Madencilikte Yaşanan İş Kazaları Raporu

TMMOB
MADEN MHENDSLER ODASI

MADENCLKTE
YASANAN S KAZALARI
RAPORU
HAZRAN/ 2010
TM M OB M ADEN M HENDSLER ODASI
HAZRAN 2010
2
yanan bizdik, siz kmr sandz
s k azal ar inda hayat l ar ini k aybeden maden mh en di sl er i v e t m maden
emek i l er i ne i t haf ol unur
al ismaya Kat k i Koyan s Kazal ar ini Ar astir ma Komi syonu yel er i ne ve Rapor u
Der l eyen Komi syon yemi z A. Mur at TEKN e Tesek k r Eder i z.
Ynet i m Kur ul u
HAZRAN 2010
3
GRS
Hizli t eknol oj ik gelismeler bi r yandan i nsanin r efahina hizmet ederken, t e
yandan insan hayat i ve evre iin t ehlikel eri de beraberi nde
get i rmekt edi r.ret im sreci ne gi ren her yeni madde, her yeni makine,
ara ve gere insan sagligi, isyeri gvenli gi, evre sagligi ve evre gvenligi
iin t ehdit olust urmakt adir. Bir bakima ykselen refah, insanliga is
kazalari,meslek hast aliklari ve evr e kirl enmesi olarak geri dnmekt edir .
Saglikli alisma ort ami ve evresi is barisinin, hizli ve saglikli kalkinmanin
da n sart idir. nk is kazalari ve meslek hast al iklari sonulari it ibariyle
insan hayat ini ve sagligini t ehdit et mesinin yani sira islet meleri de agir
fat ur al ara mahkm et mekt edi r .
Is sagligi ve gvenligi konusu t m dnyada nemli bi r probl em ol arak
karsimiza ikmakt adir. Yasam, en t emel i nsan hakki olmasina ragmen her
yil azimsanmayacak sayida insan, ok rahat likl a engellenebilecek ve
hukuken de engellenmesi zorunlu olan is kazal ari ve meslek
hast alikl arindan dol ayi yasamini yi t i r mekt e veya engelli hale
gelmekt edir.Dnyada oldugu gi bi lkemi zde de i s kazal ari ve meslek
hast alikl arinin nemli bir sorun olarak karsimiza ikmasi, sanayilesmenin
gelisimi ile birlikt e is sagligi ve gvenligine iliskin gerekli dzenleme ve
yat irimlarin yapilmamasindan dol ayi yogunl uk kazanmistir.
Bilim, t eknoloj i ve sanayilesme t oplumsal degisimlerin nedenlerini
olust urmakt adir. Bilim t eknoloj iyi, t eknoloj i ise sanayilesmeyi ve art i degeri
yksek r n meydana get i r er ek, t opluml arin r efah dzeyini
ykselt mekt edi r. Hizli gelisen bilim, t eknoloj i, kalkinma ve sanayilesme
sreleri kuskusuz lkelerin gelisme srelerine birok faydalar saglamistir.
Ancak alisma yasami ve gvenligi iin ayni basarinin saglandigini sylemek
gt r .
Sanayilesme ve kalkinmanin bedeli; asla iyi egitilmemis, yet erli derecede
beslenemeyen, i s kazal arindan ve meslek hast alikl arindan geregi gi bi
HAZRAN 2010
4
korunamayan, i ssiz kalma ve i sini kaybet me korkusu yasayan,
rgt lenmeleri engellenen, sosyal gvenli gi nden endi se duyan bi r alisan
kesi m yarat mak ol mamalidir. Kisacasi insanin refahi, mut lulugu, sagligi ve
gvenliginden dn veren bi r sanayil esme ve kal kinma anl ayisi
beni msenemez. Gelismis lkeler yasal nlemlerle t oplumsal egit im ve
bilinlendirmeyle sorunun zm ynnde olduka mesafe kat ederken,
bi zim gibi sanayilesmesini t amaml ayamamis, sanayi ve demokrasi kl t r
gelismemi s, elest i ri , neri ve denet im sist emat iginin gelismedigi lkeler de
yara kanamaya devam et mekt edi r .
4857 sayili Is Yasasi ile birlikt e lkemizde Is Sagligi ve Gvenligi Mevzuat imiz
degismis, bu yasayla birlikt e 50'ye yakin ynet melik ve t ebli g yayinlanmis
ve bunlarin bir kismi yrrlge gi rmist ir . Ancak kr esellesme sr ecine
paral el ol arak zell est irme, sendikasizlastirma ve t aseronl astirma, kisaca
rgt szlest i rme polit i kalariyla her t rl gvenlik ve gvencelerden yoksun
kayit disi isili k ve ocuk alistirmayl a kat merlesen is kazalari ve mesl ek
hast aliklarinin boyut u r esmi ist at i st ikl erde yayiml anandan ok daha
bykt r .
alisma yasaminin en nemli konularindan ol an is sagligi ve gvenligine
ynelik ol arak, bi r ok lkede ol dugu gi bi lkemi zde de gerekli nl eml er
yet erince alinmamakt adir. Oysa bir lkenin Is Sagligi ve Gvenligine ynelik
polit ikalari o lkenin ekonomik, sosyal ve klt rel geli smislik dzeyi ile
dogr u or ant ilidir . Ekonomileri zayif ol an, sosyal devlet kavraminin
gerekl eri nin uygulanmadigi lkelerdeki Is Sagligi ve Gvenliginin gelisimi,
gelismis lkelere gr e daha yavas gelisme gst ermekt edi r .
Is Sagligi ve Gvenliginde t emel ama; alisma yasaminda alisanl arin
sagligina zar ar verebilecek hususl arin nceden beli rlenerek gereken
nleml erin alinmasi, rahat ve gvenli bi r or t amda alismal arinin
sagl anmasi, is kazalari ve meslek hast aliklarina karsi alisanlarin psikol oj ik
ve bedensel sagliklarinin korunmasidir. Sosyal hukuk devlet inin t emel
islevi, gvenli bir alisma or t ami olust urmak, alisanlari alisma or t amindan
HAZRAN 2010
5
kaynaklanan saglik ve gvenlik riskleri ne karsi korumak, alisanlarin
gvenlik, saglik ve refahini saglamak ve gelistirmektir. Hizli gelisen
sanayilesmeye bagli olarak is yerlerinde yet erli nlemlerin alinmamasi her yil
art an i s kazalari, meslek hast al iklari ve evre ki rlili gi, insan ve evre
sagligini t ehdit eder bir nokt aya ulasmistir. Bu nokt ada gerek kresel
lekt e gerekse ul usal dzeyde sermayeni n ynelimlerini ve kendini
yenileme srelerini kavramak gerekmekt edir. Byk sirket ler kresel
lekt eki islemler iin birlesme egilimi gst eri rken ulusal dzeydeki
islet meler ise esneklikleri ni ar t ir ar ak bu sret eki pazar payini kor umaya
alismakt adirl ar.
Bu amala sirket l er, bagimsiz ve merkezi kont roln disinda alisan daha
kk ve daha fazl a bi riml ere par al anma, kk bi riml eri n et kinlikleri ni
kaynak disinda bir akma, kk i slet mel eri t aserona verme ve esnek
alisma organizasyonuyla gelist ir meye ynelmekt edir . Bu egilimin gelecekt e
daha fazla art acagi ve sendikasizlastirma ile daha olumsuz alisma
kosull ari dogacagi, t ek yanli bil gilendi rme ve daha dsk cr et lere yol
aacagi bekl enmekt edi r .
alisil an ort amin ve r et im sreleri nin yet ersi z ve ol umsuz kosullari,
alisanlarin en t emel hakki olan saglikli yasam ve alisma hakkini t ehdit
et mekt edir. Bu nedenle, Is Sagligi ve Gvenligi konusunda gerekli
nlemlerin alinmasi bi r zorunl uluk olmalidir. Is kazal arinin ve mesl ek
hast alikl arinin ort adan kaldirilmasi; bilimsel ve t eknoloj ik gelismelerin
sagladigi olanaklarin bu al ana ynelik olar ak gelist i rilmesi , bilimsel
arastir maya dayali ri skin dogr u t animlanmasi, pl anli alisma ve r et im
srecindeki gelismeleri n bilimsel ynt eml erle incel enmesi ve nihayet
gvenlik nlemleri nin art t irilmasiyla saglanabilir. Is Sagligi ve Gvenligi;
tip, mhendislik ve sosyal bilimleri i eren ok bilimli bi r konudur .
