan ve destekleyici test kaytlarn gsteren X WELD ierisindeki bir WPQR rnei

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 27

BLGSAYAR

DNYASI
Si'esses JtrougtMhic&ness flaw mbeddcd (I a w V^lsallgnnent

DANMANLK (TAVSIYELER)

S? FIM* 1 mtU loe

r U*H M>wd Mk O;
S '

StMM,W M
Radu*"of eurvatur, R

STAYING N SHAPE (ekilde kalma), Kaynak ileminden ve kesme operasyonlarndan (almalar) kaynaklanan arplma (bklme) probleminin nasl halledileceini temin etmek iin pratik tavsiye ve eitim salayan bir zel/multimedya sistemidir. ekil 5'te gsterilen bir kt kaynanda, boylamasna bir bzlmeyi gsteren tipik bir gsterim ekranda grlmekte ve buradaki multimedya (video, animasyonlar, audio, scan edilmi fotoraflar ve grafikler) bilgi transferini ve renmeyi kolaylatrmada kullanlmaktadr. Sistemde kapsam dahilinde bulunan bilgiler unlardr: Farkl arplma tipleri ve bunlarn oluturduklar zaman Kaynakta arplmay etkileyen faktrler arplmay azaltmak iin pratik admlar Spesifik kaynak ve kesme pozisyonlar iin tedbirler Kaynak sonras oluan arplmay nleyici faaliyetler Sistem, kullancnn, arplmay anlamasn salayacak bir dizi sorular dizisini de kapsamaktadr.

?f1 fehet

M 4. / 649,3'e >>5/ olarak yorulma yklemesinin analizi iin CRACKV/ISE >> iindeki atlan geometrisini tanmlama

de maliyetten kazanmasna yardm

STANDARTLARN YORUMU

edecektir.

Burada yardmc bir grafiksel FATIGUEWISE, B51 7910 (res- arabirimin kullanm ile, kullancmi olarak PD 6493), "Ergime Kay- <kn genel deerlendirmeye ilikin nakli Yaplardaki Kusurlar uygun spesi*k bilgi istenmesi salanr. (eolarak Saptamadaki Metotlar ze- kil 4). Genel duruma duyarl yardm rine Rehberlik temeline dayal bir ^ns de kulancya ilave rehberprogramdr. Yazlm, gvenli kri- Uk imkan salamaktadr, tik prosedrlerde ya kapma prosedrleri ya da genel yorulma prosedrlerini kullanarak yaplarn analizinin yaplmasna olanak vermektedir. FATIGUEWISE karmak bir konu prosedr olan bir standard yorumlamada kullanlan bir tipik yazlmdr. Standard yaplan her bir deerlendirme zamannn eit bir ekilde titizlikle uygulandn temin etmek iin standarttan karlan bir dizi kurallar seti yazlma yerletirilir. ou deerlendirmeler saysz hesaplamalar gerektirirken; yazlm, kullancnn^ zellikle giri parametrelerinden birisini deitirerek bir hassasiyeti veya bir eletirel analizi gerekletirmek is- ekil 5. arplmay kontrol etmek amacyla sunulan tavsiyelerle ilgili olarak STAYING INSHAPE ierisindeki bir animasyona rnek tedii zaman hem zamandan hem
28 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

BLGSAYAR

DNYASI
lecek ok geni bir bilgi deposu iermesi bakmndan bir esiz frsattr. nternetin, bilgi teknolojisinin bir kayna olarak potansiyeli henz tam anlamyla anlalamamtr. Bu potansiyeli anlamak iin, kaynak mhendisleri unlara sahip olmaldrlar: nternet Sistemi World VVide Web (www) Donanm Gereksinimleri www'a girme ve aratrma Internet Sistemi nternet sadece tek bir bilgisayar deildir ama milyonlarca bilgisayarn bir telekom sistemiyle (bakr teller, fiber optik kablo ve uydular) birbirine balanan bir netvvorktr. Basite sylemek gerekirse, Internet, ekil 8'de grlen, telefon hatlar ile birbirine balanm olan dnya apnda bir bilgisayar networklerinden olumaktadr. Bilgiler, "server'ler denilen bilgisayarlarda depolanmaktadr. Serverler birbirlerine "lokal networklar"la balanmaktadr ve netvvorkler de birbirlerine "inter-netvvork" yada internet ile balanmaktadrlar. "Client" netvvork zerinden kullancnn bilgiye eriebilmesine olanak veren bir bilgisayardr.

ekil 6. Kalite seviyesine ait deerlendirmeleri bulunan hesaplamalar yaplm kaynak bileimi ve kavnak eklini gsteren bir MAGSIM ierisindeki rnek

Simlasyon MAGSIM, kaynak boyunca, deiik noktalardaki kaynak eklini ve termal evreyi hesaplayan GME kaynak prosesinin simlasyonu (taklidini) vermektedir. Grafikler, kaynan apraz blgesini ve simlasyon sonularn grntlemede kullanlan 3 boyutlu grnn sergilemede; termal evre ve kaynak havuzunun ve ekil 6'da gsterilen kaynan eklinin hesaplanmasnda kullanlmaktadr. Program, toleransl kaynak parametrelerinin seiminde kaynak kalitesini tahmin etmede kullanlabilmektedir. CAM ve alam elikle rindeki kt ve pervaz noktalan iin kaynak parametreleri, spesifik bir i iin optimize edilebilmektedir. Eitim ve retim VVELDING FME TUTOR, kaynaklara, denetleyicilere ve kaynak mhendislerine kaynak dumannn solunmasndan kaynaklanabilecek salk riskleri zerine eitimi amalayan, multimedya eitim kursuna dayal bir CD ROM'dur. Program, duman kontrol tekniklerinde ve ekstraksiyon ekipmanlarnn kullanmnda kaynaklarn eitilmesi amacyla da kullanlabilir. Kapsam

dahilindeki bilgiler, dzenleyici durumlar, zel ustalk ve pratik deneyimler temeline dayanmaktadr. Program interaktiftir ve renmeyi kolaylatrc bir ara olarak, ekil 7'de gsterilen video kpleri, canl diziler, audio, scan edilmi fotoraf ve grafiklerden olumaktadr. Kaynak Mhendislii Bilgi Teknolojisi ve nternet Internet, mhendisler asndan gnde 24 saat kolayca elde edilebi-

ekil 7. WELDING FME TUTOR iin duman rneinin konumu zerine verilen bir animasyon rnei

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 29

BLGSAYAR

DNYASI
yal dnmsel pencerelere benzememektedir. Protokol, kullancnn bilgisayarnn bilgileri nasl sergileyeceini gsterir. nternet zerindeki linkler, kullancnn tutulan bilgi ile ya server zerinde ya da daha nemlisi internete bal olan herhangi bir bilgisayara (browse) gz atmasna olanak vermektedir. www protokol, multimedya ve iletiim metodu dahil olmak zere daha ok bilgi tiplerini kapsamaktadr.

www Sayfasna Girme ve Aratrma

Bir kullancnn internete girebilmesi iin, bir "Servis Salaycs" gereklidir. Donanm, Servis Salayc'nn server'ma girdii zaman, kullancnn, internete giri yapmasna ve eitli serverlardan/web sitelerinden bilgi almak iin gz atmasna olanak tanyacaktr. (3w) www sitesinde ayrntl olarak bilgi aratrmak iin, bir "aratrma motoru", web sayfalarnn bir indeksini veya katalogunu ortaya karmada kullanlmaktadr. Aratrma, basit bir ekilde bilgiyi tanmlayan kelime veya szck grubu olan bir formu doldurmay gerektirecektir. Aratrma motoru, sorguya en iyi ekilde denk den web sayfalarnn bir listesini ortaya karacaktr.

ekil 8. Telefona balanm bir global network server'm gsterildii internet sistemi

Donanm htiyalar
Internet'e erimek iin gerekli donanm ihtiyalar: PC Bilgisayar Modem Internet Servis Salaycs Telefon hatt Tipik olarak verecek olursak E 1000'e mal olan bir standart PC, internete balanma iin uygundur fakat bir bilgisayarn bir detay (veriyi) telefon aracl ile iletmesi ve almasn salayacak bir modemi olmas mutlaka gereklidir. Modemler, bir unsur olarak PC'lere git gide daha uyumlu bir hale getirilmekte fakat etkili bir iletiimin salanmas iin en az 33.6 kbs'lik bir veri eriim hzna sahip olmas gerekmektedir.

mesajlara, dokmanlara, yazlm ve video mesajlarnn iletilebilmeine ilave olarak mhendisler asndan kullanl bir aratr.

(3w) VVorid VVde Web (www)

Internet, zerinde bilginin seyahat ettii bir fiziksel networktr fakat "World Wide Web", 3W veya www ise, internetteki geerli bilgiye ulamada kullanlan bir protokoller ve standartlar kolleksiyonudur. Her bir web sitesi tek bir (ei olmayan) adrese sahiptir. Avrupa Esab'm adresi http;//www. esab.se. dir. Web sitesindeki her bir dokman da Uniform Resaurce Locator (URL) olarak adlandrlan kendi adresine sahiptir. rnein http:// www.twi.co.uk / best prae kaynaklkta en iyi deneyimi olan "Job Knowledge For Welders" (Kaynaklar iin Bilgisi) zerindeki TWI serisindeki teknik bilgileri iermektedir; "http" ise (Hyper Text Transfer Protokol) (internet zerinde bulunan transfer protokol) anlamna gelen browser'i temsil etmektedir ve http://www.twi.co.uk ise zerinde web sayfasnn yerletirildii TWI server'dir. aretle ve tkla kullanc arabirimi daha ok PC programlarna da-

3W'de Kaynak Mhendislii Bilgi Teknolojisi

Elektronik posta veya e-mail, dnyada, her hangi bir yerde ulalabilir bir internet e-mail adresi olan birisine bir kullancnn mesaj gndermesi ve bu kiiden bilgi alabilmesi amacyla, yaygn olarak kullanlmaktadr. E-mail'in avantajlar arasnda, lokal bir telefondan daha az masraf olmas ve kullancnn kendi postasn almaya hazr oluncaya kadar o kiinin kendi bilgisayarnda depolanabilmei olarak saylabilir. E-mail,

Elektronik Posta veya e-mail

Mhendisler tarafndan internetin kullanlmasnn amac teknik bilgi aratrmak, teknik data alverii yapmak ve rnler satnalmaktr. Kaynak ve kesme zerine bilgi ieren www sitelerinin bir listesi izelge l'de verilmitir. Bu sitelerin ou, mesala mhendislik, materialler, imalat ve zararl olmayan tets yapma gibi konular ile ilgili olan ok saydaki sitelerle internet zerinde link kurmaktadr. TWI, teknik bilgi sunan tipik bir organizasyondur. Bu bilgi unlar iermektedir: teknik data sayfalar, "en iyi pratik" rehberler

30 Mhendis v Makina - Cilt : 39 Say: 467

BLGSAYAR

DNYASI
ma dereceleri ve bunlarn tavsiye edilebilir kullanlabilirlii THE SCHAEFFLER - DELONG - WR C'92 analiz program, zellikle aadaki kullanmlar asndan kaynak mhendisleri ve metal bilimciler tarafndan kullanlmaktadr: Farkl metallerin kaynanda uygun bir kullanlabilirlik seimi Bileke kaynann mikro yapsnn tahmini Kaynak yapmada muhtemel metalurjik riskler ile ilgili uyarlar Yaygn olarak kullanlan metallerin bir veritabann ve bunlarn kullanlabilirliini oluturma ekil 10'da grlen Schaeffler diyagramnn tipik bir grnm, AISI316L paslanmaz eliine 15 Mo 3 elii kayna yaplmasnda Ok 67.60 kullanlabilirlik tipinde ortaya kan bileke kaynann kompozisyonunu ortaya koymaktadr. Diyagram, kaynak blgesinde, ierisinde atlan olmas muhtemel metal kompozitleri (nikel ve krom edeerleri) hakknda faydal uyarlar iermektedir.

