BORSAYA BALAYANLAR N ALTIN KURALLAR TEKNK ANALZ

1) SPEKLATRLERN ALTIN KURALLARI: Borsa deneyimi yz yl aan Amerika'da yaplan aratrmalarda, speklatrlerin baar oran tahminlerin aksine ok dk grnyor. Speklatif hareketlerden baarl kanlarn oran sadece %25. Bu gruba girenlerin kazanlar ise olduka yksek. Bir baka aratrma, baars devamllk gsteren speklatrlerin baz ortak kurallar olduunu ortaya koymu. Orada olduu gibi, stanbul Borsas'nda da geerli olacak nemli kurallar hep hatrlamak gerekir. - Riskinizi nceden snrlayn. Speklasyona ayracanz paray kaybedebileceinizi nceden kabullenin. Baka bir ama iin biriktirilen paralarla yaplan speklasyonlarda, alnan kararlarn salkl olmad gzleniyor. Baarl alm/satm kararlar iin zihnin bamsz olmas gerekir. Kararlarn, kaybetme korkusu altnda verilmesi hatal sonular dourabilir. - Kendi kendinizi tanyn. Speklatif hareketlerde duygulara hakim olmak gerekir. Eer girdiiniz bir pozisyon gece uykularnz karyorsa, o pozisyonu mutlaka kapatmalsnz. Borsalarda olaylar ok abuk gelitii iin, pozisyon alm kiiler gnlk olaylarn etkisinde kalmamaldr. - Kk balayn. Borsada tecrbeniz yoksa, ilk allarnz kk miktarlarda ve fazla hareketli olmayan hisselerde yapn. Bu ie ilk defa balyorsanz, hareketli hisselere girmeden nce, alm/satmdaki zamanlamann nemini kavrayn. - Ara verin. Hergn yaplan alm satmlar, kiinin karar verme yeteneini kreltebilir. Baarl speklatrler, hatal kararlarnn artmaya baladn hissettiklerinde, borsay unutup tatile giderler. - Seans iinde karar vermeyin. Kararlarnz etkilenmeyeceiniz bir ortamda verin. Seans annda, grlerinize ters den hareketlerin planlarnz etkilemesine izin vermeyin. Daha nce dnmediiniz yeni fikirler oluturmayn. yice incelemeden yaplan hareketlerin genellikle zararla sonuland gzlenir. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 - ounlua uymayn. Yaplan istatistikler, ounluun her zaman yanl dndn gstermitir. Herkesin bildii fikirlerden, haberlerden kann. Baz istatistik brolar, bankalar ve arac kurumlar arayarak borsa hakknda grlerini dzenli olarak sorar. Bu grler iyimserlik yzdesi olarak her hafta yaynlanr. % 85'in borsay ok iyi grmesi, d belirtisi olarak kabul edilir. yimserliin % 25'in altna dmesi ise, ykseli belirtisidir. Kendi fikrinizle, bakalarnn fikrini birbirinden ayrn. Kendi kararlarnz verdikten sonra, bakalarnn sizi etkilemesine msaade etmeyin. D grlerden etkilenirseniz, srekli karar deitirmek zorunda kalabilirsiniz. evrenizde herzaman sizi ikna edecek mantkl sebepler olabilir. Kararnz deitirirseniz, daha sonra ilk kararnzn daha doru olduunu greceksiniz. - Emin olmadnz zamanlarda ilem yapmayn. Kendinizi hergn alm/satm yapmak zorunda hissetmeyin. Baarl sonuca ulaabilmek iin disiplinli olmanz ve sabrla iyi frsatlar beklemeniz gerekir. Bir pozisyona girmiseniz sonucunu bekleyin. pheleriniz varsa, pozisyonunuzu kapatp kenara ekilin. - Serbest fiyatl emir vermeyin. Ksa vadeli alm satm yapan speklatrlerin serbest fiyatlardan kanmas gerekir. Limitli fiyat emirleri kullanmak daha dorudur. nandnz hissede bir ka basamak ucuz alma hesab yapmayn. Aa doru ortalama yapmayn. nceden aldnz bir hisse ucuzlaynca ek almlar yaparak maliyetlerinizi drmeye almayn. Aa giden fiyatlarda hi bir zaman ortalama yaplmaz. Eldekilerin sat daha dorudur.Ykselen fiyatlarda ek alm yaplmas mmkndr. Bunun da piramit gibi kademeli olmas gerekir. - Yksek miktarlardaki alm tek fiyattan yapmayn. Byk portfyler iin yaplan alm, bir ka gne ve deiik fiyatlara

yayn. lk alm yapldktan sonra hareketin doru olup olmadn gzleyin. Pazarn ynnde aksi bir deiiklik yoksa alma devam edin. - Kaybeden bir pozisyona hi bir zaman ek alm yapmayn. Kendinize ve aldnz hisseye ne kadar gvenirseniz gvenin, eer zarar ediyorsanz ek alm yapmayn. Aldnz hissenin dyor olmas, sizin piyasann ynne uyum salayamadnz gsterebilir. Maliyet drme abas pozisyonu daha da ktletirir. - Zarar kesin. Piyasa sizin dncenize ters hareket ediyorsa, hata ettiinizi kabul edin. Zararn neresinden dnlse kardr. Borsaya yeni girenlerin baarsz olmalarndaki en byk etken, hata yapm olabileceklerini kabullenmemeleridir. Piyasa istediiniz yne dnsn diye beklemek yerine, pozisyonu zararla kapatmak disiplin ve irade gerektirir. Baarnn srr buradadr. - Zarar sevin. Zarardayken sat yapmak ok zordur fakat zarar sevmeyi renmelisiniz. nk zarar, karn kardeidir. Onurunuzu zedelemeden zarar etmeyi kabullenirseniz, zararnz snrlanacak ve baarnz artacaktr. - Beklenenin tersini yapn. Piyasada beklenen bir olayn, beklenen reaksiyonu grmemesi al/sat sinyalidir. Beklenen olumlu bir haberin aklanmasndan sonra fiyatlar hala ykselemiyorsa, d olacaktr. Olumsuz olay ve haberler piyasay aa doru etkilemiyorsa, ykseli olacaktr. - Tepe ve dipnoktalardan kann. Alalan trendde fiyatn her yukar k, trendin o seviyeden deieceini gstermez. Her dn noktasnda, buras en dk yerdi diye alm yapmak size ok pahal bir ders olabilir. Tepe ve dip noktalarn kendilerini ispat etmelerini beklemek daha az zararldr. En tepede satmak, en dipte almak abasnda olmayn. - Sylentiyi aln, gerei satn. Eer bir hisse senedi iin olumlu sylentiler yaylmaya balyorsa aln. Sylentilerin kesinletii anlalnca satn. Sylentiler ilk duyulduunda hisseye talebi arttrr. Dedikodular resmiyet kazandnda fiyat zaten ykselmitir. Sat yapn. Sat yaparak mutlaka kar realize edin. - ok ksa vadede oluan kar alp, hisseden uzaklan. Bazen satn aldnz hisse, birden hi beklemediiniz kadar hzl ykselmeye balar. Ykseliin hep ayn tempoda devam edeceini sakn dnmeyin. Sat yaparak mutlaka kar realize etmelisiniz. - Kk hesaplar yapmayn. Setiiniz hissenin ykseleceine gerekten inanyorsanz, ucuz almaya almayn. Piyasa fiyatnn 100 lira altnda almaya alrken, hisseyi karabilirsiniz. Birka kademe ucuz almaya almak bazen ok nemli frsatlarn kamasna sebep olur. Kararl olun. Karar verdiiniz zaman beklemeyin, uygulayn. - inde bulunduunuz trendleri izleyin. Fiyat trendi en iyi dosttur. Bir hissenin uzun vadeli trendi, orta vadeli trendi ve ksa vadeli trendi hakknda bilginiz olmaldr. Bazen biri yukar dieri aa doru olabilir. Hangi zaman diliminde speklasyon yapmak istediinizi tayin etmelisiniz. - Trend dnlerini kollayn. Baz speklatrler, alm/satm kararlarn olutururken, dikkatlerini bu noktaya toplarlar. Fiyatn trend izgisi dna kmas ve orada kendini ispat etmesi ounlukla trend dnn ortaya koyar. Ykselen izginin aa doru geilmesi sat, alalan izginin yukar doru geilmesi al sinyali saylr. - Fiyat hareketleri ile birlikte ilem miktarlarn da izleyin. Fiyat ile ilem miktarnn birlikte artmas al sinyalidir. Ykseliin devam edeceini gsterir. Fiyat azalrken, ilem miktarnn art gstermesi sat iaretidir. Kararsz fiyat hareketlerinde ilem artyorsa, fiyatn yn belli olana kadar bekleyin. - Pazarn deien momentumuna bakn. Eer borsa hergn ykseliyor fakat ykseli hergn daha azalyorsa, bu piyasann aa dneceini gsterir. Momentum zayflamaktadr. Borsa gnlerdir dyor fakat d hz gittike azalyorsa, yn deitirme zaman yaklamaktadr. Piyasann momentumu artmaktadr. - Kuvvetli hareketlerin ardndan dzeltme geleceini unutmayn. Bir hisse ksa zamanda ok hzl ykselmise, alm iin gerilemesi beklenmelidir. Bazen bu gerileme toplam ykseliin % 60'na varabilir. Hzl bir dte sat karar alndysa, dzeltme yaparak fiyatn biraz ykselmesi beklenir. - Alm/satm kararlarnz o gnk fiyata dayandrmayn. Fiyat ok dt, artk dmez veya ok ykseldi artk ykselmez sanmayn. Fiyatlarn alt ve stne kendiniz snr koymayn. nk fiyatlar snr tanmaz. Birka senede hi ummadnz kadar ykselebilir veya alalabilir.