Is kazal ari ve meslek hast aliklari sonucu maddi ve manevi kayipl ar
gelismekt e ol an l kel eri n kalkinma abal ari nnde nemli bi r engel t eskil
et mekt edir. denmesi gereken fat ura ise bu lkelerin Gayri Safi Milli
HAZRAN 2010
6
Hasilal arinin nemli bi r bl mn t eskil et mekt edi r . Bazi kaynakl arca,
endst rilesmi s lkelerde i s kazal ari ve meslek hast alikl arinin t opl am
mali yet i nin, bu lkelerin Gayri Safi Milli Hasilalarinin % l' i ila % 3'
oraninda degist igi beli r t ilmekt edi r .lkemi zde i se en i yimser yakl asiml a, i s
kazalari ve mesl ek hast alikl arinin t opl am maliyet inin yilda 4 milyar dol arin
zerinde ol dugu t ahmin edilmekt edi r .Daha saglikli ve daha gvenli i syeri
ort ami, daha veri mli bi r alismanin da n kosul udur . zellikle gelismekt e
olan lkelerde Is Sagligi ve Gvenli gi, t opl umsal kalkinmanin beli rl eyi ci
unsurl ari arasinda yer al makt adir .
SSK ist at ist ikleri yalnizca sigort ali isileri kapsamakt adir. lkemizde kaak
isileri ve SSK'li olmayan alisanlari gz nne al digimizda; bilinmeyen
veya bildirilmeyen is kazalari ile bu sayinin SSK ist at ist iklerinin ok zerine
ulasacagi aikt ir. Ist at ist iklere gre, i s kazalarinin % 72 sinin 50'den az i si
alistir an i syerl eri nde yani Is Sagligi Is Gvenli gi Kur ullarinin zor unlu
olarak kurulmasi gerekmeyen i syerl eri nde oldugu grl mekt edi r.
Bast a Anayasa olmak zer e, Umumi Hifzisihha Kanunu' nda, Is Kanununda,
Sosyal Sigortalar ve Genel Sak Sigortas Kanununda, Sendikalar Kanununda,
Isi Sagligi ve Is Gvenli gi ile il gili t zk ve ynet meliklerde konuyl a il gili
dzenl emel er mevcut t ur . Ancak bunl ar; gnn kosull arina gr e yet ersi z,
eksi k, daginik ve en nemli si devlet ve i sveren t arafindan t am ol arak
uygul anmamakt adir. Devlet in, i si sagligi- is gvenli gi alaninda arastirma
yapt irmakt an, ret im sreleri konusunda t araflari bilgilendirmeye, ulusal
mevzuat i gnn gereksinimlerini karsil ayacak bi r bi imde
gncellest i r mekt en, i nsan sagligini her seyin st nde t ut arak i syerl erini
et kili bi r bi i mde denet l emesine kadar pek ok sorumlulugu vardir.
Isverenl erin byk bi r blm; alisanin kor unmasini yani i si sagligi ve i s
gvenligi nleml erini n alinmasini bi r maliyet unsur u ol arak grmekt edir .
Yasalarin, ynet meliklerin zorunlu kildigi nleml erin alinmasi konusunda
isverenleri n sor uml ulukl arini kendiligi nden yeri ne get i rmel eri
beklenmemelidir. Isverenler son yillarda, sresi belirli hizmet akdi ile isi
alistirar ak, part - t i me alismayi yayginlastirarak, hizla t aseronlasarak,
HAZRAN 2010
7
fason is vererek, eve is verme sist emini yayginlastir arak, isyerlerini ve
isileri kk bi ri mlere blmeye ve sendikasizl astirmaya alismakt adirl ar.
Bunl arin sonucu olarak, denet im zorlasmakt a ve alinmasi gereken nlemler
t akip edilememekt edi r .
Madencilik sekt r; dogasi geregi zellik arz eden, t m bi rbi ri ne bagli
olan ve herhangi bi r ol umsuz dur umun zinci rl eme ol arak bi r bi ri ni
t et ikl eyebil ecek ri skl eri i eren, bu ri skleri en aza i ndi rebilmek ii n bil gi ,
deneyim, uzmanlik ve srekli denet imin gerekt i r di gi dnyanin en zor ve
r iskli is kol udur. zellikl e t eknol oj i den uzak emek yogun olar ak alisil an
l kemi zde; bil gi , deneyim, uzmanlik ve denet im zi nci rinde var ol an veya
olasi zayifliklar, noksanliklar ve zaafiyet l er bu zinci r de kirilmal ara yol
amakt a, bu i se i s kazal arina zellikle yer al t i kmr madencili ginde
si ddet i fazl a ol an kazal ara neden ol makt adir . Kmr madenciligi, isi sayisi
basina dsen kaza ve lm sir alamasinda, bt n sekt r lerin basinda yer
almakt adir . Bu nedenl e, madencilik sekt rnn daha yakindan i zlenmesi,
degerlendirilmesi ve kaza nleme alismal arina daha fazl a agirlik veril mesi
gerekmekt edi r.
Madencili k kur ul usl arimizdaki mevcut deneyim bi riki minin yok edilmesi,
maden islet meciliginin yet ersiz, donanimsiz ve deneyimsiz kisi veya
kuruluslara birakilmasi; kisa srede yksek kar saglamak amaciyla yapil an
r et i m proj el eri , hizli ve yksek kazan i in yapilan ret i m zorl amalari, bi r
yandan yet ersiz, liyakat siz kisilerin siyasal amalarla kilit mevkilere
at anmasi ve diger yandan da kamusal denet imin iyice gevset ilmesi
kazalarin kainilmaz hale gel mesi ne neden olmakt adir .On yil nce 2000
yilinda bi r mesl ekt asimizin syledi gi gibi ; Aci l en mzak er e edi l mesi
ger ek en, deh set l i bi r t empoy l a ocak l ar imizi k asip k avur an l ml
k azal ar dir . Tam mek ani zasy ona bi r t r l k avu smay an, y et er i nce
haval andiril mayan, bi l i m, t ek n i k ve t ek nol oj i den u zak , eci s bc s
t ozl u panol ar da hal a aga al t inda al istiril an i nsanl ar imiz,
Avr upa dak i mesl ek t asl ar ina gr e, hay at i t ehl i k e aisindan h al a
haddi n den f azl a r i sk al t indadir .( 1)
HAZRAN 2010
8
Bu kazal ari en et kil eyen, en derinden yasayan, hi kuskusuz maden
mhendi sl eri ve onl arin rgt l ol dugu Maden Mhendi sl eri Odasidir .
Odamiz, yeleri nin prat i kt e kazandigi bilgi ve donaniml arindan al digi gle
kazal arin nl enmesi i in her pl at formda grsl eri ni aikl amakt a, raporl ar
hazirl amakt a, egi t imler vermekt e, seminerl er, sempozyuml ar
dzenl emekt e, zm neril eri ni ilgili devl et kur umlarina ilet mekt e, onl arl a
ort ak alismal ar yapmakt a, saha alismal ari ile yeleri ni ve sekt r
alisanl arini egi t mekt edi r. Tm bu alismal arin amaci, si st emin
ol ust urdugu ol umsuzl ukl ari gz ardi et meden ol abildi gi nce kazal ari
mi nimi ze et mekt i r.
Bu alismada, ncelikl e lkemi z kmr madenciligi ile ilgili t emel
i st at i st iksel veril er i ncelenmi s, yoruml anmis ve degerl endi ril mis, i s sagligi
ve gvenligi ile ilgili ol arak sekt r i sl et mel eri ndeki mevcut durum ort aya
konmus, byk maden kazal ari i r del enmi s ve el deki veril er erevesinde
bu kazal arin or t ak nokt al ari t espi t edilmis, maden kazal arinin nlenmesi ile
il gili olarak Maden Mhendi sleri Odasinin gr sl eri vur gul anmis, konu ile
il gili Maden Mhendi sl eri Odasinin kongre, sempozyum sonu bil di r geleri
ile basin aikl amalari da r apor sonuna ekl enmi st i r .
Raporun amaci; i s sagligi ve gvenligi ve i s kazal ari ile il gili Maden
Mhendi sleri Odasi ve yeleri t arafindan hazirl anan r apor , t espi t ve
aikl amal ari, degisi k veri kaynagindan dest ekl eyerek bi r ar aya
t opl amakt ir.
( 1) Gen el Maden si l er i Sen di k asi/ Havzad ak i Vak i s Kazal ar in a Ai t Sayisal Ver i l er i n Tah l i l i n e
Tar i h i Per spek t i f t en Yak l asim ve Du r u m Mu h ak emesi n den z me Dogr u / Zon gu l dak , Ek i m
200 0/ M. Tayf u n zu sl u
HAZRAN 2010
9
KONU BASLI KLARI
Madenciligin nemi
Rezevler/ ret imler/ Ruhsat Dagilimlari
Ist ihdam
Isyeri Verileri - Tespit ler
Is Kazalari ve Meslek Hast aliklari
Is Kazasi Oranlari
Byk Maden Kazalari
Is kazalarinda hayat ini kaybeden maden mhendisleri
rnek kaza analizleri
Kazalarda belirlenen ort ak nokt alar
Verilerin degerlendirilmesi
Acilen ne yapilmali ?
