Professional Documents
Culture Documents
TESSAT TEKNOLOJS
Hazrlayan
r.Gr. Erdoan MEK Adana MYO
Aralk 2007 1
NSZ
Bu ders notunu hazrlarken makine mhendisler odas ve eitli shhi tesisat yaynlarndan faydalandm. Ders notunu kullanacak arkadalara makine mhendisleri yaynlarn almalarn tavsiye ederim. Erdoan MEK
NDEKLER BLM1 Shhi Tesisat5 Genel Shhi Tesisat Sembolleri...7 BLM 2 Temiz Su Tesisat10 Aygt Ve Donanmlarn Yerletirilmesi..12 Aygtlarn Ykseklik Deerleri...12 Donanmlara Ait Ykseklik.12 Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab.13 Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab (MB Birimine gre)13 Baz Cihazlarn MB Esasna Gre Temiz Su tketimi...13 Konutlara ehir ebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularnn aplar.14 Temiz Su Tesisatnn Blmleri..14 Scak Su Tesisat..15 Bamsz Scak Su Tesisat..16 Merkezi Scak Su Tesisat16 Scak Su htiyac..17 Boyler Hesab...18 Scak Su Tesisatnda Boru ap Hesab...19 Souk Su Tesisat.20 Temiz Suyun Depolanmas Ve Basnlandrlmas..21 Hidrofor Seimi22 Pompa Seimi...26 Su Deposu Kapasite Hesab..26 Su Deposu Hesab.27 Pompa Debisi Hesab27 Pompa Basnc Hesab..27 Hidrofor Tank Basnlar..27 st Basn Hesab.27 Hidrofor n Basnc.27 Hidrofor Tank Hesab..28 n Basnl Durum Hesab...28 Kompresr Hesab28 Kumanda Sistemi..28 Emniyet Cihazlar.29
NDEKLER BLM 3 Pis Su Tesisat...31 Bina D Pis Su Tesisat...32 Bina i Pis Su Tesisat.33 Ana Boru , Kolon , Kat Borusu , Havalk.....33 Pis Su Tesisatnn Tasarm Kurallar....34 Pis Su Borularnn ap Tayinleri..35 Yamur Suyu Tesisat...36 Yamur Suyu Tesisatnn Hesab..36 BLM 4 Yangndan Korunma Tesisat39 Yap D Yangndan Korunma Tesisat39 Boru aplar ve Su Hzlar 39 Yap i Yangndan Korunma Tesisat...40 Sabit Boru Hortum Sistemi.....40 Boru ap Hesab, Yangn Dolaplar, Yangn Musluklar, Hortumlar42 Su Kaynaklar..43 BLM 5 Kalorifer Tesisat.45 Dikili Siyah elik Borular.45 Dikisiz Siyah elik Borular...45 Scak Sulu Kalorifer Tesisat...46 Alttan Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi.47 stten Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi.48 stten Datmal stten Toplamal Istma Sistemi49 BLM 6 Kat Kaloriferi Sistemleri.51 BLM 7 Suyun Yumuatlmas.55 Geici Sertlik, Kalc Sertlik...55 Sertlik Birimleri, .Yumuatma Yntemleri55 BLM 8 Gneli Su Istclar...59 Gneli Su Istclar Tesisat emalar....60 Scak Su Gereksiniminin belirlenmesi61 Gneli Su Istclarnn Tasarm...62
BLM
SIHH TESSAT
Yap iin gerekli suyun temini, depolanmas, yumuatlmas, stlmas, basnlandrlmas ve datm, shhi tesisat aygt ve donanmlar, pis suyun atlmas, atk suyun artlmas, yamur suyu drenaj ve yamurdan koruma konularn kapsar. Ayrca mutfak ve amarhane tesisat, yzme havuzlar gne enerjisi tesisat gibi zel tesisatlar shhi tesisat kapsamndadr. Modern bir shhi tesisat sisteminin gerekletirilmesi iin gerekli temel amalar ve sistem performans kriterleri aadaki gibi sralanabilir; 1. Yapya temiz suyun salanmas ve herhangi bir pis suyun karmasnn nlenmesi 2. Aygtlarn says salanan suyun miktar ve basnc uygun bir sistem kurulmas. 3. Gerekli durumlarda su depolanmas. 4. Pis su drenaj sisteminin tkanma ve kat madde birikimlerinden uygun bir bakmla korunmasnn salanmas. 5. Tesisat mr iin uygun boru ve donatm malzemesinin seilmesi. 6. Temiz ve pis su tesisatlarnn uygun ayrma, yaltm ve havalandrlmasnn salanmas. Projelerde n hazrlk safhasnda mimari projeler zerinde boru gei yerleri cihaz yerletirme gibi konularda dikkat edilecek noktalar unlardr; 1. Islak hacimler dey dorultuda st ste, yatay planda da yan yana getirilmelidir. Shhi tesisat olan blmler st ste getirilmelidir. Banyo ve hellar yap zellikleri gz nne alnarak normal demeden 25 ila 40 cm dk deme yaplmaldr. Dey borular en az 50x50 llerinde tesisat galerilerinden geirilmelidir ( ok katl binalar iin ). 6
Bir konutta tavsiye edilen aygt saylar yledir. En az bir lavabo En az bir banyo En az bir hel ta En az bir evye bulunmaldr. Komple bir tesisat projesinde aadaki paftalar bulunmaldr; 1. 2. 3. 4. Hesap ve aklamalar ieren bir tesisat hesap raporu. Kat planlar. Kolon emas Gerekirse izometrik boru ak emalar. 5. Laboratuar ve mutfak gibi zel ilem aygtlarn bulunduklar yerler iin zel boru diyagramlar. 6. Rgar, ya ayrc ve cihaz balantlar gibi gerekli yerler iin detay izimleri.