2) BUNLARI UNUTMAYIN! Aadaki kurallar da, Time dergisinin dnyann " bir numaral " fon yneticisi olarak tanmlad Peter Lynch'in, "Best Seller" kitab " Borsa'da Tek Bana" kitabnn sonunda yazd altn kurallar. Her ne kadar Wall Street iin yazlm olsa da, kurallar ve insan davranlar ayn. Hem zaten artk globalletik, yle deil mi? Bizim borsamzn henz tam oturmam olmas, rutubetten nem kapyor olmas, derinliinin az olmas nedeniyle speklasyonlara ak olmas, lke gndemimizin ba dndrc hzlarla deiiyor olmas bu kurallar devre d brakmyor. Sadece unu aklnzda tutmanz gerekiyor: Yazar teknik analize ok fazla inanmayan bir temel analizci. * * * * * - nmzdeki ay, nmzdeki yl ya da yl iinde borsa mutlaka decektir. - Borsadaki dler istediiniz kurulularn hisselerini almak iin esiz bir frsattr. Son derece baarl irketlerin hisseleri inanlmaz fiyatlara debilir. - Borsann nmzdeki bir, hatta iki yl iinde ne yne gideceini tahmin etmek olanakszdr. - Borsada karl kmak iin srekli hakl kmanza gerek yoktur. - En karl hisse herzaman srprizdir. Hangi irketin ne zaman nereye satlaca da yle. Sonuca ulamak iin deil aylar, yllarca beklemek gerekebilir. - Farkl kategorilerdeki hisselerin riskleri ve avantajlar da farkldr. - Orta tempolu irketlerden elde ettiiniz yzde 20-30'luk karlar toplayarak byk paralar kazanabilirsiniz. - Hisse fiyatlar ksa vadede beklenenin tam tersi yne hareket etse de, uzun dnemde irket kazanlar ile orantl bir gelime gsterecektir. - Bir irketin durumunun kt olmas, daha da ktlemeyecei anlamna gelmez. - Elinizdeki hisse senedinin fiyatnn ykselmesi, hakl olduunuz anlamna gelmez. Elinizdeki hissenin fiyatnn dmesi yanldnz anlamna gelmez. - Hisselerin byk blm yatrmc kurulularn elinde bulunan, Wall Street analistlerinin peinde kotuu, hisse fiyat borsa ortalamasnn zerinde art gsteren ve gerek deerinin zerinde olan irketlerin hisseleri ya yaknda deer kaybedecek ya da ayn dzeyde kalacaktr. - Srf fiyat dk diye vasat bir irketin hisselerini satn almak zarar getirir. - Fiyat gerek deerinin biraz zerine kt diye hzla byyen, karl bir irketin hissesini satmak zarar getirir. irketlerin gelimelerinin arkasnda belli nedenler vardr ve hzl byyen irketler, bu hz zamanla yitirirler. - Karl bir hisseyi zamannda satn almam olmak size zarar getirmez. - Bir hisse, sahibinin kim olduunu bilmez. - Asla karl hisseleri kendi haline brakp, kuruluun geliimini izlemekten vazgemeyin. - Bir hissenin deeri sfra derse, hisseye ister 50, ister 25, 5 ya da 2 dolar demi olun, zararnz ayn olacaktr: yatrdnz herey. irketlerin geliimlerini izleyerek yatrmlarnzdan alacanz karlar arttrabilirsiniz. Hisseler gerek deerlerinden sapma gsterdiklerinde, ortada daha gereki bir alternatif varsa, elinizdekileri satp yeni hisselere ynelin. - Bir irketin durumu iyiye gidiyorsa, elinizdeki hisselerin saysn arttrn, durumu ktlemekteyse bu sayy azaltn. - iekleri koparp, otlar sulayarak karnz arttramazsnz. - Karnzn borsa ortalamasn aamayacana inanyorsanz, paranz bir mterek fona yatrn, bylece zaman ve paradan tasarruf etmi olursunuz. - Her zaman endielenecek bir eyler vardr. - Yeni fikirlere ak olun. - Etraftaki btn kzlar pmek zorunda deilsiniz. Pek ok karl hisseyi karm olsanz da, borsa ortalamasnn ok zerine kmay baarabilirsiniz. NDKATRLER AROON Aroon ndikatr Tushar Chande tarafndan gelitirilmitir. Aroon, Sanskritede, "erken afak " anlamndadr ve Aroon indikatr fiyatlarn trend modundan, skma moduna getiini gsterir. Daha fazla bilgi iin Tushar Chande tarafndan Eyll 1995 yazlan

" Technical Analysis of Stocks and Commodities" makalesine baklabilir. Aroon ndikatr hesaplanrken, en yksek fiyatlarn periyodlar ile en dk fiyatlarn periyodlar karlatrlr ve iki gstergeden oluur; biri en yksek x-periyodlarnn saysn ( Aroon up ), dieri en dk x periyodlarnn saysn ( Aroon Down) gsterir. izilen gsterge 0-100 arasnda bir "Stochastic" tir. (Baknz Stochastic Oscillator ) Mesela, 14 gnlk bir zaman periyodunda, eer hisse senedi 14 gn boyunca yeni bir en yksek fiyattan kapanmsa, Aroon Up'n deeri 100'dr; veya 14 gnlk periyod boyunca hisse senedi yeni bir en dk fiyattan kapanmsa, Aroon Down'n deeri 100'dr. Eer, fiyatlar 14 gn boyunca hi yeni bir tepe oluturmamsa, Aroon Up= 0 olur, 14 gn boyunca, fiyatlar hi yeni bir dip oluturmamsa Aroon Down = 0 olur. Pek ok alm satm tekniinin, eskiden beri bilinen eksiklii, piyasann trend mi yoksa skma iinde mi olduunu ayrdedememesidir. Trend izleme gstergeleri, mesela MACD ve Hareketli Ortalamalar piyasa trend modundan kp, skma moduna girdiinde yatay bir grnm alr ve fikir vermezler. te yandan, ar alm/ ar satm gstergeleri de (ki bunlar skma periyodlarnda iyi alr) trend dnemlerinde, ok hzl olarak sinyal retir ve pozisyonlarn ok erken kapatlmasna sebep olurlar. Aroon ndikatr, trend izleme ve ar alm / ar satm indikatrlerinin bu tip yanl ve yetersiz sinyallerinin ilacdr. Aroon Indikatr, Metastock 6.0 ve st versiyonlarnda bulunan bir standard indikatrdr. Aada yazld gibi, Aroon ndikatrnn forml, pek ok deiik ve karmak formllerden oluur. Aroon Down: 100* (14 - (( If(Ref(L,-1) = LLV( L ,14 ) ,1 , If( Ref(L ,2 ) = LLV( L,14 ) ,2 , If( Ref(L ,- 3 ) = LLV( L,14 ) ,3 ,If( Ref(L ,-4 ) = LLV( L , 14 ) ,4 ,If(Ref( L ,-5 ) = LLV( L ,14 ) ,5 ,If(Ref(L ,-6 ) = LLV( L,14 ) ,6 ,If( Ref(L ,-7 ) = LLV( L,14 ) ,7 ,If(Ref( L ,-8 ) = LLV( L ,14 ) ,8 ,If(Ref( L ,-9 ) = LLV( L,14 ) ,9 ,If( Ref(L,10) = LLV(L,14 ) ,10 ,If(Ref(L ,11) = LLV( L,14 ) ,11 ,If(Ref(L,-12) = LLV(L ,14) , 12,If( Ref(L,-13) = LLV(L ,14 ) ,13 ,If( Ref( L,-14) = LLV( L,14 ) ,14 ,0) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) / 14 Aroon Up: 100 * ( 14 - ( ( If(Ref(H ,-1) = HHV(H ,14 ) ,1 ,If(Ref(H ,-2 ) = HHV(H , 14 ) ,2 ,If(Ref(H ,- 3 ) = HHV(H ,14 ) ,3, If(Ref(H ,-4 ) = HHV(H , 14 ) ,4 ,If(Ref(H ,-5 ) = HHV(H ,14 ) ,5 ,If(Ref(H ,-6 ) = HHV(H ,14 ) ,6 ,If(Ref(H,-7 ) = HHV(H ,14 ) ,7 ,If(Ref(H ,8 ) = HHV(H ,14) ,8 , If(Ref(H ,9 ) = HHV(H ,14) ,9 ,If(Ref(H ,-10 ) = HHV(H ,14 ) ,10 ,If(Ref(H ,-11 ) = HHV(H ,14) ,11 ,If(Ref(H ,-12 ) = HHV(H ,14) ,12 ,If(Ref(H ,-13) = HHV(H ,14 ) ,13 ,If(Ref(H ,-14 ) = HHV(H ,14 ) ,14 , 0 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) / 14 Aroon Osilatr = Aroon up - Aroon down. ** Aroon Up ve Aroon Down indikatrleri ayn pencerede izilir. ** Yukardaki forml 14 gnlk ortalamalar baz alnarak yazlmtr. stenirse bu ortalama periyod farkl alnarak da, forml deitirilip kullanlabilir. Bunun iin, formldeki btn "14" saylar, istenen yeni say ile deitirilmelidir. Yorumlanmas: Aroon indikatrnn temel yorumu vardr: 0 ve 100'de sabit hareket, Aroon Up ve Aroon Down'un paralel hareketi, ve Aroon Up ve Aroon Down'un birbirini kestii durumlardaki yorumlama. 0 ve 100'de Sabit Hareket: Aroon Up izgisi 100 deerine ulat zaman k gl demektir. Eer Aroon Up 70 ile 100 arasnda srarla kalyorsa, bu yeni bir k trendi iinde olunduunun gstergesidir. Ayn ekilde, k trendi esnasnda Aroon Down 0'a ular ve 030 arasnda srarla kalr. Bu da yine gl bir yukar trend iinde olunduunu destekleyen bir grnmdr. Tersi durumda, yani, Aroon Down 100 deerine potansiyel bir zayflk iaretidir. Aroon Down srarla kalyorsa, bu yeni bir aa trendin habercisidir. Aroon Up 30 deerleri arasnda kalrsa, artk hisse senedi gl bir demektir. ulamsa, bu da 70-100 arasnda da 0'a ular ve 0aa trend iinde

Paralel Hareket: Eer Aroon Up ve Aroon Down birbirlerine paralel hareket ediyorlarsa, bu bir skma periyoduna iaret eder. Bu durumda , iki indikatr birbirlerini kesinceye veya 0 / 100 deerlerine ulancaya kadar, skk piyasann devam edecei beklenmelidir. Kesime: Eer Aroon Down izgisi, Aroon Up' yukar kestiyse, bu bir zayflk iaretidir ve fiyatlarda bir d olaca beklenmelidir. Eer Aroon Up izgisi Aroon Down' yukar doru kestiyse, bu da bir glenme belirtisidir ve fiyatlarn ykseli trendine girecei beklenmelidir.

COMMODTY CHANNEL INDEX (CCI) Mal piyasalar iin Donald Lambert tarafndan gelitirilmi olan CCI, hesaplanndaki zellikler nedeniyle rahatlkla hisse senedi piyasasna da uyarlanabilir. CCI iin Lambert, 5 ile 25 gnlk periyodlarn kullanlmasn nermektedir. Bir ok analist bu gstergeyi ar alm / ar satm blgelerini gsteren osilatr olarak kullanr. Yatay gelien trendlere ok daha iyi uyum salamaktadr. Ksa vadedeki trend deiikliklerini izleyen CCI, ok hareketli olup, kk fiyat deiiklikleri bile gstergenin +100 veya -100 le snrlanm eksenlerinin dna kmasna sebep olur. Gstergenin bu eksenleri tekrar aksi ynde kesmesi, trend deiikliine iaret eder. Orta vadeli trend tespitinde, haftalk grafikler kullanlmas daha uygundur. CCI hesaplanrken hisse senedi fiyatnn kendi istatistiksel ortalamasndan aa veya yukar ne kadar sapt bulunur. CCI +100 ile -100 arasnda bir deer alr. +100'n zerinde olmas demek, kadn fiyatnn anormal derecede ykselmi olmas, -100'un altnda olmas ise anormal derecede dm olmas demektir ( ar alm ve ar satm ). CCI'nin hesaplanmas biraz karktr: FORML; Ortalama fiyat - ortalama fiyatn hareketli ortalamas =----------------------------------------------------------------------------------Sapma ortalamas x 0,015 Burada; Ortalama fiyat: Gnn en yksei, en d ve kapannn toplanp, e blnmesi ile elde edilir. Sapma Ortlamas: Ortalama fiyat ile hareketli ortalamalarn sapmasdr. Yorumlanmas : CCI'n yorumlanmasnda iki metod vardr. Uyumsuzluklar: CCI'n yorumlanmasnda en ok kullanlan metod, fiyatlarla gstergenin uyumsuzluunu izlemektir. Fiyatlar yeni bir zirve yaparken, CCI bir nceki tepe noktasn geemiyor ve yeni bir zirve yapmyorsa, bu hisse senedi fiyatlarnda bir dzeltme olacann iaretidir. Ar alm/ar satm gstergesi olarak : CCI Genellikle +100, -100 arasnda salnr. Bu araln dna tat zaman, ar alm / ar satm durumu var demektir. CCI +100 den bykken alm yaplmamaldr.

