YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

T.C. Bayndrlk ve skn Bakanl

KENTLEME RASI 2009

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10
ANKARA - Nisan 2009

SEKRETERYA BLGLER Adres : Bayndrlk ve skn Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl Kentleme ras Genel Sekreterlii Vekletler Cad. No : 1 Bakanlklar / ANKARA Telefon : (312) 410 14 40 410 11 41 - 410 11 42 Faks : (312) 410 11 40 E-posta : sura@bayindirlik.gov.tr ra Genel Sekreterlii adna iletiim ve koordinasyon: Mehmet Nazm ZER Telefon : (312) 410 26 45
Her trl kullanm hakk Bayndrlk ve skn Bakanlna aittir. Kaynak gsterilmeden kullanlamaz.

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM KOMSYONU Yerel Ynetimler, Katlmclk ve Kentsel Ynetim Komisyonu tarafndan hazrlanm olan rapor ve ekleri komisyonda grlm ve kabul edilmitir. Komisyon ye listesi
BAKAN BAKAN YRD. BAKAN YRD. RAPORTR RAPORTR RAPORTR YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE ZAFER AHN BAHAR GEDKL MUHAMMED AYDOAN CENGZHAN AYKAN DERYA DOAN ERTAN GRAL A. ZLEM ALPASLAN AKIN ATAUZ AYE GNER BLENT TANIK DEMET EROL DUYGU DALGI UYAR E. GLAY NEL GAYE DOANOGLU GVEN BLSEL HALUK BLGESAY HASAN HSEYN CAN BRAHM BAKIR KAYHAN KAVAS NEVZAT CAN OSMAN AYDIN RUEN KELE SERDAR NZAMOLU SERYE SEZEN SEZER CHAN ERF NER TAHSN BULUT UFUK DEVEC DR. DR. YRD. DO. DR. UZMAN EHR PLANCISI EHR PLANCISI UBE MDR EHR PLANCISI PROF. DR. EHR PLANCISI YRD. DO. DR. KAMU YNETM UZMANI Y. EHR PLANCISI BELEDYE MECLS YES PROF. DR. KAMU YNETM UZMANI GENEL MDR YARDIMCISI YRD. DO. DR. VAL Y. EHR PLANCISI MMAR PROF. DR. EHR PLANCISI DO. DR. DARE BAKANI YRD. DO. DR. GENEL SEKRETER DARE BAKANI L GEN. MEC. YES /AVRUPA KONSEY YER. BLGE. YNETMLER KONGRE BAK. KLTR VE TURZM BAKANLII KLTR VARLIKLARI VE MZELER GENEL MDRL ORTA DOU TEKNK NVERSTES DOKUZ EYLL NVERSTES BABAKANLIK DPT SOSYAL SEKTRLER VE KOORDNASYON GENEL MDRL BAYINDIRLIK VE SKN BAKANLII TEKNK ARATIRMA VE UYGULAMA GENEL MDRL ANKARA BYKEHR BELEDYES ANTALYA BYKEHR BELEDYES SERBEST MARMARA NVERSTES URAY PLANLAMA LTD.T. GAZ NVERSTES TRK BELEDYELER BRL BAYINDIRLIK VE SKN BAKANLII LLER BANKASI GENEL MDRL MURATPAA BELEDYES SELUK NVERSTES BURSA VALL LER BAKANLII MAHALL DARELER GENEL MDRL SELUK NVERSTES UAK VALL BAYINDIRLIK VE SKN BAKANLII TEKNK ARATIRMA VE UYGULAMA GENEL MDRL TMMOB MMARLAR ODASI ANKARA NVERSTES TMMOB EHR PLANCILARI ODASI TODAE GAZANTEP BYKEHR BELEDYES UAK NVERSTES BURSA BYKEHR BELEDYES ERZURUM BYKEHR BELEDYES

YE

YAVUZ MLDON

ANAKKALE VALL L ZEL DARES

NDEKLER

I. GR I.1 Komisyon Genel erevesi ve Konuyu Ele Al Biimi I.2 Komisyonun Amac ve Hedefi II. MEVCUT DURUMUN DEERLENDRLMES II.1 Bugnk Durum, Uygulamalar Ve Mevzuat II.1.1 Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii Sreci, Binyl Kalknma Hedefleri Ve Yerel Ynetimlerde Katlm II.1.1.1 Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art II.1.1.2 Avrupa Birlii Katlm Ortakl Belgesi ve lerleme Raporu I.1.1.3 Birlemi Milletler Binyl Kalknma Hedefleri ve Trkiyede Yerel Ynetimler II.1.2 Trkiyede Katlml Karar Alma Srelerinin Geliimi II.1.3 Yerel Ynetimlerde Katlmc yi Uygulama rnekleri II.1.3.1 Bursa Yerel Gndem 21 Program II.1.3.2 Antalya Kent Konseyi Deneyimi II.1.3.3 anakkale Belediyesi Yatrm Planlama Komitesi almas II.1.3.4 Uak l zel daresi II.1.4 Yerel Ynetimlerde Katlm Mevcut Durumun Analizi ve Yasal ereve II.1.4.1 Trk Yerel Ynetim Modeli ve leyii II.1.4.2 Trkiyede Yerel Ynetim Geleneinin Oluumuna likin Kurumsal ve Hukuki Dzenlemeler II.1.4.3 Anayasal Adan Trkiyede Yerel Ynetimler II.1.4.4 Yerel Ynetim Mevzuatndaki Deiiklikler II.1.4.5 Belediye Ynetimlerinin Tarihsel Sreci II.1.4.6 Trkiyede Belediye Modeli ve leyii II.1.4.6.1 Belediye Ynetimlerinin Kurumsal Yapsnn Oluumu II.1.4.6.2 Belediye Kavram II.1.4.6.3 Belediye Tzel Kiiliinin Kurulmas II.1.4.6.4 Ky Yerleiminde Belediye Kurulmas II.1.4.6.5 Belediye Tzel Kiiliinin Sona Erdirilmesi II.1.4.6.6 Belediyenin Grev ve Sorumluluklar II.1.4.6.7 Belediye Hizmetlerinin Sunumuna likin Temel Nitelikler II.1.4.6.8 Bykehir Belediye Modeli II.1.4.6.9 Trkiyede l zel daresi ve Kurumsal Yaps II.1.4.6.10 Trkiyede Yerel Ynetim Mevzuatnda Yerel lekte Katlm II.1.4.6.11 Hemehri Odakl Ynetimin Kurumsallamasna likin Olarak Belediyelere Verilen Grevler II.1.4.6.12 Belediye Kanununda Katlmc Ynetim Uygulamalar II.2 GZFT Analizi II.2.1 Gl Yanlar ve Frsatlar II.2.2 Zayf Yanlar ve Tehditler

6 6 10 11 11 11 11 12 13 14 20 20 21 22 22 23 23 23 25 26 29 33 33 34 35 35 36 37 37 38 39 40 43 45 50 50 52

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

III. SORUN ALANLARI, STRATEJ VE EYLEM SEENEKLER TABLOLARI VE Z RAPORLARI Sorunlar Strateji Seenekleri Eylem Program Ve Gstergeler IV. GENEL DEERLENDRME RAPOR ZET SORUN STRATEJ EYLEM TABLOSU KAYNAKLAR

55 55 64 74 99 100 102 110

I. GR I.1 Komisyon Genel erevesi ve Konuyu Ele Al Biimi Yaygn kanya gre kreselleme olarak adlandrlan srecin etkisi altndaki dnyada; gelien teknoloji, deien ve dnen toplumsal yap ile sermaye-emek-kaynak-bilgi drtlsnn nndeki neredeyse tm engellerin kalkmas kamu ynetiminin ve gndelik yaamn dzenlenmesinde; kresel-ulus ar-ulusal-yerel leklerin, kamu-zel sektr-sivil toplum kurulular ve dier aktrlerin katlmnn ve acil-ksa-orta-uzun dnemlerin dikkate alnmasn gerektirmektedir. Bu farkl boyutlarn tmnn bir yansmas olan karmak iliki(sizlik?)ler ann allageldik anlay ve kavraylarn tesinde bir yaklam ve uygulama biimini gerektirdii aktr. Bu yaklamn felsefi ve yntemsel almlar en bata bireytoplum ilikisinin yeniden ele alnmasn gerektirmektedir. Bu deiim, bireyin toplum ierisindeki davran biimine ve kolektif yaplarn dinamiklerine de yansmaktadr. Artk devlet ya da dier kolektif yaplar sadece etken sfatyla tanmlanan yaplar olmakla kalamaz. Ayn zamanda u ya da bu klc, kolaylatrc, paylamc, mzakereci, motive edici, renen, rekabet eden, saydam, hesap verebilir, etkin, verimli vb. gibi birok sfat da taknmak zorundadr. Benzer biimde bireyin konumu da edilgen olmakla snrl kalamaz. Her bir bireyin ayn zamanda zme ynelik (proaktif), gnll, ortak, katlmc, vizyoner olmas beklenmektedir. Topluma ve bireye ynelik beklentilerin deiiminin kkeninde devrimsel nitelikte felsefi, siyasal ve iktisadi yeniden yaplanma srelerinin bulunduu sylenebilir. Felsefi alanda toplumlarn ve dnyann insan eliyle biimlendirilmesinde aklcla dayal arasal bir yntem yerini iletiime dayal aklcla brakmaktadr. Artk doru yalnzca farkl biimlerde aklc zmler arasndan seilen ey deil, farkl kesimlerce mzakere edilen ve zerinde uzlalan bilgi halini almtr. Siyasal alanda; snf, grup, etnik kimlik gibi allageldik kategoriler anrken liderlik, karizma ve imaj ne kmakta, bu sebeple de temsili demokrasilerde temsiliyetin anlam derinden sorgulanr hale gelmitir. Bu tr sorgulamalar halkn farkl aralarla seim sonrasnda ynetime ve karar alma srelerine katlmas iin aba gsterilmesinin temsili demokrasilerdeki temsiliyet krizinin almasnda sklkla nerilen bir zm haline gelmesi sonucunu dourmutur. Son olarak iktisadi alanda; kitle retiminden esnek retim biimlerine geilmesi, dnyann sanayi retim merkezinin batdan douya kaymas, kreselleme sonucunda dnya ekonomisinin dalgalanmalar karsnda ar krlganlamas ve bunun sonucunda devletin ekonomiye mdahalesinin yeniden bir ihtiya haline geliyor olmas gibi saysz unsur bireylerin iktisadi karar alma mekanizmalarnda yeni grev ve sorumluluklar stlenmesini gerekli klmtr. Bu dnmler farkl anlamyla katlm srelerini ne karmaya balamtr. lk olarak kamu ynetimi sreleri iletiim arlkl sreler haline gelmektedir. letiimin en yzeysel biimi olan bilgilenme ve bilgi edinme uygulamalarnn yaygnlamas bunun bir yansmas olarak grlebilirse de temel olarak hedeflenen kamu ynetiminin btnnn ve tm srecinin hizmet sunulmakla ykml bulunulan yurttalarla iletiim ierisinde iyiletirilmesi ve dntrlmesidir. kinci olarak yurttalarn katlmnn salanmasnda iletiimin salt kendi bana yeterli olmayaca, devletin katlm yaplandrmak iin gerekli koullar salamak ve yaplandrmak ykmllnde olduu kabul edilmektedir. Kent konseyleri, koruma amal imar planlarnn hazrlanmasnda zorunlu hale getirilen katlmc toplantlar gibi baz uygulamalar bu yaklamn bir rn olarak kabul edilebilirler. Ancak burada da

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

devletin kolaylatrclk ilevini aan, yukardan aa ve yaptrmc bir tavr belirlemesi de katlmcln doasna aykr bulunmaktadr. Katlmc srelerin temel olarak devlet tarafndan yaplandrlsalar da yurttalarn gnll katlm ile gerekletirilmeleri ilkesel olarak kabul edilmektedir. nc olarak, katlmn karar alma srelerinde yer almann dnda kamu ynetimi srelerinde aktif bir ekilde, gnllle dayal olarak grev almak anlamnn bulunduu da kabul edilmektedir. Sonuta, uygulamada bu farkl katlm biiminin her birinin belli llerde bir arada bulunduu sylenebilir. Bu sreler kamu ynetiminde kendisine en fazla yerel ynetimlere ilikin tartmalarda ve yeniden yaplandrma almalarnda yer bulmaktadr. Doalar itibariyle yurttalar yaknlklarndan dolay katlmc olduklar dnlen yerel ynetimler, katlmcla ilikin tartmalarn da kanlmaz olarak odana oturmaktadr. Aslnda tartmalarn temel kayna doalar sebebiyle katlmc olduklar varsaylan yerel ynetimlerin gerekte ou zaman katlmdan uzak rneklerle de ortaya kabilmeleridir. Bu temel eliki yerel ynetimlerin daha hesap verebilir, saydam ve katlmc hale getirilmelerinin ana bir sorun alan olarak ele alnmasna sebep olmutur. Aslnda yerel ynetimler dnldnde kentleme sreleri iinde sorunun sadece katlmla snrl olmad da grlecektir. Yerel ynetimler kentleme srecinde yerel siyasal srelerden yerel temsil sorununa, hizmetlerde etkinlik ve verimlilik tartmalarndan sosyal adalete kadar birok konuda tartmalara konu olmaktadr. Bu tartmalar bir yanyla neoliberal politikalar dorultusunda yerel ynetimlere yetki, sorumluluk ve kaynak aktarmn ngren yaklamlarn daha eletirel bir biimde gzden geirilmesini gerektirirken, bir yandan da yerel ynetimlerin kapasitelerinin gelitirilmesi iin almalar yaplmasnn gerekliliini ortaya koymaktadr. Deien dnya koullar bu sebeplerle birok anlamda yerel ynetimlerin hem bir frsat hem de bir sorun alan olarak grlmesine sebep olmaktadr. Yerel ynetimler devlet-yurtta ilikilerinin gelitirilmesine kadar birok konuda mesafe kaydedilebilmesi iin nemli frsatlar sunarken, katlmcln arttrlmas, denetimin etkinletirilmesi gibi konular dnldnde yeni mekanizmalar gerektiren sorun alanlar da yaratmaktadrlar. Tm bu tartmalar Kentleme urasnn al toplantsnda dile getirilen ynetiim kavram etrafnda daha da berraklamaktadr. En genel anlamyla idarenin hesap verebilir, katlmc, saydam, etkin ve verimli hale getirilmesi olarak zetlenebilen ama uygulamada zelletirme, serbestletirme, kuralszlatrma ve piyasalatrma uygulamalaryla ilikilendirilen bu kavram, allageldik ynetim yaklamlarnn deimesi temas etrafnda asl anlamn bulmaktadr. Belki de bu anlamda deien dnya koullarnda yerel ynetimlerin yaadklar deiimi en iyi zetleyen ifade ynetim anlayndan ynetiim anlayna geitir. Komisyon almalarna bu tr dncelere ilikin tartmalar ve grleri paylaarak balamtr. almalarn banda, Komisyon erevesi iin ura Sekretaryas tarafndan nerilen ve Srdrlebilir Kalknmann Sektrel Politikalara Uyarlanmas Projesinin sonularn yanstan baz balklarn da bu geii yanstt konusunda hemfikir olunmutur. Komisyon almalar iin nerilen balklar gzden geildiinde balklarn ok farkl leklerde, farkl ayrntlarda birok konuyu ierdii grlmektedir: Planlama hiyerarisinde blge leinde plan yapan, uygulayan, izleyen ve deerlendiren blgesel kurumlar Yerel Ynetimlerin planlama, uygulama ve denetim konularndaki kapasiteleri ve eitim almalar 8

Kentsel ynetime katlm mekanizmalar Kent ve hukuk sistemi Yeni bir vatanda devlet ilikisi model aray Toplumun planlama ve uygulama srelerine srekli katlm Mahalle, semt ve alan leinde rgtlenme ve yerel sahiplilik modellerinin gelitirilmesi zel dare ve Belediye ynetimleri arasnda katlm ve egdm Komisyon balangta yapt tartmalarda bu denli gei bir yelpazenin ele alnmasnn verimli ve doru olmayaca kabulnde bulunmu ve erevesini daraltma kararn almtr. Komisyon erevesinin belirlenmesinde iki temel varsaymla hareket edilmitir. Birinci olarak Komisyon yukarda saylan tm balklarn katlm kavram erevesinde anlam kazandn ve katlma ilikin olarak yaplacak bir almann bu balklarda ifade edilen sorunlar zmede anahtar role sahip olduunu kabul etmitir. kinci olarak da katlmn kendi bana izole edilmi ve soyut bir kavram olarak deil ynetimden ynetiime gei srecindeki gerilimleri yaayan ve frsatlarndan faydalanan yerel ynetimler balamnda anlam kazanan bir kavram olarak ele alnmas gerekliliinin nemli olduu varsaylmtr. Dolaysyla yukardaki balklardan katlm nemsenmekle birlikte katlmn yerel ynetimlerin farkl sre ve mekanizmalaryla ilikisel anlamda ele alnmas benimsenmitir. Bu varsaymlarla hareket eden Komisyon alma ynteminin de bu varsaymlara uygun bir deneyim olarak gerekletirilmesini nemsemi ve alma yntemini buna gre tasarlamtr. Bu dorultuda Komisyon almalarnn en st dzeyde katlmc yntemlerle gerekletirilmesi, gerekli olan tm noktalarda yeniliki katlm ve moderasyon tekniklerinin kullanlmas, bu teknikler yardmyla retilen fikir ve dncelerin sonu rnne yanstlmas tercih edilmitir. Bu anlamda Komisyon Bakan olarak seilen Dr. Sava Zafer ahinin gemi deneyimlerine dayal olarak ayn zamanda moderatr olarak grev yapmas ve belirlenen yntemin uygulanmasna katkda bulunmasna karar verilmitir. almann banda yntemini bu ekilde belirleyen Komisyon almasnn her aamasn etkileimli ve renen bir deneyim olarak yrtmtr. almann banda Dr. Sava Zafer ahin moderasyonu ile zel bir yntem kullanlarak gerekletirilen beyin frtnas sonucunda GZFT belirlenmi, daha sonra zayf yanlar ve tehditlerden yola klarak sorun alanlar, gl yanlarla frsatlardan yola klarak da temel stratejiler ortaya konmutur. Belirlenen sorun ve stratejiler daha sonra yine yeniliki yntemler kullanlarak eylemlere ve performans gstergelerine dntrlm ve temel strateji tablosu tamamlanmtr. Komisyon almalarn yrtrken belirlenen strateji ve eylemlerden yola karak geri beslemelerde bulunmu, alma yntemini srekli olarak gncellemitir. Bu ekilde Komisyon almasnn kendisi bir katlmc renme srecine dnmtr. Bu gncellemelerden en nemlisi katlma ilikin iyi uygulama rneklerinin tantlmas iin yaplmtr. Komisyonun yapt tartmalar sonucunda katlmn gelitirilebilmesi iin yurt iinde ve dnda katlmc uygulamalarn tantlmas ve bu ekilde bilinlendirme salanmas stratejisi belirlenmitir. Komisyon da bu dorultuda yaplan almalarda tespit edilen ve Komisyon yelerinin nerdikleri rneklere Komisyon raporunda atfta bulunulmas kararlatrlmtr. Bu ekilde iyi uygulamalarn tantlmasnn ilk admnn bu neride bulunan Komisyon tarafndan gerekletirilmesi salanm olacaktr.

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

Komisyon almalarnda katlmc ve renen bir srecin yaanmas zgn bir grup ve sosyalleme deneyiminin ortaya kmasn da salamtr. ok farkl kurum ve alanlarda gelen Komisyon yeleri benzerine az rastlanr bir paylamda bulunma frsatn bulmu, kalc dostluklar kurulmutur. Bu paylamlar en gzel rneklerini Komisyon yesi Sn. Yavuz Mildonun geirdii elim rahatszlna ilikin znt ile yine Komisyon yelerinden Sn. Blent Tankn ankaya Belediyesi Bakan Adayl ile Sn. Gaye Doanolunun Belediye Meclis yelii Adaylndan duyulan memnuniyetin paylamnda gstermitir. Bu tr paylamlar etrafnda almalarn yrten Komisyon almalarna katlmn anlam zerine yaplan ak ulu tartmalarla da yn vermitir. Kuramsal olarak oklu anlamlara sahip, uygulamada da karmak bir ilikiler btnn ifade eden katlm kavramnn yukarda ifade edilen kavramsal erevelerde de ifade edilmeye alld gibi ok farkl noktalara giden ekillerde kavrand grlmtr. Komisyon bu ok farkl anlamlandrmalar ortaklatrarak katlm konusunda bir ortak ifade bulmaya almtr. Bu sebeple Komisyon raporunun banda en basit ifadesiyle Komisyonun katlmdan ne anladna ilikin temel baz noktalarn nemli olduu dnlmtr. Bu anlamda Komisyon katlama ilikin temel varsaymlarn katlmn rgtsel sonular, katlmn boyutu, katlmn temel ilkeleri kapsamnda ifade edecektir. Komisyon katlmn rgtsel sonularnn snrlarn izerken kamu ynetiminin genel yapsn ve dnm eilimlerini dikkate almtr. Katlm bir yanyla var olan temsili demokratik sistemin yapsyla bir yanyla da devletin rgtsel yaplanmasyla ilikili olduundan sklkla katlmn var olan temsili mekanizmalarla ilikisi tartlmtr. Bu tartmalarda katlmn temsili sistemin bir alternatifi deil eksikliklerini tamamlayan, iyiletiren bir kavram ve uygulama olduu tespiti yaplmtr. Bu sebeple Komisyon katlma ilikin stratejileri tartrken tartmann dna tap Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars gibi kktenci yaklamlar belirlemekten kanmtr. Genel olarak var olan mekanizmalar iyiletiren, yeni ihtiyalara gre yeni mekanizmalar tanmlamaya alan bir yaklam benimsenmitir. Bu erevede sosyolojik anlamda demokratik toplum yapsn, sre analizi anlamnda katlm srecini, kurumsal kapasiteleri, mevzuat ve yasal dzenlemeleri dikkate alan neriler gelitirilmitir. Katlmn boyutu asndan bakldnda da Komisyon noktasallktan kanan bir yaklam benimsemitir. Var olan katlmc uygulamalara bakldnda katlmn yerel ynetimlerin i ve ilemlerini yrtmesinde sadece noktasal olarak var olduu grlmektedir. rnein sit alanlarnda koruma amal imar planlar yaplrken mevzuata gre en az iki katlmc toplant yaplmas ngrlmektedir. Sit alanlarnn sahiplendirilmesi, farkndalk yaratlmas ve en banda planlarn uygulamaya konmas iin daha etkin bir katlm mekanizmas gerekirken bu toplantlar yasal zorunluluk sebebiyle yerine getirilen aamalar olarak grlmektedir. Bu sebeple Komisyon katlmn ynetsel srelerin herhangi bir noktasna zg, kstl ve dar anlaml bir katlm deil en az ynetsel srecin kendisi kadar nemsenen, srecin her aamasnda var olan ve kendi bana bir ama haline gelen bir katlm anlayn yaygnlatrmay kabul etmitir. Komisyon katlma ilikin temel ilkeleri arasnda devletin katlma ilikin mdahale biimi de ele alnmtr. Genel olarak katlmn rgtlenmesinde ve yaplandrlmasnda devletin etkin bir biimde mdahalede bulunmas ve yukardan aaya bir yntemin izlenmesi ya da katlmn doasna uygun olarak devletin mdahalesinin en aza indirgenip tamamen gnllle dayanan bir katlm srecinin gerekletirilmesi gibi iki ayr yaklam tartlmtr. Katlm tanm gerei gnllln esas olduu bir mekanizmay ierse de kimi zaman 10

katlm srelerine ilikin bilgilendirme, bilinlendirme ve yaplandrma almalarnn devlet tarafndan gerekletirilmesi gerekmektedir. Ancak devletin bu mdahalesi katlmn esasna zarar verecek boyutlara ulamamaldr. zellikle katlmn ar yaplandrld durumlar olumas, katlmn brokratik bir kurallar dizisi haline getirilmesi katlma zarar verebilecek bir durum oluturmaktadr. Bu sebeplerle Komisyon katlmda devlet mdahalesiyle gnllk esas arasnda bir denge kurulmasn benimsemitir. Katlmda devletin rol yapabilir klan mdahaleler ve katlmn temel altyapsn oluturmakla snrl olmaldr. Bu erevede Komisyon katlma ilikin olarak aadaki ilkeleri de kabul etmitir: Sreklilik Btncllk Gnllle Dayallk Vizyonerlik Yani katlm; ynetsel srelerin kendisi gibi bir sreklilie sahip olmal, noktasal ve balayp biten bir uygulama eklinde anlalmamal, sadece bir kurumsal yap ya da meknsal lekle snrlandrlmamal, mmkn olduunca tm kurumsal yaplar ve meknsal lekleri kapsamal, gnlle dayanmal ve salt bireysel ya da kurumsal karlarn temsili iin katlm deil yaanan kentin ya da toplumun gelecei iin karlk beklenmeden yaratcla dayal bir vizyonerlii de iermelidir. Komisyon tm almalarn bu tartmalar ve ilkeler etrafnda renen bir sre olarak tasarlam, gerekletirmi ve sonulandrmtr. Bu sebeple Komisyon, komisyon almasnn kendisinin iyi bir katlm uygulamas rnei olarak incelenmeye deer olduunu kabul etmektedir. I.2 Komisyonun Amac ve Hedefi Komisyon, yukarda izilen erevede; temsili sistemin eksikliklerini giderecek ve aktif yurttalk uygulamalarn arttracak, srekli, btncl, devletin yapabilir klan mdahaleleri ile altyap oluturma mdahalelerini ieren, gnlle dayal, vizyoner kendisi bir ama haline gelmi katlmc mekanizmalarn ve katlm srelerinin yerel ynetimlerde ve yerel ynetim uygulamalarnda yerlemesini salamak iin gerekli sorun alanlarn tespit etmeyi, strateji-eylem-gsterge dizisini belirlemeyi amalamaktadr. Bu amaca ynelik olarak Komisyon, Trkiyede getiimiz elli yldan daha farkl bir evreye giren kentleme srecinin daha yaanabilir, srdrlebilir meknlar retebilmesini, bunun iin de yurtta katlmnn en nemli amalardan biri olarak belirlenmesini, bu dorultuda gerekli yasal, ynetsel ve kapasite oluturma almalarnn yaplmasn ngrerek belirledii eylem plannn gerekletirilmesi durumunda katlmc srelerin Trkiyede zellikle kentlerde yaygn bir ekilde kullanlmasn hedeflemektedir.

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

11

II. MEVCUT DURUMUN DEERLENDRLMES II.1 Bugnk Durum, Uygulamalar ve Mevzuat II.1.1 Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii Sreci, Binyl Kalknma Hedefleri ve Yerel Ynetimlerde Katlm Avrupa Birlii genileme, derinleme ve btnleme srelerine elik eden standartlama ve zgnlklerin korunmas abalarnda yerindenlik (subsidiarity) kavram rneinde olduu gibi yerelleme ve yerel ynetimlere ayr bir nem verilmektedir. Avrupa Birlii srecinde yerel ynetimlere ilikin birok konuda srekli olarak yeni kararlar alnmakta, ok dzeyli ynetiim ve kresel ynetiim kavramlar dorultusunda yeni yaklamlar gelitirilmektedir. Ancak bu yaklamlarn hem temel kayna olan hem de Trkiyenin Avrupa Birlii srecinin hzlanmasna neredeyse kout olarak imzalad Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art bu belgeler arasnda en belirgin olanlarndan birisi olarak kayda deerdir. Bu ve bunun gibi birok belge dikkate alnarak Trkiyenin Avrupa Birlii ile ilikilerini tanmlayan katlm ortakl belgelerinde ve ilerleme raporlarnda yerel ynetimlerin yetki ve sorumluluklar ile kapasiteleri konusunda deerlendirmelerde bulunulmaktadr. Bunun yan sra srdrlebilir kalknma ve kresel sorunlara ilikin olarak Birlemi Milletler gibi uluslar aras kurulularn hazrladklar dier baz belgelerde de Trkiyede yerel ynetimlerin mevcut durumu ve geleceine ilikin nemli hkmlere yer verilmitir. Birlemi Milletler tarafndan ilan edilen ve 2015 ylna kadar dnyada fakirliin srdrlebilir bir biimde yar yarya azaltlmasn ngren Binyl Kalknma Hedefleri bu belgelerin en nemlilerinden birisidir. Avrupa Birlii srecindeki belgeler gibi bu belgelerin de Trkiyede yerel ynetimlere ilikin yaklamn ekillenmesinde kanlmaz olarak ok nemli etkilerinin olduu sylenebilir. Bu sebeplerle Trkiyenin yerel ynetimlere ve katlma ilikin yaklamlar ele alnrken bu deerlendirmelerin gzden geirilmesi yaamsal nem tamaktadr. Mevcut uluslararas belgelerde yer alan yerel ynetimlerin kavramsallatrma biimi kimi zaman olduu gibi, kimi zaman da ulusal ve yerel nceliklerin szgecinden geirilerek ulusal yaklamlarn belirlenmesinde etkin olmaktadr. Bu etkinlik yer yer tepkisel ve eletirel ele allara yol asa da genel olarak Trkiyede yerel ynetimlerin ele alnnda uluslar aras koullarn ve kavramsallatrmalarn etkili olduu gereini deitirmemektedir. Bu raporun hazrland zaman diliminde tm kresel sistemde etkili olan ekonomik krizin zaman ierisinde dnyada yerel ynetimlere ilikin kavray zerinde derin etkileri olaca sylenebilirse de bu etkilerin uluslararas dzlemden Trkiye dzlemine nfuz etmesinin belli bir zaman alaca varsaylmaktadr. Bu sebeple yaplan analiz de mevcut belgelerin bugne kadarki uygulanlar temel alnmtr. Ancak, gelecek zaman diliminde kresel ekonomik kriz etkisiyle bu belgelerin yorumlannda ve uygulamasnda ortaya kacak deiiklikleri ele almak ve kavramsallatrmak da daha sonra yaplacak benzer almalarn grevi olmaldr. II.1.1.1 Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art Gnmz Avrupasnda yerellemenin ve yerel ynetimlerin temel ilke ve esaslarn belirleyen belge Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artdr. Avrupa Konseyi, 19811984 yllar arasnda yerel idarelerin zerklii ile ilgili baz ilkeleri tartm ve bir karar tasars hazrlamtr. Yerel idarelerin glendirilmesi, zerkliklerinin savunulmas, yerinden ynetim ve demokrasi 12

ilkelerine dayanan bir Avrupann kurulmasnn temel kouludur grnden hareketle hazrlanan tasar daha sonra zerklik art olarak Avrupa Konseyince kabul edilmitir. Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art, 15 Ekim 1985 tarihinde imzaya almtr. Trkiye anlamay 21 Kasm 1988de imzalam, anlamann 1991 ylnda da 3723 sayl yasa ile TBMM tarafndan onaylanmas uygun grlm ve 1992de 92/3398 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile onaylanmtr. Anlamann yrrlk tarihi ise 1 Nisan 1993 olarak belirlenmitir. Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnda Belirtilen ilkeler yerel ynetimlere verilen nemin en nemli gstergelerinden birisidir. Yerel ynetimlerin zerk birer kurum olarak ele alnmasndaki en nemli etkenlerden bir tanesinin yerel ynetimlerin halka yaknl ve dolaysyla katlmc uygulamalara ilikin varsaylan gizil gleridir. Bu sebeple Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artna ilikin esaslara gre yerel ynetimlerin zerkliindeki baat koulun katlmclk olduu sylenebilir. II.1.1.2 Avrupa Birlii Katlm Ortakl Belgesi ve lerleme Raporu lkemizin iinde bulunduu en nemli ulus-tesi btnleme sreci olan Avrupa Birlii yaknlamasnda lkemizin mesafe kat etmesi gerekli grlen en nemli alanlardan birisi kamu ynetimi, zel olarak da yerel ynetimlerdir. Trkiye iin hazrlanan Katlm Ortakl Belgelerinin neredeyse tamamna yaknnda yerel etkin, verimli, effaf, katlmc ve hesap verebilir yerel ynetimlerin oluturulmas Trkiyenin ksa dnemli ncelikleri arasnda saylmaktadr. 2 ubat 2008 tarihli Katlm Ortakl Belgesinin Ksa Vadeli ncelikler ana bal altnda yer alan Siyasal Diyalog, Demokrasi ve Hukuk Devleti alt bal altnda merkezi ynetimi yeniden yaplandrarak, yetkileri yerel ynetimlere aktararak ve yeterli kaynak aktararak yerel ynetimleri glendirmek temel bir faaliyet alan olarak belirtilmitir. Nitekim Avrupa Birlii tarafndan hazrlanan Trkiye 2008 lerleme Raporunda da bu konuda arpc deerlendirmelerde bulunulmaktadr. lerleme Raporunun 7. sayfasnda1 hkmet bal altnda: Yerel ynetimler konusunda, Meclis, Mart 2008de belediyelere ilikin bir Kanun kabul etmitir. Bahse konu yasa 43 yeni ile oluturmu, 239 belediyeyi birletirmi ve 863 belediyeyi kapatmtr. Temmuz 2008de Meclis, yerel ynetimlerin grevlerini daha etkili bir ekilde yerine getirmelerini salamak amacyla gelirlerini arttracak bir yasay kabul etmitir. Yerel ynetimlere ilikin yasalarn uygulanmasna ve kapasite artrmna devam edilmitir. Ancak, belediyelere ilikin Mart 2008de kabul edilen yasa, CHPnin bavurusunun ardndan Anayasa Mahkemesi tarafndan incelenmektedir. Yerel ynetimlere daha ok yetki devrini amalayan Kamu Ynetimi Hakknda ereve Yasa konusunda bir ilerleme salanamamtr. Vatandalarn yerel ynetimlere katlmn arttrmak iin bir platform olarak dnlen Kent Konseyleri sadece az sayda ehirde etkili olarak almaktadr. Tm Kent Konseylerini glendirmek iin aba gsterilmesi gerekmektedir. Hesap verebilirlik sistemleri ve effaflk da glendirilmelidir Yerel ynetimlere ilikin olarak ise, ahiren kabul edilen yerel ynetim yasalarnn hayata geirilmesi ve yerel ynetimler lehinde demi merkeziyetiliin glendirilmesi gerekmektedir. denilmekte, yerel ynetimlere daha fazla yetki, kaynak ve sorumluluk verilmesi gerektiinin ve bu yaplrken de katlmcln gelitirilmesinin alt izilmektedir.

2008 Yl AB lerleme Raporunun deerlendirilmesinde Avrupa Birlii Genel Sekreterliinin internet sitesinde (http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRapor lari/turkiye_ilerleme_rap_2008.pdf) bulunan gayri resmi tercme kullanlmtr.

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

13

Yine lerleme Raporunun 9. sayfasnda Yolsuzlukla Mcadele Politikas bal altnda: Bununla birlikte, Hkmet kapsaml bir yolsuzlukla mcadele stratejisi hazrlayamamtr. Bu alanda politika belirleme konusunda yeterli siyasi destek alnamamtr. Ayrca, sivil toplumu kapsayan ve yolsuzlukla mcadele stratejilerinin uygulanmasnn denetimi ile yeni stratejilerin nerilmesi grevlerini stlenecek genel bir gzetim organ oluturulmas gibi GRECOnun en nemli tavsiyelerinden birou yerine getirilmemitir. zellikle gayrimenkul irketleri, yerel ynetimler ve niversitelerin adlarnn kart yolsuzluk olaylar basnda ska yer almtr. Sonu olarak, kanun uygulayc birimler, birok kuruma ynelik olarak yksek profilli yolsuzluk soruturmalar yrtmlerdir. denilerek yerel ynetimlerin yolsuzlukla ilgili birok sorunun da paras olduuna deinilerek yerel ynetimlerin hesap verebilirliinin ve denetiminin nemli olduu vurgusu ortaya konmutur. Bu tr eletiriler lerleme Raporunun 66. sayfasnda dari Kapasite bal altnda da tekrarlanmtr: dari kapasitede snrl ilerleme kaydedilmitir. IPA bnyesindeki operasyonel programlarn uygulanmasna ynelik hazrlklar iin salanan AB yardmlar erevesinde verilen ve hlihazrda devam eden eitim ve teknik yardmlar, daha ok merkezi idare dzeyinde snrl kalmtr. Bu erevede, uygulama birimleri olarak saptanan Bakanlklarda bir miktar kapasite gelitirilebilmitir. Blgesel dzeyde idari kapasite zayf olmaya devam etmektedir; bunun nedenleri arasnda, Kalknma Ajanslar Kanununun askya alnmas ve blgesel yaplar oluturmaktaki baarszlk da yer almaktadr. Yerel/blgesel idarelerin ve paydalarn programlarn uygulanmasna katklar olduka snrl kalmaya devam etmitir. Bu alandaki hazrlklar yava ilerlemektedir. Grld zere 2008 Yl AB Katlm Ortakl Belgesi ve lerleme Raporunda yerel ynetimlerin yetki, sorumluluk ve kaynaklarnn arttrlmas konusunda eletirilerde bulunulurken, ayn zamanda da yerel ynetimlerin denetimi ve kapasite artrm konularnda uyarlarda bulunulmaktadr. Yerelleme nemsenirken kurumsal aralara, katlma ve kapasite artrmna vurgu yaplmaktadr. II.1.1.3 Birlemi Milletler Binyl Kalknma Hedefleri ve Trkiyede Yerel Ynetimler 2000 yl Eyll aynda Birlemi Milletler Binyl Zirvesi olarak anlan toplant gerekletirilmi ve bu toplantda 2015 ylna kadar dnyada yoksulluun yar yarya azaltlmas iin sekiz nemli hedef konmutur. Bu hedefler aadaki gibidir2: 1: Ar yoksulluu ve al ortadan kaldrmak 2: Herkes iin evrensel ilkretim salamak 3: Cinsiyet eitliini tevik etmek ve kadnn glendirilmesini salamak 4: ocuk lmlerini azaltmak 5: Anne saln iyiletirmek 6: HIV/AIDS, stma ve dier hastalklarla mcadele 7: evresel srdrlebilirlii salama 8: Kalknma iin kresel bir ortaklk kurmak Bu hedeflerin gerekletirilebilmesi iin ncelikle her lke iin bir durum raporu hazrlanarak
2 Binyl Kalknma Hedefleri Trkiye Raporu http://www.un.org.tr/index.php?LNG=1&ID=21 adresinden alnarak deerlendirilmitir.