BLM
TEMZ SU TESSATI
10
Olmak zere iki ana blmde incelenir. Bu blmde suyun depolanmasndan basnlandrlmasna, yumuatlmasna ve tesisattaki ses yaltm detayl olarak incelenecektir. Temiz su tesisatlar su sayacndan itibaren balar. Su sayacndan nceki ksm ou zaman belediyeler tarafndan yaplmaktadr.Temiz su tesisatnda uyulmas gereken kurallar unlardr ; 1- Temiz su tesisatlarnda kullanlan borular, ftings ve kolektrler galvanizli olmaldr. Ya da plastik borular kullanlmaldr 2- Borular di aarken; a- Dilerin bozulmamas iin pafta lokmalar sk sk yalanmaldr. Diler aras tala temizlenmeli ve kullanlan ftingsler temper dkm olmaldr. bAlan diler zerine teflon veya keten sarlp slyan boya ile boyanmaldr. cSzdrmazl salamak amacyla maon ve benzeri paralar anahtarla bir sefer tutularak sklmaldr. Aksi takdirde Galvaniz dklr. 3- Gerekirse temiz su tesisatlarnda saya ynnde su boaltlmas salamak amacyla yatay borulara %1 eim verilmelidir. 4- Aktan denen borular mutlaka kelepelenmelidir. Boru ekseninin duvardan akl 3 in e kadar 4cm, 3 in ve daha byk borularda 56 cm olmaldr. 11
5- Bina dnda toprak altna denecek borularda donmaya kar nlem almak iin blgesine gre 60 80 100 cm derinlikte gmlerek izolasyon yaplmaldr. Ayca ar vasta geecek yerlerde gerekli nlem alnmaldr. 6- Kolektr yapmnda kaynak kullanlmamaldr. Eer kullanlmas zorunlu ise yeniden galvanizlenme ilemi gerekletirilmelidir. 7- lkemizde genelde borular duvar ii tesisat olarak dendiinden yal boya ile boyanp yal ktlarla sarlp gerekirse ziftlenmelidir. 8- Scak ve souk su borular ayn zamanda dendii iin bak ynnde souk su borusu sa tarafa scak su borusu sol tarafa taklr. zellikle banyolarda bu konuya dikkat edilmelidir. 9- Tesisat ekildikten sonra mutlaka basn testi uygulanr. Tesisata test yaplmadan btn klar kor tapa kapatlr. Tesisata su baslarak kr tapadan havas alnr. Daha sonra en az iletme basncnn 1,5 kat basn uygulanarak basn sabitlenir. Test cihazndaki manometreden 30dk. Sonda basn deerine baklarak dme olup olmad kontrol edilir. Eer basnta dme varsa kaak yeri bulunur. Gerekli tamirattan sonra tekrar teste tabi tutulur. 10- Ana datm ve kolon borular mmkn olduunca aktan geirilmeli her kolon vanalaryla ayr ayr kapatlabilmeli ve suyu boaltabilmelidir. Ayrca ana datm borular ve kolonlar ayr renklere boyanabilir.(Scak su krmz, souk su mavi.) 11- Her katn bamsz olarak kapatlabilecek vanalar olmaldr. 12- Borular kesinlikle kiri, kolon gibi tayc elemanlar delinerek veya krlarak geirilmemelidir. 12
13- Vanalar kolay ulalabilecek noktalara yerletirilmelidir. 14- Birbiriyle yan yana geecek tesisatlarda terleme gz nnde bulundurulup souk su tesisat alttan geirilmelidir. 15- Tm kullanma suyu tesisat kullanm noktalarna doru ykselerek ekilmelidir. Sistemde hava yapmas nlenmelidir.
