08d Civata

08d_civata.
doc

2010 Mart
www.guven-kutay.ch
CIVATALAR
TABLOLAR ve
RNEKLER
08d
zet

M. Gven KUTAY

08d_civata.doc

I N H A L T S V E R Z E I C H N I S

1 eitli tablolar ve rnekler........................................................................................................... 3
1.1 Tablolar ................................................................................................................................ 4
1.2 eitli cvata balantlar ................................................................................................... 17
1.2.1 Eksen d yk ve moment etkisindeki rulman flan balants................................ 17
1.2.1.1 zm.................................................................................................................... 17
1.2.1.2 Cvatann seimi..................................................................................................... 18
1.2.1.3 Balantnn kaba kontrol...................................................................................... 18
1.2.1.4 Balantnn detayl kontrol................................................................................... 20
1.2.1.5 Mukavemet deerlerinin kontrol.......................................................................... 24
1.2.1.6 Emniyet katsaylar ................................................................................................ 25
1.2.2 Eksen d yk ve moment etkisindeki konsol balants .......................................... 26
1.2.2.1 zm.................................................................................................................... 27
1.2.2.2 Cvatann seimi..................................................................................................... 27
1.2.2.3 Balantnn hassas kontrol ................................................................................... 28
1.2.3 Eksen d yk ve moment etkisindeki makaral travers konsol balants................ 30
1.2.3.1 zm.................................................................................................................... 31
1.2.3.2 Cvatann seimi..................................................................................................... 31
1.2.4 Eksen d yk ve moment etkisindeki vin bal balants .................................. 34
1.2.4.1 zm.................................................................................................................... 35
1.2.4.2 Cvatann seimi..................................................................................................... 35
1.2.5 Eksen d yk ve boyuna s etkisindeki flan balants.......................................... 38
1.2.5.1 zm.................................................................................................................... 38
1.2.5.2 Cvatann tablo ile llendirilmesi ....................................................................... 38
1.2.5.4 Yeni cvata seimi .................................................................................................. 44
1.2.6 Eksen d yk, moment ve s etkisinde flan balants........................................... 53
1.2.7 Montaj aparat ............................................................................................................ 65
1.2.7.1 zm.................................................................................................................... 66

e i t l i t a b l o l a r v e r n e k l e r

www.guven-kutay.ch

3

1 eitli tablolar ve rnekler
Cvatalar teknikte, ayn cinsten veya baka cinslerden iki veya daha fazla paray birletiren ve
istenildiinde tekrar balanabilecek ekilde zlebilen en mhim balant elemanlardr.

Balantnn iletmede fonksiyonunu yapabilmesi iin cvatann ve konstruksiyonun gerekli tecrbe
ve teknik bilgiyle hesaplanmas ve konstruksiyonunun yaplmas gerekmektedir.

Bu kitapta verilen bilgilerin yannda dier literatr ve hesap esaslarndan faydalanlmas akllca bir
karardr. Bu kitapta nerilen kaynaklardan baka, bir sr dier dillerle yazlm yardmc kaynan
olduuda unutulmamaldr.

Cvatay tam ve hassas olarak hesaplamak gnlk konstruksiyonda yaplmaz ve hesab yaplsada
kazan getirmez. Pratikte tablolar yardm ile cvata seilir ve kullanlr. Gerekirse detayl ve hassas
kontrol yaplr. Burada gnlk imalat uygulamalarnda yaplan bir ka rnek verilmitir. Hesabn
nasl yaplaca konstrktrn kendisine braklmtr.

Hesaplama yolu

lk olarak bir cvataya gelen yk bulunur. Cvatann seimi iin zorlama durumu, cvatay zorlayan
boyuna kuvvet ve cvata malzeme kalitesine gre tablodan cvatann annma ap seilir.

Kontroller:

1. Balanan paralarn montajda cvatay skan max. n germe kuvvetinin etkisinde yzey
basncna dayanp dayanmad kontrol edilir. Eer balanan paralar yzey basncna
dayanamyorlarsa, alnacak nlemin seilmesi gerekir. rnein: Yzey basn deeri daha
yksek olan malzemeden yaplm rondela kullanmak gibi (GG 20).

2. Balat temas yzeylerinin ayrlmamas iin gereken sktrma kuvveti bulunur ve bu deer
cvata ile eriilecek sktrma kuvveti ile karlatrlr. Eer yeterli deilse, yeterli olan
cvatann seimi ve hesabn tekrar batan yaplmas gerekir.

3. Cvatann kabaca kontrol.

4. Eilme geriliminin etkisinin hesab.

Burada hassas kontrol iin gereken tecrbe ve bilgiyi aktarabilmek iin bir ok rnekte hesap yolu
ayrntl olarak gsterilmitir.

Eer cvatann vidas ovalama usul ile almamsa, bunun hesab cvata hesap esaslarna gre
katiyen yaplmaz. Bu entikli ubuk olup, hesabnn entikli ubuktaki mukavemet hesab olarak
yaplmas gereklidir.

Yardmc olabildiime inanarak sizlere baarlar dilerim.

www.guven-kutay.ch

4
1.1 Tablolar
Tablo 1, Tablo 1.1, Vidada hatve
Gei delii ap d
G

I II III ISO ISO nce ISO-Vida
Ke
krma
Hassas Orta Kaba Kk
tol.
1 0.3 1.1 1.2 1.3
1.1 1.2 1.3 1.4
1.2 0.3 0.4 1.3 1.4 1.5
1.4 1.5 1.6 1.8
1.6 0.4 1.7 1.8 2
1.8 2 2.1 2.2
2 0.4 0.3 2.2 2.4 2.6
2.2 0.3 2.4 2.6 2.8
2.5 0.5 0.4 2.7 2.9 3.1
3 0.5 0.4 3.2 3.4 3.6
3.5 0.4 3.7 3.9 4.2
4 0.7 0.5 4.3 4.5 4.8
4.5 0.8 0.5 4.8 5 5.3
5 0.8 0.5 5.3 5.5 5.8
6 1 0.8 6.4 6.6 7
7 0.8 7.4 7.6 8
8 1.3 1 0.8 8.4 9 10
9 1.3 1 0.8 9.4 10 11
10 1.5 1 1.3 0.8
0
,
1
x
4
5

10.5 11 12
11 1.5 0.8 1 11.5 12 13
12 1.8 1.3 1.5 1 13 13.5 14.5
14 2 1.8 1 1.3 1.5 15 15.5 16.5
16 2 1.5 1
0
,
1
5

17 17.5 18.5
18 2.5 1.5 2 1 19 20 21
20 2.5 1.5 1 2 21 22 24
22 2.5 1.5 1 2 23 24 26
24 3 1.5 2 1 25 26 28
27 3 1.5 2 1 28 30 32
30 3.5 1.5 2 1 1.5 3
0
,
2
x
4
5

31 33 35
33 3.5 2 1.5 3 34 36 38
36 4 2 1.5 3 37 39 42
39 4 2 1.5 3 40 42 45
42 4.5 1.5 2 3 4 43 45 48
45 4.5 1.5 2 3 4 46 48 52
48 5 1.5 2 3 4 50 52 56
52 5 1.5 2 3 4 54 56 62
56 5.5 1.5 2 3 4 58 62 66
60 5.5 1.5 2 3 4
0
,
3
x
4
5

62 66 70
+

I
T
1
4

/

-

I
T
1
2


www.guven-kutay.ch

5
Tablo 2, Tablo 1.2, Metrik ISO-nce dili vidalar, (ISO 68 ; DIN 13 T12 ; TS61/5-13), ller mm
dir.
D
2
= D
2
=d 0,64952 P
D
1
= d 1,08253 P
d
3
= d 1,22687 P
H = 0,86603 P
H
1
= 0,54127 P
h
3
= 0,61343 P
R
1
= H/6 = 0,14434 P
R
2
= H/12 = 0,07217 P
d
S
= (d
2
+d
3
)/2
tan = P/(.d
2
)
Matkap ap D
M
: D
M
= d P
Gsterilmesi : Anma ap 12 mm ve hatvesi 1,25
olan cvata M 12x1,25
P D
1
D
2
D
H
1
H
/
4
60
H
/
2
H
/
2
H
SOMUNUN CAP LCLERI
R
1
60
d
3
h
3
d
2
d
H
/
8
IC VIDA, SOMUN
DIS VIDA, CIVATA
R
2
,
. .
, ,
CIVATANIN CAP LCLERI ,
.
H
/
6
.
,
,
B

Di dibi ap mm Di ykseklii mm d = D
mm
P
mm
d
2
= D
2
mm d
3
D
1
h
3
H
1

A
GE
mm
2

A
3
mm
2

Helis

8 1 7.350 6.773 6.917 0.613 0.541 39.167 36.030 2.480
12 1 11.350 10.773 10.917 0.613 0.541 96.104 91.154 1.606
16 1 15.350 14.773 14.917 0.613 0.541 178.174 171.410 1.188
20 1 19.350 18.773 18.917 0.613 0.541 285.376 276.798 0.942
10 1.25 9.188 8.466 8.647 0.767 0.677 61.199 56.297 2.480
12 1.25 11.188 10.466 10.647 0.767 0.677 92.072 86.037 2.037
16 1.5 15.026 14.160 14.376 0.920 0.812 167.248 157.470 1.820
20 1.5 19.026 18.160 18.376 0.920 0.812 271.503 259.004 1.438
24 1.5 23.026 22.160 22.376 0.920 0.812 400.891 385.671 1.188
30 1.5 29.026 28.160 28.376 0.920 0.812 642.097 622.796 0.942
36 1.5 35.026 34.160 34.376 0.920 0.812 939.851 916.469 0.781
42 1.5 41.026 40.160 40.376 0.920 0.812 1294.154 1266.691 0.667
48 1.5 47.026 46.160 46.376 0.920 0.812 1705.005 1673.462 0.582
24 2 22.701 21.546 21.835 1.227 1.083 384.416 364.614 1.606
30 2 28.701 27.546 27.835 1.227 1.083 621.201 595.957 1.271
56 2 54.701 53.546 53.835 1.227 1.083 2300.718 2251.895 0.667
64 2 62.701 61.546 61.835 1.227 1.083 3031.121 2975.043 0.582
72 2 70.701 69.546 69.835 1.227 1.083 3862.055 3798.721 0.516
80 2 78.701 77.546 77.835 1.227 1.083 4793.519 4722.931 0.463
90 2 88.701 87.546 87.835 1.227 1.083 6099.222 6019.565 0.411
100 2 98.701 97.546 97.835 1.227 1.083 7562.004 7473.278 0.370
110 2 108.701 107.546 107.835 1.227 1.083 9181.866 9084.071 0.336
125 2 123.701 122.546 122.835 1.227 1.083 11906.18 11794.78 0.295
36 3 34.051 32.319 32.752 1.840 1.624 864.937 820.382 1.606
42 3 40.051 38.319 38.752 1.840 1.624 1205.976 1153.260 1.366
48 3 46.051 44.319 44.752 1.840 1.624 1603.564 1542.686 1.188
56 4 53.402 51.093 51.670 2.454 2.165 2143.958 2050.239 1.366
64 4 61.402 59.093 59.670 2.454 2.165 2850.781 2742.552 1.188
72 4 69.402 67.093 67.670 2.454 2.165 3658.136 3535.396 1.051
80 4 77.402 75.093 75.670 2.454 2.165 4566.021 4428.771 0.942
90 4 87.402 85.093 85.670 2.454 2.165 5842.249 5686.862 0.835
100 4 97.402 95.093 95.670 2.454 2.165 7275.557 7102.032 0.749
125 4 122.402 120.093 120.670 2.454 2.165 11546.05 11327.18 0.596
Bu tablodaki deerler, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanmtr. Burada bulunmayan vida
deerleri, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanr.

www.guven-kutay.ch

6
Tablo 3, Tablo 1.3, eitli cvatalar iin yardmc konstruksiyon lleri. ller mm dir.
t
d
G
1
)
1
d

G
d
2
1
z
k
Lokma
anahtar
G
d
3
1
z
s
m

7
d
G
d
1
t
90
d
G
4
2
)
t

z
d
G
5
2
k
s
6
t
d
G
4
d
2
)

d
8
G
d
90
2
t

6 ke bal cvata ve somun
iin gerekli dayanma yzeyi
Silindir bal cvata iin
hcre boyutlar
90 Hava bal cvata iin
konik oturma yuvas
Vida
anma
ap
d
d
1
d
2
d
3
z
1
2)
d
4
d
5
d
6
z
2
2)
d
7
t
1
d
8
t
2

M1,6 5 --- --- --- 3,5 --- --- 0,4 3,7 9,9 --- ---
M 2 6 --- --- --- 4,4 5,5 6 0,4 4,6 1,1 --- ---
M2,5 8 --- --- --- 5,5 6 7 0,4 5,7 1,3 --- ---
M 3 9 11 11 0,4 6,5 7 9 0,4 6,5 1,5 6,6 1,6
M 4 10 13 15 0,4 8 9 10 0,4 8,6 1,9 9 2,3
M 5 11 15 18 0,4 10 11 13 0,4 10,4 2,3 11 2,8
M 6 13 18 20 0,4 11 13 15 0,4 12,4 2,7 13 3,2
M 8 18 24 26 0,6 15 16 18 0,6 16,4 3,7 17,2 4,1
M10 22 28 33 0,6 18 20 24 0,6 20,4 4,7 21,5 5,3
M12 26 33 36 0,6 20 24 26 0,6 23,9 5,2 25,5 6
M16 33 40 46 0,6 26 30 33 0,6 31,9 7,2 31,5 7
M20 40 46 54 0,6 33 36 40 0,6 40,4 9,2 38 8
M24 48 58 73 0,8 40 43 48 0,8 --- --- 41 13,5
M30 61 73 82 1,0 50 54 61 1,0 --- --- --- ---
M36 73 82 93 1,0 58 63 69 1,0 --- --- --- ---

1) Temiz dzlem derinlii cvata eksenine dik yeterli cvata oturma yzeyi verecek kadar
olmaldr.