14

her bir eylem bal altnda potansiyel ve kapasite belirlenmeye allm, ulusal eylem planlarna girdi salanmtr. 2005 ylnda yaymlanan Trkiye Binyl Kalknma Hedefleri Raporunda da bu anlamda deerlendirmelerde bulunulmutur. Bu deerlendirmeler ierisinde yerel ynetimlere ilikin nemli tespitlere yer verilmitir. zellikle Binyl Kalknma Hedeflerinin 7.si olan evresel Srdrlebilirliin Salanmas bal altnda 61. sayfada yerel ynetimlere atfta bulunulmaktadr. Yaplan deerlendirmede Trkiyede yerel ynetimlere ilikin olarak nfus artna ve kentlemeye paralel biimde yerel ynetimlerin glendirilemedii vurgusuna yer verilmitir: Yukarda belirtildii gibi hala evre ile ilgili verilerin toplanmas ve izlenmesi iin gerekli sistemlerin glendirilmesi ve organize edilmesine ynelik ok acil bir ihtiya bulunmaktadr. Yerel idarelerin desantralizasyonu ve glendirilmesi iin halen devam eden reform abalarnn tamamlanmasndan sonra, veri toplama ve izleme sisteminin kurulmasna ilikin sorumluluklar ve ihtiyalar belirlenebilecektir. Yerel idarelerin kaynaklar (mali, teknik, kurumsal kapasite) nfus artnn yaratt kentsel hizmetlere olan talep ile orantl olarak artmamtr. II.1.2 Trkiyede Katlml Karar Alma Srelerinin Geliimi 1992 ylnda Rio de Janeiroda dzenlenen Dnya Yeryz Zirvesi, doal evrenin dengesinin srdrlebilmesine olanak tanyan ekonomik, sosyal ve meknsal politikalarn gelitirilmesi asndan pek ok nemli dzenleme getiren, ke ta niteliindeki konferanslardan biridir. Bu konferans, halkn karar alma srelerine katlm konusunu gndeme getirmesi ile de bir ke tadr. 1992 Rio Konferans ncesinde de, elbette dnyann eitli yerlerinde katlml karar alma/planlama sreleri gerekletirilmekteydi; ancak Gndem 21 ve Yerel Gndem 21 projelerinin balatld bu konferans, katlml srelerin kurumsallamas asndan ok nemli bir admdr. Rio Konferans, Trkiye iin de katlml karar alma srelerinin gelimesinde nem tamaktadr. lkemiz Rio Konferansnda gndeme gelen Yerel Gndem 21 projesine 1996 ylnda katlmtr. Gndem 21in yerel ynetimlerle ilgili blmnde yer alan Yerel Gndem 21, yerel srdrlebilir kalknma sorunlarn zmek iin uzun dnemli, stratejik bir plann hazrlanmas ve uygulanmasyla yerel dzeyde Gndem 21in hedeflerine ulalmasn amalayan katlml bir sretir. (amur ve Vaizolu 2007). Trkiyede katlml karar alma yaklam konusunda yaplan almalar izleyen ksmda tarihsel olarak derlenmektedir. Trkiye Cumhuriyetinin kurulduu 1923 ylndan 1950lere kadar uzanan dnem, halkn yerel karar alma/planlama srelerine katlmas asndan herhangi bir deneyim iermemektedir. Bu dnemin amac, uzun bamszlk savalarndan sonra lkenin hzla her alanda modernlemesidir (Tekeli 1998). Bu dnemi izleyen dnem, yani 1950li yllardan 1980li yllara kadar sren dnem, lkemizde hzl kentleme dnemi olarak bilinmektedir. Devlet Planlama Tekilatnn 1963 ylndan itibaren hazrlamaya balad kalknma planlar katlml planlamann nemini vurgulamaktadr. Ayrca, bu planlarn hazrlanmas iin oluturulan zel ihtisas komisyonlarnn alma biimi de katlml planlamaya rnek saylabilir. Kele (1991), planl dnemin balarnda, yani 1960l yllarda, halkn devletle ibirliine dayanan bir yntem olan Toplum Kalknmasnn, krsal kalknmann bir arac olarak kalknma planlarnda yer aldndan sz etmektedir. Toplum Kalknmas Yntemi, I. Be
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

15

Yllk Planda (1963, 101) u ekilde tanmlanmaktadr: Toplum kalknmas, eitli hizmet ve almalarn yaplmas, dernek, kooperatif gibi tekiltlarn kurulmas ve idare ile topluluklarn ibirliinin salanmasn kavrayan bir almadr. Bu, kitleleri eitecek, birlikte almaya yneltecek, toplum yapsnda istenen deiikliklerin gereklemesini salayacak, toplumsal enerjiyi yaratc bir ekilde harekete geirmeye yol aacak nemli bir kalknma metodudur... Bu metot hizmetlerin grlmesinde gereksiz yere kaynak ve insan gc harcanmasna engel olacak tedbirlerin alnmasna, halkn gnll olarak hizmetlere katlmasna, hizmetlerden daha ok sayda insann yararlanmasna yol aacaktr. (Vurgu eklenmitir.) I. Be Yllk Kalknma Plannda bu yntemin ilkeleri ise aadaki gibi aklanmaktadr (1963, 104): (1) Toplum kalknmas konusundaki btn almalar; hedefler, toplum yaps, yapy etkileyecek metotlar ve aralar bakmndan mterek esaslara gre yaplacak ve yrtlecektir. (2) Birleik hedef ve ilkelere gre hazrlanm programlarn uygulanmasna halkn gnll olarak katlmas zerinde nemle durulacaktr. (3) Halkn katlmasn salamak bakmndan idare ile halk arasnda ibirliini kurmak iin, bir yandan idare elemanlarnn zel bir eitimden gemesine, br yandan halk nderlerinin yetitirilmesine nem verilecektir. (4) Btn almalar, hedefler ve elde edilen sonular bakmndan srekli olarak deerlendirilecektir. Bu yntem kentlerde de, zellikle gecekondu blgelerinde, kullanlmak istenmi, ancak 2. Be Yllk Kalknma Plan dnemi sonunda bu yntemin terk edilmesi sonucunda uygulanamamtr (Kele 1991, 23). 1970li yllarda meslek odalar ve sosyal demokrat belediyeler, katlmn nemini gndeme getirmilerdir (zcan 2000). 1970li yllarda gelien bir katlml uygulama rnei, gecekondu gzelletirme dernekleridir. Devletin ve belediyelerin gecekondu blgelerinin hizmetlerini karlamakta yetersiz kalmalar sonucunda, gecekondu blgelerinde yaayanlar ok sayda dernek kurarak ynetim zerinde birer bask kmesi olarak etkili olmaya almlardr. Ancak devletin ve siyasal partilerin bu yreleri bir oy gizilgc olarak grmelerinin ardndan, bu katlm roln dernekler yerine siyasi partiler stlenmeye balamtr (Kele 1991, 24). Hzl kentleme dneminin ardndan, 1980lerden 1990lara uzanan neo-liberal dnem gelmektedir. Yerel ynetimlerin yetkilerinin snrl da olsa geniletildii bu dnemde, merkezi ynetim kentleme ve planlama konusuyla ilgilenmeyi srdrmtr. 19791983 dnemini kapsayan 4. Be Yllk Kalknma Plannda halkn karar alma srelerine katlmyla ilgili dorudan bir ilke bulunmamaktadr. Ancak Plan, kurumlar aras ibirliinin neminin altn izmekte, 3. Be Yllk Plann uygulamasnda karlalan darboazlarn, genelde kamu kurulularnn ynetsel yaplarndan, yetersiz ve kat yorumlanan rgt yasalarndan kaynakland belirtilmektedir. Kurulularn ilevlerini gerekletirmek amacyla kullandklar yntem ve tekniklerin, ibirlii ve egdm yaklamlarnn kalknma srecinin gereksinimlerinin ok gerisinde bulunduunun eletirisi yaplmaktadr. 4. Plan, eitli sektrlerin geliiminde gerek zel gerekse kamu kurumlarnn ibirliklerine gireceklerini belirtmektedir. 19851989 yllarn kapsayan 5. Be Yllk Kalknma Plannda da halkn karar alma srelerine katlmndan sz edilmemekte; ancak eitli sektrel konularda kurumlar aras ibirlii yaplacana ilikin ilke ve politikalar yer almaktadr. rnein, Planda turizmle ilgili aadaki ilke yer almaktadr: 16

Turizm kaynaklar envanteri ile fiziksel planlama almalarnda ilgili kamu kurulular, bilim kurumlar, gnll kurulular ve zel sektr kurumlar arasnda ibirlii salanacaktr. (Vurgu eklenmitir.) 1990l yllardan bu yana Trkiyede halk katlm konusunda daha somut admlar atlmaya balanmtr. Bunun iki nedeninden sz edilebilir: Birinci neden, yukarda da anlatlan Rio Konferansnn (1992) tm dnyadaki etkisidir. kinci neden ise, gemi planlama deneyimlerinde yerel halkn katlm olmakszn retilen planlarn kentsel geliimi dzenlemedeki baarszlklardr (Tekeli 1993). 1990l yllarda merkezi ynetim yerel srelerle ilgilenmeye devam etse de, eitli yerleimlerde ynetiim ilkesi uygulanmaya balanmtr. 1997 ylnda 9 pilot kentte balatlan Yerel Gndem 21 projesi, gnmzde 50nin zerinde yerleimde uygulanmaktadr. VII. Plandan itibaren retilen tm be yllk kalknma planlar, srdrlebilir kalknma iin halk katlmnn nemini vurgulamaktadr (Gedikli 2009, baskda). VII. Plan, kadnn toplumsal yaama katlm, halk katlm ve yerinden ynetime ilikin aadaki ilkeleri iermektedir: Kadnlarn, eit statde bireyler olarak toplumsal yaamn her alanna katlmlarnn salanmas esastr. Halkn mahalli idarelerin kararlarna ve uygulama srelerine katlmn ve denetimini salayc dzenlemeler yaplacaktr. Kamu hizmetlerinde etkinliin salanmas, rasyonel kaynak kullanm, demokratik ve katlmc yerinden ynetim ilkesine uygun olarak merkezi idare ile mahalli idareler arasnda grev, yetki, sorumluluk ve kaynak paylamnn temel esaslarn belirleyen ereve kanunun karlmasna ynelik almalar plan dneminin ilk ylnda tamamlanacaktr. Turizm hareketlerinin younlat blgelerde yerel ynetimlerin ve halkn turizm ile ilgili kararlara katlmas salanacaktr. Demokratikleme srecinin en belirgin uygulama alan evre konularna gsterilen ilgi ve katkdr. Dolaysyla evre ynetimine ve karar alma srelerine halkn katlmnn salanmas gerekmektedir. Son yllarda gnll kurulular aracl ile yerel lekte bask grubu oluturma abalar nem kazanmaktadr. Ancak bu katlmn her dzeyde etkili olabilmesi iin rgn eitim sistemi iine evre dersleri konulmu olmakla birlikte bu yeterli olmamaktadr. Toplumda her kesimin bu konuda eitilmesi gerekmektedir. 2001-2005 dnemini kapsayan 8. Plann katlma ilikin ilke ve politikalar ise yledir: Toplumun byk kesimini ilgilendiren nemli projelerde, halkn proje oluumuna katlmn salayacak katlm mekanizmalar gelitirilecektir. Blgesel gelime politikalarnn uygulanmasnda; srdrlebilirlik, blgeleraras btnleme, sosyal ve ekonomik dengelerin salanmas, yaam kalitesinin iyiletirilmesi, frsat eitlii, kltrel gelime ve katlmclk ilkeleri esas alnacaktr.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

17

Gelir dalm dengesizliklerinin en aza indirilmesi, blgesel gelimenin hzlandrlmas ve rasyonel kaynak datm asndan nem tayan, blge planlaryla uyumlu, il dzeyinde l Gelime Planlar almalar balatlacaktr. Bu erevede, l Planlama ve Koordinasyon birimleri glendirilecek ve il gelime planlarnn hazrlanmas ve uygulanmasnda ilgili tm kesimlerin katlm salanacaktr. Mahalli idareler koordinatrlnde, kamu kurum ve kurulular ile sivil toplum rgtlerinin katlm da salanarak, potansiyeli olan geri kalm yrelerde, gelir artrc ve uygulamaya ynelik, kk lekli yresel projeler oluturulacak ve uygulamalar yaygnlatrlacaktr. Blge planlama; blgelerin farkl imknlara, zelliklere ve sorunlara sahip olduu gereinden hareketle, kapsaml ve katlmc bir yaklamla ele alnacaktr. Krsal alanda istihdamn artrlmas, insangc kaynaklarnn gelitirilmesi, krsal nfusun gelirini artrc ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi, yaam kalitesinin iyiletirilmesi, etkili rgtlenme ve her dzeyde katlmclk nem tamaktadr. Sivil toplum rgtlerinin kalknma srecine katlmlarn artrc dzenlemeler yaplacaktr. Kadnlarn toplumsal konumlarnn glendirilmesi, etkinlik alanlarnn geniletilmesi ve eit frsat ve imknlardan yararlanmalarnn salanmas iin eitim seviyesi ykseltilecek, kalknma srecine, i hayatna ve karar alma mekanizmalarna daha fazla katlmlar salanacaktr. Demokrasinin gelitirilmesi, ekonomik, sosyal ve kltrel kalknma srecine toplumun tm kesimlerinin etkin katlmnn salanmas esastr. Ulusal ve uluslararas kaynaklarn harekete geirilerek kalknma abalarnn glendirilmesi amacyla, ST lerin milli politika hedefleri istikametinde faaliyet gstermeleri salanacaktr. u an yrrlkte olan 9. Plan da benzer ekilde katlmcln nemini vurgulamaktadr: Toplumsal diyalog ve katlmclk glendirilerek, toplumsal katk ve sahiplenmenin salanmas esastr. Kamusal hizmet sunumunda; effaflk, hesap verebilirlik, katlmclk, verimlilik ve vatanda memnuniyeti esastr. Toplumun tm kesimlerine eit frsatlar sunan, katlmc, kamu yararn gzeten, yurtii kaynaklarn kullanmna zen gstererek da bamll en aza indiren, evreye duyarl, ekonomik adan verimli, gvenli ve srekli yaya hareketinin salanmasn esas alan kent ii ulam planlamas yaplacaktr. Genlerin aileleriyle ve toplumla iletiimlerini daha salkl hale getirecek, zgvenlerini gelitirecek, yaadklar topluma aidiyet duygusu ve duyarllklarn artracak, karar alma srelerine katlmlarn salayacak tedbirler alnacaktr. Kamu politikalarnn oluturulmasnda demokratik katlm, saydaml salamak ve toplumsal diyalogu gelitirmek iin STKlarn karar alma srelerine katklarn salayacak mekanizmalara ynelik almalar yaplacaktr. 18

Blgesel gelime planlar; yerel dinamikleri ve isel potansiyelleri harekete geirmeye ynelik strateji ve ncelikleri belirleyen esnek, dinamik, katlmc ve uygulanabilir nitelikte hazrlanacaktr. Kalknma ajanslaryla ibirlii iinde tm blgelerin gelime stratejileri ve planlar tamamlanacak ve yeterli finansmanla desteklenecektir. Blgesel gelime ve yerel kalknma uygulamalarnda yerindenlik esas alnacak, katlmclk gelitirilecek, kalknmaya ilikin kilit paydalar arasnda ortaklk kltr oluturularak uygulamaya ynelik sinerjinin, sahiplenmenin ve farkndaln artrlmas salanacaktr. ncelikle az gelimi blgelerden balamak zere sivil toplum kurulularnn yerel ve blgesel kalknma abalarna katk salamalar zendirilecektir. Yerel dzeyde aktrler aras ibirliini gelitiren, yerel ihtiyalara duyarl kalknma giriimlerini tabandan tavana yaklamla glendiren, katlm ve maliyet paylamn esas alan projeler, ncelikle pilot dzeyde uygulamaya konularak, iyi uygulama rnekleri yaygnlatrlacaktr. Yerel ynetimlerce elektronik ortamda sunulan hizmetler gelitirilecek, bunlara ilikin standartlar oluturulacak ve veri paylam salanacaktr. Bu hizmetlerin sunumunda sinerji frsatlar ortaya karlacak, bilgi ve iletiim teknolojilerinin salad imknlardan faydalanlarak halkn ynetime etkin katlm iin ortam salanacaktr. 9. Kalknma Planna kout olarak Orta Vadeli Programda da yerel ynetimler blgesel kalknma ve iyi ynetiimin temel unsurlar olarak grlm, bu anlamda stratejiler gelitirilmitir. lkenin ekonomik ve sosyal gelime srecinin etkin ynetimini salamak zere; kamu ynetiminin yurtta odakl, kaliteli, etkili ve hzl hizmet sunabilen; esneklik, saydamlk, katlmclk, hesap verme sorumluluu, ngrlebilirlik gibi ada kavramlar benimsemi bir anlaya, yapya ve ileyie kavuturulmas temel amatr. Yerel ynetimlerin sunduklar hizmetler iin lke apnda asgari hizmet standartlar belirlenecek; standartlara uygunluk denetimi merkezi idare tarafndan yaplacaktr. Yerel ynetimlerce sunulan hizmetler de dhil olmak zere, kamu i sreleri vatanda ve i dnyasnn ihtiyalar dorultusunda yeniden tasarlanacak, kamu hizmetlerinin etkin, effaf, srekli, gvenilir, tek kapdan ve farkl platformlardan sunulduu, btnleik bir e-Devlet yaps oluturulacaktr. E-Devlet hizmetlerinin sunumunda kiisel bilgilerin mahremiyetinin korunmas esas olacaktr. 9. Kalknma Plan ve Orta Vadeli Program girdileri dorultusunda hazrlanan 2008 Yl Merkezi Hkmet Yatrm Programnda yerel ynetimler nemli bir yer tutmaktadr. En bata yerel ynetimlerin kltrn korunmas, gelitirilmesi ve toplumsal diyalogun glendirilmesi iin nemli roller stlenmesi beklenmektedir. Kentleme sreciyle birlikte ortaya kan toplumsal ve kltrel deiimin yerel ynetimlerin nclnde geleneksel kltrel unsurlarn korunmasyla ynlendirilmesi ngrlmekte, bunun iin yetki ve sorumluluklarn yerel ynetimlere devredilmesi, zel sektr ve sivil toplum kurulularyla ibirliine gidilmesi benimsenmektedir. Kltrel hayatn canlandrlmas ve kltrel faaliyetlerin lkenin btnne yaygnlatrlmas amacyla, yerel nitelikteki kltr hizmetlerinin yerel ynetimlere devredilmesi ve bu alanda
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

19

kamu-zel sektr ibirliinin gelitirilmesi ynnde yasal ve idari dzenleme almalar balatlmtr. Bu balamda kltr alannda sponsorluk uygulamasnn yaygnlatrlmas ve kolaylatrlmasyla ilgili almalar srdrlmektedir. Youn g ve arpk kentlemenin oluturduu sorunlar, toplumsal btnl ve uyumu zedeleyici ortamlar oluturmaktadr. Bu kapsamda, yerel ynetimlerin ve sivil toplum kurulularnn (STK) toplumsal dayanma ve bir arada yaama kltrn gelitirecek faaliyetlere arlk vermeleri gerekmektedir. Toplumsal deiim srecinde kltrel zenginliimizin korunmas, gelitirilmesi ve gelecek kuaklara aktarlmas, kltr politikalarnn temelini oluturacaktr. Sosyal ve ekonomik politikalarda kltr boyutunun dikkate alnmas ve kltr politikalarnn hayata geirilmesinde yerel ynetimlerin ve STKlarn etkin katlm salanacaktr. htiyacn duyduumuz deer ve davranlarla zenginletirilerek gemiten gelecee tanan kltrel birikimimizi ve onun tarafndan biimlenmi olan kimliimizi, zgvenli bir ekilde amzn deerleriyle btnletirebilecek bireyleri yetitirmek amacyla gerekli tedbirler alnacaktr. Ayrca, ortak kltrel deerlerimiz etrafnda ve farkllklara sayg erevesinde tm bireylerin hogr, uzlama kltr ve toplumsal dayanma ierisinde yaamas amalanmaktadr. Programda blgesel ve yerel kalknmann salanabilmesi iin yerel kapasitenin arttrlmasna ayrca nem verilmekte ve yerel ynetimlerin katlmla dorudan ya da dolayl ilikili olarak kapasitesinin gelitirilmesine nem verilmektedir (sayfa 248). Blgesel gelime politikalarnn oluturulmasnda ve hayata geirilmesinde, bata blgesel kalknma birimleri ve yerel ynetimler olmak zere yerel dzeyde blgesel gelimede rol olan kurulularn, uzmanlama dzeyi, proje hazrlama, uygulama, izleme, deerlendirme ve koordinasyon kapasitesi artrlacak ve beeri kaynaklar gelitirilecektir. Mahalli darelerin mali kaynaklar eitlendirilecek ve artrlacaktr. Kamu, zel ve sivil toplum kurulular arasndaki yerel ibirlii ve ortaklklar desteklenecek, ibirlii alarnn oluturulmas ve bu alar vastasyla iyi uygulama rnekleri bata olmak zere bilgi alverii zendirilecektir. Merkezi ve yerel kurumlar arasnda planlama, uygulama, izleme ve deerlendirme aamalarnda bilgi ak ve ibirlii etkinletirilecektir. Dier yandan, il kamu yatrmlarnn planlanmas, uygulanmas, izlenmesi ve deerlendirilmesinde yerel kurulularn koordinasyonu ve etkinlii glendirilecektir. Son olarak 2008 Yl Yatrm Programnda Kurumlar Aras Yetki ve Sorumluluklarn Rasyonelletirilmesi bal altnda Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artna atfla kamu hizmetlerinin sunulabilecekleri en yakn yerel ynetim leinde sunulmalar iin zel aba harcanmas ve bunun iin de yerel ynetimlerin yeniden yaplandrlmalar ngrlmektedir. Kamu kurum ve kurulularnn asli grevlerini yerine getirebilmeleri iin grev ve yetkileriyle tekilat yaplar arasnda uyum salanmas, ilevi kalmam birimlerin kapatlmas, hizmet gereklerinin zorunlu kld durumlar dnda yeni birimler oluturulmamas, kamu kurum ve kurulularnn ilem ve eylemlerinde uyacaklar usul ve esaslar ieren yasal dzenlemenin yaplmas, Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnda getirilen ilkeler de dikkate alnarak merkezi ynetimden yerel ynetimlere yetki ve grev aktarlmas, yerel ynetimlerin sunduklar hizmetler iin lke apnda asgari hizmet standartlarnn belirlenmesi ve bunlara uyumun denetlenmesi temel amatr. Mahalli idareler; idarenin btnl ve niter yap ilkesine uygun olarak, merkezi idarenin belirleyecei ilke ve standartlar erevesinde mahalli ve mterek nitelikli ihtiyalarn etkin, verimli ve zamannda karlanmas konusunda kendi 20

kararlarn alan, kaynaklarn oluturan, projelerini uygulayan effaf idari birimler olarak yeniden yaplandrlacaktr. Grld gibi 2008 Yl Yatrm Programnda da 9. Kalknma Plannda ngrlen strateji ve politikalara uygun olarak yetki ve sorumluluklarn her alanda yerel ynetimlere aktarlmas, bunun iin de yerel ynetimlerin kapasitelerinin arttrlmas iin somut admlar atlmaya allmtr. zetle, 1990lardan bu yana katlmn yerlemesi ynnde admlar atlmtr. lkemizde katlm yaklamnn baaryla uyguland rnekler olmakla beraber, henz tam anlamyla yerlemi bir katlm kltrnn olutuundan sz etmek olanakl deildir. Bu konuda hala almamz gereken yol vardr. Son olarak, tekil rnekler olsa da, kentlerdeki nemli meknlarn korunmas konusunda halkn byk kalabalklar eklinde rgtlendii baarl katlm rneklerine deinmek yerinde olacaktr: Bunlarn en nemlilerinden biri Ankara halknn Gvenparkn korunmas konusunda gerekletirdii eylemdir. Kent parklar, Cumhuriyetin ilk yllarnda Ankarann Cumhuriyet ideolojisini ve ulusal ideallerini yanstan prestijli kent meknlar olmulardr. Kent halknn sosyallemelerini ve kent yaamna katlmn salamlardr. Kzlayda bulunan Gvenpark, bu parklardan biridir. Gvenparkta Havuz ba olarak anlan alan, Cumhuriyetin ilk yllarndan balayarak youn olarak kullanlmaktadr. Ancak, 1985 ylnda Belediye Gvenpark alan iin bir ihale am, hazrlanan proje ile Ankarann ilk kent plancs Jansen tarafndan oluturulan Hkmet Kartiyesinin banda bulunan Gven Antnn yerinin deitirilmesi ve alveri ilevlerinin yer altna alnmas kabul edilmitir. Ancak Ankara tarihinde yaanan en kapsaml toplumsal bakaldrlarndan olan Gvenparka sahip kalm hareketiyle toplanan binlerce imza ve gsteriler ile projenin uygulanmas engellenmitir (zdemir 2009, 150). Dier bir rnek ise yakn gemite yaanan Kuulu Park rneidir. Bykehir Belediyesinin Kuulu Parkn bir ksmn tat yolu olarak dzenlenmesini n gren projesi karsnda, halkn yapt eylemler ve kamuoyu basklar sonucunda, Kuulu Parka olan mdahale az da olsa engellenmitir (zdemir 2009, 151). II.1.3 Yerel Ynetimlerde Katlmc yi Uygulama rnekleri Komisyon almalar srasnda, Komisyon yelerinin sunduu yerel ynetimlerde katlmc uygulama rneklerinin Komisyonun rettii eylem plannda da yer alan katlmc uygulama rneklerinin tantlmas stratejisi dorultusunda Komisyon raporunda yer almas ngrlmtr. Bu anlamda Yerel Gndem 21 Deneyimleri ile Kent Konseyi Yaplanmalarn btnletirmeleri bakmndan Bursa ve Antalya rnekleri, Katlmc Bteleme uygulamalar asndan anakkale Belediyesi ve Uak l zel daresi rneklerinin sunulmas uygun bulunmutur. Bu rnekler Komisyon almalarnn snrlar iersinde paylalan rnekler olduundan bu rnekler dnda da Komisyon kapsamna alnamayan katlmc iyi uygulama rneklerinin bulunduunun belirtilmesinde fayda bulunmaktadr. Komisyon rettii eylem planlar dorultusunda Trkiyedeki dier katlmc iyi uygulama rneklerinin de kefedilmesini, tantlmasn ve bu rneklere ilikin bilimsel almalar yaplmasn ngrmektedir. II.1.3.1 Bursa Yerel Gndem 21 Program Bursa Yerel Gndem 21 Program faaliyetlerine 1995 ylnda balamtr. Balangcndan
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

21

bu yana Program, zengin ierii, katlmc mekanizmalarnn gc ve gelitirdii ortaklklara dayal projelerle gnll hareketin en nemli uygulama rneklerinden birisi olmutur. Program ok aktrl ve ok sektrl almalarla, sivil toplum kurulular ile yrtlen ortaklklarla ve gnllletirme hareketinde stlendii rolle uzun soluklu bir deneyimi ifade etmektedir. Program erevesinde kadn, ocuk ve engelli meclisleriyle, genlik konseyi ve kent konseyi ile ok sayda gnll alma gruplaryla, btn toplum kesimlerinin kendileri ve yaadklar kentle ilgili pek ok konuda alma yapmalarna, fikir retmelerine ve projeler gelitirmelerine imkn salanmaktadr. Yerel ynetim, merkezi ynetim, niversite, sivil toplum kurulular ve i dnyas ile birliktelikler oluturularak, ok ortakl ve ok sektrl alma kltr gelitirilmektedir. Programn temelleri Bursada, Avrupa Topluluunun Yerel Ynetim ve Demokrasinin Glendirilmesi Projesi (MED-DEM) kapsamnda, 1994 yl Kasm aynda IULA-EMME ve Bursa Bykehir Belediyesi ibirlii ile mahalle sakinlerinin dilek, istek, ikyet ve nerilerini derleyen, mahallenin ortak ihtiyalarn belirleyen ve mahalle muhtarlar nclnde semtin ekonomik ve kltrel zenginliine ilikin yerel hizmetleri organize eden Semt Danma Merkezlerinin (SEDAM) oluturulmas ile atlmtr. Daha sonra yine SEDAMlardan yola klarak ehir Danma ve Dayanma Konseyi oluturulmutur. Bu Konsey; yerel ynetimler, kamu kurum ve kurulularnn temsilcileri ve daha nceki yllarda Bursaya Vali, Belediye Bakan dzeyinde hizmet eden eski yneticilerden oluan 104 ye ile almalarna balamtr. Daha sonra bu Konseyin almalar Bursa Bykehir Belediyesi ats altnda kurulan Yerel Gndem 21 Sekreterliinin oluturduu gnll rgtlenme ile devam etmitir. Bugn itibariyle Bursa Yerel Gndem 21de almalar platformlar, gnll alma gruplar, kent gnll evleri, projeler, STKlarla ibirlii almalar ve uluslar aras almalar olmak zere 6 ana balk altnda yrtlmektedir. Program daha sonra kent konseylerinin kurulmasnn mevzuata girmesi ile kent konseyi sreci ile btnleerek devam etmi olsa da genel olarak bir Yerel Gndem 21 hareketi olma niteliini korumutur. Bursa Yerel Gndem 21 Program, ok farkl leklerde kurduu ilikiler a, gnlllk odakl alma biimi, ierik zenginlii, ok aktrllk, sreklilik ve ok sektrllk znitelikleri bakmndan Komisyon tarafndan nemsenmekte olup, tantlmasnn ve kullanlan yntemin yaygnlatrlmasnn Trkiyede katlmc srelerin gelitirilmesi asndan katkda bulunaca dnlmektedir. II.1.3.2 Antalya Kent Konseyi Deneyimi Antalya Kent Konseyi Deneyimi Yerel Gnden 21 uygulamas ile balamtr. Yerel Gndem 21 Antalya Kent Konseyi Ynetime katlm, zmde ortaklk, Kentine sahip kma gibi ilkelerle 03.Mart 1997de Bykehirin ars ile oluturulmutur. Kentin kamu kurumlar, niversite, siyasi partiler, milletvekilleri, muhtarlar, belediyeler, meslek rgtleri, dernekler, vakflar gibi tm sivil ve kamu aktrlerini bir araya getiren, kentin demokratik platformu olarak yine Bykehir Belediyesi katklaryla almalarn srdrmektedir. Balangta bir Yerel Gndem 21 Program olarak balayan Antalya Kent Konseyi geen 22

zaman ierisinde kentteki sorunlar izlemede ve zm nerilerini katlmc bir yntemle ele almada etkin bir karar alma mekanizmasna dnm, kurumsallam bir katlmc uygulama rneidir. Antalya Kent Konseyi bu niteliini Trkiyede katlmcla ilikin mevzuat dzenlemelerinde, zellikle de Kent Konseylerine ilikin ynetmelik almalarn ok yakndan takip ederek Antalya deneyiminden de yola kan nerilerde bulunmutur. Kentteki dier paydalarla bir araya gelerek Antalya Kentinin gelecei iin almalar yapmaya alan Antalya Kent Konseyi, kentteki yerel ynetimleri ynlendirecek nemli almalar ve projeler gerekletirmektedir. Antalya Kent Konseyi deneyimi Yerel Gndem 21 yaklam ile kent konseyi yaklam etkin bir kurumsal yap ve ileyi ile bir araya getirmesi sebebiyle Komisyon tarafndan nemsenmekte olup, tantlmasnn ve kullanlan yntemin yaygnlatrlmasnn Trkiyede katlmc srelerin gelitirilmesi asndan katkda bulunaca dnlmektedir. II.1.3.3 anakkale Belediyesi Yatrm Planlama Komitesi almas zgn bir model erevesinde katlmc bteyi uygulama almalarn srdren anakkale Belediyesi bu konuyla ilgili olarak yatrm planlama komitesi adnda bir yap oluturmutur. Srecin katlmc aamalarn gzeten komitede Belediye Meclisinin mar Komisyonu ile Plan, Bte Kesin Hesap Komisyonunun kendi yeleri arasndan seecei parti gruplarndan 1er ye, meclis stratejik planlama komisyonundan bir ye, belediye bakan yardmcs, belediye hesap ileri mdr, belediye stratejik planlama ve ynetim birimi sorumlusu, kent konseyi yrtme kurulundan 1 ye ve mahalle muhtarlar yer almaktadr (TEPAV, 2007). anakkale Belediyesi deneyimi stratejik planlama, yatrm planlamas ve bteleme almalarnn katlmc bir yntemle btnletirilmesi ve yrtlmesini salamas asndan Komisyon tarafndan nemsenmekte olup, tantlmasnn ve kullanlan yntemin yaygnlatrlmasnn Trkiyede katlmc srelerin gelitirilmesi asndan katkda bulunaca dnlmektedir. II.1.3.4 Uak l zel daresi 2001 Ylnda Avrupa Birlii MEDA Program Fonundan yararlanmak iin ileri Bakanl tarafndan yaplan bavuru ile balatlan Yerel Ynetim Reformuna Destek Projesi kapsamnda Pilot Projelerden birisi olarak seilen Uak l zel daresinde katlmc bte almalar gerekletirilmitir. 2007 ylnda gerekletirilen almada katlmc yatrm program sreci, vatanda memnuniyet anketi almas ve yatrm kart almas yrtlmtr. Proje erevesinde yatrm program almalar balatlarak yurttalarn hizmetlerden beklentileri ve memnuniyet dzeyleri llm ve sonular yine yurtta ile paylalm, daha sonra yatrm kart uygulamas ile de yurttalarn proje ncelikleriyle kurumsal stratejik planlama gereklilikleri bir araya getirilmitir. Uak l zel daresi katlmc bte deneyimi kurumsal planlama ve bteleme srelerinin yurttalarn yaygn ve etkin katlm ile birlikte ele alnmas, proje nceliklerinin belirlenmesinde teknik gerekliliklerle katlma dayal ihtiya ve talep belirleme almalarnn bir arada yrtlmesi bakmndan Komisyon tarafndan nemsenmekte olup, tantlmasnn
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

23

ve kullanlan yntemin yaygnlatrlmasnn Trkiyede katlmc srelerin gelitirilmesi asndan katkda bulunaca dnlmektedir. II.1.4 Yerel Ynetimlerde Katlm Mevcut Durumun Analizi ve Yasal ereve II.1.4.1 Trk Yerel Ynetim Modeli ve leyii Trkiyede tarihsel sre iinde dnemler itibariyle kentsel yaama ilikin temel ihtiyalarn karlanmas ile grevli yerel ynetim tekilat kurulmutur. Bununla birlikte kurumsal lekte yerel ynetimler olumadan nce Trk kentlerinde vatandalarn gnlk yaamna ilikin ortak temel ihtiyalarn yerel unsurlarn (vakflar, esnaf, lonca, vatandalar) abalar ile karlamakta olduu bilinmektedir. te yandan, zellikle Avrupa ile yaanan ticari ilikilerin bir yerel ynetim birimi olan belediyelerin olumasnda ve gelimesinde belirleyici olduu grlmtr. Osmanl dneminde oluturulan belediye tekilatlar ve yerel ynetimlere ilikin dier yaplanmalar Cumhuriyetin ilk dnemlerine kadar varln srdrmler ve Cumhuriyet Trkiyesinde yeni bir perspektif ve anlayla ada normlara uygun yaplar haline getirilmeye balanmlardr. Trk yerel ynetim modeli temel mekanizmadan olumaktadr. Bunlar; l mlki taksimat iinde hizmet sunan l zel dareleri, belediye snrlar iinde hizmet reten ve en fazla grev tanma ve toplumsal lekte tannmla sahip olan Belediyeler ve Kylerdir. l zel dareleri ilk kez 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile oluturulmutur. Trkiyede ilk belediye tekilat ise stanbul ehremaneti ad ile 1854 ylnda stanbulda kurulmutur. Ky ynetimleri de 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile dzenlenmitir. Ayrca, Trkiyede bykehir belediyeleri ve mahalli idare birlikleri bulunmaktadr. Yerel ynetimlerin tekilatlanmas Anayasal ereve ile belirlenmitir. II.1.4.2 Trkiyede Yerel Ynetim Geleneinin Oluumuna likin Kurumsal ve Hukuki Dzenlemeler Tarihsel srete kentsel yaama ilikin ortak temel ihtiyalarn yerel unsurlarn (vakflar, esnaf, lonca, vatandalar) abalar ile karlanyor olmas yeterli grlrken gnmzde kentsel hizmetlerin sadece sunulmas deil, etkin, zamannda ve optimal yntemle karlanmas nem tamaktadr. Trk ynetim tarihinde kentsel hizmetlerin yerine getirilmesinde eitli kurumlar ve yerel gnll unsurlar grev almtr. zellikle Avrupa ile yaanan ticari ilikiler, belediyelerin olumasnda ve gelimesinde belirleyici olmutur. Trkiyede ok baarl olmamakla birlikte Osmanl dneminde oluturulan belediye tekilat Cumhuriyetin ilk dnemlerine kadar varln srdrmlerdir. Trkiye Cumhuriyeti Osmanl Devletinden belediyecilik kltrn de devralm ve bunu 1580 sayl Belediye Kanunu ile gelitirmitir. Bu erevede artan kentsel hizmetleri karlamak, yerel demokrasiyi kurumsallatrmak, bireysel ve kurumsal yaplarn katlmn salamak ve nihayet ynetiime ilikin almlar uygulamaya koymak noktasnda belediye tekilatnda deiikliklere gidilmitir. Trkiyede 1984 tarihinden itibaren belediye ynetimi asndan ikili yapya geilmi ve 1580 sayl Kanuna tabi belediyeler yannda (saylar bugn 16 olan) bu tarihten itibaren 3 byk kentte uygulanmak zere 3030 sayl Bykehir Belediyelerinin Ynetimi Hakknda kanun yrrle girmitir. 24

Trkiye Cumhuriyetinde yerel ynetim anlaynn ve geleneinin oluumunda ve geliiminde nemli dnemler ve milatlar bulunmaktadr. Bunlarn birincisi 1930 tarih 1580 sayl Belediye Kanunudur. Kanunun karld dnemin ileri Bakan kr Kayann nclndeki almalar sonucu ortaya kan metne gre Belediyeler; belde halknn, mahalli nitelikte, ortak ve medeni ihtiyalarn karlamakla grevli bir tzel kiilik olarak aklanm ve kurumsallatrlmtr. (ner, 2006: 21) Gerek 1580 sayl Belediye Kanunu gerekse ilgili dnem itibariyle yrrle konulan kanunlarla, lkemizde yerel ynetimler muasr medeniyet seviyesine karmak mit, arzu ve heyecan mevzuatlatrlmtr. Bu erevede 1580de hemeri hukuku balnda yaplan dzenleme ne kmakta ve dikkat ekmektedir. Yerel ynetim literatrnde ne kan katlmc yerel ynetim ilkesi 1580 ve 5393 (ve 5272) sayl Kanunlarda hemeri hukuku balnda yer almaktadr. Sz konusu ilke kr Kaya tarafndan 1580 sayl Belediye Kanununun temel amalarndan biri olarak ifade edilmi ve Kanunun amac; ... hemerilerin belediye ilerinde karar, yrtme ve denetleme yetkilerini arttrmak... (Ayta, 1990: 92) olarak ngrlm, ancak katlmc ynetim ilkesi, ynetsel yapya ve ileyie tam olarak aktarlamamtr. Genel olarak 1580 sayl Kanunun ileyie aktarlamamasnn - gnmzdeki uygulamalar da yanstr biimde - nedeni; ... her eyden nce, toplumun kltr seviyesinin bu mevzuatla gzetilen amalar kavramas, onlar benimseyip kendisine mal etmesi ve ayrca bunlar gerekletirecek vasta ve kaynaklara da yeterince sahip olmama eklinde aklanmtr. ( MD, 1973: 34) Trkiye leinde yerel ynetim kavramn tek bana belediye tzel kiilii etrafnda toplamak doru bir yaklam olmayacaktr. Gnmzde Anayasal bir yerel ynetim kuruluu olan l zel dareleri ilk kez 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile oluturulmu ve 1921 tarihli Tekilat- Esasiye Kanunu ile geni yetkilerle donatlmtr. Bu gne kadar il zel idarelerinin varlk nedenleri ve yararllk dereceleri hep tartlm. Mahalli dareler (reform) Tasarlarnda l zel darelerine ilikin olarak yer alan hkmler, bu tartmann gndemde kalmasna katk yapmtr. niter Devlet modeline kadar uzanan bu tartmalar erevesinde hazrlanan ve 04.03.2005 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5302 sayl l zel daresi Kanunu demokratik ve katlmc zellikleri ile dikkat ekmektedir. lkemizdeki bir dier yerel ynetim birimi olan ve yerel ynetimlere ilikin Anayasal tanmda yer alan Ky ynetimleri de 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile dzenlenmitir. Cumhuriyetin tm kurum ve kurulularnn yapsal ve dnsel adan yeniden biimlendirildii dnemde bizzat Atatrk tarafndan Trkiyenin gerek sahibi ve efendisi ve gerek mstahsil olarak tanmlanan ky halkna ilikin ynetim biimi 1924 tarih ve 442 sayl Kanun ile ynetim mevzuatmza dhil edilmitir. 1930 tarih ve 1580 sayl Kanun ve sonrasndaki dzenlemeleri lkemizdeki yerel ynetimlere ilikin deiim ve kurumsal dnmlerin yaand birinci dnem olarak kabul edersek bu erevedeki ikinci dnem 1960 sonrasna rastlamaktadr. 1960 askeri mdahalesi ile gerekletirilen ve toplumsal kalknma, ada toplum ve ynetsel yap oluturmak amacyla hazrlanan ve ilki 1963 ylnda uygulanmaya konulan Kalknma Planlar Trkiye asndan tm kurumsal yaplara ynelik bir balangca iaret etmektedir. 1960 askeri mdahalesi ile ortaya kan dnemin temel belgesi olarak 1961 Anayasas hazrlanmtr. 1961 Anayasas ile yerel ynetimler 112, 115 ve 116. maddeler araclyla dzenlenmi ve yorumlanm ayrca, 1982 Anayasasna kaynak tekil edecek yapsal
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

25

ieriklere ve dzenlemelere yer verilmitir. Yine bir askeri mdahale sonrasnda hazrlanan 1982 Anayasasnn yerel ynetimlere ilikin dzenlemesi 127. maddede gerekletirilmitir. lgili maddenin en nemli yeniliklerinden biri bykehir belediyesine ilikin yeni bir yaplanmaya yer vermi olmasdr. Anayasada bir yerel ynetim birimi olarak somut biimde adlandrlmamakla birlikte, byk yerleim alanlarna (bata stanbul, Ankara ve zmir olmak zere) ilikin ynetim anlayn ve biimini yeniden ele almak amacyla Anayasann ... kanun, byk yerleim merkezleri iin zel ynetim biimi getirilebilir... hkmne dayanlarak 1984 ylnda Bykehir Belediye sistemine geilmitir. II.1.4.3 Anayasal Adan Trkiyede Yerel Ynetimler Devlet snrlar iinde yerlemi irili ufakl insan topluluklarnn ortak ve yerel nitelikteki ihtiyalarn karlamak amacyla belli bir hukuk dzeni iinde oluturulan Anayasal kurulular olarak tanmlanan yerel ynetimler 1876dan beri ynetsel yapmz iinde yer almtr. Anayasal tarihimiz iinde 1876 tarihli Kanun-u Esasideki yerel ynetimlere ilikin ilkeler baz farklarla srekli olarak uygulamada kalmtr. 1876 Kanun-u Esasisinde belediye ilerinin (stanbul ve tarada) seimle belirlenecek meclisler tarafndan yerine getirilecei ilkesi yer alm (md.112) ayrca illerin yetki genilii ve grev ayrm ilkelerine gre ynetilecei belirtilmitir (md.108). Kurtulu Savann srd bir dnemde hazrlanan 1921 Anayasasnda belediye kurumu Anayasada yer almazken yerinden ynetim ilkesi benimsenmitir. Bununla birlikte yerel ynetimler asndan ada normlara yakn dzenlemelere yer verilmi ve bu erevede yerel ilerde vilayetlerin tzel kiilie ve zerklie sahip olaca, meclislerin ise yerel halk tarafndan belirlenecei hkme balanmtr. 1921 Anayasas ile yerel ynetim ve yerel demokrasinin gelimesini ngren dzenlemeler getirilmi olmasna karn sz konusu dzenlemeler sava koullar ve meclisin enerjisini ve kaynaklarn savan gereklerine harcamakta olduundan sz konusu hkmlerin yerine getirilmesi mmkn olmamtr. Trkiye Cumhuriyetinin ilk resmi Anayasas olan 1924 Anayasasnda yerel ynetimlere ilikin hkmlere fazlaca yer verilmemitir. Anayasann 85. maddesinde belediye kavram ilenmi ancak aklayc bir dzenleme yaplmamtr. 1961 Anayasasnda idarenin kurulu ve grevlerinin, merkezden ynetim ve yerinden ynetim esaslarna dayand hkm yer almtr. Yerel ynetimler konusunda dier anayasalardan farkl olarak hizmet yerinden ynetim uygulamasna yer verilmi dem-i merkeziyet anayasal nitelik kazanmtr. Anayasann 116. maddesinde yerel ynetimler; mahalli idareler, il, belediye veya ky halknn mterek mahalli ihtiyalarn karlayan ve genel karar organlar halk tarafndan seilen kamu tzel kiiler olarak tanmlanmtr. Bu erevede mahalli idarelerin bir araya gelerek birlik kurmalarna ilikin dzenlemelerin, merkezi idare ile ilikilerinin kanunla dzenlenecei; mahalli idarelerin seilmi organlarnn organlk sfatlarn kazanma ve kaybetmeleri konusundaki denetimin yarg organlar tarafndan gerekletirilecei ve bu idarelere grevleri ile orantl gelir kaynaklar salanacana ilikin hkmler Anayasada yer almtr. 1961 Anayasasndaki sz konusu hkmler sonrasnda yerel ynetimlere ilikin olarak yaanan nemli bir gelime belediye bakanlarnn seimine ilikindir. 27 Temmuz 1963 tarih ve 307 sayl Kanunla, belediye bakanlarnn belediye meclisi iinden seilmesine ynelik uygulamaya son verilmi ve belediye bakanlarnn yerel halk tarafndan dorudan seilmesi yntemi benimsenmitir. Ayrca 307 sayl Kanun uyarnca belediye bakanlarnn seiminin 26

vali ve Cumhurbakan tarafndan onaylanmasna ilikin uygulama sona erdirilmitir. 1961 Anayasas dneminde yerel ynetimlere ilikin yaanan nemli bir baka gelime ise, 1973 ylndan itibaren etkin olmaya balayan, demokratik yerel ynetim hareketidir. Bu dnemde zellikle belediyelere dair demokratikleme ve yerel katlm projelerinin dnce temelinde ortaya konulmaya balanmas nedeniyle bu dnem, demokratik belediyecilik, toplumcu belediyecilik, yeni belediyecilik olarak adlandrlmtr (ner, 2006: 23). 1982 Anayasasnda, 1961 Anayasasna paralel biimde, idarenin kurulu ve grevleri merkezden ynetim ve yerinden ynetim esaslarna dayanr (md. 123/2) hkm yer alm yetki genilii ilkesi benimsenmi ve illerin idaresi yetki genilii esasna dayanr (md.126/2) hkmne yer verilmitir. Yerel ynetimlere ilikin olarak 1982 Anayasasnn 127. maddesi ile nceki Anayasal metinlerine gre ayrntl bir dzenleme yaplmtr. Ancak bu durum, yerel ynetimlere hareket kabiliyeti vermek ve yerel ynetimleri gelitirmekten ok nasl denetim altna alabiliriz? sorusuna cevap verecek bir dzenlemeyi ortaya karmtr. 1982 Anayasasnn 127. maddesine gre, lkemizdeki yerel ynetimlerin (anayasadaki szlerle mahalli idarelerin) temel nitelikleri unlardr: Mahalli idareler; l, belediye veya ky halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere kurulan tzel kiilerdir. Karar organlar kanunda gsterilen semenler tarafndan seimle belirlenir. Kurulu, grev ve yetkilerinin belirlenmesi yerinden ynetim ilkesine uygun olarak kanunla gerekletirilir. Kanunla byk yerleim merkezleri iin zel ynetim biimleri oluturulabilir. Yerel ynetim seimleri Anayasann 67. maddesindeki seme, seilme ve siyasi faaliyette bulunma haklar balnda belirlenen erevede 5 ylda bir yaplr. Bunun istisnas olarak milletvekili genel veya ara seiminden nceki veya sonraki bir yl iinde yaplmas gereken mahalli idare organlarna veya bu organlarn yelerine ilikin genel ve ara seimler, milletvekili genel ve ara seimleriyle birlikte yaplr, Seilmi organlarnn, organlk sfatn kazanmalarna ilikin itirazlarn zm ve kaybetmeleri konusundaki denetim yarg yolu ile gerekletirilir. Grevleriyle ilgili bir su nedeniyle haklarnda soruturma veya kovuturma alan yerel ynetim organlar veya bu organlarn yelerini ileri Bakan geici bir tedbir olarak, kesin hkme kadar grevinden uzaklatrabilir. Merkezi idare, yerel ynetimler zerinde mahalli hizmetlerin idarenin btnl ilkesine uygun ekilde yrtlmesi kamu grevlerinde birliin salanmas, toplumsal yararn korunmas ve yerel ihtiyalarn gerei gibi karlanmas amacyla kanunla belirlenecek esaslar erevesinde idari vesayet yetkisine sahiptir. Yerel ynetim kurulular Bakanlar Kurulu izniyle kendi aralarnda birlik kurabilirler. Yerel ynetimlerin, grevleri, yetkileri, mali yaplar, kolluk ileri ve merkezi idare ile karlkl ilikileri kanunla dzenlenecektir. Yerel ynetimlere grevleriyle orantl gelir kaynaklar salanacaktr. 1982 Anayasasnn yerel ynetimlere ilikin dzenlemelerin yer ald 127. maddesi aynen varln korumaktadr. Anayasa gerei, lkemizde l zel dareleri, Belediyeler ve Kyler olmak zere temel yerel ynetim birimi bulunmaktadr. Anayasann 127. maddesinde yer alan; Kanunla byk yerleim merkezleri iin zel ynetim biimleri oluturulabilir hkm uyarnca Trkiyede 3030 sayl Kanunla Bykehir Belediyeleri kurulmutur. te yandan yerel ynetim mevzuatnda yaplan deiikliklerle mahalle ynetimi etkin bir yapya kavuturulmaya allmakta ve Belediye Kanununda
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