Madencilikt e Sor unlar- zm nerilerimiz
Basin Aiklamalari
HAZRAN 2010
10
MADENCLGN NEM
HAZRAN 2010
11
Madencili k, t ari h boyunca uygarlikl ari sekillendi r en t emel sekt rl erden bi ri
olmust ur . zellikl e, sanayi devri minden bu yana i nsanligin geli sim
srecini n son i ki yz yilindaki bas dndr c ilerl emede kmr ve demi ri n
nemi ni yadsimak mmkn degil di r . Iinde bulundugumuz yzyilda da,
madencilik faaliyet leri ol maksizin i nsan yasaminin sr dr l ebilmesi ol asi
degil di r. Bugn, kull andigimiz arabal ardan, i i nde yasadigimiz evl ere,
bil gisayarl ardan t elef onl ara kadar yasamimiz i in vazgeilmez ol an hemen
her sey, madencilik et ki nlikleri sonucu el de edilen rnler sayesinde varlik
kazanabil mekt edi r.
Yeni dnya dzeni nin get i r di gi en nemli degisim; kaynaklarin kit ol masi,
evre ve i nsan sagligi ii n at ikl arin kont r ol edilmesinin n pl ana ikmasi,
r et i mde ve kull animda nemli t eknol oj ik geli smel eri n sagl anmasi
sonucunda daha az hammadde ve yakit ile t emi z bi r evre i eri sinde
insanlik ii n en yksek f aydanin sagl anmasi gelismi sligi n t emel gst ergesi
olarak gst erilmesi di r . Bugn, ki si basina hammadde ve enerj i t ket imleri
baz alinarak yapil an pl anl amal ar gereki degil di r. Pl anl amal arin,
t eknol oj i k alanda ve dnya t i caret i ndeki geli smeler gz ardi edilmeden
i st enilen st andar t l ara uygun zellikt e ve mikt ar da hangi hammaddeleri n
ne zaman ret ilmesi gerekt i gini i erecek sekilde kisa, ort a ve uzun
dnemli olmasi gerekmekt edi r .
Dnya maden pot ansiyeli i inde, l kemizi n payina bakildiginda, bor,
t oryum, linyit , mermer, manyezi t , nadir t oprak element l eri , zeoli t , t rona,
bar it , fel dspat ve sodyum slfat gi bi madenl erde nemli mikt arda r ezer ve
sahi p ol dugumuz ve rekabet gcmzn yksek oldugu bilinmekt edi r .
Dolayisiyl a, bu kaynaklarin i slenmesi , bunl ardan, nce yari mamul , daha
sonr a mamul r nl erin r et ilmesi ve bu r nl eri n il gili sanayi dall arinda
kull animinin dest eklenmesi gi bi , ulusl ararasi piyasal arda rekabet
gcmz art t iracak yapil anmal arin uygul anmasi gerekmekt edir. Ayrica
bu rnleri n yeni kullanim al anl arinin beli rlenmesi ne ynelik bilimsel ve
HAZRAN 2010
12
t eknol oj i k ar astir mal arin yapilmasina ve t esvi k edilmesi ne de iht iya
vardir.
l keleri n kal kinma ve ekonomik geli siminde nemli yeri ol an madencilik ve
ent egr e ret i m sanayi , en byk kat ma degeri yarat makt adir .
Geli smis lkelerde hal en, GSMHda madencili gin payi; ABDde % 5,
Al manyada % 4.0, Kanadada % 3.7, Avust ral yada % 6.5, Rusyada %
22, Sili de % 8. 5, G.Afri kada % 6.5, Brezilyada % 3 ve Trkiyede i se %
1. 2 dzeyindedi r.
Bazi Met al l er i n Ki si Basina Tk et i ml er i k g/ k i si ,
D n ya
N f u su n dak i %
Pay i
Al mi n yu m
k g/ k i si
Bak ir
k g/ k i si
Raf i n e
Ku r su n
k g/ k i si
Sl ab
i n k o
k g/ k i si
Ni k el
k g/ k i si
el i k
k g/ k i si
( 2 00 3)
ABD 4. 6 22. 3 10. 9 6. 1 4. 9 0. 56 458. 2
Kanada 0. 5 26. 6 8. 9 2. 1 5. 8 0. 50 606. 4
B. Avrupa 6. 9 14. 2 10. 0 4. 0 5. 8 0. 97 381. 1
Japonya 2. 1 17. 7 10. 8 2. 7 5. 4 1. 53 562. 8
Avust ralya 0. 3 18. 3 8. 9 2. 4 11. 4 0. 08 340. 7
Kore 0. 8 17. 6 18. 4 6. 6 9. 3 1. 92 756. 8
Trkiye 1. 1 3. 3 3. 7 0. 9 1. 2 0. 00 188. 8
D. Avrupa 1. 8 6. 5 3. 0 1. 8 1. 8 0. 07 193. 5
G. Amerika 8. 6 1. 8 2. 0 0. 8 1. 1 0. 04 81. 8
Kaynak: Unit ed Nat ions, WBMS
Gnmzde dnya sanayi enerj i hammaddel eri disinda kal an 350- 400
mil yar dol arlik maden ve minerali i sl eyerek 3, 8 t ril yon dol arlik ar a mali
hali ne get i rmekt edi r. ABD, 1999 yilinda, 39 milyar dol arlik maden
mi neralinden 422 milyar dol arlik ara mali r et mi st i r . Bu ar a mallari yi ne
sanayi sekt rnce u r nler hali ne get ir il erek 33 t rilyon dol arlik dnyanin
ve 9 t rilyon dolarlik ABDni n GSMHl arinin t emelini olust ur makt adir .
Gr ldg gibi dnya ekonomi si eski den oldugu gi bi bugn de madencilik
sekt rne dayanmakt adir.
HAZRAN 2010
13
esi t li madenl eri n bugn bilinen r ezervl eri nin, bugnk t ket i m hiziyl a,
t kenme mrl eri ; kmr, 400 yil; alminyum, 1027 yil; ant imuan, 30 yil;
krom, 143 yil; bakir, 75 yil; alt in, 45 yil; i ndiyum, 13 yil; kursun, 42 yil;
ni kel , 90 yil; fosfor, 345 yil; plat i n, 360 yil ; gms, 29 yil; t ant al yum, 116
yil ; kal ay, 40 yil; uranyum, 59 yil ; i nko, 46 yil ; ol arak hesapl anmakt adir .
l kemi zde uygul anan yanl is ekonomik poli t ikal ar; yat irimi degil , rant i
t esvik et mi st i r . Dnyadaki geli smelere par al el ol arak yillardir srdrlen
bu ekonomi k poli t ikal ara karsin r ant ekonomi sini degil , yat irim yapan,
r et en bi r ekonomi k yapinin savunulmasi gerekli di r . Madenlerini en efekt if
biimde ret en, ni hai r ne dnst r en bir madencilik sekt r i in
mcadel e edilmeli, grs ve ner iler olust ur ulmalidir . Madencilikt eki en
nemli polit i kamiz lkemi zi hammadde r et i p sat an bi r kaynak ol makt an
ikarip dnya pazarl arinda kat ma deger i yksek son r nl erde sz sahi bi
bir l ke konumuna get i r mek ol malidir .
MADENCLG DGER SEKTRLERDEN AYI RAN ZELLKLER,
- r et ildi ginde yeri ne konulamayan t kenen varliklardir .
- Her asamasi ok ri sklidi r.
- Yat irimin geri dns sreci uzundur.
- Yer seim sansi yokt ur , bul undugu yerde i sl et il mesi zor unludur.
- Ist ihdam ve kat ma deger yar at an emek yogun bi r sekt rdr.
- evreye et kisi nlenebilen veya kont rol edilebil en bi r sekt rdr.
- Genellikle kir sal kesi mlerde yapildigindan g nler.
- Madencilik yapil an bl geler daha hizli kalkinir .
- Ekonomi k kalkinma i in madenleri n i slet il mesi gerekli di r .
- Kri zl erden en ok et kilenen sekt rl erden bi ri si di r .
- Madencilik faaliyet l eri dur dur ul dugunda yeniden r et ime alinmasi byk
mali yet l ere neden ol makt adir .