Tesisatta aygt denilince btn bataryalar iber ve ventiller gibi malzemeler anlalr. Bu armatrlerin suyun musluklardan yeterli bir basnta akmasn salamak iin su akmna kk bir diren gstermesi gerekir. Bu bakmdan iber ve adi musluklar daha uygundur.
Su sayac
15
Yaplardaki scak su tesisat, aranlan konforu, mevcut stma kaynaklarna, enerji durumuna, hacim ve yer durumuna gre seilir. Temel olarak iki ayr scak su sistemi mevcuttur.
16
17
Merkezi scak su tesislerinde ise scak su bir merkezde boylerler vastasyla stlp ve borularla sisteme datlr. Sisteme doal veya zorlanm dolaml sirklasyon hatt ekilerek batarya scak su girilerinde scak su bulunmas salanr. Eer scak su sirklasyon hatt 30mden daha uzunsa scak su sirklasyon hattna biri asil dieri yedek olmak zere iki sirklasyon pompas konur.
18
Tablo: Baz cihazlarn meknlarda ani scaklk ihtiyalar iin L/h olarak deerleri;
Bamsz Apartman Otel Ev zel Lavabo Genel Lavabo 7,5 9 7,5 9 15 18 yeri Okul Fabrika 7,5 9 4054 Hastane 7,3 9 2027 76250 160680 7090 75126 250350 0,25 0,6
90 250 76 250 76250 450 Banyo Bulak 166 40x68 40 68 75450 75450 Makinesi 760 35x45 35 45 70136 3890 3590 7090 Eviye amar 750 70x70 70 90 75126 Makinesi 1000 250 114 136x250 114 250 2501000 0,41 Du 340 136 Kullanma E 0+3 0+3 025 03 0,4 0,4 Faktr 1,25 08 2 1 0,6 Depolama 0 7
---------.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-
Sistemde kullanlan yerlerin hepsinin ayn anda alma olasl dk olduundan merkezi sistemlerde scak su ihtiyac toplam ani scak su ihtiyacnn kullanma e zaman faktr ile arplmas ile belirlenir.
19
ift cidarl boylerde stc akkan 2 cidar arasnda kalan d gmlekte dolanr. Istc akkan basncnn dk olduu uygulamalarda kullanlr. Tek cidarl boylerlerde ise eer stc aktan basnc yksek olan buhar veya kzgn su kullanlyorsa kullanm suyunu stmak iin boyler ierisine serpantin denir ve kullanm suyu byle snr. Gerekli boyler hacmi scak su ihtiyac ile belirlenir scak su ihtiyac bir depolama faktr ile arplarak boyler hacmi bulunur. Boyler imalatlar standart olduundan bulunan hacme en yakn standart boyler seilir. Istma devresi hesabnda belirlenen depo hacmi suyu kadar iki saatte 10C - 60 C scakla kadar stlaca esas alnmaldr. Buna gre ev ve apartmanlarda stc kapasitesi; Q= Mss x C x (ta tg) formlyle bulunur. 2 Q= Istc kapasitesi Mss= Boyler hacmi C= Suyun zgl ss (t tg ) = Su giri (60C) ve k (10C) scakl
Sirklasyon Boru ap
11/2 11/24
11/4 1
Yaplardaki souk su tesisat, aranlan konforu, mevcut hacim ve yer durumuna gre seilir.
21
Seilecek su deposunun hacmi yukardaki izelge yardmyla belirlenerek yangn rezervinde dikkate alnacaktr. Depolar bakm kolay yaplacak ve temizlenebilecek yerlere yerletirilmelidir. ksmlar korozyona kar korunmu olmal szdrmaz bir kapakla kapatlmal ve havalandrma borusu balanmaldr. Tama borusunun ap standart olarak su giri borusu apnn iki katndan az olmamaldr. Ayrca depo suyunun gerektiinde boaltlabilmesi iin boaltma borusu balanmaldr. 22
39000-Fazlas 4"
Suyun basnlandrlmas amacyla kullanlan hidrofor ehir ebeke basncnn yeterli ok yksek katl binalarda kullanlr. Gnmzde ok deiik tipte hidrofor retilmekte olup hidrofor tank olan sistemlerde sistemin basnlandrlmas suyun zerinde bulunan sktrlm hava yast ile salanr. Hidrofor tanklar standart hale getirilmi ve tablolarda verilmitir. Toplam depo hacminin hesab aadaki admlardan oluur; 23
a. Gnlk ortalama su tketimi belirlenir. Gnlk ortalama su tketimi izelgesinden kii bana su tketimi deerleri ile yapda yaayan kii says x gnlk ortalama deerler bulunur. b. Saatlik maksimum su tketimi belirlenir. Aadaki izelgede verilen deerlerle gnlk ortalama su tketimi arplr maksimum su tketimi deeri (saatlik Qm) bulunur. izelge: Saatlik en fazla su gereksinimini bulmak zere kullanlacak katsay.