RNEK:

MACD MACD, 12 gnlk hareketli ortalamann, 26 gnlk hareketli ortalamadan kartlmasyla hesaplanr. kan sonu, sfrn altnda ve stnde hareket eden bir indikatrdr. MACD sfrn zerinde olduu zaman, 12 gnlk hareketli ortalama deeri 26 gnlk hareketli ortalama deerinden daha yksek demektir. Bu da bir boa piyasas anlamna gelir ki, mevcut beklentilerin ( 12 gnlk ortalamalar ) daha nceki beklentilerden ( 26 gnlk hareketli ortalama ) daha fazla gl olduunu gsterir. Bu, arz talep dengesinde bir boa piyasas, yukar trend ynnde bir deiim olduunun belirtisidir. MACD sfrn altnda ise, 12 gnlk

ortalama beklentilerin, 26 gnlk ortalama beklentilerden daha az olduunun, yani ay piyasasnn glendiini, arz talep dengesinde ay piyasasna bir kay olduunu gsterir. MACD trigger ( tetik ) izgisi ( MACD'n 9 gnlk ssel hareketli ortalamas ) u ekilde hesaplanr : mov( macd(), 9, E)

12 Aadaki grafikte, "AL" oklar MACD'n trigger izgisini yukar doru kestii noktalar, "SAT" oklar ise, MACD'n trigger izgisini aa doru kestii noktalar gsteriyor.

Bu tekniin ardndaki manta bakacak olursak; MACD iki farkl hareketli ortalamann farkdr. Daha ksa vadeli olan hareketli ortalama, daha uzun vadeli olan hareketli ortalamann

zerine kt zaman, ( MACD'n sfrn zerine kt durumlar gibi) yatrmclarn beklentileri piyasann daha fazla boa olaca ynndedir ( arz talep dengesinde bir yukar trend deiimi vardr). MACD'n 9 gnlk ortalamasn yani trigger'ini izerek, beklentilerde oluan bu deiimi grebiliriz (arz talep dengesindeki deiimi). MOMENTUM Momentum, belirlenmi olan bir sre iinde fiyatlarn % ka deitiini gsteren bir gstergedir. Bir baka deyile, ilgili senedin belirlenmi bir sre iinde ne kadar kazandrdn veya kaybettirdiini endeks olarak belirten bir gstergedir. Price ROC ( yzde deime gstergesi ) ayn eyi gsterir. Aralarndaki fark, momentumun referans izgisi 100 iken ROC gstergesinin referans izgisi 0'dr ve dikey eksende fiyattaki yzde deiimi gsterilir. Son gnk kapana ait momentum gstergesi aada verilen formlle hesaplanmaktadr; Momentum = Son Gnk Kapan / x Gn nceki Kapan * 100 (close / ref(close, -12 )) * 100 Bu gsterge x gn ncesine gre senedin getirisinin ne olduunu verir. Yorumlanmas: Momentum indikatrnn yorumlanmas Price ROC gstergesinin yorumlanmasna ok benzer. Her iki gsterge de, hisse senedi fiyatnn deiim hzn ( rateof-change/ ROC ) gsterir. Bununla birlikte, ROC indikatr fiyat deiim hzn yzde olarak alrken, Momentum bu deiimi oran olarak gsterir. Temel olarak, Momentum ndikatr, iki trl yorumlanr: Momentum ndikatrn, tpk MACD da olduu gibi bir trend izleme gstergesi olarak kullanmak mmkndr. ndikatr dip yapp, yukar dnd zaman AL, indikatr zirve yapp, aa dnd zaman SAT karar verilmelidir. Momentum ndikatr yeni bir zirve veya dip yapt zaman ( gemiteki zirve ve diplerle karlatrldnda ), mevcut trendin devam edeceini , ancak fiyatlardaki art hznn yavaladn ve senedi ykselten faktrlerin etkilerinin artk zayfladn ve bir sre sonra fiyatlarn dmeye baslayabileceini gz nnde bulundurmalsnz. Yine de indikatrn rettii sinyalin, fiyat hareketi ile de onaylanmasn bekleyerek pozisyon deitirmelisiniz. rnein, indikatr zirve yapt ve dnd, sat iin fiyatlarn da dme belirtisi gstermesini beklemelisiniz. Yukardaki yorumdan farkl olarak momentumun ok nemli bir fonksiyonu daha vardr. Momentum gelecei haber veren bir gsterge olarak da alr: Uyumsuzluklar. Fiyatlar ykselirken ve yeni zirveler yaparken, gstergenin yeni zirve yapamamas veya fiyatlar yeni dip yaparken, gstergenin yeni dip yapmamas. Bu durumu trend deiikliinin erken sinyali olarak deerlendirmek gerekir.

rnek: Delta Airlines'n 12 gnlk Momentum ndikatr. "A" ve "B" noktalarndaki uyumsuzluklar, trend dnnn erken uyarlardr. HAREKETL ORTALAMALAR Hareketli ortalama, hisse senedi fiyatlarnn belirli bir zaman dilimindeki ortalamalarn gsteren bir indikatrdr. Bir hareketli ortalama hesab yapld zaman, hisse senedinin verilen zaman dilimindeki ortalama deerinin matematiksel analizi yaplm olur. Hisse fiyatlar deitike, ortalama fiyatlar da aa veya yukar doru hareket eder. Hareketli ortalamalarn en ok bilinen be eidi vardr : basit (simple) ( aritmetik olarak da bilinir), ssel (exponential), gensel (triangular), deiken( variable) ve arlkl ( weighted). Hareketli ortalamalar hisse senedi al, en yksek, en dk, kapan, ilem hacmi veya baka bir deer alnarak hesaplanabilir. Bir hareketli ortalamann hareketli ortalamasn almak da kullanlan bir yntemdir. Hareketli ortalamalar benzer yntemlerle hesaplanrlar. Yukarda ad verilen hareketli ortalama eitlerinin birbirinden fark, belirli gnlere farkl arlk verilerek hesaplanmalardr. Basit Hareketli Ortalama : BHO= Kapan Fiyat / n n= ortalamann hesapland gn says ssel Hareketli Ortalama : ssel hareketli ortalamann hesaplanmas ok daha karmaktr. Farzedelim ki belirli bir dnem iin dne kadar olan ssel Hareketli Ortalama bulunmu olsun. Bugnk oluan fiyatn belirlenen bir yzdesi eer dnk ssel Hareketli Ortalamaya eklenirse bugnk ssel Hareketli Ortalama bulunmu olur. Forml ise aadaki ekildedir. ssel Hareketli Ortalama = Bugnk kapan * 0.09 + Dnk ssel Hareketli Ortalama * Yzde oran. Formldeki yzde oran, hareketli ortalamann hesaplanmas iin seilen zaman dilimine gre deiir. Forml: Yuzde oran= 2 / (Gn says+1) Mesela, eer 21 gnlk ssel hareketli ortalama hesaplanacaksa: 2 / ( 21 +1 ) = 0,09 Eer 35 gnlk hareketli ortalama hesaplanacaksa: 2 / ( 35 + 1 ) = 0,055 ssel Hareketli Ortalama hesaplanrken, verilerin ilk balad gnden itibaren hesaplama yaplaca iin, eer 21 gnlk ssel ortalamay bulmak istiyorsak nce 21 gnlk Basit Hareketli Ortalama hesaplanr. Daha sonra da yukardaki forml uygulanr

rnek: Diyelim ki; ilk 21 gn iin Basit Hareketli Ortalama 1450 TL bulundu. 22'nci gn kapans fiyat 1500 TL oldu. Bunun ssel Hareketli Ortalamas yle hesaplanr: ssel Hareketli Ortalama = ( 0.09 * 1500)+( 0.91 * 1450 ) = 1454.5 TL Teknik analiz programlarnn ounda, ssel hareketli ortalama hazr indikatrler arasndadr. Metastock bunlardandr. gensel hareketli ortalama: Belirlenen gn saysnn orta ksmna den gnlere daha fazla arlk vererek hesaplanan bir hareketli ortalamadr. rnein 12 gnlk gen hareketli ortalama hesaplanacaksa, ortaya den 4,5,6 ve 7'nci gnlere daha fazla arlk verilir. Burada son gunlere fazla arlk verilmesi szkonusudur Arlkl Hareketli Ortalama: Belirlenen dnem iinde son gnlere daha fazla arlk verilerek hesaplanr. Deiken Hareketli Ortalama: Yine ssel bir hareketli ortalamadr. Yukaruda anlatlan ssel Hareketli Ortalamadan tek fark zellikle fiyatlarn belli bir yerde skmalar durumunda, dier hareketli ortalamalarn verecei yanl sinyalleri dikkate alarak daha hassas bir sonu vermesidir. Bu tr hareketli ortalama, trend ynnn deiecei sinyalini, dier hareketli ortalamalara gre daha erken verir. Hesaplanmas ise asadaki ekildedir. Deiken Hareketli Ortalama (DHO)= ( YO * DO * Kapan ) + ( 1 - YO * Dnk DHO ) YO: Yzde Oran ( ssel Hareketli Ortamalar hesabndaki ile ayn ) DO: Dalgalanma Oran ( Fiyatlarn dalgalanma Oran) Yorumlamas Hareketli ortalama yorumlamasnn en bilineni, hisse senedinin kapan fiyatlar ile hesaplanan hareketli ortalamasn, hissenin kapan fiyat ile karlatrmaktr. Hisse kapan fiyat ortalamann altna dtnde SAT, stne ktnda AL sinyali olarak dnmektir. Bu analiz yntemi ile, en dip fiyatlarda alm, en yksek fiyatlarda satm yapamazsnz ancak belirli bir trend sresince, en dip seviyeden balayarak en tepe noktaya kadar, ksa vadeli al sat ile hissede srekli ilem yapabilirsiniz. Hareketli ortalamann hesaplanmasnda baz alncak periyod en nemli konudur. Bir hisse senedini belirli bir sre izleyerek, daima kazandran bir hareketli ortalama periyodu bulabilirsiniz. En ok kullanlan hareketli ortalama, 39 haftalk ( yani 200 gnlk) olandr. Bu ortalama size uzun vadede, ana piyasa hareketleri iin ok iyi fikir verir. Aadaki tabloda, referans olarak kullanabileceiniz zaman aralklar listelenmitir.

Hareketli Ortalama Zaman ok ksa vade 5-13 gn Ksa vade 14-25 gn Orta vade 26-49 gn Orta-uzun vade 50-100 gn Uzun vade 100-200 gN

Vade ok ksa vade Ksa vade Orta vade Orta-uzun vade Uzun vade Hareketli Ortalama Zaman 5-13 gn 14-25 gn 26-49 gn 50-100 gn 100-200 gn rnek: ( Ksa vade ve Uzun vade) Bu grafikteki 21 gnlk ortalama, yatrmclarn 21 gnlk beklentilerini temsil ediyor. Eer hisse fiyat bu ortalamann zerindeyse, bugnk yatrmc beklentileri 21 gnlk ortalama beklentilerden daha fazla ve kat zerindeki boa piyasas eilimi gittike artyor demektir. Tersi durumda ise, bugnn fiyatlar ortalamann altnda olduundan, mevcut beklentilerin 21 gnlk ortalama beklentilerin altna dt anlam kar. Hareketli ortalamalarn klasik yorumu fiyat deiikliklerini izlemek indikatr olarak kullanlmasdr. nk, yatrmclar tipik hareketi, hisse fiyatlar hareketli ortalamann zerine kt zaman almak, altna dt zaman satmak ynndedir. Aadaki Ereli Demir elik grafiinde, 200 gnlk ssel hareketli ortalama baz alnarak, fiyatn ortalamay yukar doru kestii yerlere "AL" oklar ve fiyat ortalamann altna dt zaman "SAT" oklar konulmutur.

