Yeni yasa umut yakt

YERNDE SESSZ KENCE: Mobbing / Bezdiri

Yeni yasann kabul edilmesi, kimsenin duymak istemedii sessiz lklarn varlnn kabul edildii anlamna geliyor. eitli yntemler ile gerekletirilen duygusal taciz, yldrma, bezdirme ya da kiinin onuruna ve zgvenine saldr, zetle mobbing, artk kurumlarn ciddiye almalarn ve nlemlerini belirlemelerini gerektiren bir gerek. lklar sadece madurlardan gelmiyor: Tanklardan, yneticilerden, insan kaynaklarndan, sat rakamlarndan, verimlilik lmlerinden, performans deerlendirmelerinden, markadan, itibardan, mterilerden, zetle kurumun tmnden, hatta ailelerden sessiz lklar ykseliyor. Bezdiri kendiliinden kapanmayan byk yaralar ayor. lkemizde yeni yasa ile hem madurlarn, hem de kurumlarn korunmas iin yollar alyor. Bezdiri nedir? Bezdiri, ok boyutlu bir sorun. Eer tanmn ki kii arasndaki atma ve yneticinin kazanmas olarak yapyorsanz yanlyorsunuz. Ya da Performans dt iin iten karlan kiinin aslnda bunu hak ettiini, ortada bytlecek bir ey olmadn dnyorsanz, yine yanlyorsunuz. yerinde stresin normal olduunu, bir ka kere baran yneticinin mobbing ile sulanmasnn yanl olduunu sylyorsanz, doru, haklsnz. Bezdiri uzun sreyle tekrarlanan, hedef alnan kiinin onurunu zedelemek, baarsn ve haklarn engellemek zere; szl, yazl, beden dili kullanlarak uygulanan tek tarafl psikolojik tacizdir. Kantlanmas zor olan haksz ve ykc davranlar ile gizlilik iinde ya da aka uzun sre devam eder, ounlukla madurun iini kaybetmesi ile sonulanr. Mobbing sutur ve hi kimse bu davranlar hak etmez. Bezdiri madurlar ve bezdirenler Kurum iinde her dzeyde alan, hatta ynetim kurulu yeleri bile yldrmaya maruz kalabiliyor. Aratrmalara gre, tacize hedef seilen alanlarn byk ounluu verimli, iini iyi yapan, yksek sadakatle alan ve sevilen insanlar. ortamnda gsterdikleri baar ve adanma dikkat ekiyor. zgvenleri yksek, dorular savunan kiiler. Bu nedenlerle yneticileri ya da i arkadalarnca tehdit olarak alglanyorlar ve sindirilmeleri gerektiine karar veriliyor. Kimi zaman da dierlerinden bir ekilde farkl olmas yetiyor. Etnik kkenler, eitim farkll, imanlk, gzellik, ya farkll, ayr politik grler bezdiri nedeni olabiliyor. Bezdiri sreci ve madura etkileri Bazen bir atma ile, bazen de basit bir sebeple balatlan yldrma sreci, uzun ve sistematik bir ikence haline geliyor. Sinsice ya da aka madurlarn baarlar gizleniyor, ncelikli ileri yerine gereksiz iler yapmaya mecbur braklyorlar, hak ettikleri primler ve eitimler verilmiyor, terfileri erteleniyor, en kk hareketleri kontrol ediliyor ve eletiriliyor, haklarnda dedikodular karlyor, aalanyorlar, hakarete uruyorlar, alay ediliyorlar, dlanyorlar ve anlam veremedikleri bu sre sonunda zgvenleri krlyor, onurlar zedeleniyor. Ruh salklar bozuluyor; kayg, panik atak, depresyon, paranoya sorunlar balyor. Ba arlar, boyun ve bel sanclar, kalp arpntlar, uykusuzluk, mide ve sindirim sorunlar, yksek tansiyon vb. bedensel problemler ba gsteriyor. Bunlara bal devamszlk, dikkat dankl, motivasyon d ve yaplan hatalar madur kiinin verimliliinin azalmasna neden oluyor. Bu nedenle kendinden pheye den, kendini sulayan ve zorlayan bu kiilerin zerlerine daha ok gidiliyor, daha ok eziyet ediliyor. Bezdiri sonular Sonunda gn geliyor, performanslar deerlendiriliyor! Kim tarafndan? Saldran, bezdiren kiiler tarafndan. Sonuta ya performanslar dk diye ilerine son veriliyor, ya da dayanamayp istifa ediyorlar. Yaralar yle derin ve onulmaz olabiliyor ki, ar depresyon geiriyorlar, ciddi hastalklar ba gsteriyor, intihara