Binann Cinsi Konutlar 110 daireli Apt 1020 daireli Apt Daha fazla daireli Apt Kk ve Sayfiye Evleri Oteller 20 Yatakl 2050 Yatakl 20'den Fazla Yatakl Hastaneler 50500 Yatakl 5001000 Yatakl 10002000 Yatakl Okullar Klalar hanlar 0,20,3 0,150,20 0,10,15 0,3 0,30,4 0,3 0,4 0,30,4 0,20,3 0,4 0,30,4 0,25 0,6 Katsays
c. Pompa debisi belirlenir. Pompa debisi (Qp) saatlik maksimum su debisinin bir emniyet katsays ile arplmasyla bulunur. Emniyet katsays 1,42,5 arasnda deiir. d. Pompann devrede kalma sresi belirlenir. 24
Z= Q pxi Z Qm Qp : : : : Pompann Devrede Kalma Sresi Saatlik Maksimum Su Tketimi Pompa Debisi Pompann Devreye girme Says (i deeri 615 arasnda deiir)
Q m
e. Pompann faydal hacmi belirlenir. Pompann su bast depo aralndaki hacmidir. Vf=(Qp-Qm)Xz Vf=Deponun faydal hacmi Qp=Pompa debisi Qm=Saatlik maksimum su tketimi Z=Pompann devrede kalma sresi f. letme alt basnc belirlenir. Bu basn kritik devre dediimiz tesisatn en elverisiz kullanma yerindeki akma basncn salayacak olan basntr. Pa=H+ha+hb Pa=letme basnc H=Kritik kullanma yeri ykseklii Ha=Kritik kullanma yeri akma basnc Hb=Kritik hattaki toplam msaade edilen basn kayb g. letme basnc belirlenir. st limit normal tesisatta alt iletme basncnn 11,5 At, zorunlu hallerde 23 At daha fazla alnr. h. Etkin hacim belirlenir.
Vf x P Ve = P - Pa
Vf=1,25 x (Ve) Vt=Toplam Hacim Ve=Etkin Hacim V=l Hacim (Toplam Hacim) %20si orannda alnr, bu hacme en yakn standart hidrofor hacmi izelgeden seilir.
Pompann basma ykseklii ise; Hp= P + He + Hbe + Hbb Hp: P: He: Hbe: Hbb: Pompann basma ykseklii letme st basncn Pompann emme ykseklii Emme tarafndaki boru kayplar Basma tarafndaki boru kayplar
rnek: 16 daireli ve her dairesinde ortalama 4 kii yaayan bir konutun hidrofor hesabn yapnz? rnek: Kuvvetli boylerli tesisat yaplmas istenen 16 daireli apartmanda hidrofor tesisatnn hesabn yapnz?
gstergesi, su alma ve boaltma vanalaryla donatlm olacaktr. Depo betonarme veya sacdan yaplacaktr. Qmax = Qt x k (litre/saat) k=0,40 = 8000 x 0,40 = 3200 lt/h = 3,2 m2/h
3200
( Pa )
1at=1 bar=105 Pa 1ata=(1 At veya atm)+1,033 Teknik atmosfer 1atm=%8070 Pa Mutlak atmosfer 1ata=1,9807x105 Pa Vfay = (Qpompa-Qmax)Xz = 45703200 x 0,07 = 95,9 =100 alnd.
hesaplamalarn tamam yaplacak pompa ve hidrofor tank seimi iin hesap edilen deerlere gre saptanacaktr. Musluk Lavabo Banyo ve du Rezervuar Pisuvar Yangn Dolab Su Atma Basnc 49035 Pa 49035 Pa 4903598070 Pa 117687 Pa 49035 Pa 292210 Pa 5 5 510 12 5 30 mss mss mss mss mss mss
30
BLM
Pis Su Tesisat
31
Yaplarda su aktma yerlerinden gelen kullanlm sular ehir kanalizasyonuna ileten boru blmne bina pis su tesisat denir.
1. Tm pis ve kirli sular abuk olarak, sala zarar vermeden ve insanlar rahatsz etmeyecek ekilde bina dna tamaldr. 2. Koku ve gazlarn pis su borularndan bina iinden szmas nlenmelidir. 3. Borular hava, gaz ve su szdrmaz olmaldr. 4. Borular dayankl abuk krlmamal, yapnn oturmasndan zarar grmemelidir.
33
Binann 11,5 m dndan balayp ehir kanalizasyon ebekesinde son bulan tesisat ksmdr. Bina d pis su tesisatnda pvc boru, dz, dkme demir veya asbestli boru kullanlr.