Orta ve uzun vadede, hareketli ortalamalar kullanmann bir baka pratik yntemi de, haftalk grafikte, 21 haftalk hareketli ortalamaya gre pozisyon almaktr. Aada incelenen Milliyet Gazatecilik'in grafiinde grlecei gibi, eer son yldr, sadece haftalk grafikte 21 haftalk hareketli ortalamaya gre ilem yaplm olsayd, Milliyet ok iyi kazandran bir kat olabilirdi. Grafik zerinde verilen fiyatlar, sinyalden sonraki en yksek al, en dk sat fiyatlardr. Yani en kt olaslkta bile, en az bu al-sat fiyatlar uygulanabilirdi.

RELATF G ENDEKS ( RSI ) Relatif G Endeksi en ok bilinen osilatrlerden biridir. lk olarak J.Welles Wilder tarafndan, Haziran 1978 tarihli Commodities ( Futures ) Magazine'deki bir makalede ad gemitir. Wilder'in " Technical Trading Systems" kitabnda hesaplanmas ve yorumlanmas adm adm anlatlmtr. Adnn Relatif G Endeksi olmasnn yaratt yanl anlamada olduu gibi, iki ayr hisse senedinin relatif gcn deil, tek bir hisse senedinin kendi i gcn ifade eder. O nedenle " G Endeksi" demek, belki daha doru bir tanmlama olur. RSI'n forml olduka basittir ancak ne olduunu anlatmak iin sayfalarca rnek vermek gerekir. RSI forml: RSI=100-{100/[1+(U/D)]} Burada; U= Yukar fiyat D= Aa fiyat deiimini ortalamas Yorumlanmas Wilder RSI' ortaya attnda 14 gnlk RSI kullanlmasn nerdi ama, 9 gnlk ve 25 gnlk RSI'lar da olduka yaygn olarak kullanlyor. nk, RSI hesaplamasnda zaman periyodunu istediiniz gibi deitirebilirsiniz, hatta tecrbelerinizle en iyi alan zaman periyodunu semeniz tavsiye ediliyor. Sadece, baz alnan zaman ne kadar ksa olursa, indikatrn o kadar oynak olaca akldan karlmamaldr. RSI 0 ile 100 arasnda salnan bir fiyat izleme osilatrdr. RSI'n genel kabul gren yorumlama yntemlerinden biri, uyumsuzluklara bakmaktr. Fiyatlar yukar giderken ve yeni zirveler yaparken, indikatrn nceki zirvelerini geememesi bir uyumsuzluktur. Bu uyumsuzluk, g kaybnn ve bir geri dn olabileceinin belirtisidir. Tepeler ve Dipler:RSI genellikle 70'in zerinde tepeler, 30'un altnda dipler yapar ve bu tepe ve dipleri genellikle fiyatlardan daha erken yapar. Formasyonlar: RSI grafii zerinde de, fiyat grafiinde olduu gibi formasyonlar oluur ( omuz-ba-omuz veya takoz formasyonlar gibi ). Bu formasyonlar bazen fiyat grafii zerinde belirgin olarak grlmeyebilir. Ama bu yanltc olmamal, indikatr grafiinde oluan formasyonlar da izlenip, dikkate alnmaldr. Hatal Salnmlar: (destek / diren ihlalleri veya krlmalar olarak da bilinir.) Bu olay RSI nceki tepesini at veya nceki dip noktasnn altna dt zamanlarda olabilir. Bir sre sonra, indikatr dzelir ve normal seyrine devam eder. deiiminin ortalamas

Destek ve Drenler: RSI grafiinde de, destek ve diren hatlar oluur hatta bazen diren ve destekleri fiyat grafiinden ok daha net gsterir.

Uyumsuzluk: YUKARIDAK GRAFKTE gsterildii gibi, hisse senedinde yeni tepe ( veya dip ) oluurken, RSI indikatr bu tepeyi ( veya dibi ) onaylamaz. STOKASTK OSLATR Stochastic osilatr bir senedin kapan fiyatn verilen bir periyod iinde seyrettii fiyat aral ile karlatran bir gstergedir. Bu gstergeyi ortaya atanlar kadn son zamanlarda tarad fiyat seviyelerine yakn kapanacan sylemektedirler. Yani eer fiyatlar ykseliyorsa kadn kapan fiyat seilen periyod iindeki en yksek fiyata doru gitme eiliminde olacak, eer fiyatlar dyorsa seilen periyod iindeki en dk fiyata gitme eiliminde olacaktr. Stochastic Osilatr iki ayr eri ile gsterilir ve yorumlama bu erilerin karlatrlmas ile yaplr. Ana eri yavalatlm %K erisi olarak adlandrlr ve ayn grafik zerine %D olarak adlandrlan ikinci bir eri daha vardr. Yavalatlm %K

izgisi genellikle kesiksiz devam eden bir izgi iken %D izgisi kesik izgi olarak gsterilir. Yavalatlm %K izgisi hesaplanmadan nce %K'nn hesaplanmas gerekir. %K erisinin hesaplan aadaki forml yardmyla yaplr. %K= 100 * (SGKF - ED) / (EY-ED) Burada eer son 5 gnlk sreyi period olarak almsak, SGKF : Son gnk kapan fiyat ED : Senedin son 5 gn iindeki en dk deeri EY : Senedin son 5 gn iindeki en yksek deeri Burada eer son gnk kapan fiyat son 5 gn iindeki en yksek deere daha yaknsa fiyatlarn ykseleceine, aksi halde fiyatlarn decei kabul edilir. Yavalatlm %K erisi ise %K erisinin belli bir periyod iin hesaplanan hareketli ortalamas, %D erisi ise yavalatlm %K erisinin belli bir periyod iin hareketli ortalamasdr. Yani; %D = HOx [Yavalatlm %K] Buradaki HOx ise x gn iin hareketli ortalamay ifade etmektedir. Yorumlanmas Stochastic Osilatr, osilatrn hesaplanmas iin alnan sreye bal olarak ksa ya da orta vadeli alm satm osilatr olarak kullanlabilir. Ksa vadeli Stochastic Osilatr ( mesela 5-25 gnlk ) iin, %K deerinin 3 gn olarak alnmas tavsiye edilir. Stochastic osilatr pek ok deiik ekilde yorumlanr. Bunlardan en ok bilinen yntem: 1) Osilatr ( %K veya %D ) belli bir deerin ( mesela 20 ) altna dp, tekrar o deerin stne kt zaman AL, ve osilatr belli bir deerin ( mesela 80 ) stne kp, tekrar altna geriledii zaman SAT. Bununla beraber, bu ar alm ve ar satm zeviyelerine gre ilem yaplmadan nce, baka indikatrler kullanlarak ( CMO gibi ) piyasann ynsz olup olmad kontrol edilmelidir. Eer bu gstergeler trendsiz bir piyasa olduunu gsteriyorsa, o zaman bu ynsz, yani skk piyasada, stochastic osilatrn ar alm- satm gstergesi olarak kullanmak en iyi sonucu verir. Eer belirli bir trend varsa, o durumda trend ynnde giri k osilatr olarak kullanlabilir.

2) % K izgisi, % D izgisini ( kesik izgi ) yukar doru kestiinde AL, % K izgisi % D izgisini aa doru kesince SAT. 3) Uyumsuzluklar izlemek. Mesela fiyatlar yeni tepeler yaparken, Stokastik Osilatr nceki tepelerini aamyorsa... ULTMATE Bilinen osilatrler genellikle hisse senedinin fiyatn, daha nceki (mesela x periyod nceki) fiyatlar ile karlatrrlar. Larry Willams bu tip osilatrlerin alnan zamana gre ok deikenlik gsterebileceini syledi ve bundan dolay da, deiik zaman periyodlarndaki deiik osilatrn arlkl toplamn kullanarak Ultimate Osilatr gelitirdi. Ultimate

Osilatrnn parametreleri aada gsterilmitir. Bu parametreler indikatrn izildii zaman periyodunu belirtir. Birinci Periyod: Ksa vade zaman periyodu says kinci Periyod: Orta vade zaman periyodu says nc Periyod: Uzun vade zaman periyodu says Yorumlanmas Williams, Ultimate osilatrn uyumsuzluklarna ve Osilatr trendinin krld noktalara gre ilem yapmay nerir. Bir boa piyasasnda hisse senedi fiyatlar yeni tepeler yaparken, bu durum osilatr tarafndan daha yksek tepeler olumas yoluyla teyid edilmez. Bir ay piyasasnda ise, hisse senedi yeni dipler yaparken, osilatr bu durumu yeni dipler yaparak teyid etmez. Her iki durumda da, mevcut trendin deiebilecei dnlmelidir. ALIM SATIM SSTEM - POZSYON NER TABLOSU SSTEMATK BR HSSE SENED ALIM-SATIM YNTEM Burada hisse senetlerinde yatrm yapmak ve yaplan yatrmn kontrolu iin oluturulmu bir sistem anlatlmaktadr. Hisse senetleri srekli olarak ykselip dmektedir. Bu hareketler piyasada bulunmakta olan herkes tarafndan yaplan alm ve satmlar sonucunda gereklemektedir. Piyasada bulunan herkesin alm-satm yapmak iin kendince kulland bir ya da birden ok yntemi vardr. Temel analizler, teknik analizler, piyasadan edinilen tyolar insanlarn yatrmlarn ynlendirmek iin en ok bavurduu yntemlerdir. Ne var ki yntemlerin eitlenmesi, satn alnacak ve satlacak enstrmanlarn da ok sayda olmas nedeni ile herhangi bir sistem dahilinde hareket etmeyen yatrmclar srekli bir aray ierisinde bir gn bir yntemi dier gn farkl bir yntemi kullanarak bocalayp dururlar. Bu ekilde hareketlere devam etmeleri durumunda da bir gn borsadan hemen hibir ey kazanamam hatta ok ey kaybetmi olduklarn farkedip kendilerini sorgulamaya nerede hata yaptklarn bulmaya alrlar. Bulamazlarsa veya paralar kalmamsa belki piyasadan ekilir ve yerlerini kendileri ile ayn durumda olacak olan bakalarna brakarak normal hayatlarna dnmeye alrlar. Piyasa ierisinde byk bankalar, fonlar, arac kurumlar ve dier yatrmclar srekli para kazanmak iin mcadele etmektedirler. Bu mcadelede birileri kazanmak birileri de kaybetmek durumundadr. Kazananlar arasnda bulunmak iin mutlaka bir sistem kullanlmas gerekmektedir. Burada nerilen sistem, tamamen bir teknik analiz yntemine dayanmaktadr. Teknik analiz hisse senetlerinin gemiteki fiyat ve ilem hacmi hareketlerinden yola karak, ykselen piyasada m, den piyasada m olduklarn ortaya koyar, iinde bulunulan trendin gcn ler, talepteki artma ve azalmalar ile hisselerin gelecekteki performanslarn hesaplamaya alr. Teknik analizde de kullanlan binlerce yntem vardr. nsanlar karmaa iinde de olsa bu yntemlere gre hareket ederler. Zaman zaman irketler ya da piyasa trend deitirir, ykselen piyasadan den piyasaya ya da den piyasadan ykselen piyasaya girerler. Bunlar teknik analiz yntemleri ile erken grlmek suretiyle byk kazanlar elde edilebilmekte ya da kayplar nlenebilmektedir. Teknik analiz btn dnyada yaygn olarak kullanlmakta olup, sistemli kullanldnda yararn grmeme olasl ok dktr. Ancak sistemsiz kullanldnda tehlikeli bir ara haline gelebilmektedir. Bugn Amerikan Merkez Bankas bile piyasa hareketlerinde artk teknik analiz yntemlerini kullanmaktadr. SSTEM KURMAK N NELER BELRLENMEL VE YAPILMALI ? 1.1- Yatrm Sresi: Borsada sistemli bir alm-satm yntemi iin vade mutlaka belirlenmelidir. Hisse senetlerinde yaplan ilemlerde risk vade uzadka dmektedir. Ksa vadede sistem ok iyi de olsa risk artacak hareketlerin sratine ayak uydurma zorluklar ortaya kacaktr. Burada nerilen sistemde yatrm yaplan hisse senetlerini vade olarak 3 ay ile 5 ay arasnda tutmay amalayan ksaorta vade seilmitir. Bu seim ortaya konulan yntemde kullanlan gstergelerle ilgilidir. Piyasada genellikle 3 ile 5 aylk periyotlarda hisse senetlerinde %50 den % 200 lere varan ykseliler ile %30 dan %60 lara varan d hareketleri gelimektedir. Burada amalanan oluturulacak portfyde yer alacak senetlerin d trendine girmekte olanlarnda olmamak ve ykselite olan senetlerde pozisyon sahibi olmaktr.