HAZRAN 2010
14
REZERVLER
RETMLER
RUHSAT DAGI LI MLARI
HAZRAN 2010
15
HAZRAN 2010
16
TRKYE MADEN REZERVLER
Ci nsi
Rezer v
( Gr + Muh ) ( Ton )
Aik l amal ar
Alt in 328 Met al Au ( pot ansiyel 560 t on)
Al ni t 3. 974.860 % 7. 54 K
2
O
Ant i muan 99. 306 Met al Sb
Asbest 29. 646.379
Degisi k lif boylarinda, lif yzdesi % 4
' n zeri nde
Asfalt i t 82. 000.000 AI D: 2876- 5536 Kcal / kg
Bakir 1. 462.580 Met al Cu
Bari t 34. 222.792 % 71- 99 BaSO
4
Bent oni t 241. 519.504 Sondaj + dkm+ agart ma
Bit ml Si st 1. 641.381. 000 Or. AI D 541- 1390 Kcal/ kg
Boksi t 68. 910.000 % 55 Al
2
O
3
( 25.667.000 Met al Al)
Bor 3. 052.568. 000 % 24. 4-35 B
2
O
3
( Gr + Muh+ Mm)
Civa 3. 820 Met al Hg
inko 1. 659.502 Met al Zn
Demi r 113. 252.000 % 55 Fe ( 82 458 750 t met al Fe)
Di at omit 44. 001.040 iyi kalit e
Di st en 3. 840.000 % 21- 52 Al
2
O
3
Dol omit 19. 817.124. 196 % 15 MgO ve zeri
Fel dspat 372. 790.701 Al bit ve Ort okl az
Fosfat 70. 500.000 % 19 P
2
O
5
Fl uori t 2. 530.694 % 40- 80 CaF
2
Grafi t 86. 736 2- 17 C
Gms 5. 740 Met al Ag
Kaya Tuzu 5. 157.036. 177
% 88, 5 zeri NaCl ieri kli
( 200. 000. 000 t onu gl rezervi )
Kaol en+
Illit + Hall oysit
Kil ( Ser+ Ref)
420. 647.806
%15- 37Al
2
O
3
Seramik+ Refr akt er kili
Krom
26. 637.873
198. 100.000
% 20 zeri Cr
2
O
3
% 5. 34 Cr
2
O
3
ort alama t enrl
Kursun 795. 201 Met al Pb
Kuvars Kumu 1. 884.208. 585 % 90 zeri Si O
2
Kuvarsi t 2. 460.735. 184 % 90 zeri Si O
2
Kkr t 625. 700 % 32 S
Linyit 12. 000.000. 000 AI D: 868- 5000 kcal / kg
Ll et asi 1. 483.670 iyi , or t a kali t e ( Sandik)
Manganez 3. 200.000
%34.54 Mn ( Met al Mn ieri gi
1. 576.000)
Manyezi t 106. 673.833 % 41- 48 MgO
Mermer 5. 137.342. 751
m3 t opl am pot ansiyel r ezerv ( 13
933 mil. t on)
HAZRAN 2010
17
Moli bden 372. 657
( 0. 5- 0. 27 Cu esdegeri , 0.01- 0. 0176
Mo; Gr + Muh+ Mm)
Ni kel
39. 500.000
179. 000
Lat eri t ik ( % 1. 34 Ni , 0, 042-0, 060 Co )
Slfi t ( % 1- 4 Ni )
Olivi n+ Duni t 190. 000.000 Iyi Kalit e Pot ansiyel r ezerv
Perlit 5. 688.021. 716 Degisi k genlesme oranl arinda
Pomza 1. 397.786. 725 ( m3) iyi kalit e
Profillit 6. 644.000 Seramik+ refrakt er+ i ment o
Sepiyoli t 13. 535.374 % 50 zeri Sepiyoli t i eri kli
Sodyum Slfat 11. 050.467
% 81 NaSO
4
( 13. 040. 000 t onu gl
r ezervi )
St ronsi yum
( Sl est i n)
347. 101 % 72 zeri SrSO
4
Talk 427. 574 iyi kalit e
Taskmr 1. 126.548. 000 iyi kalit e
Tit an
161. 348.413
5. 131.969
% 0, 87-0, 98 Ti O
2
( Grnr- pl aser)
SAKARYA- KARASU)
% 4,95 Ti O
2
( Grnr- Pri mer)
MANISA- ALASEHIR
Tor yum 380. 000 % 0. 21 ThO
2
Trona 836. 283.891 % 56 zeri Tr ona
Uranyum 9. 129 % 0. 05-0. 1 U
3
O
8
Vanadyum 41. 346
Seydi sehi r boksi t l erinde % 0, 05- 0, 07
V
2
O
5
degerl eri nde vanadyum
sapt anmistir.
Vol fram 36. 719 Met al W
Voll ast onit 31. 500.000 Dsk kalit e
Zeoli t 344. 217.073 Kli nopi t iloli t + Hyl andi t ( gr .+ Muh)
Zimpara 3. 607.564 iyi kalit e
Kaynak : MTA
HAZRAN 2010
18
HAZRAN 2010
19
HAZRAN 2010
20
HAZRAN 2010
21
HAZRAN 2010
22
HAZRAN 2010
23
HAZRAN 2010
24
KMR REZERVLER/ RETM
Dnya t askmr rezervlerinin % 0,0308i, linyit rezervlerinin ise % 2si
lkemizdedir ,
r et im dagilimi r uhsat a gre dzenlenmist ir .
KAMU ( EAS, TKI, TTK ) ret imi olarak verilen rakamlar iersinde,
kamunun r dovans, hizmet alimi, disaridan sat in alma seklinde zel sekt r
marifet iyle r et ilen kmr ler de vardir . rnegin TKI Kur umu Genel
Mdr lgnn 2008 yili iin deklare et t igi t venan kmr ret iminin
yaklasik 6.479. 536 t onu rdovans, yine yaklasik 1.188. 139 t onu hizmet
alimi ( ihale) yoluyla zel sekt r marifet iyle r et ilmist ir .( 4) Ayni durum
EAS ve TTK iinde geerlidir.
( 2) Maden M h en di sl er i Od asi Task m r Rapo r u Ocak / 2 0 10
( 3) T.C. En er j i ve Tab i i Kaynak l ar Bak an l igi - Maden sl er i Gen el M d r l g
( 4) TK Kur u mu Gen el M d r l g 2 008 y ili Faal i yet Rapor u
REZERVLER
TASKMR LNYT BRM
DNYA 430, 9 416, 6 Milyar t on
TRKYE 1,330 8, 695 Milyar t on
( 2)
RETMN DAGI LI MI
2004 2005 2006 2007 2008 BRM
EAS 13.807.468 24.959.522 27.372.717 34.871.446 38.140.044 TON
TK 24.108.793 27.812.057 30.022.120 33.160.733 42.047.055 TON
. SEK 4.745.295 4.122.615 4.355.287 3.536.119 4.539.138 TON
TTK 2.805.654 2.621.263 3.131.233 2.453.762 3.359.889 TON
TOPLAM 45.467.210 59.515.457 64.881.357 74.022.060 88.086.126 TON
( 3)
HAZRAN 2010
25
TRKYE GENEL RUHSAT DAGI LI MI
MADEN ADI ARAMA SLETME N SLETME TOPLAM
MADEN 743 2. 692 75 3. 510
MERMER 232 2. 558 81 2. 871
I - A GRUBU 64 64
I - B GRUBU 945 945
I I . GRUP 15. 743 3. 815 19. 558
I I I . GRUP 181 14 195
I V. GRUP 16. 347 682 17. 029
V. GRUP 161 4 165
JEOTERMAL 5 5
TOPLAM 33. 407 10. 779 156 44. 342
31. 12. 2009
7
4
3
2
3
2
15.743
1
8
1
16.347
1
6
1
2
.
6
9
2
2
.
5
5
8
6
4
9
4
5
3
.
8
1
5
1
4
6
8
2
4 5
7
5
8
1
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
M
A
D
E
N
M
E
R
M
E
R
I
-
A

G
R
U
B
U
I
-
B

G
R
U
B
U
I
I
.

G
R
U
P
I
I
I
.

G
R
U
P
I
V
.

G
R
U
P
V
.

G
R
U
P
J
E
O
T
E
R
M
A
L
R
U
H
S
A
T

S
A
Y
I
S
I

(
a
d
e
t
)
RUHSAT DAILIMLARI
ARAMA LETME N LETME
31. 12. 2009 / MIGEM
HAZRAN 2010
26
STHDAM
HAZRAN 2010
27
Madencili k sekt rnde yakl asik 120. 000 kisi nin alistigi t ahmi n
edilmekt edi r. Madencilik i st i hdam agirlikli bi r sekt rdr. Sekt rde alisan 1
ki si di ger yan sekt rlerde alisan 12 ki siye i st ihdam sagl amakt adir.
l kemi zde i ssi zligi n nlenmesi i in yeni i st ihdam alanl arinin yarat ilmasi
zor unludur . Bunun i in de en nemli sekt r ler den bi ri madencilikt i r .