Bina d pis su tesisat ehir ebekesine mmkn olduu kadar doal akla balanr. Bu nedenle rgarlar arasndaki ve konut dndaki borularda srekli bir eim sayesinde pis sular iin uygun bir serbest ak karakteristii yaratlmaldr. Borularn oturtulduklar zemin yumuak olmamaldr. nk yumuak zemin tesisatta atlamalara ve bel vermelere neden olur. Bina d pis su tesisat aalardan 44,5 m uzaktan geecek ekilde ekilmelidir. Eer ehir kanalizasyonunun seviyesi bina seviyesinden yksekse kurtard kadar ehir kanalizasyonuna balanmal akn kurtarmad katlar bir pis su ukuru alarak pis su borularda toplanmal ve bir pis su pompas vastasyla ehir kanalizasyonuna balant salanmaldr. Eer yerleim yerlerinde ehir kanalizasyon sistemi yoksa o zaman bir fosseptik (pis su rtme) ukuru alarak pis sular bu ukura balanmaldr. 34
ehir suyu ebekeleri ayrk sistem ve birleik sistem pis su ebekeleri olmak zere iki ekilde yaplr. Btn pis su ve yamur sular ayn kanala atlyorsa birleik sistem, yamur suyu ve pis sular ayr borularla ayrk sistem olarak adlandrlr.
a- Ana Boru:
Kolonlarn getirdii pis sular toplayarak bina dna ileten boru blmdr. Bodrum kat tavanna asl olarak denebilecei gibi tavan iine gizlenerekte denebilir.
b- Kolon:
st katlardaki kullanma yerlerinden gelen pis sular bodrum kata ileten ve genellikle dey denen borudur. Kolona hel balants varsa boru ap en az 100 mm (Q100) olmaldr. Kolonun boruya ana boruya balanan ksmlarnda temizleme kapa bulunmaldr. Borunun atdaki devam havalkla son bulur.
c. Kat Borusu:
Balant borusu ile kolon borusu arasndaki boru blmdr. Mmkn olduunca ksa olmaldr.
d. Havalk:
Pis su borularndaki hava basncnn deimesi sistemde pis su kokularnn binaya yaylmasna neden olur. Pis suyun rahat aktlmas 35
ve pis su kolonlarndan dar atlmas iin havalk ekilir. Pis su kolonlarndan dar atlmas iin havalk ekilir.
Gerektiinde yatay borularn birleme ve dn noktalarnda kontrol ve temizleme kapaklar konulacaktr. Dey pis su borularnn zeminine uygun lde tabi rgar yaplacaktr. Her dey pis su borusunun havalandrlmas iin at demesine kolan uzatlacak ve atdan 50 cm yukarda havalk borusu denecek ve apkas taklacaktr. Koku sorununu azaltmak iin tuvalet ve mutfak kolonlarnn ayr olmas faydaldr. Yatay borularda 90 dirsekten ve ift ataldan kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Islak hacimlerin bir alt katta grnen ksmlar asma tavan bir alt katta grnen ksmlar asma tavan ile kapatlmaldr. Pis su rgarlarnn temizliklerinin yaplabilmesi iin baca ileri 90 x 90 kapaklar 60 x 60 olmaldr. Kapak betondan ya da mozaikten yaplmaldr. Bina iinde yatay pis su borular %2 eimle denmelidir. Pis su tesisat olmayan bodrum katlarnda sular pis su ukurlarnda toplanacak pis su pompalaryla rgara aktarlacaktr. Pis su pompas elektrikli ve otomatik kumandal olacak kullanlacak boru galvanizli ve at en az 2 in olacaktr.
36
Bina iindeki pis su borular sarfiyat birimi(SB) esasna gre aadaki cetvelden yararlanlarak boyutlandrlr. Tablo: Baz Cihazlarn Sarfiyat Birimi Cinsinden Pis Su Tketim Deerleri;
Sarfiyat Cinsi (Cihaz) Du teknesi Hel ta ve klozet Lavabo ve yer szgeci Evye ve amar Makinesi Pisuvar ve Bide
Sarfiyat Birimi 7 8 2 4 1
Yamur suyu tesisat, konut ats zerine den yamur sularn at oluklar vastas ile baland yamur uyu kolonlarna ve oradan da gerekirse zemin alt tesisata balanr. Yamur suyunun zemin alt tesisata verilmesi mmkn olmad durumlarda konutun veya komu konutlarda rutubet yaratmayacak ekilde, her hangi bir ekilde iletilmeleri salanabilir. Balkon, teras ve benzeri yerlerin su aknt ksmlarnn yamur suyu kolonlarna olan mesafeler 1mden fazla deilse bu aknt ksmlar dorudan yamur suyu kolonlarna balanabilir. Balkon yamur suyu borularna evye, lavabo, tuvalet gibi cihazlarn pi su borularna balanmamaldr. Yamur sular kirli ve ya pis sularla beraber atlmamaldrlar. Kolonlar vastasyla toplanan yamur sular ehir kanalizasyon sistemine ayr bir rgar ile konut dna kanal sistemindeki rgara balanr. Ayrca yamur suyu borular mmknse yap iinden geirilmemelidir. Yamur suyu borular olarak inko sa, galvanizli elik sa, kolon borusu olaraktan genelde PVC kullanlr.