27

mahalle idari bir birim olarak tanmlanmaktadr (md.3/d). Ayrca 5355 sayl Kanunla Mahalli dare Birlikleri yerel ynetim uygulamas iinde etkin klnmaya allmaktadr. Temmuz 2004den itibaren uygulamaya konulan yeni yerel ynetim mevzuatlar ile yerel ynetimlerin grev, yetki, sorumluluk vb. ierii nemli oranda deiiklie uramtr. II.1.4.4 Yerel Ynetim Mevzuatndaki Deiiklikler Trkiyede yerel ynetimler anayasal kurumlardr ve bu yaplanma iinde belediye ynetimleri yerel nitelikli hizmetlerin sunumunda dier yerel ynetim birimlerine gre daha geni grevlerle donatlmlardr. Belediye ynetimleri literatrde ska kullanlan ifade biimiyle normal ve bykehir belediyesi olmak zere iki ayr model olarak uygulanrken Anayasann 127. maddesinde ifade edilen dier temel yerel ynetim birimleri l zel dareleri ve Kylerdir. te yandan anayasal baka bir yerel ynetim birimi ise Mahalli dare Birlikleridir. 5355 sayl Kanunla yeniden dzenlenen mahalli idare birliklerinin nmzdeki dnemlerde yerel ynetim ileyiinde ve hizmet sunumunda etkin olmas ngrlmektedir. Trkiyede uygulanmakta olan yerel ynetim birimlerine ilikin olarak gerekletirdiimiz snflamamzda dikkati ekecek olan ayrm mahalle ynetiminin de belediye iinde bir yerel ynetim birimi olarak saylm olmasdr. 5393 sayl Belediye Kanunu ile mahalle bir idari birim olarak saylmakta ve bu erevede gerek mahalle muhtarna ve mahalle halkna gerekse belediye ynetimlerine bir idari birim olarak tanmlanan mahallelerin etkin bir ynetim birimi haline getirilmelerine ynelik grevler verilmektedir.

ekil II.1: Trkiyede Yerel Ynetim Yaplanmas * 5393 sayl Kanunun 9. ve 3. maddesinde yaplan dzenlemeler ile mahalle ynetimi ve mahalle muhtar belediye ynetimleriyle ciddi anlamda ilikilendirilmi olduundan dolay mahalleye burada belediye modeli iinde yer verilmitir. ** Bykehir Belediye modeli iinde nce Alt Kademe Belediyeleri ve 5216 sayl Kanun ile lk Kademe Belediyesi ad ile kurulan belediye ynetimleri 5747 sayl Kanunla kaldrlmtr. 28

lkemizde yerel ynetim yaplanmasnn varl kadar bu yapnn etkin ve verimli almad, an ynetsel deerlerinden uzak kaldna ilikin olarak tartmalar srekli olarak yaplmtr. Bu erevede Osmanl dneminde yerel ynetimlere ilikin zaman zaman ortaya konulan deiim giriimleri zellikle Cumhuriyet sonrasnda artarak devam etmi, dnemler itibaryla yerel ynetim ileyiine ksmi dzeylerde aktarlan Mehtap Projesi, Dzen Raporu, Kaya Projesi, Mahalli dare Reform Tasarlar vb. ile yerel ynetimlere ilikin deiiklik nerileri getirilmitir. Cumhuriyetin ilanndan sonra karlan (1930 tarihli) 1580 sayl Belediye Kanunu gnmze kadar (ieriinde baz deiiklikler yaplmakla birlikte) uygulanmtr. Osmanl dneminde 1913 tarihinde yrrle giren il zel idarelerine ilikin temel Kanun 1987 ylnda 3360 sayl Kanun ile deiiklie uramtr. Bykehirlere ilikin 1984 tarih ve 3030 sayl Kanun ise 1982 Anayasasna dayanlarak karlmtr. lgili dzenlemeler yerel yneticiler, belediye bakanlar, siyasi parti temsilcileri, sivil toplum kurulular, yerel ynetimlerle ilgili dernek ve kurulular, akademisyenler, hemeriler vb. pek ok kesim tarafndan eletirilmitir. Sz konusu eletirilere cevap verecek tarzda yaplan almalar sonucunda yerel ynetimlere ilikin temel mevzuat yenilenmitir. Tablo II.1: Trkiyede Yerel Ynetim Mevzuat

Kanun Ad Bykehir Belediyesi Kanunu Belediye Kanunu l zel daresi Kanunu Mahalli dare Birlikleri Kanunu Ky Kanunu

Kanun No 5216 5390 5393 5272 5302 5391 5355 442

TBMM Kabul Tarihi 10.07.2004 02.07.2005 03.07.2005 07.12.2004 22.02.2005 02.07.2005 25.05.2005 1924

RG Tarih 23.07.2004 13.07.2005 13.07.2005 24.12.2004 04.03.2005 13.07.2005 11.06.2005 Deimedi

RG Say 25531 25874 25874 25680 25745 25874 25842

Yerel ynetim mevzuatna ilikin olarak gerekletirilen ve uygulamaya aktarlan ilk deiiklik Bykehir Belediyesi Kanunu olmutur. 23 Temmuz 2004 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanan 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu ile 1984 tarih ve 3030 sayl Bykehir Kanununda deiiklikler yaplmtr. 5216 sayl Kanunun yaklak 1 yllk uygulanmasnda karlalan aksaklklar gidermek amacyla 13 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 5390 sayl Bykehir Belediyesi Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun karlmtr. zerinde baz deiiklikler yaplmakla birlikte 1930 ylndan beri uygulanmakta olan 1580 sayl Belediye Kanunu ncelikle TBMM tarafndan 9 Temmuz 2004 tarihinde kabul edilen 5215 sayl Kanun ile deitirilmitir. 5215 sayl Kanun yerine TBMM tarafndan 07.12.2004 tarihinde kabul edilen ve 24.12.2004 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan 5272 sayl Belediye Kanunu belediyelere ilikin temel dzenleme olarak uygulamaya girmitir. Ancak 17 Ocak 2005 tarihinde Anayasa Mahkemesi, 5272 sayl Belediye Kanununu TBMMde
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

29

yaplan oylamann usulne aykr olduu gerekesi ile iptal etmitir. Kanunun yrrl durdurulmam sadece kabul edilme usulne ilikin eksikliin giderilmesi iin TBMMne 6 ay sre verilmitir. TBMM, Anayasa Mahkemesinin kararna istinaden 5272 sayl Kanunu usulne uygun olarak oylamann yannda Kanunun uyguland sre boyunca yerel yneticilerden gelen talepler ve ortaya kan sorunlar da dikkate alarak Kanunda temel deiiklikler yapmtr. 5272 sayl Belediye Kanununu yrrlkten kaldran 5393 sayl Belediye Kanunu 13 Temmuz 2005 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Yerel ynetim kurulularndan biri olarak Osmanl Devletinin ynetim modeli iinde yer alan ve gnmze kadar varln ve grevini srdren l zel darelerine ilikin dzenlemelerin yapld 3360 sayl Kanun yakn zaman iinde ayr kanun ile deiiklie uramtr. Buna gre 1987 tarih ve 3360 sayl l zel dare Kanunu ilk olarak TBMMde 24.06.2004 tarihinde kabul edilen 5197 sayl Kanun ile deitirilmi ancak bu kanun Cumhurbakan tarafndan veto edilmitir. Bunun zerine ikinci olarak TBMM tarafndan 22 ubat 2005de kabul edilen ve 4 Mart 2005 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5302 sayl l zel daresi Kanunu hazrlanmtr. l zel darelerine ilikin nc deiiklik, 13 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5391 sayl l zel daresi Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ile yaplmtr. te yandan yerel ynetim birimleri iinde yllarca ihmal edilen ancak anayasal bir kurulu olarak dzenlenen Mahalli dare Birliklerinin kurulu ve faaliyet alanlarna ilikin mevzuat deiiklikleri 5355 sayl Kanun ile gerekletirilmi ve 11 Haziran 2005 tarihinde yrrle girmitir. Grld zere bugn uygulanmakta olan yerel ynetimlere ilikin mevzuat etin bir sre sonucunda oluturulmutur. II.1.4.5 Belediye Ynetimlerinin Tarihsel Sreci Osmanl Devletinde modern anlamda belediye tekilat Tanzimattan sonra kurulmutur. Tanzimat ncesine kadar Osmanl ehirlerinde geleneksel idari yap devam etmi, beledi ve mlki fonksiyonlar birbirinden ayrlmamt. Osmanl Devletinde ehri yneten kii kadlard. Kentin en st yneticisi konumundaki kadlar yarg, ynetim ve mali yetkilerin yannda yerel nitelikli hizmetlerin karlanmasna ilikin grevleri de yapyorlard. Ancak kad ve resmi grevliler ehre beledi hizmet getirmekten ok, hizmetleri yaptrmak ve bunun iin yerel halk rgtlemek gibi bir fonksiyona sahiptiler. Bu erevede kentsel hizmetler, vakflar, esnafn ve mahallenin avarz sandklar veya devletin resmi grevlileri tarafndan yerine getirilmekteydi. Bulunduklar yerde hkmeti temsil eden kadlar tayinle greve getirilmekteydiler. Kadnn zel ikametgh, mahkeme, belediye hizmet binas ve hkmet kona olarak kullanlyordu. Kadlar gnmzde belediye zabtasnn grev alanna giren esnafn denetlenmesi, belediye kurallarnn uygulanmas ve fiyat denetimi ilerini de yapmaktayd. Genel olarak kadlarn balca yerel nitelikli grevleri unlard: mahallin dirlik ve dzenini temin etmek; l ve tart aletlerini kontrol etmek; gerekli imar ve dzenleme faaliyetlerini yrtmek; ihtiya maddelerinin karaborsaya dmesini nlemek; evre temizliini salamak; tenbih, tedbir ve yasaklar koymak, emir ve yasaklara uymayanlar cezalandrmak. Kadlar geleneksel devlet yaps iinde bu grevlerini memurlar eliyle yerine getirmilerdir. Bu erevede kadlar, muhtesip veya ihtisap aas denilen icra ve infaz memuru ile birlikte ar ve pazaryerlerini kontrol ediyorlard. Kadlarn mahalli hizmetlerin karlanabilmesi iin zamanla bir mahalli 30

idare kadrosu olumutur. Bunlar plk subas, ihtisap aas veya muhtesip, bcekba, mimarba, naip gibi amir durumunda olanlarla bunlara bal dier grevlilerdir. rnein plk subas genel temizlik ve intizamdan kendine bal personelle birlikte sorumludur. htisap aas kad adna narh tespiti, piyasa kontrol, vergi denetimleri gibi hizmetlerden sorumluydular. Kentsel hizmetlerden su, mezarlk, hastane, sosyal yardm vb. hizmetler gerek padiahlarn gerekse zengin vatandalarn ina ederek herkesin kullanmna vakfettikleri eme, sebil, su tesisleri, kprler, imarethaneler vakflarla karlanmtr. Bu dnemde vakflarn kentsel hizmetler konusunda ortaya koyduklar gayretler, kentsel duyarllk, hizmet paylam, hizmetlere gnll katlm olarak deerlendirilmektedir. te yandan meslek kuruluu olan loncalar, ar, pazar denetiminin yannda buralarn temizlik ve aydnlatma hizmetlerine katlyorlard. Mahalle halk ise yaadklar mahallelerinin temizlik ve aydnlatma hizmetlerini yerine getirmekteydiler. Mahalle imamlar ise kadnn mahalle dzeyindeki temsilcisi olarak grev yapyorlard. Belediye tekilatnn kurulmas ile klasik Osmanl mahallesinin kendi iini kendi grme geleneini terk ettiini ve halk mahalle leinde temel hizmetleri gsz belediye tekilatndan beklemeye balamtr. Bu durum Osmanl mahallesini mahalle halkn inanlmaz bir atalet iine srklemitir. Belediye tekilatnn kurulmas ile arnn kaldrmlarn tamir eden, lamlar temizletip onaran mahalle halk ve ar esnaf ta ta stne koymak iin yaknan ve belediyeyi ikyet eden dilekeler yazmaya balamlardr (Ortayl, 1995: 557). II. Mahmut dneminde kadnn ve imamlarn fonksiyon ve etkinlikleri azaltlm, yerlerine temelde vergi toplamak, gvenlik ve ehir hayatnn dzenini salamakla grevli olan htisap Nazrl kurulmutur. Ancak htisap Nazrl beledi hizmetler veren bir yap olarak deil, yasaklayc bir kurumsal rnek olarak grlmtr. Batl anlamda belediye tekilat Tanzimat sonrasnda kurulmutur. Tanzimat ynetimini belediye tekilat kurmaya ynelten neden; bayndrlk ve kentlerin fiziki ve idari hayatn vatandalar yardmyla dzenlenip kalkndrlmakt. Bu anlamda belediye ynetiminin kurulmasn toplumsal bir talep veya yerel lekte demokratik bir yaplanma olarak deil temel bir ihtiya olarak grmek gerekir. Belediye kurulmasnda, zellikle liman kentlerine ticaret iin gelen yabanclarn temel ihtiyalarn karlayacaklar fiziksel altyapy hazrlamak ve Osmanl yneticilerinin Avrupada grdkleri kentsel yaam lkeye getirme idealleri belirleyici olmutur (Ortayl, 1985: 112-116). Tanzimat dneminde yerel ynetimler sistematik biimde ele alnmtr. Bununla birlikte, Osmanl belediye kurumlar otoriter bir merkeziyetiliin gelitii bir dnemde domas nedeniyle, merkezi ynetimin bir paras olarak alglanmtr. Bu anlayn etkisiyle vilayet ve kaza meclisleri bir eit yerel ynetim meclisleri olmalarna karn merkezi hkmetin etkisinde kalmlar ve danma meclisi olarak almlardr. Krm Sava srasnda stanbula gelen askerlerin temel ihtiyalarnn karlanmasnda yaanan sorunlar ile belediye tekilatna olan ihtiya bir kere daha anlalm ve ilk belediye tekilat stanbul ehremaneti ad ile 1854 ylnda stanbulda kurulmutur. stanbul ehremanetinin organlar; ehremini ve ehir Meclisiydi. ehremini (Belediye Bakan) hkmetin nerisi ve Padiah tarafndan atanyor, on iki kiiden oluan ehir meclisi de yine atama yoluyla belirleniyordu. Literatrde bu dnemdeki belediyelerin; yrtme ve karar
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

31

organlarnn seimle deil atama yoluyla ibana gelmeleri nedeniyle bu kurulularn gerek anlamda belediye olarak kabul edilemeyecei savunulmaktadr. (Nadarolu, 1998: 293) stanbul ehremanetinin amac; kentin yerel nitelikli hizmetlerinin, Devlet ilerinden ayrlp ncelikle belirli bir organn yetkisi ve grevi saylmas ayrca tek elde toplanmas olarak belirlenmiti. Bu erevede kentin bakm ve korunmasna ynelik ilevler ehremanetine verilmiti (Sencer, 1992: 70). stanbul ehremaneti baarl olamamtr. ehremanetinin baarszlk nedenlerini ve karlalan sorunlar tespit etmek amacyla 1855de kurulan ntizam- ehir Komisyonu stanbulun 14 Belediye ubesine ayrlmasn nermitir. Bu neri mali yetersizlikler nedeniyle sadece Beyolu-Galata blgesinde uygulanabilmi ve Parisin sekin ve modern semti olan Altnc Blge isminden esinlenerek 1858 ylnda Altnc Daire-i Belediye adnda belediye tekilat kurulmutur. Altnc Daire-i Belediye tekilatnn organlar olan Daire Mdr ve Daire Meclisi atama yolu ile belirlenmitir. Yar zerk yaps, gelir kaynaklar ve personeli ile Altnc Daire-i Belediye iletmeci belediyeciliin ilk rneklerini vermitir. Altnc Daire, belediyecilik alannda nemli admlar atarken 1864 Vilayet Nizamnamesi ile idare-i belediye kurulmas hkme balanm ancak uygulama baarl olamamtr. Ardndan 1868 ylnda yaynlanan talimat ile Osmanlnn dier ehirlerinde de belediye tekilat kurulmaya balanmtr. 1871 tarihli dare-i Umumiye-i Vilayat Nizamnamesi ile de il, sancak ve kaza merkezlerinde belediye tekilat kurulmas hkme balanmtr. 1876 tarihli Osmanl Anayasasnn 112. maddesi uyarnca her ehir ve kasabada belediye tekilat kurulmutur. Anayasa uyarnca 1877 ylnda Dersaadet Belediye Kanunu ve Vilayat Belediye Kanunu yrrle girmitir. Dersaadet Belediye Kanunu ile stanbul ehremanetinin ynetimi salanrken, Vilayat Belediye Kanunu tara belediyelerinin ynetiminde geerli olmutur. II. Merutiyetin ilanndan sonra karlan 1912 tarihli Dersaadet Tekilat Belediyesi Hakknda Kanun-u Muvakkat ile stanbul belediye tekilat yeniden dzenlenmitir. 1877 tarihli Dersaadet Belediye Kanununda belediye daireleri ehremanetinden ayr birer tzel kiilik halinde dzenlenmiken 1912 tarihli sz konusu Kanun daireleri ubeye dntrerek onlarn tzel kiiliine son vermitir. Bylece, ehremaneti tek bir belediye dairesi olarak kabul edilmi ve dokuz ubeye ayrlmtr. ehremaneti meclisi yerine ehremaneti Encmeni (Encmen-i Emanet) kurulmutur. Her ubeye hkmet tarafndan maal mdr tayin edilmitir. Ayrca ehremininin atama yoluyla belirlenmesi esas korunmutur. Dokuz ube halinde halk tarafndan seilen altar ye 54 kiilik Cemiyet-i Umumiye-i Belediyeyi meydana getirmitir. II. Merutiyetten sonra 1909 ylnda stanbul Vilayet halinde getirildiinden Vali ile ehremininin grev ve yetkileri birbirine karmasn diye valilik grevi ehremininin uhdesine verilmitir. Sz konusu uygulama erevesinde 1912 tarihli yasa merkeziyeti bir anlay yanstmaktadr. 5 Ekim 1877 tarihli Vilayat Belediye Kanununa gre; her ehir ve kasabada bir Belediye Meclisi kurulmas ngrlm ve belediyeler tzel kiilik kazanmlardr. Gnmz belediyelerinin grevleri ile karlatrma yaplmasn salamak amacyla Vilayat Belediye Kanunu ile belediyelere: beldenin imar ilerini dzenlemek; yol, kaldrm, lam gibi tesislerin yapm, bakmn yapmak; su ihtiyacn salamak; kamulatrma yapmak; belediye mallarn ynetmek; aydnlatma ve temizlik hizmetlerini yapmak; ekmek fiyatn belirlemek; mezbaha yaptrmak; pazar yeri kurmak; itfaiye kurmak, hatta hibir zaman yerine getirmedikleri sardilsiz okulu ve sanayi okullar ama grevleri belediyelere verilmiti (Ortayl, 1985:171). 32

stanbul ehremaneti kltr hizmeti olarak 1914 ylnda Darl Bedayii (ehir tiyatrosu) kurmu ve burada tiyatro ve mzik blmleri faaliyete gemitir. 1877 tarihli Vilayat Kanunu ile belediyelerin organlar; Belediye Reisi (Belediye Bakan), Belediye Meclisi ve Cemiyet-i Belediye olarak belirlenmiti. Belediye reisi; belediye meclis yeleri arasndan drt yl sre ile hkmet tarafndan atanyordu. Belediye reisi, belediye meclisine bakanlk yapyor ve belediye meclisi (meclis-i beledi) ile mlki amirler arasnda balant kuruyordu. Belediye meclisi; ehir ve kasabalarn byklne gre alt veya on iki yeden olumakta ve yeler, drt yllk sreyle seilmekteydi. Meclis haftada iki kez olmak zere salt ounlukla toplanr, bakann bulunmad toplantlara en yal ye bakanlk yapard. Meclis, karar, danma, mali kontrol, azil ve tayin organyd. ehrin sorunlarnn tartld meclis toplantlarna o yerin ileri gelenleri katlmlar ve grlerini beyan etmilerdir. Cemiyet-i Belediye, belediye meclis yeleri ile mahalli idare meclisinden olumaktayd. Kurul ylda iki kez on be gn sreyle toplanmaktayd. Kurul, belediyenin gemi yl hesaplarn inceleme, kesin hesab onaylama; belediyenin bte ve yapaca ilerinin programn inceleme ve karara balama grevini yapyordu. Cemiyet-i Belediye 1580 sayl Belediye Kanununa kadar uygulanmtr. Modern belediye ynetimleri; eitli kurumlarca yrtlen hizmetleri tek elde toplayp dzenlemek ve ynlendirmek iin kurulmutur. Ancak, modern Osmanl belediyeleri bu amac gerekletirememi ve kent hizmetleri alanndaki grev ve yetki dankl devam etmitir. Bu nedenle ynetim mevzuatmza Tanzimattan sonraki yeniletirme hareketleri ile giren yerel ynetimlerin yerleip glenmeleri olduka ar bir gelime gstermitir. Osmanl dneminde yerel ynetimler ve belediye ynetimleri asndan edinilen tecrbeler kukusuz yeni Cumhuriyete aktarlmtr. Bununla birlikte Trkiye Cumhuriyetinde belediyecilik asndan temel ve ayrntl dzenleme 1580 sayl Belediye Kanunu ile olmutur. 1930 tarih ve 1580 sayl Belediye Kanunu ile 1877 Dersaadet Belediye Kanunu ve 1912 tarihli Dersaadet Tekilat- Belediye Hakkndaki Kanun-u Muvakkat yrrlkten kaldrlmtr. 1580 sayl Kanun ile ky dndaki nfusu 2000i aan btn yerleim birimleri ile kaza ve vilayet merkezlerinde belediye tekilat kurulmu ve belediye: beldenin ve belde sakinlerinin mahalli mahiyette mterek ve medeni ihtiyalarn tanzim ve tesviye ile mkellef hkmi bir ahsiyet (md.1) olarak tanmlanmtr. 1580 sayl Kanun ile belediye ynetiminin organlar; Belediye Bakan, Belediye Meclisi ve Belediye Encmeni olarak kurumsallatrlm ve belediyeler tzel kiilik kazanmlardr. Ayn dnemde hem belediye ynetimlerini glendirmek hem de adalama projesinde kendilerine verilen grevleri yerine getirmelerinde destek salamak amacyla karlan 1933 tarih ve 2290 sayl Belediyeler Yap ve Yollar Kanunu ile 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu belediyelere yeni grevler vermi ve sorumluluk alanlarn geniletmitir. 2290 sayl Kanun ile belediyelere kent plan hazrlama zorunluluu getirilirken, 1593 sayl Kanun ile ehir kasaba ve kylerdeki salk ve sosyal yardm hizmetlerinin belediyeler tarafndan yrtlmesi hkme balanmtr. Belediye Kanununun yannda belediyelere eitli grevler getiren baka dzenlemeler de yaplmtr. rnein; 1937 tarih ve 3166 sayl Kanun ile Belediyelere 5 hektar orman yetitirme grevi verilirken; 1938 tarih ve 3530 sayl Kanun ile sportif faaliyet grevi verilmitir. Trkiyede halen 13.07.2005 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanp yrrle giren 5393 sayl Belediye Kanunu yrrlkte bulunmaktadr. Ayrca 16 Bykehir belediyesinde ise 23.07.2004 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanp yrrle konulan 5216 sayl Bykehir Belediye Kanunu yrrlktedir.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

33

II.1.4.6 Trkiyede Belediye Modeli ve leyii 1984 ylnda bykehir belediyelerinin kurulmas ile anayasal bir model olan belediye ynetimleri 2 ayr trde karmza kmaktadr. Birincisi literatrde normal belediyeler olarak adlandrlan il, ile ve belde belediyeleri ikincisi ise bykehir belediyeleridir. II.1.4.6.1 Belediye Ynetimlerinin Kurumsal Yapsnn Oluumu Trkiyede tarihsel sre iinde belediye saylar art gstermitir. Ancak, 12 Eyll htilali sonrasnda belediye tekilatlarnda yaplan birletirmeler ile belediye saysnda azalma yaanmtr. Bugn itibariyle lkemizde 16s Bykehir olmak zere toplam 2930 belediye bulunmaktadr. Tabloda grld gibi 1923 ylnda 421 olan belediye says 1950 ylnda 628e, 1970de 1.303e ve 1975 ylnda 1.654e ykselmitir. 1980 ylnda da belediye says 1.727dir. 1923-1980 yllar arasnda belediye says drt kat artmtr. 1981 ylnda grlen azalma belediyelerin idari bir kararla birletirilmesi uygulamasndan kaynaklanmaktadr. Nitekim daha sonraki yllarda belediye saylarndaki art devam etmitir. Ancak 2008 ylnda karlan 5747 sayl yasa ile kentsel alan ynetimi asndan belediye saylarnda azalmaya gidilmeye allm fakat sz konusu yasa Anayasa Mahkemesi tarafndan ksmen iptal edilince gerek 5393 ve gerekse 5747 uyarnca kapatlmas ngrlen 862 belediyeden 836snn 29 Mart 2009 yerel ynetim seimlerine belediye statsnde girmelerinin n almtr. Tablo II.2: Trkiyede Belediye Saylar (19232009)
Yllar 1923 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1962 Belediye Says 421 492 505 549 583 628 809 995 1010 Yllar 1963 1965 1970 1972 1975 1977 1980 1981 1982 Belediye Says 1031 1.062 1.303 1571 1.654 1710 1.727 1.664 1676 Yllar 1983 1984 1985 1989 1990 1992 1993 1994 1995 Belediye Says 1.676 1.702 1719 1.774 2.055 2553 2710 2.739 2.802 Yllar 1996 1997 1998 1999 2000 2002 2003 2004 2005 Belediye Says 2827 2.835 2.935 3.227 3228 3227 3227 3225 32253

Bugn itibariyle normal belediyeler olarak ifade edilen ve bykehir belediyeleri dnda kalan belediyeler iin uygulanan temel kanun 5393 sayl Belediye Kanunudur. 5216 sayl Kanuna tabi bykehir ve bykehir ile belediyeleri grevli olduklar konularda Bykehir Kanununun yannda 5393 sayl Belediye Kanunu ile tannan yetki, imtiyaz ve muafiyetlere sahiptirler (5216-md.10). Bu anlamda nceden 1580 sayl Kanunun olduu gibi bugn 5393 sayl Belediye Kanunu Trkiyedeki tm belediyeler iin temel kanun hkmndedir. Ancak Bykehir Belediyeleri iin 5216 sayl Kanunun geerli olduu unutulmamaldr. Bu erevede Trkiyedeki belediye ynetimine ilikin olarak esas alacamz temel kanun 5393 sayl Belediye Kanunudur.
3 YSK 13.02.2009 tarihinde resmi gazetede yaynlanan kararna gre 5747 sayl yasa ile kapatlmas ngrlen 862 belediyeden 836snn 29 Mart 2009 yerel seimlerine belediye statsnde katlmasna karar vermitir. Bu erevede 29 Mart 2009 yerel seimlerine katlacak toplam belediye says 2930 olarak belirlenmitir

34

II.1.4.6.2 Belediye Kavram Belediye kelimesi kken itibariyle Arap dilinde memleket, kasaba ve ehir anlamlarnda kullanlan belde kelimesine (veya baz kaynaklara gre beled) dayanmakta ve yine Arap dilinde kullanlan medine kelimesiyle ilikilendirilmektedir. Kanuni adan belediye kavram ncelikle yerel nitelikli mterek ve medeni ihtiyalar karlayan kurumsal yap olarak tanmlanmtr. Uluslararas dzeyde ynetim anlaynda yaanan deiimler yerel ynetim ve belediye kavramlarnn tanmlarna da yansmtr. Bu erevede belediye kavram katlmc, demokratik, ak, ynetiime dayal ierikle tanmlanmaya balanmtr. Belediyecilik tarihimizde ok nemli bir yeri olan belediye tanm nfus kriteri esas alnarak da yaplmaktadr. Bu erevede kanun gerei nfusu 2000in zerinde olan yerleim alanlarnda belediye tekilat kurulmutur. Bu anlamda 1580 sayl Kanuna gre belediye, nfusu 2000i geen yerleim alanlarnn addr (md.7). 1924 tarih ve 442 sayl Ky Kanununda yerleim alanlar nfus kriterine gre tanmlanmtr. Bu erevede 442 sayl Kanuna gre: Nfusu 2000den aa olan yerleim alan Ky Nfusu 2000 ile 20.000 arasndaki yerleim alan Kasaba. Nfusu 20.000den fazla olan yerleim alanlar ise ehir olarak tanmlanmtr. Ayrca 442 sayl Kanunda nfusu 2000den aa olsa bile belediye tekilat mevcut olan nahiye, kaza ve vilayet merkezlerine kasaba denilecei ve bu yerleimlerin Belediye Kanununa tabi olaca hkm yer almaktadr (md.1). Gnmzde kasaba kelimesi belde olarak kullanlmakta ve 5393 sayl Kanuna gre belediyesi bulunan yerleim alanlarnn tmne belde denilmektedir. Belediye tanmnda geen belde kelimesi 5393 sayl Belediye Kanununda; Belediyesi bulunan yerleim yeri olarak tanmlanmtr (md.3/c). Belediyelere ilikin idari ve mali zerklik hkm 5393 sayl Kanunlarda yer almakla birlikte, zerklik4 ilkesi ulusal mevzuatmza ilk kez 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004) ile girmitir. 5216 sayl Kanunda bykehir belediyesi; en az ile veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasnda koordinasyonu salayan; kanunlarla verilen grev ve sorumluluklar yerine getiren, yetkileri kullanan; idar ve mal zerklie sahip ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiisi olarak tanmlanmtr (md.3/a). Grld zere kanuni erevede hem normal belediyeler hem de bykehir belediyeleri idari ve mali zerklie sahip tzel kiilik alarak tanmlanmaktadr. Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnda ulusal mevzuatla veya uygun olduu durumlarda anayasa ile gvence altna alnmas istenen zerklik kavram ulusal mevzuatmza ikinci olarak, 5272 sayl Belediye Kanunu (24.12.2004) ile girmitir (md.3/a). Daha sonra 5302 sayl l zel daresi Kanunu (04.03.2005) ile l zel dareleri: idari ve mali zerklie sahip kamu tzel kiileri olarak tanmlanmlardr (md.3/a). Anayasamzda yerel ynetimlere ilikin temel arka plann dzenlendii 127. madde de idari ve mali yerel zerklik ilkesi yer almamaktadr. Ancak Anayasamza gre yerel ynetimlerin kurulu, grev ve yetkileri yerinden ynetim ilkesine uygun olarak kanunla dzenlenecei hkme balandndan, bu ilkenin kapsam idari ve mali zerklii de iine almaktadr (md.127/2) Bu adan bakldnda yerinden ynetim ilkesinin gerei olarak belediyeler kanunla idari ve mali zerklie sahip klnmlardr.
4 Ruen Kele, Yerel zerklii; bir yerel topluluun, yerel nitelikte olan ileri, kendi bana, kendi organlar eliyle grebilmesi ve buna olanak verecek kaynaklara da sahip olabilmesi eklinde tanmlamaktadr. Nuri Tortop da zerklik iin yalnz zerk kurulularn serbeste oluturduklar veya setikleri organlar tarafndan karar alma hakkna sahip olmalarnn yeterli olmadn, bunlarn mali zerklie de yani harcamalarnda da merkezi ynetimin basks olmakszn harcama yapmaya yetkili klnmalarnn gerektiine iaret etmektedir (Kele, 2009: 43; Tortop, 1991: 3-4). te yandan, hesap verilebilirlik erevesinde zerklik kavramn ele alan Aye Gner ve Serdar Ylmaz ise, kavram idari, siyasi ve mali boyutu ile akla makta ve mali zerklii yerel ynetimlerin ksmi olarak gelir kaynaklarn belirleyebilme yetkisi olarak tanmlamaktadrlar (Gner ve Ylmaz, 2004:195-196).

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

35

Kanuni adan idari ve mali zerklik ilkesiyle salanan deiim ile belediye, mahalli mterek nitelikli ihtiyalar karlayan bir kurumsal yap olmann yannda, gerek merkezi ynetimle gerekse yerel halkla, hemerilerle olan ilikilerinde farkl bir uygulama biimine gemi bulunmaktadr. Zira zerklik olgusu bnyesinde demokrasi, aklk, ynetiim eksenli katlm, bilgi edinme vb. pek ok ynetsel olguya yer vermeyi gerektirmektedir. Sz konusu kanuni perspektif erevesinde gnmz itibariyle lkemizde de artk belediyeler; vatandalarn mahalli nitelikli ortak ihtiyalarn karlayan, merkezi ynetimle ilikilerinde idari ve mali zerklie sahip, ynetiim ilkesine dayal ynetim ileyi ve anlaynn geerli olduu yaam alanlarna ait kurumsal yaplar olarak tanmlanmal ve grlmelidir. Daha da nemlisi idari ve mali zerklik anm sadece kanuni bir perspektif olarak kalmamal ve uygulamaya aktarlmaldr. nmzdeki yllarda merkez-yerel ilikileri konusunda zerinde en ok tartlacak olgu idari ve mali zerklik anm olacaktr. te yandan, idari ve mali zerklik konusunda belediyelerin kanunla tannan bu yetkilerine ilikin olarak yarg organlar nezdinde giriimlerde bulunmalarn da tank olunabilecektir. Zira bilindii zere zerklik artnda: yerel ynetimler kendi yetkilerinin serbeste kullanm ile anayasa veya ulusal mevzuat tarafndan belirlenmi olan zerk ynetim ilkelerine riayetin salanmas amacyla yarg yoluna bavurma hakkna sahip olacaklardr hkm yer almaktadr (md.11). Her ne kadar Trkiye tarafndan ilgili maddeye ekince koyulmusa da siyasi kurumlar olarak tanmlanan belediye ynetimlerinin idari ve mali zerkliklerinin ihlal edildii gerekesiyle hkmet hatta uluslararas yarg organlar ile uluslararas siyasi platformlarda bu konuda srarl olacaklar grlebilecektir. Ancak anayasal bir ilke olmasna karn bu idarelere grevleri ile orantl gelir kaynaklar salanr hkmnn hi bir zaman uygulanamad ve bu konuda Anayasaya aykrlk iddias ile merkez-yerel tartmasnn yarg organlarna tanmadn dndmzde, belki idari ve mali zerklik konusunda da ayn tabloyu grmemiz mmkn olabilir. Ancak unutulmamas gereken nokta geen yllar iinde yerel yneticilerimizin ve zellikle baz belediye yneticilerimizin uluslararas lekte kaydettikleri mesafe ve uluslararas kurulularla oluturduklar karlkl ilikilerdir. Bu nedenle tatmin edici lde uygulanamamas durumunda idari ve mali zerklik ilkesi Trkiyenin Avrupa Birlii ekseninde verdii abalara nemli zararlar verebilecek potansiyel bir sorunlu nokta olarak grnmektedir. II.1.4.6.3 Belediye Tzel Kiiliinin Kurulmas Bir yerleim biriminde veya birka yerleim biriminin bir araya gelmesiyle kurulacak belediye tzel kiiliine ilikin dzenlemeler kanunun 4. maddesinde yer almtr. 5393 sayl Kanun gereince birden fazla yntemle belediye kurulmas mmkndr; Bir yerleim alannn il veya ile statsne gemesiyle belediye kurulmas; bir ky yerleiminde belediye kurulmas; birden fazla kyn birlemesiyle belediye kurulmas; ky yerleimleri ile muhtelif ky ksmlarnn birlemesiyle belediye kurulmas; yeni oluturulan yerleim alannda belediye kurulmas. Komisyon alma raporumuzda rnek olarak sadece bir ky yerleiminde belediye kurulmas rnei verilecektir. II.1.4.6.4 Ky Yerleiminde Belediye Kurulmas Baz temel artlarn gereklemesi halinde tek bana bir ky yerleiminde belediye kurulmas mmkndr. 5393 sayl Kanuna gre bir ky yerleiminde belediye kurulabilmesi iin temel art aranmaktadr. Birincisi nfus artdr. Belediye statsne gemek isteyen bir ky 36

yerleiminin birinci temel koul olarak son nfus saym sonularna gre 5000 nfus eiini amas gerekmektedir (5393-md.4/1). Bir ky yerleiminde belediye kurulmas iin 5393 sayl Kanun 1580 sayl Kanundaki 2000 nfusu eii snrn 5000 olarak dzenlemitir. kincisi mesafedir. Kanuna gre bir kyde belediye kurulabilmesi iin meskn (yerleik) sahalarnn, merkez kabul edilecek yerleim yerinin yerleik alan snrlarna azami 5.000 metre mesafede bulunmas gerekir. Bir kyde belediye kurulabilmesi iin aranacak temel artlardan ncs; kurulacak belediyenin konumu ile ilgilidir. Kanuna gre; ime ve kullanma suyu havzalar ile sit ve dier koruma alanlarnda ve meskn sahas kurulu bir belediyenin snrlarna 5.000 metreden daha yakn olan yerleim yerlerinde belediye kurulamaz (md.4/2). Bir kyn belediyeleebilmesi iin bu temel artlarn yerine getirilmesi tek bana yeterli deildir. Srecin tamamlanmas ve belediye tekilatnn kurulabilmesi iin baz biimsel artlarn yer ald srecin de tamamlanmas gerekmektedir. Biimsel artlarn birincisi; ky statsnden belediye statsne gemek iin bavuru yaplmasdr. Ky statsnden belediye statsne gemek iin yaplacak bavuru iki yoldan yaplabilecektir. Bu yollardan birincisi, ky ihtiyar meclisinin alaca meclis karar; ikincisi ise; kydeki kaytl semenlerin yarsndan bir fazlasnn bavurusudur. Belediye statsne gemek iin ky ihtiyar meclisi kararnn veya kydeki kaytl semenlerin yarsndan bir fazlasnn ortak dilekelerinin o yerin en byk mlki amirine verilmesi gereklidir. Bir kyde belediye kurulmas iin ihtiyar meclisinin karar veya semenlerin talebinin dnda valinin de kendiliinden o yerde belediye kurulmasn isteme yetkisi vardr. Biimsel artlardan ikincisi; ky yerleiminde yerel seim kurulu tarafndan oylama yaplmasdr. htiyar meclisinin veya semenlerin belediye kurulmas iin o yerin en byk mlki amirine yaptklar bavuru veya valinin belediye kurulmasn uygun grmesi durumunda valinin bavurusu zerine yerel seim kurulu tarafndan 15 gn iinde ilgili kyde kaytl semenlerin belediye statsne geip gememek noktasndaki oylar alnr ve oylama sonucu bir tutanakla valilie bildirilir (md.4/4). Biimsel artlardan ncs yetkili mlki organn ve Dantayn grlerinin alnmasdr. Yerel seim kurulunun ilgili yerleim alanndan elde edecei oylama sonularnn valiye sunulacan belirtmitik. Vali oylama sonularnn da yer alaca bavuru dosyasna kendi grn ekleyerek ileri Bakanlna gnderecektir. ileri Bakanl dosyas gelen kyn ncelikle nfusunun son saym sonularna gre kanuni snr geip gemediini teyid etmek iin TKden bilgi ister. Bu bilgi TK tarafndan da dorulanrsa bakanlk dosyay Dantaya gnderir. Dantay ky yerleiminde belediye kurulmas iin balatlan srece ynelik bilgilerin yer ald bavuru dosyasn kanuni artlar asndan inceler. Dantay kyn belediye olmasn uygun grrse ileri Bakanl tarafndan, ileri Bakan, Babakan ve Cumhurbakannn imzalarn tayan ortak kararname hazrlanr ve imzalarnn tamamlanmasndan sonra ilgili kyde belediye kurulmasna dair karar Resmi Gazetede yaynlanr. Bu srecin tamamlanmasyla ilgili ky hukuken belediye statsne gemi olur. Ancak belediye kurulmasna ilikin karar kesinleme tarihini izleyen yln Ocak aynn ilk gnnden itibaren yrrle girer. II.1.4.6.5 Belediye Tzel Kiiliinin Sona Erdirilmesi 5393 sayl Belediye Kanununa gre belediye tzel kiilii iki ekilde sona erecektir. Birincisi; yerleik alan, bal olduu il veya ile belediyesi ile nfusu 50.000 ve zerinde olan bir
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

37

belediyenin snrna 5000 metreden daha yakn duruma gelen belediye ve kylerin tzel kiilii sona erdirilecektir. kincisi; nfusu 2000in altna den belediyelerin tzel kiilii sona erdirilecektir (md.11). Bu artlarn olumasyla birlikte belediye ve ky tzel kiilii Dantayn gr alnarak ileri Bakanlnn teklifi zerine mterek kararname ile sona erdirilecektir. Hemen belirtelim kanunda ngrlen nfus bykl iin TK Bakanlnca bildirilen nfus esas alnacaktr (5393-md.12/3). Belediye Kanununun 11. maddesine gre; Belediye snr veya yerleik alan, bal olduu il veya ile belediyesi ile nfusu 50.000 ve zerinde olan bir belediyenin snrna, 5.000 metreden daha yakn duruma gelen, belediye ve kylerin tzel kiilii; genel imar dzeni veya temel alt yap hizmetlerinin gerekli klmas durumunda; Dantayn gr alnarak ileri Bakanlnn teklifi zerine, mterek kararname ile kaldrlarak ilgili belediyeye katlacaktr. Tzel kiilii kaldrlan belediyenin mahalleleri, katldklar belediyenin mahalleleri hline gelecektir. Tzel kiilii kaldrlan belediye ile kylerin tanr ve tanmaz mal, hak, alacak ve borlar katldklar belediyeye intikal edecektir (md.11/1). Ayrca, nfusu 2.000in altna den belediyeler Dantayn gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi zerine mterek kararname ile kye dntrlecektir (md.11/2). Belediye tzel kiiliinin kaldrlmasna ilikin uygulama 13.02.2009 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan ve Anayasa Mahkemesi tarafndan 31.10.2008 tarihinde ksmen iptal edilen 5747 sayl Kanun ile yaplmtr. 5747 sayl yasann 3 temel zellii grlmektedir. Birincisi; 2000den daha az nfusa sahip belde belediyelerinin tzel kiiliinin kaldrlarak ky ynetimine dntrlmesi. kincisi; bykehir belediye modeli iinde yer alan ilk kademe belediyelerinin tzel kiiliklerinin kaldrlarak ile belediyelerine mahalle olarak balanmalar. ncs ise; bykehir belediye snrlar iinde yeni ileler kurulmasdr. Yksek Seim Kurulunun 13.02.2009 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan kararna gre 5747 sayl Kanun ile kapatlmas ngrlen 862 belediyeden 836snn 29 Mart 2009 yerel seimlerine belediye statsnde katlmasna karar verilmitir. Bu erevede 29 Mart 2009 yerel seimlerine katlacak toplam belediye says 2930 olarak belirlenmitir. II.1.4.6.6 Belediyenin Grev ve Sorumluluklar 5393 sayl Belediye Kanunu ile belediyelere verilen grevler konu balklarna gre unlardr; evre koruma ve salk; eitim retim kltr sanat; genlik ve spor; bayndrlk ve imar; ulam; kentsel dnm ve geliim; kentsel estetik ve kentsel tarihin korunmas; tesis veya iletme kurmak iletmek/ilettirmek; kentsel gvenlik ve esenliin salanmas; sosyal hizmet; kent ekonomisinin gelitirilmesi; zelletirilme; hemeri odakl ynetimin kurumsallamasna ilikin grevler; ad verme, tantc amblem ve flama kullanmna ilikin grevler. Bu grevlerin yerine getirilmesine ynelik olarak ise belediyelerin, belde sakinlerinin mahall mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak amacyla her trl faaliyet ve giriimde bulunmak yetkileri bulunmaktadr. II.1.4.6.7 Belediye Hizmetlerinin Sunumuna likin Temel Nitelikler Belediye hizmetlerinin yaplmasnda ncelik sras; belediyenin mal durumu ve hizmetin 38

ivedilii dikkate alnarak belirlenecektir (md.14/3). Belediyeler kararlarnda mahallelinin ortak isteklerini gz nnde bulunduracaklardr (md.9/3). Belediye hizmetleri, vatandalara en yakn yerlerde ve en uygun yntemlerle sunulacaktr (md.14). Hizmet sunumunda zrl, yal, dkn ve dar gelirlilerin durumuna uygun yntemler uygulanacaktr (md.14). II.1.4.6.8 Bykehir Belediye Modeli 1982 Anayasas sonrasnda 1984 ylnda karlan 3030 sayl Yasa ile Trkiyede bykehir modeli oluturulmu ve kademeli belediye modeline geilmitir. Ayn yl stanbul, Ankara ve zmirde bykehir belediyesi ynetimleri kurulmutur. Ruen Kele, Trkiyede bykehir belediye modeline geilme nedeni olarak: dankl ve bana buyrukluu gidermeyi gstermektedir Bununla birlikte, bykehirler iindeki farkl hizmet ltlerinin giderilmesi; hizmetler aras egdm salanmas; tek elden ve merkezden grlmesi zorunlu olan hizmetlerde hizmeti retme ve datma srecinin blnmezlii kuralna bal kalnmasn bykehir sisteminin dayand balca dnceler olarak belirtmektedir (Kele, 1994:265). Bugn toplam 16 il merkezinde Bykehir Belediyesi bulunmaktadr: Ankara, stanbul, zmir, Adana, Bursa, Konya, Gaziantep, Kayseri Antalya, Diyarbakr, Erzurum, Eskiehir, zmit, Mersin, Samsun, Adapazar. karld 1984 den itibaren eitli eletirilere konu yaplan 3030 sayl yasa tam 20 yl boyunca uygulanmtr. Gnmzde bykehirler 23 Temmuz 2004 tarihinde yrrle giren 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu ile ynetilmektedir. Bykehir Belediye Tekilatnn Kurumsal Yaps 5216 sayl Yasada Bykehir Belediyesi: En az ile veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasnda koordinasyonu salayan; kanunlarla verilen grev ve sorumluluklar yerine getiren, yetkileri kullanan; idar ve mal zerklie sahip ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiisi olarak tanmlanmtr. Bykehir belediyelerine idari ve mali zerklik tannmtr. Bykehir modeli iinde, bykehir ile belediyeleri ile bykehir ilk kademe belediyeleri bulunmaktadr. Bir yerleim alannda bykehir belediyesi kurulabilmesi iin gerekli olan artlar unlardr: O yerleim alannn il merkezi olmas, En az ile veya ilk kademe belediyesini54 kapsamas, Belediye snrlar iindeki ve bu snrlara en fazla 10.000 metre uzaklktaki yerleim birimlerinin son nfus saymna gre 750.000 den fazla olmas ve Kanuni bir dzenleme olmas gereklidir. Bu artlarn sonrasnda ise Bykehir statsne geecek olan yerleim alannn fizik yerleim durumlarnn ve ekonomik gelimilik dzeylerinin de deerlendirilmesi gerekmektedir.