2) leme derinlii konstruksiyona gre olmaldr. Bunun iin bir reete yoktur. neri olarak u
forml alnabilir: t = k
max
+ s
max
+ z ( bu konstruksiyon pay z
1
veya z
2
olabilir)

Burada bulunmayan deerler dier tablolardan seilir veya akl selim (sa duyu) ile standartlardan
seilir.

www.guven-kutay.ch

7
Tablo 4, Tablo 1.4, Boru vidalar profil lleri, ISO 7-1, ISO 228-1, TS 61. ller mm dir.

Silindirik i vida
1)

ISO 7-1 , ISO 228-1
konik d vida
ISO 7-1
P
R
R
27
,5 27,5
H
h
H
/
6
H
/
6
1:16
90
P
R
R
27,5 27,5
d d d
2
1
k
e
s
i
t
i
vida ekseni

H = 0,960491.P
R = 0,137329.P
h = 0,640327.P
P = 25,4 / z
H = 0,960237 . P
R = 0,137278 . P
h = 0,640327 . P
P = 25,4 / z
d
L
2 3
L
d
a
l
kesiti
1
L

Silindirik i vida Konik d vida
a) Anma bykl inch olan boru vidann gsterilmesi
Standart i vida d vida
ISO 7-1 Silindirik Rp Konik R
ISO 228-1 Silindirik G Konik G A
2)

b) ller
aplar vida boyu
3)

d blm i
Hatve
Parmak
ta di
says
vida
anma
ap
Boru
ap
3)

lme
dzlemi
mesafe
a
3)
d=D d
2
=D
2
d
1
=D
1
P z
L
3

min
L
2

min
kulla-
nlan
L1
1/8 6 4 9,728 9,147 8,566 0,907 28 4,5 7,4 6,5
8 6 13,157 12,301 11,445 1,337 19 6,8 11,0 9,7
3/8 10 6,4 16,662 15,806 14,950 1,337 19 7,1 11,4 10,1
15 8,2 20,955 19,793 18,631 1,814 14 9,2 15,0 13,2
20 9,5 26,441 25,279 24,117 1,814 14 10,2 16,3 14,5
1 25 10,4 33,249 31,770 30,291 2,309 11 11,6 19,1 16,8
11/4 32 12,7 41,910 40,431 38,952 2,309 11 13,5 21,4 19,1
11/2 40 12,7 47,803 46,324 44,845 2,309 11 13,5 21,4 19,1
2 50 15,9 59,614 58,135 56,656 2,309 11 16,9 25,7 23,4

1) ve d vida profili ISO 228.1 de ayn llere sahiptir.
2) Blm ap toleranslar A veya B dir. A ile B tolerans bants B = 2A
3) Burada yalnz ISO 7-1 deerleri verilmitir.

www.guven-kutay.ch

8

Tablo 5, Tablo 1.5, eitli cvatalara genel bak. ller mm dir.
d
1
d
G
k
1 db
L
s
1
b
d
1
1 L
1)

Hava bal i alt ke
n d
2
d
2
k
2
2P
9
0

3
k
n
3
d
d
L
3

Hava bal yarkl Bask bal

d d
1
d
2
d
3
s
1
n k
1
k
2
k
3
b
1
L
1

1)
L
2
1
L
3

M1,6 3 0,4 1 1,1
M 2 3,8 0,5 1,2 1,4
M2,5 4,5 0,6 1,5 1,8
M 3 6 5,6 5,5 2 0,8 1,7 1,6 2,0 12 8-30(20) 4-30(22) 4-30
M 4 8 7,5 7 2,5 1,2 2,3 2,2 2,6 14 8-40(25) 5-40(25) 5-40
M 5 10 9,2 8,5 3 1,2 2,8 2,5 3,3 16 8-50(30) 6-50(30) 6-50
M 6 12 11 10 4 1,6 3,3 3,0 3,9 18 8-50(35) 8-50(35) 8-60
M 8 16 14,5 13 5 2,0 4,4 4,0 5,0 22 10-60(40) 10-55(40) 10-80
M10 20 18 16 6 2,5 5,5 5,0 6,0 26 12-70(40) 12-60(50) 12-80
M12 24 22 18 8 --- 6,5 6,0 --- 30 20-70(50) 20-80(60) ---
M14 27 25 21 10 --- 7 7,0 --- 34 25-80(50) 22-80(60) ---
M16 30 29 24 10 --- 7,5 8,0 --- 38 30-90(60) 25-100(70) ---
M20 36 36 30 12 --- 8,5 10 --- 46 35-100(70) 30-100(80) ---
M24 39 --- 36 14 --- 14 --- --- 54 50-100(90) --- ---
M30 --- --- 45 --- --- --- --- --- 66 --- --- ---

Burada bulunmayan deerler veya den alnmaldr.
Boy basama bak , L
db
bak
Tablo 9, Tablo 1.9
1) Parantez iindeki deerler uygulamada seilen max boylardr ve hava bal cvatada vida btn
aft boyundadr.

www.guven-kutay.ch

9
Tablo 6, Tablo 1.6, vidada cep somun konstruksiyon lleri
Vidann kr matkap delii Vidann arka kr boluuna
d
a
1
2
0
b e
1
e
2
;
3
e
t
1
2)
1
)
*
)
d
d
amin
= 1.d

b = Teknik
artlara gre
verimli hatve
boyu.
b
g
1
2
g
d
t
2)
g
r
r
min 30

vida
Vidann kr matkap
deliine gei lleri
Vidann arka kr boluuna gei lleri
Hatve anma e
1
e
2
e
3
d
g
g
1
g
2
r
ap standart deerler minimum maksimum
P
3)
d
3)
normal ksa uzun H 13 normal ksa normal ksa
0,25 M 1 1,5 1,0 2,4 d+0,1 1,0 0,6 1,4 1,0 0,12
0,35 M 1,6 2,1 1,3 3,3 d+0,2 1,4 0,9 1,9 1,4 0,16
0,4 M 2 2,3 1,5 3,7 d+0,2 1,6 1,0 2,2 1,6 0,2
0,45 M 2,5 2,6 1,6 4,1 d+0,2 1,8 1,1 2,4 1,7 0,2
0,5 M 3 2,8 1,8 4,5 d+0,3 2,0 1,25 2,7 2,0 0,2
0,7 M 4 3,8 2,4 6,1 d+0,3 2,8 1,75 3,8 2,75 0,4
0,8 M 5 4,2 2,7 6,8 d+0,3 3,2 2,0 4,2 3,0 0,4
1 M 6 5,1 3,2 8,2 d+0,5 4,0 2,5 5,2 3,7 0,6
1,25 M 8 6,2 3,9 10,0 d+0,5 5,0 3,2 6,7 4,9 0,6
1,5 M10 7,3 4,6 11,6 d+0,5 6,0 3,8 7,8 5,6 0,8
1,75 M12 8,3 5,2 13,3 d+0,5 7,0 4,3 9,1 6,4 1,0
2 M16 9,3 5,8 14,6 d+0,5 8,0 5,0 10,3 7,3 1,0
2,5 M20 11,2 7,0 17,9 d+0,5 10,0 6,3 13,0 9,3 1,2
3 M24 13,1 8,2 21,0 d+0,5 12,0 7,5 15,2 10,7 1,6
3,5 M30 15,2 9,5 24,3 d+0,5 14,0 9,0 17,7 12,7 1,6
4 M36 16,8 10,5 26,9 d+0,5 16,0 10,0 20,0 14,0 2,0
4,5 M42 18,4 11,5 29,4 d+0,5 18,0 11,0 23,0 16,0 2,0
5 M48 20,8 13,0 33,3 d+0,5 20,0 12,5 26,0 18,5 2,5
1) 120 standartdr. zel hallerde, eer a 90 veya 60 alnacaksa bu resimde belirtilmelidir.
2) Konstruksiyona gre t deeri hesaplanr. t deerinin tolerans maksimum +0,5 . P ve
minimum olarak 0 alnr.
3) Burada verilen vida byklkleri semboliktir. Burada verilmiyen dier vida byklkleri ve ince
dili vidalar iin l k deeri Hatvedir. Kontruksiyon lleri hatveye gre seilir.

www.guven-kutay.ch

10

Tablo 7, Tablo 1.7, D vidada konstruksiyon lleri
Vidann dz afta k lleri
Vidann keli afta veya oluklu araya k
lleri
d
x
1
2
x

d
1
x
a
1
a
3
a
2
d
g
2
d g
r
30
1

vida Vida k aklk Vidann afta gei lleri
Hatve anma x
1
x
2
a
1
a
2
a
3
d
g
4)
g
1
g
2
r
ap maksimum maksimum minimum maksimum
P
1)
d ksa normal ksa
2)
normal uzun
3)
h 13 normal ksa normal ksa
0,25 M 1 0,3 0,6 0,5 0,75 - d-0,4 0,55 0,25 0,9 0,6 0,12
0,35 M 1,6 0,45 0,9 0,7 1,05 - d-0,6 0,7 0,4 1,2 0,9 0,16
0,4 M 2 0,5 1,0 0,8 1,2 - d-0,7 0,8 0,5 1,4 1,0 0,2
0,45 M 2,5 0,6 1,1 0,9 1,35 - d-0,7 1 0,5 1,6 1,1 0,2
0,5 M 3 0,7 1,25 1 1,5 - d-0,8 1,1 0,5 1,75 1,25 0,2
0,7 M 4 0,9 1,75 1,4 2,1 - d-1,1 1,5 0,8 2,45 1,75 0,4
0,8 M 5 1 2,0 1,6 2,4 3,2 d-1,3 1,7 0,9 2,8 2,0 0,4
1 M 6 1,25 2,5 2 3 4 d-1,6 2,1 1,1 3,5 2,5 0,6
1,25 M 8 1,6 3,2 2,5 3,75 5 d-2,0 2,7 1,5 4,4 3,2 0,6
1,5 M10 1,9 3,8 3 4,5 6 d-2,3 3,2 1,8 5,2 3,8 0,8
1,75 M12 2,2 4,3 3,5 5,25 7 d-2,6 3,9 2,1 6,1 4,3 1,0
2 M16 2,5 5,0 4 6 8 d-3,0 4,5 2,5 7 5,0 1,0
2,5 M20 3,2 6,3 5 7,5 10 d-3,6 5,6 3,2 8,7 6,3 1,2
3 M24 3,8 7,5 6 9 12 d-4,4 6,7 3,7 10,5 7,5 1,6
3,5 M30 4,5 9,0 7 10,5 14 d-5,0 7,7 4,7 12 9,0 1,6
4 M36 5 10,0 8 12 16 d-5,7 9 5 14 10,0 2,0
4,5 M42 5,5 11,0 9 13,5 18 d-6,4 10,5 5,5 16 11,0 2,0
5 M48 6,3 12,5 10 15 20 d-7,0 11,5 6,5 17,5 12,5 2,5
1) Burada verilen vida byklkleri semboliktir. Burada verilmiyen dier vida byklkleri ve ince
dili vidalar iin l k deeri Hatvedir. Kontruksiyon lleri hatveye gre seilir.
2) Aklk a
2
yark ve yldz bal cvatalarda teknik ynden ksa l gerektiinde kullanlr.
3) Aklk a
3
yalnz imalat snf C iindir.
4) Anma ap 3 mm kadar vidalarda tolerans h 12 dir.

www.guven-kutay.ch

11

Tablo 8, Tablo 1.8, Standart cvatalarn malzeme ve mekanik deerleri

Standart ad,
(cvatann
kalitesi)
Malzeme ve sl ilemi
ekme
mukavemeti
2)

R
m
N/mm
2

Akma
mukavemeti
2)

R
p0,2
N/mm
2

Kopma
gerilmesi
A
5

% minimum
3.6
1)

Az C-alml elikler
rnein: QSt 36.2
300 (330) 180 (190) 25
4.6
1)
400 240 22
4.8
1)

Az veya orta deer C-alml
elikler.
rnein: UQSt 38.2 400 (420) 320 (340) 14
5.6
1)
500 300 20
5.8
1)
500 (520) 400 (420) 10
6.8
1)

Az veya orta deer
C-alml elikler
rnein: Cq22,Cq35
600 480 8
M16 800 640
8.8
> M16 800 (830) 640 (660)
12
9.8
Su verilmi ve tavlanm az veya
orta deer C-alml vede ek
metalli (Bor, Mn, Cr) elikler.
rnein:. 22B2, Cq45
900 720 10
10.9
Su verilmi ve tavlanm az veya
orta deer C-alml vede ek
metalli
3)
(Bor, Mn, Cr) elikler.
rnein:. 35B2, 34Cr4
1000 (1040) 900 (940) 9
12.9
Alml, su verilmi ve tavlanm
elikler.
rnein:. 34CrMo4
1200 (1220) 1080 (1100) 8

1) Otomat elikleri S 0,34 % , P 0,11 % , Pb 0,35 % ile malzeme olarak kullanrlar.
2) Parantez ii () deerler hesaplanan deerden farkl olanlar iin verilmitir.
3) Az miktarda C-alml Bor ile takviyeli elikler kalitenin alt izilmelidir. rnein:.10.9


www.guven-kutay.ch

12

Tablo 9, Tablo 1.9, Cep somunda di (vida) boyu L
db

Cvata malzemesine gre cep somun vida boyu L
db
2)

Sklan paralarn malzemesi
3.6 / 4.6 4.8 / 6.8 8.8 10.9
400 0,8 . d 1,2. d - - - - - -
> 400 ... 600 0,8 . d 1,2 . d 1,2 . d - - -
> 600 ... 800 0,8 . d 1,2 . d 1,2 . d - - -
elik
R
m
i N/mm
2

olarak
> 800 0,8 . d 1,2 . d 1,0 . d 1,2 . d
1,3 . d 1,5 . d 1,5 . d 1,0 . d
Kr dkm
Bakr almlar
1,3 . d 1,3 . d - - - - - -
Al-Dkm almlar 1,6 . d 2,2 . d - - - - - -
Saf aliminyum 1,6 . d - - - - - - - - -
Al-al. sertletirilmi 0,8 . d 1,2 . d 1,6 . d - - -
Hafif metal

1)

sertletirilmemi 1,2 . d 1,6 . d - - - - - -
Yumuak metal, suni maddeler, v.b.
2,5 . d - - - - - - - - -
1) Dinamik yklemelerde L
db
boyu %20 daha uzun alnmaldr.
2) nce di vidada L
db
boyu %25 daha uzun alnmas nerilir.