1.2- Hisse senetlerinin seimi: Piyasada bir ok hisse senedi bulunmaktadr. Bulunduklar sektrler, borsadaki arlklar, halka aklk oranlar, bal bulunduklar endeksler ile farkllklar tamaktadrlar. Sektrlerin bir blm ykseli trendinde bulunurken, dierleri dte olabilmektedir, ayn ekilde ayn sektrde yer almalarna karn irketlerin bazlar ykselite bazlar da dte olabilir. Burada byk portfy pozisyonu tayan yatrmclara nerimiz MKB-100 hisse senetlerinin tmne, iinde bulunduklar trende bal olarak portfyde yer vermeleri olacaktr. Portfy kk olan yatrmclar daha kk bir senet grubunu rnein MKB-30 senetlerini semelidir. ok kk portfyler iin ise MKB-30 ierisinde yeralan rnein 10 senedi semelerini ve seilen senetlerin farkl sektrlerde olmasna dikkat etmelerini nerebiliriz. Portfyde fazla sayda hisse senedinin izlenecek olmas takip asndan bir zorluk oluturmayacaktr. nk kullanlacak yntemde, vade olarak seilmi olan ksa-orta vade ierisinde senetlerde ok sk pozisyon deiiklii olmamaktadr. Ayrca senet saysnn ok olmas sistemin riskini azaltmak asndan yarar salayacaktr. Belirlenen vade iinde beklenen karn %50 ile 200 arasnda bir yerde olmas yer alacak senetlerin tek tek performanslarnn ortalamas ile ortaya kacaktr. Burada kt performans sergileyen hisseler ile iyi performans sergileyenler birbirlerini ortalama kara yaklatracaklardr. Bu durumda piyasann iyi olduu dnemlerde portfyde hisse senedi oran %80-%90 seviyelerine karken; kt bir dnemde %10-%20 seviyelerine decektir. Portfydeki senet-nakit pozisyonu oranlar, kriterleri net bir ekilde ortaya konulmu olan teknik gstergeler tarafndan zaman ierisinde otomatik bir ayarlanmaya tabi olacaktr. Gstergeler srekli olarak piyasadaki deiim ve dnlere konsantre olarak zamannda uyar vereceklerdir. Gstergelerin uyarlar unlar olacaktr. "Al, sat, tut, alma" Sistem bu uyarlar verdike hisse senetlerinde pozisyon deitirilecek ya da ayn kalacaktr. 1.3- Hisse senetlerinin portfy iindeki arlklar: Portfy ierisinde yer verilecek hisse senetleri olarak MKB-100 seilmi olsun. Burada yer alan senetlerin herbirine eit miktarda pay ayrlmas, sistemin salkl ileyebilmesi iin nerilen seimdir. Ancak sistem iindeki bir senet grubuna rnein MKB-30 senetlerine verilen arlk fazla tutularak arlkl bir senet sistemi de seilebilir. Bu arlkl seimin dezavantaj piyasann yatay ve d trendi iinde bulunduu dnemlerde piyasadan birinci derecede etkilenecek senetlerin ou (MKB-30 senetleri) "sat/alma" pozisyonunda olacandan portfyde yeralmayaca iin ve piyasadan etkilenmeyen fakat "al/tut" pozisyonu tayan senetlerin de arlklar dk olduundan portfyde senet oran %10 larn altna decebilecektir. Oysa ki eit arlk uygulanmas durumunda portfyde %20-30 senet pozisyonu tama ve piyasadan etkilenmeyen senetlerde yaanan ykselilerden yararlanma olasl vardr. 1.4- Alm/satm kural: rnek olarak portfy iin 100 milyar TL para konulmu ve her bir senet iin eit olarak 1 milyar TL lik bir pay ayrlm olsun. Bu paylar bir hisse senedi al-tut pozisyonuna girdiinde hisse senedinde alm yaplarak "sat" pozisyonu oluana kadar beklenilmelidir. Hisse senedi al-tut pozisyonunda deil ise ayrlan bu pay kesinlikle baka bir hisse senedini almak iin kullanlmamaldr. rnein repo yaplabilir veya hisse senedi dnda baka bir yntemle deerlendirilebilir. 1.5-Senetlerin sisteme dahil edilmesi/kartlmas: Kurulan sistemin baarl olabilmesi ve senet/nakit oranlarn ayarlama ilevini yerine getirebilmesi iin sistem iinde yer alan senetler durmadan deitirilmemelidir. rnein sistemin uygulanaca senetler olarak MKB-30 senetleri seilmi ise bir senedin sisteme dahil edilebilmesi ya da sistemden kartlmas iin neden, rnein sistemde yer alan hissenin MKB-30 dan kartlarak yerine bir baka senedin alnmas olmaldr. rnein sistem dnda olan bir hissenin srf "al/tut" pozisyonuna girmesi nedeni ile sistem iindeki bir "alma" pozisyonu tayan senedin yerine sisteme dahil edilmesi ve buna benzer yeni eklemeler, sistem mantn zamanla tamamen bozacaktr. 1.6- Sistemli alm/satma balama: Sistemli alm satma balamak iin, senetler belirlendikten ve yukardaki belirtilen hususlar sindirildikten sonra geriye bir ekilde artk pozisyon ama aamasna girmek kalyor. Burada kritik karar ne ekilde balanaca. Diyelim

ki MKB-100 senetlerinde bu alm/satm sistemine balayacaz. Birok senedin pozisyonlar gnlk olarak bu sayfada yaynlanacak ve bir blmn "tut", dierlerinin "al", "sat","alma" eklinde pozisyon tadklar grlecektir. nerim piyasa ok ykselmemi ise "tut" ve "al" pozisyonu tayan tm hisse senetlerine cari fiyatlardan pozisyon almasdr. Burada pahal alm yapmamak iin endeksin ksa vadeli bir dte olduu dnem beklenilebilir. Byle bir sistemin kk apl portfylerden, ok byk hisse fonlarna kadar hisse senedine yatrm yapan btn yatrmclar tarafndan kullanlabileceini dnyorum. Kiisel arzum Trkiye'de baz eylerin artk sistemli yaplmas, insanlarn borsay bir yatrm alan olarak grmeleri ve piyasay izleyemeyenlerin ve teknik analize inananlarn bir teknik analiz sisteminden yararlanmalar. EXPLORER FORMLLER Aadaki explorer formlleri, Metastock 6.0 ve daha st srmlerinde explorer'a yazlarak kullanlabilecek formllerdir. Yzlerce hisse senedini her gn analiz etmenin zorluu dnlrse, deiik kriterlere gre al sinyali reten hisse senetlerini bulup, onlar zerinde younlamay salayan formllerdir. Tamamn, teknik analiz bilgi birikimlerimi kullanarak formle ettim ve defalarca test ettim, olduka iyi alan formller olduunu syleyebilirim. En azndan denemekte yarar var. Yalnz, bunlarn sadece ykseli sinyali reten senetleri bulan formller olduunu, bulunan katlarn mutlaka bilinen metodlarla analizlerinin yaplp, dier gstergeler de incelendikten sonra kesin alm karar verilmesi gerektiini unutmayn. BOALAR Boa piyasasndaki hisse senetlerini bulur. Filter :When(CLOSE>Mov(C,21,E)) AND When(OscP(1,25 ,E ,%) > Mov(OscP(1,25,E,%),35,E)) AND When(MFI(14)>Mov(MFI(14),35,E)) AND When(Mo(12)>Mov(Mo(12),35,E)) AND When(Stoch(5,3)>Mov(Stoch(5,3),3,E)) AND When((Mov(C,5,E)-Mov(C,35,E))>0) AND When(RSI(14)>Mov(RSI(14),35,E)) AND When(Ult(7,14,28)>Mov(Ult(7,14,28),35,E)) AND When( AroonUp(14) >70 AND ROC(AroonUp(14),1,$)>=0 AND ROC(AroonDown(14),1,$)<=0) AND When(AroonDown(14)<70 OR Cross(AroonUp(14),AroonDown(14)))AND When(VOLUME>Mov(VOLUME,35,E)) AND When(CCI(14)>Mov(CCI(14),35,E)) AND When(MACD()>Mov(MACD(),9,E)) STOCHASTC AL VERENLER Ksa vadeli dzeltmesini tamamlayan ve Stochastic osilatr yeniden al sinyali reten hisse senetlerini bulur. Filter :When(Cross(Stoch(5,3),Mov(Stoch(5,3),3,E))) AND When(OscP(1,25,E, %)>Mov(OscP(1,25,E,%),35,E)) AND When(MFI(14)>Mov(MFI(14),35,E)) AND When(Mo(12)>Mov(Mo(12),35,E)) AND When(Stoch(5,3)>Mov(Stoch(5,3),3,E)) AND When((Mov(C,5,E)-Mov(C,35,E))>0) AND When(RSI(14)>Mov(RSI(14),35,E)) AND When(Ult(7,14,28)>Mov(Ult(7,14,28),35,E)) AND When( AroonUp(14)>70 AND ROC(AroonUp(14),1,$)>= 0 AND ROC(AroonDown(14),1,$)<=0) AND When(AroonDown(14)<70 OR Cross(AroonUp(14),AroonDown(14))) AND When(VOLUME>Mov(VOLUME,35,E)) AND When(CCI(14)>Mov(CCI(14),35,E)) AND When(MACD()>Mov(MACD(),9,E)) HAREKETL ORTALAMALARI AL VERENLER Ykseli trendinde olan, ksa vadeli dzeltme hareketini tamamlayarak, 21 gnlk hareketli ortalamalarn yeniden yukar doru kesen hisse senetlerini bulur. Filter :When(Cross(CLOSE,Mov(CLOSE,21,E)) AND When(OscP(1 ,25 ,E , %) > Mov(OscP(1,25,E,%),35,E)) AND When(MFI(14)>Mov(MFI(14),35,E)) AND When(Mo(12)>Mov(Mo(12),35,E)) AND When(Stoch(5,3)>Mov(Stoch(5,3),3,E)) AND When((Mov(C,5,E)-Mov(C,35,E))>0) AND When(RSI(14)>Mov(RSI(14),35,E)) AND When(Ult(7,14,28)>Mov(Ult(7,14,28),35,E)) AND When( AroonUp(14)>70 AND ROC(AroonUp(14),1,$)>=0 AND ROC(AroonDown(14),1,$)<=0) AND When(AroonDown(14)<70 OR

