NEG Research Centre

Dr. Elnur Nasirov

AB NIN ENERJI SIYASTI, AB-NIN SIYAS BYANATLAR V HQIQTLR1 YANATLAR

ener AB-nn 2001-ci ild aqlad enerji siyasti neftin qiymtinin sabit saxlanmas v AB-n idxal tinin v neftdn asllnn azaldlmasn nzrd tuturdu. n n raq mharibsin n terrorizm ictimai Bu v v ryin r dstyini bu

qazandrmaq mharibni ni

adminstrasiyas milli

thlksizlik

amillrinin zruri qldn bildirmkl yana ABruri bildirm n ucuz neft olan ehtiyacn t tmin etmk mqsdi dadn da byan etmidi. Lakin faktlar onu yan gstrdi ki, raq mharib sindn sonra neft ucuzlamad, ksin 20 $-dan 30 $-a qalxaraq $ bahalad. 2006-c ild bir barel neftin qiym ti artq 70 $ atmd. Hal-hazrda bir barrel neftin qiymti Hal qiymti 135-140 $ arasnda d 140 dyiir. Bu fakt istr istmz zehinlrd AB-n byan etdiyi enerji AB siyasti xaricind, aqlamad, gizli saxlad, lakin t tbiq olunan baqa bir enerji siyastimi , ttbiq ener var? sualnn meydana glm lmsin sbb oldu. slind AB kemid kemidn bri z enerji siyastinin ucuz neft qiymtlrindn yana tinin qiym olduunu byan ets d neft istehsals lk lklrl laqlrind bunun ksin addmlar atd mahid olunmudur. nki ucuz neft AB AB-n idxal neftdn olan aslln azaltmr, ksin n artrr. Bunun iki sas sbbi var. dxal neftin ucuz olmas Amerikadak neft istehsaln bahal bi Amerikadak hala gtirir v bu da z nvb nvbsind ildiln yataqlarn balanmasna s bb olur. Bu is AB-n zn neft ehtiyacn xarici m mnblrdn tmin etmsi il nticlnir. Bundan baqa ucuz netf nir. idxal daxili bazarda neft v neft mhsullar istehlakna tkan verir v bu is daha ox neft idxal v is edilmsi il nticlnir. Ucuz neft uzun mdd nir. mddtdn bri AB siyasi dair lrinin gndmind olan enerji mnblrinin nvlrinin artrlmas, alternativ ener mnblrinin yaradlmas il bal rinin enerji rinin il proqramn hyata keirilm sini d lngidir.

kild dnya neftini mn m n mxluqun qucanda tsvir olunmu alayan aann zrind My embryo wasnt svir z experimented on by neocon warmonge armongers yazlb. Yni mnim reymim zrind mharib qzdrc neo-conlar mharib tcrb aparmadlar.

Bu nqteyi-nzrdn d AB ucuz neft siyastini mnimsmmlidir. Aradrmalar neftin qiymti il AB-ndak neft istehsal arasnda trs mtnasiblik olduunu meydana xarmdr. Btn bunlar AB-nn Orta rqdki neft mnblriyl bal siyastinin rsmi byanatlarda aqland kimi ucuz neft ld etmk mqsdi gdmdiyini meydana xarr. ksin neftin baha olmas mqsduyundur. Strateji hmiyyt dayan enerji mnblrinin rqib gclrin lin kemsin mane olmaq, htta lazm gldikd birbaa nzart gtrmk is AB-nn enerji siyastinin baqa bir mhm chtidir. Sadalananlar sbblrin hams deyil. Kemidn bri Amerikan neft irktlri dnya neft bazarndak stn mvqelrini qorumaqdadrlar. O da aydndr ki, AB dnyadak mhm ereji mnblrin nzart edn gcn dnya siyastini d istiqamtlndircyi gerkliyini sas gtrmdr. Zngin enerji mnblirn nzart etmk AB-nn milli thlksizlik siyastinin sas mqsdlrindn biridir. 1998 v 1999-cu illrd enerji qiymtlrinin azalmas AB-nn daxili enerji istehsalnn azalmasna sbb olmudu ki, bu da 200 min vtndan isiz qalmas il nticlnmidi. Halbuki 1970-ci illrdki qiymt artlar AB-da yerli enerji mnblrin ynlm meylini v enerji istehsaln xeyli artrmd. Neftin qiymtinin ucuz olmas dnya enerji bazarnda AB-nn ucuz neft hasil edn lklr qarsndak geri kilmsiyl d nticlnir. Bel ki, ran krfzi trafndak lklrd 1 barrel neftin hasil olunmas 5 $ baa glrkn, AB-nda bu 10 $-dan bir az arta baa glir. Bu nzr alaraq dey bilrik ki, AB-dak neft yataqlarn iltmk glirli bir i olmaqdan xr, bu da z nvbsind amerikal neft hasilatlarnn enerji bazarnda mvqelrini itirmsin sbb olur. 1973-c il bhrannda neftin qiymtinin 3 $-dan 15 $-a qalxdn, 1981-ci il ran-raq mharibsind 39 $, 1991-ci ild raqn Kveyti ial AB liderliyindki koalisiyann raqa hrbi mdaxilsi il 41 $, 1999-cu ild 10 $-dan bir az baha olan neftin qiymtinin 11 sentyabr 2001 hadissindn sonra ani qalxa kediyini yada salmaq yerin dckdir. 2003-c ild AB-n raq ialndan bri amerikan neft irktlri dnyadak n varl firmalar siyahsnda zirvy ykslmidirlr. al altndak raqda i balayan neft irktlri dnyann n varl 20 firmas arasndadr. AB-nda nr olunan Fortune Global 500 jurnalnda drc olunmu siyahda BP, Exxon/Mobil, Royal Dutch Shell kimi neft irktlrin hr gn on milyonlarla dollar glir ld etdiklri gstrilir2.
2

Daha trafl mlumat n bu sayta mracit ed bilrsiniz: http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2005/index.html

Bu firmalarn gndlik qazanclar beldir: Exxon Mobil: 116.6 milyon $ Royal Dutch Shell: 77.7 milyon $ British Petroleum (BP): 77.7 milyon $ ConocoPhillips: 43.1 milyon $ Dnyada cmi 1 trilyon 208,2 milyard barrel xam neftin olduu txmin edilir. n ox neft ehtiyatlar Orta rq lklrinin payna dr. Neft ehtiyatlar (milyard barrel): Sudiyy rbistan: 264,3 ran: 137,5 raq: 115 Kveyt: 101,5 Birlmi rb mirliklri: 97,8 Venesuela: 80 Rusiya: 79,5

Liviya: 41,5 Qazaxstan: 39,8 Xam neft istehsal (milyon ton) Sudiyy rbistan: 514,6 AB : 311,8 ran : 209,8 Meksika : 183,1 Neft stehlak (milyon ton) AB: 938,8 in : 349,8 Yaponiya: 235 Rusiya : 128,5 Almaniya: 123,5 Cmi: 3.889,8