Tablo 10, Tablo 1.10, Cvata balantsnda boalma faktr k
bo

(Bauer & Schaurte Karcher firmasna gre)
Cvata balantsnda boalma faktr k
bo

dinamik ykleme ve gruplar statik
A B C D yk
M4 M10 M4 M10 M18 M4 M10 M18 M4 M10 M18
Skma boyu,
anma ap
faktr
L
S
/ d
M8 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30
Hep
si
ksa
1
>1 ... 3
3
2
1,5
-
3
2 1,5 -
5
3
2 -
-
4
3,5
2,5
orta >3 ... 4 1,5 1,3 2 1,4 1,4
4
2,5
1,6 1,6 - - - 2 1,6
uzun
>6 ... 8
>8...10
1,4 1,3 1,6 1,3 1,3 2 1,4 1,4
4
3
1,6 1,6
1,2

A dan D ye kadar gruplarn bulunmas
malzeme kalitesi 8.8 kadar 10.9 ve 12.9
Parann yzey przl
Kuvvet
yn
Balantda aralk
says 6,3 R
Z
25 R
Z
6,3 R
Z
25 R
Z

3 arala kadar B C A B
boyuna
3 aralktan fazla C D B C
3 arala kadar C D B C
enine
3 aralktan fazla D - - - C D

www.guven-kutay.ch

13

Tablo 11, Tablo 1.11-a) Vidada srtnme katsays u
Vi
(Strelow a gre)
D vida ( Cvata )
Malzeme elik
Yzey
durumu
siyah menevili (islah edilmi)
veya fosfatlanm
inko ile
galvanizli (Zn6)
Kadmiyumla
galvan (Cd6)
Yap-
kanl
Vidann
imal ekli
haddelenmi
talal
imalat
talal imalat veya haddelenmi

M
a
l
z
e
m
e

Y
z
e
y

d
u
r
u
m
u

Ya-
lama
kuru yal MoS
2
yal kuru yal kuru yal kuru
p
a
r
l
a
k
0,12
...
0,18
0,10
...
0,16
0,08
...
0,12
0,10
...
0,16
- -

- -
0,10
...
0,18

0,08
...
0,14
0,16
...
0,25
g
a
l
v
a
n
i
z
l
i

0,10
...
0,16
- -

- -
- -

- -
- -

- -
0,12
...
0,20
0,10
...
0,18
- -

- -
- -

- -
0,14
...
0,25
e
l
i
k

K
a
d
m
i
-
y
u
m
l
u
0,08
...
0,14
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
0,12
...
0,16
0,12
...
0,14
- -

- -
1)
p
a
r
l
a
k
- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
0,08
...
0,16
- -

- -

v
i
d
a

(

S
o
m
u
n

)

A
l
M
g

p
a
r
l
a
k

t
a
l
a

i
m
a
l
a
t

k
u
r
u

- -

- -
0,08
...
0,20
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -

1) kr veya temper dkm

www.guven-kutay.ch

14
Tablo 11-b) Cvata baalt veya somun alt srtnme katsays u
B
(Strelow a gre)
Temas yzeyi Cvata baalt veya somun alt
Malzeme elik
Yzey
siyah menevili (islah edilmi) veya
fosfatlanm
Galvanizli
(Zn6)
Kadmiyumlu
(Cd6)
malat preslenmi tornal
ta-
lan-
m
preslenmi
T
e
m
a
s

y
z
e
y
i

M
a
l
z
e
m
e

Y
z
e
y

yala
ma
kuru yal MoS
2
yal MoS
2
yal kuru yal kuru yal
t
a
l
a
n
m

- -

- -
0,12
...
0,18
- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
0,16
...
0,22
0,10
...
0,18
- -

- -
0,08
...
0,16
- -

- -
p
a
r
l
a
k

0,12
...
0,18
0,10
...
0,18
0,08
...
0,12
0,10
...
0,18
0,08
...
0,12
- -

- -
0,10
...
0,18
0,08
...
0,16
0,08
...
0,14
g
a
l
v
a
-
n
i
z
l
i

0,10
...
0,16
- -

- -
0,10
...
0,16
- -

- -
0,10
...
0,18
0,16
...
0,20
0,10
...
0,18
- -

- -
- -

- -
e
l
i
k

k
a
d
m
i
y
u
m
l
u

t
a
l
a

i
m
a
l
a
t

0,08 ... 0,16
- -

- -
- -

- -
0,12
...
0,20
0,12
...
0,14
t
a
l
a
n
m

- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
- -

- -
- -

- -
0,10 ... 0,18
0,08
...
0,18
- -

- -
k
r

v
e
y
a

t
e
m
p
e
r

d
m

- -

- -
0,14
...
0,20
- -

- -
0,10
...
0,18
- -

- -
0,14
...
0,22
0,10
...
0,18
0,10
...
0,16
0,08
...
0,16
- -

- -
B
a
s
l
a
n

k
a
r
t

p
a
r
a

A
l
M
g

p
a
r
l
a
k

t
a
l
a

i
m
a
l
a
t

k
u
r
u

- -

- -
0,08 ... 0,20
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -
- -

- -

www.guven-kutay.ch

15

Tablo 12, Cvatann pratik seimi
Seim statik ve dinamik kuvvet iinde ayndr.
Boyuna iletme kuvveti F

Statik 1,6 2,5 4,0 6,3 10 16 20 25 40 63 80 100
K
u
v
v
e
t

[
k
N
]

Dinamik 1,0 1,6 2,5 4,0 6,3 10 16 20 25 40 63 80
4.6 6 8 10 14 16 20 24 24 30 - - - - - - - - -
5.6 6 8 10 12 14 20 20 27 27 36 - - - - - -
6.8 5 6 8 10 12 16 20 20 24 30 36 - - -
8.8 4 5 6 8 10 12 14 16 20 24 27 30
10.9 4 5 6 8 10 12 12 14 16 20 24 27
C
v
a
t
a

k
a
l
i
t
e
s
i

v
e

a
p

[
m
m
]

12.9 3 4 5 6 8 10 12 12 16 20 24 24

rnek 1: letme kuvveti: 8,2 kN, dinamik, eksen d, aftl cvata
Cvata seimi, 10 kN, Cvata kalitesi 8.8 M 12
rnek 2: letme kuvveti: 8,2 kN, dinamik, tam eksenden, aftl cvata
Cvata seimi, 10 kN, Cvata kalitesi 8.8, bir boy kk M 10
rnek 3: letme kuvveti: 8,2 kN, dinamik, , eksen d, esnek cvata
Cvata seimi, 10 kN, Cvata kalitesi 8.8, bir boy byk M 14
rnek 4: letme kuvveti: 8,2 kN, dinamik, tam eksenden, , esnek cvata
Cvata seimi, 10 kN, Cvata kalitesi 8.8, bir boy kk, bir boy byk M 12


www.guven-kutay.ch

16

Tablo 13, 6-Ke cvatalarn lleri
max
d
D
k
b
u
u
d
G
L
LSI
d
min 2P
m
= 2P
s
e

d Vida anma ap
s Anahtar az
e Ke boyu
k Kafa ykseklii
b Vida boyu
m Somun ykseklii
d
G
Gei delii ap
d
D
Temas dairesi ap
A
b
Bas alan
L
min
en kk cvata boyu
L
S
Sktrma boyu

b m d
G
L
min

d s e k
*)1 *)2 *)3 *)4 hass nor kaba
d
D
A
b

*)5
M 5 8 8.79 3.5 16 22 4,7 2,7 5.3 5.5 5.8 6.9 13.6 10
M 6 10 11.1 4 18 24 5,2 3,2 6.4 6.6 7 8.9 28.0 12
M 8 13 14.4 5.3 22 28 6,8 4 8.4 9 10 11.6 42.1 16
M 10 16 17.8 6.4 26 32 8,4 5 10,5 11 12 14.6 72.4 20
M 12 18 20.1 7.5 30 36 10,8 6 13 13,5 14,5 16.6 73.3 25
M 14 21 23.4 8.8 34 40 12,8 7 15 15,5 16,5 19.6 113 30
M 16 24 26.8 10 38 44 14,8 8 17 17,5 18,5 22.5 157 30
M 20 30 33.5 12.5 46 52 18 10 21 22 24 28.2 244 40
M 22 34 37.7 14 50 56 20 11 23 24 26 31.7 337 45
M 24 36 40 15 54 60 21,5 12 25 26 28 33.6 356 50
M 27 41 45.2 17 60 66 24 13 28 30 32 38.0 427 55
M 30 46 50.9 18.7 66 72 25,6 15 31 33 35 42.7 577 60
*)1
L 125 mm iin ;
*)2
L > 125, 200 mm ye kadar ;
*)3
somun tipi 1 iin ;
*)4
bask somun iin
*)5
Boy basama : 10, 12, 16, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70, 80, 90, 100, 110, 120, 130,
140, 150, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280, 300, 320, 340, ...., 500.


www.guven-kutay.ch

17
1.2 eitli cvata balantlar
1.2.1 Eksen d yk ve moment etkisindeki rulman flan balants
Aada gsterilen komple rulman flannn cvata balants (ekil 1, Res. 1.1) konstruksiyon
esaslarna gre llendirilmelidir. Poz 1 ve Poz 2 nin malzemesi GGG40 dir. Cvatann boyutlar
belirlendikten sonra cvata konstruksiyonunun gevemeden fonksiyonunu gstere-bilmesi iin bir
konstruksiyon tasla izilmelidir.

- Cvata satn alnma durumunda, yani hafif yal olarak ve montajn moment ayarl tork anahtar
ile elle yaplaca kabul edilmelidir.
Cvatann malzemesi: 6 Ke - Cvata DIN 931 - 8.8, islah edilmi, ham
F
Poz 1
Pim
Poz 2
h
r
b
a
s

ekil 1, Res. 1.1, Komple rulman flan
Bilinen n deerler:

Kuvvet, statik zorlama F
max
= 9 kN
Flan boyu b = 230 mm
Kuvvetin konstruksiyonun arlk merkezinden uzakl h = 60 mm
Flan kalnl s = 10 mm
Yar apa kadar mesafe r = 25 mm
Kuvvetin X-Ekseni ile olan as = 45
Cvatalar ara mesafesi a = 190 mm
Bir cvata iin gerekli skma kuvveti F
SIGER
= 1 kN

Balant: Eksenden sktrmal, eksen d zorlamal balant
1.2.1.1 zm
lk yaplacak ilem; btn d kuvvetleri konstruksiyonun arlk merkezine getirip, bir cvatay
etkileyen max. iletme kuvvetini bulmaktr.

Cvata konstruksiyonunda sra adedi z
C
= 1
Cvata adedi n
C
= 2
Cvatann kenara mesafesi e = 0,5.(b- a) e = 20 mm
X-Ynndeki kuvvet F
x
= F
max
. cos F
x
= 6364 N

www.guven-kutay.ch

18
Y-Ynndeki kuvvet F
y
= F
max
. sin

F
y
= 6364 N

Bir cvatay F
y
ile etkileyen boyuna
iletme kuvveti
F
Fy
= F
y
/ n
C

F
Fy
= 3182 N

Momentin dnme noktas D = 0,25 . b D = 57,5 mm
Cvatalarn " D " noktasna olan
mesafeleri
L
1
= b D e L
1
= 152,5 mm
Dnme noktasnda eilme momenti M
e
= F
x
. h M
e
= 381'838 Nmm
Bir cvatay M
e
ile etkileyen boyuna
iletme kuvveti
2
1
1
Ci
e
e
L
L
z
M
F =
F
e
= 2'504 N
Bir cvatay etkileyen toplam iletme
kuvveti. Zorlama: Statik ve eksen d
F
max
= F
Fy
+ F
e

F
max
= 5'686 N

Bylece cvata hesab iin gerekli olan bir cvatay etkileyen toplam iletme kuvveti bulunur.
Bundan sonra konstruksiyonun durumuna gre ve balantnn kullanlaca yerdeki etkenlii ve
kullanlacak cvata adedine gre hesaplar yaplr.
1.2.1.2 Cvatann seimi
letmede max. kuvvet F
max
= 5'7 kN, statik zorlama, cvata kalitesi 8.8, Tablo 12 ile M8,
cvata konstruksiyonunun gevemeden fonksiyonunu gsterebilmesi iin L
SI
= 4 . d = 4 . 8 = 32 mm,
falan kalnl 10 mm, demek ki ya en az 22 mm boyunda, 35 mm apnda ek bir para kullanlmal
veya kr somunda 25 mm derinliinde geer delik yaplmaldr.
5
0
8
1
0
3
2
1
5
1
8
35
9
2
2

8
9
3
2
5
0
1
8
1
5
2
2
1
0

ekil 2,Res. 1.2, Ek paral konstruksiyon ekil 3,Res. 1.3, Kr somunlu konstruksiyon

Bu balantnn iletmede zlmesi veya kopmas halinde ok byk zarar olmayacaksa (insan
hayatnn tehlikede olmas veya ok byk maddi zararlar gibi) ve konstrktr bu cvatay
kullanmakta bir tehlike grmyorsa, M8 cvatas yalnz kaba hesaplama ile kontrol edilir ve kullanlr.
Eer konstruktrn ii rahat deilse, balantnn hassas kontrolnn yaplmas gereklidir.

Tablo 13 ile 6-Ke Cvata M8-50/22 - 8.8,
tanmlamaya gre; ISO 68 ; DIN 13 T1 veya TS61/3
1.2.1.3 Balantnn kaba kontrol
letmedeki max. kuvvet F
max
= 5'686 N, dinamik zorlama ve cvata kalitesi 8.8

Kabaca dinamik devaml mukavemet kontrol:

www.guven-kutay.ch

19

Tablo 13 den L
SI
= 4.d , D
P
2. d
D
ve dkm paralar iin ' = 0,4
Kuvvet dalm faktr Res. 3.10 dan n = 0,5
Kuvvet oran = ' . n = 0,4 . 0,5 = 0,2
Gerilim kesiti Tablo 2.1 den A
GEM8
36,6 mm
2

Di dibi kesit alan Tablo 2.1 den A
3M8
32,8 mm
2

Emniyetli tama kuvveti F
EM
= 0,1 . R
p02
. A
GEM8
= 0,1 . 640 . 36,6 = 2'342 N
Cvatay etkileyen ek kuvvet F
Ekmax
= . F
max
= 0,2 . 5'686 = 1'137 N

F
EM
= 2'342 N > F
Ekmax
= 1'137 N Cvata kullanlr.

Genlik mukavemet deeri statik zorlama olduundan yoktur.