Cross(AroonUp(14),AroonDown(14))) AND When(VOLUME>Mov(VOLUME,35,E)) AND When(CCI(14)>Mov(CCI(14),35,E)) AND When(MACD()>Mov(MACD(),9,E))) AROON AL VERENLER Aroon ndikatr al sinyali reten hisse senetlerini bulur. Filter:When(Stoch(5,3)>Mov(Stoch(5,3),3,E)) AND When(VOLUME>Mov(VOLUME,35,E)) AND When(Cross(AroonUp(14),AroonDown(14))) AND When(CLOSE>Mov(C,21,E)) AND When(OscP(1,25,E,%)>Mov(OscP(1,25,E,%),35,E)) AND When(MFI(14)>Mov(MFI(14),35,E)) AND When(Mo(12) > Mov(Mo(12),35,E)) AND When(ROC(Mov(C,5,E)-Mov(C,35,E),1,$) > 0) AND When(RSI(14) > Mov(RSI(14),35,E)) AND When(CCI(14)>Mov(CCI(14),35,E)) AND When(MACD()>Mov(MACD(),9,E)) AND RallyWithVol() AND When(ROC(Stoch(5,3),1,$)>0) AND When(ROC(MFI(14),1,$)>0) AND When(ROC(RSI(14),1,$)>0) AND When(ROC(CCI(14),1,$)>0) AND When(ROC(Mo(12),1,$)>0) AND When(AroonDown(14)<70) AROON & DMA AL VERENLER Aroon ndikatr ve DMA's al sinyali reten hisse senetlerini bulur. Bulunan hisse senetlerinde, Elliott Osilatr de pozitif deerdedir. colA=Mov(CLOSE,5,E)Mov(CLOSE,35,E) -------(Elliott Osilatr) colB =Mov(C,7,S)-ROC( Mov(C, 7, S ) ,5,$) ---(Displaced Moving Average / Kaydrlm Hareketli Ortalama) Filter: When(colA>0)AND When( CLOSE>colB ) AND (When(ROC(AroonUp(14), 1,$)>0) OR When(AroonUp(14)=100)) AND (When(ROC(AroonDown(14),1,$)<=0) OR When(AroonDown(14)=0)) MACD EXPLORER Bu explorer, MACD'n 9 gnlk ortalamasna gre senetlerin ynn bulmak iin kullanlr. Explorer'da kullanlan MACD, orta vade yn iin zellikle trend dnemlerinde olduka iyi sinyaller reten bir gstergedir. Skma ve yatay hareket dnemlerinde ise, pek ok gsterge gibi sk yn deitirdii unutulmamaldr. AL Sinyali : Filter: Cross( MACD(), Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL)) TUT Sinyali: Filter: When(MACD()>Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL)) AND When(Ref(MACD(), -1)>Ref(Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL), -1)) SAT Sinyali: Filter: Cross(Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL),MACD()) ALMA Sinyali: Filter: When( MACD()< Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL)) AND When(Ref(MACD(), -1)< Ref(Mov(MACD(),9,EXPONENTIAL), -1)) TREND ZGLER Charles Dow'un Dow Teorisinin temel prensiplerinin en nemlisi, hisse senedi fiyatlarnn bir trendinin olmasdr. Trend izgileri, grafikteki iki veya daha fazla u nokta birletirilerek gsterilir. Ykselen trendler iki veya daha fazla dip noktann birletirilmesi ile izilir ve destek seviyelerini gsterir. Alalan trendler ise, iki veya daha fazla tepe noktas birletirilerek izilir ve diren seviyelerini gsterir. Yorumlanmas Bir trend izgisi, grafik zerinde u noktalarn birletirilmesi ile izilen eim izgileridir. Ykselen trend izgileri fiyat destek seviyelerini gsterirken, alalan trend izgileri fiyat st diren seviyelerini gstermektedir. Bir trend oluunca piyasada, trend izgisi krlncaya kadar geerli olacak bir konsensus olumu demektir. Bu ok basit gibi grnr. nemli olan mevcut trendi, trend izgisini kullanarak belirlemek ve bu trend krlncaya kadar ilem yapmak veya mevcut trendin krlmasna kadar bekleyerek, yeni oluan trende gre ilem yapmaktr. Aadaki grafikte iki trend izgisi gsterilmektedir. lki " alalan" trend izgisidir. Bu izginin tepeler kullanlarak izilmi olduuna dikkat edin. kincisi ise, " ykselen " trend izgisidir. Bu da diplerden geecek ekilde izilmitir.

Trendlerin en nemli faydas, igdsel kararlar ( satma vakti geldiini dnyorum ) analitik kararlardan ( ykselen trend krlncaya kadar bekleyeceim) ayrmaya yardmc olmasdr. Bir dier yarar ise, daima piyasann doru tarafnda durulmasn salamasdr. DREN VE DESTEK Hisse senedi fiyatlarnn bir "ay" ( satc ) ve bir "boa" ( alc ) arasnda, kafa kafaya geen bir savan sonunda olutuunu dnebiliriz. Fiyatlar, bu sava kim kazandysa, o yne hareket ederler. Bu benzetmenin altnda, Coca Cola'nn aadaki fiyat grafiini inceleyin. Ele alnan periyodda, fiyatlar 40$ seviyesine her dtnde boalarn (alclar) kontrol ele aldklarna ve daha fazla d engellediklerine dikkat edin. Bunun anlam udur: 40$ fiyat seviyesi, alclarn Coca Cola'y almak istedikleri fiyattr ( ayn zamanda satclar da, 40$'n daha altnda sat yapmak istememektedirler.) Bu tip bir fiyat hareketi "destek" olarak adlandrlr, nk alclar 40$ da, fiyat desteklemektedirler. Benzer ekilde, satclarn kontrol ele geirdii ve fiyatlarn daha yukar gitmesini nledikleri "diren" seviyeleri vardr. 42$ seviyesinde satclar alclar devreden kartp, daha baskn oluyor ve fiyatlarn ykselmesini engelliyorlar. Fiyatlar, boa ve aynn hemfikir olduu alveri seviyeleridir. Bu her iki tarafn konsensusu ile oluur. Genel olarak boalar fiyatlarn ykseleceini dnrken, aylar deceine inanrlar. Destek seviyeleri, yatrmclarn byk bir ounluunun fiyatlarn yukar gideceine inand seviyelerken, diren seviyelerinde, yatrmclarn byk ounluu fiyatlarn deceini dnmektedirler. Yatrmclarn beklentileri zaman iinde deiir. Uzunca bir dnem yatrmclar, Dow Industrials'n 1000 seviyesini aacana inanmamt ( aadaki ekilde grlen gl 1000 direnci ). Bundan bir ka yl sonra ise, ayn yatrmclar 2500 endekste alm satm yapyorlard. Yatrmclar, beklentileri deitiinde ani hareketler yaparlar. Aadaki grafikte 20$ diren seviyesi aldnda, ne kadar kararl alm yaptklar grlyor. Ayrca, bu krlma noktas, olduka belirgin bir ilem hacmi art ile de destekleniyor. Diren - destek seviyelerinin olumas, fiyat grafiinde en rahat izlenebilen ve tekrarlanan olaydr. Diren-destek seviyelerinin krlmas, yatrmclarn beklentilerinin temelden deimesi (mesela, karllk, ynetim, rekabet koullarnn deimesi) veya kendiliinden oluan gelecek tahminleri ( yatrmclar ykselii grnce, almaya balar, genel herekete uyarlar ) ile tetiklenir. Fiyatlarn yeni seviyelere tanmas iin, oluan yeni beklentiler bazen yeterli olmayabilir. Byle bir durumda karmza, ykselie bir trl ikna olmayan, tereddt eden bir hareket tarz kabilir. Bu davran ekline "Yatrmcnn Tereddd" diyebiliriz... Diren - destek seviyelerinin geilmesinden sonra, ilem yapanlar yeni fiyatlar sorgulamaya balarlar. Mesela, direncin krlmasndan sonra, alclar ve satclar yeni fiyatlarn ne kadar gereki olduu konusunda tereddte dp, sata geebilirler. "Yatrmc tereddd" diye adlandrabileceimiz bu durum nedeniyle fiyatlar, tekrar krlan diren ya da destek seviyesine geri dner. Aadaki ekilde, Akta Elektrik'in grafiinde, krlan diren noktasndan sonra oluan dzeltme yani yatrmc terreddd rahatlkla grlebilir. Bu tereddt dnemini takip eden fiyat hareketi ok nemlidir. ki ey olabilir; ya fiyatlarn geldii seviye ile ilgili beklenti konsensusu bozulur ve fiyatlar tekrar eski seviyelerine dner, ya da yatrmclar yeni fiyatlar benimser ve krlan yndeki hareket devam eder. Eer, yatrmc teredddnden sonra, daha yksek yeni fiyatlar oluaca beklentisi konusundaki konsensus bozulursa, klasik " Boa Tuza " ( yanl krlma sinyali ) oluumunu grrz.

Aadaki AKTA Elektrik grafiinde fiyatlar 112,500' kryor ( boalarn fiyatlar ykselecek beklentisi ile ) ve sonra piyasa, boalar yksek maliyetli katlarla babaa brakarak, eski fiyatlarna yani krlan diren seviyesi altna geri dnyor. Benzer durum bir "ay tuza " da yaratabilir. Fiyatlar uzun sreli destek seviyesinin altna iner ve bu aylarn sata gemesi iin yeterli bir sebep olur ( hatta aa satlarn ). Sonra tekrar destek seviyesinin stne klr ve aylar ellerindeki hisse senetlerini dk fiyatla kaptrm olmakla kalrlar. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 38 Krlmalarn gerek beklentilere dayanp dayanmadn anlamann en iyi yolu, destek ve direnler krlrken oluan ilem hacmini takip etmektir. Eer diren/destek seviyeleri, yksek hacimle krlyorsa ve yatrmc tededdd oluurken hacim azalyorsa, bu yeni beklentilerin glln gsterir ( tereddt edenlerin de azln ). Tersi durumda, eer diren/destek seviyeleri dk hacimle krlyor ve yatrmc tereddd srasnda ilem hacmi artyorsa, o zaman beklentilerin ok az deitiini dnmek ve eski fiyatlara geri dnleceini beklemek gerekir. Baaryla krlan diren seviyeleri, artk yeni destek seviyeleridir. Diren destek haline gelir. Benzer durumda, bir destek seviyesi krldnda, artk diren olarak almaya balar. Aadaki rnekte, Kav Orman Sanayii'nin dolar baznda fiyat grafii verilmitir. Bu grafikte, 0.0055$ fiyat seviyesinin, uzun sre, nasl diren ve destek olarak alt grlmektedir. 1998 ylnn ilk yarsnda destek hatt olarak alan 0.0055$ seviyesi Austos 1998'de krldktan sonra, bir yla yakn bir sre gl bir diren olmu ve alamamtr. Mays 1999 banda ancak ok yksek bir ilem hacmi ile krlabilmitir. Artk bir sre, Kav'n dolar baznda ana destek seviyesinin 0.0055 dolar olaca kesindir. Nitekim, depremden sonra verilen aradan sonra, IMKB yeniden ald zaman yaanan panik dte dahi, bu seviye ok ksa bir sre iin krlm, sonra yeniden zerine klmtr. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 39 BU BLMDE ANLATILAN DREN/DESTEK KONUSUNUN NEML NOKTALARI AAIDA ZETLENMTR. Bir hisse senedinin fiyat, alclarn ( boalar ) ve satclarn ( aylar ) anlamas ile oluur. Fiyatlardaki deiimler, yatrmclarn gelecekle ilgili beklentilerinin yansmasdr. Destek seviyeleri, fiyatlarn daha aaya gitmeyecei konusunda konsensus oluan seviyelerdir. Alclar artk satclardan daha fazla ve daha kararldr. Diren seviyeleri, fiyatlarn daha yukar gitmeyecei konusunda konsensus oluan seviyelerdir. Satclar artk, alclardan daha fazla ve daha kararldr. Destek - diren seviyelerinin almas, yatrmc beklentilerinin arz/talep ynnde oluan deitiini gsterir. lem hacmi, beklenti deiikliklerinin gerek gcn gsteren en nemli kriterdir. Yatrmc tereddd, diren - destek seviyelerinin almasndan sonra sk sk grlen ve fiyatlarn dzeltme yapmasna sebep olan piyasa hareketleridir. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 40