22.03.2008 tarih ve 5747 sayl yasa ile ilk kademe belediyelerinin tm kaldrlmtr

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

39

Bykehir Belediyelerinin Grevleri Bykehir belediyesinin verilen grevlerinden bazlar unlardr: Bykehir belediyesinin stratejik plnn ve yatrm programlarn hazrlamak, Bykehir imar plnn yapmak/yaptrmak ve uygulamak, Bykehir ulam ana plnn yapmak/yaptrmak ve uygulamak, Coraf ve kent bilgi sistemlerini kurmak, Srdrlebilir kalknmaya uygun olarak evrenin, tarm alanlarnn ve su havzalarnn korunmasn salamak, Bykehir kat atk ynetim plnn yapmak, yaptrmak, Su ve kanalizasyon hizmetlerini yrtmek, tfaiye ve acil yardm hizmetlerini yrtmek II.1.4.6.9 Trkiyede l zel daresi ve Kurumsal Yaps Anayasamza gre Trkiye, merkezi idare kuruluu bakmndan corafya durumuna, ekonomik artlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine gre illere; iller de dier kademeli blmlere ayrlr (md.126/1). 5442 sayl l daresi Kanununa gre, iller ilelere ileler de bucaklara blnmtr. l ve ile kurulmas, kaldrlmas, adlarnn deitirilmesi, bir ilenin baka ile balanmas Kanun ile gerekleir (5442-md.2/A). Bu erevede merkezi ynetim tara tekilat olarak yeni bir il kurulduunda l zel daresi de otomatik olarak kurulmaktadr. Anayasal erevede l zel dareleri; l halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere kurulu esaslar kanunla belirtilen ve karar organlar gene kanunda gsterilen semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiisidir (md.127). 5302 sayl yasada l zel daresi; l halknn mahall mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idar ve mal zerklie sahip kamu tzel kiisi olarak tanmlanmtr (md.3/a). Bu erevede genel olarak l zel daresi, l denilen idari corafyada faaliyet gsteren bir yerel ynetim birimidir. l zel idaresinin hizmetleri tm il snrlarn iermektedir. 5302de l zel darelerinin grevleri, il snrlar iinde ve belediye snrlar dnda olmak zere belirlenmitir (md.6). 5302 sayl Yasaya gre l zel daresi; lin kurulmasna dair Kanunla kurulur (md.4). l kurulmas ise 5442 sayl l daresi Kanununa gre il ve ile kurulmas kanunla gerekleir (5442-md.2). te yandan ilin kaldrlmasyla zel idaresinin tzel kiilii sona erer (5302-md.4). Bu erevede Trkiyede u anda 81 (l) ve l zel daresi vardr. Mahalli mterek nitelikli hizmetlerin sunumu noktasnda grevli klnan l zel darelerine ilikin 1913 tarihli mevzuat 1987 ylndaki deiiklikten sonra uluslararas metinlerle ilikili olarak yeniden ele alnm ve 04.03.2005 tarihinde 5302 sayl Yasa olarak yaymlanmtr. Tablo II.3: l zel daresi Mevzuatndaki Deiiklik
Yasa Ad Eski Yasa No Yeni Yasa No TBMM Kabul Tarihi RG Tarihi RG Say

l zel daresi Yasas

3360 (1913 tarihli-son deiiklik 16.05.1987)

5302

22.02.2005

04.03.2005

25745

40

l zel daresi Tarihsel Sre l zel darelerine ilikin ilk resmi belge, 1864 de yrrle giren Tekil-i Vilayet Nizamnamesidir. Bu Tzk ile Valinin bakanlnda slam olan ve olmayan halk arasndan seilecek kiilerden bir l Genel Meclisi kurulmutur. l Genel Meclisine, li ilgilendiren baz bayndrlk, tarm ve ekonomi konularnn tartlmas, gr ve dncelerin belirlenmesi grevi verilmitir. 1870deki dare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile l Genel Meclisinin grev ve yetkileri artrlmtr. 1876 ylndaki Kanun-u Esasi il ynetiminde yetki genilii ilkesini benimseyerek daha geni bir yerel ynetim anlay getirmitir. 1913 tarihli dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkati (llerin Genel daresi Geici Kanunu) ile l zel daresi kurulmutur. dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkati ile oluturulan model dare-i Umumiye-i Vilayet (l Genel daresi) ve dare-i Hususiye-i Vilayet (l zel daresi) olarak iki ksmdan olumaktayd. Kanunun birinci ksm olan dare-i Umumiye-i Vilayet (l Genel daresi), 1929 tarihli Vilayet daresi Kanunu ile yrrlkten kaldrlm ve 1949 tarihli ve 5442 sayl l daresi Kanunu ile yeniletirilmitir. 1913 tarihli Geici Kanunun l zel daresine tzel kiilik (zerklik) tanyan ikinci ksm baz deiikliklerle 04.03.2005 tarih ve 5302 sayl zel daresi Kanunu yaynlanncaya kadar uygulanmtr. Kurtulu Sava srasnda 1921de yaynlanan Tekilat- Esasiye Kanunu ile l Genel Ynetimi yannda l zel Ynetimi oluturulmutur. 1987 tarihli ve 3360 sayl Yasa ile dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkatinin ad l zel daresi Kanunu olarak deitirilmitir. 1913 tarihli dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkatinde l zel daresi: Tanr ve tanmaz mallar kullanma hak ve yetkisine sahip ve bu yasa ile belirli ve snrl zel grevlerle ykml bir tzel kiilik olarak tanmlamtr (md.75). l zel daresinin Grevleri 5302 sayl Kanuna gre l zel daresinin grev alan; l snrlarn kapsar (md.5) l zel idaresinin grev ve sorumluluklar 5302 sayl kanunun 6. maddesinde yer almtr. l zel daresi; l snrlar iinde ve Belediye snrlar dnda olmak zere iki farkl alanda grevlidir. Bu erevede; l zel daresi mahall mterek nitelikte olmak artyla ve il snrlar iinde:(md.6/a); Genlik ve spor, salk, tarm, sanayi ve ticaret, lin evre dzeni pln, bayndrlk ve iskn, topran korunmas ve erozyonun nlenmesi, kltr, sanat, turizm, sosyal hizmet ve yardmlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, ocuk yuvalar ve yetitirme yurtlar, ilk ve orta retim kurumlarnn arsa temini, binalarnn yapm, bakm ve onarm ile dier ihtiyalarnn karlanmasna ilikin hizmetleri yapmakla grevli ve yetkilidir. Ayrca, l zel daresi mahall mterek nitelikte olmak artyla ve belediye snrlar dnda olmak zere (md.6/b) ; mar, yol, su, kanalizasyon, kat atk, evre, acil yardm ve kurtarma, orman kylerinin desteklenmesi, aalandrma, park ve bahe tesisine ilikin hizmetleri yapmakla grevli ve yetkilidir. II.1.4.6.10 Trkiyede Yerel Ynetim Mevzuatnda Yerel lekte Katlm 5393 sayl Yasaya Tabi Belediye Ynetimleri ve Yerel Katlm Hemeri Hukuku 5393 (ve 5272) sayl Belediye Kanununun hemeri hukuku balkl 13. maddesinde hemeri tanm yaplm, belediye ve hemerilerin birbirlerine kar ykmllkleri dzenlenmitir. Bu maddeye gre: 1. Herkes, ikamet ettii beldenin hemerisidir (md.13/1). 2. Hemerilerin,
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

41

 Belediye karar ve hizmetlerine katlma Belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve Belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr. Yardmlarn insan onurunu zedelemeyecek koullarda sunulmas zorunludur (md.13/1). 3. Belediye, hemeriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapmakla grevlidir (md.13/2). Belediyeler bu almalarnda: niversitelerin kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulularnn ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemleri almakla grevlidir (md.13/2). 4. Belediye snrlar iinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, har, katk ve katlma paylarn demekle ykmldr (md.13/3). 5393 sayl Belediye Kanunu ile hemeri tanm kanuni erevede nemli bir deiiklie uram ve yeni dzenlemeye gre herkesin ikamet ettii beldenin hemerisi olduu hkme balanmtr. 1580 sayl Belediye Kanununda; her Trk, nfus ktne yerli olarak yazld beldenin hemerisi olarak tanmlanm ayrca hemerilerin belediye ilerinde reye, intihaba, belediye idaresine itirake ve belde idaresinin devaml yardmlarndan istifadeye haklar olduu gvence altna alnmt (md.13). 5393 (ve 5272) sayl Belediye Kanunu ile temelde hemeri kavram iin ngrlen nitelik deitirilmitir. 1580e gre, vatandalar nfus ktne kaytl olunan yerin hemerisi olarak kabul edilirken 5393 sayl Kanunla ikamet edilen belde, hemerilik ilikisi asndan temel kriter olarak alnmtr. Kanunda hemerilerin haklar balk altnda toplanmtr. Buna gre tm hemerilerin: belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme, belediyenin yardmlarndan yararlanma haklar bulunmaktadr (md.13/1). Hemeri hukuku bal iinde belediyeler hemeriler arasnda, sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmasna ynelik gerekli almalar yapmakla grevlendirilmitir (md.13/2). Sz konusu almalarn gerekletirilmesinde ise yine belediyelere, niversitelerin, meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemleri alma grevi verilmitir (md.13/2). Kltr hizmetlerinin belediyelerin grevi olduunu dikkate aldmzda (md. 14/a,b) belediyenin bu konudaki grevini yaparken katlmc bir uygulama sergilemesi ve katlm salayacak nlemleri almas kanuni zorunluluk olarak dzenlenmi olmaktadr (md. 13/2). Bylece hemeri hukuku balnda sivil toplum kurulularnn ileyie katlmlar kurumsallatrlm olmaktadr. 5393 sayl Kanun bir beldede ikameti hemerilik asndan temel kriter alarak hemeribelediye ilikisi kurmaktadr. Bununla birlikte aitlik duygusunu oluturmak/gelitirmek iin (olsa gerek) belediye snrlar iinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahsn belediyenin, kanunlara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, har, katk ve katlma paylarn demekle ykml olduklar hkm altna alnmtr (md.13/3). Sz konusu dzenleme ile 5393 sayl Kanunla sadece belediye snrlar iinde oturanlarn deil, belediye snrlar iinde bulunan veya iliii olan her ahsn, belediyenin kanunlara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, har, katk ve katlma paylarn demekle ykml olduuna hkmedilmitir. Kanunda belediye snrlar iinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahsn belediyeye kar ykmllklerini (md.13/3) yerine getirmemesi durumunda 5326 sayl Kabahatler Kanununun emre aykr davran baln tayan 32. maddesi devreye girecektir. 42

5326 sayl Kanunun 32. maddesine gre; yetkili makamlar tarafndan kamu gvenlii, kamu dzeni veya genel saln korunmas amacyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykr hareket eden kiiye 100 YTL idari para cezas verilir. Bu cezaya emri veren makam tarafndan karar verilir hkmne gre belediyelerde (5393- 13/3 uyarnca) bu tr cezalar verme yetkisi belediye bakanna aittir. Zira 5393 sayl Kanunun Belediyenin yetkileri ve imtiyazlar balkl 15. maddesinin b fkrasna gre, Kanunlarn belediyeye verdii yetki erevesinde ynetmelik karmak, belediye yasaklar koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezalar vermek yetkisi belediyeye aittir. Grld zere 5393 (ve 5272) sayl Belediye Kanunu hemerilerin belediye ynetimlerine kar olan ykmllkleri konusunda 1580 sayl Kanunu rnek almtr. Bununla birlikte gerek hemerilerin ynetime kar haklar gerekse belediyenin beldeye ve hemerilere kar sorumluluklarnda art getirmitir. Belediye Ynetimlerinde Hemeri Katlm Gnmzde yerel seim yntemini katlmc demokrasi asndan yeterli bir model olarak grmek ve kabul etmek mmkn deildir. Seim sisteminin yannda bireysel ve kurumsal yaplarn ynetsel ileyie katlmalarn salayacak pek ok model gelitirilmi, bu konuda toplumsal kesimlerde ve ynetim erkinde dnsel altyap olumu ve lkemizde bu konuda nemli mesafeler alnmtr. 5393 sayl Belediye Kanununda kurumsal ileyi hakknda ngrlen katlm daha ok danma ilevi ile snrlandrlmtr. hemerilerin ve sivil toplum kurulularnn kurumsal ileyie katlmna ynelik olarak kanunda yer alan hkmler ksa balklar halinde unlardr: Karar alma srecine dorudan katlma ilikin dzenleme olan kyn belediye statsne dnmesi iin semenlerin yazl bavurusu ve halkn oylarna bavurulmas yntemi yeni mevzuatta korunmaktadr (md.4-8). Snr uyumazlklarnn zmnde ise ayn yntem dzenlenmemektedir (md.7). Birleme ve katlmalarda katlmak isteyen ky veya belde halknn oylarna bavurulmas zerklik art ile ksmi bir benzerlik gstermektedir (5393-md. 8). zerklik artna gre; yerel ynetim snrlarnda, mevzuatn elverdii durumlarda ve mmknse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara nceden danlmadan deiiklik yaplamaz (md. 5). hemerilere belediye karar ve hizmetlerine katlma hakk tannmakta ancak bu hakkn kullanma ilikin dzenleme eksiklikleri bulunmaktadr (md.13). Bununla birlikte belediyeye; hemeriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapma grevi verilmektedir. Ayrca bu almalarda yerel sivil toplum unsurlarnn, niversitelerin ve uzman kiilerin katlmna ilikin nlemleri alma grevi belediyelere aittir (md. 13/2). Meclis ihtisas komisyonlarna; muhtarlarn, kamu kurulularnn amirlerinin, yan sra yerel sivil toplum unsurlarnn, niversite temsilcilerine oy hakk olmakszn katlma ve gr bildirebilme hakk tannmaktadr (md.24/5). Stratejik plann hazrlanma srecinde (varsa) niversitelerin, yerel sivil toplum unsurlarnn grlerinin alnmas dzenlenmitir (md. 41/3). Kurumsal katlma ilikin en temel kurumsal model olarak kent konseyine yer verilmitir (md. 76). Belediyelere, afet ve acil durum plnlarn yapma grevi verilmi (md.53); bu planlarn hazrlanmas srecinde ilgili Bakanlk, kamu ve meslek kurulularnn, niversitelerin
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

43

ve mahall idarelerin grlerinin alnmas dzenlenmitir. Belediyelerin denetiminin faaliyet ve ilemlerinde hatalarn nlenmesine yardmc olmak, belediye tekiltnn gelimesine rehberlik etme amac tad belirtilmi ancak bu srece hemeri ve sivil toplum kurulularnn katlm sadece denetim sonularnn kamuoyuna aklanmas ile snrlanmtr (md.54). Arsa ve konut retiminin gerekletirilecei alanlarn ve kentsel dnm ve geliim alanlarnn belirlenmesinde yerel sivil toplum unsurlarnn ve hemerilerin katlmna veya grlerinin alnmasna yer verilmemitir (md.69 ve 73). Bunlarn yannda gerek bilgi edinme gerekse katlmn kurumsallamas salamak asndan deerlendirilebilecek temel bir yetki ve grevlendirme olarak belediye bakanna; belde halknn huzur, esenlik, salk ve mutluluu iin gereken nlemleri almak (md. 38/m) grevi verilmektedir. Bu erevede belediye bakan bilgi edinme hakknn kullanm, katlm ve belediye ynetimine ilikin akln kurumsallamas asndan da yetkili ve grevlidir. II.1.4.6.11 Hemeri Odakl Ynetimin Kurumsallamasna likin Olarak Belediyelere Verilen Grevler Belde sakinlerinin mahall mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idar ve mal zerklie sahip kamu tzel kiisi olarak tanmlanan belediyenin bu tanma uygun bir ileyi gerekletirmesi iin hemerilerin bireysel, yerel sivil toplum kurulularnn ise temsilcileri araclyla belediye ileyiine katlmn salayacak bir model uygulanmaldr. Belediye Kanununda, hemerilerin niteliklerinin dikkate alnmasna ynelik temel bir ilke olarak belediye hizmetlerinin vatandalara en yakn yerlerde ve en uygun yntemlerle sunulmas hkme balanmtr. Bu yaklam hemeri odakl bir ynetim anlaynn kurumsallamas adna atlm nemli admlardan biri olarak deerlendirilebilir. 5393 sayl Belediye Kanunu ile belediyelere bu konuda eitli grevler verilmektedir: Belediyelere kararlarnda mahallelinin/hemerilerin ortak isteklerini gz nnde bulundurma ve hizmetlerin mahallenin ihtiyalarna uygun biimde yrtlmesini salamaya alma grevi verilmektedir. Bu erevede mahalle muhtarlarna nemli grevler dmektedir. Kanuna gre muhtar, mahalle sakinlerinin gnll katlmyla ortak ihtiyalar belirlemek, mahallenin yaam kalitesini gelitirmek,mahalle ile ilgili konularda gr bildirmek(le)ykmldr (md.9). Kanuna gre herkes ikamet ettii beldenin hemerisidir ve hemerilerin, belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr (md.13). Belediye, hemeriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapmakla ve bu almalarda sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemler almakla grevlidir (md.13). Hemeri odakl belediye ileyiinin kurumsallamas iin gerekli artlardan biri kurumsal akln salanmasdr. Belediye Kanununda kurumsal akla ilikin yer alan hkmler unlardr: Belediye meclis toplantlar aktr. Olaan toplant yeri dnda yaplacak olan meclis toplantlarna ilikin olarak toplantnn yeri ve zaman allagelmi usullerle belde halkna duyurulacaktr (md.20). 44

 Belediye meclisi tarafndan alnan ve kesinleen kararlarn zetleri yedi gn iinde uygun aralarla halka duyurulacaktr (md.23). Belediye bakan tarafndan hazrlanacak faaliyet raporu kamuoyuna da aklanacaktr (md.56). Belediye meclis gndemi ile belediye meclis ihtisas komisyonlarnn raporlar eitli yntemlerle halka duyurulacak ve komisyon raporlar isteyenlere bedel karlnda verilecektir (md.24). hemeri odakl ynetimin kurumsallamasna ynelik olarak Belediye Kanununda hemerilerin bireysel dzeyde ve yerel sivil toplum kurulularnn temsilcileri araclyla belediye ileyiine katlmna ynelik dzenlemelerde yaplmtr: Belediye meclis toplantlarna kamu kurum ve kurulularnn mensuplar, muhtarlar, renciler, kamu grevlileri, ev hanmlar, ilgililer, zel sektr alanlar, genel bir anlatmla hemeriler ve sivil toplum kurulularnn yeleri dinleyici sfatyla katlabileceklerdir. Mahalle muhtarlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ile ildeki sivil toplum kurulularnn temsilcileri kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld belediye meclisi ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilecekler ve gr bildirebileceklerdir, Stratejik plan ve acil durum planlarnn hazrlanmas srecine niversitelerin ve yerel sivil toplum kurulularnn katlm salanacaktr. Bu erevede belediye bakan bu katlmlarn gereklemesine ynelik tedbirleri salamakla grevlidir. Hemeri odakl belediye ynetiminin kurumsallamas asndan kanunda ne kan dzenleme Kent Konseyidir. Kent konseyi kent yaamnda: kent vizyonunun ve hemerilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, srdrlebilir kalknma, evreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm ve yerinden ynetim ilkelerini hayata geirmeye almakla grevlendirilmitir (md.76). Bu konuda belediyeler; sivil toplum kurulularnn ve mahalle muhtarlarnn temsilcileri ile dier ilgililerin katlmyla oluacak olan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yrtlmesi konusunda yardm ve destek salamakla grevlidirler. Zira kent konseyinde oluturulan grler belediye meclisinin ilk toplantsnda gndeme alnarak deerlendirilecektir (md.76). Hemeri odakl ynetimin kurumsallamas amacyla belediyeler: salk, eitim, spor, evre vb. hizmetlerle yallara, kadn ve ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlerin yaplmasnda beldede dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gnll kiilerin katlmna ynelik programlar uygulamakla grevlidir (md.77). Bunlarn yannda; turizm ve tantm (md.14/a); evlendirme hizmetleri (md.14/a); coraf ve kent bilgi sistemleri kurulmas (md.14/a) yukarda gruplandrdmz bu grev ve yetkilerin dnda Belediye Kanununda belediyelere verilen dier grev ve sorumluluklardr. Belediyelerin dier kamu tzel kiileri ile hizmet sunumuna ilikin olarak gerekletirecekleri ibirlii noktasnda 1580de var olan karmaklk 5393 (ve 5272)de yer alan belediyenin grev, sorumluluk ve yetki alan belediye snrlarn kapsar hkm ile giderilmitir (md.14). zel anlamda belediyelerin genel olarak ise yerel ynetimlerin glendirilmelerine ynelik olarak kabul edilecek biimde yeni Belediye Kanunu ile belediyelere verilen grevler artmtr. Ancak unutulmamas gereken belediyelere yeni grevler verilmesinin bu birimlerin sz konusu grevleri yerine getirebilecek yapabilirlik kapasitelerinin idari ve mali
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

45

tedbirler ile gelitirilmesi ile anlaml olacadr. dari ve mali yapabilirlikleri oluturulmam ve gelitirilmemi belediyelere yeni grevler yklenmesi yerel ynetim teorisi asndan yerellemenin gerekleecei anlamna gelmeyecektir. Teorik dzeydeki yerellemenin kurumsal ileyie aktarlmas iin yerel nitelikli grevlerin ve hizmetlerin o yerdeki ynetimler tarafndan gerekletirilmesi esastr ve kald ki 5393 (ve 5272) sayl Kanun bu ynde tercihi deklare etmi hkme balamtr. Ancak yapabilirlik kapasiteleri oluturulmam veya gelitirilmemi belediye ynetimlerine sz konusu yeni grevleri devretmek uluslararas yerel ynetim ilkesini Kanuna tamaktan baka bir anlama gelmeyecektir. Bununla birlikte kurumsal yapabilirlik kapasitelerinin gelitirilmesinin yannda belediye meclis ye profilinin ve belediye brokrasisinin de kapasitelerinin gelitirilmesi gerektii unutulmamaldr. II.1.4.6.12 Belediye Kanununda Katlmc Ynetim Uygulamalar Belediye Kanunu erevesinde katlmc uygulamann gerekletirilebilecei alanlar ortaya konulmutur. Kent Konseyi Katlmc demokrasi asndan nem tayan, pek ok belediye tarafndan uygulanan gr bildirme ve buna esas tekil edecek aratrmalar yapmakla grevlendirilen kurumsal yaplar olan Yerel Gndem 21 meclisleri 5393 sayl Belediye Kanunu ile hukuki nitelik kazanmlardr. Gemi dnemde Trkiyede YG-21 adyla kurulan kent konseyleri, toplumun her kesiminde vatanda ve vatanda gruplarnn karar srelerine katlmasn salamak ve bu srelerin gelitirilmesi iin kent leinde danma mekanizmalar yaratmak amacyla tasarlanmtr. Kent konseyleri bnyesinde sivil toplum kurulular, meslek odalar, zel sektr kurulular ve muhtarlklar gibi eitli kii ve kurumlar kent leindeki konu sorunlardan oluan gndemlerle bir araya getirmitir. Seilmi yerel ynetim organlarnn almalarna halk katlmn ve denetimini salamak iin dzenlenen kent konseyi modeli ile yerel demokrasinin ve katlmn kurumsallatrlmas, tabana yaylmasna ynelik anm getirilmektedir. Ayrca Belediye Kanunundaki kent konseyi dzenlemesi ile zerklik artnda ngrlen vatandalardan oluan meclisler nerisi (md. 3/2) ihdas edilmektedir. Belediye Kanununa gre kent konseyinin kentsel yaama ilikin grevleri: kent vizyonunun ve hemerilik bilincinin gelitirilmesi; kentin hak ve hukukunun korunmas; srdrlebilir kalknma; evreye duyarllk; sosyal yardmlama ve dayanma; saydamlk; hesap sorma ve hesap verme; katlm ve yerinden ynetim ilkelerini hayata geirmeye almak olarak belirlenmitir (md.76/1). Belediye Kanununa gre kent konseyinin: meslek kurulular; sendikalar; noterler; (varsa) niversiteler; ilgili sivil toplum rgtleri; siyasi partiler; kamu kurum ve kurulular; mahalle muhtarlarnn temsilcileri ve dier ilgililerden (md.76/2) olumas dzenlenmitir. Belediyelere kentsel ihtiyalarn karlanmasnn yannda hemeri odakl ynetim asndan kent konseyleri konusunda da grevler verilmekte ve belediye ile kent konseyi arasnda ilikiler dzenlenmektedir. Kanunda yer alan birinci iliki biimi belediyelerin kent konseyine destek olmasna ve yardmlarna yneliktir. Bu erevede belediyeler, kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yrtlmesi konusunda yardm ve destek salamakla 46

grevlidirler (md.76/2). Ancak, belediyelerin kent konseyine ynelik yardm ve desteinin neler olaca ve nasl salanaca belirtilmemitir. Belediyeler tarafndan konseye ynelik olarak salanacak teknik altyap vb. yardmlarn belediye bakannn inisiyatifi ile gelitirilecei aktr. YG-21 almalarnn baars iin belediye bakannn konuya ve bu yapya ilikin yasal bir sorumluluktan ok bir inanma sorumluluunun bulunduu hatrlandnda kent konseylerinin baars iin de ayn gereklilie iaret etmek yerinde olacaktr. Zira geniletilmi katlm srecinin temel zorluklarndan biri bu yaklam belirlemede ynetimin eksiklii ve kontrol brakmaktaki isteksizlikleridir. Belediyelerin kent konseyine destek ve yardmlarnn nasl gerekleecei konusunda ayrntl dzenlemenin ynetmelikle yaplacan ekleyelim (md.76/3). Belediye ile kent konseyi arasnda kurulan ikinci iliki konseyde alnan kararlarn belediye meclisine tanmasdr. Bu dzenlemeye gre kent konseyinde oluturulan grler belediye meclisinin ilk toplantsnda gndeme alnarak deerlendirilecektir (md.76/3). Kent konseyinin grlerinin belediye meclisi asndan balaycl yoktur. Bu erevede gndeme alnan konsey grlerinin deerlendirilmesi yani karar nitelii kazanp kazanmamas veya kararlarda etkili olmas hususunda belirleyici olacak makamn meclis ve zellikle belediye bakan olaca aktr. Belediye meclisinin grevleri arasnda kent konseyinden gelecek grlerin deerlendirilmesine ilikin bir hkmn yer almamas, kent konseyi ile belediye meclisinin ilikisinin hukuki temele oturtulmasndaki temel bir eksikliktir. Kent konseyi grlerinin meclis kararlarna yansmas amacyla beklentilere ulalmamas konsey temsilcilerinin kurumsal motivasyonunu nasl etkileyeceinin dikkate alnmas gerekmektedir. Ayrca, belediye meclisinde, meclis ihtisas ve denetim komisyonlarnda; meclisin denetim srecinde; stratejik plan hazrlanmasnda; acil durum planlamasnda; hizmetlerin aksayan ynlerinin belirlenmesinde; imar, arsa ve konut retimine ilikin srete; kentsel dnm ve geliim alannn belirlenmesinde grevlendirilmemi olan kent konseyinin mensuplarnn kendilerini yaadklar beldenin hemerisi ve belediyenin bir unsuru olarak grmelerinin nasl salanaca kanunda metninde ve kent konseyi ynetmelik taslanda aklanmamtr.65 Gnll Katlm Gnmzde yaanan ekonomik, teknolojik, vb. deiim belediye hizmetlerinin retimini ve sunumunu dorudan etkilemektedir. Yerel nitelikli hizmetlerin karlanmasnda ve etkin, eit, adil ve ihtiyalara uygun biimde datmnda yaanan glklerin yannda, belediye ynetimlerinin mali alt yaplarnn elverisizlii hizmetin retimi ve datm asndan alternatif yaplarn olumasna yol amtr. Bu erevede, gnmzde gelien hizmet anlayna bal olarak ynetim, sadece kamusal mal ve hizmetlerin gereini yerine getiren deil, teminini kolaylatran bir ara konumuna gelmitir. Bu anlayn uzants olarak, topluma ynelik baz hizmetlerin ynetimin dndaki bireyler veya gnll kurulular ile dier zel topluluklar tarafndan yerine getirilmesi uygulamas ortaya kmtr. te yandan, klasik hizmet yntemlerinin deitirilmesi veya eitlendirilmesi ynndeki yaklamlarn ortaya k ile kamu hizmetlerinin yrtlmesinde rasyonel iletmecilik gereklerinin uygulanmasna, alternatif retim ve datm yntemlerinin kullanlmasna arlk verilmitir. Bu politika ve uygulamalar ilginin piyasa sistemine doru artmas sonucunu dourmutur.
6 ileri Bakanl tarafndan dzenlenen ve 8 Ekim 2006da Resmi Gazetede yaymlanan Kent Konseyi Ynetmelii iptal edilmitir. Kentleme uras almalar srasnda ileri Bakanl tarafndan yeni bir Kent Konseyi Ynetmelii zerinde alld bildirilmitir.

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

47

Katlmn sadece konu hakknda gr bildirme ve fikir retme biiminde kalmas eksik bir uygulama olacaktr. Bireysel veya kurumsal katlmn yerel lekte hizmet sunumuna gnll katk salayacak ve belirli hizmetlerin tm aamalarnda belediye ile ibirlii yapacak boyuta getirmesinin nemi aktr. Belediye Kanununa gre belediye ynetimleri: salk, eitim, spor, evre; sosyal hizmet ve yardm; ktphane, park, trafik ve kltr hizmetleriyle; yallara, kadn ve ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlerin yaplmasnda beldede dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gnll kiilerin katlmna ynelik programlar uygulayacaklardr (md.77/1). Bu konuda yaplacak dzenlemelere yn vermek amacyla 09.10.2005 tarihinde l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm Ynetmelii yaynlanmtr. lgili ynetmelikte gnll kavram: bilgi, beceri ve yeteneini, her trl ortak alma, imkn ve zamann ortaya koyarak alma alan konusunda maddi bir kazan beklemeksizin yerel ynetim hizmetlerine katlan gerek ve tzel kiiler ile bnyesindeki gnllleri bu hizmetlerde grevlendirecek kamu kurulular olarak tanmlamaktadr (md.4). Gnll katlm ynetmeliine gre belediyeler grev ve sorumluluklarna bal olarak yetki alanlarnda aada saylan alanlardaki hizmetlerin sunumunda gnll hemeri altrabileceklerdir: zrllere, ocuklara, kadnlara, genlere, yallara, yoksullara, kimsesizlere ve dknlere ynelik eitim, kltr, salk ve sosyal hizmetleri; ktphane, tiyatro, sinema gibi kltr hizmetleri; biliim, meslek edindirme kurslar, kre gibi eitim hizmetleri; park, bahe, kent estetii, evre dzenlemeleri ile kat atk gibi evre kirlenmesinin nlenmesine ynelik hizmetleri; babo ve sahipsiz hayvanlara ynelik hizmetleri; trafik, itfaiye, arama-kurtarma gibi denetim ve acil yardm hizmetleri; tm ya gruplarn iine alan her trl spor hizmetleri; tarihi, kltrel mirasn ve tabiat varlklarnn yaatlarak korunmas hizmetleri (md.5). te yandan ilgili ynetmelik gerei belediyeler, kendi zel kanunlarna uygun olarak aralarnda yapacaklar protokol erevesinde kamu kurum ve kurulular, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, dernekler, vakflar, meslek odalar ve dier yerel ynetim birimleri ile ortak alma ve ibirlii yapabileceklerdir (md.8) Ancak gnlllerin katlm ile yaplan hizmetlerden doan sorumluluk tabii ki ilgili belediyeye ait olacaktr (md.10). Gnll katlm veya alternatif hizmet sunma modellerin byk ounluu kurulularn veya kiilerin kurumsal ve bireysel potansiyellerini/yapabilirliklerini, ortaklaa kullanma sunmalarn gerektirmektedir. Bu anlamda kamu yararna ynelik kurumsal yaplar bu tr giriimlere ynlendirmek kolay olmayacaktr. 5393 sayl Kanun ile belediye hizmetlerine gnll katlmn yasal ereveye oturtulmas ile bir kere daha toplumsal kalknma imasnda bulunulmakta ve yerel nitelikli hizmetlerin etkinliini ve verimliliini salamak noktasnda idare ile topluluklarn ibirlii hkme balanm olmaktadr. Hzl ve dzensiz kentleme sosyo-ekonomik ve kltrel unsurlara bal olarak yerel hizmet taleplerinde art ve talep eitliliini beraberinde getirmitir. Bunun sonucu olarak artan talepleri karlamak konusunda yerel ynetimler (zellikle belediyeler) ciddi sorunlarla karlamaktadrlar. Bu noktada hem eitlenerek artan yerel hizmet taleplerinin karlanmas, hem de yerel unsurlarn ve hemerilerin kurumsal ileyite rol almalarn salamak iin alternatif hizmet sunma yntemleri gelitirilmitir. Alternatif hizmet sunma yntemlerine 48

ilikin baz rnekler unlardr; ihale yntemi; imtiyaz/muafiyet szlemeleri; kamu yararna yardmlar; kupon yntemi; gnll katklar; bireysel katklar; hizmetin sbvansiyonu; yapilet-devret modeli; ortak giriim yntemidir. l zel daresi Kanununda Yerel Katlm Kanunda l zel daresi: l halknn mahall mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idar ve mal zerklie sahip kamu tzel kiisi (md.3/a) olarak tanmlanmaktadr. zel idare kanunu uygulama asndan yerel lekte baz katlmc uygulama almlarna yer vermektedir. Bu erevede; l zel idare hizmetlerinin yerine getirilmesinde ncelik sras; il zel idaresinin mal durumu, hizmetin ivedilii ve verildii yerin gelimilik dzeyi dikkate alnarak belirlenir. l zel idaresi hizmetleri, vatandalara en yakn yerlerde ve en uygun yntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda zrl, yal, dkn ve dar gelirlilerin durumuna uygun yntemler uygulanacaktr (md.6/b). l zel idaresi, hizmetleri ile ilgili olarak, halkn gr ve dncelerini belirlemek amacyla kamuoyu yoklamas ve aratrmas yapabilecektir (md.7/g). l Genel Meclisinin toplantnn yeri ve zaman mutat usullerle halka duyurulacaktr (md.12). Zira l Genel Meclisinin toplantlar yerel halkn katlmna aktr (md.12). l genel meclisi bnyesinde yasa gerei oluturulacak htisas Komisyonlar; Kaymakamlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ve ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversite ve sendikalar ile gndemdeki konularla ilgili ky ve mahalle muhtarlar ile sivil toplum rgtlerinin temsilcilerinin katlmna izin verilmektedir. Sz konusu yaplar oy hakk olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilecekler ve gr bildirebileceklerdir (md.16). htisas komisyonu raporlar alendir, eitli yollarla halka duyurulur ve isteyenlere il genel meclisi tarafndan belirlenecek bedel karlnda verilir (md.16). Valinin il halknn huzur, esenlik, salk ve mutluluu iin gereken nlemleri almak (md.30/m) grevi bulunmaktadr. Vali, mahall idareler genel seimlerinden itibaren alt ay iinde; kalknma pln ve programlar ile varsa blge plnna uygun olarak stratejik pln ve ilgili olduu ylbandan nce de yllk performans pln hazrlayp il genel meclisine sunacaktr (md.31). Yerel katlm asndan nemli olan nokta ise; Stratejik pln, varsa niversiteler ve meslek odalar ile konuyla ilgili sivil toplum rgtlerinin grleri alnarak hazrlanacak olmasdr. Stratejik plan il genel meclisinde kabul edildikten sonra yrrle girecektir (md.31). Vali tarafndan Kamu Mal Ynetimi ve Kontrol Kanununun 41inci maddesinin drdnc fkrasnda belirtilen biimde; stratejik pln ve performans hedeflerine gre yrtlen faaliyetleri, belirlenmi performans ltlerine gre hedef ve gerekleme durumu ile meydana gelen sapmalarn nedenlerini aklayan biimde hazrlanacak olan faaliyet raporu vali veya genel sekreter tarafndan mart ay toplantsnda il genel meclisine sunulacak, raporun bir rnei ileri Bakanlna gnderilecek ve kamuoyuna da aklanacaktr (md.39). l zel daresi, zel idare hizmetleriyle ilgili olarak kamuoyu yoklamas ve aratrmas yaptrabilecek ve bunlara ilikin harcama yapabilecektir (md.43/n). l zel idaresi; kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, dernekler, vakflar ve 507 sayl Esnaf ve Kk Sanatkrlar Kanunu kapsamna giren meslek odalar ile
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

49

ortak hizmet projeleri gerekletirebilecektir (md.64/c) l zel idaresi (64. maddenin c bendinde yer alan) yurt ii ve yurt d kamu ve zel kesim ile sivil toplum rgtleriyle birlikte ortak hizmetler yapabilecek ve ayrca gerekletirecei dier projeler iin btesinden harcama yapabilecektir (md.43/l). l zel idaresi l zel idaresi hizmetlerine gnll katlm erevesinde; salk, eitim, spor, evre, trafik ve kltr hizmetleriyle yallara, kadn ve ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlerin yaplmasnda ilde dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gnll kiilerin katlmna ynelik programlar uygulayabilecektir (md.65). l zel idaresi acil durum plnlamas erevesinde; yangn, sanayi kazalar, deprem ve dier doal afetlerden korunmak veya bunlarn zararlarn azaltmak amacyla ilin zelliklerini de dikkate alarak gerekli afet ve acil durum plnlarn yapar, ekip ve donanm hazrlayacaktr. Acil durum plnlarnn hazrlanmasnda varsa il leindeki dier acil durum plnlaryla da koordinasyon salanr ve ilgili bakanlk, kamu kurulular, meslek teekklleriyle niversitelerin ve dier mahall idarelerin grleri alnacaktr. Plnlar dorultusunda halkn eitimi iin gerekli nlemler alnarak ikinci fkrada saylan idareler, kurumlar ve rgtlerle ortak programlar yaplabilecektir (md.69). 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununda Koruma Yerel Ynetimlere ilikin mevzuatla dorudan ilgili deil gibi grnse de 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununda belirtilen Koruma Amal mar Planlarnn yapmnda yerel ynetimlerin katlmc uygulamalarna ilikin olarak en gelimi katlm uygulamalarndan biri tarif edilmitir. Bu Kanunun 17. maddesinde: Koruma amal imar pln yaplncaya kadar, koruma blge kurulu tarafndan ay iinde gei dnemi koruma esaslar ve kullanma artlar belirlenir. Belediyeler, valilikler ve ilgili kurumlar sz konusu alanda ilgili meslek odalar, sivil toplum kurulular ve plndan etkilenen hemerilerin katlm ile toplantlar dzenleyerek koruma amal imar plnn hazrlatp, incelenmek ve sonulandrlmak zere koruma blge kuruluna vermek zorundadr. Sz konusu Kanun dorultusunda yrrle giren Koruma Amal mar Planlar ve evre Dzenleme Projelerinin Hazrlanmas, Gsterimi, Uygulamas, Denetimi, Melliflerine likin Usul ve Esaslara Ait Ynetmelikin 6. maddesinin (f) bendinde ise: Plan hazrlama sreci ierisinde idarelerce plan yaplacak alanda ilgili meslek odalar, sivil toplum kurulular, niversitelerin ilgili blmleri, koruma alan iinde yaayan hane halklar ve faaliyet gsteren iyeri sahipleri ve etkilenen hemerilerin katlm ile plan kararlarnn oluturulmasndan nce sorunlar, olanaklar, vizyon, hedefler, aralar, stratejilerin oluturulmas zerine ve taslak plann oluturulmasndan sonra taslak plann grlerek koruma blge kuruluna sunulacak son eklini almas iin asgari iki toplant dzenlenir. Bu toplantlarn halka duyurusu idarece kyler ve belde belediyelerinde mahalli anonslar ve ilan panolar ile bykehir olmayan belediyelerde mahalli anonslar, ilan panolar ve yerel yazl yayn kurulular araclyla, bykehir belediyelerinde ise koruma alannda mahalli anonslar, ilan panolar, yerel yazl ve grsel medya kurulular araclyla yaplr. Ayrca bu toplantlar ilgili meslek odalarna, niversitelerin ilgili blmlerine ve sivil toplum kurulularna idarece toplantlardan onbe gn nce toplantlara ait dokmanlar ve gndem 50

yazl olarak da bildirilir. Bu toplantlarda dile getirilen grler toplantya katlan ilgili kurum, kurulu ve kiilerce ayrca yazl olarak idarelere sunulur. Bu grlerin belirtildii tutanaklar koruma blge kuruluna sunulmak zere koruma blge kurulu mdrlne iletilir. Mdrlk bu tutanaklar arivleyip, saklamakla sorumludur. hkm getirilerek katlm srecine ilikin ayrntlar belirlenmitir. Bu hkmler gnmzde yerel ynetimlerin uygulamalarnda en net snrlar ile belirlenmi katlmc sreci tarif etmekte olup birok yerel ynetim birimi bu sre sayesinde katlmclkla tanmaktadr. II.2 GZFT Analizi Komisyon almasnn banda zgn bir yntemle GZFT Analizi gerekletirmitir. ncelikle Komisyon Bakan ve Dr. Sava Zafer AHNin moderatrlnde beyin frtnas yntemiyle ynetimden ynetiime gei srecindeki yerel ynetimlerin katlmc uygulamalarnn gl ve zayf yanlaryla frsat ve tehditlerine ilikin yaklak 300 fikir retilmitir. Komisyon yeleri iki ayr gruba ayrlm, bir grup zayf yanlarla tehditleri, dier bir grup da gl yanlarla tehditleri almtr. Ardndan retilen fikirler konsolide edilmi, tekrar edilen fikirler elenmi, son olarak da Komisyon yelerinin fikirler arasnda nceliklendirme yapmas salanmtr. GZFT almalarnda ounlukla sadece fikirlerin alt alta yazlmas yntemi kullanlsalar da Komisyon daha farkl bir yntem izlemeyi tercih etmitir. GZFT almalarnda iki temel sonu elde edilebilir. Baz fikirler daha ok kii tarafndan tekrar edildiklerinden, baz fikirler de tm komisyon yeleri tarafndan nemsendiklerinden dolay nem kazanmaktadrlar. Bu sebeple Komisyon yapt GZFT almasnda hem fikirlerin tekrarndan hem de nemsenmesinden sonular karmaya almtr. Komisyon almalarnda daha sonra elenen fikirler tekrar edilme saylar sebebiyle, seilen fikirler ve nceliklendirmeler de nemsenmelerini gstermesi sebebiyle dikkate alnmtr. Bu sebeple aada gl yanlar ve frsatlarla, zayf yan ve tehditler altndaki fikirler elenen, seilen ve nceliklendirilen balklar altnda sunulacaktr. II.2.1 Gl Yanlar ve Frsatlar Elenen Fikirler Yerel tercihlerin belirlenmesinde (yanstlmasnda) etkinliin artrlmas Yerel ynetimin seilmi organlarnn kapasitelerinin artmasnn salanmas Belediye bakannn STK ile ibirlii. rnein Antalya g birliine ye STKlar toplantsna belediye bakanlarnn aktif katlm Kentte yaayanlarn problemlerinin ortak olmas Yerel ynetimlerde ynetim kltr anlaynn gelimesi Katlmc mekanizmalar geriye adm artracak ilerin yaplmasn (kaynaklarn heba edilmesini) nlemede yasal yaptrmlardan daha etkili olabilirler Halkn kendi yaama koullarna ait kararlarda etkin olmas Katlmc sre (ynetiim sreci) siyasal sistemin niteliini (seilmilerin niteliini) olumlu ynde etkileyecektir. (yozlamann nne geilmesi) Halkn katlmnn saland lde denetimin de salkl olmas Katlm lsnde kente sahipliliin artmas nsanlar sahiplendikleri eyleri daha iyi korurlar, katlmclk kenti ve kente ait deerleri sahiplenme ve koruma bilincini gelitirir
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