I..h k:.k'(i;.- fur *icrs

W'cldahilitv of muterhN

Mminium allovi

g ;,--

ekil 9. TWI zerindeki "Job Knowledgefor welders" den alnan bir Teknik data sheet rnei [Sabit kaynak saptaycs ise http:// www.twi.co.uk/ bestprac/jobknol /Hk21 ] satclarn direktifi standart bilgi aratrma projesi zetleri ekil 9'daki "Kaynaklar iin i bilgisi'nde bulunan alminyum alamlar zerine bir teknik data alan (sayfas), kullanm mmkn olan teknik bir bilgi tipine bir rnektir. TWI Web sitesine her ay 6000 kullancnn ou taafndan ve Amerikadaki kullanclarn yaklak yars tarafndan girilmektedir. stenilen (talep edilen) sayfalarn ou teknik bilgi ile ilgilidir. lan verme www zerinde serbeste tatbik edildii iin, ticari irketlerin ou ilan verme ve kendi rnlerini pazarlama ile ilgili olan web sayfalarna sahiptirler. irketler, kendilerine ait web sayfalarnda internet zerinde hazrlanm dilleri kullanarak konularn, resimlerini, sesleri ve video gsterisini oluturabilirler. ESAB WWW sitesi (http://w.w.w. esab.se), Business Area Consumables ile ilgili geerlilii olan aadaki KB programlarn iermektedir: VVELDCOST - ekonomik / verimlilik hesaplamalarndan yola klarak Kaynak Prosesinin seimi VVELDOC - Kaynak prosedr spesifikasyonlarnn depolanmas ve geri kullanlabilmesi PREHEAT - n stma scaklnn hesaplanmas EQUIST - elik dereceleri ve bunlarn edeerleri STAR - Paslanmaz elik kullanlabilirlii CONQUEST - elik snflandr-

ekil 10. AISI 316 L Paslanmaz eliine 15Mo3 elii kayna yaplmasnda OK 67.60 kullanlabilirlikteki Kaynak Metali kompozitini gsteren Schaffler Diyagram

Mhendis ve Makina- Cilt : 39 Say : 467 31

BLGSAYAR

DNYASI
izelge 1. Kaynak Bilgisine Ulalabilecek Baz Web Siteleri http://www.amweld.org http://www cranfield. ac.uk/sims/marine/weld/weldtop.htm http://ewi.org/ewi/home.html http://ewi.org/ewi/home.html http://www.esab.se http://frc.engin.umich.edu http://www.isq.pt/homeing.htm http://www.dow.cam.ac.uk/iiw/iiw.html http://www.mep.titech.ac.jp/Japan Weldig Soc.html http://www.mlc.lib.ni.us/stewarca/steellynx.html http://ewi.org/njc/home.html http://www.igr.nl/~henkbodt/nil/index-e.htm http://www.-iwse.eng.ohio-state.edu http://sandy.ca.sandia.gov/smartweld http://www.sybersteel.com http://vanbc.wimsey.com/ ~ robertsa/welding.html http://www.twi.co.uk/bestprac http://www.bath.ac.uk/Centres/AWJU/home.html http://vnsgate.vnetsys.com/win/index.htm http://www.wtia.com.au American VVelding Society Cranfield University Edison VVelding Institute Esab Fraunhofer Resource Center Michigan Instituto de Soldadura ve Oualidade International Institute of VVelding Japan VVelding Society National Steel Technical Center Navy Joining Center Nederlands Instituut voor Lastechniek Ohio State Universty Department of Industrial, VVelding & Systems Engineering Sandia National Laboratories Sybersteel VVelding & Fabrication Consultants The VVelding Engineer's Weld Pool TWI University of Bath VVelding Information Network VVelding Technology Institute of Australia

TMMOB MAKINA MHENDSLER ODASI

YE ADRES GNCELLEME FORMU

Yazma Adresi* :

*" Ev

*" i

* Dergi vb. yazmalarn gnderilecei adres |X] ile iaretlenecek

MAKALE
KALTE GVENCES SSTEMLER EREVESNDE KAYNAK PERSONELNN ETM VE VASIFLANDIRILMAK
Zafer FLZ, Caner BATIGN
Z E T GR

Kaynakl imalatta kalite gvencesi, rnn tasarmndan teslim ediliine kadar olan tm sreler ierisinde yer alr. Kalite gvencesinin amac, sadece son rnn kalitesinin kontrol deil istenilen kalitede imalatn yaplmasn salamaktr, imalatta kalite gvencesini salamak iin kaynakl imalat yapan bir iletmenin, verimli iletme donanmna, eitimli ve sertifikal kaynaklara, eitimli ve sertifikal kaynak denetilerine ve iletmenin uygunluunu belirten belgeye, ihtiyac vardr. Bu yazda, kalite gvencesi erevesinde kaynak mhendislii ve kaynak eitimi hakknda bilgiler verilmektedir. Bu alanda lkemizde bir ulusal kaynak cemiyetine ihtiya bulunduu vurgulanmaktadr. Anahtar Szckler: Eitim, Vasflandrma, Avrupa Kaynak Mhendisi, Avrupa Kaynaks A T Quality assurance in welded products takes place from design to delivery in ali steps of the production. The aim of the quality assurance is not only the control of the product quality, also enabling to produce enough quality. in orda to get quality assurance in the welded products, the firms need: productive equpment, trained and cc.rtified welders, trained and certified welding supervisors and qualification certificate. in this artide, considering the scope of quality assurance, the recent developments on training of European welding engineer and European welder are explained. n this respect, the need of a national welding socety is stated. Keywords: Training, Qualification, European Welding Engineer, European Welder.

alite sistemine sahip kaynakl imalat yapan iletmeler, uyguladklar sistemi lkelerinin yasa ve ynetmelikleri gerei edinmektedirler. lkemizdeki iletmeler ise, kalite sistemlerini ihracat yapmak veya yurt d bir iletmeyle ortaklaa almak amacyla uygulamaktadrlar. Bu kalite sistemleri ierisindeki temel nokta, imalatta yer alan persbnelin eitim ve vasflandrma belgelerinin ulusal ve uluslararas geerlie sahip olmasdr. Kaynak tekniinin bilinli olarak uygulanabilmesi, sanayi rnlerinin ulusal ve uluslararas platformda rekabet gcn artrmas asndan kaynakl imalatta alan personelin eitimi ve vasflandrlmas son derece nemlidir. Kaynak tekniindeki eitim ve vasflandrma, ulusal kaynak cemiyetleri ve onlarn yetkilendirdii kaynak kurulular veya enstitleri tarafndan, belirlenmi standartlar dorultusunda yaplr. Avrupa Topluluu bnyesindeki eitim ve vasflandrmann koordinasyonu, "Avrupa Kaynak Federasyonu (EWF)" tarafndan yaplmaktadr.

EWF KAYNAK MHENDISLII EITIMI

Kaynak Mhendisi, Avrupa Topluluu standartlarna gre kalite gvencesinde nemli bir yap tan oluturur. Kalite gvencesi terimi, rnn kalitesini belirlemek iin uygulanan muayeneyle kartrlmamaldr. malat sonras yaplan muayene, sadece sonuta ulalabilen rn kalitesini tespit edebilir. Kalite gvencesi, en bataki taslaktan en sonda ortaya kacak rne kadar, imalat iin gerekli kalitenin kesinlikle salanacan gvence altna alacak biimde i akn planl olarak dzenlemektedir. Kalite ve ekonomiklie, sadece kaynak denetimi konusunda uzman bir elemann kaynak tekniinin kurallarna uyulmasn salamas sonucu ulalabilir. Ayrca, ISO 9000/EN 729 kalite gvence sistemleri ile getirilen uygulama, kaynakl imalat yapan iletmelerde sertifikal bir kaynak mhendisinin kaynak ilerinin planlanmas, uygulanmas ve kontrolnden sorumlu olmasn gerektirmektedir. Kaynak denetim elemanlarnn sorumluluu altnda olmas gereken iler unlardr: Planlama, Tasarm Malzeme seimi, tasarmn kaynak teknii asndan kontrol, kaynak dikii az hazrlnn kontrol, kaynak ynteminin belirlenmesi, kaynak makinalarnn, dolgu malzemelerinin ve yardmc mal-

ODT Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsz Muayene Aratrma / Uygulama Merkezi, Kaynak Teknolojisi I Ulusal Kongresinde Bildiri Olarak sunulmutur.

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 33

MAKALE
zemelerin belirlenmesi, diki hazrlnn detaylandrlmas, kaynak parametrelerinin ve s girdisinin belirlenmesi, gerekli kaynak dikii kalitesinin belirlenmesi, gerekli kaynak sertifikalarnn belirlenmesi. Uygulama, malat Puntalama ve kaynak sralarnn belirlenmesi, Kaynak dikii azlarnn kontrol, kaynaklanacak yap elemanlarnn n stmalarnn kontrol, kaynak srasndaki gzetim, alma teknii, kaynak verileri, dikiin oluturulmas. Kontroller, Muayeneler Yap elemanlarnn ve kaynak diki llerinin muayenesi, kaynak dikiindeki d hatalarn deerlendirilmesi, kaynak dikiinin tahribatsz muayenesi, uygun standartlara ve teslim artlarna gre kaynak ileminin bitirilmesi. niversitelerde, mhendislik alanndaki lisans eitiminde kaynak tekniine ait standart ve ynetmeliklerin tamammm retilebilmesi mmkn olmadndan "Kaynak Mhendislii Eitimi" ad altnda ayrca bir uzmanlk eitiminin verilmesi gerei domaktadr. Kaynak mhendislii eitimi, Avrupa Kaynak Federasyonunun EWF 1173 ve 1177 sayl ynergelerine gre dzenlenmekte ve toplam olarak en az 480 saatlik sreyi kapsamaktadr. Bu eitiminde arlk verilen konular ve sreleri yledir. Teorik konular: Kaynak Yntemleri ve Cihazlar Malzemelerin Kaynaa Uygunluu Tasarm ve Hesaplama malat ve Uygulama Teknikleri Firma gezileri ve snavlar 110 saat 64 saat 110 saat 34 saat

Pratik almalar: Oksi-asetilen, elle ark, gazalt kayna yntemleri uygulamalar ve zel yntemlerin tantm 60 saat Eitim sonundaki yazl ve szl snavlar baaryla tamamlayan katlmc "Avrupa Kaynak Mhendisi" unvann alr. EWF KAYNAK EITIMLERI ekil l'de gsterilmekte olan Avrupa Kaynak Federasyonu sistemindeki kaynak eitimleri, Avrupa Ke Dikii Kaynaks, Avrupa Plaka Kaynaks ve Avrupa Boru Kaynaks olmak zere gruba ayrlmtr. Eitimlerde, kaynak snavna girecek katlmcnn EN 287'nin gerektirdii bilgi ve beceriye ulatrlmas amalanmtr. EN 287 standart serisi, kaynaknn sadece snrl bir alanda el becerisini kontrol edip, belgelendirmektedir. Buna karn, eitim ynergeleri dorultusunda eitilen kaynak daha kapsaml el becerisine sahip olabilmektedir. Bylece eitim alm kaynaknn, imalatta daha geni bir alanda grevlendirilebilmesi mmkn olabilmektedir. Eitimin birinci basamana katlmak iin normal bir bedensel ve ruhi durum yeterlidir. Kural olarak, metal ileme konusunda temel bilgi ve beceri gerekMG/MAG 6

102 saat TK3 6

G6

E8 E7

Boru Kaynaks

G3

E6

TTG 5

MIG/MAG 5

G2

E5 E4 E3 E2 El

TK3 4 T*3 ^

MG/MAG 4

Levha Kaynaks

G1

MIG/MAG 3 MG/MAG 2 MG/MAG 1 Ke Dikii Kaynaks

TK32 TK3 1

ekil I: EWF'e gre kaynak eitimleri

34 Mhendis ve Makina- Cilt: 39 Say: 467

MAKALE
mektedir. Bu bilgi ve becerisinin eksik olduu durumda temel bir metal ileri eitimi tavsiye edilir. Daha sonraki eitim basamana geebilmek iin bir nceki basaman baaryla tamamlanmas gerekir.
Avrupa Elle Ark Kaynaks

Elle ark kaynaks eitimi, 17 Kasm 1994'te kabul edilen EWF 01-452-94 ynergesine gre, El'den E8'e kadar olan basamaklardan oluur. Pratik eitimin her bir basamandaki kapsam ekil 2'de grlmektedir. El basama, elle ark kaynanda temel becerinin salanmasna yneliktir. zellikle kaynak tekniinde eitime yeni balayanlara tavsiye edilir. Bu program, genellikle plakalardaki ke dikilerinin eitli pozisyonlardaki kaynan kapsar. E2 basamanda, gerekli el becerisini salamaya ynelik plaka/borubalantlarmdaki ke dikileri tm pozisyonlarda allr. Eitimin baaryla tamamlanmasndan sonra snav geen katlmc "Avrupa Elle Ark-Ke Dikii Kaynaks" unvann alr. E3 basamanda aln dikilerinin kayna eitimi PA, PB ve PF pozisyonlaryla balar. Kaynakta ula-

labilirlik ift tarafldr. Yani kk temizlenip kar taraftan bir paso ile kaynaklanr. Aln dikilerindeki tek tarafl ulalabilirlikle PA ve PF pozisyonlarndaki kayna, E4 basama ierisindedir, ve E5'te PC ve PE pozisyonlaryla eitim bir st basamakta devam eder. Pratik ve teorik snav geen katlmc "Avrupa Elle Ark-Plaka Kaynaks" unvann alr. E6'da plaka zerindeki altrmalardan sonra, borularda aln dikilerinin kayna eitimi balar. Daha sonra farkl aplardaki borular yatay eksende kaynaklanr. E7'de dikey eksenli borularn kayna allr. Son olarak E8 basama, boru ekseni 45 olan borularn kaynandaki pratik becerinin kazanlmasn salar. Pratik ve teorik snav baaran katlmc "Avrupa Elle Ark-Boru Kaynaks" unvann alr. Teorik eitimde katlmclara temel elektrik bilgisi, kaynak makinalar, kaynak yntemi, eliklerin kaynak srasndaki davranlar, dolgu malzemeleri ve i gvenlii konularnda temel bilgiler aktarlr.
Avrupa MIG/MAG Kaynaks

MIG/MAG kaynaks eitimi iin, 23 Kasm

Bo*v *s*

' 8C-JC0 mm

EWF.E7

l'ILL.
EWF-E
!
^S.-

ekil 3. EWI-'467-01 ynergesine gre "MIG/MAG Kaynaks" eitimi.