KMR MADENCLGNDE STHDAM
Tablo incelendiginde;
1995 yilinda 25628 olan ist ihdamin, % 94, 42 art isla 2008 yilinda 49487
ye ulastigi( 3) ,
kamuda ist ihdam art isinin olmadigi, 1995 yili r akamlarini kor udugu,
buna karsin zelde ist ihdamin ise 1995 e gr e dr t kat ar t t igi( 3) ,
t oplam ist ihdam iersinde 1995 yilinda % 59,5 olan kamu payinin 2008
yilinda %30,4 e dst g, % 40,5 olan zel payinin ise % 69,6 ya ulastigi
gr lmekt e olup, zellikle yer al t i ynt emi yle alisilan i sl et melerde i st ihdam
edilen i sileri n byk ogunl ugu ( yakl asik %70 ilkokul / ort aokul
mezunudur .( 6)
( 5) SSK v e SGK st at i st i k l er i ,
( 6) Mad en M h en di sl er i Odasi Maden l er de s Sagligi Kampan yasi, / 2 009,
S SAYI SI %
YI L
KAMU ZEL
TOPLAM
KAMU ZEL
1995 15261 10367 25628 59. 5 40.5
2004 18248 20244 38492 47. 4 52.6
2008 15051 38492 49487 30. 4 69.6
( 5)
HAZRAN 2010
28
SYER VERLER
TESPTLER
HAZRAN 2010
29
KMR RETM YAPI LAN 250 SYER VERLER
T. C. alisma Ve Sosyal Gvenlik Bakanligi Is Teft i s Kurulu Baskanliginca
772 adet Yeral t i Ve Yerst Maden Isl et mesinde Proj e Denet imi
yapil mistir . Bunlardan 250 adet kmr isl et mesi veril eri ne gr e;
Tablolar incelendiginde;
islet melerin 7sinde t eknik nezar et inin bulunmadigi,
pat layici madde kullanilan 101 kmr islet mesinin % 77sinde pat layici
madde deposunun bulundugu, % 23nde ise depo olmadigi,
yer alt i kmr islet meciligi yapilan 157 islet menin, ancak % 57sinde gaz
lm yapildigi, % 43sinde ise herhangi bir gaz lmnn yapilmadigi
grlmekt edi r.
( 7, 8) T.C.al isma Ve Sosy al G venl i k Bak an l igi, s Tef t i s Ku r ul u Bask anl igi Yer al t i ve Yer st Maden
sl et mel er i nde Pr oj e Denet i mi Deger l en di r me Rapor u / 200 5
FENN
NEZARET
SLETME SEKL
PATLAYI CI
MD.KULLANI MI
PATLAYI CI
MD. DEPOSU
SYER
SAYI SI
VAR YOK YERALTI YERST EVET HAYI R VAR YOK
250 243 7 157 93 101 149 78 23
( 7)
GAZ LM
SLETME SEKL SYER SAYI SI
YAPI LI YOR YAPI LMI YOR
YER ALTI 157 89 68
( 8)
HAZRAN 2010
30
SLETME
BELGES
SYER HEKM
SG
KURULU
S
SAYI SI
v ar y ok gr k sz v ar y ok gr k sz v ar y ok gr k sz
37114 40 200 10 68 18 164 70 16 164
( 9)
Tablo incelendi ginde;
kmr ret imi yapilan 250 isyer inde 37114 kisinin alistigi,
islet me belgesi gereken 240 isyerinin, % 83 olan 200 isyerinin bu
belgeye sahip olmadigi, ( maden islet meleri iin Islet me Belgesi alma
zor unlulugu kaldirildi)
alistir digi isi sayisina gr e is yer i hekimi alistirilmasi gereken 86 is
yerinin %20sinde isyeri hekiminin bulunmadigi,
alistir digi isi sayisina gr e is sagligi ve gvenligi kurulu bulunmasi
gereken 86 is yer inin %18inde kurulun bulunmadigi gr lmekt edir.
( 9) T.C.al isma Ve Sosyal G ven l i k Bak an l igi, s Tef t i s Kur u l u Bask an l igi Yer al t i Ve Yer st Maden
HAZRAN 2010
31
Ayni r apor un degerlendir me blmnde ve Zonguldak Karaelmas
niver sit esi Maden Mhendisligi Blmnde degisik kazalarla ilgili olar ak
hazir lanan bilirkisi r apor larinda( not seklinde ilet ildi/ raporla karma yapildi) ;
Yer al t i sl et mel er i i i n;
Uygun ve yet erli t ahkimat yapilmamakt adir . zellikl e r et i m bacal arinda
ve kilavuz arinlarinda geregi nden de fazl a aiklik bir akilmakt a, akici
arinlarda kapak t ut ul mamakt a, akici t avanl arda srme kama t ekni gi t am
ol arak uygulanmamakt adir. Ayaklarda il erl eme kadar gert me/ dol gu
yapil masi kurali uygulanmamakt adir. Gert meli ayaklarda ayak gk
hat t inin dzgn ol ust urul amamasi, domuzdaml arinin yk al mamasi gi bi
sebeplerl e arin pat l amasi, gk, t avan ve yanl ardan mal zeme dsmeleri
meydana gelmekt edi r .Zongul dak Havzasinda uygulanan gert meli- arina
paral el sarmali aga t ahkimat ynt emini n can damari ol an srme kama
ve damlarin ses- bes t elenmesi usulleri ok farkli ve eksik biiml erde
uygul anmakt a ve ayak gkl eri ne yol amakt adir .
Uygun ve yet erli haval andir ma si st emi nin bul unmamasina bagli olar ak
baca ve kil avuz arinl arindaki met an geli ri desarj edilememekt edi r . Tali
Haval andirmanin yanlis uygulanmasina ( ok uzun bor u hat l arinda
engell enemeyen kaaklar, kisa devr eye yol aan ek t ali vant il at r ler , gc
ok az ya da gereginden fazl a t ali vant ilat rl eri n kull anilmasi) Bu sebeple
met an yanmasi ve gri zu pat l amal ari meydana gel mekt edi r . Bagimsiz
haval andirma il kesi nden ( ret i m is yer lerini n, seri haval andirilmamasi,
farkli paral el koll arda yer almasi) verilen dnl er zel li kle ok sayida i s
yeri ve i sinin et kilendi gi byk kazal ara neden ol abilmekt edi r .
r et i m i s yerl erinde nefesli k ve kaamak yol u ol arak kullanilmak zere
yer st bagl ant ili iki nci bi r yol bulunmamakt adir . Bu sebepl e kaza
durumunda kur t ar ma alismal ari zor lasmakt a ve bazen
olanaksizl asmakt adir . Isil er ocakt an acil ve gvenli bi r sekil de t ahliye
HAZRAN 2010
32
edilememekt edi r . Ayrica bu durum ocak havalandir masini da olumsuz
et kilemekt edi r.
Tehlikeli gazl ar i in bazi byk islet mel erde sr ekli gaz i zl eme si st emi
kur ul u ol up, erken uyari si st emi bul unmamakt adir . Bu sebepl e, t ehlikeli
gazlarin srekli t aki bi yapilamamakt a, gerekli t edbi rl er zamaninda
alinamamakt a ve t ehlikeli duruml arda ocagin acil t ahliyesi
sagl anamamakt adir.
Gri zulu ocakl arda kull anilmasi zor unl u ol an Al Sz ve kendili ginden
emniyet li el ekt rik donanimin ve devre kesi ci donaniml arin zamanl a ve
t ami r - bakim gr dke bu zelligi ni yi t i r mesi iyi denet l enmeyen bi r
husust ur .
Il kyardim ve t ahlisiye ist asyonl arinin kurul mamasi, mevcut l arin ise uygun
ni t elikt e ol mamasi nedeni yle kaza sonucu kur t ar ma ve ilk yar dim isl eml eri
zamaninda yapil amamakt adir .
Ocakt a uygun vasift a gaz l m ci hazinin bul unmamasi, her vardiyada
munt azam ar alikl arl a gaz lml erinin yapilmamasi, ferdi maskel erin
bulunmamasi ve/ veya kull anil amamasi, alisanl arinCH4 ( met an) , CO
( karbonmonoksi t ) , CO2 ( karbondioksit ) ve di ger t ehlikeli ve zar ar li
gazlar da et kil enmesine neden ol makt adir .
Pat l ayici maddelerin ocakl arda kullanil abilecek zellikt e ol mamasi,
yet kisi z ve ehl iyet si z ki silerce at esl enmesi , kur allara t am uyulmamasi,
at esl emel erde gerekli gvenlik t edbi rl erini n alinmamasi nedenleri yle ci ddi
kayipl arl a sonul anan kazal ara sebep olmakt adir .
