HO GELD N Z...

YILDIZ TEKN K N VERS TES ELEKTR K ELEKTRON K FAKLTES ELEKTR K MHEND SL BLM RLELER VE RLE KOORD NASYONLARI
B T RME TEZ

Haz rlayan 06012117 Gamze C NGZ Tez Dan man Yard. Do. Dr. Recep YUMURTACI
STANBUL, 2011

1. G R
Koruma felsefesindeki a amalar Ar zan n tespiti, Koruma rlesinin grevi almas Ar zan n sistemden temizlenmesi iin ilk hareketi ba latmas olarak tan mlanabilir

2. KORUMA S STEMLER
Enerji retim, iletim ve da t m sistemlerinin tasar m ve i leminde en nde gelen ilkeler Gvenilirlik Ekonomikliktir.

Kayna n gvenilirli i ve maliyeti aras ndaki ili ki

3. RLELER
Kk de erli bir ak m n olu turdu u elektromanyetik alan ile yksek gte veya ak mda al an bir al c y (yk) al t rabilmek (anahtarlayabilmek) iin bir ya da daha fazla anahtar grubunu kontrol eden (anahtarlar aan ya da kapatan) elemana rle denir.

Rleler; elektro-m knat s, palet ve kontaklar olmak zere k s mdan olu urlar.

DC gerilimle al an manyetik rle

Rle i yap s

4. YAPILARINA GRE RLELER

1. Elektromekanik Rleler En s k kullan lan rle e itleridir Elektromekanik rleler kesin anahtarlama yapabilme yeteneklerine ra men fiziksel yap lar ndan tr cevap sreleri uzundur. Genellikle 5 15 ms aras nda cevap srelerine sahiptirler ve bu h z baz zel uygulamalar iin ok yava kalabilmektedir Elektromekanik rleler di er rle e itlerine gre daha k sa al ma mrne sahiptirler. Elektromekanik rleler ekmeli tip,endksiyon ve termik rleleri olmak zere 3 grupta toplanabilir.

2.Statik rleler(Elektronik rleler)

Statik rleler elektronik devre elemanlar ndan meydana gelir. Rle giri ine uygulanan bykl n rlenin ayar de erini a p a mad seviye dedektrleri ile llr. al ma h zlar yksektir. Uzun mrldrler. Yar iletkenden olu an lme devreleri enerji ihtiyac d k olmas sebebiyle rle boyutlar klr.

3.Say sal (Dijital Rleler)

Dijital rle u ana blmlerden olu maktad r: Mikroi lemci, analog giri sistemi, dijital k sistemi ve ba ms z g kayna . Dijital a r ak m rleleri modern cihazlar olup bunlar n yap l ve al ma tarz mikro i lemci temeline dayan r.

 Avantajlar Kendi kendine kontrol ve kendini adapte edebilirler. Di er rlelere gre daha ok geli mi lerdir. Dezavantajlar Srekli yeni teknolojilerin geli tirilmesi nedeniyle k sa mre sahip G sisteminin geici rejimlerinden etkilenme (Hassasiyet) zel e itimli personele ihtiya duyulmas .

Dema CPM 310 G dijital a r ak m rlesi

Dema firmas n n DEMA CPM 310 G; OG ve YG tesislerinde kullan lmak zere tasarlanm ; geli mi elektronik, fiziksel ve fonksiyonel zellikleri ile kullan c ya kolayl k tan yacak ekilde geli tirilmi bir a r ak m koruma rlesidir Ana fonksiyonlar

IEC standartlar na gre e riler:

Normal Ters-zaman ok Ters-zaman A r Ters-zaman Uzun Sre Ters-zaman Orta Ters-zaman Logaritmik Ters-zaman

Dema CPM 310 G ile gerek bir test IEC SI TMS e risi bulma

Burada t=1sn (Teda n kesicileri ama zaman 1s ye gre )

Bulunan IEC SI e risi

5. ALISMA ZAMANINA GRE RLELER

Rleler al ma zamanlar na gre ani zamanl ve zaman gecikmeli olarak 2 gruba ayr l rlar. Zaman gecikmeli rleler de sabit zamanl ve ters zamanl olarak 2 gruba ayr l rlar

Ani zamanl

Sabit zamanl rleler

Ters zamanl rleler

6. DEVREYE BA LANI INA GRE RLELER

Devreye ba lan na gre primer ve sekonder a r ak m koruma rleleri olarak iki gruba ayr l r. Primer rleler Bir koruma rlesi devreye direkt olarak ba lanm sa bu koruma ekline primer koruma denir. Sekonder rle Koruma rlesi devreye bir l transformatr zerinden ba lanm ise bu koruma ekline de sekonder koruma denir.

7. ELEKTR KSEL ALI MA BYKL NE GRE RLELER

Rleler beslendi i ak m bykl nn ad n al r. Rle ak mla besleniyorsa ak m rlesi , gerilimle besleniyorsa gerilim rlesi , hem ak m hem gerilimle besleniyorsa g rlesi ad n al r.

8. KULLANIS AMACINA GRE RLELER

Koruma rleleri
Bir ar za durumunda veya anormal al ma ko ulunda generatr, transformatr, bara, hat vb. tesis blmlerini devre d b rakmay yada bir sinyal dzenini al t rmay amalayan rle veya rle gurubuna koruma rlesi denir.