-452-94 ynergesine gre "Elle Ark Kaynaks " eitimi

1995'te EWF 467-01 ynergesi karlmtr. Bu eitim, ekil 3'te grlen M'den M6'ya kadar olan basamaklarda uygulanr. Alamsz ve dk alaml eliklerdeki bu eitim, ynergeye gre MIG (131), MAG (135), zl tel ile MAG (136) ve zl tel ile MIG (137), metal dolgulu tel elektrot ile MAG (138) ve metal dolgulu tel elektrot ile MIG (139) ilemlerini kapsar. Eitimde rnein yksek alaml elikler veya alminyum kullanlrsa, pratik ve teorik eitim programnn, akredite edilmi ulusal kaynak cemiyeti tarafndan onaylanmas gerekmektedir. M basama, metal koruyucu gaz kaynanda temel el becerisinin salanmasn amalar. Tbirletirmelerindeki ke dikilerinin eitli pozisMhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 35

MAKALE
yonlarda kaynaklanmas, balca kaynak ilemleridir. M2 basamanda plaka/boru-birletirmeleri tm pozisyonlarda allr. Pratik ve teorik snav baaran katlmc "Avrupa MIG/MAG Ke Dikii Kaynaks" unvann kazanr. M3'te aln dikilerinin kayna ve zellikle kusursuz bir kk dikiine sahip PA, PF ve PG pozisyonlar iin el becerisi kazanlr ve M4'te PC ve PE pozisyonlarnn kayna iin gerekli el becerisi salanr. Bu eitim sonras pratik ve teorik snav baaran katlmc "Avrupa MIG/MAG Plaka Kaynaks" unvann elde eder. M5'te eksenleri yatay ve dikey olan borulardaki aln dikilerinin kayna allr ve M6'da boru ekseni 45 olan borulardaki aln dikilerinin kaynayla eitime devam edilir. Eitim sonundaki pratik ve teorik snavn baaryla tamamlanmasndan sonra katlmc 'Avrupa MIG/MAG Boru Kaynaks" unvann alr.
Avrupa TIG-Kaynaks

rnein alminyum gibi dier metallerin kaynak tekniiyle ilenmesi iin zel bir kural getirmemitir. Aksine her bir eitimin uygulanabilmesi iin eitim programndaki gerekli deiiklikleri her bir ulusal kaynak cemiyetine brakr. Yine Tl basama, TIG-kayna temel el becerisini salar ve plakalarn T-birletirilmelerindeki ke dikilerinin kaynana, farkl pozisyonlarda allr. Bunun devam olan T2'de plaka/boru birletirmelerindeki ke dikilerinin kayna iin el becerisini salar. Pratik ve teorik snav baaran katlmc "Avrupa TIG-Ke Dikii Kaynaks" unvann elde eder. T3'te arlkl olarak, plakalarn Ibirletirmelerindeki aln dikilerinin PA- PC, PF ve

Tion t ton0 t VI m Som caa : <ttt t To.

w n
h

O n
E t i

TIG-kaynaks eitimi konusundaki EWF- yoEWF - T 6

Et a m l ^ i : 3-13 mm Botu O* - ^Sl TC O rttn

EWF-O3
Cl UWU| : Vi m Boru w < M (*"*

mm
Tun lni T...

<. n 5 n

EWF-d2
I

: 14 mm

EOT-T5
E: :..-!+ : j- rr-

frank 27 h Tton Sn t To. ah

Sh

t h

|
I

KWF.C1

Pnt 27h Tton an Snn Sh To. <i h

EWFT 4
: *-3 um

ekil5. EWF'e gre "Gaz Kaynaks" eitimi tasla

Ttan : fc

EWF-T3
H a n Kiintqt : 3-3 mm

EWF-T2
E! Uint M r Boru cip M mm

Ton : 9 St/uv: Top. : i '

EOT-T1
P I M lolnl^ : 3-3 mm

PE pozisyonlarnda kayna allr. T4, V-Kaynak azl aln dikilerinin kayna iin el becerisi salanmasna yneliktir. Bu basaman baaryla tamamlanmas "Avrupa TIG-Plaka Kaynaks" unvann salar. Metal koruyucu gaz kayna iin eitim ynergesinde olduu gibi, eitim basamaklar 5 ve 6'nn baaryla tamamlanmas "Avrupa TIG Boru Kaynaks" unvann getirir.
Avrupa Gaz Kaynaks

ekil4. EWF'e gre "TIG Kaynaks" eitimi tasla

nergesi taslak halindedir. ekil 4'te grld gibi Tl'den T6'ya kadar olmak zere 6 basama ierir. Eitim iin seilen malzeme EN 287-1'e uygun olarak rnein Wll ise eitimin giderlerini azaltmak iin deneme paralar olarak alamsz ve dk alaml elikler gibi dier malzemelerin seimine de izin verilmitir. Ama snavda her zaman yksek alaml CrNi-elikler kaynaklanmaldr. Ynerge,
m MDhgnriig o Malrina- Cilt

Gaz kaynaklarnn eitimi iin hazrlanan EWFynergesi tasla ekil 5'te grlmektedir. Bu eitim 4 eitim basaman iermektedir ve ekil l'de de gsterildii gibi, "Ke dikii kaynaks" vasflandrlmas yoktur.
Snav ve Vasflandrma

Avrupa ynergelerinin amac, kaynaklarn eitim ve snavlarn Avrupa'da uyumlu hale getirmek ve

Sav 4fi7

MAKALE
bylece belgelerin ve sertifikalarn karlkl tannmas iin temeli oluturmaktr. Eitimci, snav yapan, eitim donanm, eitimin uygulan ve snav makamlarnn yerine getirmeleri gereken koullar EWF 416 ynergesiyle dzenlenmitir. EN 287 standardnda ise kaynak snav paralarnn ve kaynak koullarnn seilme kriterleri belirtilmitir. Bu kriterler aadaki ekilde sralanabilir: Kaynak prosesi, kaynak yntemi Yar mamul, parann ekli Kaynak dikiinin eidi eliin tr Kaynak dolgu malzemesi Snav paralarnn kalnl (levha, boru) Snav parasnn ap (boru) Kaynak pozisyonu Alm kaynann yapl, tek tarafl ift tarafl Alm kaynann yapl, kk blgesi Teorik snavlar, oktan semeli soru-cevaplar eklinde olmal ve her bir ulusal kaynak cemiyetinin snav temsilcisinin gzetiminde ve kurallara uygun yaplmaldr. Pratik snavlar, EN 287'nin koullarna uygun ekilde yaplmal ve snav paralarnn sonular yetkili snav grevlisi tarafndan deerlendirilmelidir. Snav sonunda tm snav belgeleri, snavn kurallara uygun yapldnn tasdik edilmesi iin snav yapan tarafndan imzalanmaldr. Snav baaryla tamamlam olan kaynakya EN 287 standardnda belirtilen "kaynak vasflandrma belgesi" verilir. Bu belge, seilen kriterlere bal olarak belirli bir kapsama alanna sahiptir. Belge, aadaki koullarn yerine getirilmesi ve bunun her alt ayda bir kaynak denetim eleman tarafndan ilgili snav belgesine ilenmesi kouluyla, iki yl geerlidir: Kaynak, snavn geerli olduu alanda kaynak ileriyle mmkn olduunca dzenli olarak megul olmaldr. Kaynak iine en fazla 6 ay ara verebilir. Genelde, kaynaknn yapt i, snavn yapld teknik koullarla uyumaldr. Kaynaknn el becerisinden ve bilgilerinden phe edecek herhangi bir sebep olmamaldr. Bu koullardan biri salanmyorsa, kaynak snav geersiz saylr. Aadaki koullar saland taktirde, kaynak snav belgesi zerinde, ayn geerlilik alannda sonraki iki yl iin uzatma ilemi yaplabilir: Kaynaknn imalat srasnda yapt kaynaklar aranlan kaliteye uygun olmal, Muayene raporlar (radyografik veya ultrasonik muayene dokmanlar, krma muayenesi raporlar veya sorumlu kaynak denetim elemannn raporlar), kaynaknn snav belgesiyle birlikte arivlenmelidir. Snav yapan kii veya kurulu, yukarda bahsedilen koullarn snav kapsamyla uyuup uyumadn kontrol etmeli ve kaynaknn snav belgesini onaylamaldr. SONU Gnmzde ulusal bir kaynak cemiyetinin bulunmamas, kaynak tekniindeki eitim ve vasflandrma alannda byk bir boluun olumasna nedendir. Uluslararas geerli sertifika verme yetkisine sahip yabanc kurum ve kurulular iin lkemiz byk bir pazar oluturmaktadr. Bu durum, lkemizin milli gelirinin yurt dna aktarlmas ve bu alandaki bamllnn devam anlamna gelmektedir. Ayrca, farkl lkelerle alan iletmeler, her bir lkenin kendi koullarna gre belgelendirilmi olmaya zorlanabilmektedirler. Bu ise, tam bir karmaaya yol amaktadr. Trkiye'de kaynak teknii alannda eitim veren kurulularn verdikleri eitim ve belgelerin uluslar aras geerliliklerinin salanmas amacyla, standart eitim ve sertifika programlarna bir at tekil edecek ve EWF'e ye olarak Trkiye'yi temsil edecek bir yaplamaya iddetle ihtiya vardr. KAYNAKA
1 Z. Filiz, Kalite Gvencesi erevesinde Kaynak Mhendislii ve Kaynak Eitimleri, Metalrji Kongresi, 11-15 Haziran 1997 stanbul. H.M. Klein, und R. Neuhoff, Die neuen Richtlinicn der European Federation for VVelding, Joining and Cutting (EWF) zur Ausbildung von SchewiBern. DVS Bcrichte Band 176. 3. H. Thier, Harmonisiertes europisches Ausbildungs system-vom SchweiBer bis zum SchweiBfachingcnieur. DVS Berichte Band 157. H. Thier, Europisches harmonisiertes Ausbildungssystem fr die SchweiBtechnik. DVS Berichte Band 157. 5. Guide lines of the European Federation for VVelding, Joining and Cutting (EWF), EWF-Lisboa sekreteryasnn yayn, Portekiz.

2.

4.