ynlenebiliyorlar. Ortalama iki yl toparlanma abalar sryor, kimileri zgvenlerinde alm derin yaralar yznden i bulmakta zorlanyor, kimileri alma hayatna dnemiyor. Bezdirinin nedenleri, i ortam ve bezdirenler Tm bunlarn nedeni saldrgan ynetici (%81) ya da i arkadalar gibi grnse de, bezdirinin yaplabilmesinin ve srdrlebilmesinin nedeni, i ortamnn buna izin veriyor olmas, hatta tevik etmesi, kkrtmasdr. Otoriter kiilerin yneticilie uygun bulunmas, nazik ve sevecen kiilerin lider olamayacaklar konusundaki yanl inanlar bizi empati yoksunu yneticilerin insafna brakr. Tm otoriter yneticiler mobbing yapmaz, ama yapanlarn byk ounluu denetleme ihtiyac olan ve g gsterisi seven kiilerdir. Her tartmay kazanmak, her dediklerini yaptrmak amacndadrlar. Kimi sert ve fkeli olan, kimi i ilikilerini iyi ynetirmi ve kontroll grnp pasif saldrgan davranlar sergileyen kiilerdir. Kurum kltr hiyerarik yapya dayal normlar ieriyorsa, st dzey yneticiler ile iletiim yollar kapalysa, atmalarn kendiliinden zmlenmesi bekleniyorsa, ikayetler gzard ediliyorsa, takdir yerine eletirel yaklam ile motivasyon salanmaya allyorsa, kiisel rekabet tevik ediliyorsa, tedarikiler ya da i ortaklaryla gizli anlamalar yaplyorsa, performans deerlendirme sistemleri tarafsz deilse , rgtsel yaplanma ak ve net deilse, kurum ortam bezdiriciler yetitiriyor ve kurum kan kaybediyor demektir. Kurumsal hedefler ve i gc Tepe ynetim baar hedefleri belirler ve binbir zenle, yksek maliyetle ie ald, eittii yetenekli kiilerin, sadk, verimli ve baarl alanlarnn eitli hedeflere ulalmasndaki katksn bilir. Kurum ikliminin olumlu olmasnn motivasyonu ve performans ykselttiinin, haklar korunan igrenlerin sadakatlerinin arttnn farkndadr. te yandan bu alanlarn, bezdirilmelerine gz yumarak kaybeder. Performans d, devamszlk, artan personel devir oran ve ie alm masraflar vb. olgularn yksek maliyetlerinin yansra, dolayl maliyetler de szkonusudur: Mobbing srecine tanklk eden alanlarn den verimlilii, yitirilen bilgi envanteri, madurun mterileri, kurumun itibar, marka deeri, belki de rakiplere bavuran madurlarn paylatklar irket srlar... imdi, 2012 ylnda yrrle girecek olan yasa sayesinde, kayplarn artmas sz konusu olacak. Madur kendisine psikolojik taciz uygulandn kantlad takdirde, kurum ayrca tazminat demek zorunda kalacak. gvenlii ve psikolojik taciz ile ilgili yasa 11.01.2011 gn TBMM Genel Kurulundan geen yeni Trk Borlar Kanununun 416.maddesinde,veren, hizmet ilikisinde iilerin kiiliini korumak ve sayg gstermek ve iyerinde drstlk ilkelerine uygun bir dzeni salamakla, zellikle iilerin psikolojik ve cinsel tacize uramamalar ve bu tr tacizlere uram olanlarn daha fazla zarar grmemeleri iin gerekli nlemleri almakla ykmldr. "veren, iyerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak; iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldr. "verenin yukardaki hkmler dhil, kanuna ve szlemeye aykr davran nedeniyle iilerin lm, vcut btnlnn zedelenmesi veya kiilik haklarnn ihlline bal zararlarn tazmini, szlemeye aykrlktan doan sorumluluk hkmlerine tbidir." eklinde ykmllkler belirtiliyor. Duygusal tacizin kendi kurumlarnda bulunmadn srarla belirten tepe yneticiler, imdi kantlarla karlacaklar. Kurum yneticileri, avukatlar ve insan kaynaklar yneticileri yaacak mobbing davalarndan korkuyorlar. Bence tek sorun, alanlarna ve etik deerlere sahip kmak yerine tazminatsz iten karmann daha acmasz yntemlerini denemeleri olacaktr.