D: 1,13 x
D: Boru ap (cm)
Yamur suyu borusu ap hesab, yamur borular says ve kesitleri gz nne alnarak farkl apta borularn kullanlmas ile en uygun borular seilir. 38
Silindirik borular iin aadaki tablo kullanlabilir. Yamur Borusu kesiti(cm2) 19,55 38,36 78,31 122,34 175,75 Boru ap (D)mm 50 70 100 125 150
Kurallar: Zemin zeri serbest olarak aktlacak yamur borularnn altlarna dirsek konulmaldr. Yamur sular zemin altndaki pis su ebekesine dorudan balanmamaldr. Yamur suyu zemin zerine aktlabilecei gibi her borunun altna bir yamur rgar yaplarak yamur kanalizasyonuna balanabilir Yamur suyu rgar, pis su ebekesine S sifonu ile balanr Yamur suyu rgarlar, projede YR1, YR2, YR3 eklinde gsterilir.
39
BLM
Bina ii yangndan korunma tesisat Boru - Hortum Sprinkler (yamurlama) Kimyasal Sndrme Olarak blmde incelenir. Sprinkler(yamurlama) sistemleri ve kimyasal sndrcler daha ok endstriyel ve ticari yaplarda kullanlr. Konut tipi yaplarda ise temel yangndan korunma sistemi boru-hortum tesisatdr. Yangn tesisat tasarmnda belediye ve itfaiyelerin hazrladklar artnameler ve ynetmelikler ulusal ve uluslar aras standartlarn yannda sigorta irketlerinin artnameleri de esas alnr.
snr su iindeki paracklarn srklenmesi st hz snr ise su darbelerini azaltmak ve anmay nlemek iin konulmutur
42
eya dolaplar ve endstriyel tesisler iin kullanlr. Aadaki ekilde slak ve kuru sabit boru sistemidir. Aadaki ekilde slak sabit boru sistemi ve kuru sabit boru sistemi ematik olarak verilmitir.
daha yksek yaplarda kuru yangn tesisat borusu 2 branman 2apnda olacaktr. Kuru yangn tesisat borusu yap girii ver her kat merdiven sahanl tasarlanp itfaiye aralarnn balant yapabilmeleri iin azlar 110 mm (Alman rekoru) olacaktr. Yksek yaplarda boru aplarnn belirlenmesinde 2 den az olmamak zere boru ap hesab yaplacaktr.
4.3.1.4- Hortumlar:
Her yangn dolabnda 15m uzunluunda yasslam genilii 85mm ve anma ap 53mm olan hortum ve lans bulundurulmaldr.
4.3.1.5- Su Kaynaklar:
Yangn hattn besleyen kaynak veya kaynaklar su ak varken en kritik noktada statik basnc 6bar basnc salayacak ekilde ve dakikada 500 litre su debisini 30 dakika sre ile karlayacak 44
kapasitede olmaldr. Herhangi bir sebeple elektrik kesilmesi durumunda hidrofor sistemini altracak jeneratr bulundurulmaldr. Su depolar bina altlarna veya tasarlanrken yangn depolarn 1/3 kullanma 2/3 yangn rezervi olarak sirklesinin salanmas gerekir.
45
BLM
KALORFER TESSATI
47
Patent elik ekme boru olarak ta bilinen bu borular scak plastik ekil verme suretiyle dikisiz olarak retilirler. Yksek scaklk ve basnlarda kllanlrlar. Kazanlarda ekim borular da dikisiz siya elik borudur.
48
49
50
Isnma bakmndan istenmeyen ve en kt olan bir sistemdir. Zorunlu hallerde uygulanr ve gnmzde ok az uygulanan bir sistemdir.
51
BLM
53
Alttan datlp alttan toplanan ift borulu kat kaloriferi stten datlp stten toplamal ift borulu kat kaloriferi stten datlp alttan toplamal ift borulu kat kaloriferi Uygulamalar kullanlmaktadr.
54
55
BLM
SUYUN YUMUATILMASI
Kaynatlarak keltme biiminde giderilebilen sertlie geici sertlik denir. Bu tr sularda erimi olarak karbonatlar bulunur. Kalsiyum bikarbonat ve magnezyum bikarbonat gibi.