51

 Yre sakinlerine bir yere ait olma, sorumluluk ve bilincinin verilmesi Seilen Fikirler Ynetiimde katlan aktrlerin eitlilii sonucu retilen kararlarn da daha gl verilere dayanmas Kamu yarar amacna kolay ulaabilirlii Kent konseyleri gizli ajandas olmayan bakan ve ynetimler iin byk bir silahtr. (kent rantn haksz biimde kendine doru aktmak isteyen g odaklarn frenlemesi asndan) Belediye meclis yelerinin eitli meslek odalarnn ynetim kadrolarndan gelmeleri Demokrasiyi ve yerel demokrasiyi gelitirir. (yerel ynetim sisteminin gelitirilmesi gerekir) Yerel ynetimlerin kentlilerin gndelik yaam kalitesine ynelik hizmetler sunuyor olmas Yerel meclislerin toplant saylarnn eskiye oranla artm olmas Belediye meclis toplantlarnn her ay deil de, daha seyrek toplanmalar ile daha nitelikli ve salkl karar almnn salanmas Alnan kararlara ilikin sorumluluklarn paylalmas Yerel kararlarn takibini ve denetimini artrmas Ortak akln rn hizmetlerin yaplmasnda katk sunmas Belediye bakanlarnn periyodik olarak kamuoyu anketleri yaptrmalar Belediye meclis toplantlarnn halkn izlenmesine olanak tanyacak geni meknlarda yaplmas Belediye-medya ibirliinin salanmas, medyann doru haber aktarmnn salanmas. Kentlilik bilincinin greli olarak artmas Kamu-yerel-sivil birlikteliinin salamas Yerel ynetimlerin karar organlarnn seimle greve gelmesi nceliklerin doru belirlenmesinin salanmas Belediye meclis yelerinin yerel gndem 21in doal yesi olmas ve bilgi ann salanmas Halkn yerel ynetimlerin kendi ynetimleri olduuna inanmalarnn salanmas Yerel ynetimi oluturan aktrlerin birbirlerini tanmalar (hemeri olmalar) Bakan ve meclis yeleri gibi seilmilerin daha nitelikli ve eitimli (kendilerini yenileyen ve gelitirebilen) kiilerden seilmesi Seilmilerin bir sonraki seimlerinde oylarn artrabilmeleri ya da tekrar seilebilmeleri iin nemli bir ara olmas nceliklendirlen Fikirler nceliklendirilen Fikirlerdeki Yldz Saylar nemsenme Derecesini Gstermektedir. Yldz Saysnn Fazla Olmas Komisyonun O Fikri Daha ok nemsediini Gstermektedir. Daha nitelikli ve salkl kentsel projeler gerekletirilmesi (****) Kamu kaynaklarnn daha kontroll ve verimli kullanlmasnn salanmas (***) Karar alma srecinde effaflk ve hesap verilebilirliin salanmas (*****) Planlama srecini tkayan yarg kararlar (mahkeme kararlar ile planlarn iptal edilmesi vb) gibi srelerin azalmas (****)

52

II.2.2 Zayf Yanlar ve Tehditler Elenen Fikirler Kentlilerin, kent ynetimine katlmlarnn salanmas iin ncelikle kentin gndemindeki olaylar ve sorunlar hakknda bilgi sahibi olmalar gerekir. Bu bilgilenmenin salanmasnn zorluu Ynetiim eksenli modellerde rol almas beklenen aktrlerin kendi ilerinde ynetiim eksenli rgt yaplarna ve ileyiine kavumalarna ynelik almalar yaplmal Toplumsal aktrlerin, ynetiim eksenli olarak alnan kararlarn pozitif sonular konusunda enforme edilmemeleri Her aamadaki katlmn salanamamas, katlm model ve mekanizmasnn ilevsizliinden kaynaklanmaktadr. Katlm konusunda l Genel Meclisi ve belediye meclisi yelerinin alglama dzeylerinin yetersizlii Bireysel katlmdan ziyade rgtl katlm modelinin tanmlanmam olmas Seilen Fikirler Yerel srelere katlm iin yerel ynetim bykl ya da kapasitesi ok nemli olmamas, erevenin olumas ve yasallamas halinde sorun zmlenebilmesi Yerel srelere katlmn nasl olacann, yerel ynetimlerin farkllaan byklklerini/ kapasitelerini dikkate alacak ekilde, ilgili mevzuatta derinletirilmemesi, genel ifadelerle yetinilmesi Genel olarak katlmn bir balang olarak olumlu, ancak devamllk asndan ciddi zaaflar barndrmas Katlmda geri arma, geri alma mekanizmasnn olmamas Katlmn farkl yntemleri hakknda (katlml toplant ortamlar, anketler, e-mail gruplar, v.b) yerel ynetimleri eitici ynde almalar yaplmamas, bu sreleri yrtecek personelin (nicel/nitel) eksiklii Kent toplumlarnn kentsel srelere katlmlarnn etkin olmamas Hangi kararlarn katlmc mekanizmalarla, hangi kararlarn temsili demokrasi organlarnca alnacann belirlendii bir mekanizmann olmamas Nitel-nicel eksiklikler, yasal erevenin ilevsizlii nedeniyle yasal dzenleme, tm eksiklikleri giderecek erevede dzenlenmelidir Planlama anlaynn fiziki boyutta snrl olmas Katlmn sadece kent planlama boyutunda arasal olarak dnlm olmas Otoriter tavrla daha hzl ve daha etkin karar alnabilecei inancnn yaygn olmas Katlmn yukardan aaya dayatlmas, katlmn bilincine varlamama, katlmn kendiliinden rgtlenme ile gelmemesi, liderlerin eksik olmas Zaman ve zemin darl sebebiyle tm vatandalarn aktif katlmnn imknsz olmas, dolaysyla yine temsili demokrasinin ortaya kmas yani katlmcln ideal olarak kalmas Eitici almann kapsam hangi mekanizma ya da model eitim yaps iinde yer alacak? Kent konseyi ve gnll alanlar modeli iinde eitim ilevi yer alabilir Genel olarak yetki stlenilirken sorumluluk stlenilmesinde bireylerin daha ekingen olmas Katlmcln hayata gemesinin n koulu olan ve halkn farkndaln artrmaya ynelik sosyal kapasite yaratma/glendirme amal eitici almalarn
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

53

yaplmamas/az sayda rnekte yaplmas Bireylerin kentlilik, katlmclk gibi kavramalarda tam donanma sahip olamamas, dolaysyla kentsel ynetime dorudan katlamamas Kentli aktrlerin karar srelerini etkileyecek glerinin olmadn/ olamayacan dnmeleri Kent yneticilerinin (belediye bakan, vali, genel sekreter) byk ksmnn katlm eksenli modellere ilikin ilke ve uygulamalara olan ilgisizlikleri (veya konuya scak bakmamalar) ou uygulamada katlmn yneticilerin yaptklar uygulamalar aklama gibi gstermelik bir ileve sahip olmas Katlmcln her kesime ulaamamas ve denetimden kaynaklanan eksikliklerin olmas Kentsel ynetim srelerinde katlmn tek ynl olarak ele alnmas, buna karn denetim boyutunun dnlmemi olmas nceliklendirilen Fikirler nceliklendirilen Fikirlerdeki Yldz Saylar nemsenme Derecesini Gstermektedir. Yldz Saysnn Fazla Olmas Komisyonun O Fikri Daha ok nemsediini Gstermektedir. Gemite farkl rneklerde gzlediimiz biimi ile katlm almalarnn ok byk bir motivasyonla balamas, ancak bu motivasyonun hzla kaybedilmesi (*) Kent ynetimi katlm mekanizmasnn iyi tanmlanmam veya hi tanmlanmam olmas (**) Katlm salayan mekanizma (kent konseyi, gnll katlm vs.) levsiz (****) Katlmn niteliinin ou durumda sadece gr alma ile kstl kalmas veya sadece karar alma aamasn iermesi; uygulama ve denetleme aamalarna ynelik tasarlanmamas; ayrca sosyal kapasite artrm almalar eksiklii nedeniyle ilgili paydalarn bu aamalara ilgi duymamas (***) Kentlilerin ilgi alanlarndaki konulara etkin katlmn salayacak mekanizmalarn kurulmasnn zorluu---kent iindeki daha dar bir alan ilgilendiren karalarn, tm kentin katlmna sunulmas (*) Katlmn zel karlarn toplum karlar nnde tutulmas, ikiyzllk gsterilmesi (*) Baarl katlml uygulama rneklerinin dier yerleimlere rnek olacak ekilde tantmnn yalmas konusunda eksiklikler; baarl uygulama rnekleri konusunda haberdarlk eksiklii nedeniyle katlmn baz durumlarda soyut bir kavram olarak kalmas (*) Genel olarak vatandalarn (bireylerin) sadece bireysel (kar atmas, vb.) Sorunlar sz konusu olduunda karar alma srecine katlmas (*) Katlmcln, yerel ynetimlerde, sadece olmas zorunlu bir kavram olarak grld iin szde olarak uygulanmas; ancak alnan kararlarda yine belediye bakan ve belediye meclisinin etkin olmas (**) Kentsel ynetimlerdeki yneticilerin mzakere srelerine ak olmamas (*) Farkl plan leklerindeki kararlarn birbirleri ile btnletirilmesindeki sorunlar gibi, farkl katlm mekanizmalar ile retilen kararlarn birletirilmesinin zor olmas rnein: mahalle leindeki taleplerin semt leindeki taleplerle elimesi (*) Demokrasi genel olarak son tahlilde karar alma srecine bireyin katlmnn sahip olmas gereken kltrel altyap ynnden zayf olmas (*) 54

 Yerel ynetimlerde oluturulan ihtisas komisyonlarnda grev alan yelerin yeterince donanml olmamas (*) Demokrasi anlaynn ve demokratik srelerin ileyi mekanizmalarnn hem yneticiler hem de kentli toplum tarafndan iselletirilmemi olmas (*****) Katlm anlaynn toplumsal yaamn deiik aamalarnda uygulanmyor olmasna (aile, okul) ilikin eksiklikler ve sorunlar giderilmeli (*) Belediye veya il genel meclis yelerinin aldklar kararlardan dolay yeterince sorumlu tutulmamas (+belediye bakanlar) (**) Yerel ynetimlerin gnbirlik programa dayal alp, uzun vadeli projelerinin olmamas (*) Yerel ynetimlerin kentleme srecinde kentliletirme kapasitesine sahip olmamas (****) Yerel ynetimlerde personel kapasitesinin ie gre deil kiiye gre i retmeye ynelik olmas (**) Karar alma ve uygulama srelerinde etkin katlm ve denetim mekanizmasnn iyi tanmlanmam olmas (****) Yerel ynetimlerin uygulama ve denetim konularnda yeterince teknik donanma sahip olmamas (*) Yoksullarn, kadnlarn, zrllerin, yallarn ynetim srecine katlm salayamamas (******) Kentte yaayanlarn kendi yaam alanlarna sahip kmasna ynelik toplanma, bir araya gelme meknlarnn salanamamas (**) Katlm mekanizmasnn kk lekli yerlemelerde uygulanmas daha kolay olurken, lek bydke katlm salamann ve olumlu sonular alp karar alma srelerine dhil olmann zorlamas (*)

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

55

III. SORUN ALANLARI, STRATEJ VE EYLEM SEENEKLER TABLOLARI VE Z RAPORLARI SORUNLAR 10.1 Demokrasi Anlay ve Demokratik Mekanizmalar Toplumda katlmc mekanizmalarn en temelde var olan demokratik sistemin yaps ve bireylerin demokrasiye ykledikleri anlamla yakndan ilikili olduu demokrasi kuramclar tarafndan savlanmaktadr. zellikle 1970lerden sonra krize giren temsili demokratik sistemin eksikliklerini gidermesi ngrlen katlmc mekanizmalarn toplum tarafndan nasl tasarland ve algland Komisyon tarafndan katlma ilikin en nemli ve belirleyici unsurlardan birisi olarak ele alnmtr. Katlmclk perspektifinden demokratik sistemin ve demokratik mekanizmalarn salkl bir alglamasnn oluturulmas, bu anlamda bilincin olumas Komisyon asndan baat nemde grlmektedir. Alt Sorun: Katlmc yaklam ve mekanizmalarn yneticiler ve kentliler tarafndan iselletiril(e)memesi Var olan uygulamalar deerlendirildiinde katlmc yaklam ve mekanizmalarn uygulamada belirgin bir yer bulmaya balad, ancak bu mekanizmalarn ama, hedef ve sonularna ilikin yeterli bilin dzeyinin olumamas sebebiyle istenen sonuca ounlukla ulalamad grlmektedir. Koruma Amal mar Planlarnn yapm srecinde tarif edilen katlmc srece ilikin deneyim buna rnek olarak gsterilebilir. lgili mevzuata gre koruma amal imar planlar yaplrken ilgili paydalarla birlikte en az iki katlmc toplant dzenlenmesi gerekmektedir. Ancak, uygulamada bu toplantlarn ya kt zerinde gerekletirildii, ya da sadece bilgilendirme amal dzenlendii grlmekte, mevzuattaki esasn yerine gelmedii grlmektedir. Burada yer yer katlma ilikin mekanizmalar gelitirilmi olsalar da uygulamada hem yerel yneticiler hem de kentliler tarafndan katlmc yaklamlarn iselletiri(le)memesinin nemli bir sorun alan olduu grlmektedir. Bu sorun alan genelde iki temel yargya dayanmaktadr. Kimi zaman katlmc mekanizmalar benimsenseler de vakit alc, sonu vermeyen, sreci uzatan, dolambal yntemler olarak alglanmaktadrlar. kinci olarak da katlmc mekanizmalarn varlk sebebi sorgulanmakta, temsiliyet mekanizmalarnn var olduu bir yerde katlmn gerekmedii inanc yer bulmaktadr. Her iki temel yarg da sonuta katlmc mekanizmalarn daha batan etkinliini drmekte, kimi zaman bu mekanizmalarn denenmesini bile engellemektedir. Bu sebeple Komisyon bu sorunun katlmc mekanizmalara ilikin temel alt sorun alanlarndan birisi olarak tespit etmektedir. Alt Sorun: Katlmda motivasyon eksiklii Katmc mekanizmalarn iselletirilememesi alt sorununa benzer bir ekilde yerel yneticilerin ve kentlilerin katlmc mekanizmalara olan inancnn dkl ya da sonu alnabileceine ilikin motivasyonun bulunmamas da dier bir sorun alann oluturmaktadr. zellikle bireysel ya da kurumsal olarak karlarn takibi ve savunulmas anlamnda kimi zaman olduka etkin katlmn gerekletii sylenebilirse de ounlukla kentin ortak gelecei ya da yaam evresinin gelecei asnda katlmc srelerde bireylerin motive olamadklar grlmektedir. Motivasyon eksikliinin kaynanda zellikle sonu alnamayaca eklindeki inan bulunmakla birlikte katlmn noktasallnn ve sreklilik arz etmemesinin de motivasyon 56

eksikliinde etkili olduu sylenebilir. Komisyon bu sebeple katlmda kent yneticilerinin ve kentlilerin motivasyon sorununu temel bir alt sorun alan olarak kabul etmitir. Alt Sorun: Baarl katlml uygulama rneklerinin dier yerleimlere rnek olacak ekilde tantmnn yaplmas konusundaki eksiklikler nedeniyle katlmn baz durumlarda soyut bir kavram olarak kalmas Katlm kavramna getirilen en temel eletiri, zellikle bu konudaki uygulama pratiine ilikin bilgi eksikliinden dolay katlm srelerinin nasl gerekletirileceinin tm aklyla belirtilmemi olmas sebebiyle katlmn soyut bir kavram olarak kalmasna ilikindir. Oysaki zelikle lkemizde katlmc uygulamalarn pratii 1970lerden bu yana yaygn bir ekilde grlmektedir. Ancak, bu deneyimlerin yeterince tantlamamas ve paylalmamas katlm pratiinin bulunmad ve katlm kavramnn soyut kald izlenimini yaratmaktadr. Bu sebeple Komisyon bu yndeki tantm ve paylam eksikliini nemli bir sorun alan olarak grmektedir. Alt Sorun: Mzakerelere ak olunmamas zellikle hzl kentleme srecinde kentlerde toplumsal iletiim iin mzakere kltrnn gelimemi olduu grlmektedir. Geleneksel kltrmzde krda ve kentte var olan mzakere kltr unsurlar da bu anlamda kentleme sreci ierisinde ounlukla ya yozlam ya da etkinliini kaybetmitir. Oysaki etkin bir katlm kltrnn geliebilmesinin en nemli n artlarndan bir tanesi demokrasi kltrnn etkin bir mzakere geleneine sahip olmasdr. Komisyon bu sebeple katlmc gelenei ve kltr glendirecek nemli bir unsur olarak zellikle kent yneticilerinin ve kent ynetimlerinin mzakerelere ak olmamasn nemli bir sorun alan olarak grmektedir. Alt Sorun: Katlm kltrnn bireyin yaamnn eitli evrelerindeki (aile,okul, sokak, mahalle, v.b.) eksiklii Katlm en geni anlamyla ynetime katlmann teknik aralar ve bir yntem olmann tesinde bireyin toplumsal yaama ilikin tercihlerini ortaya koyduu bir yaam ve davran biimini de ifade etmektedir. Bu anlamda katlm, bireyin kimlik ve kiiliinin oluumu srecinde rendii baz dnce, inan ve davran biimleri tarafndan ekillendirilir, daha sonra da birey davranlar ile hem bu biimleri tar hem de dnme uratr. Bu sebeple katlmn gndelik yaam ierisinde sadece ynetsel pratiklere ilikin ksmnn dikkate alnmas yanltc ve eksik olabilir. Bireyin yaamnn farkl evrelerinde ve farkl meknlardaki katlm unsurlar da en azndan ynetsel pratiklerdeki katlm kadar nemlidir. Apartman ynetimine katlmayan bir bireyim ynetsel katlmda yer alacan beklemek sonusuz bir aba olabilir. Bu sebeple Komisyon aile, okul, sokak, mahalle gibi farkl evre ve meknlarda bireyin yaamnda katlm kltrnn oluumunu da nemsemekte ve bir sorun alan olarak ele almaktadr. Alt Sorun: Siyasal temsil mekanizmalarnn yetersizlii Katlmc mekanizmalar yurttalarn kamu ynetimindeki i ve ilemlerin tm aamalarna etkin biimde dhil olabilmeleri iin ok nemli destekler olarak nitelenebilirlerse de var olan temsiliyet mekanizmalarnn yerine ikame edilemezler. Kimi zaman etkin ileyen katlm
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

57

mekanizmalarnn bile yurttalarn karar alma ve uygulama srelerine etkin bir ekilde dhil olmalar iin yeterli olmad, ncelikle temsili demokratik sistemin iyiletirilmesi gerektii grlmektedir. rnein Seim Kanununda adaylarn aadan yukarya bir yntemle belirlenmesi ak bir ekilde yer almyorsa ve adaylar ounlukla siyasi parti liderleri tarafndan merkezi olarak belirleniyorlarsa ortaya kan kayrmac ve patronaja dayal yapnn katlm sreleri ile iyiletirilmesi ancak belli bir dzeye kadar mmkn olacaktr. Bu sebeple Komisyon var olan temsiliyet mekanizmalarnn yetersizliini de nemli bir sorun alan olarak kabul etmektedir. 10.2 Katlmc Srelere Katl(A)mayanlar Alt Sorun: Toplumdaki baz kesimlerin rgtlen(e)memesi, katlmc srelere dhil ol(a)mamas, katlmc srelere dhil olan kamu, zel sektr ve sivil toplum kurulular tarafndan temsil edil(e)memesi lkelerin demokratiklemesi bir sre olarak incelendiinde, toplumun her kesiminde ayn hzda gelitiini, ayn ekilde oluan yeni yapya adapte olduunu sylemek mmkn deildir. Hibir toplum homojen bir btn olmad iin, her bir grubun, hatta her bir bireyin demokratik katlm mekanizmalar ve sreleri ile ilikileri farkl seviyelerde olmaktadr. Aslnda yaplmaya allan demokrasi kltrnn topluma alanmasdr; Bu a kimi kesimlerde ok abuk tutarken, kimi kesimlerde uyum zor olmakta, hatta gelime salanamamaktadr. Bu sorun alan, ynetimlerce demokratikleme ve katlm arttrma ynnde aba sarf edilen rneklerde dahi grlen, birok toplumsal kesimin ynetim srelerine katlamamas, birok kesimin de katlmamas durumunu sorgulamaktadr. Bu sorun, sadece demokratik katlma ynelik gelitirilmi mekanizmalara (seimlere, apartman ynetim kurullarna, kent konseyine) katlmn salanamamas balamnda deil, ayn zamanda toplumun eitli konularda ihtisaslam katlm organlar olan sivil toplum rgtlerine katlmn dkl balamnda da bir deerlendirmeyi gerektirmektedir. Komisyon almalar srasnda tartlan en temel sorun alanlarndan biri olan bu: toplumdaki baz kesimlerin rgtlenememesi veya rgtlenmemesi, katlmc srelere dhil olamamas veya bilerek dhil olmamas; Katlmc srelere dhil olan kamu, zel sektr ve sivil toplum kurulular tarafndan temsil edilememesi sorun alanlar iin temel strateji gelitirilebilecei dnlmtr. Bunlar: (10.2.1.) Katlmc srelere katl(a)mayan kesimlerin katlmnn arttrlmas; (10.2.2.) rgtl veya rgtsz, karlarn savunamayan kesimler iin savunuculuk mekanizmalarnn gelitirilmesi; (10.2.3.) Herhangi bir rgte mensup olmayan kiilerin de mevcut kurumsal katlm mekanizmalarna katlabilmelerinin salanmas, olarak ifade edilmitir. Bu stratejiler altnda ve bu stratejilerin gerekletirilebilmesi iin yaplabilecek eylemler ve bu eylemlerin gerekleip gereklemediinin ne ekilde kontrol edilebileceine ynelik gstergeler balklar halinde aada deerlendirilecektir. 10.3 Genler ve Katlm Alt Sorun: Genlerin katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi Katlmc srelere katlamayan nemli bir kesim genlerdir. Ne yazk ki kentlerimizde genlerin katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin bir biimde temsil edilememesi ciddi bir sorun alan olarak ortaya kmaktadr.

58

10.4 Kadnlar ve Katlm Alt Sorun: Kadnlarn katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi Kadnlar toplumda maalesef ne kadar katlmc srelere dhil edilmeye allsa da sonu olarak kente ynelik kararlarda katlm tam olarak salanamayan bir dier kesimdir. Bu kapsamda kadnlarn katlmc srelerdeki eksiklii ciddi bir sorun alan olarak belirlenmitir. 10.5 Yallar Ve Katlm Alt Sorun: Yallarn katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi Yallar da katlmc srelerde etkin temsil edilemeyen ve yeterince dikkate alnmayan bir dier grubu oluturmaktadr. Bu kapsamda kadnlar ve genler konusunda bahsedilenler bu grup iinde geerli olabilmektedir. 10.6 Yoksullar ve Katlm Alt Sorun: Yoksullarn katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi Kentlerimiz yoksulluk sorununun younlat ve somutlat meknlardr. zellikle knt alanlarnda sefalet grlmekte, istihdam sorunlar yaanmakta, barnma, eitim, salk, altyap gibi kamu hizmetlerinden yeterince yararlanamamaktadr. Bu balamda, yoksullar da katlmc srelerde yeterince dikkate alnmayan ve etkin temsili salanamayan dier bir gruptur ve bu yaklam katlmc srelerin olumas iin byk bir sorun tekil etmektedir. 10.7 Engelliler ve Katlm Alt Sorun: Engellilerin katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi Engelliler de daha nce belirtilen kesimler gibi katlmc srelerde dikkate alnamayabilen bir dier kesimdir. Bu grubun katlmc srelere adapte olmaya alan kentlerimizde, etkin temsil edilememesi ve yeterince dikkate alnmamas ise bir sorun alan olarak ortaya kmaktadr. lkemizde engellilerin en nemli problem alanlar eitim, salk, istihdam ve fiziksel evredir. Bu gibi problem alanlar katlmc srelerin btnsel bir yaklam ierisinde ilemesini zorlatrmakta ve gerek anlamyla katlmn tam olarak salanmas iin sorun tekil etmektedir. 10.8 ocuklar ve Katlm Alt Sorun: ocuklarn katlmc srelerde dikkate alnmamas ve etkin temsil edilmemesi ocuklar da genler gibi katlmc srelere yeterince (hatta genlere oranla daha az)
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

59

katlamayan nemli bir kesimi oluturmaktadr. Etkin ve yeterince temsil edilemeyen bu grup katlmda bir sorun alan olarak ortaya kmaktadr. 10.9 Dier Dezavantajl Gruplar ve Katlm Alt Sorun: Dier dezavantajl gruplarn katlmc srelerde dikkate alnmamas Dier dezavantajl gruplar iinde katlmc srelerde dikkate alnmama ve etkin temsil edilememe sorunu bulunmaktadr. Bu durum, kentlerde katlmc sreleri olumsuz etkilemekte ve bu srecin ilevini tam olarak yerine getirmesini engellemektedir. 10.10 Yerel Ynetimlerin Kurumsal Kapasitesi Alt Sorun: Yerel ynetimlerin katlma ilikin kurumsal kapasitelerinin zayfl Yerel ynetimlerde demokratik uygulamalarn iselletirilmesi gerekmektedir. Bu da sz konusu ynetimlerin kurumsal kapasitesinin glendirilmesi ile mmkn olacaktr. Bu glendirme katlma ynelik kapasite artrm ile mmkndr. Mevcut durumda yerel ynetimlerin kapasitesi yeterli grlmemektedir. Alt Sorun: Kentlilik bilinci oluturma ynndeki almalarn yetersiz olmas Kentlilik bilincinin yerlemesinde en nemli faaliyetlerden olan sanatsal ve kltrel faaliyetler lkemizin pek ok kentinde yeterli dzeyde deildir. Sz konusu bilincin oluturulmasna ynelik faaliyetlerin artrlmas gerekmektedir. Alt Sorun: Yerel ynetimlerdeki atanm ve seilmilerin yeterince donanml olmamas Her kltr ve sanat faaliyeti kendi iinde bir donanma gereksinim duymaktadr. Bu donanm yerel ynetimlerde gerek seilmiler ve gerekse atanmlar iin yeterli dzeyde deildir. Donanmn dk olmas katlmn gerek mahiyeti gerekse nitelii zerinde olumsuz etki yaratmaktadr. Alt Sorun: Katlm srelerinin gerektii gibi belgelenmemesi Yerel ynetimlerde demokratik srece salanan katlmn nicelik olarak kayt altna alnmamas bir gerek ve sorundur. Bununla ilgili olarak katlmclar arasndaki iletiim eksiklii, katlmla ilgili olarak eriilebilirlik sorunu yaratmaktadr. Bu balamda, katlmn her aamada belgelenmesine ihtiya bulunmaktadr. 10.11 Saydamlk ve Hesap Verilebilirlik Alt Sorun: Saydamlk ve hesap verilebilirlik eksiklii Yerel ynetimlerin faaliyetlerinin kentte yaayanlarca izleme ve deerlendirilmelerine olanak salayan mekanizmalarn yetersiz olduu grlmektedir. Karar verme mekanizmalarnn glendirilmesi ve bu yolla saydamlk ve hesap verilebilirliin artrlmas gerekmektedir.

60

10.12 Kentsel Proje retimi Ve Uygulamas Alt Sorun: Kentsel proje retimi ve uygulamasnda yerel ihtiyalarn dikkate alnmamas Bilhassa belediyelere ynelik eletiriler kentsel projelerde yerel ihtiyalarn ncelikli olmamas ynndedir. Yerel ihtiyalarn banda ise yaam kalitesinin artrlmas gelmektedir. Yerel ynetimler bir projenin kabul ve uygulamasnda rant vb karlarn yerine kentin tmn gzeten ihtiyalar dikkate almaldrlar. 10.13 Yerel Meclisler Alt Sorun: Yerel meclislerin yapsnn kentin tm kesimlerini yanstmamas Yerel meclislerde toplumun tm kesimleri yer almamaktadr. Bu da geni kitlelerin kentin ynetiminde sz sahibi olamamas demektir. Kentle ilgili alnan kararlarn daha geni kesimlerce temsil edilmesi gerektiinden katlmc mekanizmalarn artrlmasna ihtiya duyulmaktadr. 10.14 Ulusal Dzeyde Katlmn Dzenlenmesi Alt Sorun: Ulusal dzeyde katlm ilke ve esaslarn, standartlarn belirleyecek bir kurumsal yapnn eksiklii Katlm gibi, aadan yukar (bireyden devlete) doru gelien bir kavramn ulusal dzeyde dzenlenmemi olmasnn bir sorun olarak tarif edilmesi ilk etapta kavramn z ile elien bir durum olarak alglanabilir. Ancak burada kastedilen, temsili demokrasi mekanizmas ile yaracak bir ulusal lekte bir katlm mekanizmasnn gerektii, ya da tm lkede uygulanan yerel katlm srelerinin tek bir ablona uydurulmasnn gerektii deildir. yi niyetli olsa da birok yerel giriimin, deneyimsizlik vb. nedenlerle gelime gsteremedikleri, farkl ekilde srdrlen iyi niyetli giriimlerin ounlukla sonulandrlamad grlmektedir. zellikle gelien iletiim olanaklar sayesinde, dnyann herhangi bir yerinde gelien bir kavramn hzla dnyann drt bir yannda duyulmasnn mmkn olmas; zellikle gelimi lkelerde tartlan kavramlarn, hzla dier lkelere yaylmasna, moda kavramlar haline gelmelerine ve tartldklar lkelerin balam ile uyumasalar bile gndemi kaplamalarna neden olmaktadr. Demokratikleme srecine ilikin baz kavramlarn da lkemizde ve dnyada kimi zaman, kavramsal kklerinden kopuk olarak gndeme geldikleri, katlmc demokrasi, dorudan demokrasi, ynetiim gibi ileri uygulamalar olarak dnlen kavramlarn bile son derece basite indirgendii, kimi zaman slogan dzeyinde cmle ii kavramlar ithal edilmeye alld grlmektedir. Oysa retildikleri lkedeki kent kltr iinde kolaylkla uygulamaya sokulan birok katlm pratiinin, lkemiz kentlerinde ve kent kltrnde uygulanamaz olduu, ok daha uygulanabilir pratikler yerine bunlarn denenmesinin nemli lde zaman kaybna neden olduu grlmektedir. Burada sorun olarak tarif edilen, yerel yaplanmalarn demokratikleme ynndeki enerjinin boa harcanmasna neden olan bu tr pratiklere girimeden nce gr alabilecekleri, Trkiyedeki ve Dnyadaki gemi deneyimleri inceleyen ve zet bir ekilde sunan bir yapnn eksikliidir. Ynetim srecine halk katmak isteyen herhangi bir yerel ynetimin, katlm srelerinde baarya ulamak iin gerekli danmanlk ve ynlendirme hizmetini
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

61

alabilecei, katlmn esaslarn ve standartlarn belirleyen bir st yap olmad iin, tm sreci batan kefetmek zorunda kalmaktadr. Dier yandan mevcut durumda ilke ve esaslarn belirsiz olmas, katlm ad altnda yrtlen ve ierik olarak demokrasiden ok uzak uygulamalarn dahi ileri demokrasi uygulamalar gibi tantlmasna olanak vermektedir. lkemizdeki kimi rneklerde: katlmc demokrasi uygulamas olarak sunulan, sistemsiz, kuralsz yerel referandumlar; toplant yapamayan sivil toplum rgtleri; iki tane bilgilendirme toplants ile katlmc planlama yaplmas; gibi uygulamalar, demokratikleme srecine katk salayamamann tesinde kavramlarn iinin boalmasna neden olarak, sreci olumsuz etkileyebilmektedirler. Sorunun temelinde yaplan yerel uygulamalar deerlendirecek onlara yn verecek bir (ulusal) st yapnn olmamas vardr. Bu nedenle demokratikleme amacyla giriilen bu pratiklerin ne lde demokratik olduklarn deerlendirilememektedir. Kimi uygulamalarda demokratikleme gibi kavramlar slogan haline getirerek farkl amal uygulamalarn yrtld, katlmn maske olarak kullanlmak istedii grlmektedir. Katlm sreci olarak tanmlanan yerel uygulamalar inceleyecek ve bunlarn ierik ve ileyi bakmnda demokrasi etiine ne kadar uyduklar denetlenememekte, yaplan kimi art niyetli uygulamalar demokratik mekanizmalara gveni azaltmaktadr. Aslnda birou iyi niyetli ve ileri grl giriimler olarak ortaya kan katlmc demokrasi uygulamalarnn, yerele zg sorunlarn giderilmesi iin yeterli deneyimin olmamas ve ou zaman yeterli finansman olanaklarnn yaratlamamas nedeniyle beklenen etkiyi yaratmadklar grlmektedir. yimser bir bak asyla, baarsz dahi olsa, her giriim, ileri ynde atlm bir adm olarak grlebilir. Ancak bu uygulamalarn, zellikle bu ynde geliim isteyen merkezi ynetimlerce ynlendirilmesini salayacak, olumlu uygulamalar tevik edecek, kolaylatracak, olumsuz uygulamalar tespit edip uyaracak ve bu sayede demokratikleme srecini nemli lde hzlandracak bir kurumsal yapnn eksiklii ok nemli bir sorun alandr. 10.15 Blgesel Dzeyde Katlm Alt Sorun: Blgesel dzeyde yerel ynetimlerin katlm srelerinin belirsizlii Katlma ilikin nemli bir sorun alan, blgesel dzeydeki karar alma srelerinde, yerel ynetimlerin katlmnn ne ekilde olacann belirsiz olmasdr. Yerel ynetimleri rgtleyen yerel ynetim birlikleri vardr. te yandan kalknma ajans modeli, henz balang aamasnda olsa da denenmeye balanmtr. Yerel ynetim birliklerinde, yerel ve blgesel kalknma kurumlarnda yerel ynetimlerin etkin katlmna olanak tanyacak bir yapnn oluturulmas nemlidir. Bu amala bilimsel bir modelleme almas yaplmas yerinde olacaktr. 10.16 Stratejik Ynetim Alt Sorun: Katlmdan uzak stratejik planlama sreleri Bir dier sorun alan ise, stratejik planlama srelerinin yeterince katlml biimde gerekletirilmemesidir. Stratejik planlama yazn, bu planlama yaklamnn, plandan etkilenen ve plan etkileyen tm kesimlerin bir araya gelerek, sz konusu yerleimin sorunlarn ve potansiyellerini tartt, gelecek senaryolarn ortaklaa belirledii bir yaklam olduunu 62

ortaya koymaktadr. Bu nedenle, yerel ynetimlerin egdmnde gerekletirilecek stratejik planlama ve bte sreleri, ilgili kesimlerin katlmna olanak tanmaldr. Bu amala, mevcut stratejik planlama ve bte srecine ilikin mevzuatta, planlama srecinin tm aamalarnda hangi kesimlerin katlmnn nasl salanacan aklayan dzenlemeler yaplmaldr. 10.17 Meknsal Planlama Alt Sorun: Gncel meknsal planlama srelerinin ve kentlerin fiziksel yapsnn katlmc srelere uygun olmamas lkemizdeki gnmz meknsal planlama yaklam, baka bir deyile geleneksel imar plancl anlay, kentlerin meknsal oluum ve gelimelerinin ynlendirilmesinde, katlmc bir planlama-uygulama modeline uyumlu bir ortam tanmlamamaktadr. Yrrlkteki yasal dayanaklarda tanmn bulan gncel imar planlama yaklam, esneklikten uzak duraan yaps, normatif ve tartmaya ak olmayan kat-belirlemeci zellikleriyle, planlama ve uygulama aamalarnda kentli halkn etkin biimde karara katlmasna olanak salamamaktadr. Bu temel yaklam ile imar plancl, fiziksel meknda salt kentsel alan kullanmnn trn ve younluunu belirleyen bir yasal belge retmede, kstl kent topra zerinde dorudan bir rant yaratma amac ile belirginleen, toplum ve kamu yararn nde tutan katlmlar dile getirebilecek kentli taleplerini dikkate alabilmekten uzak grlmektedir. mar Mevzuatnda ngrlen planlama sisteminde (ksmen koruma amal imar planlar dnda) bir katlm mekanizmas bulunmamaktadr. Planlarn hazrlanma, karar alma ve uygulanma aamalarnda planlardan etkilenen kesimlerin dorudan bir etkisi, katlm olmamaktadr. Her tr ve lekteki planlara ancak planlar onaylandktan sonra bir aylk ask sreci iinde itiraz eklinde bilgilendirme olmaktadr. Planlarn hazrlanmas aamasnda gl ve etkin olan bask gruplarnn bir etkisinden bahsetmek mmkn iken dier gruplarn, halkn grleri alnmamaktadr. Hazrlanan planlar ise toplum ve kamu yararna aykr olabilmekte, uygulanamamakta ve benimsenmemekte, dolaysyla sorunlar zlmemektedir. 10.18 Denetim Alt Sorun: Denetimli katlm modelinin bulunmay Demokratik katlm sreci; seimden seime veya seilme hakk ile snrl kalmayp; karar alma, uygulama ve denetleme srelerini de kapsamaldr. lkemizde yerel ynetim karar alma ve uygulama mekanizmalarnda katlm olanaklar bulunmad gibi, bu srelerde bir izleme-deerlendirme-denetim boyutlarn ieren bir katlm modeli de bulunmamaktadr. 10.19 Mevzuatta Katlm Alt Sorun: Yerel ynetimlere ilikin mevzuatn gerek anlamda etkin katlm mekanizmalarn tanmlamamas Dnyada olduu gibi lkemizde de yaanan hzl kentleme, srekli toplumsal deiim, insan haklar ve demokratikleme konusundaki gelimeler, evre bilincinin artmas, merkeziyeti yaplanmadan uzaklama ve bunun yerine yerellemenin nemi, yaam kalitesinin
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

63

arttrlmas abalar gibi olgular, yerel ynetimlerin gelitirilmesi ve kentsel sorunlarn zm konusunda yeni anlay ve araylara yol amtr. Bu balamda; bilinlenen toplumumuzun birok kesiminde ve deiik siyasal kesimlerinde yerel ynetimlerin glendirilmesi ve gelitirilmesinin gereklilii konusunda, ortak bir anlay olumutur. Ne var ki, yerel ynetimlerle ilgili Belediye Kanunu, Bykehir Belediyesi Kanunu, l zel daresi Kanunu gibi yasalarda ynetim srecine katlmn, etkin yntem ve aralar (Kent Konseyi dnda) yer almamaktadr. Yerinden ynetim, yerellik, gibi yurttalarn yerel ynetimlere katlmn ngren Yerel Demokrasi ilkelerinin etkin uygulama mekanizmalar tam ve ak bir ekilde Yerel Ynetimler Mevzuatnda tanmlanmamtr. Tablo III.1 : Sorun ve alt sorun alanlar listesi
ANA SORUN ALANLARI NO SORUN ALT SORUNLAR Katlmc Yaklam Ve Mekanizmalarn Yneticiler Ve Kentliler Tarafndan selletiril(E)Memesi Katlmda Motivasyon Eksiklii Demokrasi Anlay Ve Demokratik Mekanizmalar Baarl Katlml Uygulama rneklerinin Dier Yerleimlere rnek Olacak ekilde Tantmnn Yaplmas Konusundaki Eksiklikler Nedeniyle KatlmIn Baz Durumlarda Soyut Bir Kavram Olarak Kalmas Mzakerelere Ak Olunmamas Katlm Kltrnn Bireyin Yaamnn eitli Evrelerindeki (Aile,Okul, Sokak, Mahalle, V.B) Eksiklii Siyasal Temsil Mekanizmalarnn Yetersizlii Katlmc Srelere Katl(A)Mayanlar Toplumdaki Baz Kesimlerin rgtlen(E)Memesi, Katlmc Srelere Dhil Ol(A) Mamas, Katlmc Srelere Dhil Olan Kamu, zel Sektr Ve Sivil Toplum Kurulular Tarafndan Temsil Edil(E)Memesi Genlerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

10.1

10.2

10.3

Genler Ve Katlm

10.4

Kadnlar Ve Katlm

Kadnlarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

10.5

Yallar Ve Katlm

Yallarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

10.6

Yoksullar Ve Katlm

Yoksullarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

10.7

Engelliler Ve Katlm

Engellilerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

10.8

ocuklar Ve Katlm

ocuklarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Ve Etkin Temsil Edilmemesi