Montajda skma momenti, Tablo 2.6 dan M
Smax
= 24 Nm
Skma moment, faktr, Tablo 2.9 dan
S
= 1,6
Montajda min. skma momenti, M
Smax
/
S
M
Smin
= 15 Nm

Tork anartaryla elle skma momenti M
S
= 20 4 Nm
Bu deer Tablo 2.97 dende alnabilir.

www.guven-kutay.ch

20
1.2.1.4 Balantnn detayl kontrol
1.2.1.4.1 letme deerleri
letmedeki boyuna kuvvet F
max
= 5'686 N
Temas yzeyleri srtnme
katsays
u
S
= 0,2
Gerekli sktrma kuvveti F
Sger
= 1 kN
1.2.1.4.2 Cvatann deerleri,
bak Tablo 2.4, 6-Ke Cvata M8-50/22 - 8.8
Cvatann malzeme kalitesi 8.8

Montaj veya evre ss T
M
= 20 C
Kopma mukavemet deeri R
m
= 800 N/mm
2

Akma mukavemet degeri R
p0,2
= 640 N/mm
2

Elastiklik modl
E
C
=
210000N/mm
2

letme ve montaj ss eit olduundan hesaplar yalnz montaj deerleri ile yaplr.
1.2.1.4.3 Vida ve konstruksiyon deerleri
bak Tablo 2.1 den Tablo 2.3 e kadar
Anma ap 6-Ke Cvata M8

d = 8 mm

Adm veya hatve P
C
= 1,25 mm
Cvatann boyu L
C
= 50 mm
Vidann boyu b = 22 mm
Toplam sklan boy L
S
= 32 mm
Blm dairesi ap d
2
= d 0,64952.P
C
d
2
= 7,188 mm
Helis as
P

=P
C
/(.d
2
)
S
= atan
P

S
= 3,168296
Di dibi ap d
3
= d 1,22687.P
C
d
3
= 6,466 mm
Di dibi kesitinin alan A
3
= .d
3
2
/4 A
3
= 32,8 mm
2

Anahtar az s = 13 mm
Kafa alt d ap d
KD
= 11,6 mm
Gei delii d
G
= 9 mm
Kafa alt i ap d
ykG
= 0
alnr
d
K
= d
G
+ 2.d
ykG
d
K
= 9 mm
aft ap d
S
= d d
S
= 8 mm
aft alan A
S
= .d
2
/4 A
S
= 50,27 mm
2

Anma alan A
AN
= A
S
A
AN
= 50,27 mm
2

Vidasz aft boyu L
S
= L
C
- b

L
S
= 28 mm
Vidal aft boyu L
V
= L
S
L
S
L
V
= 4 mm
Gerilim ap d
GE
= (d
2
+d
3
)/2 d
GE
= 6,827 mm
Gerilme kesiti alan A
GE
= .d
GE
2
/4 A
GE
= 36,6 mm
2

Torsiyon kar koyma
momenti
W
t
= .d
3
3
/16

W
t
= 53 mm
3


www.guven-kutay.ch

21
1.2.1.4.4 Balanan paralarn deerleri
bak Tablo 2.12
1. Para

2. Para

Malzeme GGG 40

GGG 40

Kalnlk L
SIKP1
= 22 mm L
SIKP2
= 10 mm
Elastiklik modl E
P1
= 167 000 N/mm
2
E
P2
= 167 000 N/mm
2

1.2.1.4.5 Montaj ve iletmede yzey basnc snr deeri
bak Tablo 2.12
Yzey basnc snr deeri T = 20C P
S
= 700 N/mm
2

1.2.1.4.6 Srtnme katsaylar ve alar
bak Tablo 2.6
Vidada srtnme katsays

u
V
= 0,12
Vidann srtnme as
V
= atan u
V

V
= 6,84277
Kafada srtnme katsays u
K
= 0,12
Kafada srtnme as
K
= atan u
K

K
= 6,84277
1.2.1.4.7 Tork anahtar ile skma momenti faktr
S

bak Tablo 2.9 Tork anahtar ile skma
S
= 1,6
1.2.1.4.8 Sktrma momenti
max. Sktrma momenti, bak Tablo 2.6, M 8 M
S max
= 24,0 Nm
min. Sktrma momenti, bak M
S min
= M
S max
/
S

M
S min
= 15,0 Nm
Tork anahtari iin ayarlanacak sktrma
momenti M
A
M
A
= (M
S max
+ M
S min
)/ 2 =
M
A
= 19,5 Nm
Moment sapmas M
A
M
A
= (M
S max
M
A
)
M
A
= 4,5 Nm
Sktrma momentinin bykl M
S
= 19,5 4,5 Nm

Eer tork anahtar ayarlama momentini vermek
gerekirse:

M
Ay
= 0,9 . M
S max
= 0,9 . 24 = 21 M
Ay
= 21 Nm
Burada verilen 21 Nm tork anahtarnn ayarlanaca deerdir. Bu deerin seimi genelde montajda
alanlara braklr.

Konstruksiyona ve paragraf 3.1.2.1 e gre a = 0,018 mm dir. Burada balant: Eksenden
sktrmal, eksenden zorlamal balant olarak kabul edilir ve hesaplara ek eilme etkisi yokmu
gibi devam edilir.


www.guven-kutay.ch

22
1.2.1.4.9 Cvatann montajda elastik esneklii:
Cvata kafasnn esneklii
AN C
K
A E
d 4 , 0
K
= 0,303.10
-6

mm/N
Vidasz aftn esneklii
AN C
A E
L
= 2,653.10
-6

mm/N
Vidal aftn esneklii
3 C
V
V
A E
L
V
= 0,58 .10
-6
mm/N
Somundaki vidann esneklii
3 Ci
VS
A E
d 5 , 0
So
= 0,58.10
-6
mm/N
Somunun esneklii
AN 1 P
So
A E
d 33 , 0
V
= 0,314 .10
-6

mm/N
Montajda cvatann elastik esneklii
bak
So VS V K C
+ + + + =
C
= 4,430 .10
-6

mm/N

1.2.1.4.10 Sklan paralarn montaj ve iletmede elastik esneklii
P
:

Sklan paralarn esnekliine edeer kaval silindirin kesit alan
Konstruksiyonda D
Dphe

D
DPhe
= d
D
+ tan . L
S
D
DPhe
= 30,1 mm

Burada konstruksiyonda kstlama olmadndan D
DP

aynen alnr.
D
DP
= 30,1 mm

d
D
= 13 mm < D
DPhe
= 30 mm < d
D
+L
S
=45mm
Bylece 3
2
P
D S
D
d L
x
=
x = 0,7427
Edeer kaval silindirin kesit alan, bak
( ) ( ) ( ) | | 1 1 x d D d
8
d d
4
A
2
D P D
2
G
2
D E
+
=
A
ES
= 213,7 mm
2

1. Parann esneklii bak
1 P E
1 k
1 P
E A
L
P1
= 0,616 . 10
-6
mm/N
2 P E
1 k
2 P
E A
L
P2
= 0,280 . 10
-6
mm/N
Montajda paralarn elastik esneklii
P
=
P1
+
P2

P
= 0,8965 . 10
-6
mm/N


www.guven-kutay.ch

23

1.2.1.4.11 Montaj ve iletmede kuvvet dalm faktr n
bak Res 3.10 n = 0,5
1.2.1.4.12 Kuvvet oran

P C
P '
+
=
= 0,1683038
n
'
= = 0,0841519

1.2.1.4.13 Oturmadan dolay kaybedilen n germe kuvveti F
Ot
,

Vida yzeyi Rz 16 um f
Ot1
= 0,003 mm
Cvata ba / Somun temas yzeyi Rz 16
um
f
Ot2
= 0,006 mm
Paralar ars 1 yzey Rz 16 um f
Ot2
= 0,002 mm

3 Ot 2 Ot 1 Ot Ot
f f f f + + =
f
Ot
= 0,011 mm

P Ci
Ot
Ot
f
F
+
=
F
Ot
= 2,07 . 10
3
N

1.2.1.4.14 letme kuvvetinin dalm

Cvatada ek kuvvet F
Ek

max max Ek
F F =
F
Ekmax
= 480 N
Paralarn ald kuvvet F
PA

( ) = = 1 F F F F
max max Ek max max P

F
PAmax
= 5206 N

1.2.1.4.15 Montajdaki n germe kuvveti

bak Tablo 2.6 F
nM
= 17,2 kN

1.2.1.4.16 letmedeki n germe kuvveti F
n

Ot nM max n
F F F = F
n max
= 15,1 kN
Ot
S
nM
min n
F
F
F
=
F
n min
= 8,7 kN

Cvatay zorlayan max. kuvvet F
n

max Ek max n Ctop
F F F + =
F
Ctop
= 16,6 kN
letmedeki en kk sktrma kuvveti F
Smin

max PA min n min S
F F F =
F
Smin
= 3,5 kN

www.guven-kutay.ch

24
1.2.1.5 Mukavemet deerlerinin kontrol
1.2.1.5.1 Montajdaki deerler
Vidadaki srtnme momenti

2 e Vi
d F 5 , 0 M = = F
nM
. d
2
/2 . tan( )
M
Vi
= 10,91 Nm
Montaj ve iletmede vidadaki torsiyon gerilimi
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= 206 N/mm
2

Cvatann montajdaki ekme gerilimi
M

GE
nM
M
A
F
=
M
= 470 N/mm
2

Montajda bileik gerilim
BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 589 N/mm
2

Basma yzey alan A
b

( )
2
G
2
D b
d d 25 , 0 A =
A
b
= 42,1 mm
2

Montajda temas yzeyi basnc

b nM M
A / F p =
p
M
= 409 N/mm
2

1.2.1.5.2 letmedeki deerler
letmede bileik gerilim
Cvatann iletmedeki ekme gerilimi

GE
max Ci
A
F
=
= 426 N/mm
2

Bi

2
t
2
Bi
3 + =
Bi
= 555 N/mm
2

letmede temas yzeyleri basma gerilimi
letmede temas yzey basnc

b Ctop
A / F p =
p
= 371 N/mm
2

Genlik gerilimi

Zorlama statik olduundan iletmede genlik gerilimi yoktur.

S min

S min
max PA min n min S

F F F =
F
Smin
= 3474 N

www.guven-kutay.ch

25

1.2.1.6 Emniyet katsaylar

Montajdaki deerler:

Montajda akma mukavemeti emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,09
Montajda temas yzeyleri basnc
emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,71

letmedeki deerler:

letmede akma mukavemeti emniyeti
bii
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 1,15
letmede temas yzeyleri basnc
emniyeti i
S
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,89
Sktrma kuvvetinin durumu
GER S
min S
S
F
F
S
=
S
S
= 3,47

Burada btn orant deerleri 1 den byk olduklar iin, hesapsal olarak, konstruksiyonun
iletmede salkl alaca sylenebilinir.

Kontruksiyon, imalat ve montaj iin cvata balantsnda bilinmesi gereken deerler:

Cvata: 6-Ke Cvata M8-50/22 - 8.8 malattan sonra islah edilmi.

Skma metodu: Tork anahtar ile torsiyon moment kontroll skma.
Cvata satn alnd gibi yalanmadan kullanlacak.

Skma momenti: M
S
= 20 4 Nm
Bak Tablo 2.6 veya Tablo 2.7

Ek konstruksiyon: Ortas 9 mm delinmi, 35 mm apnda ve 22 mm boyunda
ek para bak ekil 2,Res. 1.2.

www.guven-kutay.ch

26
1.2.2 Eksen d yk ve moment etkisindeki konsol balants

Aada gsterilen konsol cvata balants (Res. 1.4) konstruksiyon esaslarna gre l-
lendirilmelidir. Balant paralarnn malzemesi St 52 dir. Cvatann boyutlar belirlendik-ten sonra
konstruksiyonunun gevemeden fonksiyonunu gsterebilmesi iin bir taslak izilmelidir. Cvatalara
gelecek enine yk kaynatlm tampon karlayacaktr.

Cvatann malzemesi: 6 adet 6-Ke - Cvata DIN 931 - 8.8, islah edilmi, ham

H
H
H
H
H
1
2
2
M
d
M
B
L
M
1
Kaynatlm tampon

Res. 1.4, Germe arl makara konsol balants
Bilinen n deerler:

Germe parasnn arl m
G
= 2000 kg
Cvatalarn yatay uzakl B = 130 mm
Cvatalarn dikey uzakl H
2
= 125 mm
Cvatalarn dikey kenar uzakl H
1
= 25 mm
Konsolun plakasnn eni B
1
= 180 mm
Konsol plakasnn ykseklii H = 300 mm
Cvata says n
C
= 6
Cvata sras z
C
= 2
Makara ap d
M
= 200 mm
Makara merkezinin kolona uzakl L
M
= 220 mm
Makara merkezinin konsol altna uzakl H
M
= 250 mm
Kolon IPE 450(USt37-2) s
PE
= 14,6 mm
Konsol plaka kalnl (USt37-2) s
P
= 15 mm

www.guven-kutay.ch

27
1.2.2.1 zm
lk yaplacak ilem bir cvatay etkileyen max. iletme kuvvetini bulmaktr. Kuvvetler cvata
konstruksiyonunun arlk merkez noktas S e (Res. 1.5) getirildikten sonra bir cvatay etkileyen
iletme kuvveti bulunur (Res. 1.6).
L
M
x
F
Fy
M
eg
F
x
y F
S
=L
x
y
L

F
M
eg
x
H
/
4
H
D
Fx
F
Fx
F
F
Fx
Meg
F
S
L
L
1
2

Res. 1.5, Kuvvetlerin Se getirilmesi Res. 1.6, Bir cvatadaki kuvvet

Germe kuvveti
F
x
= m
G
. g ve F
y
= F
x

F
x
= 19'613 N
F
y
= 19'613 N
F
y
kuvveti iin kuvvet kolu L
x
= L
M
L
x
= 220 mm
F
x
y
= H
M
H
1
H
2
L
y
= 100 mm
Konstruksiyonun arlk merkezindeki eilme momenti
M
e
= F
x
. L
y
+ F
y
. L
x

M
e
= 6'276 Nm
Cvatalarn S den uzaklklar L
1
= 2.H
2
+ H
1
H/4
L
2
= H
2
+ H
1
H/4
L
1
= 200 mm
L
2
= 75 mm
Momenten doan ekme kuvveti
2
2
2
1
1
eg
Meg
L L
L
z
M
F
+
=
1 Meg max Meg
F F =
F
Me1
= 13'756 N
Yatay kuvvet F
y
tampon alr ve F
x
kuvvetinden
Ci x Fx
n / F F =
F
Fx
= 2'125 N
Bir cvatay etkileyen max. iletme kuvveti F
max
F
max
= F
Me1
+ F
Fx
Zorlama: Statik ve eksen d
F
max
= 17'025
N

max
= 17 kN, statik zorlama, 16 20 kN ve cvata kalitesi 8.8

Cvatann boyutlar : Tablo 2.13 den, M14 6-Ke Cvata M14-60/34 - 8.8

Statik zorlama olduundan konstruksiyonunun gevememesi iin nlem almak gerekmez. ift
somunla, yani kontra somunla emniyetli balant salanr.

www.guven-kutay.ch

28
1.2.2.3 Balantnn hassas kontrol
6-Ke Cvata M14-60/34 - 8.8
letme kuvveti F
max
= 17'025 N
statik F
min
= F
max

Temas yzeyleri
srtnme katsays
Literatrden
u
S
= 0,2

Gerekli sktrma F
Sger
= 1 kN
Malzeme kalitesi 8.8

Montaj ve evre
ss
T
M
= 20 C
Kopma
mukavemeti
R
m
= 800 N/mm
2

Akma mukavemeti R
p0,2
= 640 N/mm
2

12,8 15
29
14
26
1
5
,
5
M

1
4
12,8
34
60
3

Elastiklik modl
E
C
=
210000N/mm
2

Burada hesaplar rnek 1.2.1 deki gibi yaplr ve u sonular elde edilir:

Montajdaki gerilimler:

Vidadaki srtnme
momenti
M
Vi
= F
nM
. d
2
/2 . tan(
)
M
Vi
= Nm
Montaj ve iletmede
vidadaki torsiyon gerilimi
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= N/mm
2

Cvatann montajdaki
ekme gerilimi
M
GE
nM
M
A
F
=
M
= N/mm
2

BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 586 N/mm
2

Basma yzey alan A
b
( )
2
G
2
D b
d d 25 , 0 A = A
b
= mm
2

Montajda temas yzeyi
basnc
b nM M
A / F p =
p
M
= 486 N/mm
2

Montajda yzey basn
snr
St 37 20 bak Tablo
2.12
P
S
= 490 N/mm
2

letmedeki gerilimler:

iletmedeki ekme gerilimi

GE
max Ci
A
F
=
= N/mm
2

Bi

2
t
2
Bi
3 + =
Bi
= 558 N/mm
2

letmede temas yzey
basnc
b Ctop
A / F p =
p
= 451 N/mm
2

letme yzey basn snr St 37 20 bak Tablo
2.12
P
S
= 490 N/mm
2


www.guven-kutay.ch

29
Smin

max PA min n min S
F F F =
F
Smin
= 13332 N

Montajdaki deerler:

Montajda akma
mukavemeti emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,09
Montajda temas yzeyleri
basnc emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,01

letmedeki deerler:

letmede akma
mukavemeti emniyeti
bii
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 1,15
letmede temas yzeyleri
basnc emniyeti i
S
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,09
Sktrma kuvvetinin
durumu
GER S
min S
S
F
F
S
=
S
S
= 13,33


Cvata balantsnda bilinmesi gereken deerler:

Moment etkili konsol balantlarnda cvatay etkileyen eilme momenti cvatay etkileyen kuvvet
olarak hesaplandndan ve konstruksiyonun arlk merkezinde tayc cvatalarn olmasndan
tr normalde ayrca eilme etkisi hesaplanmaz.