Yangin ve pat l amadan sag olarak kur t ul anlar, yet erli egit i m ve
t at bi kat larin yapilmamasi nedeniyle olusan panik sonucu bi reysel oksij en
HAZRAN 2010
33
maskel erini kullanamamakt a, gvenli ikis yoll arini bulamamakt a ve bu
durum l mleri art t irmakt adir.
alisanlarin ocak i i egimli yoll arda mal zeme t asinan vagonl ara
bi nmeleri, vagon kamal arina karsi t edbirlerin alinmamasi, yoll ardaki
aralikl arin yet erli ol mamasi, nakliyat la il gili lml ve uzuv kayipli i s
kazal arini meydana get i rmekt edi r.
Yer st sl et mel er i i i nse,
Kademe olust ur ulmamasi, kademe ykseklikl erini n bom seviyesinin ve
deri n l agim delikleri nin ok st nde olust ur ul masi, kademel ere uygun sev
veril memesi , aynal arda gerekli hall er de kavl ak ve at l ak kont rol
yapil mamasi sebepleri yle ki t le ve bl ok kayma veya dsmesi sonucu i s
kazalari meydana gelmekt edi r . t espit ler i yapilmis, ( 10)
( 1 0) T. C. al isma Ve Sosyal Gv en l i k Bak anl igi, s Tef t i s Kur u l u Bask anl igi Yer al t i Ve Yer st Maden
HAZRAN 2010
34
Sonu blmnde ise;
Isyerl erinde i s sagligi ve gvenli gi bilincini n ol ust ur ul masi ve
gelist i rilmesi , ncelikle i s sagligi ve gvenligi konusunda t m ilgililerde
kl t rel bi r degisi kligi zorunl u kilmakt adir. Bu amala t araflar arasinda
isbi rli ginin gereklesmesi , i sverenlere, i sveren vekillerine i silere ve
t emsil cileri ne, t eknik el emanl ara, saglik personeline ve di ger t m ilgililere
yet erli ve srekli egi t imi n sagl anmasi gerekmekt edi r.Di ger t ar af t an
maden i syer l er i n de pr oj e den et i ml er i n e k apsaminin gen i sl et i l er ek
devam edi l mesi ger ek maden i sy er l er i ni n i s sagligi ve gvenl i gi
yn n den i zl enmesi ger ek se sz edi l en i sbi r l i gi ve egi t i m
al ismal ar inin dest ek l en mesi aisindan u ygun ol acak t ir . vur gusu
yapil mistir .( 11)
( 1 1) T.C.al isma Ve Sosy al G ven l i k Bak an l igi, s Tef t i s Ku r u l u Bask an l igi Yer al t i ve Yer st Maden
HAZRAN 2010
35
SKAZALARI
MESLEK HASTALI KLARI
HAZRAN 2010
36
I LO' nun 2003- 2008 yillari arasi is kazasi oranl arina gre Trki ye,
Hi ndi st an ve Rusya' dan sonr a lml i s kazal arinda nc sir ada
yeral makt adir . Ingilt ere' de i s kazal ari orani yzde 1, Almanya' da yzde
2. 5, Fransa' da yzde 3.5, Ispanya' da yzde 4 civarinda i ken, Tr kiye' deki
oran ise yzde 9. 5- 10 arasindadir .
Trki ye' de yaklasik 1 milyon 220 bi n i s yeri ve yakl asik 9 milyon i si
bulunmakt adir. Is yerl erini n yzde 99.7' si KOBI ni t eli gi t asimakt a ve
isileri n yzde 83. 8' i KOBI' lerde alismakt adir. Is kazal arinin yaklasik
yzde 81'i de KOBI' lerde meydana gel mekt edi r. Trkiye' de 2008' de 72 bi n
963 i s kazasi meydana gel mis, ayni yil 539 meslek hast aligi il e
kar silasil mis ve 866 ki si bu nedenlerle yasamini kaybet mi st i r.
Is kazal ari daha ok maden, met al , maki ne, mobil ya, t ekst il , nakliyat ve
insaat sekt rl eri nde yasanmistir . lm oranlarina bakil diginda i se sir al ama
maden, insaat , nakliyat , met al , mobilya olarak gerekl esmi st i r .
Is kazal arinin l kemi ze get i r di gi maliyet , 2008 yilinda yakl asik 4 milyar
875 milyon li r adir . Is sagligi ve gvenli gi ile ilgili t edbi rl er alinsaydi bu
mali yet l erin yakl asik yzde 98'i ne kat l anmak zor unda kalinmayacakt i.
Bursa' daki maden ocagi kazasindan sonr a bugne kadar 30' dan fazl a
maden ocagi kapat ilmis, 150' den fazla maden ocaginin ruhsat i i pt al
edilmi st i r.
* Ek: 1 Is kazal arina iliskin Odamiz t arafindan kaydedilebilen 2010 yilina
ait kaza verileri ekt e sunul must ur.
HAZRAN 2010
37
SKAZASI ORANLARI
HAZRAN 2010
38
TRKYE KMR MADENCLGNDE STANDARDZE S KAZASI
ORANLARI
YI LLAR STANDARDZE S KAZASI ORANI
2004 1049, 9
2005 1392, 9
2006 1525, 9
( 12)
S.s Kazasi O ( % ) = ( FKKS/ BKS) * 100
BKS= GKS* ZSS
GKS= KTKS/ TSS
S. s Kazasi O: St andardize Is Kazasi Orani
FKKS: Faali yet Kolundaki Is Kazasi Sayisi
BKS: Beklenilen Is Kazasi Sayisi
GKS: Genel Is Kazasi Sayisi
ZSS: Incelenen Is Kolundaki Zorunlu Sigort ali Sayisi
KTKS: Kaydedilen Toplam Is Kazasi Sayisi
TSS: Toplam Sigor t ali Sayisi
Tablodan gr ldg gibi;
2004 yili St andardize Is Kazasi Orani % 45,3 art isla 2006 yilinda
1525, 9a ulasmistir.
( 1 2) SSK i st at i st i k l er i
HAZRAN 2010
39
BYK MADEN KAZALARI
HAZRAN 2010
40
Tablo incelendiginde;
1983- 2010/ Mayis t arihleri arasi olan 27 yilda ayni anda t en fazla
alisanin ldg 17 adet maden kazasinin meydana geldigi,
kazalar sonucu t oplam 636 kisinin hayat ini kaybet t igi,
bu kazalar dan sadece bir inin met al (Kast amonu/ Kr e) madeninde bant
yangini sonucu olust ugu, diger t mnn yer alt i kmr islet melerinde
meydana geldigi,
yer alt i kmr islet melerinde meydana gelen kazalarin 15 t anesinin
met an kaynakli grizu pat lamasi/ par lamasi, 1 t anesinin ise gk nedeniyle
meydana geldigi,
YER YI L NEDEN L SAYI SI
TTK/ Ar mut uk / k mr 7 Mar t 1983 Gr i zupat l amasi 103
TTK/ Kozl u/ k mr 10 Ni san 1983
Gr i zu pat l amasi
10
Yeni el t ek / Amasy a/ k mr 14 Temz 1983
Gr i zu pat l amasi
5
TTK/ Kozl u/ k mr 31 Ocak 1987 Gk 8
TTK/ Amasr a/ k mr 31 Ocak 1990
Gr i zu pat l amasi
5
YEN ELTEK/ Amasy a/ k mr 7 Subat 1990
gr i zu pat l amasi
68
TTK/ Kozl u/ k mr 3 Mar t 1992
Gr i zu pat l amasi
263
Yozgat / Sor gu n/ k mr 26 Mar t 1995
Gr i zu pat l amasi
37
Er zur um/ Ask al e/ k mr 8 Agust os 2003
Gr i zu pat l amasi
8
Kar aman/ Er menek / k mr 22 Kasim2003
Gr i zu pat l amasi
10
or um/ Bayat / k mr 9 Agust os2004 Gr i zu par l amasi 3
Kast amonu/ Kr e/ met al 8 Ey l l 2004 Yangin 19
Kt ahya/ Gedi z/ k mr 21 Ni san 2005
Gr i zu pat l amasi
18
Bal ik esi r / Dur su nbey / k mr 2 Hazi r an 2006
Gr i zu pat l amasi
17
Bur sa/ Must af ak emal pasa/ k mr 10 Ar al ik 2009
Gr i zu pat l amasi
19
Bal ik esi r / Dur sunbey / k mr 23 Subat 2010
Gr i zu pat l amasi
13
TTK/ Kar adon/ k mr 17 May is 2010
Gr i zu pat l amasi
30
TOPLAM 609 27
GENEL TOPLAM 636
( 18)
HAZRAN 2010
41
yer alt i kmr islet melerinde gr izu pat lamasi/ par lamasi sonucu meydana
gelen kazalar da t oplam 609 kisinin, gk nedeniyle ise 8 kisi olmak zer e
t oplam 636 kisinin hayat ini kaybet t igi,
grizu pat lamasi/ parlamasi sonucu meydana gelen kazalarin, 40. 6
kazazede/ kaza karakt erist iginde oldugu,
ocaklarin daha da derinlesmesi, alisma sart larinin daha da zorlasmasina
ragmen ISG alaninda yapilan alismalar sonucunda 1992 yilindan 2010
yilina kadarki 18 yilda TTK/ ZONGULDAK da byk bir kazanin olmadigi,
Mayis/ 2010 t arihinde TTK/ KARADON da olan kazanin ise TTKnin hizmet
aldigi yine zel fir manin alistigi ana kat lagiminda meydana geldigi,
1992 yilindan 2010 yillari arasindaki 18 yilda meydana gelen 11 kazanin
zel sekt r kmr ocaklarinda olust ugu, t oplam 231 kisinin ldg
bununsa 21 kazazede/ kaza karakt erist iginde oldugu, bu kar akt er ist igin
kamuya nazaran azliginin nedeninin kazalarin kk ve ort a lekli maden
islet melerinde meydana geldigi bu nedenle alisan sayisinin azligindan
kaynaklandigini ancak kaza sonunda o vardiyada alisan isilerin byk
ogunlugunun hat t a t mnn hayat ini kaybet t igi,
grizu pat lamasi/ par lamasi meydana gelen kazalardan, 3nn mart
ayinda, 2ser t anesinin subat , nisan, agust os aylarinda, 1er t anesinin ocak,
mayis, haziran, kasim ve aralik aylarinda meydana geldigi,
ocak gazlarindan zellikle met ana zel dikkat edilmesi geregi
grlmekt edi r.