Oysa bu dzenleme, temelde kurumun nlem almasn salayaca iin, gerek alanlar, gerekse kurum iin ok olumlu bir adm. Zorbala tolerans gstermeyen kurum, personel maliyetlerini azaltacak, verimlilii ve alan balln arttracaktr. alanlarn haklarn aramalarnn mmkn olmas, onlar psikolojik anlamda glendirecek ve belki daha kolayca zorbalara Dur diyebilecekler. Kurumsal nlemler Durumlarnn tespiti iin, kurumlarn aratrma yaparak ie balamalar neriliyor. simsiz ikayet ve vaka bildirimi, departman baznda personel devri incelemeleri, insan kaynaklarna gelen yaknmalar ve yardm istekleri deerlendirilmeli. Acil zmler arasnda sregelen atmalarn zmlenmesi, zorba ve madurun birbirinden ayrlmas, bezdiricinin cezalandrlmas ve nlenmesi ve madurun psikolojik olarak desteklenmesi bulunuyor. Orta vadeli zmler ise atmalarn ynetimi konusunda yaplacaklar ieriyor. Duruma gre, aa karma yaklam , tarafsz arabuluculuk yapabilecek bir kiinin atanmas ya da resmi soruturma almas gerekiyor. 0 Kurum liderlerinin farkndalk eitimleri almalar, en az 10 kiiyle 360 deerlendirmelerinin yaplmas, mobbing hakknda eitimlerin tm dzeylere yaygnlatrlmasn ieriyor. Uzun vadede ise, yapsal ve kltrel deiim projelerinin yrrle konmas gerekiyor. Tm sistemlerin gzden geirilmesi, grev tanmlar, i ak, raporlama tanmlar vb ile ilgili uygulamalarn yenilenmesi, dzenlenmesi ve altyapnn glendirilmesi ana admlar. Etkin ve olumlu liderlik seimi ve Yldrmaya Sfr Tolerans duyurular, etik deerlerin anlatlmas ve yaatlmas, problem zme-karar verme ve planlama srelerinde ekiplerin katlmnn salanmas, demokratik ve yaratcl destekleyen i ortam dzenlenmesi ile kkten deiim amalanyor. dllendirme sistemlerinin yerletirilmesi ve rgtn tm dzeylerinin alaca eitimler, zaman iinde deiime byk katk salyor. Duygusal zeka ve empati, olumlu iletiim ve atma ynetimi , mzakere ve arabuluculuk teknikleri, zgvene dayal iletiim yntemleri, stresten kurtulma yollar ve ahlaki deerlerin korunmas ile ilgili eitimler, ilkeli alma ortam yaratyor. Kurumlarn her birinin u andan balayarak bezdirmeye ilikin ikayet prosedrleri oluturmalar ok yararl olacaktr. Prosedrlerin ieriinde ama, tanmlar ve etkilerinin aklanmas, ilgili yasal tedbirler ve dokman, sorumluluk dalm, ikayet sreleri ve ilgili kiiler ve genelde alnan tm nlemler belirtilmeli. Tanklar da sorumlu tutulmal. Mobbing sreci kiinin onurunu incittii, kendinden phe etmeye balayan kii ie kapand iin ikayetlerde tanklk ve tanklarn korunmas ok nem tayor. Avustralyada bezdiriye ahit olduu halde, bunu bildirmeyen kiilere be yl hapis cezas veriliyor! Bu ekilde herkes birbirini korumak zorunda braklyor. Bireysel zmler ortamnda duygusal taciz altnda olan kiinin ne yapmas gerekiyor? Zorbann amacn, kendisi zerindeki etkisini incelemesi ve ie dnk deerlendirmelerini deitirmesi ok nemli. Kendisinden ve bakalarndan mkemmel olmalarn beklemekten vazgemeli, srekli kendini eletirmeyi, sulamay brakmal. fke ve utan duygularna kaplmamaya alarak ihtiyalarn ve isteklerini tatmin etmeye balamal, mutluluu iin elinden geleni yapmal. Kendisine deiim hedefi olarak snr belirlemeyi, Hayr ya da Dur diyebilme becerileri kazanmay koymal. Gemiteki baarlarn hatrlamal, hali hazrdaki baarlarnn farknda olmal ve bu ekilde zgvenini salamlatrmal. Yaadklarn kurum ve aile iinde gvendii kiilerle paylamas gerekiyor, nk bu kadar krlgan iken destee ihtiyac var. atmann zmlenmesi iin insan kaynaklarna ya da adil olduuna inand st dzey yneticilere bavurabilir. Eer mmknse, kurum iinde baka pozisyona gemesi, zorbadan ayrlmas ok iyi bir zm olacaktr. Olumsuz duygularnn tedavisi iin psikolojik destek almas, bunu gizlememesi nerilir. leride haklarn koruyabilmesi iin mobbing sreci boyunca kant toplamas esastr. Hukuk sistemimizde geerli olan deliller unlar: Beyan delili , belge delili, (yazl tm belgeler, sms, eposta vb haberlemeler, savunma, verilen disiplin cezalar) , ve belirti delili (psikolojik ve tbbi tedaviler).