Cvata: 6-Ke Cvata M14-60/34 - 8.8 malattan sonra islah edilmi.


Skma momenti: M
S
= 100 25 Nm

www.guven-kutay.ch

30
1.2.3 Eksen d yk ve moment etkisindeki makaral travers konsol balants
Aada gsterilen makaral travers konsol balants (Res. 1.7) konstruksiyon esaslarna gre
llendirilmelidir. Cvatann boyutlar belirlendikten sonra konstruksiyonunun gevemeden
fonksiyonunu gsterebilmesi iin bir taslak izilmelidir. Cvatalara gelecek enine yk kaynatlm
tampon karlayacaktr.

Kaynatlm
tampon
A
M
d
k
F
b
B
a a

- Cvata satn alnma
duru-munda, yani hafif
yal olarak kabul
edilmelidir.

- Montajda cvatann
moment ayarl tork
anahtar ile sklaca
vede bu ilemin elle
yaplaca kabul
edilme-lidir.

- Cvatann malzemesi:
6 adet 6-Ke - Cvata
DIN 931 - 8.8,
islah edilmi, ham
olarak kabul
edilmelidir.

Res. 1.7, Makaral travers konsol balants
Bilinen n deerler:

ekme kuvveti F
max
= 50 kN
F
min
= 1,5 kN
Konsol plakasnn boyu A = 350 mm
Konsolun plakasnn eni B = 200 mm
Cvatalarn boyuna uzakl a = 150mm
Cvatalarn enine uzakl b = 150 mm
Cvata says n
C
= 6
Cvata sras z
C
= 2
Makara ap d
M
= 250 mm
Makara merkezinin kolona uzakl k = 200 mm
Kolon IPE 450 , USt 37-2 , St 52 takviyeli s
PB
= 14,6 mm
St 52 50 20 rondela t
Ron
= 20 mm
Konsol plaka, USt 37-2 , St 52 takviyeli s
P
= 15 mm
St 52 50 20 rondela t
Ron
= 20 mm
Kuvvet etki as = 60

www.guven-kutay.ch

31
1.2.3.1 zm
lk yaplacak ilem bir cvatay etkileyen max. iletme kuvvetini bulmaktr. Kuvvetler cvata
konstruksiyonunun arlk merkez noktas S e (Res. 1.8) getirildikten sonra bir cvatay etkileyen
iletme kuvveti bulunur (Res. 1.9).
yF F
F
xF
F
yFy
F
F
x
F
eg
M
S
yt

x
M
eg
y F
S
F
A/4
A
D
F
Meg1
Fy
F
F
Fy
F
Fy
L1
L2

Res. 1.8, Kuvvetlerin Se getirilmesi Res. 1.9, Bir cvatadaki kuvvet

x-Eksenindeki kuvvet F
x
= F
xF
= F
. cos F
x
= 12'749 N
y-Eksenindeki kuvvet F
y
= F
yFy
+F
yF
F
x
= 93'300 N
F
yFy
= F
yt
F
yFy
= 50'000 N
F
yF
= F
. sin F
yF
= 43'300 N
F
x
y
= k L
y
= 200 mm
Konstruksiyonun arlk merkezindeki eilme momenti
M
e
= F
x
. L
y
, F
y
kuvveti arlk merkezinden geiyor.
M
e
= 5'000 Nm
Cvatalarn S den uzaklklar L
1
= 2.a (A2a)/2
A/4
L
2
= L
1
a
L
1
= 237,5mm
L
2
= 87,5 mm
Momenten doan ekme kuvveti
2
2
2
1
1
eg
Meg
L L
L
z
M
F
+
=
1 Meg max Meg
F F =
F
Me1
= 9'268 N
Yatay kuvvet F
y
tampon alr ve F
y
kuvvetinden
Ci y Fy
n / F F =
F
Fy
= 8'333 N
Bir cvatay etkileyen max. iletme kuvveti F
max
F
max
= F
Me1
+ F
Fy
Zorlama: Dinamik ve eksen
d
F
max
= 17'600
N
F
min
= 528
N

max
= 17,6 kN, : den dinamik zorlama, 16 20 kN aras ve cvata
kalitesi 8.8

Cvata: bak Tablo 2.13 M16 ve Tablo 2.2 den 6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8

Dinamik zorlama L
S
4 . d = 64 < 69,6 mm olduundan konstruksiyon sihhatli alacaktr. Ayrca
bir nlem almaya gerek yoktur.

www.guven-kutay.ch

32

6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8
letme kuvveti F
max
= 17'600 N
statik F
min
= 530 N
Temas yzeyleri
srtnme katsays
Literatrden
u
S
= 0,2

Gerekli sktrma F
Sger
= 1 kN

Montaj ve evre
ss
T
M
= 20 C
Kopma
mukavemeti
R
m
= 800 N/mm
2

Akma mukavemeti R
p0,2
= 640 N/mm
2

20 15 14.6 20
69.6
M

1
6
1
7
.
5
5
0
St 50-2 St 50-2 USt 37-2 USt 37-2
52 38
90
17,6

Elastiklik modl
E
C
=
210000N/mm
2

Burada hesaplar rnek 1.2.1 de ki gibi yaplr ve u sonular elde edilir:

Montajdaki gerilimler:

Vidadaki srtnme
momenti
M
Vi
= F
nM
. d
2
/2 . tan(
)
M
Vi
= 91,1 Nm
Montaj ve iletmede
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= 187 N/mm
2

Cvatann montajdaki
ekme gerilimi
M
GE
nM
M
A
F
=
M
= 482 N/mm
2

BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 580 N/mm
2

Basma yzey alan A
b
( )
2
G
2
D b
d d 25 , 0 A = A
b
= 157,1 mm
2

basnc
b nM M
A / F p =
p
M
= 481 N/mm
2

Montajda yzey basn
snr
St 50-2 20C , Tablo
2.12
P
S
= 710 N/mm
2

letmedeki gerilimler:


GE
max Ci
A
F
=
= 448 N/mm
2

Bi

2
t
2
Bi
3 + =
Bi
= 552 N/mm
2

letmede temas yzey
basnc
b Ctop
A / F p =
p
= 447 N/mm
2

letme yzey basn snr
St 50-2 20C , Tablo
2.12
P
S
= 710 N/mm
2


www.guven-kutay.ch

33

letmedeki genlik kuvveti
F
g

=
2
F F
F
a
g

F
g
= 271 N
Cvatada genlik gerilimi
g
3
g
g
A
F
=
g
= 1,88 N/mm
2

malat bitiminde islah edilmi cvatann emniyetli
genlik mukavemet deeri
G
= 40 N/mm
2

letmedeki en kk
sktrma kuvveti
max PA min n min S
F F F =
F
Smin
= 24247 N
Montajdaki deerler:

Montajda akma
mukavemeti emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,1
basnc emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,48

letmedeki deerler

letmede akma
mukavemeti emniyeti
bi
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 1,15
basnc emniyeti
i
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,59
letmede devaml
mukavemet emniyeti g
G
DMi
S
=
S
DMi
= 21,25
Sktrma kuvvetinin
durumu
GER S
min S
S
F
F
S
=
S
S
= 24,25

Burada btn orant deerleri 1 den byk olduklar iin konstruksiyonun iletmede zorluk
karmayaca grlr.


Cvata: 6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8, malattan sonra islah edilmi.


Skma momenti: M
S
= 160 35 Nm

www.guven-kutay.ch

34
1.2.4 Eksen d yk ve moment etkisindeki vin bal balants

160 kN kapasiteli bir gezer kpr vininin bal nakliye ve montajda kolaylk olsun diye Res. 1.10
de grld gibi cvata balantl olarak yaplmtr.
Balant konstruksiyon esaslarna gre llendirilmeli ve cvatann boyutlar belirlendikten sonra
konstruksiyonunun gevemeden fonksiyonunu gsterebilmesi iin bir taslak izilmelidir.

Montajda cvatann moment ayarl tork anahtar ile sklaca vede bu ilemin elle yaplaca,
cvatalarn satn alnma durumunda, yani hafif yal olarak kullanlaca kabul edilmelidir.

Cvata: 6-Ke Cvata, DIN 931 - 8.8, islah edilmi

g
F F
f
p
g
g
1
F F
a/2
a
2
g
g
f
e
b

Res. 1.10, Vin bal balants
Bilinen n deerler:

Tekerlek ve balktaki ray kuvvetleri kk bir
farkllkla eit ve titreimler, ivme ve frenleme etkisi
dahil verilen deerler kabul edilirse (uygulamada
byle alnr)
F
max
= 30 kN
F
min
= 10 kN

a = 1000 mm ; b = 500 mm ; p = 260 mm
e = 30 mm ; f = 30 mm ; g = 50 mm

Poz 1 U- Profil , St 37-2 Poz 2 30 mm Blech , St 37-2,

Pozisyon 2 de her iki tarafnda 6 mm kalnlnda St 52 elik rondela kullanlmtr.

Cvata adedi n
C
= 12 Cvata sras z = 2

www.guven-kutay.ch

35
1.2.4.1 zm

hesabn yapld
kesit
F
F
F
F
Enine kuvvet dalm F
e
Eilme momenti dalm M
e
a b
Kuvvetler ve momentler
dalmndan grld gibi,
hesabn yapld kesitte yalnz
eilme momenti vardr. Enine
kuvvetler karlkl etki
gsterdiklerinden sfrdr.

Moment:

M
e
= F . b = 30000 . 500

M
e
= 15000 Nm

H = 2 . f + 5 . g H = 310 mm
L
D
= H/4 L
D
= 77,5 mm
L
5
= f + g L
D
L
5
= 2,5 mm
L
4
= L
5
+ g L
4
= 52,5 mm
L
3
= L
4
+ g L
3
= 102,5 mm
L
2
= L
3
+ g L
2
= 152,5 mm
M
e
H
L
F
1
2
F
F
3
F
4
F
5
L
L
L
L
L
1
2
3
4
5
D
S
D

L
1
= L
2
+ g L
1
= 202,5 mm
Momenten doan ekme kuvveti bak
2
5
2
4
2
3
2
2
2
1
1
C
eg
1
L L L L L
L
z
M
F
+ + + +
=
F
1
= 19'589 N

Her ne kadar zorlama statikmi gibi grnyorsada tr kuvvetler:

F
max
= 19,6 kN ve F
min
= 19,6 / 3 =6,8 kN olarak alnr.

Zorlama dinamik kabul edilir ve cvata: Tablo 2.13 den dinamik boyuna kuvvet, cvata kalitesi 8.8
ve
F
max
= 19,6 kN 6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8 seilir.

www.guven-kutay.ch

36

6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8
letme kuvveti F
max
= 19,6 kN
statik F
min
= 6,8 kN
Temas yzeyleri
srtnme katsays
Literatrden
u
S
= 0,2

Gerekli sktrma F
Sger
= 10 kN

Montaj ve evre
ss
T
M
= 20 C
Kopma
mukavemeti
R
m
= 800 N/mm
2

Akma mukavemeti R
p0,2
= 640 N/mm
2

1
7
.
5
St 52
USt 37-2 USt 37-2
M

1
6
St 52
90
52 38
30 30
72
6 6
20

Elastiklik modl
E
C
=
210000N/mm
2

Burada hesaplar rnek 1.2.1 deki gibi yaplr ve u sonular elde edilir:

Montajdaki deerler:

Vidadaki srtnme
momenti
M
Vi
= F
nM
. d
2
/2 . tan(
)
M
Vi
= 91,1 Nm
Montaj ve iletmede
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= 187 N/mm
2

Cvatann montajdaki
ekme gerilimi
M

GE
nM
M
A
F
=
M
= 482 N/mm
2

BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 580 N/mm
2

Basma yzey alan A
b

( )
2
G
2
D b
d d 25 , 0 A = A
b
= 157,1 mm
2

basnc
b nM M
A / F p =
p
M
= 481 N/mm
2

Montajda yzey basn
snr
St 52 20C, Tablo 2.12
P
S
= 710 N/mm
2

letmedeki deerler:


GE
max Ci
A
F
=
= 458 N/mm
2

Bi

2
t
2
Bi
3 + =
Bi
= 561 N/mm
2

letmede temas yzey
basnc
b Ctop
A / F p =
p
= 457 N/mm
2

letmede yzey basn
snr
St 52 20C, Tablo 2.12
P
S
= 710 N/mm
2


www.guven-kutay.ch

37

letmedeki genlik kuvveti
F
g

=
2
F F
F
a
g

F
g
= 132 N
g
3
g
g
A
F
=
g
= 0,91 N/mm
2

malat bitiminde islah edilmi cvatann emniyetli
genlik mukavemet deeri
G
= 40 N/mm
2

letmedeki en kk
sktrma kuvveti
max PA min n min S
F F F =
F
Smin
= 20 kN

Montajdaki deerler:

Montajda akma
mukavemeti emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,1
basnc emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,48

letmedeki deerler:

letmede akma
mukavemeti emniyeti
bii
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 1,14
basnc emniyeti i
S
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,55
letmede devaml
mukavemet emniyeti g
G
DMi
S
=
S
DMi
= 43,83
Sktrma kuvvetinin
durumu
GER S
min S
S
F
F
S
=
S
S
= 2

Burada btn orant deerleri 1 den byk olduklar iin konstruksiyonun iletmede zorluk
karmayaca grlr.