( 1 8) Maden M h en di sl er i Od asi k ay it l ar i
HAZRAN 2010
42
SKAZALARI NDA
HAYATI NI KAYBEDEN
MADEN MHENDSLER
HAZRAN 2010
43
( Oguz EKERC, Er ol AKTAN, Yavuz BLGNOGLU, Tayf un NAL,
br ahi m ZTRK, Sey f et t i n TAS, Hasan EVRGEN, Hi dayet SEVN,
Er gu n YI LDI Z, Hamdi YAZAR, Hu r i ye GNEY, Haydar ZAT, Den i z
TANRI VER, zg r SEKN, Kor ay KEBABI , Ramazan YAVUZ )
1981- 2010 yilarinda meydana gelen kazalar da 16 maden mhendisinin
hayat ini kaybet t igi, kazalar dan sadece ikisinin met al madeninde olust ugu,
digerlerinin ise yer alt i kmr maden islet mesinde meydana geldigi,
bunlarinda grizu pat lamasi/ par lamasi ile gaz nedenli oldugu gr lmekt edir .
( 1 9) Maden M h en di sl er i Odasi k ayit l ar i
HAZRAN 2010
44
RNEK KAZA ANALZLER
HAZRAN 2010
45
KAZA ANALZLER
Met an kaynakli byk kmr madeni kazal ari ile ilgili ol arak Maden
Mhendi sleri Odasi kayit l arinda var ol an kaza ile il gili t espi t leri n yapil digi
r esmi dokmanl arin oldugu adet kaza ayri ayri i ncel enmi st i r.( kaza yeri
belirt ilmeden )
Aslinda ol masi gereken, pr oakt i f yakl asimla zellikl e byk maden
kazalarindan sonra, kazanin ol dugu isl et mede kamu eliyl e yapil an ilk
t espi t l erin sekt r akt rl eri ne ilet ilerek kendi i sl et melerinde ri sk al gil amayi
ne ikararak, eksikli kleri ni gi dermeleri ni sagl amak ol malidir ..
KAZA 1,TESPTLER;
" .. nolu bacada lagim at imi ile birlikt e, nolu bacada gr izu pat lamasi
meydana gelmist ir .
Ocakt a kullanilan elekt r ik t echizat i, t esisat i ve elekt r ik mot or lari alev
sizdir maz ( ALSz ) zellik t asimamakt adir .
Yet erli sayida ehliyet li bar ut u yokt ur .
Gaz lm cihazlari bulunmamakt a, lm kayit larina r ast lanmamistir .
Havalandirma plani olmayip, ana hava akimi ocak iersinde t abanlara
yapilan kapilar ve t aban yollarinda esit li yer lere konulan dr t adet t ali
havalandirma pervanesiyle yapilmakt adir. Hava kapilarinin aik kalmasi
veya pervanelerin kisa devre yapmasi nedeniyle havalandirilmayan
kisimlar olusmakt adir . ( 20)
( 2 0) SG BAKANLI GI , Maden l er d e Kazal ar in n l en m esi Hak k in da Komi syon Rapo r u , Hazi r an / 1 9 95
HAZRAN 2010
46
KAZA 2 , TESPTLER;
kaza olan islet mede 25 isi alismakt a olup, ilgili kanun ve
ynet melikler geregi is gvenligi mhendisi, ISG kurulu, is yeri hekimi
alistir ma ykmllg yokt ur.
at ilan 2 at imdan sonr a yapilan 3. at im sir asinda gr izu pat lamasi meydana
gelmist ir .
ayak havalandir masi 12 cm apinda seffaf vant ple yapilmakt adir .
at esleme zaman zaman manyet o ile yapilmayip, aydinlat ma bas
lambasinin aks ve pil ile yapilmakt adir .
ocak iersinde aydinlat ma iin kullanilan ekipmanlar, kablolar ve elekt r ik
panosu ant igrizu degildir .
ocak iersinde sigara iilmekt edir .
gaz lmleri on gnde bir yapilmakt a, dzenli kayit t ut ulmamakt adir .
CO maskeleri ocakt a bulunmakt a ancak isiler yanlarinda
t asimamakt adirlar. ( 21)
( 2 1) SGB Bu r sa Bl ge M d r l g n n MMO SI NA Hi t ap 11. 0 2. 2 0 10 Tar i h Ve 0 2 27 4 Sayili Yazisi Ve
Ek i
HAZRAN 2010
47
KAZA 3 , TESPTLER;
st t avan yolunda ( kr baca ) t ahkimat , t ar ama ve r et im hazir ligi
yapilmakt a olup, lagim delikler i delinmist ir . Tali havalandir ma yapilmakt a
olup, ayakt a gert ilen kisimlardaki kizisma ve yanginin nlenmesi iin
perde baraj lar yapilmis, nleme iin bacaya yet erli ve et kin hava
ver ilmedigi, bu nedenle met an or aninin ykselmesi sonucu bir kaynakla
pat lamistir.
kont r ol sondaj lari yapilmamistir .
uzakt an izleme 2 adet sensr algilama grubu sayica yet er siz olup ayrica
bulunduklari yerler it ibar iyle seyrelmis gaz lm yapmakt adir .
ayakt aki zincir li konveyr mot or larinin zaman zaman zorlama sonucu
yandigi, t amir at sonu ant igrizu zelligini kor uyup kor umadigi t espit i
yapilmadan t ekr ar yeralt inda kullanilmakt adir .
yksek met an lmleri kayit alt ina alinmamakt adir . ( 22)
( 2 2) SGB Bu r sa Bl ge M d r l g n n MMO sin a Hi t ap 11. 0 3. 201 0 Tar i h Ve 044 0 7 Say ili Yazisi Ve Ek i
HAZRAN 2010
48
KAZA 4 , TESPTLER;
Sist emdeki hava kapilarinin gvenli olmadigi,
Kullanilmakt a olan pervanelerin gcnn ana havalandir madan gelen
hava mi kt arina gre uygun olmadigi,
Kont rol ve Degaj sodaj larinin gvenliginin yet erli dzeyde yapilmadigi,
kont r ol sondaj larinin sonulari degerlendirilerek gerekli nlemler in
alinmadigi,
( . ) kat inda kullanilan elekt r ikli ekipmanlarin kablolarda ekler yapildigi
ve gazli ort ama uygun zelliklerinin uygun olmadigi,
Ocak ierisinde met an gazi oraninin %1, 5' u gemesine ragmen kesicilerin
enerj iyi kesmedigi,
( . .) kat i ir t ibat lagimlari ile su havuzlarinda yapilan alismalarda dzenli
olar ak gaz lmlerinin yapilmadigi ve lm sonularinin t ar afindan
dzenli olar ak kayit alt ina alinmadigi,
Met an gazi t ehlikeli dzeye ikmasina ragmen, gerekli ve yet kili kisilere
haber verilmedigi, izleme merkezi ve ocak arasinda seri bir dzenek
olust ur ulmadigi ocagin zamaninda t ahliye edilmedigi,
alisma alanlarina yer lest ir ilen sensr ler in yerlerinin degist ir ildigi,
ayarlarinin degist ir ildigi ve donanimlarinin amalari disinda kullanildigi,
Isyer inde alisan yet kili kisilere yet erli sayida gaz lm cihazi
ver ilmedigi ve gerekli yerlere ( alisma arinlarina) GP 322 ot omat ik gaz
lm cihazinin yerlest ir ilmedigi,
( .) kat inda alisan .. alt isver en isilerine CO veya ferdi kur t arici
maske ver ilmedigi, maskelerin kullanilmasi ynnde denet imler yapilmadigi
ve alisanlarin sadece belir li bir kismina CO maske kullanma egit imi
ver ildigi,
Not erce onayli Teknik nezar et i rapor deft eri olust ur ulmadigi ve t eknik
nezar et i t ar afindan gerekli denet imler yapilmadigi,
Asil Isver en t ar afindan r isk analizi yapilmadigi ve risk analizinin
olmadigi, Alt isveren nin saglik ve gvenlik dkmani ve acil durum
plani olmadigi,
HAZRAN 2010
49
nin isilerinden 23 isinin mesleki egit im belgesinin
bulunmadigi,
15- 30. 03. 2005 t arih ve 7562 sayili szlesme ile kurulmus olan asil
isver en- alt isveren iliskisinin 4857 sayili is kanununun 2. maddesine aykiri
oldugu, t espit edilmist ir .( 23)
( 2 3) al isma ve Sosyal G ven l i k Bak an l igi s Tef t i s Kur u l u Bask an l igi n ca h azir l an an r apo r u
HAZRAN 2010
50
KAZALARDA BELRLENEN
ORTAK NOKTALAR
HAZRAN 2010
51
KAZALARDA ORTAK NOKTALAR
\ Met an kaynakli maden kazal arinin t m, ayni anda bir den ok l ,
bir den ok yarali il e sonul anabilecek kazalarin olusabil ecegi ok r iskli
bl gelerde meydana gelmi st ir.