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 37

MAKALE

KAYNAK TEKNOLOJSNDE YEN NESL AKIM RETELER: NVERTERLER

Kutsal TLBENT* Erdin KALU**
Z E T

GR

Kaynak teknolojisindeki en son gelimelerden bir tanesi hatta en nemlisi inverter tr kaynak akm retelerinin uygulamaya girmi olmasdr. Inverterler, daha nceleri uak endstrisinde, g kayna uygulamalarnda, kontrol devrelerinde doru akm retiminde kullanlmaya balanm ve kazanlan deneyimler bunlarn kaynak endstrisinde de g kayna olarak kullanlmasna olanak vermitir. Bu bildiride, son yllarda gelimeler kaydeden ve lkemiz pazarna ithal yolu ile girmekte olan ve de kullanm yaygnlaan inverter tr kaynak akm reteleri, allm akm reteleri ile karlatrmal olarak incelenmitir, lnverterlerin seiminde ve kullanmnda dikkat edilmesi gereken hususlar ele alnarak, uygulayc mhendislere rehber olacak bilgiler aktarlmtr.

rk kaynak yntemlerinde, yntemin gerektirdii tr akm iddeti, gerilim ve volt-amper karakteristiinde elektrik akm gerekir ve bu bakmdan da her kaynak yntemi iin farkl tr ve byklkte akm reteci gelitirilmitir. Kaynak iin gerekli koullardaki elektrik akm iyerinde zel bir generatr tarafndan retilebildii gibi, ebeke akmnn dntrlmesi ile de elde edilebilir. Elektrik ark kaynanda kullanlan akm retelerinin ilevleri kaynak ark iin gerekli elektrik enerjisini salamann yamsra her akm retecinin uygulanan kaynak yntemine gre, aada belirtilmi olan nemli koullar da yerine getirmesi gerekir. ebeke gerilimini, snrlandrlm bota alma gerilimine evirmek (ebeke tarafndan beslenen kaynak makinalar). Kaynak akm iddeti ayar donanmna sahip olmak ve alma annda ayarlanm kaynak akm iddetini sabit tutmak. Bota alma gerilimi ayarna sahip olmak. alma annda kararl bir ark oluunca bota alma gerilimini, olabildiince ksa bir zaman biriminde ark gerilimine drmek. Kaynak akm retelerinin V-I karakteristii, rtl elektrod ile yaplan elektrik ark kayna ve TIG kaynanda kullanlan akm retelerinde dey, MIG-MAG kaynanda kullanlan akm retelerinde ise yatay karakteristikli olmaktadr. (ekil 1)

The latest developments in the field of welding power sources are the inverters. During the operation of these power sources, the current of the line (AC) is first converted to a pulsing DC and then goes to a chooper (oscillator) that converts the DC to a High frequency AC in the range 5 to 100 kHz which is controlled by the output circuit of the chooper according to the welding requirements. This alternative current goes to the transformer and the rectifier which provide a direct current at normal welding conditions. in this work, the classical welding power sources and inverter power sources have been examined. An advantages and disadvantages ofwelding power sources have been discussed in order to selection of suitable power source for the work.

ARK KARAKTERSTKLER BLGES

ARK KARAKTERSTKLER BLGES

YATAY KARAKTERSTK

(a)

(b)

ekil 1. Kaynak akm retelerinde volt-amper karakteristikleri.

* Prof. Dr. Mh. l.T.. Kimya-Metalurji Fakltesi, Metalrji Mh. Blm, stanbul * * Do. Dr. Mh., Kaynak Teknolojisi Aratrma, Eitim ve Uygulama Merkezi, Kocaeli Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongresinde Bildin olarak sunulmutur. 38 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

MAKALE
Dey karakteristikli akm retelerinde ark geriliminin nemli bir byklkte deimesine karn akm iddetindeki deiim ok azdr. Bu olay ark boyunun kaynak tarafndan ayarland rtl elektrod ile ark kayna ve TIG kaynanda ok nemli bir zelliktir, kaynaknn el hareketleri nedeni ile ark boyunda bir deime olduu zaman erime gcnde meydana gelen deiim ok azdr ve bu da dzgn kaynak dikii eldesi iin ok nemli bir etkendir. Ark boyunun kaynak donanm tarafndan ayarland ve sabit tutulduu MIG-MAG ynteminde bu karakteristie sahip bir akm reteci kullanldnda ark boyunun deimesi yani ark geriliminin deimesi sonucu ark boyunu sabit tutabilmek iin ark boyundan kumanda alan bir elektronik tertibat yardm ile tel srme tertibatnn motor devri deitirilir. Dier bir anlatm ile bu tr bir akm reteci kullanldnda ark boyunun deiimi tel srme motorunun hznn deitirilmesi ile ark boyu sabit tutulur. Bu sistem hem pahaldr ve hem de ok hzl deildir, ancak tel ilerleme hznn yava olduu kaln apl tel elektrod hali iin uygundur. MIG-MAG ynteminde genelde ince tel (0.8, 1.0, 1.2 ve 1.6 mm) elektrod kullanldndan bu kumanda sistemi yava kalmakta ve iyi sonu vermemektedir; bu sistem 2.5 mm'den daha kaln apl tel elektrodlarm kullanld
Kayn* dorultusu

(D r ri i

||/r |r-

ekil 2. Sabit gerilimli akm retecinde ark boyunun kaynak sresince sabit kalmas (Al ayar)

otomatik kaynak sistemlerinde, tozalt kaynak ynetiminde ve elektro cruf kaynak ynteminde uygun sonular vermektedir. Sabit gerilimli diye de adlandrlan yatay karakteristikli kaynak akm retelerinde ark geriliminin dolays ile de ark boyunun az bir miktarda deimesine karn akm iddetinde yani erime gcnde deiim ok daha iddetlidir. Bu tr kaynak akm retelerinde i ayar diye adlandrlan ve hibir ek donanm gerektirmeden kendinden oluan bir ark boyu ayar vardr. Bu akm retelerinde ark gerilimi ve tel ilerleme hz ve buna bal olarak da akm iddeti ayarlanr. Bu tr makinalarda tel ilerleme motoru, seilmi sabit bir devirde dner, yani tel hz sabittir. Kaynak srasnda herhangi bir nedenle ark boyu uzad zaman ekil 2'de grld gibi akm iddeti byk miktarda azalr. Buna bal olarak da ergiyen tel miktar azalr ve bu srada tel srme devam etiinden ark normal boyuna dner; aksi halde, yani ark boyunun ksalmas halinde ise akm iddeti srekli artar, ergiyen tel miktar da buna bal olarak artacandan neticede ark boyu normale dner. Bu kaynak ynteminde grld gibi ark boyunun ayarlanmas yar otomatik kaynak halinde dahi, kaynaknn kiisel el becerisine braklmamtr. Ark boyu kaynak akm retecinin yatay karakteristii sayesinde kendinden ayarlanmaktadr. Sabit gerilimli diye adlandrlan bu kaynak akm retelerinde, gerilimin tamamen sabit tutulmasna olanak olmad gibi ayn zamanda sakncaldr. Zira, byle bir retete elektrod i parasna temas ettiinde gerilim decek ve akm iddeti sonsuz ykselecektir ve bu da elektrod ucunda ani bir patlamaya ve iddetli sramaya neden olur,- bu bakmdan bu tr kaynak akm retelerinde her 100 amper iin azami 7 Volt kadar ark gerilimi dmne izin verilir; bu deer kaliteli retelerde 2 ila 5 V arasndadr. Elektrik ark kaynanda byk bir ounlukla dey ve yatay karakteristikli kaynak akm reteleri kullanlr. Ark kaynak yntemlerinde en ok doru akm kullanlmasna karn alternatif akmn da kullanld uygulamalar vardr. Kutuplama olarak elektrod pozitif veya negatif kutba balanabilir. Alminyum ve alamlarnn kaynanda banyo zerinde oluan oksit tabakasnn paralanabilmesi iin elektrodun kesinlikle pozitif kutba (ters kutuplama) balanmas gereklidir. Dier metal ve alamlarnn zellikle eliklerin kaynanda her iki kutuplama tr kullanlabilirse de, ok daha derin bir nfuziyet salandndan uygulamada genellikle ters kutuplama tercih edilir; doru kutuplama ok nadir olarak, nfuziyetin ok az olmasnn gerekli olduu hallerde kullanlr.
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 39

MAKALE
ARK KAYNAK YNTEMLERINDE KULLANLAN AKIM RETELERI
Motor generatr tr akm reteleri

Bu tr kaynak akm reteleri, bir kuvvet makinas tarafndan tahrik ettirilerek, kaynak iin gerekli elektrik akmn retirler. Kaynak generatrleri tahrik biimine gre elektrik motoru tahrikli veya antiyelerde, elektrik akmnn bulunmad yerlerde kullanlmak zere gelitirilmi, dizel veya benzin motoru tarafndan tahrikli trler olarak gelitirilmilerdir. Generatr ile retilen akm doru akmdr. Bunlar genellikle hem yatay hem de dey karakteristik ile alabilecek biimde tasarlanrlar ve bu ekilde zellikle boru hatlarnn kaynanda hem rtl elektrod ile elektrik ark kayna ve hem de MIG-MAG ynteminde kullanlabilirler. Bu zellik antiyelerde byk bir kolaylk salamaktadr. Kaynak generatrlerinin bakm giderlerinin yksek ve mrlerinin ksa olmas, maliyetlerinin pahall, verimlerinin dkl (%45-65), bota alma tketimlerinin ykseklii en nemli snrlamalardr. Buna karn, kaynakta doru akm kullanmnn tm stnlklerine sahiptirler.
Alternatif Akm Kaynak reteleri

akm dzelterek doru akma eviren redresr ad verilen cihazlar ile gerekletirilir. Normal ebekeye balanan bu cihazlarn monofaze ve trifaze akm ile alanlar vardr. Trifaze akm ile alan reteler gerek daha kararl bir kaynak ark oluturmalar ve gerekse de ebekeyi dengeli bir ekilde yklemeleri nedeni ile tercih edilirler. Kaynak redresrleri iki ana paradan olumulardr; bunlardan birincisi bir kaynak transformatr olup, dorudan ebeke akmna balanr ve grevi ebeke akmn kaynak iin gerekli zellikteki akma evirmektir; yani gerilimi drr ve akm iddetini ykseltir. kincisi ise, alternatif akm doru akma eviren bir dorultmatr. Kaynak redresrleri kaynakta doru akm kullanmann salad btn stnlklere sahip olmalarnn yansra, generatrlere nazaran bota alma tketimlerinin azl, verimlerinin ykseklii, uzun mrleri ve bakm giderlerinin dkl ve grltsz almalar gibi nemli stnlklere de sahiptir.
Sinerjik Darbeli Akm reteleri

Alternatif akm kaynak makinalar transformatrlerdir. Endstride ksaca kaynak trafosu diye adlandrlrlar. Kaynak transformatrleri alternatif akmn geriliminin deitirildiinden bunlara gerilim deitirici de denir. Bunlar kaynak generatrleri gibi yeni bir akm retmektedirler. Kaynak transformatrleri saclardan olumu bir demir ekirdek ile bu ekirdee sarl iki sargdan oluur. nce tel sargya ebekeden akm gelir ve kaln tel sargdan da kaynak akm kar. Kaynak transformatrleri trifaze ebekenin yalnz iki fazna baldr ve ebeke akmn kaynak akmna evirirler. Kaynak devresindeki yani sekonder taraftaki akmn cinsi de alternatiftir. Transformatr kaynaa hazr duruma getirmek iin alma alterini amak yeterlidir. Transformatrlerde dnen para yoktur, bundan dolay da herhangi bir anma sz konusu deildir. Kaynak transformatrlerinin bota alma gerilimi en ok 70V'dur. Alternatif akm, doru akma nazaran daha tehlikeli olduundan, transformatrlerin bota alma gerilimlerinin generatrlerinkinden daha kk olmasna dikkat edilir. Bunlar, baz tr rtl elektrodlar ile, TIG ve tozalt kaynak yntemlerinde uygulama alan bulur.
Redresr Tr Akm reteleri

Kaynak ilemi iin gerekli doru akm, alternatif

40 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

yi bir nfuziyetin, buna karn paraya s girdisinin snrl tutulmasnn gerekli olduu durumlarda, darbeli doru akm yntemi uygulanr. Darbeli doru akm (pulsed direct current) ile alternatif akm birbirlerine kartrmamak gerekir; darbeli doru akm halinde, seilen akm iddeti nceden saptanm iki deer arasnda, arzu edilen bir frekansta deimektedir. Bu sistemin stnl tel elektroddan ergiyen damlalarn kaynak banyosuna geiinin temel ve darbe akm iddetine gre iki farkl hzda gereklemesidir. Darbe akm srasnda, tepe akmnda, kaynak metali hzl bir biimde erir ve kaynak banyosuna sprey ark biiminde tanr,- bunu takib eden temel akm peryodunda elektrod ucunun erimesi azalr hatta gerekirse hi erimemesi salanr ve kaynak banyosuna da s girdisi azalr ve bu srada banyo ksmen katlamaya balar; temel akm iddeti arkn snmeyecei bir deerde tutulduundan arkn yeniden tututurulmas sorunu ortadan kalkar. Bu ekildeki bir ark ile her pozisyonda kaynak yapmak kolaylam olur. Bu trde imal edilen ilk akm retelerinde ya frekans ya da temel ve darbe akm iddetleri ayar edilebilmekte idi,- bugn g elektronii yardm ile frekans, temel akm iddeti, darbe akm iddeti ile bunlarn srelerini birbirlerinden bamsz olarak ayarlayabilen akm reteleri gelitirilmi ve artk gnmz endstrisinde, her akm darbesinde kaynak banyosuna tek bir damla kaynak metali transfer

MAKALE
eden MIG-MAG kaynak donanmlar uygulama alanna girmitir. (ekil 3)
Inverter Tipi Kaynak Akm reteleri