Cvata: 6-Ke Cvata M16-90/38 - 8.8, malattan sonra islah edilmi.


Skma momenti: M
S
= 160 35 Nm

www.guven-kutay.ch

38

1.2.5 Eksen d yk ve boyuna s etkisindeki flan balants
Aada gsterilen iletme ss Poz 1 ve 2 iin 200C, cvata 180C olan flan balants (Res. 1.11)
konstruksiyon esaslarna gre llendirilmelidir. Poz 1 ve Poz 2 nin malzemesi St 50 dir.
Cvatann boyutlar belirlendikten sonra konstruksiyonunun gevemeden alabilmesi iin bir
taslak izilmelidir.

Cvatann malzemesi: 6-Ke - Cvata DIN 931 - 8.8, islah edilmi, ham

Bilinen n deerler:
letmede cvata kafasnn yukarda
kalacak ekilde monte edilmesi daha
dorudur. nk; somun geveyip
dse bile, cvata gevek bir pim
gibi kalp balantnn tamamen
zlmesini nler. Bylece den
somunun ikaz ile balantnn
kontrol vede tekrar sktrlma
imkan doar.

Flan d ap d
d
= 220 mm
Cvata yerleme
ap
d
t
= 180 mm
Boru i ap di = 110 mm
Conta ap d
Co
= 136 mm
P
D
d
d
G
D d
2
p
d
Co
1
t
d
d
d
L
S
i
L
L
L
P
1
P
2
L

Res. 1.11, Flan balants
Basn p
max
= 3,8
N/mm
2

p
min
= 1,9
N/mm
2

1.2.5.1 zm
lk yaplacak ilem bir cvatay etkileyen max. iletme kuvvetini bulmaktr.
Flan etkileyen toplam
kuvvet
F
maxtop
= A
Ab
. p
max
F
maxtop
= 55202 N
F
mintop
= A
Ab
. p
min
F
mintop
= 27'601 N
Basn altndaki alan
2
Co Ab
d 25 , 0 A = A
Ab
= 14'527 mm
2

Snr deerler oran = F
min
/ F
max
= 0,5
Cvata adedi. Szdrmazl garanti eden genel bir art vardr:
L
a
/ d
G
5 bu art gereklemelidir. Bunun iinde ilk evvela cvata sys kabul edilir ve hesaplar
yaplr. n
C
= 12
Bir cvatay etkileyen kuvvet F
max
= F
maxtop
/ n
C

F
max
= 4'600
N
Zorlama: Dinamik ve eksen
d
F
min
= F
mintop
/ n
C

F
min
= 2'300
N
1.2.5.2 Cvatann tablo ile llendirilmesi
max
= 4'600 N, dinamik zorlama ve cvata kalitesi 8.8

www.guven-kutay.ch

39

Cvatann boyutlar : Tablo 2.13 den, 6-Ke Cvata M10-50/26 - 8.8

www.guven-kutay.ch

40

L
a
d
C
o

Szdrmazlk iin L
a
/ d
G
5
gereklemelidir.

L
a
= . d
t
/ n
C
= . 180 / 12 47 mm
ve
d
G
= 11 mm , L
a
/ d
G
= 47 / 11 4,3
5

bylece szdrmazlk art
gereklemi olur.

Cvata konstruksiyonunun
gevemeden fonksiyonunu
gsterebilmesi iin

L
S
= 4 . d = 4 . 10 = 40 mm,

falan kalnl h = 40 mm, yani her bir
flan 20 mm olmaldr.


letme deerleri ve 2. Cvatann deerleri

6-Ke Cvata M10-50/26 - 8.8
letme kuvveti F
max
= 4,6 kN
statik F
min
= 2,3 kN
Gerekli sktrma

F
Sger
=

1 kN
Montajd
a
letmed
e
Is T ( C) 20

180
Kopma muka. R
m
(N/mm
2
) 800 820

Akma
mukavem.
R
p0,2

(N/mm
2
)
640 540

Elastiklik mod. E
C
(N/mm
2
) 210000 200000
1
0
1
1
16
26 24
50
20 20
40

genileme
faktr
T
= 180
iin

LC
= 11,9 10
-6
K
-
1

Vida ve konstruksiyon deerleri bak Tablo 2.1 den Tablo 2.3 e kadar

Anma ap 6-Ke Cvata

d = 10 mm

Adm veya hatve P
C
= 1,5 mm
Cvatann boyu L
C
= 50 mm
Toplam sklan boy L
S
= 40 mm
Blm dairesi ap d
2
= d 0,64952.P
C
d
2
= 9,026 mm
Helis as
P

S
= atan
P

S
= 3,038151

www.guven-kutay.ch

41
=P
C
/(.d
2
)
Di dibi ap d
3
= d 1,22687.P
C
d
3
= 8,160 mm
3
= .d
3
2
/4 A
3
= 52,3 mm
2

Kafa alt d ap d
KD
= 14,6 mm
Gei delii d
G
= 11 mm
Kafa alt i ap d
ykG
= 0 alnr. d
K
= d
G
+ 2.d
ykG
d
K
= 11mm
aft ap d
S
= d d
S
= 10 mm
aft alan A
S
= .d
2
/4 A
S
= 78,54 mm
2


www.guven-kutay.ch

42

Anma alan A
AN
= A
S
A
AN
= 78,54 mm
2

Vidasz aft boyu L
S
= L
C
- b

L
S
= 24 mm
Vidal aft boyu L
V
= L
S
- L
S

L
V
= 16 mm
Gerilim ap d
GE
= (d
2
+d
3
)/2 d
GE
= 8,593 mm
GE
= .d
GE
2
/4 A
GE
= 58 mm
2

Torsiyon kar koyma momenti
W
t
= .d
3
3
/16

W
t
= 107 mm
3

Eilme kar koyma momenti
W
e
= .d
3
3
/32

W
e
= 53 mm
3

Balanan paralarn deerleri

1. Para

2. Para

Malzeme St 50 St 50
Kalnlk L
P1
= 20 mm L
P2
= 20 mm
Elastiklik modl, montajda
E
P1
= 210 000
N/mm
2

E
P2
= 210 000
N/mm
2

letmede parann ss T
P1
= 200 C T
P2
= 200 C
Elastiklik modl, iletmede
E
P1
= 200 000
N/mm
2

E
P2
= 200 000
N/mm
2

Isl genileme katsays
orLP1
= 12 . 10
-6
.
K
-1

orLP2
= 12 . 10
-6
.
K
-1

Montajda yzey basn snr
20C de
P
S
= 710 N/mm
2
P
S
= 710 N/mm
2

letmede yzey basn snr
200C de
p
S
= p
S
. E
P1
/ E
P1

P
S
= 675 N/mm
2
P
S
= 675 N/mm
2

Paralarn toplam skma boyu L
S
= L
P1
+ L
P2
L
S
= 40 mm

Srtnme katsaylar ve alar

Vidada srtnme katsays /
as
u
V
= 0,12
V
= 6,84277
Kafada srtnme katsays /
as
u
K
= 0,12
K
= 6,84277

Skma momenti faktr
Tork anahtar ile skma momenti faktr
S
= 1,6

Balanan paralarn ayrlmamas iin gereken sktrma kuvveti F
S2

( )
max
2
B
2 S
F
u s k
u s a
F
+

=
F
S2
= 21,50 kN
( ) s s a a + =
a = 32,129 mm
t d
G
d
r = i
u
S
O
U
r
t
r
Co
d
r
t
F
t
2
Co t
d 8
d d 2
s a

=
a s = 32,198
mm

www.guven-kutay.ch

43
( )
C
2
Co
2
d T
n / r r A = A
T
= 1921 mm
2


www.guven-kutay.ch

44

s mesafesi 0 S
y L s =
s = 0,423 mm
L
S
mesafesi
( )
t d S
d d 5 , 0 L =
L
S
= 20 mm
Gei delii boluklu trapezin
arlk merkezi y
0
mesafesi
0 T
G S T T
0
A
A L A y
y

=
y
0
= 19,577 mm
Tam trapezin arlk merkezi
y
T
mesafesi
i t
i t F
T
r r
r 2 r
3
t
y
+
+
=
y
T
= 19,597 mm
Gei delii alan
2
G G
d 25 , 0 A = A
G
= 95,0 mm
2

alan
G T 0 T
A A A =
A
T0
= 1278 mm
2

u mesafesi 0 F
y t u =
u = 21 mm
Taksimat C t C
n / d t =
t
C
= 47,1 mm
Sktrma basnc etkisindeki kapal
alann ataletmomentinin alanna oran
k
B
2

T
BT 2
B
A
I
k =
2 2
B
mm 138 k =
Sktrma basnc
etkisindeki kapal alann
atalet momenti
( )
( )
i d t
2
i i d
2
d
3
F C
BT
r r r 36
r r r 4 r t t
I
+
+ +
=
I
BT
= 264442
mm
4

Toplam sktrma
kuvveti
F
S
= F
S1
+ F
S2
F
S
= 22,5 kN
Gerekli toplam sktrma
kuvveti
F
S GER
= 2 . F
S
F
S GER
= 45 kN
Tablo 2.6 dan M10-8.8 cvatann sktrma kuvveti F
Sp20
= 27,4 kN
1.2.5.4 Yeni cvata seimi
Tablo 2.6 dan sktrma kuvveti montajda, yani 20 C de F
Sp20
= 54.9 kN olan M14-8.8 cvatasn
seelim. nk; s etkisi olduundan iletmedeki yani 180 C deki sktrma kuvveti F
Sp180
= F
Sp20
.
R
p0,2M
/ R
p0,2
46,3 kN olur.

Szdrmazlk iin L
a
/ d
G
5 gereklemelidir. d
G
= 15,5 mm olacandan L
a
/ d
G
oran 4,3 den de
kk olacaktr ve bylece szdrmazlk art gereklemi olur.

Cvata konstruksiyonunun gevemeden fonksiyonunu gsterebilmesi iin L
S
= 4 . d
L
S
= 4 . 14 56 mm burada L
S
= 55 mm seelim, yani her bir flan 27,5 mm olmaldr.

Yeni cvatann konstruksiyon deerleri bak Tablo 2.1 den Tablo 2.3 e kadar
Anma ap 6-Ke Cvata

d = 14 mm

Adm veya hatve P
C
= 2 mm
Cvatann boyu L
C
= 70 mm
Toplam sklan boy L
S
= 55 mm
Blm dairesi ap d
2
= d 0,64952.P
C
d
2
= 12,701 mm
Helis as
P

=P
C
/(.d
2
)
S
= atan
P

S
= 2,869478
Di dibi ap d
3
= d 1,22687.P
C
d
3
= 11,546 mm
3
= .d
3
2
/4 A
3
= 104,7 mm
2


www.guven-kutay.ch

45

Kafa alt d ap d
D
= 19,6 mm
Gei delii d
G
= 15,5 mm
Kafa alt i ap. d
K
= d
G
+ 2.d
ykG
d
K
= 15,5 mm
aft ap d
S
= d d
S
= 14 mm
aft alan A
S
= .d
2
/4 A
S
= 153,94 mm
2

Anma alan A
AN
= A
S
A
AN
= 153,94 mm
2

Vidasz aft boyu L
S
= L
C
- b

L
S
= 36 mm
Vidal aft boyu L
V
= L
S
- L
S

L
V
= 19 mm
Gerilim ap d
GE
= (d
2
+d
3
)/2 d
GE
= 12,124 mm
GE
= .d
GE
2
/4 A
GE
= 115,4 mm
2

Torsiyon kar koyma momenti
W
t
= .d
3
3
/16

W
t
= 302 mm
3

Eilme kar koyma momenti
W
e
= .d
3
3
/32

W
e
= 151 mm
3

Balanan paralarn deien deerleri

1. Para

2. Para

Kalnlk L
P1
= 27,5 mm L
P2
= 27,5 mm
Paralarn toplam skma boyu L
P
= L
P1
+ L
P2
L
P
= 55 mm

S2

( )
max
2
B
2 S
F
u s k
u s a
F
+

=
F
S2
= 22,4 kN
( ) s s a a + =
a = 32,124 mm
t
2
Co t
d 8
d d 2
s a

=
a s = 31,775
mm
t d
G
d
r = i
o
y
Ls
s
u
S
O
U
r
t
r
Co
d
r
t
F

Res. 1.13, Temas kesiti
( )
C
2
Co
2
d T
n / r r A = A
T
= 1925 mm
2

s mesafesi 0 S
y L s =
s = 0,446 mm
L
S
mesafesi
( )
t d S
d d 5 , 0 L =
L
S
= 20 mm
arlk merkezi y
0
mesafesi
0 T
G S T T
0
A
A L A y
y

=
y
0
= 19,554 mm
y
T
mesafesi
i t
i t F
T
r r
r 2 r
3
t
y
+
+
=
y
T
= 19,597 mm
Gei delii alan
2
G G
d 25 , 0 A = A
G
= 189 mm
2


www.guven-kutay.ch

46

alan
G T 0 T
A A A =
A
T0
= 1733 mm
2

u mesafesi 0 F
y t u =
u = 20,9 mm
Taksimat C t C
n / d t =
t
C
= 47,1 mm
k
B
2

T
BT 2
B
A
I
k =
2 2
B
mm 138 k =
Sktrma basnc
atalet momenti
( )
( )
i d t
2
i i d
2
d
3
F C
BT
r r r 36
r r r 4 r t t
I
+
+ +
=
I
BT
= 264442
mm
4

Toplam sktrma
kuvveti
F
S
= F
S1
+ F
S2
F
S
= 22,4 kN
kuvveti
F
S GER
= 2 . F
S
F
S GER
= 45 kN
Tablo 2.6 dan M14-8.8 cvatann sktrma kuvveti F
Sp180
= 46,3 kN

Cvatann elastik esneklii
Montajda
AN C
K
A E
d 5 , 0
K
= 0,173.10
-6
mm/N
AN C
A E
L
= 1,114.10
-6
mm/N
Vidal aftn esneklii
3 Ci
V
V
A E
L
V
= 0,864 .10
-6
mm/N
3 Ci
VS
A E
d 5 , 0
VS
= 0,318 .10
-6
mm/N
Somunun esneklii
AN So
So
A E
d 4 , 0
So
= 0,173.10
-6
mm/N
bak
So VS V K Ci
+ + + + =
C
= 2,6425 .10
-6
mm/N