Kant toplarken hukuki snrlamalara dikkat etmesi art. Ses ve grnt kayd yerine yazl belge toplamaya gayret etmek, zorbann taleplerini ve yorumlarn yazl yapmasn salamak gerekiyor. Sklkla eposta yoluyla haberleebilir ve yazmalarn gizli kopyasn baka bir bilgisayara gnderebilir. Madur, i tanm dndaki ileri yapmamaya zen gstermeli, taciz eden kii bire bir konuma yapmak istediinde, gvendii bir alma arkadan tank olarak yannda bulundurmal, mmknse davasnda tanklk etmelerini salamal ve iyeri maduriyeti ile ilgili rapor hazrlamal. nsan kaynaklar grevi doas, ynetimin istekleri ynnde alr; bu yzden hi beklenmedik bir anda kapda belirip savunma yazmasn isteyebilir. Hatta bu savunmasn Hemen, bir saat iinde yazp vermesi gerektiini syleyebilir. ten karldn renen madurun Hibir alacam yoktur belgeleri imzalamas ynnde bask grmesi ok yaygn. Byle bir durumda zerinde bask kurulmasna izin vermeden, sakin davranmaya almal ve derhal bir avukattan danmanlk almaldr. Mobbing sreci byk sklkla iten ayrlma ya da karlma ile biter. Bezdiricinin temel amac budur. Madur bunun farknda olmaldr. Ruhsal ve bedensel zarar grecektir, zgveni rselenecek, alma hayatndan souyacaktr; i aramakta ve bulmakta zorlanacaktr. Bezdiri srecinde alt ay ila bir sene sonunda bir gelime salanamyorsa, k plan yapmal; salna ve onuruna ve tabii ki haklarna sahip kmaldr. alan da, kurum ynetimi de etik deerlere bal olmaldr Bir gerek var: Hi kimse zdeletii, iyi yapt iini terk etmek istemiyor. alan depresyon belirtileri gsteriyorsa, sk sk salk problemleri yayorsa, yaknmalar ykseliyorsa, bunlara kulak vermek, lklar duymak ve nedenlerini aratrmak gerekir. Nasl alann etik ve drst almas bekleniyorsa, kurumlar da kendilerinden aynsn beklemek zorundadr.Hibir kurum ikencenin beslendii bir ortam olmamaldr. Bir benzetme yapabiliriz: yerinde yksek voltajl bir kablo akta brakldnda yangn, lm ya da sakatlk tehlikesi vardr. Kurum i gvenliini salamakla ykmldr. Kablo oradan alnmal, gvenli bir i ortam salanmaldr. te, bezdiriciler bu kabloya benzer. Onlar yerlerinde durduka yangnlar ve lklar devam eder, kurumlar kablonun sakat brakt insanlar ie yaramaz ilan eder, yenilerini ie alr ve kabloya teslim ederler...kence srer. Oysa kurumlar kaplarn iletiime atklarnda, nlem aldklarnda, mobbingi balad noktada durduklarnda, etkin prosedrler ile alanlar koruduklarnda, alan birok davann gerekten mobbing olup olmadn kolayca kantlayabilecekler, kendilerini de koruyacaklar. Vicdanlar rahat olacak. Yeni yasay teekkrlerimle, saygyla ve umutla selamlyorum... Glcan Arpacolu Endstri mh. Eitimci Danman www.energyturkey.org www.mutlulukbizim.com

Glcan Arpacolu Eitim ve Danmanlk Badat Cad. mer Paa sok. 4/7 Caddebostan stanbul 0216 302 3865 0532 503 1776