64

10.9

Dier Dezavantajl Gruplar Ve Katlm

Dier Dezavantajl Gruplarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmamas Yerel Ynetimlerin Katlma likin Kurumsal Kapasitelerinin Zayfl Kentlilik Bilinci Oluturma Ynndeki almalarn Yetersizlii

10.10

Yerel Ynetimlerin Kurumsal Kapasitesi

Yerel Ynetimlerdeki Atanm Ve Seilmilerin Yeterince Donanml Olmamas Katlm Srelerinin Gerektii Gibi Belgelenmemesi

Saydamlk Ve Hesap Verilebilirlik Kentsel Proje retimi Ve 10.12 Uygulamas 10.13 Yerel Meclisler Ulusal Dzeyde Katlmn 10.14 Dzenlenmesi 10.11 10.15 10.16 10.17 Blgesel Dzeyde Katlm Stratejik Ynetim Meknsal Planlama Denetim

Saydamlk Ve Hesap Verilebilirlik Eksiklii Kentsel Proje retimi Ve Uygulamasnda Yerel htiyalarn Dikkate Alnmamas Yerel Meclislerin Yapsnn Kentin Tm Kesimlerini Yanstmamas Ulusal Dzeyde Katlm lke Ve Esaslarn, Standartlarn Belirleyecek Bir Kurumsal Yapnn Eksiklii Blgesel Dzeyde Yerel Ynetimlerin Katlm Srelerinin Belirsizlii Katlmdan Uzak Stratejik Planlama Sreleri Gncel Meknsal Planlama Srelerinin Ve Kentlerin Fiziksel Yapsnn Katlmc Srelere Uygun Olmamas Denetimli Katlm Modelinin Bulunmay

10.18

10.19

Mevzuatta Katlm

Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn Tanmlamamas

STRATEJ SEENEKLER 10.1.1 Yerel Ynetimlerin Ky/Mahalle (1.Basamak Yerel Ynetim Birimi) leinden Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini rgtlemesi in Gerekli almalarn Yaplmas Katlmn en nemli aralarndan birincisi ve katlm srecinin balamas iin gerekli katalizr unsur doru ve zamannda bilgilendirme olarak grlmektedir. Var olan katlm srelerinde bilgilendirmenin bireyler asndan fazladan klfet getirici ve sonu alnmas zor olduu ve genellikle kurumsal iletiimden ibaret olduu tespit edilmektedir. Oysaki katlma ilikin ve katlm tetikleyici bir bilgilendirme srecinin tabandan tavana, srekli ve kesintisiz bir yaklamla gerekletirilmesi gerekmektedir. Bu sebeple Komisyon katlm tetikleyici bir bilgi paylam srecinin ky ve mahalle leinden balayarak rgtlenmesi stratejisini benimsemektedir. 10.1.2 Katlmc Yaklam Ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak Aadan Yukarya Doru selletirilecek ekilde Yeniden Dzenlenmesi Var olan katlmc yaklam ve mekanizmalar ounlukla katlm belli bir sre ya da kurumsal yapya zgleyen bir grnm arz etmektedir. Oysaki katlmn kendi iinde
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

65

bir ara haline gelebilmesi iin tabandan tavana tm leklerde sreklilik gsteren bir yaklamla ele alnmas gereklidir. Bu sebeple Komisyon var olan yerel ynetim sisteminin ve katlmc mekanizmalarn bu yaklam dorultusunda yeniden yaplandrlmas stratejisini benimsemektedir. 10.1.3 Mevcut Katlm Mekanizmalarna Yeni htiyalara Uygun levler Kazandrlmas ve Yeni htiyalar in Yeni Katlm Mekanizmalar Oluturulmas Var olan katlm mekanizmalar belli oranda katlm gerekletirme ilevini yerine getirmektedirler. Ancak deien ihtiyalar var olan katlm mekanizmalarnn gelitirilmesini, var olanlarn ihtiyac karlamad durumlarda da yeni katlm mekanizmalarnn gelitirilmesi gerekliliini ortaya karmaktadr. Komisyon bu strateji ile katlm mekanizmalar ile deien ihtiyalar arasnda bir denge kurma yaklamn ortaya koymaktadr. 10.1.4 Kyde-Kentte (Hemerilerin) Yaayanlarn Evrensel ve Yerel Haklarna likin Bilgi Sahibi Olmasnn Salanmas ounlukla katlm srecindeki bilgilendirmeden noktasal olarak gerekletirilen bir katlm srecinde noktasal olarak yaplan bir bilgilendirme anlalmaktadr. rnein imar planlarnn yaplmasnda bilgilendirmenin sadece planlama srecinin ask aamasnda onaylanm plann sergilenmesi eklinde gerekletii grlmektedir. Oysaki karar alma srelerinin temelinde yurttalarn temel hak ve hrriyetlerine ilikin bilgilendirilmeleri nemli bir yer tutmaktadr. Kentte yaayanlarn kentte yaarken sahip olduklar evrensel ve yerel haklara ilikin olarak bilgilendirilmeleri hem katlm sreci ierisinde yer alan yurtta saysn arttracak hem de yurttalarn daha aktif katlmn tetikleyecektir. 10.1.5 Katlmda Kolektif Motivasyon Eksikliinin Giderilmesi Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.6 Baarl Katlml Uygulama rneklerinin Dier Yerlemelere rnek Olacak ekilde Tantlmas Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 1.1.7 Yerel Ynetimlerin Mzakerelere Ak Hale Getirilmesi Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.8 Katlm Kltrnn Bireyin Yaamnn eitli Evrelerinde (Aile,Okul, Sokak, Site, Apartman, Mahalle, Ky v.b) eitlendirilmesi ve selletirilmesinin Salanmas Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.9 Kentteki niversite Ve Meslek Odalarnn Kentteki Sorunlara likin zleme Ve Deerlendirme Srecine Katlmndaki Etkinliinin Arttrlmas 66

Kentlerimizde kamu ynetiminin srelerinde etkin izleme ve deerlendirme srecinde katk verebilecek en nemli aktrler olarak niversiteler ve meslek odalar ne kmaktadr. Ancak, var olan katlm mekanizmalar ierisinde zellikle kamusal aktrler niversitelerle meslek odalarndan katlmc srelerde yeterince yararlanamamaktadrlar. Komisyon niversitelerin ve meslek odalarnn kentteki sorunlara ilikin olarak izleme ve deerlendirme srecinde etkin olarak yer almasnn katlm srecinin ktlar ve katlmn etkinlii zerinde olumlu etkiler yaratacan kabul etmektedir. 10.1.10 Katlm Aralarnn ve Yntemlerinin Toplumun Farkl Kesimlerine ve Yerel Ynetimlere Anlatlmas Geleneksel katlm aralar genellikle ucu ak tartmalar ieren toplantlardan ibaret kabul edilmektedir. Oysaki zellikle grup dinamiklerini ve kolaylatrclk yntemlerini ieren yeniliki ve yaratc katlm aralar getiimiz otuz ylda uygulamaya konmu olup gn getike yaygnlamaktadr. Bu yeniliki aralar teknolojinin de kullanmyla katlmn daha yaygn, srekli ve zengin bir hale gelmesine katkda bulunmaktadr. Ancak yerel ynetimler bu yntemlerden haberdar olmadklarndan bu yntemleri kullanamamaktadrlar. Komisyon bu yntemlere ilikin kapasite oluturulmas iin aba harcanmasnn bir strateji olarak benimsenmesinin nemli olduu grndedir. 10.1.11 Katlm Kltr ve Mekanizmalarnn Gelitirilebilmesi in Trde Olan ya da Olmayan rgtler Arasnda Dayanma, Ortaklk ve Birliklerinin Tevik Edilmesi Yurttalarn katlm srelerinde yer almas nemli olduu kadar sivil toplum rgtlerinin ve sivil toplum oluumlarnn da katlmc srelerde ve kente ilikin sorunlarda inisiyatif kullanmalar byk nem tamaktadr. Ancak bu tr sivil oluumlarn ortaya kmas her zaman kolay olmamakta, yasal ve kurumsal birok engelle karlalmaktadr. Kimi zaman birbiriyle benzer niteliklere sahip rgtler belli atlar altnda bir araya gelmektedir. Ancak, trde olmayan rgtsel yaplar iin bu durum nadiren gzlemlenen bir durumdur. zellikle katlm srelerinde kentsel sorunlara ilikin olarak trde olan ve olmayan rgtsel yaplarn bir araya gelmelerinin salanmas katlm srecini de glendirecek bir unsur olarak ele alnmtr. 10.1.12 Siyasi Partiler ve Seim Yasalarnda Tanmlanm Temsiliyet Mekanizmalarnn Etkinletirilmesi Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.2.1 Katlmc Srelere Katl(A)mayan Kesimlerin Katlmnn Arttrlmas Katlmc srelere katlamayan ve katlmayan birey ve gruplarn olmas sorunun zm iin ncelikle bu katlm eksikliinin nedenlerinin deerlendirilmesi gereklidir. Gerek lkemizde gerek tm dnyada, ekonomik problemler, eitim problemleri, salk problemleri, ulam problemleri, engellilik vb zel durumlar, zaman ayrma problemi, yaplan katlm aktivitesinin etkisine inan duyulmamas ve katlm aktivitelerinin ekici olmamas nedenleri ile bireyler katlm srelerine katlamamakta, ya da bilinli olarak katlmamaktadrlar. lkemizin halen demokratikleme srecinde bir lke olduu, henz temsili demokrasinin salkl iletilmesine dair sorunlarn bile tam olarak zlemedii gerei gz ard edilmemelidir. Bu nedenle toplumda katlmc demokrasi kltr yaygnlaana kadar kamu ynetiminin katlm faaliyetlerine nclk etmesi, eitli eylemlerle bu srelerde katalizr grevi
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

67

stlenmesi gerektii dnlmektedir. Bu nedenle bu sorun alannda temel strateji olarak, katlm eksikliinin nedeni ne olursa olsun, katlmn salanmasna ynelik admlarn atlmas olarak belirlenmitir. Bu balkta iki temel eylem kurgulanmtr: (10.2.1.1) Katlm srecini dzenleyen mevzuatta katlamayan kesimlerin katlmn arttrc dzenlemelerin gerekletirilmesi; (10.2.1.2) Katlm cazip hale getirecek, halk ekecek organizasyonlarn yaplmas. 10.2.2 rgtl veya rgtsz, karlarn Savunamayan Kesimler in Savunuculuk Mekanizmalarnn Gelitirilmesi Katlmc demokrasi kavram ile beraber gelien birok kavramn (Ynetiim, yi ynetiim vb.) ve zaman zaman katlmc demokrasi kavramnn kendisinin farkl dnce gruplarnca ok eitli ekillerde eletirildii grlmektedir. Getirilen en temel eletiri: toplumdaki gl gruplarn her zaman (formal veya informal yollarla) ynetim srelerine katlma olana bulduklarn; Ama katlmc demokrasi dncesi bu gl kesimlerin kendi karlarn maksimize etme abalarn legal hale getirecei; Buna karn gsz kesimlerin yine etkin bir mdahalede bulunamayacaklar iddiasdr. Bu eletirinin karlanabilmesi ve gerekten adil, toplumdaki tm kesimlerin eit temsilinin mmkn olduu bir katlmc srecin oluturulabilmesi iin kamunun sreci ok doru ynetmesi ve kolaylatrmas gereklidir. Bu balamda en temel mdahale alan, kendi karlarn savunamayan kesimlerin savunulmas ya da bizzat katlmlarn salanmasdr. Bu strateji iinde eylem belirlenmitir: 10.2.3 Herhangi Bir rgte Mensup Olmayan Kiilerin de Mevcut Kurumsal Katlm Mekanizmalarna Katlabilmelerinin Salanmas Katlmc demokrasinin, temsili demokrasiye gre en byk avantaj temsil mekanizmasn ortadan kaldrarak, dorudan her bir bireyin katlmna olanak verebilmesidir. Teorik olarak bu sayede Dorudan Demokrasiye doru geliimi salamasna ramen, aslnda temsili demokrasi uygulamalarnda da, kentlerin bykl, nfusun kalabalk oluu, belirli sorun alanlarnn youn ilgi gsterilirken, kimi konulara ilgi ekilememesi gibi nedenlerle, bireylerden ziyade toplumsal gruplarn katlmna ynelik aralar n plana kmaktadr. Kimi eitli sorunlar, kimi farkl duyarllklar, kimi karlar, kimi kimlik ve aidiyet balamnda olumu bu toplumsal gruplarn srece katlmas elbette nemli bir kazanmdr. Ancak herhangi bir toplumsal gruba dhil olmadan, tamamen bireysel grleri ile srece katlmak isteyen bireylerin n kapatlmamal, bu bireylerin katlabilecekleri mekanizmalar da yaratlmaldr. 10.3.1 Genlerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Kentlerin, kente ynelik hususlarda kararlar alnrken, sz sahibi olan, bilinli ve duyarl genlere ihtiyac vardr. Bu katlmn salanmas ayn zamanda yeni ve gen beyinlerin kentlere ynelik katklar ve katlmlarndan da maruz kalmamak adna nemlidir. Bu anlamda genlerin bu srece dhil edilmeleri, dikkate alnmalar ve etkin temsiliyetleri salanmaldr. Bu kapsamda genlik platformlar oluturulmal ve niversitelerde genleri katlma tevik edici bilgilendirme toplantlar yaplmaldr. 10.4.1 Kadnlarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Cumhuriyetin kurulu yllarnda parlamentoda o yllar iin olduka iyi saylabilecek bir oranda temsil edilen kadnlarn gnmzde parlamentoda ve yerel politikada yakalad 68

oran yeterli olmamakta ve bata siyaset olmak zere bu tr platformlarda kadnlarn hala yeterince temsil edilemedikleri grlmektedir. Kadnlarn bata siyaset olmak zere tm katlmc srelerde olumlu modellere ihtiyac var. Ayrca siyasetin effaf olmas, mekanizmalarnn ak olmas ve bu mekanizmalarda kadnlarn katlmnn ngrlm olmas gerekmektedir. ncelikle kadnlarn katlmna ak, effaf bir yerel ynetimde kadnlar gndelik hayatta karlatklar, belediye ile ilgili sorunlara mdahale edebilir hale gelecektir. Kentsel politikalar iinde yaayanlar, onlarn ihtiya ve beklentilerini dikkate alarak yapmak gerekmektedir. Bunun iin toplumsal cinsiyete duyarl, kadna pozitif ayrmclk tanyan devlet politikalar ve bu politikalar yaama geirmek zere kurumsal yaplar oluturulmaldr. Kadn istihdam artrlmal, alma yaamnda frsat eitlii salanmal ve kadn yoksulluu ile mcadele edilmelidir. Kadnlarn seim ve atamayla belirlenen karar organlarnda eit temsili ve katlm salanmaldr. Bu balamda Kadnlarn siyaset dhil her trl katlmc platforma tevik edilmesi, katlmc srelerde dikkate alnmas ve etkin katlmnn salanmas nemlidir. 10.5.1 Yallarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Yallarn katlmc srelerde dikkate alnmas ve etkin temsiliyetlerinin salanmas ve dorudan bu srece dhil edilmesi geerli ve etkin bir katlm iin gereklidir. 10.6.1 Yoksullarn katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Kentlerimiz yoksulluk sorununun younlat ve somutlat meknlardr. zellikle knt alanlarnda sefalet grlmekte, istihdam sorunlar yaanmakta, barnma, eitim, salk, altyap gibi kamu hizmetlerinden yeterince yararlanamamaktadr. Yerel ynetimlerin yoksulluu nleme, azaltma stratejileri gelitirmesi ve bu kapsamda yoksullarn katlmc srelerde dikkate alnmas ve etkin katlmlarnn salanmas gerekmektedir. Yerel kalknmann salanmas, yeni kaynaklar yaratlmas, kaynaklarn dorudan yoksullara ulatrlmas gerekmektedir. Yoksul blgelerin kalknmas, iyiletirilmesi, istihdam olanaklarn gelitirilmesi, kamu hizmetlerinden yararlanlmas iin yoksullarn yerel ynetimlere katlm olanaklarnn ak tutulmas, rgtlenmesi, bilinlenmesi iin ayrca stratejilere gereksinim duyulmaktadr. Yerel ynetimlerde yoksullar dier bask gruplar kadar etkin olamadndan, yoksullara frsat eitlii salanmas, kentle sosyal, ekonomik, meknsal alanda btnlemesi, kentli haklarna sahip olmas, kentte bir aktr haline gelmesine gereksinim vardr. Yoksullarn dier rgtlerle ittifak gelitirmesi, dayanma iinde olmas, yoksullarn haklarnn aranmas olanaklarna da gereksinim vardr. 10.7.1 Engellilerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Engellilerin katlmc srelerde temsil edilemedii ve etkin katlmlarnn salanamad bir nceki blmde bir sorun alan olarak belirtilmiti. Farkl lkelerde ve farkl sosyal ve kltrel koullarda yayor olmalarna ramen, engelliler yaama katlm mcadelesinde ortak bir kstlanmayla kar karyadrlar. Engelli insanlarn haklar konusunda ve topluma katmak ve kazandrmak adna katlmc
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

69

srelerde etkin olabilmeleri iin asl yaplmas gereken engellilerin ayrmcla maruz kalmadan siyasal, kltrel, ekonomik ve sosyal haklardan eit bir ekilde yaralanmalarnn salanmas, ayrca engellilerin ve engelli rgtlerinin grlerini almaya kamu hizmetlerinin planlanmasnda ve srdrlmesinde engellilerin varln gz nnde bulundurmaya, eitim ve salk hizmetlerini engelliler iin daha ulalabilir klmaya ve engellilerin maruz kald ayrmcln nlenebilmesi iin toplumun dier kesimleri iin bilin ykseltici faaliyetleri srdrmeye gereksinim vardr. 10.8.1 ocuklarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas ocuklarn katlmc srelerde dikkate alnmamas ise bir baka sorun alandr. Bu sorun alanna ynelik strateji ise katlmc srelerde zellikle kendilerini ilgilendiren konularda ocuklarn yeterli katlmnn salanmas ve etkin temsilinin salanmas ile mmkn olabilecektir. 10.9.1 Dier Dezavantajl Gruplarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Temsiliyetinin Salanmas Dier dezavantajl gruplarn katlmc srelerde dikkate alnmama sorunu da bu gruplarn bu srece dhil olmalar ve etkin temsil edilmeleri ile mmkn olabilecektir. 10.10.1 Yerel Ynetimlerin Katlma likin Kurumsal Kapasitelerinin Gelitirilmesi Mevcut durumda katlma ilikin kapasitesi olduka dk olan yerel ynetimlerin kurumsal kapasitesi gelitirilmesi gerekmektedir. Bu suretle katlmn artrlmas hedeflenmekte olup, daha yksek kapasiteli bir katlmc yerel ynetim anlay hedeflenmektedir. 10.10.2 Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn da Karar Verme Srelerine Katlmnn Arttrlmas Demokratik bir yerel ynetim anlaynn gerei, karar verme srecinde katlmn her alanda daha yksek olmasdr. zlenecek yollardan biri yerel ynetimlerde alanlarn da karar alma srecine dhil edilmeleridir. Bu yolla alanlarn katlmla ilgili olarak edilgen bir yapdan aktif bir yapya kavumalar amalanmaktadr. 10.10.3 Kentlilik Bilinci Oluturulmasna likin almalarn Arttrlmas lkemiz genelinde yaanan g ve nfus art kentte yaayanlar iin eitli problemler yaratmaktadr. Bu problemlerden biri de hi kukusuz kentlilik bilincindeki dk seviyedir. Bu seviyenin ykseltilmesi kent yaamnn sal asndan byk nem arz etmektedir. Kentlilik bilincinin artrlmasn en byk rol yerel ynetimlere dmektedir. Yerel ynetimlerin bu bilincin olumasna ve gelitirilmesine ynelik almalarn artrmalar beklenmektedir. 10.10.4 Yerel Ynetimlerdeki Atanm ve Seilmilerin Katlm Konusundaki Donanmlarnn Arttrlmas Katlmc kltrn gelimesinde kilit rol oynayan yerel ynetimlerin atanm ve seilmi personelin donanmn artrmaya ynelik faaliyetlerin desteklenmesi gerekmektedir. Bu donanm artrmada en nemli husus personelin katlm konusunda eitimine verilecek olan nemdir. 70

10.10.5 Katlm Srelerinin Her Aamasnn Belgelenmesi ve Eriilebilir Hale Getirilmesi Katlmla ilgili srelerin kayt altna alnmas, sonraki aamalarda katlmn niteliinin artrlmas asndan nemlidir. Katlm srelerinin belgelenmesi ve bu srelerde yaananlara eriilebilme imknnn salanmas gerekmektedir. Bu srelerle ilgili gerekli iletiimin oluturulmas ve bu iletiimden katlmclarn haberdar olmasnn salanaca dnlmektedir. Bunun salanmasyla birlikte kitle iletiim aralar ve sivil toplum rgtleri yerel ynetimler zerinde etkili bir bilgilenme gerekletirebileceklerdir. 10.11.1 Karar Verme Mekanizmalarnda ve Uygulamada Saydamlk ve Hesap Verilebilirliin Arttrlmasna Ynelik nlemlerin Alnmas Kamuoyu denetiminin etkili klnmas ve ynetimde effafl salayabilmenin yolu yerel ynetime ilikin bilgilerin kolay ulalabilir klnmasndan gemektedir. Demokratik dzende ynetimlerin karar verme aamalar saydam ve hesap verebilir nitelikte olmas olmazsa olmaz koullardan biridir. Bu da ancak buna imkn veren mekanizmalar sayesinde mmkn olabilecektir. Demokratik ortamn gerei olan saydam ve hesap verebilen ynetimin uygulanmasna dair mekanizmalarn gelitirilmesi salanmaldr. 10.12.1 Kentsel Projelerin Oluturulmasnda Yaam Kalitesine likin Gstergelerin Dikkate Alnmas ve Halka Anlatlmas Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.13.1 Yerel Ynetimlerin Karar Organlar Olan Meclislerin Yapsnn Gelitirilmesi Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.14.1 Ulusal Dzeyde Katlm lke ve Esaslarn, Standartlarn Belirleyecek Bir Kurumsal Yapnn Oluturulmas Sorunun tespit edilmesi srecinde aslnda sorunun zmlenmesine ilikin temel strateji de byk lde ortaya km, ura srecinde KATILIM ST KURULU olarak adlandrlan bir kurumsal yapnn oluturulmas dncesi gelitirilmitir. Kamu Etik Kurulu benzeri bir st kurul olmas planlanan bu kurumun, dzenleyici, zorlayc, dayatmac, hatta biimlendirici bir yap olmas deil, katlma ilikin genel prensip ve esaslar koyan bir oluum olmas hedeflenmektedir. Bu kurum mevcut uygulamalar inceleyip onlar deerlendirecek, baarl ve baarsz olduklar ynleri tespit edip duyuracaktr. lke ii uygulamalarn yan sra, dier lkelerdeki uygulamalar da inceleyecek ve edinilen deneyimleri birletirecek, katlm srelerine ynelik, ilkeler, esaslar, formatlar ve rehberler retecektir. Bu kurumun yasaklama ynnde bir yaptrm gcnn olmas hedeflenmemektedir; Ancak olumlu ve olumsuz rnekleri duyurabilmelidir. Bu sayede iyi niyetlerle balatlan katlm uygulamalarna yol gsterilerek onlarn baar olaslklarnn arttrlmas mmkn olacaktr. Ayn yap ile farkl niyetlerle katlmn maske olarak kullanlmaya alld ve demokrasiye duyulan gveni azaltan uygulamalar tespit edilebilecek ve topluma duyurularak, kamuoyunca gerek katlm uygulamalarndan ayrt edilebilmesi salanacaktr. Kurum olumsuz
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

71

uygulamalarn yan sra, baarl uygulamalar da tespit edecek, hatta bu uygulamalara nc olan yneticilerin uygulamalarn yerel ve ulusal televizyonlarda ve internet ortamnda tantmalarna olanak salayarak onlar dllendirecektir. Kurulan yapya ve oluturulan btenin durumuna gre, Katlm st Kurulunun kimi uygulamalara dorudan maddi destek salayabilecei bir yapnn oluturulmas da tartlmas gereken bir konu olarak ortaya konmutur. 10.15.1 Yerel Ynetim Birlikleri ve Blgesel Kalknma Kurumlarnda Daha Katlmc Bir Yapnn Oluturulmas Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.16.1 Yerel Ynetimlerin Stratejik Planlama ve Bte Srelerinin Katlmc Hale Getirilmesi Bu stratejinin aklamas stratejiye ilikin alt sorun alannda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.17.1 Katlmcl Esas Alan Yeni Bir Btncl, Katlmc, Stratejik, Meknsal Planlama Sistematiinin Oluturulmas ve Meknsal Planlama Sisteminin Her Aamasnda (ncesinde-Srasnda-Sonrasnda) Katlm Salanmas Doal, tarihsel, kltrel, evresel ve estetik deerlerin korunmas, gelecek nesillere aktarlmas, yaatlmas; lkesel, blgesel, yerel kalknmann salanmas; afet zararlarnn azaltlmas ve nlenmesi; yaanabilir, yaam kalitesi yksek, toplum yararna kentsel meknlar oluturulmas iin var olan planlama anlaynn kkl olarak deimesi gerekmektedir. Bugnk paral planlama anlay sorunlar tanmlamaktan ve zmekten uzaktr. Sorunlarn zm, yeni bir planlama anlaynn btncl olmas, fiziksel/meknsal planlama yan sra, sosyal, ekonomik konular da ele alan ve ancak katlma ak bir sistematik yapnn oluturulmas ile mmkndr. lkesel, blgesel, yerel lekler de yaplacak planlarn her bir lein gerektirdii katlm modellerine uygun olarak yerine getirilmesi gerekmektedir. Planlama bir sre olduundan, planlamann her bir aamasnda meslek odalarnn, sivil toplum rgtlerinin, kurum-kurulularn, halkn bilgilendirilmesi, kararlara etkin katlmnn salanmas, izlenmesi, denetlenmesi ve belli roller stlenilmesi gerekir. Planlar hazrlanmadan nce, planlarn yaplp yaplmayaca, ne amala yaplaca konularnda bir uzlama salanmaldr. 10.17.2 Kentlerde Katlmcl Artracak Fiziksel/Meknsal Dzenlemelerin Yaplmas mar Planlarnda insan unsurunun dikkate alnmamas olgusu; kentlerde yaayan yurttalarn/hemerilerin bir araya gel(e)memesi, etkileimde bulunmamas, tekiletirmeye neden olmakta, meknsal yaltlmalar-ayrmalar meydana gelmektedir. Ayrca yurttalar kendilerini de ak alanlarda ifade edememekte, kente olan aidiyet duygusu zayflamaktadr. Bu tr sorunlarn zm ortak alanlarn; birlikte yaama, etkileimde bulunma alanlarnn oluturulmasndan gemektedir. nsanlarn kenti ve birbirlerini alglamas, rahatlamas ancak ak alanlarla, toplanma alanlar ile mmkn olmaktadr. Elence, dinlence, spor, kltrel, ynetimsel aktivitelerin birlikte yaplabilecei ortak alanlarn plan karar ile getirilmesi nemlidir. Bir araya gelme ve toplanma meknlarnn varl, sosyo-psikolojik adan, kentte dayanmann gelitirilmesine, salkl ve huzurlu bireylerin olumasna hizmet edecektir. Bu 72

alanlar, kentlilemenin, hemerilemenin glenecei, yeerecei yerlerdir; kent kltrnn olumasna ve kentlere deiik yrelerden gelen insanlarn hemerilemesine katk yapabilmektedir. Bu alanlarn kentsel planlama ve tasarm ilke ve esaslar belirlenmelidir. 10.18.1 Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zleme Deerlendirme ve Denetim Sistematiinin Oluturulmas (ng. rnei Modeli Gibi) Yerel ynetimlerde demokrasinin geliebilmesi iin demokratik denetim mekanizmalar kurgusunda halkn da denetim mekanizmas ierisinde yer almas gerekmektedir. Bu amala, bir taraftan halkn yerel ynetimleri demokratik denetlemesine olanak salayacak demokratik mekanizmalar olutururken, bir taraftan da seilmi ve atanm grevlilerin halka kar sorumluluklarn ve hesap vermesini salayacak mekanizmalar oluturulmaldr. Yerel halka, yerel ynetimin seilmi ve atanm grevlilerine almalar ile ilgili yazl soru sorma hakk ile ilgililerin sorulan sorulara yant verme zorunluluu getiren dzenlemeler yaplmaldr. Yerel halkn ve rgtlenmi halk temsilcilerinin, yerel ynetimlerin yanl ilem ve eylemleri ile ilgili, menfaat ilikisi kurulmadan iptal davas ama hakk tannmaldr. Yerel yneticilerin, yanl ilem ve eylemleri nedeniyle alan davalar sonucunda, ilemin yarg karar ile iptal edilmesi halinde, yerel ynetimlere deme ykmll getirilen tazminat, masraf, yarglama gideri vb. demelerin, sorumlularna dettirilmesine ynelik dzenlemeler yaplmaldr. Yerel halkn ve sivil toplum rgtlerinin, yerel ynetimlerin seilmi ve atanm grevlilerinin yanl karar ve ilemlerinin gzden geirilmesi, dzeltilmesi, kaldrlmas vb. talep etme hakk ile seilmi ve atanm yneticilerin bu taleplere uyma zorunluluu getiren dzenlemeler yaplmaldr. Yerel halkn ve rgtlenmi halk temsilcilerinin yerel ynetimlerinin seilmi ve atanm grevlilerini yanl uygulamalarndan dolay ilgili mercilere yaknmalarna olanak tanyan dzenlemeler yaplmaldr. ngilterede uygulanan bir model olarak, yerel ynetim srelerine ynelik olarak izleme-deerlendirme ve denetim boyutlarn kapsayan bir katlmc model oluturularak uygulanmaldr. 10.19.1 Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke ve Esaslar Belirlemesi lkemizde yerel ynetim sisteminin gelitirilmesi konusunda kapsaml ve tutarl bir model oluturabilmek iin ana hedefin, DEMOKRATK VE ETKN YEREL YNETM anlaynn yaama geirilmesi olarak kabul edilmelidir. Bu ana hedefe ulaabilmek iin, temel ama konularnn ise; yerel ynetimin statsnn, rgtsel yapsnn, mali kaynaklarnn, kadrolarnn ve yine yerel demokrasinin, yerel ynetim hizmetlerinin ve yerel ynetimlerde ynetim biimi ve kltrnn gelitirilmesi olarak ele alnmas gerekmektedir. Bu temel amalara uygun ayrntl stratejiler gelitirilerek, bu stratejiler iin ayrntl eylemler gelitirilmesi zorunluluktur. Yerel ynetim, kendi kendini yneten, oalan, katlmc, ynlendirici, saydam, hesap vermeye ve demokratik denetime ak, gcn halktan alan, tabana dayal bir ynetim kurgusuna sahip olmaldr. Avrupa Yerel zerklik artnda; yurttalarn kamu ilerinin sevk ve idaresine katlma hakknn demokratik bir ilke olduu ve bu haklarn en dorudan kullanm alannn yerel dzeyde olduu belirterek; yurttalardan oluan meclislere, referandumlara veya yurttalarn dorudan katlmna olanak veren teki yntemlere bavurabilmesi hakkna atfta bulunulmutur.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

73

Avrupa Kentsel artnda ise yerel demokrasi asndan kentsel gelimenin temeli olarak, zerk ve mali bamszl olan yerel ynetimlerde halkn dorudan katlmn salanmasnn nemi vurgulanmtr. Ayrca, Avrupa Kentli Haklar Deklarasyonunda da katlm hakkna yer verilerek, katlm hakk gereince, oulcu demokrasilerde; kurum-kurulular arasndaki dayanmann esas olduu kent ynetimlerinde, gereksiz brokrasiden arndrma, yardmlama ve bilgilendirme ilkelerinin salanmas art getirilmitir. Bu bakmdan, etkin bir katlm mekanizmas, ilke ve esaslarnn belirlenerek Yerel Ynetimler Mevzuatnda tanmlanmaldr. Tablo III.2: Sorun alanlarna ynelik stratejiler listesi
STRATEJLER NO 10.1.1 10.1.2 10.1.3 10.1.4 10.1.5 10.1.6 10.1.7 10.1.8 10.1.9 10.1.10 10.1.11 10.1.12 10.2.1 10.2.2 10.2.3 10.3.1 10.4.1 10.5.1 10.6.1 10.7.1 10.8.1 STRATEJ Yerel Ynetimlerin Ky/Mahalle (1.Basamak Yerel Ynetim Birimi) leinden Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini rgtlemesi in Gerekli almalarn Yaplmas Katlmc Yaklam Ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak Aadan Yukarya Doru selletirilecek ekilde Yeniden Dzenlenmesi Mevcut Katlm Mekanizmalarna Yeni htiyalara Uygun levler Kazandrlmas Ve Yeni htiyalar in Yeni Katlm Mekanizmalar Oluturulmas Kyde-Kentte (hemerilerin) Yaayanlarn Evrensel Ve Yerel Haklarna likin Bilgi Sahibi Olmasnn Salanmas Katlmda Kolektif Motivasyon Eksikliinin Giderilmesi Baarl Katlml Uygulama rneklerinin Dier Yerlemelere rnek Olacak ekilde Tantlmas Yerel Ynetimlerin Mzakerelere Ak Hale Getirilmesi Katlm Kltrnn Bireyin Yaamnn eitli Evrelerinde (Aile,Okul, Sokak, Site, Apartman, Mahalle, Ky V.B) selletirilmesinin Salanmas Kentteki niversite Ve Meslek Odalarnn Kentteki Sorunlara likin zleme Ve Deerlendirme Srecine Katlmndaki Etkinliinin Arttrlmas Katlm Aralarnn Ve Yntemlerinin Toplumun Farkl Kesimlerine Ve Yerel Ynetimlere Anlatlmas Katlm Kltr Ve Mekanizmalarnn Gelitirilebilmesi in Trde Olan Ya Da Olmayan rgtler Arasnda Dayanma, Ortaklk Ve Birliklerinin Tevik Edilmesi Siyasi Partiler Ve Seim Yasalarnda Tanmlanm Temsiliyet Mekanizmalarnn Etkinletirilmesi Katlmc Srelere Katl(A)Mayan Kesimlerin Katlmnn Arttrlmas rgtl Veya rgtsz, karlarn Savunamayan Kesimler in Savunuculuk Mekanizmalarnn Gelitirilmesi Herhangi Bir rgte Mensup Olmayan Kiilerin de Mevcut Kurumsal Katlm Mekanizmalarna Katlabilmelerinin Salanmas Genlerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Kadnlarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Yallarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Yoksullarn katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Engellilerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas ocuklarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas

74

10.9.1 10.10.1 10.10.2 10.10.3 10.10.4 10.10.5 10.11.1 10.12.1 10.13.1 10.14.1 10.15.1 10.16.1 10.17.1 10.17.2 10.18.1 10.19.1

Dier Dezavantajl Gruplarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn Temsiliyetinin Salanmas Yerel Ynetimlerin Katlma likin Kurumsal Kapasitelerinin Gelitirilmesi Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn Da Karar Verme Srelerine Katlmnn Arttrlmas Kentlilik Bilinci Oluturulmasna likin almalarn Arttrlmas Yerel Ynetimlerdeki Atanm Ve Seilmilerin Katlm Konusundaki Donanmlarnn Arttrlmas Katlm Srelerinin Her Aamasnn Belgelenmesi Ve Eriilebilir Hale Getirilmesi Karar Verme Mekanizmalarnda Ve Uygulamada Saydamlk Ve Hesap Verilebilirliin Arttrlmasna Ynelik nlemlerin Alnmas Kentsel Projelerin Oluturulmasnda Yaam Kalitesine likin Gstergelerin Dikkate Alnmas Ve Halka Anlatlmas Yerel Ynetimlerin Karar Organlar Olan Meclislerin Yapsnn Gelitirilmesi Ulusal Dzeyde Katlm lke Ve Esaslarn, Standartlarn Belirleyecek Bir Kurumsal Yapnn Oluturulmas Yerel Ynetim Birlikleri Ve Blgesel Kalknma Kurumlarnda Daha Katlmc Bir Yapnn Oluturulmas Yerel Ynetimlerin Stratejik Planlama Ve Bte Srelerinin Katlmc Hale Getirilmesi Katlmcl Esas Alan Yeni Bir Btncl, Katlmc, Stratejik, Meknsal Planlama Sistematiinin Oluturulmas Ve Meknsal Planlama Sisteminin Her Aamasnda (ncesinde-Srasnda-Sonrasnda) Katlm Salanmas Kentlerde Katlmcl Artracak Fiziksel/Meknsal Dzenlemelerin Yaplmas Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zleme Deerlendirme Ve Denetim Sistematiinin Oluturulmas (ng. rnei Modeli Gibi) Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke Ve Esaslar Belirlemesi

EYLEM PROGRAMI VE GSTERGELER 10.1.1.1 Yerel Ynetimler Mevzuatnn, Yerel Ynetimlerin Ky/Mahalle leinden Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini rgtlemesi in Yeniden Yaplandrlmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.1.2 Ky/Mahalle Bilgi Kart Uygulamasnn Balatlmas Komisyon, almalar srasnda gzden geirilen iyi uygulama rneklerinden de yola karak yerel ynetimlerde katlmn artmasna katkda bulunabilecek basit, uygulamas kolay ve yksek teknik kapasite gerektirmeyen, yeniliki uygulama rneklerinin de yaygnlatrlmas fikrini benimsemitir. Bu tr uygulamalardan birisi olarak ky/mahalle bilgi kart uygulamas, yurttalarn doru ve zamannda bilgilendirmeleri yoluyla katlmc srelerde yer almalarn tetiklemeye alan bir uygulamadr. Mahalle bilgi kart uygulamasnda yerel ynetimler bir mahalleye ilikin temel bilgileri, o mahalleye ilikin yatrm ngrlerini, ayrlan kayna ve bunlar gibi birok bilgiyi mahalledeki yurttalarn kolaylkla alglayabilecekleri bir noktada sergilerler. Mahalle bilgi kartlar iin uygun noktalar halkn sklkla bulunduu mahalle muhta rl, camiler, okullar, otobs duraklar vs. olabilir. Bu bilgi kartlar biliim teknolojileri kullanlarak da yaygnlatrlabilir.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

75

Hatta su faturalar gibi belgelerin arkasnda da gnderilebilir. Temel ama, mahalledeki yurttalarn yerel ynetimlerin kendi yaam evrelerine ilikin ngrlerini grp renmeleri ve doal bir izleme ve deerlendirme mekanizmasnn olumasdr. Yurttalar bu ekilde farkl mahallelerdeki kartlardaki ngrleri de karlatrma olana bulurlar. rnein bir yerel ynetim birimi herhangi bir mahallede mahalle bilgi kartnda o mahallede o sene iin denmesi dnlen kanalizasyon borusu uzunluunu ve hangi sokaklara deneceini bildirebilir. Yurttalar da o sene iinde verilen bilgi dorultusunda yatrm gereklemezse bundan haberdar olma ve neden yaplmadn sorgulama olana bulurlar. Komisyon bu arac nermekle birlikte amaca uygun olmak kouluyla biimsel deiikliklerin yaplabileceini kabul etmektedir. Aada rnek bir mahalle bilgi kart grlmektedir: ekil III.1: Mahalle Bilgi Kart rnei

10.1.1.3 Ky/Mahalle Muhtarlarnn da Katlmyla Ky/Mahalle rgtlenmesinin Oluturulmas in Pilot Blge almalarnn Yaplmas Katlmc srelere ilikin olarak zellikle ky/mahalle muhtarlar gibi aktrlerin araclyla etkin bir ky/mahalle rgtlenmesinin oluturulmas sklkla tartlagelmitir. Ancak, bu anlamda doyurucu bir deneyimin oluturulabildii sylenemez. Ky/mahalleden balayacak bir rgtlenmenin kurulabilmesi iin ncelikle bu anlamda ciddi deneyimlerin oluturulmasna ihtiya duyulmaktadr. Bu eksiklii giderebilmek amacyla seilecek belli bal maz yerleim birimlerinde pilot blge almalarnn gerekletirilmesi uygulamas Komisyon tarafndan nerilmektedir. 10.1.1.4 Ky/Mahalle Toplantlar Uygulamasnn Balatlmas Komisyon, almalar srasnda gzden geirilen iyi uygulama rneklerinden de yola karak yerel ynetimlerde katlmn artmasna katkda bulunabilecek basit, uygulamas kolay ve yksek teknik kapasite gerektirmeyen, yeniliki uygulama rneklerinin de yaygnlatrlmas fikrini benimsemitir. Bu tr uygulamalardan birisi olarak ky/mahalle toplantlar uygulamas, yurttalarn doru ve zamannda bilgilendirmeleri yoluyla katlmc srelerde yer almalarn tetiklemeye alan bir uygulamadr. 76

Mahalle toplantlar ya da ziyaretleri uygulamas temel olarak mahalle bilgi kartnda edilgen olarak gerekletirilen bilgilenme srecinin etkin bir iletiim ierisinde gerekletirilmesini ierir. Uygulamada yerel ynetimlerin stratejik planlama ve yatrm planlamasndan sorumlu birimlerin temsilcileri her bir mahalleye ziyarette bulunarak mahallenin muhtar ve ihtiyar heyeti ile mahallenin ncelikleri hakknda grmede bulunur, yatrm ve hizmetlerle ilgili yerinde inceleme yapar. Bu toplantlara apartman ve site yneticilerinden seilmi temsilciler de katlabilirler. Toplantda karlkl mzakereler ile gndem belirlenir ve mahallenin ncelikleri ile yerel ynetimin hedefleri karlkl olarak deerlendirilerek bir uzla noktas bulunmaya allr. Komisyon bu arac nermekle birlikte amaca uygun olmak kouluyla biimsel deiikliklerin yaplabileceini kabul etmektedir. 10.1.2.1 Katlmc Yaklam Ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak Aadan Yukarya Doru selletirmesi in, Yerel Ynetimler Mevzuatnn Yeniden Yaplandrlmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.3.1 Gnll Katlm, Kent Konseyi, Yerel Gndem 21, Ky-Semt-Mahalle Baznda rgtlenmeleri eren Katlm Mekanizmalarn Srdrlebilir/levsel Mekanizmalara Dntren Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.4.1 Yerel Ynetimlerce, Halkn Haklarna likin Bilgilendirilmesine Ynelik Yerel Ynetim Bror Ky-Kent Rehberi Hazrlanmas ve Datlmas Hlihazrda birok yerel ynetim halkn eitli amalarla bilgilendirilmesi iin eitli yaynlar yapmaktadr. Ancak, bu yaynlarn byk bir ounluunun propaganda ve hizmet tantmna ynelik olduu, halkn ynetimi, hak ve hrriyetlerini nesnel bir ekilde deerlendirmesine elvermedii grlmektedir. Oysaki katlmn n artlarndan birincisi bu eyleme ilikin stratejide de ak bir biimde ifade edildii gibi yurttalarn haklarna ilikin olarak bilgilendirilmeleridir. Komisyon bu bilgilendirmenin doru bir ekilde yaplmas iin bror, ky ve kent rehberlerinin hazrlanmasn ngrmektedir. 10.1.5.1 Katlmda Motivasyonun Arttrlmas in Ulusal Bir Programn Hazrlanmas Komisyon kent ynetimlerinin ve yurttalarn katlmc srelere ilikin motivasyonlarnn arttrlabilmesi iin ulusal bir program nermektedir. Bu program araclyla yurttalara hayal ettikleri yaam evrelerine ulaabilmek adna mesafe kat edebilecekleri, kent ynetimlerine de katlmc yntemleri nceleyerek daha baarl ve verimli yerel ynetim deneyimleri yaayabilecekleri anlatlmaya allacaktr. 10.1.6.1 Katlmc Uygulamalarn Neler Olduunu Ortaya Koyacak Aratrma Projelerinin Yaplmas, Desteklenmesi Bu eyleme ilikin stratejinin aklamasnda da belirtildii gibi lkemiz katlmc iyi uygulama
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