Cvatann iletmede elastik esneklii
AN Ci
Ki
A E
d 4 , 0
Ki
= 0,182.10
-6
mm/N
AN Ci
i
A E
L
i
= 1,169.10
-6
mm/N
Vidal aftn esneklii
3 Ci
V
Vi
A E
L
Vi
= 0,907 .10
-6
mm/N

www.guven-kutay.ch

47

3 Ci
Vi
A E
d 5 , 0
VSi
= 0,334 .10
-6

mm/N
Somunun esneklii
AN Ci
Soi
A E
d 4 , 0
Soi
= 0,182.10
-6
mm/N

Soi VSi Vi i Ki Ci
+ + + + =
Ci
= 2,2016 .10
-6

mm/N

Cvatann eilme esneklii

Soi VSi Vi i Ki Ci
+ + + + =
C
= 27,416 . 10
-8
1/(Nmm)

AN Ci
Ki
I E
d 4 , 0
=

AN Ci
S
i
I E
L
=

3 Ci
V
Vi
I E
L
=

3 Ci
VSi
I E
d 9 , 0
=

3 Ci
Soi
I E
d 9 , 0
Ki
=
1,485.10
-8

i
=
9,545.10
-8

Vi
=10,889.1
0
-8

VSi
=4,0.10
-8
Soi
=1,485.1
0
-8

Cvatann edeer
eilme boyu
3 C C E
I E L =
L
E
= 50,23
mm

Sklan paralarn elastik esneklii
P
:

Sklan paralarn esnekliine edeer kaval silindirin kesit alan
Konstruksiyonda D
Dphe

D
DPhe
= d
D
+ tan . L
S
D
DPhe
= 51,4 mm

Burada konstruksiyonda kstlama olmadndan D
P

aynen alnr.
D
P
= 51,4 mm

d
D
= 14,6 mm < D
P
= 51,4 mm < d
D
+L
S
=75mm
Bylece bak : 3
2
P
D S
D
d L
x
=
x = 0,7417
Edeer kaval silindirin kesit alan, bak
( ) ( ) ( ) | | 1 1 x d D d
8
d d
4
A
2
D P D
2
G
2
D E
+
=
A
ES
= 610,8 mm
2

c
K
= 1000 . E
P1
/E
P2
. N/mm c
K
= 1000 N/mm
3

( ) 64 / d D I
4
G
4
DP K
= I
K
= 238 742 mm
4

C S K K BP
E / L c I I =
I
BP
= 65 654 mm
4

BP E
3 S
PCi
I L
I L
PCi
= 0,014551

www.guven-kutay.ch

48
Montajda elastik esneklik
P

1. Parann esneklii
1 P E
1 P
1 P
E A
L
P1
= 0,214 . 10
-6

mm/N
2. Parann esneklii
2 P E
2 P
2 P
E A
L
P2
= 0,214 . 10
-6

mm/N
P
=
P1
+
P2

P
= 0,429 . 10
-6
mm/N

letmede elastik esneklik
Pi
1. Parann esneklii
i 1 P E
1 P
i 1 P
E A
L
P1i
= 0,225 . 10
-6

mm/N
2. Parann esneklii
i 2 P E
2 P
i 2 P
E A
L
P2i
= 0,225 . 10
-6

mm/N
letmede paralarn elastik esneklii
Pi
=
P1i

+
P2i

Pi
= 0,4503 . 10
-6

mm/N
|
|
.
|
\
|
+ =
BP
ES
2
Pi
*
Pi
I
A s
1
=
*
Pi
0,4511 . 10
-6

mm/N

|
|
.
|
\
|
+ =
BP
ES
Pi
* *
Pi
I
A s a
1
=
* *
Pi
0,5105 . 10
-6

mm/N

Kuvvet dalm faktr n
n = 0,5
Kuvvet oran
Montajda :

P Ci
P '
+
=
= 0,1582583
n
'
= = 0,0791291
letmede :
*
Pi Ci
* *
Pi '
+
i
= 0,1924447
n i
'
i
=
i
= 0,0962224

Oturmadan dolay kaybedilen n germe kuvveti F
Ot

Vida yzeyi Rz 12,5 um f
Ot1
= 0,003 mm
Cvata ba / Somun temas yzeyi Rz 12,5
um
f
Ot2
= 0,006 mm
Paralar ars 1 yzey Rz 12,5 um
0,002
f
Ot2
= 0,002 mm

3 Ot 2 Ot 1 Ot Ot
f f f f + + =
f
Ot
= 0,0011 mm

*
Pi Ci
Ot
Ot
f
F
+
=
F
Ot
= 4,15 . 10
3
N

Is etkisi

Isnn cvataya etkisi L
C
= 0,105 mm

www.guven-kutay.ch

49
C SIK C C
T L L = T
C
= T
C
- T
M

Isnn paralara etkisi
L
P
= L
P1
+ L
P2
1 P 1 P 1 P 1 P
T L L =
2 P 2 P 2 P 2 P
T L L =
L
P
=0,1188 mm
L
S
= L
P
L
C
L
S
= 0,0141 mm
Boy uzama farkndan doan kuvvet F
NT

*
Pi Ci
NT
L
F
+
=
F
NT
= 5308 N

( )
NT Ot max i
1
S S max N
F F F 1 F F + + =

F
N max
= 39,1 kN
Tablo 2.6 dan M14-8.8 cvatann sktrma
kuvveti
F
Sp180
= 46,3 kN

letmedeki n germe kuvveti F
n

Ot NT max NM max N
F F F F + =
Ot NT
S
max NM
min N
F F
F
F +
=
F
n max
= 21117 N

F
n min
= 13092 N
Sktrma momenti
Tablo 2.6 dan, M 14 iin M
S
= 126 Nm
sdan dolay imdilik %10 eksiini alalm.
M
Smax
= 0,9 . M
S
= 0,9 . 126
M
Smax
= 113,4 Nm
min. Sktrma momenti, bak M
Smin
= M
Smax
/
S

M
Smin
= 70,9 Nm
Montaj momenti M
A
M
A
= (M
S max
+ M
S min
)/
2
M
A
= 92 Nm
Moment sapmas M
A
M
A
= (M
S max
+ M
A
) M
A
= 20 Nm
A
= 92 20 Nm
gerekirse:

M
Ay
= 0,9 . M
S max
= 0,9 . 113,4 = 102 M
Ay
= 102 Nm
alanlara braklr.

letme kuvvetinin dalm
Cvatada ek kuvvet F
Ek

max max Ek
F F =
F
Ekmax
= 456 N

min min Ek
F F =
F
Ekmin
= 228 N


www.guven-kutay.ch

50

PA

max Ek max max PA
F F F =
F
PA max
= 4281 N

min Ek min min PA
F F F =
F
PA min
= 2140 N

n

max Ek max n Ctop
F F F + =
F
Ctop
= 43,3 kN
Smin
max PA min n min S

F F F =
F
Smin
= 22,9 kN


M
Vi
= F
nM
. d
2
/2 . tan( )
M
Vi
= 59,67 Nm
Vidadaki torsiyon gerilimi
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= 197 N/mm
2

M

GE
nM
M
A
F
=
M
= 476 N/mm
2

BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 586 N/mm
2

Montajda temas yzeyleri basma gerilimi
Basma yzey alan A
b
( )
2
G
2
D b
d d 25 , 0 A = A
b
= 113 mm
2

b nM M
A / F p =
p
M
= 486 N/mm
2



GE
max Ci
A
F
=
= 375 N/mm
2

Bi

2
t
2
Bi
3 + =
Bi
= 508 N/mm
2


www.guven-kutay.ch

51

letmede temas yzeyleri basma gerilimi

D
4
G
4
D
P
d
d d
32
W
= W
P
= 450 mm
3

P
max
PC
Te
max max N
W
a F
A
F F
p
+
+
=
p
= 387 N/mm
2

Genlik gerilimi
letmedeki genlik kuvveti F
g

=
2
F F
F
a
g
F
g
= 114 N
g

3
g
g
A
F
=
g
= 1,09 N/mm
2

Eilmeden gelen genlik gerilimi

e
e
PC ge
W
M
5 , 0 =
ge
= 7,35
N/mm
2

gtop
=
g
+
ge

gtop
= 8,4
N/mm
2

malat bitiminde islah edilmi cvatann emniyetli genlik
mukavemet deeri
G
= 50 N/mm
2

Smin

max PA min n min S
F F F =
F
Smin
= 22,9 N


Montajdaki deerler
Montajda akma mukavemeti emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,09
emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,46

letmedeki deerler
letmede akma mukavemeti emniyeti
bii
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 1,06
emniyeti i
S
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,74


www.guven-kutay.ch

52

letmede devaml mukavemet emniyeti
g
G
DMi
S
=
S
DMi
= 45,95
Sktrma kuvvetinin durumu
GER S
min S
S
F
F
S =
S
S
= 1,78



Cvata: 6-Ke Cvata M14-70/34 - 8.8,
malattan sonra islah edilmi.


Skma momenti: M
S
= 92 20 Nm

www.guven-kutay.ch

53
1.2.6 Eksen d yk, moment ve s etkisinde flan balants
Aada gsterilen s makinasndaki flan balants (Res. 1.14) kontrol edilmelidir.
Cvata adedi
n
C
= 24
Cvata-taksimat
ap
d
t C
= 425 mm
50 30
4
0
2
0
4
0
14
44
130
M

1
6
d
t

=
R
5
1
7
.
5
R
5
100
30
4
2
5

Res. 1.14, Flan balants
Cvata ap
birka
iterasyondan
sonra 16 mm
olarak seilir. Bu
hesaplarda para-
larn biri birinden
ayrlmalar ile
enine hareketten
doan eilme
gerilimi ana rol
oynarlar. Ekte
verilmi olan CD
de verilen
hesaplama
program ile
hesaplar ok
abuk yaplr.


1. letme deerleri ve 2. Cvatann deerleri bak Tablo 2.5

6-Ke Cvata M16-130/44
NiCrTiAlF100, W.Nr.2.4952.60 , DIN17745
Montajda letmede
Is T ( C) 20

350
Kopma muka.
R
m

(N/mm
2
)
1000 895

Akma mukavem.
R
e

(N/mm
2
)
640 545

Elastiklik mod.
E
C

(N/mm
2
)
183000

165000
genileme faktr T
= 350

LC
=13,9 10
-6
K
-
1

F
max
= 4'500 N letme kuvveti, dinamik
F
min
= 300 N
Enine iletme kuvveti F
E
= 120 N

Srtnme katsays u
S
=

0,12

www.guven-kutay.ch

54
Evatann enine kaymas h
T
= 0,103 mm

Gerekli sktrma

F
S1
=

100 N


www.guven-kutay.ch

55

3. Vida ve konstruksiyon deerleri bak Tablo 2.1 den Tablo 2.3 e kadar

Anma ap 6-Ke Cvata

d = 16 mm

Adm veya hatve bak veya P
C
= 2 mm
Cvatann boyu L
C
= 130 mm
Toplam sklan boy L
S
4. d L
S
= 100 mm
Blm dairesi ap d
2
= d 0,64952.P
C
d
2
= 14,701 mm
Helis as
P
=P
C
/(.d
2
)
S
= atan
P

S
= 2,479624
Di dibi ap d
3
= d 1,22687.P
C
d
3
= 13,546 mm
3
= .d
3
2
/4 A
3
= 144,1 mm
2

Kafa alt d ap d
D
= 22,5 mm
Gei delii d
G
= 17,5 mm
Kafa alt i ap d
ykG
= 0 kabul
edilir
d
K
= d
G
+ 2.d
ykG
d
K
= 17,5 mm
aft ap d
S
= d d
S
= 16 mm
aft alan A
S
= .d
2
/4 A
S
= 201,1 mm
2

Anma alan A
AN
= A
S
A
AN
= 201,1 mm
2

Vidasz aft boyu L
S
= L
C
- b

L
S
= 86 mm
Vidal aft boyu L
V
= L
S
- L
S

L
V
= 14 mm
Gerilim ap d
GE
= (d
2
+d
3
)/2 d
GE
= 14,124 mm
GE
= .d
GE
2
/4 A
GE
= 156,7 mm
2

Eilme kar koyma momenti W
e
= .d
3
3
/32

W
e
= 244 mm
3

Torsiyon kar koyma momenti W
t
= .d
3
3
/16

W
t
= 488 mm
3

4. Balanan paralarn deerleri
Literatrden 1. Para

2. Para

Malzeme (zel dkm) GGG 40 Si GGG 40 Si
Kalnlk L
SIKP1
= 30 mm L
SIKP2
= 70 mm
Elastiklik modl, montajda E
P1
= 168 000 N/mm
2
E
P2
= 168 000 N/mm
2

letmede parann ss T
P1
= 350 C T
P2
= 380 C
Elastiklik modl, iletmede
E
P1
= 149 000
N/mm
2

E
P2
= 147 000
N/mm
2

Isl genleme katsays
orLP1
= 13 . 10
-6
. K
-1
orLP2
= 13,25 . 10
-6
.
K
-1

Paralarn toplam skma
boyu
L
SIKP
= L
SIKP1
+
L
SIKP2

L
SIKP
= 100 mm

Montajda yzey basn snr bak Tablo 2.12 P
S
= 700 N/mm
2

letme yzey basn snr

1 P 1 P S S
E / E p p =
P
Si
= 620 N/mm
2
350C de

4. Srtnme katsaylar ve alar
Vidada srtnme katsays bak Tablo 2.6

u
Vi
= 0,12
Vidann srtnme as
Vi
= atan u
V

Vi
= 6,84277
Kafada srtnme katsays bak Tablo 2.6

u
B
= 0,12

www.guven-kutay.ch

56
Kafada srtnme as
B
= atan u
B

B
= 6,84277

www.guven-kutay.ch

57

S2

( )
max
2
B
2 S
F
u s k
u s a
F
+

=
F
S2
= 40,89 kN
( ) s s a a + =
a = 63,024 mm
t
2
Co t
d 8
d d 2
s a

=
a s = 62, 654
mm
t d
G
d
r = i
o
y
Ls
s
u
S
O
U
r
t
r
Co
d
r
t
F

Res. 1.15, Temas kesiti
( )
C
2
i
2
d T
n / r r A = A
T
= 2225 mm
2

s mesafesi 0 S
y L s =
s = 0,369 mm
L
S
mesafesi
( )
t d S
d d 5 , 0 L =
L
S
= 20 mm
arlk merkezi y
0
mesafesi
0 T
G S T T
0
A
A L A y
y

=
y
0
= 19,631 mm
y
T
mesafesi i t
i t F
T
r r
r 2 r
3
t
y
+
+
=
y
T
= 19,671 mm
Gei delii alan
2
G G
d 25 , 0 A = A
G
= 241,0 mm
2

alan
G T 0 T
A A A =
A
T0
= 1985
mm
2

u mesafesi 0 F
y t u =
u = 20,4 mm
Taksimat C t C
n / d t =
t
C
= 55,6 mm
k
B
2

T
BT 2
B
A
I
k =
2 2
B
mm 133 k =
Sktrma basnc
atalet momenti
( )
( )
i d t
2
i i d
2
d
3
F C
BT
r r r 36
r r r 4 r t t
I
+
+ +
=
I
BT
= 295'830
mm
4

Toplam sktrma
kuvveti
F
S
= F
S1
+ F
S2
F
S
= 40,9 kN
kuvveti
F
S GER
= 2 . F
S
F
S GER
= 82 kN

www.guven-kutay.ch

58

7. Hesap iin gereken dier deerler bak Tablo 2.9
7.1 Tork anahtar ile skma momenti faktr
SI
= 1,6

7.2 Sktrma momenti
Cvata standart malzemeden olmad iin sktrma momentini
hesaplamamz gerekir.

bak
2
Vi 2
0
2 , 0 p
M
d
2
tan
2
P
d
4
3 1
R 9 , 0
|
|
.
|
\
|
u |
.
|
\
|
+

+
M
= 482 N/mm
2

Montajda boyuna sktrma kuvveti
2
GE M GE M nM
d
4
A F
= =
F
nM
= 75,5 kN
Metrik ISO- dili vidalarn skma momenti
( )
Et B 2 Vi nM S
d 5 , 0 d 577 , 0 P 159 , 0 F M u + u + =
M
S
= 191,4 Nm
sdan dolay iletmede enine ve boyuna deiiklik
olacan-dan hesaplanan sktrma momentinin
%5 eksii alnr.
M
Smax
= 185 Nm
min. Sktrma momenti, M
Smin
= M
Smax
/
S
M
Smin
= 115 Nm
Tork anahtar iin ayarlanacak sktrma momenti
M
A

M
A
= (M
S max
+ M
S min
)/ 2
M
A
= 150 Nm
Moment sapmas M
A

M
A
= (M
S max
+ M
A
)
M
A
= 35 Nm
A
= 150 35 Nm

gerekirse:

M
Ay
= 0,9 . M
S max
= 0,9 . 185 165 M
Ay
= 165 Nm
alanlara braklr.