Kaynak teknolojisindeki en son gelimelerden bir tanesi hatta en nemlisi inverter tr akm retelerinin uygulamaya girmi olmasdr. nverterler daha nceleri uak endstrisinde, g kayna uygulamalarni As,.TI ;CCe!:

burada inverterin salad ok nemli stnlkler vardr. (ekil 4) Transformatrlerin bykl A.A. in frekans ile ters orantldr; frekans bydke transformatr klr. Ayn akm gcndeki bir normal redresr ve inverter karlatrldnda, inverterin arlk olarak % 25 ve boyut olarak ta % 33 daha kk olduu grlr.

ekil 3. MIG-MAG kaynanda darbeli akmn deiimi.

da ve kontrol devrelerinde doru akm retiminde kullanlmaya balanm ve kazanlan deneyimler bunlarn kaynak endstrisinde de g kayna olarak kullanlmasna olanak vermitir. Allm kaynak akm retelerinde, ebekeden ekilen A.A dorudan bir transformatre girer, burada akmn frekans deimez sadece gerilimi ayarlanr ve bu akm redresrde dorultulur ve flitre edilerek kaynak iin gerekli koullarda doru akm elde edilir ve kontrol devreleri de k akmndan aldklar sinyalleri giri kontrol sinyalleri (akm retecinin ayar deerleri) ile karlatrarak redresr kn ayar eder. nverterler de ise, ebekeden ekilen A.A nce bir redresre girer ve doru akm haline dntrlr ve bu akm Chooper diye adlandrlan zel bir cihazda yksek frekansl A.A. haline dntrlr; kaynak ilerinde kullanlan inverterlerde bu frekans 20.000 Hz mertebesindedir. Bu yksek frekansl A.A. transformatr gerilimi kaynak iin uygun deere indirilir ve buradan kan akm aynen allm redresrlerde olduu gibi bir redresrde dorultulur ve bir flitreden geirilerek kaynak iin gerekli koullarda doru akm elde edilir. Sonu olarak, gerek allm akm retelerinde ve gerekse de inverterlerde ebeke akm kaynak iin gerekli koullardaki doru akma dntrlm olur, ama

nverterler daha yksek bir verim ve daha byk bir g faktrne sahiptirler ve dolays ile inverter kullanm halinde elektrik giderlerinde nemli bir azalma ortaya kmaktadr ve zellikle 200A'in altndaki akm iddetleri ile alma halinde bu verimlilik daha bymektedir. tnverterlerin en nemli stnl kaynak arknn kararllnn, performansnn ve kontrol kabiliyetinin artmasdr. Kontrol devresi inverterin kn saniyede 20.000 kez deitirilebilmekte ve ark kontrolnn ok hassas bir biimde gereklemesine yardmc olmaktadr. lOOA'e kadar olan akm iddetlerinde inverterin deiimlere cevap verme zaman 2 milisaniye dir ve akm deiimi tepe deerden tepeye sadece 5A civarndadr. Monofaze tristrl redresrlerde bu sre 80 milisaniye1 dir. fazl tristrl redresrlerde ise 13 milisaniye, civarndadr. Bu ise, yani cevap verme zamannn uzamas ergiyen kaynak metali miktarnda deiiklie ve daha fazla srantnn olumasna neden olur. Bu zamann klmesi ark balamasnn kolaylamasna damlack byklndeki farklln azalmasna, ark ucunda daha iddetli bir katod etkisine, dzgn bir kaynak dikii grnne yardmc olur. Kk transformatrler deiimlere allm makinalarda
Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467 41

MAKALE
Trans- I Dorultma formatr I ebeke Akm Filtre j j Kaynak Akm

Allm
Kaynak Akm

reteleri
460 V Trifaze 50 Hz A.A. I ' I I

100 V Trifaze 50 Hz

Kontrol Girdisi

KK

j
Flitre Kaynak Akm

I Giri | Chooper I Dorultmac! ebeke Akm I ' '

nverter Akm reteleri

T
I

Trans- | k I formatr | Dorultmac)

lli
I
80 V I Monofaze j 20KHz !

t
lme ve Kontrol 60 V Kontrol Girdisi

460 V Trifaze 50 Hz A_A.

I I I I

600 V DA.

I 6 oo V I Monofaze | 20KHZ | A.A.

AA. l

DA.

ekil 4. Allm akm reteleri ve inverter tr akm retelerinin prensip emalarnn karlatrlmas.

kullanlan byk transformatrlerden daha az diren gstermekte ve daha hzl bir uyum salyabilmektedirler. Bu iki husus inverterlerin en nemli stnldr. nverterlerin, endktans (akmn inme ve kma hz) zerinde daha etkin bir kontrol salamas kaynakya kaynak arkn ok yumuak bir ark halinden daha delici ve derin nufuziyet salyan bir ark haline kadar ayarlama olanan salar. Bu olay ise, ksa ark ile alma halinde karlalan yanma olduu, souk kalm blgeler oluumu tehlikesini ortadan kaldrd gibi bu tr almada grlen byk miktarda sramann azalmasn da salar. nverter tr kaynak akm retelerinde allm redresrlerde olduunun aksine giri akmnn mofaze veya trifaze olmas k akmnn karakterini, biimini etkilemez. Zira giri akm ncelikle dorultulmakta ve daha sonra yksek frekansl alternatif akma ve oradanda doru akma dndrlmektedir. Bu bakmdan, giri akmnn monofaze veya trifaze olmasnn nemi yoktur. nverterlerin ok ksa olan cevap verme kabiliyetleri ve arkn ok ksa zamanda kontrol edilebilme zellii darbeli akm D.A. TIG ve MIG-MAG kaynak yntemlerinde yksek darbe frekanslar ve daha iyi darbe biimleri sonucu inverterler ok iyi sonular vermektedirler. Kaynak operatr, allm darbeli akm kaynak akm retelerinde, alma koullarnda kararl bir ark elde edebilmek iin uygun darbe frekansn semekte42 . Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

dir, bu sorunlu iin zaman zaman kaynak kalitesini etkiledii grlmektedir. Gnmzdeki modern inverterler en uygun darbe frekansn verecek biimde programlanmtr, burada kaynakya d'ien sadece en dengeli kaynak koullan iin uygun kaynak programn semektedir. nverterlerin bu stnlkleri darbeli ark sistemi ile birletirildiinde, saf CO 2 'nin koruyucu gaz olarak kullanlmas halinde bile srama grlmez. Darbeli akm ile alan inverterlerin stnlkleri u ekilde sralanabilir: Is girdisinin daha etkin bir biimde kontrol, Ksa ark boyu ortalama akm iddetlerinde dahi her pozisyonda sprey transfer uygulamasna olanak salar ve srama yok denecek kadar azalr. Ayn akm iddetinde bir byk boy tel elektrod kullanabilme olanan salar. Ontario Hyro's Endstriyel program blmnde uzun yllar sren ark kaynanda enerji verimlilii olanaklarnn aratrlmas konulu alma sonucunda 1991 ylnda yaynlanan raporda, inverter kullanm ile % 79'a kadar enerji tasarrufu saland grlmtr. SONU Allm kaynak makinalar ile karlatrldnda gerek enerji verimlilii ve gerekse hafif tasa-

MAKALE
rmlar, artan kaynak verimlilikleri, kaynak kalitesinin dzelmesi zerine olan etkileri nedeni ile inverterlerin kaynakta kullanm son yllarda nemli lde artmtr. nverterler sadece ark kaynak yntemlerinde akm reteci olarak deil ayn zamanda sl pskrtme yntemlerinde kullanlan allm kaynak makinalarmm yerini de almaktadrlar, bu ekilde daha verimli ve kaliteli bir kaplama tabakasnn oluturulmas olana vardr. Bu akm retelerinin olduka byk blm, lkemize ithal yolu ile girmektedir, retimi ok azdr. lkemiz kaynak makinas reticilerinin, gelecein akm reteci olarak adlandrlan inverterlerin kendi z kaynaklarmz kullanarak ve teknoloji gelitirerek retimine arlk vermeleri gerekmektedir. KAYNAKA
1 H. Fscher., L. Baum, "Der Schutgasschweisser", Teil 1/2, Deutsche Verband fr Scheweisstechnik, No; 1112, Germany 1977. 2. G. Achele., A. A. Smith., "MAG- Schweissen", Deutsche Verband fr Schweisstechnik, Band 67, Germany 1975. 3. 4. J. Ruge., "Handbuch der Schweisstechnik", Band 1/2, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg- New York 1980. H. Munske., Deutsche 1975. 5. U. Boese., D. Werner., H. Wrtz v "Das Verhalten der Staehle 6. 7. beim Schweissen", Deutsche Verband fr Schweisstechnik, Band 44- Germany 1984. K. Tlbenti., "MIG-MAG Eriyen Elektrod ile Gazalt Kayna", Gedik Holding yayn, stanbul 1990. S. Ank., K. Tlbeti., E. Kalu., "rtl Elektrod le Elektrik Ark Kayna", Gedik holding Yayn, stanbul 1991. 8. K. Tlbeti., E. Kalu., N.Y. San., "MIG-MAG Eriyen Elektrod ile Gazalt Kaynak Yntemi- Seminer Notlar", KO.. Kaynak Teknolojisi Aratrma, Eitim ve Uygulama Merkezi, 13-14 Mart 1997, Kocaeli. 9. N.N., "Welding Handbook- Volume 1- Fundamentals of VVelding", Seventh Edition. American VVelding Society. U.S.A. 1981. 10. N.N., "VVelding handbook- Volume 2- Welding Processes", Eighth Edition, American VVelding Society, U.S.A. 1991. Yayn no. -195 "Handbuch des Schultgasschvveissens", fr Schweisstechnik, Germany Verband 11. N.N., "VVelding handbook- Volume 2- VVelding Processes- Arc and Gas VVelding and Cutting, Brazing, and Soldering", Seventh Edition, American VVelding Society. U.S.A 1978. 12. H.B. Cary., "Modern VVelding Technology", PrenciteHall, Inc., U.S.A. 1979. 13. L.E. Wildenthaler., "Inventer Technology and its Influence on Power Sources for Pipe VVelding", Metal ve Kaynak, Eyll '94, No. 59, s. 38-43. Co., U.S.A. 1994. 15. N.N., "Gas Tungsten Arc VVelding", Miller Electric Mfg. Co., U.S.A. 1995. 16. T.J. Nacey., "Fourt-Generation Inverster Add Artificial Intelligence to the Control of GMA VVelding", VVeld. J., January 1993, p. 31-34. 17. E. K. Stava., "The Surface-Tension- Transfer Power Source: A New, Low-Spatter Arc VVelding Machine", VVeld. f., January 1993, h. 25-29. 18. T. Byrd., "Inverter Povver Sources: An Efficient Alternative", VVeld. }., January 1993, p. 37-40. 19. D. Robbins., W. Mahlon., "Inverter VVelding Power Source Technology Improves Thermal Spray Coating deposition", VVeld. }., September 1993, p. 49-52.