77

rnekleri asndan ok da fakir deildir. Ancak, bu uygulamalar yeterince tantlmad gibi yeterince bilimsel adan analiz edilme olana da bulunamamaktadr. Katlmc iyi uygulama rneklerinin hakkyla tantlabilmesi iin bu rneklerin kefedilmesi, analiz edilmesi ve baarl strateji ve politikalarn belirlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple bu tr aratrmalarn TUBTAK, TUBA ve DPT Programlar ile desteklenmesi nerilmektedir. 10.1.6.2 Baarl Olmu Katlml Uygulama rneklerinin Dier Yerlemelere rnek Olacak ekilde Tantmnn Yaplmas in Gerekli Materyallerin Hazrlanmas ve Olas Tm Kanallarla Yaygnlatrlmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.6.3 Tm Katlmc Uygulamalara Ynelik Veri Taban (Bilgi Bankas Oluturulmas Komisyon almalarnda zendirme ve dllendirme amal alacak ulusal bir katlm st kurulunun oluturulmas nerilmektedir. Bu kurulun Trkiyedeki tm katlmc uygulamalar bir veri tabannda biriktirmesi, bu anlamda deneyim birikimi salamas dnlmektedir. Bu sebeple oluturulacak bir mekanizma ile tm yerel ynetimlerin katlmc uygulamalar takip edilerek bu veri tabannda tutulacak, veri taban biliim teknolojileri araclyla halka ak olacaktr. Bu veri taban daha sonra Kurulun yerel ynetimleri zendirme ve dllendirme ltlerinin oluturulmasnda kullanlacaktr. 10.1.7.1 Yerel Ynetimlerde Mzakere Kltrnn Gelitirilmesi in Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.8.1 Milli Eitim Mfredatna Katlm Kltrne likin Derslerin Alnmas Ynnde Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas Bu eylemin ifadesi yeterince aklayc bulunduundan ayrca aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.8.2 Eitim Sisteminin Katlmck Kltr ve Kentlilik Bilinci Anlamnda Gelitirilmesi ve Yaygnlatrlabilmesi in lgili Kurumlar Aras birliinin Yaplmas Bu eylemin ifadesi yeterince aklayc bulunduundan ayrca aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.8.3 Katlmc renme Kltrnn Yerletirilmesi Amacyla, Eitim Srecinin Tamamnn Yeniden Yaplandrlmasna likin Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas Katlmcla ilikin kltrel unsurlar ounlukla eitim srecinin yaps dorultusunda birey tarafndan benimsenirler. Bu srete katlmcla daha yatkn bireylerin yetitirilebilmesi iin eitim srecinin tamamnn yeniden tasarlanmas gerekmektedir. Ancak bu anlamda 78

ncelikle bilimsel aratrma ve modelleme almalarnn yaplmas yaplacak deiikliklerin belirlenebilmesi iin gerekli grlmektedir. 10.1.8.4 Ky/Mahalle Muhtarlarna Ynelik Olarak Katlma likin Grevleri Hakknda Bir Eitim Program Gerekletirilmesi Var olan mevzuatta ky/mahalle muhtarlarnn katlma ilikin grevleri bulunmaktadr. Ancak ounlukla bu grevlerin hakkyla bilinmedii ve yerine getiremedii tespit edilmitir. Bu anlamda mesafe kat edilebilmesi iin muhtarlarn bilinlendirilmesine ynelik bir eylem dnlmtr. 10.1.8.5 Apartman ve Site Ynetimlerinin Yerel Ynetim Sistematii erisinde Etkinliinin Arttrlmas in Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.9.1 Kentteki niversite ve Meslek Odalarnn Kentteki Sorunlara likin zleme Ve Deerlendirme Srecine Katlmndaki Etkinliinin Arttrlmas in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.10.1 Katlmn Vizyoner Katlma Elverecek Biimde Gerekletirilmesi in Katlmc Yntemlere likin Dair Klavuz Niteliinde Bir El Kitabnn Hazrlanmas ve Yaygnlatrlmas ounlukla var olan katlm pratikleri g dengesizlikleri iermesi ve katlmda itici gcn bireysel ve kurumsal karlarn takibini iermesi sebebiyle eletirilmektedir. Gerekten de kentsel rantn paylamna ilikin katlmc srelerde bu eletirilerin hakllk pay olduu sylenebilir. Oysaki yurttalarn katlmc srelere sadece kiisel karlarn kollamak iin deil ayn zamanda yaadklar kentin geleceine ilikin alnan kararlarda kendi tercihlerini ve vizyonlarn ortaya koymak iin de dhil olmas kentin sahiplenilmesi belirgin bir aidiyet hissinin olumas iin nem tamaktadr. Bu sebeple vizyoner katlma elverecek yntemleri ieren ve yaygnlatrmay hedefleyen bir klavuzun hazrlanarak katlm st kurulu tarafndan yaygnlatrlmas nerilmektedir. 10.1.11.1 Katlm Srelerinde rgtler Aras Ortaklk ve birliklerini Tevik Etmek zere Bir Mevzuat Dzenlemesi Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.1.12.1 Siyasi Partiler ve Seim Yasasnda Tanmlanm Mekanizmann Daha Katlmc Ve Etkin Temsiliyete Dayal Bir Hale Getirilmesi in Mevzuat Deiiklii Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

79

10.2.1.1 Katlm Srecini Dzenleyen Mevzuatta Katlamayan Kesimlerin Katlmn Arttrc Dzenlemelerin Gerekletirilmesi Bu eylem, lkemizin demokratikleme srecinde, henz eitim aamasnda olduu, toplumda katlm bilincinin oluturulmasnn kamusal bir grev olduu dncesi ile bu srecin kamu eli ile tevik edilmesine olanak veren mevzuat dzenlemesinin yaplmas olarak dnlmtr. ileri Bakanlnn sorumlu kurulu olmas gerektii dnlen bu eylem alannda Sivil Toplum rgtleri, Siyasi Partiler ve ura kapsamnda nerilen Katlm st Kurulunun yardmc kurulu olarak sreci desteklemeleri ngrlmtr. Ynetmelik taslann ilgili kurumlarn ve halkn katlm ile gelitirilebilmesi iin tek seferlik bir yatrm btesinin gerekecei ngrlmektedir. Bu eylemin gstergesi, (10.2.1.1.1.) Hedeflenen yasa ve ynetmelik deiikliklerinin yaplmas ve Resmi Gazetede yaynlanmasdr. 10.2.1.2 Katlm Cazip Hale Getirecek, Halk ekecek Organizasyonlarn Yaplmas Katlm srelerini desteklemek ve her ne nedenle olursa olsun srece katlmayan veya katlamayan gruplarn katlmn salamak iin, gerekletirilebilecek dier bir eylem: katlm kltrnn toplumda yerlemesini kolaylatracak periyodik organizasyonlarn kurgulanmasdr. Bu konuda dnyada ok farkl uygulamalarn yapld bilinmektedir. rnein Brezilyann Porto Alegre kentinde katlmc bte srelerinin yrtlmesi srasnda yaplan halk katlm toplantlar, kentlilerin alk olduklar bir aktivite olan festivallerle birletirilerek yaplmaktadr. Bu festivallerde belediye btesinden finanse edilen enlik, gsteri, yardm organizasyonlar gerekletirilerek toplumun en dk gelirli ve katlma vakit ayrmakta en zorlanacak kesimlerinin ilgisi ekilmeye allmaktadr. Brezilya rnei, benzer rneklerde olduu gibi, katlm organizasyonlarna kent yneticilerin bizzat katlmalarnn, bu toplantlarda yaplan konuulanlarn, tartmalarn sonularnn uygulama srelerini etkileyecei izlenimini glendirdii ve katlmn hibir ie yaramayacan dnen kesimleri yapnn iine ekebilecei grlmektedir. Eer srecin banda zellikle oydama ile alnan kararlarn hayata gemesi de salanabilirse, katlm konusunda inan eksiklii olan kesimlere ok nemli bir dier mesaj verilebilmekte, organizasyonun sonraki aamalarnda katlmn artmas salanabilmektedir. Bu nedenle lkemizde de birok yerel ynetimlerin ok ciddi emekler harcayarak gerekletirdikleri festival ve enliklerin beraberinde halk katlmna ynelik eitli organizasyonlar yapmalar ve katlm organizasyonlarna ilgiyi arttrmalarnn salanmas bir eylem olarak nerilmitir. Yerel ynetimlerin ve Mahalli dareler Genel Mdrlnn bu eylemin sahibi olan kurulu olduu ve ura kapsamnda nerilen Katlm st Kurulunun yardmc kurulu olarak sreci desteklemesi ngrlmtr. Yatrm btesinin gerekecei bu uygulama iin (10.2.1.1.1) Bu amala kurgulanan ve periyodik hale getirilen organizasyonlarn says gsterge olarak belirlenmitir. 10.2.2.1 Katlm Srecinin Brokratik Bir Sre Olmaktan karlmas ve Biliimin Salad Olanaklarla nternete ve Mobil Sistemlere Dayal Katlm Sre ve Aralarnn Tanmlanarak lgili Mevzuata Konmas Toplumun geneline gre nispeten daha yksek eitim dzeyine sahip olan, internet ve dier iletiim aralarn daha kolay kullanabilen, ancak katlm aktivitelerinin ounlukla belli bir zaman ayrmay gerektirmesi nedeni ile kent sorunlarna ilgisiz kalan, vakit ayramayan kesimlerin srece katlmlarnn salanmas iin dnlm bir eylemdir. Bu ekilde, toplumda orta gelir grubu olarak adlandrlabilecek, (alk snr zerinde, yoksulluk snrnn 80

altnda gelir dzeyine sahip) eitimli bireylerin, gelitirilen internet tabanl uygulamalarla ok daha az zaman harcayarak kent sorunlarna katk koyabilmelerini mmkn klmak hedeflenmektedir. Bu kapsamda kente ilikin tm konularda, dzenli bir yap iinde verilere ulalabilmesinin salanmas, kent sorunlarna ve zm aralarna ilikin anket ve eilim yoklamalarnn yaplmas, yerel meclis toplantlar ve halk katlm organizasyonlarnn kaytlarna eriilmesi gibi uygulamalar gerekletirilebilmelidir. Yine cep telefonu ebekesi zerindeki bilgi kanallarnn bu amala kullanlabilmesi katlm ok daha kolay ve yaygn hale getirme amacyla teknolojinin kullanm iin bir olanak olarak deerlendirilmelidir. Bu eylem alannda ngrlen: sz konusu yeni teknolojilerin katlm srelerinde kullanlmas konusunda her kurumun kendi olanaklar ve grleri dorultusunda farkl ve elikili uygulamalar yapmalarnn ve bu konuda bir karmaa olumasnn engellenmesi amacyla, mevzuat dzenlemesi yaplmasdr. Mevzuat deiikliinde ama olaslklarn nnn kapatlmas, yasaklar konulmas, dayatmac bir yapnn oluturulmas deildir. Ama merkezi ynetimin farkl yerel ynetimleri tutarl uygulamalara ynlendirecek, kolay ve etkin yolu gsterecek hatta buna teknik altyap salamasn mmkn klan bir ynetmeliin olumadr. ileri bakanl ve ura kapsamnda nerilen Katlm st Kurulunun sorumlu kurulu; Babakanlk Biliim Bamavirlii ve Yksel Seim Kurulu Bakanlnn yardmc kurulu olarak dnld bu eylemin gstergesi, (10.2.2.1.1) Belirtilen niteliklerdeki bir ynetmelik deiikliinin resmi gazetede yaynlanm olmasdr. 10.2.2.2 Katlm Sreleri le lgili Halk Bilgilendiren nternet Sitelerininin, Yerel ve Ulusal Medyada Yayn Olanaklarnn Yaratlmas ve Bilgiye Eriimin Kolaylatrlmas Katlmn ilk aamas bilgiye eriilmesidir. nsanlarn bilmedikleri bir konu hakknda zm retmeleri mmkn olmad ve de ok geni ve karmak organizasyonlar olan gnmz kentlerinin sadece meknda gezilerek alglanmasnn mmkn olmad iin, kente ilikin analitik verilerin, yaam kalitesi ve hizmetlere ilikin gsterge niteliindeki deerlerin halk tarafndan ulalabilir olmasnn salanmas gereklidir. Bunlarn yan sra kent ynetiminde yaplan iler, yneticilerin megul olduu konular, mdahale ettikleri sorunlar ve bunlara mdahale ederken kabul ettikleri ncelik sralamas kentlilerce renilebilmelidir. Bu kapsamda yerel meclislerin, katlm toplantlarnn, yerel ynetim bte ve programlarnn, imar planlar ve uygulama programlarnn hatta bakanlarn gnlk programlarnn halk tarafndan eriilebilir klnmas gereklidir. nternet bu amala hi tereddtsz kullanlacak ilk aratr. Ancak yerel televizyonlar, radyolar, kamusal meknlara yerletirilecek kiosklar, bilgi panelleri ve cep telefonlarnn bilgi yayn kanallar da ihmal edilmemesi gereken potansiyel aralardr. Bu eylem balnda ngrlen merkezi idarenin ynlendirme ve destei ile bu teknolojilerin kullanmnda ortak bir yaklamn gelitirilmesi, yeni teknolojilerin kullanm biimi ve bu aralar zerinden sunulacak bilgilerin ierik ve formatlarnn belirlenmesidir. ura kapsamnda nerilen Katlm st Kurulunun ve ileri Bakanlnn sorumlu olmas gerektii dnlen bu eylem alannda TRT, Sivil Toplum Kurulular ve katlm uygulamalarnda nc olan Yerel Ynetimler, yardmc kurulular olarak deerlendirilmitir. (10.2.2.2.1) Katlm sreleri ile ilgili bilgi veren kamu destekli web sitelerinin says ve (10.2.2.2.2) Katlm sreleri ile ilgili bilgi ulusal ve yerel medya organlarndaki program says bu eylem alannn baarsnn test edilebilecei gstergeler olarak belirlenmitir.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

81

10.2.2.3 Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunacak Kentli Sendikacl (Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunan Platform-Ctzen Unon) Sisteminin Gelitirilerek Mevzuatta Dzenlenmesi Bu strateji kapsamnda belirlenen nc eylem kentteki en gsz gruplarn katlmlarn destekleyecek bir yapnn kurulmas hedefidir. Kentte yaayan herkesin temel hakk olduu dnlen ancak (rnein tketici derneklerinin, mteri haklarn savunduklar netlikte) savunulamayan konularda kentlileri savunacak bir birlik kurulmas ngrlmektedir. Bu ekilde kentteki gl aktrler (byk sermaye evreleri, inaat irketleri, resmi kurumlar vb.) karsnda haklarn savunma gcnden yoksun olan bireylerin haklarn, gerek katlm srelerinde, gerek yasal srelerle savunacak bir st yap hedeflenmektedir. Bu yap, kentte yaayanlarn / hemerilerin kentsel hizmetlerden adil yararlanamamalar durumunda; imar, evre, tarihi - kltrel - doal deerlerin korunmas, ulam gibi kamu yararna ynelik kent hizmetlerinde bireysel olarak savunamadklar dncelerin rgtl olarak ifade edilmesini amalamaktadr. Bu yapnn iinde ilgili dernekler, meslek odalar, baro, sendika vb. STKlar bir araya gelmekte ve kentli haklarnn savunuluculuunun yapld ortak bir platform oluturulmaktadr. ura kapsamndaki toplantlarda Kentli sendikas olarak adlandrlan bu yapnn ierii korunmak kayd ile (kentli birlii, kentli katlm birlii ya da benzeri baka bir ) isimle anlmas mmkndr. Bayndrlk skn Bakanl ve ileri Bakanlnn sorumlu kurulu, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn yardmc kurulu olmasnn dnld bu eylem alannda salanan gelimelerin deerlendirilebilmesi iin farkl gsterge belirlenmitir. Bunlar: (10.2.2.3.1.).lgili Mevzuat deiikliinin yaplmas iin yardmc kurulularn katlmyla toplant yaplp yaplmad; (10.2.2.3.2) Yardmc kurululardan gr alnp alnmad; (10.2.2.3.3.) Bu konuyu dzenleyen ynetmeliin Resmi Gazetede Yaymlanmas olarak ifade edilebilir. 10.2.3.1 rgtlenemeyen Kesimin Belirli Bir Oranda Kent Konseylerinde Gnlllk Esasyla Temsil Edilmesi in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Bu stratejinin uygulanmas iin ve katlm uygulamalarnda farkl kurgularla farkl uygulamalar yrten yerel ynetimlerin bu konuda ortak bir duyarlla sahip olmalarnn salanmas iin bu stratejiyi hayata geirecek bir mekanizmann oluturulmas temel bir eylem olarak dnlmtr. Bu eylem ile: hibir rgt veya grubu temsil etmeyen, herhangi bir kentlinin, istedii takdirde (toplantlara dzenli olarak katlarak) kent konseyinin bir yesi olmasna olanak verilmesi (bu ekilde olabilecek yelerin saysnn belli bir kontenjan ile snrlandrlmas kayd ile) ngrlmtr. Gnlllk esasnn katlmn temelinde olduunu ve bireyin katlmc demokrasi iin ne lde nemli olduunu vurgulamak amacn tayan bu eylemin uygulanmas srecinde ileri Bakanl sorumlu kurum, Bayndrln Bakanl ise destekleyici kurum olarak dnlmtr. Bu konunun uygulamaya getiine dair gsterge, (10.2.3.1.1) Ynetmelik deiikliinin Resmi Gazetede yaynlanmas olacaktr. 10.3.1.1 Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 10.4.1.1 Kadnlarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 10.5.1.1 Yallarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 82

10.6.1.1 Yoksullarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 10.7.1.1 Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 10.8.1.1 ocuklarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas 10.9.1.1 Dier Dezavantajl Gruplarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas almamzda 10.3.1.1, 10.4.1.1, 10.5.1.1, 10.6.1.1, 10.7.1.1, 10.8.1.1, 10.9.1.1 iin ortak bir eylem ve buna bal ortak gsterge performans ltleri belirlenmitir. Tm bu gruplarn etkin katlm ve temsiliyetleri iin elde yeterli veri ve bilgi bulunmadndan ncelikle bu alanlarda eyleme ynelik olarak bilimsel aratrma almalarnn yaplmas nerilmektedir. Bu bilimsel almalar ve pilot projeler nda bu gruplarn katlm iin daha somut nlemler alnabilir ve buna ynelik gsterge ltleri deitirilebilir. Bu kapsamda yukarda belirtilen strateji maddeleri iin ortak eylem, bilimsel bir modelleme almasnn yaplmas, buna bal ortak gsterge ise modellemeye esas oluturacak aratrma says olarak belirlenmitir. Eylemler proje kapsamnda ele alnrken sorumlu, yardmc kurulular ve projenin sresi sorun alanlar-stratejiler-eylemler-gstergeler Tablosunda ayrntl olarak ifade edilmitir. Tm bu eylemlerin finansmannn ise yatrm btesinden karlanmas kararlatrlmtr. 10.10.1.1 Yerel Ynetimlerin Katlma likin Kapasitelerinin Arttrlmas in Ulusal Bir Eitim Programnn Oluturularak Uygulanmas Yaamn her alannda olduu gibi katlmla ilgili olarak da eitimin nemi vurgulanarak yerel ynetimlerin katlmla ilgili olarak kapasitelerini artrmak iin ulusal bir eitim program uygulanacaktr. Bu programn uygulanmas ile katlma ilikin kurumsal kapasitede nitelik sorunu zlecektir. 10.10.2.1 Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn Karar Verme Srelerindeki Etkinliinin Arttrlmas in Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Mevcut mevzuat yerel ynetim alanlarnn karar alma srecine etkin olarak katlmna yeterli dzeyde olanak tanmamasndan tr karar verme srelerinde yerel ynetim elemanlarnn katlm iin mevcut mevzuatta deiiklik yaplacaktr. 10.10.3.1 Kentlilik Bilinci Oluturma Konusundaki Baarl Uygulama rneklerinin ncelenmesi; Bu Konuda Bilgilendirme/Eitim almalarnn Yaplmas Kentlilik bilincinin gelitirilmesi iin kentli haklarnn benimsenmesi byk nem tamaktadr. Kentlilik bilinci, ncelikle kentte yaayanlarn haklarnn farknda olmalaryla mmkndr. Kentli haklarna ynelik bu farkndalk; saydamlk, halk denetimi ve katlmla kentlilik bilinci zerinde belirleyici bir etkiye sahip olacaktr. Bu yaklamdan hareketle, Avrupa Kentli Haklar Deklarasyonunun erevesinde kentlilik bilincinin gelitirilmesine ynelik yeni almlar salamak amacyla, Avrupa Kentsel art gndeme getirilecektir. Yerel ynetimlerce kentli haklarnn benimsenmesi Avrupa Kentsel artn hayata geirmelerinin gvencesi olarak grlecektir.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

83

10.10.4.1 Yerel Ynetimlerdeki Atanm ve Seilmilerin Katlm Konusundaki Donanmlarnn Arttrlmas in Eitim Programlarnn Oluturulmas Yerel ynetimlerde katlma ilikin eitim programlarnn byk oranda olmay gze arpan bir sorundur. Bu sorunun giderilmesi iin lke genelinde sz konusu programlara balanacaktr. Bu programlar sayesinde yerel ynetimlerde bulunan atanm ve seilmilerin katlm konusunda donanmlar artrlm olacaktr. 10.10.5.1 Katlm Srelerinin Belgelenmesi ve Eriilebilir Hale Getirilmesi Srecinin Katlma likin Mevzuata Konmas Yerel ynetimlerde katlm srelerinin belgelenmesi iin mevzuatta deiiklik yaplarak sz konusu srelere eriilebilirlik olana salanm olacaktr. Bu olanakla birlikte katlm srelerinden vatandalarn haberdar olmas salanm olacaktr. 10.11.1.1 Yerel ynetimlerin Faaliyetlerine likin zleme ve Deerlendirme Sistematiinin Kurulmas ve lgili Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Yerel ynetimlerin demokratik ve etkili bir ekilde, Merkezi Ynetim Yarg Organlar ve Kamuoyu tarafndan denetiminin yaplabilmesi iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr. Yerel ynetimlerin eylem ve ilemlerinin drstlk ve hukuka uygunluunu salamak iin etkin denetim mekanizmalar oluturulacaktr. Yerel ynetim birimlerinin herhangi bir nedenle alamaz duruma gelmesi halinde merkezi ynetimin ne ekilde hareket edecei, daha ak ve anlalr ekilde yasayla dzenlenecektir. Yerel ynetimlerde i hiyerarik denetim, etkili ve verimli bir rgt yapsnn kurulabilmesi amacyla, i rgtlenme ilgili yerel ynetim birimince gerekletirilecektir. Yargnn, yerel ynetimleri denetlemesinin salanabilmesi iin, dava ama hakk yaygnlatrlacak ve geniletilecektir. Bu amala yerel ynetim snrlar ierisinde yaayan yurttalarn, dorudan veya merkezi ynetimin yerel dzeydeki temsilcilerine bavurarak dava ama hakkn kullanmalar ve yerel temsilcilerin de bu sfatlaryla dava ama hakkna sahip olmalar salanacaktr. Doal, tarihsel, kltrel, evresel ve estetik deerlerin korunmas amacyla; gerek ve tzel kiilerle, yerel ynetim makamlar geriye dn olmayan, eylem ve ilemlerini nlemek amacyla kendi alanlarnda uzmanl ve saygnl kantlanm kiiler ve sivil toplum rgt temsilcilerinden oluan bamsz Yerel Koruma Kurulu oluturulacaktr. 10.12.1.1 Projelerin Planlanmasnda Yaam Kalitesi Gstergelerinin (Beper, Urban Audt, Kentsel Gstergeler Klavuzu, vb.) Dikkate Alnmas in Kamu hale Kanunu ve Yerel Ynetimler Mevzuatnda Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.12.1.2 Yaam Kalitesi Gstergelerinin Halka Aktarlmas ve Bilin Oluturulmas in Beper ve Benzeri Projelerin Yaygnlatrlmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir.

84

10.13.1.1 Yerel Meclislerin Yapsnn Toplumun Tm Kesimlerinin Katlmna Almas in Bir Bilimsel Modelleme almasnn Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.13.1.2 Stratejik Plan ve Faaliyet Raporlarnn Kent Konseyine Sunulmas ve Grlerinin Alnmasnn Zorunlu Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.14.1.1 Yerel lekte Katlma likin lke ve Esaslar Koyacak, Baarl Uygulamalar Deerlendirecek Ulusal Dzeyde zerk Bir Kurul Oluturulmas Yerel lekte katlma ilikin ilke ve esaslar koyacak, baarl uygulamalar deerlendirecek ulusal dzeyde zerk bir kurul oluturulmas iin gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas bu stratejinin hayata geirilmesi iin gerekletirilmesi gereken ilk eylem olarak belirlenmitir. lgili tm kurumlarn katlm ile yrtlmesi gereken bir srele, bu kurulun ka yeden oluaca, zerkliinin nasl salanaca, nasl bir idari yapya sahip olaca, yetki, sorumluluk ve olanaklarnn neler olacann belirlenmesi gerekmektedir. Katlm st Kurulunun yasal altyapsnn olumas srecinden sorumlu olacak kurumun ileri Bakanl (ve zelde Mahalli dareler Genel Mdrl), yardmc kuruluun ise TBMM olmas gerektii dnlmtr. Burada TBMMnin yardmc kurulu olarak ngrlmesinin sebebi, sadece yasal deiikliklerin meclisten geecek olmas nedeniyle deil, Trkiye Byk Millet Meclisinin, Trkiyede demokratikleme srecini temsil eden kurum olmas nedenliyle, bu kurumun bilgi ve deneyimlerini aktarma ve oluumunda nc grev stlenme sorumluluunun olmas nedeniyledir. Yasal altyapnn oluturulmas srecinde katlmas dnlen kurumlara bal bir yatrm btesine ihtiya duyulan bu eylemin uygulanp uygulanmadna ilikin gsterge (10.14.1.1.1) Katlm st Kurulunu oluturan yasal deiikliin Resmi Gazetede yaymlanmasdr. 10.14.1.2 Uluslararas ve Ulusal rneklerden Yararlanarak Katlmcla likin Gstergeler Setinin Oluturulmas Katlm st Kurulu kurulduktan sonra, bu kurul tarafndan hem Trkiyedeki, hem de yurtdndaki rneklerden yararlanarak katlmcla ilikin esaslar ve gstergeler setinin oluturulmas gerekmektedir. Bu eylem hem Katlm st Kurulunun temel grevi olan lke iindeki yerel katlmc uygulamalarn deerlendirilmesi grevinin objektif kstaslarla yaplabilmesinin salanmas, hem de yeni balatlacak giriimlere yol gsterecek bir rehber oluturulmas bakmndan nemlidir. Bu eylemin uygulamaya geirilmesi iin sorumlu kurulu olarak Katlm st Kurulu; Yardmc Kurulular olarak da niversiteler ve TK dnlmtr. Ancak Katlm st Kurulu hlihazrda var olmayan, neri bir kurulu olduu iin, bu kurul tekil edilene kadar (ya da kurulmamas durumunda) niversiteler, yardmc kurulu olarak deil sorumlu kurulu olarak bu grevi stlenmelidir. Farkl niversitelerin giriimi ile bir sivil toplum rgt niteliinde de olsa bu kurula benzer bir yap oluturulmal ve bu STK katlmcla ilikin esaslar ve gstergeler setini oluturmaldr.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

85

Katlm st Kurulunun oluturulmasnn ardndan, (10.14.1.2.1) Katlmcln esaslarnn ve Trkiye koullarnda kabul edilebilecek gsterge setinin katlmc bir ekilde oluturulmas, bu eylemin baarsn gsterecektir. 10.14.1.3 Katlm Arttrmak in Yaam Kalitesi ltlerinin ve Bu ltlere Dayal Olarak Yaplan Uluslararas,Ulusal ve Yerel Karlatrmalarn Ulaabilir Klnmas Katlm st Kurulu, katlmcln esaslarn ve gsterge setini oluturma srecinde ve bunu oluturduktan sonra yurtii ve rnekleri inceleyecek ve bunlar eitli parametrelere gre derlendirerek tasnif edecektir. Gerek Katlm st Kurulunun bu deerlendirmeleri yapabilmesi, gerekse yerel katlm uygulamalarn her kademesinde payda olarak yer alan bireylerin bilgi sahibi olmasn kolaylatrmak iin Yaam Kalitesi ltlerinin tespit edilmesi ve bunlarn herkese ulalabilir hale gerilmesi gereklidir. Bu amala (dier blmde nerilen mahalle bilgi kartlar) gibi geleneksel metotlarn yan sra, yeni teknolojilerden de etkin bir biimde yararlanlmas mmkndr. Mahalli dareler Genel mdrlnn Web sayfas, Yerel.net vb hlihazrda var olan yaplar kullanlabilecei gibi, dorudan Katlm st Kuruluna bal sunucular zerinden de bu verilerin paylalmas mmkn olabilir. Bu eylemin gerekletirilmesi iin belirlenen sorumlu kurulu, Katlm st Kurulunun kendisi, yardmc kurulular ise Bayndrlk Bakanldr. Eylemin gerekletiinin gstergesi olarak, (10.14.1.3.1.) Bu nitelikte verisi toplanm ve karlatrmas yaplm rneklerin says, deerlendirmeye alnmaldr. 10.14.1.4.Yerel Ynetimlerin Katlmclk Asndan Dzeylerinin Belirlenerek Kamuoyunun Bilgilendirilmesi Katlm st Kurulu, katlmcln esaslar, katlmclk gsterge seti, oluturulduktan sonra yerel ynetimleri inceleyecek ve bunlar eitli parametrelere gre derlendirerek tasnif edecektir. Katlm st Kurulunun bu tasnifi ve deerlendirmeyi yaparken, baarl uygulamalarn yan sra eksiklikleri olan uygulamalar tespit etmektir. Bu tespitlerin objektif kstaslarla yaplabilmesi iin, uygulamalarn deerlendirilebilecei nesnel kstaslarn belirlenmesi ve bu kstaslara gre karlatrmalarn yaplabilmesi iin gerekli verinin toplanp dzenlenmesi ii Katlm st Kurulunun koordine etmesi gereken bir itir. Yaplan deerlendirmenin sonucunun eitli ortamlarda topluma sunulmas toplumun bilgi edinme hakknn salanmas ynnde bir gerekliliktir. Bu eylem tm yerel ynetimlerin, faaliyetleri srasnda katlm srelerini ne boyutta ilettiklerinin, neleri yaptklar, neleri eksik braktklarnn dzenli bir yap ile tespit edilmesi ve bunun btncl bir yap iinde kamuoyuna duyurulmasnn salanmasdr. Bu yap Mahalli dareler Genel mdrlnn Web sayfas, Yerelnet.org vb. hlihazrda var olan yaplardan faydalanlsa da aslen Katlm st Kurulunun grevi olduu iin, bu kurula bal sunucular zerinde de gelitirilmelidir. Bu eylemin gerekletirilmesi iin belirlenen sorumlu kurulu, Katlm st Kurulunun kendisi, yardmc kurulular ise ileri Bakanl, Mahalli dareler Genel Mdrldr. Eylemin gerekletiinin gstergesi olarak, (10.14.1.4.1.) Katlm dzeyleri belirlenip yaynlanan yerel ynetimlerin oran, kullanlabilecektir. 10.14.1.5 Katlmclk Asndan Baarl Bulunan Yerel Ynetimlerin zendirilmesi ve dllendirilmesi; Bu ekilde Dier Yerel Ynetimlerin de Tevik Edilmesi Katlm st Kurulunun dzenleyici, zorlayc, dayatmac, hatta biimlendirici bir yap 86

olmas hedeflenmemi, bu nedenle kurul bir onay makam, ya da bir tefti makam olarak kurgulanmamtr. Temelde tm uygulamalar inceleyen, baarl uygulamalar oluturan faktrleri tespit etmeye ve bunlar yeni uygulamalara aktarmaya alan, ynlendirici, tavsiye verici bir organ olarak dnlmtr. Sonuta katlma ilikin genel prensip ve esaslar koyan ve bunlar duyuran bu kurulun uygulama srelerini etkileyecek, bu srelere mdahale edecek hibir araca sahip olmamas, kurulu tamamen ilevsiz klabilecektir. Bu durum dikkate alarak lkemizde hlihazrda iletilmekte olan Kamu Etik Kurulu benzeri bir mdahale mekanizmasna sahip olmasnn doru olaca dnlmtr. Bu mdahale mekanizmas, kamu etki kurulunun olumsuz bir durumu tespit ettiinde yapt, olumsuz durumu basn yolu ile duyurabilme yetkisine benzer bir mekanizmadr. Katlm st kurulunun da (gerektiinde olumsuz rnekleri) ama byk ounlukla olumlu rnekleri, baarl katlm uygulamalarn; yazl basnda, yerel ve ulusal televizyonlarda, radyolarda ve internet ortamnda duyurma yetkisine sahip olmas hedeflenmektedir. Bu mekanizma ile katlm uygulamalar baar dzeylerine gre daha fazla kiiye ulaabilecekleri ortamlarda anlatlma ans verilecek, bu katlm srelerini nemsemeyen yerel yneticilerin ve toplumsal gruplarn zendirilmesi iin bir ara olarak kullanlabilecektir. Bu eylemin sorumlusu ve yrtcs doal olarak Katlm st Kurulunun kendisi olacaktr. Srece destek salayacak yardmc kurulular olarak ileri Bakanl, Mahalli dareler Genel Mdrl dnlmtr. Bu eylemin ne lde uygulamaya geirilebildiinin gstergesi ise: (10.14.1.5.1) Katlm st Kurulunun olanaklar ile tantm yaplarak tevik edilen yerel ynetimlerin saysdr. 10.15.1.1 Yerel Ynetim Birlikleri ve Blgesel Kalknma Kurumsallamalarnda Daha Katlmc Bir Yapnn Oluturulmas in Bilimsel Bir Modelleme Oluturulmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.16.1.1 Mevcut Stratejik Planlama ve Bte Srecine likin Mevzuatta: Hedef Belirleme, Aratrma Analiz, Alternatif retme ve Seimi, Uygulama Aamalarnn ve nceliklerinin Saptanmas, nceki rneklerin Baar Dzeyinin Saptanmas ve Dier Tm Aamalarda Etkin Katlmn Salanmas in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Bu eylemin aklamas eyleme ilikin stratejinin aklamas altnda verildiinden aklamaya gerek grlmemitir. 10.17.1.1 Katlmc Fiziksel/Meknsal Planlama Programnn Oluturulmas, mar Kanununun Bu Program Dorultusunda Yenilenmesi ve Uygulamalarn Bu Ynde Yaygnlatrlmas Burada ncelikle yaplmas gereken, srdrlebilir kentsel gelime iin katlmc-meknsal stratejik planlama yaklamna geilebilmesidir. Bunun iin lke, blge, yerel ve kentsel dzeylerde planlama leklerinde, meknsal planlamaya ynelik temel felsefenin kamu ve toplum yarar dorultusunda ynlendirilmesi ve meknsal stratejik planlama yaklamna ilikin ilke ve esaslarn yeni yasal dzenlemelerle belirlenmesi gereklidir. Srdrlebilir kentsel ve evresel gelime iin katlmc meknsal stratejik planlama
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

87

srecinin her lei ve her planlama aamasnda, kentli kullanclarn/hemehrilerin katlmna olanak salayacak dzenlemeler yaplmaldr. Bu balamda planlama ncesinde, planlama srasnda, planlama sonrasnda olmak zere: a) Planlama srecinin ilk aamalarnda, plann temel amac ve stratejik hedeflerin belirlenmesinde; b) Ayrntl dzenlemelerde kullanc taleplerinin belirlenmesinde, talep analizleri ve projeksiyonlarn gelitirilmesinde; c) Stratejik meknsal planlamann olmazsa olmazlarndan olan alternatif gelime startejilerinin retilmesi ve bunlarn karlatrmal deerlendirilmesinde; farkl yntemlerde katlm uygulamalarna yer verilmelidir. Yine bunun gibi, d) Planlamann uygulama politikalarnn belirlenmesinde, e) Benzer biimde, dnml-dinamik planlama srecinde gerekli dzeltmelere olanak salayacak biimde ilk uygulama sonularnn llerek, planlama ve bal meknsal tasarmlarn baar dzeylerinin belirlenmesinde yine gelitirilmi katlm modelleri uygulanmaldr. Bu sistemin yaplandrlmas iin bir eylem programnn, ilgili bakanlklar, niversiteler, meslek odalar ve ilgili sivil toplum kurulularnn katklaryla hazrlanarak mevzuatn bu ynde dzenlenmesine ynelik ilemler balatlacaktr. 10.17.2.1 Kentsel Ortak Alanlarn (Meydanlar, Parklar, Ak Alanlar, Yayalatrlm Alanlar vb) Yaygnlatrlmas Katlmclk duygusunun fiziki meknda alglatlmas iin, meydan, park, ak alan, yaya blgesi gibi kentsel ortak alanlarn kentsel tasarm unsurlar olarak kent planlamas ve tasarm projelerinde gsterilmeli ve uygulanmaldr. Bu meknlarn standartlar, ilke ve esaslar oluturularak, yerel ynetimler tarafndan uygulanacak projelerde dikkate alnacaktr. 10.18.1.1 Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zleme Deerlendirme ve Denetim Sistematiinin Oluturulmas Ynnde Bilimsel Modelleme almas Yaplmas Yerel ynetim srelerine ynelik olarak izleme-deerlendirme ve denetim boyutlarn kapsayan bir katlmc model oluturulmas iin, ileri Bakanlnn egdmnde, niversiteler, DPT, TODAE, meslek odalar (TMMOB) ve ilgili sivil toplum kurulularnn katlmyla bilimsel aratrmalar yaplacaktr. 10.19.1.1 Kentleme uras Sonunda Oluturulacak Eylem Plan Dorultusunda Bilimsel Bir Modelleme Yaplmas ve Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke ve Esaslar Belirler Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas Kentleme uras sonunda oluturulacak bir Eylem Plan dorultusunda, demokratik ve etkin bir yerel ynetim iin, yerel ynetimler mevzuatnda katlm boyutunun ne karlarak, katlm mekanizmalar, ilke ve esaslarnn belirlenmesine ynelik mevzuat dzenlemeleri yaplacaktr. Bu alma ileri Bakanl ile Bayndrlk ve skan Bakanlnn egdmnde, niversiteler, DPT, TODAE, meslek odalar (TMMOB) ve ilgili sivil toplum kurulularnn katlmyla yrtlecektir. 88

EYLEMLER TP SORUMLU KURULU SRE FNANSMAN NO GSTERGE YARDIMCI KURULU

GSTERGELER

NO

EYLEM

10.1.1.1.1 K 10.1.1.1.2 10.1.1.1.3 Yatrm Btesi

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad

10.1.1.1

Yerel Ynetimler Mevzuatnn, Yerel Ynetimlerin Ky/Mahalle leinden Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini rgtlemesi in Yeniden Yaplandrlmas MD

-Bayndrlk ve skan Bakanl - ileri Bakanl

-DPT -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri

Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas

Tablo III .3: Stratejilere ynelik Eylemler ve Gstergeler

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.1.1.2

Ky/Mahalle Bilgi Kart Uygulamasnn Balatlmas P O

-Yerel Ynetimler -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -TK Yatrm Btesi

10.1.1.2.1

Uygulamay Balatan Yerel Ynetimlerin Toplam Yerel Ynetimlere Oran

10.1.1.3 P

Ky/Mahalle Muhtarlarnn Da Katlmyla Ky/Mahalle rgtlenmesinin Oluturulmas in Pilot Blge almalarnn Yaplmas

-Yerel Ynetimler -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri

Yatrm Btesi

10.1.1.3.1

Pilot almalarn Yaplp Yaplmad

10.1.1.4

Ky/Mahalle Toplantlar Uygulamasnn Balatlmas P

-Yerel Ynetimler -niversiteler -Bayndrlk ve -(TMMOB) Meslek skan Odalar Bakanl -Sivil Toplum -ileri rgtleri Bakanl

Yatrm Btesi

10.1.1.4.1

Uygulamay Balatan Yerel Ynetimlerin Toplam Yerel Ynetimlere Oran

89

90
10.1.2.1.1 lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas MD 10.1.2.1.2 -Yerel Ynetimler -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri K Yatrm Btesi 10.1.2.1.3 10.1.3.1.1 lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad MD -Yerel Ynetimler -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri K Yatrm Btesi 10.1.3.1.2 Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad 10.1.3.1.3 Resmi Gazetede Yaymlanmas P -Yerel Ynetimler -ileri Bakanl K -Bayndrlk ve skan Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi 10.1.4.1.1 Uygulamaya Geen Yerel Ynetimlerin Oran P ileri Bakanl -Bayndrlk ve skan Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum Kurulular -lgili Dier Bakanliklar O Yatrm Btesi 10.1.5.1.1 Programn Hazrlanmas in Sorumlu ve Yrdm. Kurulularla Dzenlenen Toplant says

10.1.2.1

Katlmc Yaklam ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak Aadan Yukarya Doru selletilmesi in, Yerel Ynetimler Mevzuatnn Yeniden Yaplandrlmas

10.1.3.1

Gnll Katlm, Kent Konseyi, Yerel Gndem 21, Ky-Semt-Mahalle Baznda rgtlenmeleri eren Katlm Mekanizmalarn Srdrlebilir/levsel Mekanizmalara Dntren Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

10.1.4.1

Yerel Ynetimlerce, Halkn Haklarna likin Bilgilendirilmesine Ynelik Yerel Ynetim Bror Ky-Kent Rehberi Hazrlanmas ve Datlmas

10.1.5.1

Katlmda Motivasyonun Arttrlmas in Ulusal Bir Programn Hazrlanmas

10.1.6.1 O

Katlmc Uygulamalarn Neler Olduunu Ortaya Koyacak Aratrma Projelerinin Yaplmas, Desteklenmesi P -TODAE -Katlm st Kurulu (KK) Yatrm Btesi 10.1.6.1.1 Proje Says

-DPT -TBTAK -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum Kurulular -lgili Dier Bakanliklar

10.1.6.2

Baarl Olmu Katlml Uygulama rneklerinin Dier Yerlemelere rnek Olacak ekilde Tantmnn Yaplmas in Gerekli Materyallerin Hazrlanmas ve Olas Tm Kanallarla Yaygnlatrlmas P KK O Yatrm Btesi 10.1.6.2.1

-Yerel Ynetimler -ileri Bkn. -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -Uluslar Aras Kurulular (ABGS, UNDP)

Seilmi yi rnek Says

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.1.6.3

Tm Katlmc Uygulamalara Ynelik Veri Taban (Bilgi Bankas) Oluturulmas P KK O

-Yerel Ynetimler -ileri Bkn. -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -Uluslar Aras Kurulular (ABGS, UNDP)

Yatrm Btesi

10.1.6.3.1

Veri Bankasnn Oluturulmas

10.1.7.1.1 O Yatrm Btesi 10.1.7.1.2

Bilimsel Modellemenin Oluturulmas

10.1.7.1

Yerel Ynetimlerde Mzakere Kltrnn Gelitirilmesi in Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas P -DPT -KK

-TBTAK -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -Trk Bld.Birlii (TBB)

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

91

92
10.1.8.1.1 K 10.1.8.1.2 Yatrm Btesi MD MEB -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri Derslerin Mfredata Alnmas in Talim Terbiye Kurulu Karar Derslere likin Sorumlu ve Yrdm Kurulularn Ortaklaa Top. Dzenlenip Dzenlenmedii MEB -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri O Yatrm Btesi 10.1.8.2.1 Sorumlu ve Yrdm. Kurulularn Koordinasyon Toplantlarnn Yaplp Yaplmad 10.1.8.3.1 p -MEB -ileri Bakanl O Yatrm Btesi 10.1.8.3.2 Bilimsel Modellemenin Oluturulmas -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says 10.1.8.4.1 O Yatrm Btesi 10.1.8.4.2 Eitim Verilen Muhtarlklarn Oran Dzenlenen Eitim Program Says p ileri Bakanl -MEB -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri 10.1.8.5.1 O Yatrm Btesi 10.1.8.5.2 Bilimsel Modellemenin Oluturulmas p ileri Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil toplum rgtleri -TBTAK -DPT Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.1.8.1

Milli Eitim Mfredatna Katlm Kltrne likin Derslerin Alnmasi Ynnde Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas

10.1.8.2

Eitim Sisteminin Katlmclk Kltr ve Kentlilik Bilinci Anlamnda Gelitirilmesi ve Yaygnlatrlabilmesi in lgili Kurumlar Aras birliinin Yaplmas

10.1.8.3

Katlmc renme Kltrnn Yerletirilmesi Amacyla, Eitim Srecinin Tamamnn Yeniden Yaplandrlmasna likin Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas

10.1.8.4

Ky/Mahalle Muhtarlarna Ynelik Olarak Katlma likin Grevleri Hakknda Bir Eitim Program Gerekletirilmesi

10.1.8.5

Apartman ve Site Ynetimlerinin Yerel Ynetim Sistematii erisinde Etkinliinin Arttrlmas in Bilimsel Modelleme almalarnn Yaplmas

10.1.9.1.1

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad

10.1.9.1 10.1.9.1.2

Md

Kentteki niversite ve Meslek Odalarnn Kentteki Sorunlara likin zleme ve Deerlendirme Srecine Katlmndaki Etkinliinin Arttrlmas in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas ileri Bakanl O -Yerel Ynetimler -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar Yatrm Btesi 10.1.9.1.3

Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.1.10.1.1 O 10.1.10.1.2 Yatrm Btesi

El Kitabnn Hazrlanp Hazrlanmad

10.1.10.1

Katlmn Vizyoner Katlma Elverecek Biimde Gerekletirilmesi in Katlmc Yntemlere likin Dair Klavuz Niteliinde Bir El Kitabinin Hazrlanmas ve Yaygnlatrlmas P KK -ileri Bakanl -Bayndrlk ve skan Bakanl -Yerel Ynetimler -TBB

Datlma Oran

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.1.11.1

Katlm Srelerinde rgtler Aras Ortaklk ve birliklerini Tevik Etmek zere Bir Mevzuat Dzenlemesi Yaplmas MD ileri Bakanl O Yatrm Btesi

-Sivil Toplum rgtleri, - KK, -(TMMOB) Meslek Odalar

10.1.11.1.1

Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.1.12.1 MD

Siyasi Partiler ve Seim Yasasnda Tanmlanm Mekanizmann Daha Katlmc ve Etkin Temsiliyete Dayal Bir Hale Getirilmesi in Mevzuat Deiiklii Yaplmas ileri Bakanl - Sivil Toplum rgtleri, - KK - Siyasi Partiler

Yatrm Btesi

10.1.12.1.1

Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.2.1.1 MD

Katlm Srecini Dzenleyen Mevzuatta Katlamayan Kesimlerin Katlmn Arttrc Dzenlemelerin Gerekletirilmesi ileri Bakanl

- Sivil Toplum rgtleri, - KK - Siyasi Partiler

Yatrm Btesi

10.2.1.1.1

Resmi Gazetede Yaymlanmas

93

94
P -Yerel Ynetimler, Mahalli dareler Genel Mdrl KK O Yatrm Btesi 10.2.1.2.1 Bu Amala Kurgulanan Ve Periyodik Hale Getirilen Organizasyonlarn Says MD -KK, -ileri Bakalii K Yatrm Btesi 10.2.2.1.1 -Babakanlk Biliim Bamavirlii, -Yksek Seim Kurulu Bakanl Resmi Gazetede Yaymlanmas 10.2.2.2.1 K Yatrm Btesi 10.2.2.2.2 Katlm Sreleri ile lgili Bilgi Veren Kamu Destekli Web Sitelerinin Says Katlm Sreleri le lgili Bilgi Ulusal ve Yerel Medya Organlarndaki Program Says P -KK, -ileri Bakalii -TRT, -Sivil Toplum Kurulular, -Yerel Ynetimler 10.2.2.3.1 alma ve Sos.Gvenlik Bakanl O Yatrm Btesi 10.2.2.3.2 10.2.2.3.3 MD -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl. lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas MD ileri Bakanl Bayndrlk ve skan Bakanl O Yatrm Btesi 10.2.3.1.1 Resmi Gazetede Yaymlanmas -KK -Sivil Toplum Kurulular O Yatrm Btesi 10.3.1.1.1 Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says P -Genlik ve Spor Genel Mdrl, -nversteler

10.2.1.2

Katlm Cazip Hale Getirecek, Halk ekecek Organizasyonlarn Yaplmas

10.2.2.1

Katlm Srecinin Brokratik Bir Sre Olmaktan karlmas ve Biliimin Salad Olanaklarla nternete ve Mobil Sistemlere Dayal Katlm Sre ve Aralarnn Tanmlanarak lgili Mevzuata Konmas

10.2.2.2

Katlm Sreleri ile lgili Halk Bilgilendiren nternet Sitelerininin, Yerel ve Ulusal Medyada Yayn Olanaklarnn Yaratlmas ve Bilgiye Eriimin Kolaylatrlmas

10.2.2.3

Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunacak Kentli Sendikacl (Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunan Platform-Citizen Union) Sisteminin Gelitirilerek Mevzuatta Dzenlenmesi

10.2.3.1

rgtlenemeyen Kesimin Belirli Bir Oranda Kent Konseylerinde Gnlllk Esasyla Temsil Edilmesi in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

10.3.1.1.

Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas

10.4.1.1

Kadnlarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P K 10.4.1.1.1

-Kadnn Stats Genel Mdrl, -nversteler Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanl, Yatrm Btesi Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.5.1.1

Yallarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P O 10.5.1.1.1

Valilikler, niversiteler

KK Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.6.1.1

Yoksullarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P K 10.6.1.1.1

Sosyal Yardmlama ve Dayanma Gen. Md., niversiteler KK Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi zrller daresi Bk. O KK Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi 10.7.1.1.1

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.7.1.1

Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.8.1.1

ocuklarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P O

Genlik ve Spor Genel Mdrl, niversiteler KK Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi

10.8.1.1.1

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.9.1.1

Dier Dezavantajl Gruplarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas P -Valilikler, -Unversteler O

KK Sivil Toplum Kurulular

Yatrm Btesi

10.9.1.1.1

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.10.1.1 KY TODAE

Yerel Ynetimlerin Katlma likin Kapasitelerinin Arttrlmas in Ulusal Bir Eitim Programnn Oluturularak Uygulanmas -ileri Bakanl -Milli E.Bakanl

Yatrm Btesi

10.10.1.1.1

Yaplan Aratrma ve Eitim Faaliyetlerinin Says

10.10.2.1.1 MD -ileri Bakanl -Milli Eitim Bakanl KK K Yatrm Btesi 10.10.2.1.2 10.10.2.1.3

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.10.2.1

Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn Karar Verme Srelerindeki Etkinliinin Arttrlmas in Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

95

96
P -ileri Bakanl, -Yerel Ynetimler KK O Yatrm Btesi 10.10.3.1.1 Yaplan Aratrma ve Eitim Faaliyetlerinin Says P -ileri Bakanl -Milli Eitim Bakanl TODAE O Yatrm Btesi 10.10.4.1.1 Eitim Verilen Yerel Ynetimlerin Oran MD Yerel Ynetimler K 10.10.5.1.1 Babakanlk Biliim Bamavirlii Yatrm Btesi Katlm Srelerini Kaydedip nternet zerinden Sunabilen Belediyelerin Oran lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad MD ileri Bakanl K Bayndrlk ve skan Bakanl Yatrm Btesi 10.11.1.1.1 Yardmc kurululardan gr alnp alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad TK K Yatrm Btesi 10.12.1.1.1 Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas MD ileri Bakanl

10.10.3.1

Kentlilik Bilinci Oluturma Konusundaki Baarl Uygulama rneklerinin ncelenmesi; Bu Konuda Bilgilendirme/ Eitim almalarnn Yaplmas

10.10.4.1

Yerel Ynetimlerdeki Atanm ve Seilmilerin Katlm Konusundaki Donanmlarnn Arttrlmas in Eitim Programlarnn Oluturulmas

10.10.5.1

Katlm Srelerinin Belgelenmesi ve Eriilebilir Hale Getirilmesi Srecinin Katlma likin Mevzuata Konmas

10.11.1.1

Yerel Ynetimlerin Faaliyetlerine likin zleme ve Deerlendirme Sistematiinin Kurulmasi ve lgili Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

10.12.1.1

Projelerin Planlanmasnda Yaam Kalitesi Gstergelerinin (Beper, Urban Audit, Kentsel Gstergeler Klavuzu, vb.) Dikkate Alnmas in Kamu hale Kanunu ve Yerel Ynetimler Mevzuatnda Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas

10.12.1.2

Yaam Kalitesi Gstergelerinin Halka Aktarlmas ve Bilin Oluturulmas in Beper ve Benzeri Projelerin Yaygnlatrlmas P K Yatrm Btesi 10.12.1.2.1

-Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl

-DPT -TK -evre ve Orman Bakanl -Enerji ve Tabi Kaynakalar Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri Gerekletirilen Proje Says

10.13.1.1.1 O Yatrm Btesi 10.13.1.1.2

Bilimsel Modellemenin Oluturulmas

10.13.1.1

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

Yerel Meclislerin Yapsnn Toplumun Tm Kesimlerinin Katlmna Almas in Bir Bilimsel Modelleme almasnn Yaplmas P ileri Bakanl

-niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -TBTAK -DPT

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.13.1.2

Stratejik Plan ve Faaliyet Raporlarnn Kent Konseyine Sunulmasi ve Grlerinin Alnmasnn Zorunlu Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas MD ileri Bakanl Yerel Ynetimler K

Yatrm Btesi

10.13.1.2.1

Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.14.1.1 MD

Yerel lekte Katlma likin lke ve Esaslar Koyacak, Baarl Uygulamalar Deerlendirecek Ulusal Dzeyde zerk Bir Kurul Oluturulmas ileri Bakanl

TBMM

Yatrm Btesi

10.14.1.1.1

Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.14.1.2

Uluslararas ve Ulusal rneklerden Yararlanarak Katlmcla likin Gstergeler Setinin Oluturulmas P

KK

-niversiteler, -TK

Yatrm Btesi

10.14.1.2.1

Gstergeler Setinin Katlml Bir ekilde Yaplmas Ve Yaynlanmas

97

98
P KK Bayndrlk ve skan Bakanl O 10.14.1.3.1 Yatrm Btesi Bu Nitelikte, Ulailabilir Hale Getirilen Karlatrmalarn Says P KK ileri Bakanl, Mahalli Idareler Genel Md. O 10.14.1.4.1 ileri Bakanl, Mahalli Idareler Genel Md. O Yatrm Btesi 10.14.1.5.1 Yatrm Btesi Dzeyleri Belirlenip Yaynlanan Yerel Ynetimlerin Oran P KK Tevik Edilen Yerel Ynetimlerin Oran P ileri Bakanl U 10.15.1.1.1 Yerel Ynetim Birlikleri Yatrm Btesi Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad 10.16.1.1.1 Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas MD -Bayndrlk skan Bakanl -ileri Bakanl KK O Yatrm Btesi 10.17.1.1.1 K Yatrm Btesi 10.17.1.1.2 10.17.1.1.3 lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad -niversiteler -TMMOB (Meslek Odalar) - Sivil Toplum rgtleri MD -Bayndrlk skan Bakanl -ileri Bakanl Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.14.1.3

Katlm Arttrmak in Yaam Kalitesi ltlerinin ve Bu ltlere Dayal Olarak Yaplan Uluslararas,Ulusal ve Yerel Karlatrmalarn Ulaabilir Klnmas

10.14.1.4

Yerel Ynetimlerin Katlmclk Asndan Dzeylerinin Belirlenerek Kamuoyunun Bilgilendirilmesi

10.14.1.5

10.15.1.1

Katlmclk Asndan Baarl Bulunan Yerel Ynetimlerin zendirilmesi ve dllendirilmesi; Bu ekilde Dier Yerel Ynetimlerin De Tevik Edilmesi Yerel Ynetim Birlikleri ve Blgesel Kalknma Kurumsallamalarnda Daha Katlmc Bir Yapnn Oluturulmas in Bilimsel Bir Modelleme Oluturulmas

10.16.1.1

Mevcut Stratejik Planlama ve Bte Srecine likin Mevzuatta: Hedef Belirleme, Aratrma Analiz, Alternatif retme ve Seimi, Uygulama Aamalarnn ve nceliklerinin Saptanmas, nceki rneklerin Baar Dzeyinin Saptanmas ve Dier Tm Aamalarda Etkin Katlmn Salanmas in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

10.17.1.1

Katlmc Fiziksel/Mekansal Planlama Programnn Oluturulmas, mar Kanununun Bu Program Dorultusunda Yenilenmesi ve Uygulamalarn Bu Ynde Yaygnlatrlmas

10.17.2.1

Kentsel Ortak Alanlarn (Meydanlar, Parklar, Ak Alanlar, Yayalatrlm Alanlar vb) Yaygnlatrlmas P O Yatrm Btesi 10.17.2.1.1 Katlmcla Uygun Dzenlenmi Mekansal Proje Says

-Bayndrlk skan Bakanl -ileri Bakanl

-niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -TBTAK -DPT Bilimsel Modellemenin Oluturulmas

10.18.1.1

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zleme-Deerlendirme ve Denetim Sistematiinin Oluturulmas Ynnde Bilimsel Modelleme almas Yaplmas P ileri Bakanl O 10.18.1.1.1 Yatrm Btesi

-niversiteler -(TMMOB) Meslek odalar -Sivil Toplum rgtleri -TODAE -DPT

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad

10.19.1.1 Md

Kentleme uras Sonunda Oluturulacak Eylem Plan Dorultusunda Bilimsel Bir Modelleme Yaplmas ve Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke ve Esaslar Belirler Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas -Bayndrlk skan Bakanl -ileri Bakanl -KK -niversiteler -(TMMOB) Meslek odalar -Sivil Toplum rgtleri -TODAE -DPT

Yatrm Btesi

10.19.1.1.1

Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad

Resmi Gazetede Yaymlanmas

99

IV. GENEL DEERLENDRME Kentleme uras, 10 No.lu Yerel Ynetimler, Katlmclk ve Kentsel Ynetim Komisyonu almalarn yaklak drt ay sren, Komisyon toplantlarn, elektronik ortamdaki yazmalar, Komisyon yelerinin saladklar katklarla Komisyon Bakanlnn egdmn salanmasna ve raporun oluturulmasna ilikin abalarn ieren youn bir mesaiyle tamamlanmtr. Bu almalarn dier tm komisyonlarn almalar ile bir btnlk oluturaca ve Trkiyenin gelecek yllarda deneyimleyecei kentleme srecinin daha insan odakl, gnllln ve katlmn nemsendii, saydamln, hesap verebilirliin dikkate alnd bir yne doru evrilmesinde pay sahibi olaca umut edilmektedir. Bu umut, alma konusunun ieriinin canl rnei haline gelen Komisyon almalarnn kendisi ile yeertilmi olup, Kentleme urasnda ortaya konan fikirlerin ele aln biimiyle serpilip geliecektir. Komisyon almalarnn tamam; tm yelerin katlm ve katklaryla, katlmclk, yenilikilik, hogr, saduyu, bilgi ve birikime sayg, bilimsellik, zgnlk, yaratclk ilkeleri dorultusunda gerekletirilmitir. Bu kapsamda 5 komisyon toplants gerekletirilmi, GZFT almas ile katlma ilikin 300e yakn fikir retilmi, elektronik ortamda 200 akn yazma yaplm, komisyonun resmi bir araya gelileri dnda yzlerce saati bulan almalar yaplmtr. Tm bu almalarn amac bugne kadar soyut bir ilke olarak grlme eiliminde bulunulan katlm kavramnn tm berrakl ile ortaya konmas, mekanizmalarnn gelitirilmesine ilikin temel esaslarn belirlenmesi, Trkiye ve Dnyadaki deneyimlerden de yararlanarak yeniliki uygulama ve aralar bir eylem planna dntrmek olmutur. Komisyon bu amalara kstl vakit ierisinde byk oranda ulam olsa da komisyon almalar dnda ayrca bilimsel ve mevzuata ilikin almalar yaplmasn gerektiren konular Komisyon tarafndan ak yreklilikle ortaya konarak daha sonraki almalar iin ngrlerde bulunulmutur. Komisyon almalar yaplrken zellikle Komisyonun ierdii uzmanlk alanlarnn dnda birikime ihtiya duyulduunun tespit edildii (r: psikolog, sosyolog, pedagog vs.) durumlarda bu ihtiya eylem planna bilimsel modelleme yaplmas gereklilii ile yanstlmaya allmtr. Ayrca, eylem planlarnda komisyonda bulunmayan kurum ve kurululara grevler verilmesi ngrlrken de dikkatli olunmaya allm, katlmclk ruhu dikkate alnarak eylem planlarnda bu tr ngrlerin ilgili payda kurum ve kurulularla bir araya gelerek tartlmasna ilikin eylem nerileri gelitirilmeye allmtr. Tm kst ve eksiklikleriyle de olsa Komisyon almasnn Kentleme uras ierisindeki yaamsal nemde bir unsuru yani katlm hususunu belirgin bir vurgu ile ifade ettii dnlmektedir. Bu ifade biiminin gll dier Komisyonlarla yaplan ortak almalarda da belirtilmitir. Bu anlamda Komisyon katlma ilikin olarak dier Komisyonlarn noktasal ngrlerini benimsemi, kendi almalarnda katlmn temel altyapsn belirlemeye ve ilkelerini koymaya almtr. Katlmc bir yaklamla balanan, yrtlen ve sonlandrlan Komisyon almasnn Trkiyede kentlerin daha yaanabilir hale gelmesine katkda bulunaca inancyla

100

RAPOR ZET Yerel Ynetimler, Katlmclk ve Kentsel Ynetim Komisyonu almalarn belirlenen 19 Sorun alannda gerekletirmitir. Bu sorun alanlar ve ierdikleri alt sorunlar komisyon tarafndan katlma ilikin sreklilik, btncllk, yapabilir klma ve vizyonerlik ilkeleri erevesinde ele alnm ve komisyon almalarnda tartlmtr. Bu tartmalar erevesinde Komisyon katlma ilikin olarak; demokrasi ve katlm, katl(a)mama sorunu, dezavantajl tm gruplar, katlmn dzenlenmesi, planlama, bteleme ve tm ynetsel aamalar sorunsallarn ele almtr. Aadaki tabloda Komisyonun temel sorun alanlarn oluturulan eylem planlar erevesinde Komisyon nceliklerinin hangileri ile ilikilendirdii grlmektedir. Tablo : Komisyon nceliklerinin ilikilendirilmesi
KOMSYON NCELKLER Temel Sorun Alanlar Demokrasi Anlay Ve Demokratik Mekanizmalar Katlmc Srelere Katl(A)Mayanlar Genler Ve Katlm Kadnlar Ve Katlm Yallar Ve Katlm Yoksullar Ve Katlm Engelliler Ve Katlm ocuklar Ve Katlm Dier Dezavantajl Gruplar Ve Katlm Yerel Ynetimlerin Kurumsal Kapasitesi Saydamlk Ve Hesap Verilebilirlik Kentsel Proje retimi Ve Uygulamas Yerel Meclisler Ulusal Dzeyde Katlmn Dzenlenmesi Blgesel Dzeyde Katlm Stratejik Ynetim Mekansal Planlama Denetim Mevzuatta Katlm Sreklilik Btncllk Yapabilir Klma Vizyonerlik

Bu tartmalar sonucunda Komisyon hazrlanan eylem plannda katlmn bireyin yaamnn tm aamalarnda ve yerel ynetimlerin tm ynetsel kademe ve aamalarnda yaygnlatrlmas iin nerilerde bulunmutur. Bu nerilerin bir ksm katlma ilikin olarak var olan mevzuatn deitirilmesini ve iyiletirilmesini ierirken bazlar da yeni yasal dzenlemelerin gerekletirilmesini gerektirmektedir. Bunun yan sra Komisyon eylem nermeden nce bilimsel almalarn yaplmasnn gerekli olduunun dnld yerlerde bilimsel modelleme almalarnn yaplmasn nermektedir. Ayrca, katlmn tabandan tavana tm lekleri kapsamas, katlma ilikin bilincin arttrlmas ve katlma ilikin kurumsal kapasitenin arttrlmas konularnda nerilerde bulunulmutur. Bu neriler arasnda; katlma ilikin rnek klavuz ve rehberlerin hazrlanmas, eitim programlarnn hazrlanmas, mahalle bilgi kart ve mahalle ziyaretleri gibi basit ama etkili katlm aralarnn getirilmesi, katlm tevik amacyla ulusal bir katlm st kurulunun
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

101

oluturulmas, kentte yaayanlarn haklarn savunacak kentli sendikacl kavramnn tartmaya almas gibi birok eylem zgn nitelik tamaktadr. Her eyden nce katlm ele alan Komisyonun olabilecek en katlmc yntemlerle bu sonulara ulam olmas Komisyon almasnn en zgn yanlarndan birisini oluturmaktadr.

102

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO

NO

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN EYLEM EYLEM SRE FNANSMAN GSTERGE SRE BTE

NO

STRATEJLER STRATEJLER

GSTERGELER GSTERGE

NO

SORUN

NO

STRATEJ

EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SORUMLU YARDIMCI KURULU KURULU

SORUN STATEJ EYLEM TABLOSU

Yerel Ynetimler Mevzuatnn, Yerel -Bayndrlk ve Ynetimlerin Ky/Mahalle leinden skan Bakanl 10.1.1.1 Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini - ileri Bakanl rgtlemesi in Yeniden Yaplandrlmas Yatrm Btesi

-DPT -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar K -Sivil Toplum rgtleri

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas Resmi Gazetede yaynlanmas

Ky/Mahalle Bilgi Kart Uygulamasnn 10.1.1.2 Balatlmas

-Yerel Ynetimler -Bayndrlk ve skan Bakanl -ileri Bakanl

-niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar O -Sivil Toplum rgtleri -TK

Yatrm Btesi

Uygulamay Balatan Yerel Ynetimlerin Toplam Yerel Ynetimlere Oran

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.1 Demokrasi Anlay ve Demokratik Mekanizmalar 10.1.1

Yerel Ynetimlerin Ky/Mahalle (1.Basamak Yerel Ynetim Birimi) leinden Balayan Bir Bilgi Paylam Srecini rgtlemesi in Gerekli almalarn Yaplmas Ky/Mahalle Muhtarlarnn Da Katlmyla Ky/Mahalle rgtlenmesinin 10.1.1.3 Oluturulmas in Pilot Blge almalarnn Yaplmas

-Yerel Ynetimler -niversiteler -Bayndrlk ve skan Bakanl -(TMMOB) Meslek Odalar K -ileri Bakanl -Sivil Toplum rgtleri

Yatrm Btesi

Pilot almalarn Yaplp Yaplmad

-Yerel Ynetimler -niversiteler Ky/Mahalle Toplantlar Uygulamasnn -Bayndrlk ve 10.1.1.4 skan Bakanl -(TMMOB) Meslek Odalar O Balatlmas -ileri Bakanl -Sivil Toplum rgtleri

Yatrm Btesi

Uygulamay Balatan Yerel Ynetimlerin Toplam Yerel Ynetimlere Oran

103

104
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE Katlmc Yaklam ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak 10.1.2.1 Aadan Yukarya Doru selletilmesi in, Yerel Ynetimler Mevzuatnn Yeniden Yaplandrlmas -Yerel Ynetimler -niversiteler -Bayndrlk ve -(TMMOB) Meslek Odalar K skan Bakanl -Sivil Toplum rgtleri -ileri Bakanl Yatrm Btesi GSTERGELER GSTERGE lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas -Yerel Ynetimler -niversiteler -Bayndrlk ve skan Bakanl -(TMMOB) Meslek Odalar K -ileri Bakanl -Sivil Toplum rgtleri Yatrm Btesi lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Sorumlu ve Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas Yerel Ynetimlerce, Halkn Haklarna likin Bilgilendirilmesine Ynelik Yerel 10.1.4.1 Ynetim Bror Ky-Kent Rehberi Hazrlanmas ve Datlmas -Bayndrlk ve skan Bakanl -Yerel Ynetimler -niversiteler -ileri Bakanl -(TMMOB) Meslek Odalar K -Sivil Toplum Kurulular Yatrm Btesi Uygulamaya Geen Yerel Ynetimlerin Oran
10.1.5.1

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.1.2

Katlmc Yaklam ve Mekanizmalarn Ky/Mahalle leinden Balayarak Aadan Yukarya Doru selletirilecek ekilde Yeniden Dzenlenmesi

10.1.3

Gnll Katlm, Kent Konseyi, Yerel Mevcut Katlm Mekanizmalarna Gndem 21, Ky-Semt-Mahalle Yeni htiyalara Uygun levler Baznda rgtlenmeleri eren Katlm Kazandrlmas ve Yeni htiyalar 10.1.3.1 Mekanizmalarn Srdrlebilir/levsel in Yeni Katlm Mekanizmalari Mekanizmalara Dntren Mevzuat Oluturulmas Deiikliklerinin Yaplmas

10.1 Demokrasi Anlay ve Demokratik Mekanizmalar

10.1.4

Kyde-Kentte (Hemehrilerin) Yaayanlarn Evrensel ve Yerel Haklarna likin Bilgi Sahibi Olmasnn Salanmas

10.1.5

Katlmda Kolektif Motivasyon Eksikliinin Giderilmesi

Katlmda Motivasyonun Arttrlmas in ileri Bakanl Ulusal Bir Programn Hazrlanmas

-Bayndrlk ve skan Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar O -Sivil Toplum Kurulular -lgili Dier Bakanliklar

Yatrm Btesi

Programn Hazrlanmas in Sorumlu ve Yrdm. Kurulularla Dzenlenen Toplant says

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

EYLEM Katlm Srecinin Brokratik Bir Sre Olmaktan karlmas ve Biliimin Salad Olanaklarla nternete ve Mobil KK, Bakalii 10.2.2.1 ileri Sistemlere Dayal Katlm Sre ve Aralarnn Tanmlanarak lgili Mevzuata Konmas -Babakanlk Biliim Bamavirlii, -Yksek Seim Kurulu Bakanl K Yatrm Btesi Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.2.2

10.2 Katlmc Srelere Katl(a) mayanlar

Katlm Sreleri ile lgili Halk Bilgilendiren nternet Sitelerininin, Yerel -KK, rgtl veya rgtsz, karlarn 10.2.2.2 ve Ulusal Medyada Yayn Olanaklarnn -ileri Bakalii Savunamayan Kesimler in Yaratlmas ve Bilgiye Eriimin Savunuculuk Mekanizmalarnn Kolaylatrlmas Gelitirilmesi -TRT, -Sivil Toplum Kurulular, K -Yerel Ynetimler Yatrm Btesi

Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunacak Kentli Sendikacl 10.2.2.3 (Kentte Yaayanlarn Haklarn Savunan Platform-Citizen Union) Sisteminin Gelitirilerek Mevzuatta Dzenlenmesi -Bayndrlk ve sk.Bkn. -ileri Bkn. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl

Yatrm Btesi

Katlm Sreleri ile lgili Bilgi Veren Kamu Destekli Web Sitelerinin Says Katlm Sreleri le lgili Bilgi Ulusal ve Yerel Medya Organlarndaki Program Says lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas Bayndrlk ve sk.Bkn. O Yatrm Btesi Resmi Gazetede Yaymlanmas

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.2.3
10.2.3.1

rgtlenemeyen Kesimin Belirli Bir Oranda Kent Konseylerinde Gnlllk Esasyla Temsil Edilmesi in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas Kadnlarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas

ileri Bakanl

10.3 Genler ve Katlm

10.3.1.1 10.4.1.1

10.3.1

Herhangi Bir rgte Mensup Olmayan Kiilerin De Mevcut Kurumsal Katlm Mekanizmalarna Katlabilmelerinin Salanmas Genlerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas

-Genlik ve Spor -KK Genel Mdrl, -Sivil Toplum Kurulular -niversiteler

O -Kadnn Stats Kadn ve Aileden Sorumlu Genel Mdrl, Devlet Bakanl, K -niversitelar

Yatrm Btesi Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.4 Kadnlar ve Katlm

10.4.1.

Kadnlarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas

10.5 Yallar ve Katlm

10.5.1.1

10.5.1

Yallarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas

Yallarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas

-Valilikler, -niversiteler

-KK -Sivil Kurulular

Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

105

106
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE -Sosyal Yoksullarn Katlm in Bilimsel Bir Yardmlama ve -KK 10.6.1.1 Modelleme almasnn Yaplmas Dayanma Genel -Sivil Toplum Kurulular K Mdrl., -niversiteler Yatrm Btesi Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says
10.7.1.1

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.6 Yoksullar ve Katlm

10.6.1

Yoksullarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas

10.7 Engelliler ve Katlm

10.7.1

Engellilerin Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas Genlerin Katlm in Bilimsel Bir Modelleme almasnn Yaplmas zrller daresi -KK Bk. -Sivil Toplum Kurulular O

Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.8 ocuklar ve Katlm

10.8.1

ocuklarn Katlmc Srelerde Dikkate Alnmasnn ve Etkin Temsiliyetinin Salanmas -Genlik ve ocuklarn Katlm in Bilimsel Bir Spor Genel 10.8.1.1 Modelleme almasnn Yaplmas Mdrl, -niversiteler

-KK -Sivil Toplum Kurulular O

Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

10.9 Dier Dezavantajli Gruplar ve Katlm

10.9.1

Dier Dezavantajl Gruplarn Katlmc Srelerde Dikkate 10.9.1.1 Dier Dezavantajl Gruplarn Katlm in Bilimsel Bir Modelleme -Valilikler, Alnmasnn Temsiliyetinin -niversiteler almasnn Yaplmas Salanmas

-KK -Sivil Toplum Kurulular O

Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO O Yatrm Btesi EYLEMLER SAHB SRE BTE Yaplan Aratrma ve Eitim Faaliyetlerinin Says GSTERGELER GSTERGE

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.10.1

EYLEM ORTAKLARI Yerel Ynetimlerin Katlma likin Yerel Ynetimlerin Katlma -ileri Bakanl likin Kurumsal Kapasitelerinin 10.10.1.1 Kapasitelerinin Arttrlmas in Ulusal Milli Eitim TODAE Bir Eitim Programnn Oluturularak Bakanl Gelitirilmesi Uygulanmas

10.10.2 K

Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn Da Karar Verme Srelerine Katlmnn Arttrlmas Yatrm Btesi

Yerel Ynetimlerin Kendi alanlarnn -ileri Bakanl Karar Verme Srelerindeki -Milli Eitim 10.10.2.1 KK Etkinliinin Arttrlmas in Mevzuat Bakanl Deiikliklerinin Yaplmas

lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas Yatrm Btesi Yaplan Aratrma ve Eitim Faaliyetlerinin Says

10.10 Yerel Ynetimlerin Kurumsal Kapasitesi -ileri Bakanl, KK -Yerel Ynetimler

10.10.3

Kentlilik Bilinci Oluturma Konusundaki Baarl Uygulama Kentlilik Bilinci Oluturulmasna 10.10.3.1 rneklerinin ncelenmesi; Bu Konuda likin almalarn Arttrlmas Bilgilendirme/Eitim almalarnn Yaplmas O Yerel Ynetimlerdeki Atanm ve -ileri Bakanl Seilmilerin Katlm Konusundaki 10.10.4.1 TODAE Donanmlarnn Arttrlmas in Eitim -Milli Eitim Bakanl Programlarnn Oluturulmas Katlm Srelerinin Belgelenmesi ve O

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.10.4

Yerel Ynetimlerdeki Atanm ve Seilmilerin Katlm Konusundaki Donanmlarnn Arttrlmas

Yatrm Btesi

Eitim Verilen Yerel Ynetimlerin Oran

10.10.5
10.10.5.1 Eriilebilir Hale Getirilmesi Srecinin

Katlm Srelerinin Her Aamasnn Belgelenmesi ve Eriilebilir Hale Getirilmesi Katlma likin Mevzuata Konmas

Yerel Ynetimler

Babakanlk Biliim Bamavirlii

Yatrm Btesi

Katlm Srelerini Kaydedip nternet zerinden Sunabilen Belediyelerin Oran lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc kurululardan gr alnp alnmad ileri Bakanl Bayndrlk ve skan Bakanl K Yatrm Btesi Resmi Gazetede Yaymlanmas

10.11 Saydamlk ve Hesap Verilebilirlik

10.11.1

Karar verme Mekanizmalarnda Yerel Ynetimlerin Faaliyetlerine ve Uygulamada Saydamlk likin zleme ve Deerlendirme 10.11.1.1 ve Hesap Verilebilirliin Sistematiinin Kurulmasi ve lgili Arttrlmasna Ynelik Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas nlemlerin Alnmas

107

108
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE Projelerin Planlanmasnda Yaam Kalitesi Gstergelerinin (Beper, Urban Audit, Kentsel Gstergeler Klavuzu, 10.12.1.1 vb.) Dikkate Alnmas in Kamu ileri Bakanl hale Kanunu ve Yerel Ynetimler Mevzuatnda Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas TK K Yatrm Btesi GSTERGELER GSTERGE lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas Yaam Kalitesi Gstergelerinin Halka Aktarlmas ve Bilin Oluturulmas 10.12.1.2 in Beper ve Benzeri Projelerin Yaygnlatrlmas -DPT -TK -evre ve Orman -Bayndrlk ve skan Bakanl Bakanl Tabi Kaynakalar K -ileri Bakanl -Enerji ve Bakanl -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri Yatrm Btesi Gerekletirilen Proje Says Bilimsel Modellemenin Oluturulmas -niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri O -TBTAK -DPT ileri Bakanl Yatrm Btesi Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says Yerel Meclislerin Yapsnn Toplumun Tm Kesimlerinin Katlmna 10.13.1.1 Almas in Bir Bilimsel Modelleme almasnn Yaplmas Stratejik Plan ve Faaliyet Raporlarnn Kent Konseyine Sunulmasi ve 10.13.1.2 Grlerinin Alnmasnn Zorunlu ileri Bakanl Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas Yerel Ynetimler K Yatrm Btesi Resmi Gazetede Yaymlanmas

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.12 Kentsel Proje retimi ve Uygulamas

10.12.1

Kentsel Projelerin Oluturulmasnda Yaam Kalitesine likin Gstergelerin Dikkate Alnmas ve Halka Anlatlmas

10.13 Yerel Meclisler

10.13.1

Yerel Ynetimlerin Karar Organlar Olan Meclislerin Yapsnn Geliirilmesi

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO TBMM niversiteler, TK K Yatrm Btesi K Yatrm Btesi Resmi Gazetede Yaymlanmas Gstergeler Setinin Katlml Bir ekilde Yaplmas Ve Yaynlanmas Bu Nitelikte, Ulailabilir Hale Getirilen Karlatrmalarn Says Yatrm Btesi EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.14 Ulusal Dzeyde Katlmn 10.14.1 Dzenlenmesi Yerel Ynetimlerin Katlmclk KK

Ulusal Dzeyde Katlm lke ve Esaslarn, Standartlarn Belirleyecek Bir Kurumsal Yapnn Oluturulmas Bayndrlk ve skan Bakanl O
10.14.1.4 Asndan Dzeylerinin Belirlenerek

EYLEM Yerel lekte Katlma likin lke ve Esaslar Koyacak, Baarl 10.14.1.1 Uygulamalar Deerlendirecek ileri Bakanl Ulusal Dzeyde zerk Bir Kurul Oluturulmas Uluslararas ve Ulusal rneklerden 10.14.1.2 Yararlanarak Katlmcla likin KK Gstergeler Setinin Oluturulmas Katlm Arttrmak in Yaam Kalitesi ltlerinin ve Bu ltlere Dayal 10.14.1.3 Olarak Yaplan Uluslararas,Ulusal ve Yerel Karlatrmalarn Ulaabilir KK Klnmas O Yatrm Btesi

Kamuoyunun Bilgilendirilmesi

ileri Bakanl, Mahalli Idareler Genel Md.

Dzeyleri Belirlenip Yaynlanan Yerel Ynetimlerin Oran

ileri Bakanl, Mahalli Idareler Genel Md.

Yatrm Btesi

Tevik Edilen Yerel Ynetimlerin Oran

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

10.15 Blgesel Dzeyde Katlm

10.15.1

Katlmclk Asndan Baarl Bulunan Yerel Ynetimlerin zendirilmesi ve KK 10.14.1.5 dllendirilmesi; Bu ekilde Dier Yerel Ynetimlerin De Tevik Edilmesi Yerel Ynetim Birlikleri ve Blgesel Yerel Ynetim Birlikleri Kalknma Kurumsallamalarnda Daha ve Blgesel Kalknma 10.15.1.1 Katlmc Bir Yapnn Oluturulmas ileri Bakanl Kurumlarnda Daha Katlmc Bir in Bilimsel Bir Modelleme Yapnn Oluturulmas Oluturulmas

Yerel Ynetim Birlikleri

Yatrm Btesi

Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad O Yatrm Btesi

10.16 Stratejik Ynetim

10.16.1

Mevcut Stratejik Planlama ve Bte Srecine likin Mevzuatta: Hedef Belirleme, Aratrma Analiz, Alternatif retme ve Seimi, Uygulama -Bayndrlk skan Yerel Ynetimlerin Stratejik Aamalarnn ve nceliklerinin Planlama ve Bte Srelerinin 10.16.1.1 Saptanmas, nceki rneklerin Baar Bakanl -ileri Bakanl KK Katlmc Hale Getirilmesi Dzeyinin Saptanmas ve Dier Tm Aamalarda Etkin Katlmn Salanmas in Gerekli Mevzuat Deiikliklerinin Yaplmas

Resmi Gazetede Yaymlanmas

109

110
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE -niversiteler -TMMOB (Meslek Odalar) - Sivil Toplum rgtleri K Yatrm Btesi GSTERGELER GSTERGE lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad Resmi Gazetede Yaymlanmas
10.17.2.1 Parklar, Ak Alanlar, Yayalatrlm

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

NO

STRATEJLER STRATEJLER

10.17.1

10.17 Mekansal Planlama

Katlmcl Esas Alan Yeni Bir Btncl, Katlmc, Katlmc Fiziksel/Mekansal Stratejik Mekansal Planlama Planlama Programnn Oluturulmas, -Bayndrlk skan Sistematiinin Oluturulmas ve mar Kanununun Bu Program Bakanl Mekansal Planlama Sisteminin 10.17.1.1 Dorultusunda Yenilenmesi -ileri Bakanl Her Aamasnda (ncesindeve Uygulamalarn Bu Ynde Srasnda-Sonrasnda) Katlm Yaygnlatrlmas Salanmas

10.17.2 Alanlar vb) Yaygnlatrlmas

Kentlerde Katlmcl Artracak Fiziksel/Mekansal Dzenlemelerin Yaplmas

Kentsel Ortak Alanlarn (Meydanlar,

-Bayndrlk skan Bakanl -ileri Bakanl O

-niversiteler -(TMMOB) Meslek Odalar -Sivil Toplum rgtleri -TBTAK -DPT

Yatrm Btesi

Katlmcla Uygun Dzenlenmi Mekansal Proje Says Bilimsel Modellemenin Oluturulmas O Yatrm Btesi Modellemeye Esas Oluturacak Aratrma Says lgili Mevzuat Deiikliinin Yaplmas in Yardmc Kurulularn Katlmyla Toplant Yaplp Yaplmad Yardmc Kurululardan Gr Alnp Alnmad

10.18 Denetim

10.18.1

Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zlemeDeerlendirme ve Denetim Sistematiinin Oluturulmas (ng. rnei Modeli Gibi)

Denetimli Katlm Modelinin Salanmas in zlemeDeerlendirme ve Denetim 10.18.1.1 Sistematiinin Oluturulmas Ynnde ileri Bakanl Bilimsel Modelleme almas Yaplmas

-niversiteler -(TMMOB) Meslek odalar -Sivil Toplum rgtleri -TODAE -DPT

10.19 Mevzuatta Katlm

10.19.1

Yerel Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke ve Esaslar Belirlemesi

Kentleme uras Sonunda Oluturulacak Eylem Plan Dorultusunda Bilimsel Bir Modelleme Yaplmas ve Yerel 10.19.1.1 Ynetimlere likin Mevzuatn Gerek Anlamda Etkin Katlm Mekanizmalarn, lke ve Esaslar Belirler Hale Getirilmesi in Gerekli Dzenlemelerin Yaplmas

-KK -niversiteler -Bayndrlk skan -(TMMOB) Meslek Bakanl odalar -ileri Bakanl -Sivil Toplum rgtleri -TODAE -DPT

Yatrm Btesi

Resmi Gazetede Yaymlanmas

KAYNAKLAR AYTA, Fethi (1990), Belediye Kanununun Oluumu Uygulanmas ve Deiiklikler, Trk Belediyeciliinde 60 Yl Sempozyumu Bildiri Tartmalar, Ankara Bykkent BelediyesiIULA-EMME Yayn, Ankara 23-24 Kasm. AMUR, D. ve S. A. Vaizolu. 2007. evreye likin nemli Toplant ve Belgeler. TSK Koruyucu Hekimlik Blteni. Cilt 6. Say 4. Devlet Planlama Tekilat. Altnc Be Yllk Kalknma Plan (1990-1994). Devlet Planlama Tekilat. Beinci Be Yllk Kalknma Plan (1985-1989). Devlet Planlama Tekilat. Birinci Be Yllk Kalknma Plan (1963-1967). Devlet Planlama Tekilat. Dokuzuncu Be Yllk Kalknma Plan (2007-2013). Devlet Planlama Tekilat. Drdnc Be Yllk Kalknma Plan (1979-1983). Devlet Planlama Tekilat. kinci Be Yllk Kalknma Plan (1968-1972). Devlet Planlama Tekilat. Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan (2001-2005). Devlet Planlama Tekilat. nc Be Yllk Kalknma Plan (1973-1977). Devlet Planlama Tekilat. Yedinci Be Yllk Kalknma Plan (1996-2000). GEDKL, B. 2009. The Role of Leadership in the Success of Participatory Planning Processes: An Experience from Turkey. European Journal of Urban and Regional Studies. Vol.16. Issue 2. (Baskda) GNER, Aye ve Serdar Ylmaz (2004) Trkiyede Ynetimler Aras Mali Transfer Sisteminin Sorunlar, Vergi Sorunlar, Say 193, Ekim. KELE, R. 1991. Kentsel Katlm, evket Evliyagile Armaan, Ankara ABYYO. KELE, Ruen (2009), Yerinden Ynetim ve Siyaset, Cem Yaynevi, 6. Bask, Ankara. Mahalli dareler Dergisi MD (1973), Yl 1, zel Say ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Yayn, Ankara. NADAROLU, Halil (1998), Mahalli dareler, Beta Yaynlar, stanbul. ORTAYLI, lber (1985), Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Ynetim Gelenei, Hil Yaynlar, stanbul. ORTAYLI, lber (1995), Devraldmz Miras, Yeni Trkiye, Mays-Haziran Yl.1, S.4. NER, erif (2006), Yeni Mevzuat erevesinde Trkiyede Belediye Ynetimi, Nobel Yaynlar, Ankara.
YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

111

ZCAN, G.B. 2000. Local Economic Development, Decentralization and Consensus Building in Turkey in D. Diamond and B.H. Massam (eds) Progress in Planning, No. 54. Amsterdam: Elsevier. ZDENMR, A. 2009. Katlmc Kentli Kimliinin Oluumunda Kamusal Yeil Alanlarn Rol: Ankara Kent Parklar rnei. Sleyman Demirel niversitesi Orman Fakltesi Dergisi. Seri: A. Say: 1. SENCER, Muzaffer (1992), Osmanl mparatorluunda Tanzimat Sonras Siyasal ve Ynetsel Gelimeler, AD, C.17. TEKEL, . 1993. Kent Planlamas Ve Katlm zerine Dnceler. Planlamaya Katlm. stanbul: Mimar Sinan niversitesi Rektrlk Matbaas. TEKEL, . 1998. Trkiyede Cumhuriyet Dneminde Kentsel Gelime ve Kent Planlamas. 75 Ylda Deien Kent ve Mimarlk. Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar & Tarih Vakf Ortak Yayn. TORTOP Nuri (1991), zerk, retken ve Katlmc Mahalli dare Anlay, AD, C.24, S.4, , Aralk.

112

YEREL YNETMLER, KATILIMCILIK VE KENTSEL YNETM

113