ELLOTT DALGA TEORS Elliott Dalga Teorisi adn Ralph Nelson Elliott'dan almtr. Dow teorisinden ve doadaki hareketlerin incelenmesinden ilham alan Elliot, stock market hareketlerinin, tekrar eden dalga formasyonlar incelenerek, nceden bilineceini syler. Aslnda Elliott, sadece stock marketlerin deil, insanlarn faaliyetlerinin, bu dalga teorisine uygun gelitiine inanr. C.J.Collins'in de yardmlar ile, Elliott'un fikirleri, 1939 ylnda Financial World dergisinde yaynlandktan sonra, Wall Street'in dikkatini ekmitir. 1950'li ve 1960'l yllarda ( Elliott'dan sonra) onun almalar Hamilton Bolton tarafndan gelitirilmitir. 1960 ylnda, Bolton " Elliott Wave Principle- A Critical Appraisal" kitabn yazd. Bu Elliott'dan sonra konuyla ilgili yaplan ilk kaydadeer almayd. 1978 'de Robert Prechter ve A.J.Frost " Elliott Wave Principle" kitabn birlikte yazdlar. Yorumlanmas : Elliott Dalga Teorisi'nin temelinde toparlanma/umut ve umutsuzluk psikolojisi yatar. Elliott Dalga Teorisinin temel dnce yaps aadaki gibidir. Her hareketi (action) bir kar hareket (reaction) takip eder. Ana trend ynndeki be dalgalk hareketi, dalgalk bir dzeltme takip eder. ( 5-3 hareketi ) Bir 5-3 hareketi, bir formasyondur. Bu 5-3 lk formasyon, daha byk bir st formasyonun iki alt formasyonunu oluturur. 5-3 formasyonu oluma sresi deiken olsa da, her zaman geerli bir temel formasyondur. Bir formasyon 8 dalgalk bir yapdr ( 5 yukar,3 aa ) ve aadaki ekilde grld gibi, 1,2,3,4,5,a,b,c, olarak adlandrlr. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 41 1 , 3 ve 5 nolu dalgalar k dalgalar, 2 ve 4 nolu dalgalar, bunlarn dzeltmeleridir. a , b ve c dalgalar ise, bu 1- 5 dalgasndan oluan ana hareketin dzeltmesidir. Ana trend 1'den 5'e kadar olan dalgalardan oluur ve yn aa ya da yukar olabilir. a , b ve c dalgalar ise, bu 5 dalgalk ana trendin aksi ynnde oluur. Elliott Dalga Teorisi, her dalgay 5-3 lk bir alt dalga yapsnda ele alr. En byk dalga " Grand Supercycle" dr. Bu "Supercycle" alt dalga yapsndan, Supercycle ise, "Cycle" alt dalga yapsndan oluur. Bu alt dalga ayrmn, Primary, Intermediate, Minute, Minuette, ve Sub Minute alt yaplarna kadar indirgemek mmkndr. Bir baka ifade ile, Ana dalga (Grand Supercycle), bir asr sresindeki bir hareket olarak ele alnrken, en kk alt dalga saniyelik verilerle oluan mikro dalgalar olabilir. Her dalga yaps, kendi iinde alt dalgalara ayrlarak analiz edilebilir. Aadaki ekilde bir 5-3 lk dalgann, alt dalgalarna nasl ayrld gsterilmektedir. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 42 Bu grafikte, ana dalga kesik izgilerle gsterilirken, alt dalgalar detayl gsterilmitir. Mesela, "1" no'lu dalgay, 5 kk alt dalga olarak grebiliriz. Fibonacci saylar : Elliott Dalga Teorisinin matematiksel temelidir. zetle; Fibonacci say serisi, 1 ile balayan ve her sayya bir nceki saynn eklenmesi ile oluan bir say serisidir ( 0+1=1, 1+1=2, 2+1=3, 3+2=5, 5+3=8, 8+5=13.... gibi) Elliott'un her bir formasyon btn, Fibonacci Say Serisine uygun dalga saylarndan oluur. Mesela; iki dalgalk bir ana dalga ( bir k [1], bir dzeltme

dalgas [2] ) 8 alt dalgadan meydana gelir. ( Yukardaki ekillerde grlen 5-3'lk ana dalga yaps.) ve 34 dalgadan oluan en kk dalga saym. 2, 8 ve 34 saylar Fibonacci Say Serisi'nin elemanlardr. Elliott Wave Analistleri, piyasann gelecekteki ynn tahmin etmek iin, dakikalk, saatlik, yllk ve hatta yzyllk zaman aralklarnda oluan formasyonlarn dalga saymn yapabilmek iin, Fibonacci saylarn kullanrlar. Elliot Analistlerinin ounluu, Dow Jones endeksinde, en son "Grand Supercycle" n, 1932 de balad ve 1982 ylndan itibaren 5. k dalgasnda olduu konusunda hemfikirdiler. Fakat 1987 yl Ekim ayndaki d bu dalgann erken sona erdii eklinde deerlendirilmi, ve dalga saymnda bir hata olduu, yeniden gzden geirilmesi gerektiini gstermitir. Bu Elliott Dalga Teorisinin zayf yndr. Bir dalgann nerede bitip, dier dalgann nerede balad net deildir ve yoruma gre deiir. ELLOTT OSLATR Elliot Dalgalarn ayrd edebilmek iin, dalgalarn birbirine gre fiyat deiim hzn len bir indikatre ihtiyacmz var. Standard indikatrler bu karlatrmay yapmakta yetersiz kalyor. Bilinen indikatrler genellikle fiat-fiyat karlatrmas yapyor ve fiyat deiim hz karlatrmas yapamyor. Bu nedenle, yllar sren aratrmalardan sonra Elliott Osilatr bulundu. Bu osilatrn ana fikri aadaki ekilde anlatlmaktadr. Elliott Osilatr hareketli ortalamalarn farklar bulunarak hesaplanr. Eer, ksa vadeli hareketli ortalamadan, daha uzun vadeli bir hareketli ortalamay kartrsak, bu vadelerdeki fiyat deiim hzn bulabiliriz. Ksa vadeli hareketli ortalama mevcut fiyat, daha uzun vadeli olan ise genel fiyat hareketini temsil eder. 3. Dalgadaki boluk esnasnda frlayan fiyatlar, ksa ve uzun vadeli hareketli ortalama farknn artmasna yani indikatr deerinin ykselmesine sebep olur. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 43 Buna karlk, 5.Dalgada fiyat art hz yavalar ve ksa ve daha uzun vadeli hareketli ortalamalar birbirine yaklar, fark azalr. Bu da daha kk bir osilatr deeri oluturur. Dalga saym yaplrken, Elliott Osilatrnn tepe noktalar karlatrlarak, 3. veya 5. dalgalar iinde olunduu anlalabilir. Elliott Osilatr hesaplanmasnda, ksa ve daha uzun vadeli fiyat ortalamas periyodlar iin, 5 ve 35 gnlk ortalamalarn kullanlmas tavsiye edilmektedir. Elliott Osilatrnn forml aada verilmitir: Elliott Osilatr : Mov(CLOSE,5,E)-Mov(CLOSE,35,E) MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 44 ELLOTT DALGALARI - ANA DALGALAR ( IMPULSE PATTERNS) Ana formasyon be dalgadan oluur. Bu be dalgann yn aa veya yukar olabilir. Solda ve alttaki ekillerde bunlarn rneklerini grebilirsiniz. lk dalga genellikle zayf bir rallidir ve ok az yatrmcnn katlm ile oluur. 1. dalga bittii zaman, 2. dalga satlar gelir. 2. dalga satlar kararszdr. 2. dalga yeni bir dip yapmadan, yani 1. dalgann balad fiyatn altna inmeden biter ve yeni bir yukar hareket (ralli) balar. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

45 3. dalgann balarnda zayf bir k vardr ve fiyatlar bir nceki (1.dalgadaki) tepe noktasna ular. 1. dalgann tepe noktasna gelindii zaman pek ok sat emri gelir. Yatrmclar yukar ktan emin deildir ve bu k zararlarn kapatmak iin kullanmak isterler, bu fiyatlardan sat yaparlar. Onlarn beklentilerine ve analizlerine gre bir nceki tepe fiyatlar geilemeyecektir. Bu nedenle, 1. dalgann tepe seviyesinde pozisyon kapatma amal youn satlar gelir. 3. dalga rallisi 1. dalgann tepe noktasndaki direnci krar. Bu diren krlp, 1. dalgann tepe fiyatlar aldnda, sat dnenler vazgeerler. Bu seviyenin geilemeyecei inanc ile daha nce satanlar da alma geerler. Bunlarn miktarna bal olarak, fiyatlarda boluk oluur. "Boluklar" 3. dalga iinde olunduunun en nemli belirtisidir. Ve 3. dalga rallisi daha ok alcnn dikkatini ekmeye balar. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 46 Olaylar bundan sonra yle geliir: Rallinin banda pozisyon alan oyuncularn artk keyfi yerindedir. Hatta yeni pozisyon da aabilirler. Balangta sat yapanlar ise (ksa bir kararszlktan sonra) artk ynn yukar olduuna emin olurlar ve alm zaman olduuna karar verirler. Bu aniden artan ilgi, 3. dalga rallisini ateler. Artk yatrmclarn ounluu trend ynnn yukar olduunda hem fikirdir. Ancak sonunda alm lgnl azalr ve 3. dalgann sonuna gelinir. Kar realizasyonu balar. Diplerden al yapan oyuncular artk, karlarn ceplerine koyma zamannn geldiini dnrler. yi kazanmlardr ve bu kazanlarn korumalar gereklidir. Bu, fiyatlarn dmeye balamasna sebep olur ve bu yeni dalgann ad 4. dalgadr. 2. dalga bir pozisyon kapatma ve sat dalgas idi, 4. dalga ise, bir kar realizasyonudur. Kar realizasyonu devam ederken, piyasadakilerin byk bir ksm hala trendin yukar olduuna inanmaktadr. Bir ksm alclar ya ralli esnasnda pozisyon almakta ge kalmtr ya da beklemededir. Bunlar, kar realizasyonunu alm iin mkemmel bir frsat olarak deerlendirmektedirler. 4. dalgann sonunda, yeni almlar gelir ve k rallisi yeniden balar. 5. dalga rallisinde, 3.dalgadaki o byk heves ve g yoktur. 5. dalga kk bir oyuncu grubu tarafndan balatlmtr MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 47 Fiyatlar 3. dalgann zirvesini aarak, yeni bir tepe olutururken, kn gc veya ivmesi 3. dalga ile karlatrldnda ok daha zayftr. ( Baknz Elliot Dalga Teorisi - Elliott Osilatr ) Sonuta, alm hevesi yok olur, fiyatlar yeni bir zirve yapar ve dn yani yeni bir formasyon balar. Bu yeni formasyonlar "Dzeltme Formasyonlar" ( Corrective Patterns ) olarak adlandrlr. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 48