14. N.N., "Gas Metal Arc VVelding", Miller Electric Mfg.

makina mhendisleri odas

n tyfrie
mu
II

Cilt : 1 - 2 - 3

Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Sav : 467 43

KAYNAK

ATLYEDEN

ALIN KAYNAI UYGULAMASI

u yeni datasheet tecrbesiz kaynaklan eitecek eitli uygulama almalar nermekle birlikte, tecrbeli kaynaklara da faydal olacaktr. Aadaki izimlerde gsterilen basit aln dikileri en etkili ekilde yarn her iki tarafndan da ulalarak kaynaklanabilir. En kolay ekilde, dz konumdayken st taraf evrilip, dndrlerek kaynaklanr. Fakat gerek uygulamalarda (rnein yapsal bir monte durumunda) bunlann pozisyonu sabit olup, dikilerin pek ou olduu yerde kaynaklanmak zorundadr. V, X, Y ve Z yarklar iin dz konumda iken altrma yapmanz gerekmektedir. Daha sonra AA, BB, CC ve DD yarklar yava yava dikey konuma gelinceye kadar eimlendirilir. Kaynak kordonlarnn eletirisel bir yaklamla gzden geirilmesi sonucunda, mkemmel'e ulaamadnz diki trleri iin altrmalara devam etmelisiniz. ekilde gsterildii gibi herbiri 37 eimli olan iki adet 1/4 in kalnlndaki (eer uygun ise 3/8 in} iki sac bir araya getirin. 1/16'in kk yzeyini sacn her iki tarafnda da talaynz ve eeleyiniz. Daha sonra iki sac 1/8 in kk aral ile 75 derecelik V- yang olu-

ekil X- Akkk, V yarkl aln kayna ilk gei.

turacak ekilde her iki ucundan punta kayna yap-

nz. Yark oluturan paralar, masanza kaynatmamak iin 1/2 in yksekte destekleyiniz. Bu altrmann amac tek tarafl kaynak uygulamaktr. Elektrod boyutu: 1/8'in Akm daha nceki kaynak altrmalarnda uyguland ekilde 90-100 Amper. lerleme dorultusu; ekilde sola doru olan ilerleme gsterilmitir. ekil Y ve Z'de size doru izilmi olan kaynak kordonlan grlmektedir. Tekniini gelitirmek maksadyla zor dorultularda altrmalar yapmalsnz. lerleme hz bir bir "anahtar delii" aacak yavalkta, fakat kk yzeyi erir erimez metal havuzun dibi donacak yavalkta. Elektrod as: V yarnn a ortay olacak ve yzeye 90 dereceden daha az ayla (ekil X'de yaklak 80 derece) Eer kk akl dzgn deil ise, datasheet 178'deki yatay konum iin problemlerinizi zmlemi olan rg hareketini veya kam hareketini uygulaynz, esnasnda, her bir dikii elinizden geldiince mkemmel ekilde bir araya getirmek iin vakit ayrnz, bu ekilde kaynak kalitesi derecenizi st seviyelerde koruyabilirsiniz. Yaptnz Kayna Eletiriniz: Dzgn m? kk yzeylerini kaynak malzemesi ile biraraya getirecek ekilde erittiniz mi? Kaynak kntlar ve damlalar asgari dzeyde mi? Dip blmde az miktarda bir cruf kald m? imdi bu altrmay tekrar etmeye ihtiya duyup duymadnza karar veriniz, fakat altrmay yeni bir dzenek hazrlaymcaya kadar erteleyiniz. u an iin yzeydeki grnen hatalarnz ekil Y'de grld zere ikinci bir gei altrmas ile kapatnz. ekil X'de grlen V-yarn nnze koyunuz, bu ekilde birinci geiin zerine ikinci bir kaynak kordonu rtebilirsiniz, izildii ekilde bu ikinci geile ilerleme yn kendinize doru olsun. Elektrod boyutu: 5/32 in Akm: 120 Amper, Elektrod kullanm birinci geile ayn, saa ve sola dzgn bir rg

VVetcng Journal 1995 ubat says, Hallock C. Campbell'in "Butt-Weld Practice, Heading Upvvard" balkl yazsndan evrilmitir.

44 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

KAYNAK

ATLYEDEN
hareketi, V yarn her iki tarafnda elektrod kaplama dokunduka bir sre bekleyiniz. Kaynak kalanl: 1/8 in 'den fazla deil. kinci geii tamamlamak zere birden fazla elektroda ihtiya duyulan haller hari,- bir sonraki elektrod ile ark yeniden olutuekil AA- Ak kk, ift eimli, 75 derece V yarkl aln dikii, kk yzeyleri 1/ 6 in. kare boyutlu, kk boluu 1/16 in, salar 45 derece ayla eimli, nerilen akm 110 A, 1/ 8'in elektod.

ekil Y- iin gei, geni rt

rurken, nceki kraterden kalan tm crf dikkatle temizleyiniz. kinci kordon hemen hemen dz konumda olmaldr. Eer 1/4 in, saclar kaynaklyorsanz, dzeyiniz son bir gei iin hazr olabilir. 3/8 in veya daha kaln salar iin, yzeylerin 1/16 in mesafesi dahilindeki V yarn doldurmak iin kaynak esnasnda bir nc

hareket ettiriniz. Ark uzunluunu ksa tutunuz. phesiz ekim kuvvetinin byk bir kaynak metali havuzu zerindeki etkisinden haberdarsnz. Diki yukar doru daha dik eim kazandka, yukar ynde kaynak gittike zorlar, elektrodu yatay konumda dikie doru ynelterek, 60 derecelik dzenekle altrma yapmaya devam ediniz. 75 derece eimli bir diki ile, elektrod yukar doru 20 derecelik a yapmaldr. Diki dikey pozisyonda iken [180 nolu Datasheet iin daha beklemelisiniz), elektrod yukar doru 45 derecelik a yapmaldr. Dikey kaynak iin sabrla altrma yapmalsnz.

ekil Z- iin gei, geni rt

veya daha fazla geilere ihtiya duyulabilir. Bu tabakalar birden ok gei kullanlarak oluturulabilir, fakat ekil Z'de izilen son "rt" geii tek bir genirg geiidir. Elektrod boyutu; 5/32 in Akm; 120 Amper, Elektrod kullanm, ekil Y'de olduu gibi her bir eim iin ayn duraklama, daha sonra teki eime doru hzl bir gidi, kaynak metalinin V yarnn dma tamasna izin verin. Takviye yar hafife tarmak iin ilerlediiniz esnasnda kontrol edin. Saclar size aksi ynde eimli olarak destekleyiniz. (ekilde yan grnm izilmitir.) Elektrod izildii ekilde eimli olarak, elektrodu her iki sactanda eit uzaklkta tutarak, ark sabit bir ekilde yukar doru
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Sayr : 467 45

DERGMZN 3 9 . CLDNDEK YAZILAR Say: 456 Ocak 1998 (Kaynak zel Says)
rtl elektrot, Gazalt, Tozalt, zl Tel ile Yaplan Kaynak Yntemlerinde Maliyet Analizi Anmay nlemede Etkili Yntemler blm III Dolgu Kayna Mustafa GLAN SabriAKAY, Nejat Y. SARI, Erdin KALU Schaffler ve Sonras Paslanmaz eliklerin Kaynanda Son Gelimeler Srtnme Kayna ile Seramik - Metal Balantlarn retimi Mehmet Ykse\ M. YILMAZ, . KARAGZ

Say: 457 ubat 1998

Gncel: Mevcut D Ticarette Standardizasyon Mevzuat Egzoz ve Grlt Emisyonu Standartlarndaki Gelimeler Otomotiv sanayiinde
Ynetmeliklere Uyum Ahmet GNEY, Cneyt Metin Trk Sanayiinde Enerji Ynetim Sisteminin Oluturulmas ve Sanayide UYKUR ERGENEMAN

Osman Y. BERAKOGLU

Enerji Verimlilii ynetmelii ' Trkiye'de Sanayilemenin Kentlemeye Etkisi Bilgi Sayfas: Gmrk Birliinden Doan Hak ve Ykmllklerimiz

mer KEDC aduman SAZAK Cengiz M. BATIGN

Say: 458 Mart 1998

Toplam Kalite Kontrol Maliyetleri Bileenlerinde Test Ve lme Aletlerinin Yeri ile Kalibrasyonun nemi A Tayfun GR, Samim NEMLOLU Soutucu Maddelerle lgili Dnyada ve Trkiye'deki Gelimeler ' Bir Gr : Kresel Isnma ve Sorumluluklarmz Binalarda Enerji Ynetimi Yangn Gvenliinin Esaslar Erkut BEER A Nuri BULUT M. Seluk ERCAN Abdurahman KILI

46 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say : 467

DERGMZN 3 9 . CLDNDEK YAZILAR

Say : 459 Nisan 1998
1997 Yl tibariyle Trkiye'de Organize Sanayi Blgeleri Manyetik Yataklar: Elektrik Motoru ve Bilgisayar nitesi Gkkua Alabalnn (Oncorhynchus Mykiss) Gne Enerjili Sistemde
Kurutulmas Deneysel almalar Hayati OLGUN, PervlzRZAYEV

aduman SAZAK ev: N. GEMALMAYAN, Burak BAARAN

inko - Alminyum Esasl Kaymal Yatak Tasarm Bilgi Sayfas: Baklal Zincir Konveyr Tasarm Uygun Redktr ve Motorun Belirlenmesi

Hamdullah UVALCI,_ Hikmet ALTUN Cem AKST

Say : 460 Mays 1998 ( Gvenlii zel Says)

Saylarla Kazalar Sosyal Sigortalar Kurumu Kimin Sigortas? Bir Gr : i Gvenlii ve i Sal Haftas Bilgi Sayfas : Byk Endstriyel Kazalar Bir Gr : i Sal ve Gvenliine Genel Yaklam ii Sal Hizmetlerinin Gelitirilmesinde Alternatif rgtler alan ocuklar alma Nedenleri ve zm nerileri Trkiye'deki i Sal ve Gvenlii (SG) Sorununun Bileenleri Grbz YILMAZ lker BELEK Krat ZCAN SibelBAYIN brahim L, Yldrm AKAR Harun AYDIN Erdem TU

Say : 461 Haziran 1998

(evre zel Says)
Enerji Verimliliinin Uygulama Alanlar ve evre evre Ynetimi evre Bilinci Ve Geleceimiz Bir Gr : ME-T'nin Mhendisleri Bir Gr : Bergama / Ovack Altn Madeni Projesi zerine Deerlendirme Raporu Motorlu Tatlarn Egzoz lmnde Karlalan Sorunlar Elektrikte Gvenlik Bilgi Sayfas: Nkleer Atklar ve Gvenirlik evre Mhendisleri Odas M. Ali IIKSOLUU Grbz YILMAZ Erdoan ELK
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 47

Arif HEPBALI KratOZCAN Grbz YILMAZ Umur GRSOY

DERGMZN 3 9 . CLDNDEK TAZILAR Say: 462 Temmuz 1998

(Bilgisayar zel Says)
Kuvvet Kontrol Altnda Robotla Delme Bilgisayar Destekli Montaj Yaklamlar Trkiye'de nternet'in Gelecei Bilgi Sayfas: DNC Dorudan Nmerik Kontrol Unsur Tabanl Modellemede Kullanlan eitli Unsur Tanma Teknikleri HsevfnR ~ Grsel ALICI Cem SNANOLU nderZDEMR, Toa TURGAY Blent KALAYCtOGLU

Say: 463 Austos 1998

Nkleer G Reaktrleri: Dnya Panoramas Gne Enerjisinin Yeraltnda Mevsimlik Depolama Teknikleri ve Konut Istma Uygulamalar Bir Gr : Muhtemel Bir Akkuyu Nkleer Santral Kazas ncesi, Nkleer Lobilere Dikkat Trkiye ehirleri in Tipik klim Verileri Ynetim ve Kalite : Toplam Kalite Ynetimi Uygulama Dzeyleri "ISO 9000" Yolun Sonumu? Kalite Yolculuunun lk Adm m? Bilgi Sayfas: Klima Kanallarnda Is Yaltm smail KAVURMACI, Serdar AKSOYLAR Levent KAYA ArifKNAR Arif LER, Merter NER Mustafa NALLI Ahmet DURMAYAZ

Say: 464 Eyll 1998

Makina malat Sanayii (Tanmlar, Kapsam, lgileri Ve nemi) Dnya Enerji, Elektrik, Nkleer G Deerlendirmesi ve Tahminleri Plastik Dili arklarda Malzeme Seimi ve Konstrktif Tedbirler - Sabit Genlikte ve Farkl Frekansta alan Mekanik Titreim Masasnn Tasarm irketlerdeki Yeni Kullanclarn Sonlu Elemanlar Analizlerinde Yapt Hatalar ve nleme Yollar Soutma Yapabilen Modler Tesisler
48 Mhendis ve Makina - Cilt: 39 Say: 467

lter SERM Ahmet DURMAYAZ Cneyt FETVACI Abdurahman KARABULUT

Aii

OLAKOLU,

mer

KOKSAL ev. Ali ZKSEM

Bilgi Sayfas: Is Enerjisi le alan Amonyak Absorpsiyonlu -60 C Kadar

D E R G M Z N 3 9 . C L D N D E K YAZILAR Say : 465 Ekim 1998 (Otomotiv zel Says)

Avrupa da Otomobillerin retimden Mteriye Ulatrlmasnda Yaln Datm Otomobillerdeki Dbkey Src Taraf dikiz Aynalarnn Salayabilecei Yararlar ve Olas zararlar Bir Gr : Ulam Politikalarmz Bir Gr : Otomotiv Sanayiimize En Byk Darbeyi Biz Trkler Vuruyoruz Bilgi Sayfas: Otomotiv Sanayiinde Kompozit Malzeme Kullanm Diesel Motorlarnda Drt eit Bitkisel Ya Kullanlmas Karbratrl ve Yakt Pskrtme Sistemlerinin Egzoz Gaz Bileimine Etkileri Silaj Makinalar ve Baz Teknik zellikleri ev. Murat Kadri AKTA Zeki ADER lter SERM Fazl nder SNMEZ Turgut ZAKTA M. Ali IIKSOLUU Muharrem ZEYTNOLU ev. mer ATALAY

Say: 466 Kasm 1998

(Kalite zel Says)
TMMOB'nun Kendi leyiinde ve likilerinde Etik Deerler ISO 9000 Anlay ve Yorumunuz Gncelmi? ISO 9001 - QS 9000 Kalite Sistem Standartlar Kapsamnda Bir Gereksinim; Geometrik llendirme ve Toleranslama Gncel: Yaln Ynetim Anlay Taguchi Metodunda Alternatif Kayp Fonksiyonlar ve SN oranlar Bir Gr : Performans Ynetiminde ada Yaklamlar Macit KARABAY Cahit GNAYDIN A. Kemal EHRLOGLU, Ali EN zgr BERN Ferial S. ARNAS IIK Alp ESN

1998 YILINDA DERGMZ N YAZI DEERLENDREN UZMANLAR

( Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Ali GUNGOR Bilgin KAFTANOLU Can OUN Cem SORUBAY brahim UZMAY . Deniz AKALI Yusuf ZEREN Tlay HARZADN Teoman AYHAN Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Prof. Dr. Do. Dr. Do. Dr. Do. Dr. Vedat KARADA Tuncay YILMAZ Metin AKKK Sleyman SARITA Mehmet YKSEL Cahit KURBANOLU Ahmet GNEY Sait YCENUR Muzaffer DOAN Do. Dr. Do. Dr. Yrd. Do. Dr. Yrd. Do. Dr. Dr. Dr. Erhan ALTAN . Mustafa GKLER Gnseli GRR mer EYERCOLU EzgiGNAY Cengiz Z Melike KR Tansel TOKUROLU Yldrm AKAR \

1998 Ylnda Mhendis ve Makina D ergi si'ne Yaptklar Katklardan

Dolay Teekkr Ederiz.