7.3 Cvatann elastik esneklii

Cvatann montajda elastik esneklii
AN C
K
A E
d 4 , 0
K
= 0,2174 . 10
-6

mm/N
AN Ci
S
A E
L
= 2,3373 . 10
-6

mm/N
Vidal aftn esneklii
3 Ci
V
V
A E
L
V
= 0,5308 . 10
-6

mm/N
3 Ci
VS
A E
d 5 , 0
VS
= 0,3033 . 10
-6

mm/N
Somunun esneklii
AN 2 P
So
A E
d 33 , 0
So
= 0,1563 . 10
-6

mm/N

www.guven-kutay.ch

59

So VS V K Ci
+ + + + =
C
= 3,5452 .10
-6

mm/N

Cvatann iletmede elastik esneklii

AN Ci
Ki
A E
d 5 , 0
Ki
= 0,241 . 10
-6

mm/N
AN Ci
i
A E
L
i
= 2,592 . 10
-6

mm/N
Vidal aftn esneklii
3 Ci
V
Vi
A E
L
Vi
= 0,589 . 10
-6

mm/N
3 Ci
VSi
A E
d 5 , 0
VSi
= 0,179 . 10
-6

mm/N
Somunun esneklii
AN i 2 P
Soi
A E
d 33 , 0
Soi
= 0,336 . 10
-6

mm/N

Soi VSi Vi i Ki Ci
+ + + + =
C
= 3,9372 .10
-6

mm/N

7.4 Sklan paralarn elastik esneklii
P
:

Sklan paralarn elastik esnekliine edeer kaval silindirin kesit alan

Konstruksiyonda D
Dphe

D
DPhe
= d
KD
+ 2.tan . L
P1

D
DPhe
= 57,1 mm

Seilen D
DP
ve

Burada , d
DP
= 57,1 mm

Bylece: 3
2
P
D S
D
d L
x
=
x = 0,8837
Edeer kaval silindirin kesit alan,

d
D
= 22,5 mm < D
DPhe
= 57,1 mm < d
KD
+L
S
=123mm

( ) ( ) ( ) | | 1 1 x d D d
8
d d
4
A
2
D P D
2
G
2
D E
+
= A
ES
= 936,1 mm
2


www.guven-kutay.ch

60
Montajda elastik esneklik
P
1 P E
1 k
1 P
E A
L
P1
= 0,191 . 10
-6

mm/N
2 P E
1 k
2 P
E A
L
P2
= 0,445 . 10
-6

mm/N
P
=
P1
+
P2

P
= 0,636 . 10
-6
mm/N

letmede elastik esneklik
Pi
i 1 P E
1 k
i 1 P
E A
L
P1i
= 0,215 . 10
-6

mm/N
i 2 P E
1 k
i 2 P
E A
L
P2i
= 0,509 . 10
-6

mm/N

Pi
=
P1i
+
P2i

Pi
= 0,7238 . 10
-6

mm/N

|
|
.
|
\
|
+ =
BT
E
2
Pi
*
Pi
I
A s
1 mm/N 10 7241 , 0
6 *
Pi
=

|
|
.
|
\
|
+ =
BT
E
Pi
* *
Pi
I
A s a
1 mm/N 10 777 , 0
6 * *
Pi
=

7.5. Kuvvet dalm faktr n n = 0,5

7.6. Kuvvet oran
Montajda : bak

P Ci
P '
+
=
= 0,152077
n
'
= = 0,0760387
letmede:
*
Pi Ci
* *
Pi
i
'
+
i
= 0,1666983
n i
'
i
=
i
= 0,0833492

7.7. Oturmadan dolay kaybedilen n germe kuvveti F
Ot
, bak ve
Vida yzeyi Rz 16 um f
Ot1
= 0,003 mm
Cvata ba / Somun temas yzeyi Rz 16 um f
Ot2
= 0,006 mm
Paralar ars 1 yzey Rz 16 um 0,002 f
Ot2
= 0,002 mm

3 Ot 2 Ot 1 Ot Ot
f f f f + + =
f
Ot
= 0,011 mm

P Ci
Ot
Ot
f
F
+
=
F
Ot
= 2,377 . 10
3
N

www.guven-kutay.ch

61

7.8. Is etkisi

Isnn cvataya etkisi
C SIK C C
T L L =
T
C
= T
C
- T
M

L
C
= 0,459 mm
Isnn paralara etkisi
L
P
= L
P1
+ L
P2

1 P 1 SIK 1 P 1 P
T L L = = 0,1287
2 P 2 SIK 2 P 2 P
T L L = = 0,3339
L
P
=0,4626 mm
L
S
= L
P
L
C
L
S
= 0,0039 mm
Boy uzama farkndan doan kuvvet F
NT

PT CT
NT
L
F
+
=
F
NT
= 837 N

7.9. letmedeki n germe kuvveti F
n

Ot n max nM max n
F F F F + =
Ot n
S
max nM
min n
F F
F
F +
=

F
nmax
= 71429 N

F
nmin
= 44072 N

7.10. letme kuvvetinin dalm
Cvatada ek kuvvet F
Ek
max max Ek
F F =
min min Ek
F F =
F
Ekmax
= 375 N
F
Ekmin
= 25 N
PA
( ) = = 1 F F F F
Ek P

F
PAmax
= 4125 N
F
PAmin
= 275 N
n
bak
max Ek max n Ctop
F F F + =
F
Ctop
= 71804 N
Smin
max PA min n min S

F F F =
F
Smin
= 39947 N

7.13 Torsiyon momentini tayan kesit adedi

q
FE
= 1

Enine kuvvetten doan bir cvatadaki normal
kuvvet
S FE
E
NE
q
F
F
u
=
F
NE
= 1000 N
Gerekli toplam minimum sktrma kuvveti
F
SIKtop
= F
Si1
+ F
Si2
+ F
NE

F
SIKtop
= 41887 N

www.guven-kutay.ch

62

8. Mukavemet deerlerinin kontrol

8.1 Montajda bileik gerilim

2 e Vi
d F 5 , 0 M = = F
nM
. d
2
/2 . tan( )
M
Vi
= 88 Nm
Vidadaki torsiyon gerilimi
t

t
Vi
t
W
M
=
t
= 180 N/mm
2

M

GE
max n
M
A
F
=
M
= 466 N/mm
2

BiM

2
t
2
M BiM
3 + =
BiM
= 561 N/mm
2

8.2. Montajda temas yzeyi basma gerilimi

Basma yzey alan A
b
( )
2
a
2
D b
d d 25 , 0 A = A
b
= 157,1 mm
2

b nM M
A / F p =
p
M
= 464 N/mm
2

8.3. letmede bileik gerilim
Bi


GE
max Ci
A
F
=
= 458 N/mm
2

Cvatada eilme momenti a F M
max e
=
M
e
= 385 Nm
Eilme gerilimi
e
e
e e
W
M
=
e
= 9 N/mm
2

Toplam normal gerilim
e N
+ =
N
= 467 N/mm
2

Bi

2
t
2
N i1 Bi
3 + =
Bi i1
= 562 N/mm
2

Enine kaymadan eilme gerilimi

2
S
T i Ci
hy
L
d h E 3
=
hy
= 82 N/mm
2

Toplam normal gerilim

hy e Nhy
+ + =
Nhy
= 584 N/mm
2

Bi

2
t
2
Nhy i2 Bi
3 + =
Bi i2
= 631 N/mm
2


www.guven-kutay.ch

63

8.4. letmede temas yzeyi basma gerilimi

letmede temas yzey basnc

P
max i
e
b
top Ci
i
W
a F
A
F
p
+ =
p
= 460 N/mm
2

D
4
G
4
D
P
d
d d
32
W
= W
P
= 709 mm
3

8.5. Devaml mukavemet deerleri, genlik gerilimi

letmedeki genlik kuvveti F
g

=
2
F F
F
a
g
F
g
= 175 N
g

3
g
g
A
F
=
g
= 1,21 N/mm
2

e
g
e ge
W
a F
=
g
= 0,33 N/mm
2

Toplam genlik gerilimi
ge g gtop
+ =
gtop
= 1,5 N/mm
2

Cvatann emniyetli genlik mukavemet deeri
G
= 40 N/mm
2

9. Emniyet katsaylar

9.1. Montajdaki deerler

I
Montajda akma mukavemeti
emniyeti
biM
2 , 0 p
AM
R
S
=
S
AM
= 1,14
II
emniyeti
M
S
ApM
p
p
S =
S
ApM
= 1,51

10.2. letmedeki deerler
III
letmede akma mukavemeti
emniyeti (enine kaymasz)
1 bii
2 , 0 p
Ai
R
S
=
S
Ai
= 0,97
IV
emniyeti i
S
pi
p
p
S =
S
pi
= 1,35
V
letmede enine kaymasz genlik
mukavemet emniyeti gtop
G
DMi
S
=
S
DMi
= 25,88


www.guven-kutay.ch

64

VI Sktrma kuvvetinin durumu
GER S
min S
S
F
F
S =
S
S
= 1,05
VII
letmede devaml mukavemet
emniyeti (enine kayma ile) De
BiT
De
S
=
S
De
= 1,24

letmede balantnn fonksiyonunu yapamas kt sonular douracaksa, balant ve cvata iin
eitli deneyler yaplp sonra konstruksiyon imalata ve iletmeye alnmaya msaade edilir.



Cvata: 6-Ke Cvata M16-130/44 Nimonic 80 A
NiCrTiAlF100, W.Nr.2.4952.60 , DIN17745

Cvata gayet hafif yal.

Skma momenti: M
S
= 150 35 Nm


www.guven-kutay.ch

65

1.2.7 Montaj aparat
Herhangi bir makinada mili (Poz 1) gbee (Poz 2) montaj ve demontaj iin Res. 1.16 de tasla
izilmi olan montaj aparat kullanlacaktr.
Aparatn arzasz alp almayacana karar vermek iin, X ile iaretlenmi vida boyunun
montaj ve demontajdaki kuvvetleri tayp tamayaca kontrol edilecektir.
L
Vi
d
P
i
d
M
d
5 3
Montaj
1 2 4
D
e
m
o
n
t
a
j
X
g
i
r
i
i
girii

Res. 1.16, Montaj aparat

Bilinenler:

En byk basn p
max
= 1100 bar
Milin ap d
M
= 24 mm
Vidann tanm, metrik ISO ince dili vida M 48 x 3
Pistonun d ap d
Pi
= 58 mm
stenilen genel emniyet katsays S
EMGER
= 2
Vidann boyu L
Vi
= 60 mm

Malzemeler
P1 Kovan C 45 1.0503
P2 Kasnak (Gbek) GK-AlSi9Cu3 3.2315.02
P3 Vidal kovan C 45 1.0503
P4 Piston 42CrMo4 1.7225
P5 Kapak C 45 1.0503

www.guven-kutay.ch

66
1.2.7.1 zm

En byk basn p
max
= 1100 bar
p
max
= 110
N/mm
2

Pistonun kopma mukavemeti 42CrMo4 1.7225
R
p0,2
= 1100
N/mm
2

Kasnan kopma mukavemeti GK-AlSi9Cu3, 3.2315.02 R
e
= 180 N/mm
2

Montaj alan A
Mo
= . (d
Pi
2
d
M
2
) / 4
A
Mo
= 2'190
mm
2

Demontaj alan A
DM
= . d
Pi
2
/ 4
A
DM
= 2'642
mm
2

Max. Kuvvet, demontajda etkin F
max
= p
max
. A
DM
.
S
EMGER

F
max
= 581257
N

Burada hesap, kasnan mukavet deeri daha kk olduu iin, kasnaktaki vidann kopma
mukavemetine gre yaplr.

P
B
Somun
Cvata
60
R
1
H
R
2
H
/
2
H
/
2
D D D
2 1
H
1
H
/
4
H
H
/
6
d
2 3
d d
3
H
/
8
BC
So

P = 3 mm

H = P . cos (/2) bak Tablo
2, Tablo 1.2

H = 3 . cos 30 = 3 .
0,86603

H = 2,598 mm
Somun vidasnn kesmeye zorlanan eni:
B
So
= P H/8
B
So
= 2,675 mm
Somunun bir vidasnn kesmeye zorlanan alan:
A
So
= . d . B
So

A
So
= 403,417 mm
2

Somunun kesmeye kar mukavemeti
KE
= 0,8 . R
e

KE
= 144 N/mm
2

Somundaki gerekli tayc di says
n
So
= F
max
/ ( A
So
.
KE
)
n
So
= 10,006
Somundaki toplam di says:
ki u iin emniyette olmak iin 6 di alnr.
n
top
= n
So
+ 6
n
top
16
Vidann imalattaki gerekli boyu:
L
ViGER
= n
top
. P
L
ViGER
= 48 mm

Taslakta L
Vi
= 60 mm olduundan konstruksiyonun doruluu kabul edilir.

08d Civata

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

08d Civata

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

08d_civata.

max PA min n min S

max PA min n min S

max PA min n min S

You might also like