ELLOTT DALGALARI - DZELTME FORMASYONLARI (CORRECTVE PATTERNS) Dzeltme formasyonlar anlalmas ok daha zor olan formasyonlardr ve bu nedenle Elliott dalgalarn analiz ederek ilem yapanlarn ou, ana formasyonlarda kazandklarn, dzeltme evresinde geri verirler. Ana formasyonlar 5 dalgadan oluuyordu. Dzeltme formasyonu ise, gen yaplar hari, 3 dalgadan oluur ve ana formasyonlar mutlaka bir dzeltme formasyonu izler. Dzeltme formasyonlar iki kategoride incelenebilir: Basit Dzeltmeler (Simple Correction) Kompleks Dzeltmeler (Complex Correction) Basit Dzeltme Sadece bir eit basit dzeltme formasyonu vardr. Bu formasyona Zig-Zag Dzeltme formasyonu ad verilir. Bir Zig-Zag dzeltme formasyonunda dalga vardr, A, B ve C dalgalar. Kural olarak, B dalgas, A dalgasnn % 75'inden fazlasn geri almaz. C dalgas ise, A dalgasnn daha alt seviyelerinde yeni bir dip oluturur. Ayrca, Zig-Zag tipi dzeltme formasyonunun A dalgas, daima 5 dalgalk bir formasyondur. Dier iki dzeltme formasyonunda ise (Dz-Flat ve DzensizIrregular), A dalgas dalgalk bir formasyondur. Bundan dolay, eer bir dzeltme formasyonunda ilk dzeltme dalgas olan A dalgas, 5 dalgalk yapda ise, bu dzeltmenin bir Zig- Zag formasyonuna dnecei ngrlmelidir. ZigZag Dzeltme Formasyonundaki Fibonacci oranlar : B Dalgas= genellikle A Dalgasnn %50'si. hi bir zaman A Dalgasnn % 75'ini gemez. C Dalgas = ya 1 x MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 49 A Dalgas veya 1.62 x A Dalgas veya 2.62 x A Dalgas rnek: Karmak Dzeltmeler - Dz, Dzensiz, gen (Flat, Irregular, Triangle) Karmak dzeltme formasyonlar eittir. Dz (Flat) Dzensiz(Irregular) gen( Triangle) Dz Dzeltmeler (Flat Corrections ) Dz yapdaki dzeltme formasyonunda, her dalgann uzunluu ayndr. 5 dalgalk ana formasyondan sonra fiyatlar A dalgas esnasnda der. B dalgas ile yeniden ykselir ve bir nceki tepe seviyesine ular. Son olarak, C dalgas ile A dalgas dip MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 50 seviyesine kadar son d yaanr. Dzensiz Dzeltmeler (Irregular Corrections) Bu dzeltme yapsnda, B dalgas yeni bir tepe oluturur. Son dalga olan C dalgas ise, A dalgasnn dip seviyelerine veya daha aalara kadar devam eder. Dzensiz Dalgada Fibonacci Oranlar : B Dalgas = ya 1.15 x A Dalgas veya 1.25 x A Dalgas C Dalgas = ya 1.62 x A Dalgas veya 2.62 x A Dalgas

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 51 gen Dzeltme (Triangle Corrections) dalga yapl dzletme formasyonlarna ilave olarak bir baka formasyon vardr ki, tekralayan bir yapdadr. Bu formasyon, gen Dzeltme Formasyonu olarak adlandrlr. Elliott Dalga gen Formasyonu, dier gen formasyonlarndan biraz farkldr. A,B,C,D ve E olarak sralanan, 5 dalgadan oluur. genler daha ok drdnc dalgada oluurlar. Bazen dalgalk dzeltme formasyonlarnn B dalgas ile kartrlrlar. Anlalmas zordur ve artcdr. Pozisyon almadan nce, formasyonun ok dikkatli incelenmesi gerekir, nk fiyatlar gen formasyonu bittii anda ok hzl olarak kopar ve d kaamayacak kadar hzldr. gen formasyonu drdnc ana dalgada olutuu zaman, fiyatlar genden 3. dalga ynnde kopar. gen formasyonu B dzeltme dalgasnda olutuu zaman ise, fiyatlar A dalgasyla ayn ynde kopar. Dzeltme Formasyonlarnn Kurallar Eer 2.Dalga bir Basit Dzeltme ise, 4.Dalgann bir Karmak Dzeltme olmasn bekle Eer 2.Dalga bir Karmak Dzeltme ise 4. Dalgann bir Basit Dzeltme olmasn bekle. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 52 TEKNK ANALZ NEDR ? Fiyatlarn serbeste belirlendii piyasalarda, her gn binlerce alc ve satc ilem yapar. Her bir alm ve satm emri, farkl nedenle ve farkl vade iin gerekleir. Burada serbest piyasadan kastedilen, fiyatlarn satclar, ya da bir kurum tarafndan deil, dorudan alclar tarafndan belirlendii bir piyasadr. Alc ve satclarn, hisse senetleri iin uygun bulduklar fiyatlar her gn deiir. Alclarn artmasyla ykselen fiyatlar, satclarn artmasyla geriler. O halde fiyat belirleyen, alc ve satclar, bir dier deyile insan kitleleridir. Kitleler, fiyatlar belirlerken, aldklar ya da sattklar hisse senetlerinin ait olduu olduu irket ya da sektrle ilgili beklentiler muhakkak belirleyicidir. Ancak, bir dolar mtimilyoneri ve Amerika Bakan'nn danman olan Baruch'un aadaki szleri, belki de hisse senedi piyasalarnda fiyatlarn nasl olutuunun daha doru bir tanmn yapmaktadr : "Hisse senedi piyasalarndaki dalgalanmalarn gerek nedeni, olaylarn kendisi deil, bu olaylara insanlarn gsterdikleri tepkilerdir. Ksacas, milyonlarca insann bu olaylar hakknda neler hissettikleri, onlarn geleceklerini etkilemektedir." te teknik analiz, irketlerle ya da sektrlerle ilgili bilano rasyolar ve verilerini dikkate almakszn, dorudan piyasada oluan gemi fiyat verilerini dikkate alarak, bu fiyat grafikleri zerinde yaplan istatistik ve izgi almalarnn sonucudur ve MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 53 fiyatlarn ne yne gitmekte olduunu, hangi fiyat seviyelerinde ykseli ya da dlerin duraklama, hatta geri dnme olaslnn arttn tespit etmeye yneliktir. Teknik analize

ynelik eletirilerin en dikkat ekici olan, kitleler, henz alm ya da satm ynndeki iradelerini ortaya koymadan, piyasann ykselecei, ya da decei ynndeki ngrlerin deerinin tartmaya ak olduu yolundaki eletiridir. Bunun aklamas olduka basittir: Teknik analiz bir gelecei kestirme yntemi deildir. Amac piyasann dengelerinin ne ynde deimekte olduudur. Fiyatlarn ilerlemekte olduu ynde kitlelerin duygusal alglarnn, iyimserlikle ktmserlik, hrsla korku arasnda deimekte olduu temel varsaymndan hareketle, dnlerin de ayn duygusal alglarn sonucu olacan kabul eden teknik analist, fiyat deiimlerine bakarak - ilem hacimlerini de deerlendirerek - dnlerin gerekleme olaslnn yksek olduu seviyeleri tespit etmeye alr. Olas bir yanl anlamay ortadan kaldrmak zere Sn. Yusuf Sar'nn Borsada Sistemli Teknik Analiz kitabnn nszndeki aadaki szlerini aktarmakta yarar var: "Teknik analizin, en dk fiyatlardan alarak en yksek fiyatlardan satmak gibi bir iddias yoktur. Borsadaki ilemlerin ar riskler tadn herkes bilir. Teknik analiz yardm ile bu riskler azaltlabilmekte, riskler belli snrlar iinde tutulabilmektedir." Teknik Analiz yapabilmek iin neler gereklidir ? Teknik analiz iin en bata, hisse senedi verileri gereklidir. ncelenen periyot dikkate alnarak, dakikalk, gnlk, ya da haftalk fiyat ve ilem hacmi verileri, teknik analistin gereksindii en nemli verilerdir. Bu veriler, (gn ii) en yksek, en dk ve kapan fiyat verileri ile ilem miktar verileridir. lem miktarndan kastedilen, (gn ii) el deitiren hisse senedi adedidir. Parasal bazdaki ilem hacmi verileri yerine, hisse senedi bazndaki ilem miktar verilerinin kullanlmasnn nedeni, parasal verilerin, zaman iinde byk deiim gstermesidir. rnein, gnde 1000 lot ilem gren bir hisse senedinin ilem hacmi, fiyat 1000 TL iken bir milyon TL , fiyat 5000 TL'ye ykseldiinde, be milyon TL olacaktr. Oysa ayn miktarda hisse senedi el deitirmitir. Zaman iinde artn dramatik boyutlarda olabilecei gznne alnrsa, ilem miktarnn, hesaplamalarda temel veri olarak alnmas daha da anlamlanacaktr. Teknik analiz iin gerekli olan bir dier ara, grafik izmeyi ve bu grafik zerinde analiz yapmay mmkn klan bir bilgisayar programdr. ( Fiyatlar ve ilem miktarlarn bir kat zerine elle izmek te, kabul edilebilir bir yntemdir. Ancak bilgisayar kullanmnn iyice artt amzda bundan szetmeye bile gerek yok.) Fiyat grafikleri, sadece kapan verileri ile izgi grafikler olarak izilebilecei gibi, daha yaygn kullanld zere, ubuk grafikleri olarak izilmelidir. Bir ubuk grafii zerinde, ubuun st noktas, o gn iinde grlen en yksek fiyat, alt noktas, en dk fiyat gsterir. Kapan genellikle yatay kk bir izgi ile ubuun zerine yerletirilir. lem miktar ise grafiin altnda, dikey ubuklarla gsterilir. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 54 Yukardaki grafikte, MKB Bileik endeksinin, Ocak-Austos 1996 tarihleri arasndaki gnlk verileri ubuk grafik olarak gsterilmitir. Bu grafik zerinde yatay eksen zaman, dikey eksen ise fiyat eksenidir. Ykseli ve dlerin zaman iinde byk boyutlara ulaabilecei gznne alnarak, grafiklerin dikey ekseninin semilogaritmik olarak izilmesi daha anlaml olacaktr. Yukardaki grafikte de grld gibi, MKB bileik endeksi, sekiz ayda, 300 puanlk bir art kaydetmitir. Bu art, balang deerine gre, % 50'den fazla bir arta karlk gelmektedir. Bundan sene sonra, 1999 ylnda, endeksin 6000'e ulamas ile bu art seans iinde yaanabilmekte ve sadece %5 civar bir arta karlk gelmektedir. Teknik analizle ilgi gerekli olanlar listesinin son maddesi, teknik analiz yaklamnn temel ald sorunsalla da dorudan ilgilidir. Fiyatlar belirleyen temel etkenin insanlarn olaylara ve duyumlara verdii duygusal tepkiler olduundan yukarda szedilmiti. Teknik analistin kendisinin de duygular olduu gznne alndnda, doru teknik analiz yapmann en temel koulunun, analistin kendi duygularn bir kenar brakmas olduunu sylemek gerekiyor. Bu

belki de teknik analizdeki en byk zorluktur. Almas ciddi bir disipline ve sabrl bir almaya baldr. Teknik analist, almasn defalarca gzden geirmeli ve ilerlemekte olan hareketin olas geliimi ile ilgili tm senaryolar defalarca gzden geirmelidir. MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 55