MMO Ynetim Kurulu
Mhendis ve Makina - Cilt : 39 Say : 467 49
t

OZBLMAKfNA
STANDART EKPMAN MALATI VE MHENDSLK
Galvanizlenmi kaynakl elik konstrksiyon veya dkm AISI 304 Paslanmaz eHk zel kesitli siyah conta lastii ift etkili piston 5/2,6-10 bar R1/4" 2 adet ak ve kapak pozisyonu gsterir limit sivi TSV 200 lsnde

ZBL SRGL VANA STANDART ZELLKLER

Gvde Srg plakas Conta Pnmatik piston Selenoid vana Limit sivi Standart l

Kapal, Szdrmaz ZBL Srgl Vanalar otomatik proseslerin ihtiya duyduu yksek gvenilirlie sahiptir ve 24 saat devaml atmaya gre tasarlanmtr. Kesikli alan operasyonlarda malzemenin kontroll olarak akmasn ve kesilmesini salar. Vanantn ak konumunda malzeme bir fiziki engelle karlamadan akar. Vanann almasn ve kapanmasn salayan plakann tamamen kapal bir hacimde atmas sayesinde evreye toz sznts nlenmitir. Vanann tam szdrmazl malzeme akndan korunmu conta ile salanmtr. Ayrca vana dndan szdrmazlk ayar yaplmasn salayan dzenek mevcuttur.

: Kaynakt elik konstrksiyon veya dkm Rotor baklan : Ayarl, sklebilir Rulmanlar : SKF veya FAG Motor - Redktr : thal Devir ayan : Zincir diji He 5-25 d/d aras Bakm kapa : Kolayca sklebilir bakm kapa Basn fark : 750 mmSS'a kadat.(Daha yksek deerler iin bilgi veriniz,) DV 200 ve DV 2S0 lsnde Standart ller Pnmatik hat adaptr stee bal

Gvde

VANA STANDART i

K A P A S 1 T E

DV200 (m /saatj DV250 (m3/saat)

ROTOR OtVft (DD S 10 18 18 20 22 24 1.2 2.2 3,1 3.5 3.8 3.9 4,1 2.2 4.1 5.8 6.6 7.1 7.4 7.7

Kapal, Szdrmaz ZBL Dner Vanalar otomatik, proseslerin ihtiya duyduu yksek gvenilirlie sahiptir ve 24 saat devaml almaya gre tasarlanmtr. Srekli alan operasyonlarda malzemenin kontroll oiarak akmasn ve kesilmesini salarken hava kaana engel olur. Ayar ve deitirilme imkan veren baklar sayesinde szdrmazlk salanr. Uygun tasarm ile tozun rulmanlara ulamas tamamen engellenmitir. Rotor ile gvde arasnda temin edilen boluk ile rotorun skmadan almas salanr, TUNALI HLM CADDES 103 /18 06700 KAVAKLIDERE / ANKARA TEL : 0(312) 428 49 U - 426 87 30 FAKS : 0(312) 467 03 18
METSAN 0.1(2.418 64 51

DOZAJ, TRANSFER ve YKSEK BASIN POMPALARI

Makdos, Dozaj, Transfer ve yksek basn Pompalar 6 tip 300 eit rn yelpazesiyle sanayiinin her kesiminde ihtiya duyulan proseslerde, baarl bir ekilde kullanlmaktadr. PSTONLU ve DYAFRAMLI DOZAJ POMPALARI
Bir veya birka kafadan ibaret olup 0-5 Lt/h'dan 4m3/h kapasiteye kadar 0 ile maxmum aras ayarlanabilen 5 bar'dan 200 bar'a kadar yksek verimli dozaj pompalarmz Kimyasal svlardan etkilenmeyecek ekilde 304-316 paslanmaz elik, PVC, teflon, poliamid, polipropilen malzemelerden imal edilmekte olup her trl viskos snhar pompalyacak niteliklere sahiptir.

OK KOMPONENTLI HPOKLORT DOZAJ NTES

ok komponentli Hipoklorit dozaj nitelerimiz ekilde grld gibi bir veya birka dozaj kafasndan ibarettir Alminyum sltat Bakr slfat gibi eriyik hazrlanmasnda ve benzeri tesislerde yzme havuzu ime suyu tesislerinin klorlanmasnda kullanlabilen nitelerimiz kullanm sahasna gre kartcl olarak (0) Maxmum arasnda ayarlanabilen deiken debili pistonlu diyaframl dozaj pompalaryla paket nite olarak tehiz edilmitir.

MOTORLU MKSER KARITIRICILARI

Sanayii sektrnde kullanlan motorlu kartrc elamanlarmz 60 d/d-500 d/d'ya kadar tank ve kartrcsyla birlikte zel olarak imal edilmektedir.

YKSFK BASINLI DONK POMPA

Yksek basnl pompalarmz pistonlu tipler olup genelde toz deterjan retiminde basnl kaplarn testinde ve reaktrlerde kullanlmaktadr. 304-316 cRN ve elik malzemeden imal edilmekte olup kendinden soutmal 0-100 Lt/h-10m3/h kapasiteye kadar 15 bardan maxmum 30 bar kar basnca gre dizayn edilmitir

SABT DEBL TRANSFER POMPASI

Sabit debili transfer pompalarmz Kimyasal niteliklere haiz viskos svlarn transferinde kullanlmaktadr Pompalarmz 8 bar maxmum 80m3/h kapasiteye kadar transfer edilecek svnn kimyasal ve fiziksel ynnden etkilenmeyecek malzemelerden imal edilmektedir.

POMPALARIMIZIN TEKNK ZELLKLER * Kademesiz kendinden ayarlanabilir sistem. * O - 1 Lt' den O - 4 m aras * 0,5 - 300 bar basnca kadar dozaj pompalar * Her trl kimyasal maddeyi dozajlar. NOT : LTFEN AYRINTILI BLG N BROR STEYNZ. * * * * *

KULLANMA

SAHALARI

Kullanma sulun tasfiyesinde tekstil sanayiinde Atk su anlna tesislerinde Fueloil yakma (esilerinde Nkleer ve (ernik santrallerde su sji.-'-'udrna istemlerinde * Temizlik, salun ve deterjan sanayiinde. * (ida Sanayide * Kimya sanayiinde kalk dozajnda * I'ulverizasvon ilemlerimle

Boya sanayiinde Meruhat sanayiinde la sanayiinde Kat sanayiinde Kire sanayiinde Kazan sular (asliyesinde me sular tasfiyesinde eker fabrikalarnda Olonotik klorlama tesislerinde Dolum tesislerinde ve daha birok i sahalarnda kullanlmaktadr.

Merkez Mah. zeyir Aa Sok. No : 11 Yenibosna / STANBUL Tel. : (0212) 6S5 24 83 (3 hat) - 651 91 92 Fax : (0212) 651 90 85

Birikim ve deneyimin ulat nokta.

Denet
CIVATA SAN. A..
Topular, Kla Cad. 94 34140 Rami / STANBUL / TRKYE Tel : (0212) 567 67 48 (3 hat) Fax : (0212) 576 02 76

MALZEME VE KAYNAK TEKNOLOJS S Tahribatsiz Muayene Testier; r Seviye tli uzmanifk hizmetleri r Uitrasonik muayeneler r Radyografik muayeneler r Yzey atlak muayeneleri r Manyetik parack ile r SVI penetrant ile r Girdap akmlar ite muayene s Maizeme TestJeri r Makro ve mikro yap incelemeleri r Kalan mr analizleri ^ Kaynak Teknolojisi SLV-Berln Brandenburg yetkilendirmesi ife r EN 287 normuna gre kaynak kalifikasyon testleri r EN 288-3 normuna gre kaynak yntem testleri onay ir DN 18800 Byk Uygunluk Sertifikasyonu r Kaynak mhendislii danmanlk hizmetleri BASINLI EKPMAN KONTROLLARI S Servis ncesi yeni ekipmanlarn testleri ^ Ekipmanlarn tamir ve modifikasyon sonras kontrol ~s malat sresince gzetim ve kontrol ^ Periyodik kontrollar HZMET ALANLARIMIZ S Fabrikalar Kaynakl imalat atlyeleri S Dkmhaneler S Enerji sanrailar 09 Rafineriler El Boru hatlar @Kimya endstrisi HTersaneler ElSavunma sanayi Tm endstriyel kurulular

TEOII
T E K K O N
Teknoloji ve Kontrol Makina - Melalurf Mhendislik Tic. ve San, Ltd. ih

T E K K O N LE ALIMANIZ N 5 NEDEN 0 0 0 0 0 Gvenilirlik Emniyet Hizmet kalitesi Alannda uzman kalifiye personel Modern ekipman ve donanm

ADRESMZ
Cevat Dndar Cad. Kavackl Merkezi No: 15112 OSTM 06370 ANKARA Tel : 0 312 - 364 46 76 Faks : 0 312 - 354 47 97 E-mail: tekkon@turnet.net.tr

DOU VANA

Doa ilham Kaynamz. Teknoloji Baarmzdr...

Srgl vanalar DN 3204-32163225
Basn: 6-10-16-25-40

alpara (Swing> Tip ekvalfler

Basn: 10-16-25-40 kg/cm 2 Scaklk: 120-225300C max. C: 11/2"-8"

kg/cm
max.