Katyotik Reineler (Katyon ykl metal tuzlarn tutar. Anot grevi grr) Bu reinelere zeoit ad verilir. Doal ve yapay zeolit mevcuttur. Piyasada yapay zeolit (reine) kullanlr. 1m3 yapay reine 14.000 15.000 gr CaCO3i sudan ayrr Suyun yumuatlmasnda kimyasal olay yledir. Ca(HCO3)2+Na2 - Pe Ca Pe + 2 NaHCO MgSO4 + Na2 Pe Mg Pe + Na2SO4 Denklemlerinde grld gibi. Suya sertlik veren kalsiyum ve magnezyum reine bnyesine alnr. Bir baka deyile sodyum (Na) ve kalsiyum (Ca), magnezyumla (Mg) yer deitirir. Reine doyana dek Ca ve Mglar tutulur. Reine doyduktan sonra suyu yumuatamaz hale gelir. Eer yumuatma ilemi durmusa kalorifer kazanlarnda kire ta oluumuna neden olur. Su yumuatma cihaz belli bir debi ve sre su geiinden sonra yumuatma yapamaz. Bret iesi yardmyla suyun yumuayp yumuamad kontrol edilir. Mrekkep iesi byklndeki Bret iesi yarsna kadar kontrol edilecek su ile doldurulur ve iine 1516 damla sabun eriyii damlatlr. Sonra ie az kapatlp alkalanr. Suyun zerinde 1 parmak kalnlnda kpk olmusa su yumuaktr. Eer hemen snyorsa veya olmuyorsa su ok serttir. Eer su sertse geri kazanma ilemi ( Rejenerasyon) ilemine tabi tutulur. Su yumuatma cihaz nce ters ykanarak reine zerindeki amur ve pislikler dar atlr. Sonra reine zerinden tuz eriyii geirilir. Bylece tuzun sodyumu ile sert su ile doymu olan reine deki magnezyum ve kalsiyum iler yer deitirir. Bylece reine suyu yeniden yumuatabilir duruma gelir. Ca Pe (veya Mg Pe ) + 2 NaCl Na2 Pe + CaCl2 (veya MgCl2) Her 100gr kalsiyum iin 500 600 gr tuz eriyii gerekir. Tuzlamadan sonra reine yeniden ykanr nk tuz metal rtr. Tatl su gelene dek yenden ykama devam eder. Tatl su geldikten sonra yumuatma cihaz iletmeye hazrdr.
58
59
BLM
GNEL SU ISITICILARI
Bu ekildeki Q gne geli asn (Gne nnn toplayc dzleminin dikeyi ile yapt a, S toplayc eim as (Toplayc dzlemin yatayla yapt a), Gne zenit as (Gne nnn, gne baucu ykseklii ekseni ile yapt a), A toplayc azimut as (Toplayc dzlemin tam gneyden, bat ve douya sapma asdr.)
61
ekilde ise pompal, kapal sistem ve s deitirgeli bir gneli su stc tesisatnn, var olan bir boyler tesisatna balants grlmektedir. Pompal sistemde devrede bir dolam pompas bulunduundan depo, gne toplaycsndan aada yerletirilebilir. Gneli su stcsnn devreye girip kmas scaklk farkna gre alan otomatik dzenleme aygt ile gerekleir. Toplayc ise su deposu arasndaki fark belirli bir deere ulanca pompa devreye girer ve depodaki su snmaya balar. Gnele stlan su deposu mevcut scak su tesisatna bir yollu vana ile balanr.
Otomatik dzenleme aygt (Fark term.) Toplayc duyargas Gneli sistem deposu duyargas Su deiim pompas Gneli scak su deposu yollu vana Termostatl elektrikli stc Varolan boyler deposu Genleme deposu Geri tepme venteli (ekvalf) Gvenlik venteli Termometre Manometre Kazan
62
4. En uygun toplayc eim as (S) planlanan yerin enlemine ve mevsimine gre ekil7,4 ten alnr. 5. Yatay yzeye gelen toplam gne nmnn ortalama deeri Qy planlanan yer ve mevsimine gre izelge 7,2 den alnr. 6. Eik toplayc yzeyi iin dnm faktr R, planlanan yerin enlemi, eim as ve mevsimine gre izelge 7,3 ten bulunur. 7. Toplayc azimut asnn dzeltme faktr, A planlanan yerin enlemi ve toplayc azimut asna gre ekil7,5 ten bulunur. 8. Eik toplayc yzeyine gelen toplam nm ortalamas
Q K = Q y x R x A 1 (kcal/m 2 .gn) Formlyle bulunur.
QK = Eik toplayc yzeyine gelen toplam nm ortalamas Qy = Planlanan yer ve mevsime gre yatay yzeye gelen toplam gne nm ortalama deeri R= Planlanan yerin enlemi, eim as ve mevsimine gre eik toplayc yzeyi iin dnm faktr A1 = Planlanan yerin enlemi ve toplayc Azimut asna gre, toplayc azimut as dzeltme faktr 9. En uygun toplayc verimi, nK toplayc tipi ve mevsimine gre izelge 7,4 ten alnr. 10. Toplayc dnda sistemin ortalama verimi nm=0,60 alnr.