Koruma sistemleri korunan elemana gre;

Hat korumas Transformatr korumas Motor korumas Generatr korumas Bara korumas vb. k s mlara ayr l r

A r ak m koruma rleleri
Ba l oldu u ebekenin fazlar nda ya da ntrnde olu an a r ak m tespit edip ebekeyi buna kar korumak, a r ak m koruman n grevidir. A r ak m rleleri al ma zaman na gre 2 ye ayr l r: Ani al mal (gecikmesiz) Zaman gecikmeli rleler

Ani zamanl

Sabit zamanl a r ak m rlesi

Ters zamanl rle karakteristi i

A r ve d k gerilim koruma rleleri

A r ve d k gerilim rleleri a r gerilim konrol rlesi, d k gerilim kontrol rlesi ve gerilim kontrol rlesi olmak zere 3 gruba ayr l r. D k gerilim rlelerinde, byklk rle ayar de erinin alt nda d k gerilim rlesi kontaklar n kapatarak devreye girer. A r gerilim rlesinde, byklk rle ayarlanan de erin stne karsa rle devreye girer.

Diferansiyel koruma
Elektrik sistemlerinin ak m kar la t rmal koruma tekni ine diferansiyel koruma, ana koruma nitesine diferansiyel rle denir. Ba land blmler aras ndaki ak mlar kontrol eder, arada fark varsa rle al r. Ayr ca mesafeler aras na hat ekilmesi gerekti inden maliyetleri yksektir.

Mesafe koruma
letim hatlar nda kullan la bilecek en emin yol, hatta giren ak mla, hattan kan ak m n mukayese prensibine dayanan korumad r. Ancak hat boylar ok uzun oldu u iin bu yntem ekonomik de ildir. Bu yzden, hatt n bir ucunda ki ak m n gerilimi mukayese etme prensibine dayanan mesafe koruma rleleri geli tirilmi tir. Mesafe koruma rleleri, bir noktadaki ak m ve gerilimi k yaslarlar. Rle, Z=V/I oran n ler. Empedans, uzunlukla orant l d r. Yani empedans n lm, ar za mesafesinin lm ile ayn anlama gelir. Mesafe koruma rlesinin lt empedans de eri, rle de ayarl olan de erin alt nda ise, rle, ba latma zincirini al t r r.

9. KORUMA S STEMi KOORD NASYONU

Elektrik g retim ta ma ve da t m sistemlerinde besleme noktas ile hatan n olu tu u nokta aras nda hata yerine en yak n koruma cihaz n n al arak sadece hatal blm devre d etmesi gerekir.

Koordinasyon sistemi iin gerekli veriler

Koordinasyonu yap lacak sistemin tek hat diyagram Sistemdeki gerilim seviyesi Giri g verileri
ebeke ve besleme sistemine ait empedans ve k sa devre g de erleri(MVA) X/R oran Mevcut sisteme ait rlelerin cinsleri ve ayar de erleri Generator gleri ve empedans de erleri Transformator gleri ve empedans de erleri

10. KORUMA S STEMLER NDE SE C L K

Zaman Karakteristikli Seicilik
Zaman karakteristikli, seici sistemde sistemden geen ak m rlenin ayarlanan ak m e ik de erini a t nda zaman rlenin zaman mekanizmas aktif hale geer. Avantaj Koruma sistemi kendi kendini yedekler Dezavantaj Kademe say s fazla oldu unda en st kademedeki koruma nitesi en uzun sreye sahip olaca ndan ekipman n k sa devreye dayan m uygun olmayabilir.

ki tip zaman karakteristikli seicilik vard r.

Lojik Seicilik
B alt tarafta hata meydana geldi inde B deki koruma nitesi A daki koruma nitesini bloke eder. Sadece B deki koruma nitesi TB gecikmesini mteakip at rmay tetikler E er B kesicisi herhangi bir nedenle at rma yapt rmazsa A kesicisi TA sresi sonunda ait oldu u kesiciye at rma yapt r r.

Bu prensip birden fazla seicilik seviyeli ve radyal bran manlar haiz orta gerilim g sistemlerinde s kl kla kullan l r.

Avantajlar
Sistem destek yani art koruma yapar.

Dezavantajlar
Koruma nitelerinin farkl seviyeleri aras nda lojik sinyallerin gnderilmesi gerekti inden ilave ba lant hatlar tesis edilmelidir, Bu ise kontrol niteleri birbirinden uzaksa dikkate de er zorluklar meydana gelir.

Ynl koruma seicili i

Gzl g sistemlerinde ,her iki taraftan beslenen hatalarda hata ak m n n ak ynne duyarl olan bir koruma nitesi gereklidir.hata yerini seici olarak belirleme ve hatal k sm ay rmak iin ynl a r ak m koruma niteleri kullan l r.

Diferansiyel Koruma Seicili i

Korunan blgede hata meydana geldi inde giri ve k ak mlar aras nda farkl l klar grlr. Bu ak m fark ndan dolay diferansiyel koruma nitesi harekete geer ve bu koruma nitesi korunana blgenin d nda meydana gelen hatalara kar hassas olmad ndan diferansiyel koruma yap s itibar yla seici bir korumad r. Transformatrn m knat slama ak m . zellikle transformatr devreye al rken ak m darbeleri meydana getirir.Bundan dolay yanl amalar meydana gelebilir. Bunu nlemek iin yksek empedansl diferansiyel koruma nitesi kullanmak gerekir.

Avantajlar Koruma ani ama olarak gerekle tirilebilir. Dezavantajlar Tesis edilme maliyeti yksektir.

D NLED

N Z N TE EKKR EDER M...

GAMZE C NGZ