Scaklk: 120-150-225C

l: 11/2"-10" Calcon-Pille alan vanalar Calcon Sulama Kontrol niteleri Basn : 0,2-10 kg/cm 2 Scaklk: 80c max. Model : Clob (Plastik) l : 3/4"-3"

700 Serisi Kontrol vanalar Basn: 0,7-16 kg/cm 2 Scaklk: 80c max. Model: ACIll-Y tipi C : 2"-20"

400 Serisi < Kontrol Vanalar Basn: 0,5-10/16 kg/cm 2 Scaklk: 80C max. Model: Glob-Al l: 2"-12"

70N Serisi Lift Tipi ekvalfler

Basn: 10/16-25-40 kg/cm 2 Scaklk: 80C max. MOdel: Y Tipi l: 2"-20"

Solenoid vanalar, Basn Drc vanalar, 900 Serisi Otomatik lme vanalarHidrometreler Basn: 0,5-10/16 kg/cm 2 Scaklk: 80C max. Model: Al-Clob l: 11/2"-8" Basn Sabitleme-Relief vanalar, Darbe Hava Tahliye Vanalar (Vantuz) Basn: 10-16-25-40 kg/cm 2 Model: Tek kreliift kreli C: 11/2"-8"

nleme Vanalar, Pompa Kontrol Vanalar, Seviye Kontrol Vanalar, Debi Kontrol Vanalar
- J ' K

200 serisi Plastik Elektrik Kumandal vanalar Basn: 0,7-10 kg/cm 2 scaklk: 80C max. Model: Clob, Al ve Y tipi l: 3/4"-2"

70F serisi Pislik Tutucular Basn: 10/16-25-40 kg/cm 2 Scaklk: 80C max. Model: Y Tipi l: 2"-20"

350 Serisi Kum Filtreleri iin Geri Ykama vanalar

Basn: 0,5-16 kg/cm Scaklk: 80C max. Model: TE C: 2"X2",3"X2", 4"X3"
2

u
DOU VANA LTD. T.
Merkez: 1202/1 Sokak No: 26/A-B Yeniehir-ZMR Tel: 0.232.4335943-4494669-4336011 Fax: 0.232.4580896 Fabrika: Atatrk Organize Sanayi Blgesi 10000 Sokak NO: 18 ill-ZMR Tel: 0.232.3768580-3768581 Fax: 0.232.3768582 E.mail: Dogus. Vanaeservice.raksnet.com.tr.

vvoltman Tipi Turbobar Turblnli Su Sayalar

Basn: 16 kg/cm 2 Scaklk: 50-90C max. C: 2"-16"

v
A MITSUBISHI

CNC TAKIM TEZGAHLARI

Dik leme Merkezi Yatay leme Merkezi Hassas Dik Freze Tezgah Yatay Delik leme Tezgah Cok Milli Otomatik Tezgal Silindink Talama Tezgah Dili Azdrma Tezgah Dili Planyalama Tezgah Dili Raspalama Tezgah Dili Talama Tezgah Dili Merkez Esnek malat Tezgah
M-H5B Yatay . Mertozl 500 x 500 650 650 650 40,000 120-12,000 22 40 1.3 11,000 M-H80E Yatay leme Merkezi 800 x 800 1,250 1,000 850 1,000 35-6,000 AC30 40 19,000 510 x 1,000 800 mm mm/min. mm/min. min' kW 31.5 510 460 30,000 20,000 7.5 18 1.5 5,000 787 4 80-8,000

ir

! ! 111 | 11 1 ifHB IHHB

M-V5C Dik . Merkezi Tabla alma alan X ekseni Hareketler Y ekseni Z ekseni Hzl Hareketler X ve Y ekseni Z ekseni

r JIB

Takm mili devir says Takm mili motor gc 30 dk. Takm mili konii Takm says Takm deitirme sresi

No. 40 Takm konii ektirmesi Mas 1 tipi

M-V-70E DK leme Merkezi 700 x 1,650 Hareketler Y ekseni Z ekseni 1,250 700 mm mm/min. mm/min. min 1 kW 650 30.000 24,000 60-6,000 26 24 sn. 12,300

M-V5C Dik leme Merkezi

X ve Y ekseni Hzl Hareketler Z ekseni Takm mili devir says Takm mili motor gc Takm mili konii

tormaksan
Takm Tezgahlan Sanayii ve Ticaret Limited irketi

_TRKYE DSTRBTR

Abdi peki Caddesi zel dare Merkezi No. 150/03 34150 Bayrampaa - stanbul Tel.: (0212) 577 18 40 - 567 88 98 99 Fax:(0212)567 84 77 e-mail: tormaksan@super online.com

No. 50 Takm konii ektirmesi Mas 2 tipi

Ot. Takm Takm says Deitirme Takm deitirme sresi Tezgah arl

En byk reticiden 2 O tipte 15O-65O A M P E R DZELL KAYNAK JENERATRLER

zl Kaynak Telleri, Otomatik Kaynak Ekipmanlar, Enjeksiyon Sistemleri malats Welding Alloys J.P. Limited ti.
mes Sanayi Sitesi E Blok 502. Sok. No: 8 DUDULLU / STANBUL Tel : (216) 364 32 52 Fax : (216) 364 54 24 FABRKALAR : ngiltere, Fransa, ABD, G. Afrika, Malezya, Hindistan
t *.-,!

Debimetreler ve Gstergeler

Dk Hacim

amandra Tip
Debimetreler ve Gstergeler

ve Gstergeler

Dilli Debimetreler

DEB
BASIN SEVYE SICAKLIK lme izleme kontrol

1.
i S2 - Bror
Manyetik, Kalorimetik, Ultrasonik ve Orfis plakal Debimetreler

V\

S1 - Bror Pervaneli Debimetreler ve Gstergeler

I S3-Bror
Ak Gstergeleri

Ltfen ilgilendiiniz brorleri aada belirtiniz.

iaretlenen brorleri istiyorum.

0**
; S4 - Bror
Basn Gstergeleri

Btn brorleri kapsayan komple katalog istiyorum.

cretsiz bror iin bu sayfay

J S5 - Bror
Basn Sensrleri

S6 - Bror
Basn alterleri

Fax (0216)364 22 52 (0212)251 44 55 ltfen hemen faxlaynz.

Ad Soyad Blm Grevi irket Ad

P1 - Bror Seviye alterleri

P2 - Bror Seviye Gstergeleri

[ 1 P3-Bror
Valflar ve Yardmc Malzemeler (Fittingsler)

Adres ehir Posta Kodu Telefon / Fax

N1 - Bror
Termostatlar

N2 - Bror
Scaklk Gstergeleri

Z1 - Bror
Kontrol Cihazlar

I LTD. T.
Sanayi Malzemeleri retim ve Sat Ltd. ti. erifali, 2. Burhan Sokak No: 50 81260 Y. Dudullu / STANBUL Tel: (0-216) 415 65 40 (3 hat) Fax: (0-216) 364 22 52 Maaza: (0-212) 251 44 54-55 Fax:(0-212) 251 44 55 http://www.sms.tork.com E-mail:sms@orion. net.tr

T1 - Bror

T2 - Bror

Z2 - Bror

HSHER-ROSEMOUNT PETROLEUM
Air Eliminator/ Basket Strainer (Optional) S&W Probea Sample Probe Sample Pot To pipeline or ontd transport truck. Back Pressure Valve

Fisher-Rosemount'n Petrol Grubu, endstrinin yeni istekleriyle bulumaktadr. Tamamyla entegre edilmi bu grup endstrinin yeni isteklerini cevaplamaya hazrdr; * * * * * * * Proje mhendislii Proje ynetimi Proje salamak (destei) Muhasebe kontrol retim Resmi onaylar Start-up ve teknik destek Tamamyla entegre edilmi lm sistemleri, spesifik uygulama gereksimlerine gre dizayn edilir ve Petrol endstrisinin hassasiyet standartlarnda ve yksek kalitesinde retilir.

Terminal otomasyon sistemleri tablolamay, envanter ynetimini, yklenen dokmanlarn ktsn salar. Gelitirilmi sistemler, custody-transfer operasyonlarnda doru ak lmleri ve uluslararas istekleri cevaplamak iin, ktlesel ve hacimsel akmetre kalibrasyonu olarak tasarlanmtr.

FISHER ROSEMOUNT TRKYE

Kskl Cad..Baaran . Merkezi No.3 Kat 2 Daire 6 81190 Altunizade-Uskudar /STANBUL Tel:(0216) 492 40 42 (5hat) Fax:(0216) 492 40 47

FISHER ROSEMOUNT
Managing The Process Better;

Sanayi tesislerinizde 2 1 . yzyln enerjisi: Aygaz Dkme LPG

Sanayi tesisleri ekonomiye hizmetin

Aygaz Dkme LPG

kuruluun kazan dairesinden bacasna

unsurlardr. Ancak isleri aksatan, zamandan kaybettiren, kullanm zor yaktlarla hizmet veren bir tesis bir eliyle verdiini, teki eliyle geri alr. Aygaz'n drt mevsim srekli ikmal ve bakm garantisi ile sunulan Aygaz Dkme LPG

kadar yakn ve uzak evresi temiz kalr. Ksacas ada Aygaz Dkme LPG Sistemi

tesisinizin yz akdr. Ekonomi ada sistemlerle ilerler, doa ada

sistemlerin koruyuculuunda yeil kalr. Aygaz Dkme LPG

tesisinizde prosesi iyiletirir, rn kalitesini artrr. Aygaz Dkme LPG'nin kullanm kolayl ve pratiklii i gcnden ve yakttan tasarruf etmenizi salar. Doa dostu

kuruluunuzu 21. yzyla tertemiz

f> ,

AYGAZ

Bilgi almak iin: Aygaz Danma Hatt: 0800 211 40 70

Merhaba Trkiye!
Castolin Eutectic Eutectic Castolin

Sizlere gzel bir haberimiz var. Trkiye'de Castolin + Eutectic yeniden yaplanyor. Artk sizlere, dnya apndaki profesyonel hizmet ve kalite anlaymz dorudan kendi firmamz olan Castolin Ltd. ti.

ihtiyacnz sadece Castolin Ltd. ti. ve yetkili bayileri tarafndan karlanacaktr. Ksa bir sre ierisinde

yaygnlaacak yetkili Castolin

atlyeleri Castolin Ltd. ti. sorumluluunda sizlere hizmet verecektir. Dnyadaki en ileri teknolojiyi zamannda yakalayabilmeniz ve en uygun, en dk maliyetle masraflarnz kra dntrebilmeniz iin hizmetinizdeyiz. Castolin Kaynak San. ve Tic. Ltd. ti. P.K. 2, 81062 Sahraycedit/stanbul

ile ulatracaz.
Bu yeniden yaplanma sizleri yepyeni bir hizmet

anlay ile tantracak.

Tamir Bakm kayna konusunda 90 yldr Dnya'y peinden srkleyen bu profesyonel hizmet anlaynn ana kural, mteri gveni ve mteri mutluluu. Tamir bakm kayna konusunda danmanlk, etkin servis ve stn kaliteli Castolin rnlerine

Tel. : (0.216) 463 45 01 - 464 31 87 - 88 Faks: (0.216) 463 45 02

35

V l l l l k

Tecrbe!

Firmamz 23.000 m2 alan zerinde 5.000 m2 yeni fabrikamzda modern tezgahlarda seri retim yapmaktadr. Redktrlerimiz 0,25 Kw'dan 250 Kw'a 1,5 devirden 625 devire kadar Motorlu ve motorsuz, seri ve standart olarak retilmektedir. Firmalar istedikleri anda Firmamz veya Trkiye genelinde geni bayilik tekilatlarmzdan gerekli bilgi ve taleplerini bulabilirler. Redktrlerimizde motor hari 1 yl garantimiz vardr.

YILMAZ REDUKTORA..
Merkez/Centre : Maltepe Gmsy Caddesi Bestekar Medeni Aziz Efendi Sok. No:54 TOPKAPI / STANBUL ' TURKEY Telephone : (90-1) 567 93 82 - 567 93 83 - 567 45 07 Fax: (90-1) 567 99 75 Fabrika/Factory: Beylikdz Hadmky Yolu Kra Ky Mevkii 1. Km. BYKEKMECE / STANBUL / TURKEY Telephone: 886 50 43 - 886 50 44 Fax: 886 54 57

Tm Gereksinimleriniz Tek Adresten!.

KANTHAL, endstriyel ve laboratuar frnlarnn stma sistemlerinde 60 yl akn dnya apndaki liderliini, geni bilgi birikimi ve teknik donanma sahip gen kadrosuyla Trkiye' de de srdrmekten kvan duyar. Sahip olmak istediiniz ileri teknoloji ile retilmi komple stma sistemleri Kanthal tarafndan size tek bir adresten sunulmaktadr

Deiik scaklklardaki farkl fnn atmosferlerinde, koruyucu tp gerektirmeksizin direkt olarak Endstriyel ve laboratuar tipi fnnlar iin 1900 'C scaklklarna kadar alan kullanlabilirler. MoSiO, bazl elektrikli stma elemanlan.

Sper Elemanlar

Kanthal Sper

eitli boyut ve formlara sahip Kanthal Sper elemanlan ile endstriyel ve laboratuar frnlarnda en yksek verimi yllar boyu salayabilirsiniz.

1550 C eleman scaklklarna kadar alan Kanthal Sper stc eleman ile entegre edilmi seramik fiber izolasyonlu stma modlleri.

Superthal

Metalik Elemanlar
FbrothaJ
Max. 1300 C scaklklarnda alan laboratuar ve endstriyel frnlar iin yataklanm ve/veya serbest ma ile alan elektrikli stma ve vakum altnda ekillendirilmi seramik fiber izolasyon modlleri.

1400 t eleman scaklklanna kadar alan tm frnlarda Kanthal tarafndan retilen kullanma hazr FeCrAI / NCr esasl tel ve erit metalik elemanlar.

Kanthal, gaz ve elektrik stmal APMRadyant Tpler fnnlar iin farkl APM radyant/tp Gazl ve elektrikli stma sistemleri stma sistemi uygulamalar ile kullanclara daha da yakn... iin toz metalrjisi ve ekstrzyon ile retilmi max.125O 'C alma scaklklanna uygun FeCrAI bazl radyant/koruyucu tp sistemleri.

Komple Is nitesi