Q N = Q K x n K x n m (kcal/m2.gn)
FK =
Qd (m2) QN
Formlyle bulunur.
Formlyle bulunur.
B1 = 0,06 (sabit) FK= Gerekli toplayc alan 15. Su dolam pompas debisi
P = B2 x FK B2 = 1 ( sbt ) lt / dak
zm:
1. Yer ALANYA ENLEM 3633(K) 2. MEVSM
HAZRAN-AUSTOS 0 16
65
5. Yatay yzeye gelen toplam gne nmlarnn ortalama deeri (Qy)=4870 (kcal/m2.gn) 6. Eik toplayc yzeyi iin dnm faktr (R=1,056) 7. Toplayc azimut asnn dzeltme faktr (A1=1) 8. Eik toplayc yzeye gelen toplam nm ortalamas
Q K = Q y x R x A1 = 4870 x 1,056 x 1 = 5 / 43 kcal / m 2 gn
0,65 0,60
10. Toplayc dnda sistem ortalama verimi 11. Yararl s (QN) 12. Scak su hazrlamak iin gerekli s (Qd) 13. (FK) Gerekli toplayc alan
14. Scak su deposu hacmi (V) V = B1 x FK = 0,06 x 37 ,39 = 2,244 m 3 ( 2250 lt ) 15. Pompa debisi (P)
P = B2 x FK = 1 x 37 ,39 = 37 ,39 lt / dak
66
67
izelge 7.3 Toplayc Eim as (5) ve Enlem Derecelerine gre dnm faktr (R) deerleri
Aylar
S 15
30
45
60
36K Enlem in R Faktrleri R=Cos ( S)/Cos Arn, 1979 Nisan, Mays, 26,87 1,097 1,119 1,006 0,886 Eyll Haziran 19,12 1,056 1,039 0,952 0,800 Austos Nisan Eyll 22,99 1,076 1,078 1,007 0,867 Ekim Mart 51,43 1,293 1,496 1,597 1,589 Btn Yl 36,00 1,154 1,229 1,221 1,129 68
38K Enlem in R Faktrleri Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl Nisan, Mays, Eyll Haziran Austos Nisan Eyll Ekim Mart Btn Yl 27,70 20,00 23,85 51,87 38,00 1,102 1,060 1,080 1,296 1,168 1,129 1,059 1,087 1,503 1,257 1,078 0,964 1,020 1,608 1,260 0,955 0,815 0,883 1,603 1,177
40K Enlem in R Faktrleri 29,84 22,84 26,34 53,44 40,00 1,114 1,075 1,094 1,315 1,183 1,153 1,077 1,114 1,540 1,286 1,113 1,005 1,057 1,661 1,301 0,997 0,865 0,929 1,668 1,227
42K Enlem in R Faktrleri 32,95 24,28 28,62 55,98 42,00 1,137 1,083 1,107 1,349 1,199 1,190 1,092 1,139 1,607 1,316 1,166 1,026 1,093 1,755 1,344 1,061 0,891 0,973 1,783 1,280
69
ekil7,4 Enlem derecesi ve aylara gre en ok gne enerjisi alacak toplayc eim asnn bulunmas
izelge 7,4 Deiik toplayc tiplerine ve mevsimlere gre en uygun toplayc verimleri
Aylar
ift tabaka cam rtl ve selektit absorber yzeyli toplayc 0.64 0.45 0.35 0.45
Haziran, Temmuz, Austos Nisan, 0.65 Mays, Eyll 0.50 Ekim, Kasm, Aralk, Ocak, 0.25 0.40
ubat, Mart
Btn Yl
70
TOPLAYICI VERM
80
VAKUM ZOLASYON SELEKTF YZEY
60 40 20
TEK TAB CAM SELEKTF OLMAYAN YZEY FT TAB. CAM SELEKTF YZEY
ekil 7,6 Scaklk fark/snm iddetli parametresi ile dz toplayc veriminin bulunmas 20 40 80 60 100 120 140
SICAKLIK FARKI / IINIM DDET
71
72
73
Issan shhi tesisat (ssan almalar 2001) Mimarn tesisat el kitab .(2003) IV. Ulusal Tesisat Mhendislii kongresi ve sergisi.
www.Vitra.com.tr internet sitesi mutfak tasarm. Cavit SIDAL,Etem Sait Z Yapda shhi tesisat (Birsen Yaynevi stanbul 1990) eitli web adreslerinden (grafik ve resimler) Tesisat i ve ilem yapraklar
Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar 13. Bask Yayn Erdoan imek, Shhi Tesisat Notlar dan faydalanlmtr.
74
75