\ Kazal arin ncesinde veya kaza sir asinda di namit at imi yapil mistir .
\ Elekt rikli t ehi zat , kabl ol ar ve mot or lar al ev sizdirmaz ( ALSz) zellikt e
olmayip, bu zellikt e ol an mot orl ar da ariza yapt iginda yerst nde t ami r at i
sonr asi zelli gini koruyup kor umadigi kont rol edilmeden t ekr ar yeral t inda
kull anilmakt adir .
\ Haval andirma pl anlari yok veya yet ersi zdi r. Ocak i ersi nde zellikle kr
bacal arda yet erli ve et ki n haval andir ma yapil mamakt adir .
\ Saglikli hava ve gaz lmleri yapilmamakt a, kayit al t ina
alinmamakt adir . Uzakt an i zl eme yapilan ocakt a var ol an sensrl er, sayisal
ol arak yet ersi z, bulundukl ari yerl er i t i bari yle de seyrel mis gaz l ml eri
yapmakt adirl ar.
\ Sigara i il di gi t espi t edilen ocakt a, mevcut mevzuat a gr e alisan sayisi
lsnde i s gvenligi mhendi si, i syer i hekimi alistir ma ve i s sagligi
gvenligi kur ulu olust urma ykml lg yokt ur.
\ Isel denet im yapil mamakt adir.
\ alisanlarda ki si sel koruyucu bulunmamakt adir .
\ alisanl ar yet erli uzmanliga, sert ifi kaya ve mesl eki egi t ime sahi p
degil di rler.
HAZRAN 2010
52
zet l e;
Kazal arin t m; Maden ve Tas Ocaklari Ile Tnel Yapiminda Alinacak
Isi Sagligi ve Is Gvenligi Tedbi rl eri Hakkinda Tzk ile bu t zk
hkml eri dayanaginda ikaril an zellikl e Gri zul u ve Yangina Elveri sli
Ocaklar da Alinmasi Gerekli Tedbi rl er Hakkinda Ynet melik ve Yer Al t i ve
Yerst Maden Isl et melerinde Saglik ve Gvenlik Sart l ari Ynet meli gi
hkml eri gerekleri ni yerine get i r meme nedenler iyl e meydana gelmi st i r .
HAZRAN 2010
53
VERLERN
DEGERLENDRLMES
HAZRAN 2010
54
VERLERN DEGERLENDRLMES
Maden pr oj e ve uygul amal arinin madencilik bilim ve t eknol oj i si ne uygun
olar ak yapilmasinin sagl anmasi hem gvenlik hem de i slet me
ekonomi sini n sagl anmasi aisindan ni hai zm ol acakt ir .
lkemi zde gerek anlamda fi zi bili t e alismasi yapmadan geleneksel
t eknikl er kull anil arak hemen r et i me geilmekt e ve sonu ol arak hem i s
gvenligi zaafiyet i yasanmakt a hem de milyonlarca yillik bi r sr e
sonucunda meydana gelmi s ol an cevher yat akl ari bi r daha kull anil amaz
sekil de ziyan edil mekt edi r . l kemi zde madencilik sekt rnde ok kaza
olmasinin t emel nedeni budur . Bu t emel den yol a ikarak mevcut veriler
degerl endi ril di ginde, meydana gel en i s kazal arinin kk nedenlerine
ulasmak zor ol mamakt adir. Bunl ar, ana basliklar halinde asagidaki
siral anmistir.Syle ki;
\ 1980 ve zellikle 1990 yillarindan i t ibaren, Trki ye' ni n
gelismesini n nndeki engelin kamu kur ulusl ari ol dugu, devl et i n
klt lmesi ve kamunun faaliyet al aninin daral t ilmasi il e lke sor unl arinin
zlebilecegi syl eminin madencilik sekt rne yansimasi,
kamu madencilik kur ulusl arinin kapat ilmasi,
zell est i rilmesi ,
r dovans ( ki r alama) il e zel sekt re devr edil mesi ,
kamu kur ulusl arinin yapmakl a sor uml u ol dukl ari i sl erin zel
si r ket l ere gr dr l mesi seklinde olmust ur. Ancak bu gne kadar,
madencilik sekt rnde zell est i rme ve zellest i rmeye yneli k ol arak
yapil an rdovans ve benzeri alismalari sekt rdeki i s kazal arini
art ir digi, ( 24)
\ Isveren duyarsizligi,
HAZRAN 2010
55
\ zellikl e zel sekt r i syerl erini n byk ogunlugunda, sekt r
il gilendi r en kanun, t zk ve ynet melikl er geregi yapilmasi gereken is
sagligi ve gvenli gi st yapi organi zasyonunun ( t eknik nezar et i, is yer i
hekimi, is sagligi ve gvenligi kur ulu v. s ) yapil madigi,
\ Isl et melerde, Maden Ve Tas Ocakl ari Ve Tnel Yapiminda Alinacak
Isi Sagligi Ve Is Gvenligi Tzgnn deklare et t i gi nlemleri nin
alinmadigi, ( uygun ve yet erli t ahkimat , havalandir ma/ cebr i havalandir ma,
gaz lm cihazlari ve gaz lmler i, yerst ile iki baglant i, kisisel
kor uyucular, egit im, t ahlisiye ist asyonlari ve t ahlisiyeciler, uygun vasift a
pat layicilar ve ehliyet li at esleyiciler, sevler v. s)
\ i sel ve zellikl e gerek nit elik ve gerekse ni celik anlaminda
kamusal denet i msi zlik,
\ yet ersi z uzmanlik, alisanl arda deneyimsi zlik, egit i msi zlik,
\ alisanl arin rgt szl g , olumsuz ekonomi k ve sosyal kosullari i s
kazalarinin art masina neden olmakt adir .
( 2 4) Nad i r Avsar ogl u , T r k i ye Maden ci l i k Sek t r n de zel l est i r m e Uygu l amal ar i, MMO / 200 7
Maden M h en di sl er i Od asi Basin aik l amal ar i,
Maden l er de s Sagligi Kampan yasi, MMO/ 2 009
T.C.al isma ve Sosyal G ven l i k Bak an l igi, s Tef t i s Ku r u l u Bask an l igi Yer al t i ve Yer st Maden
HAZRAN 2010
56
ACLEN NE YAPI LMALI ?
HAZRAN 2010
57
ACLEN NE YAPI LMALI ?
Emek yogun t eknol oj i ile alisilan yeralt i kmr madenleri nde i s
kazal arinda si ddet i fazl a ol an kazal ar gk ve zellikle gri zu
pat l amalaridir. Bunl ardan ggn kaza siklik orani, grizu pat l amasina
gr e daha fazladir . Ancak, bu kaza sonucunda meydana gel en l m sayisi
daha az ol dugu i in bu kazal ar genelde sal t i st at ist ikl erde yer almakt a
kamuoyunda gndeme gel memekt edi r . Gelismis t eknol oj il erin ocak
emniyet ini n sagl anmasina olumlu et ki si byk olmust ur. Mekani zasyonun
ol dugu ocakl arda, i s kazal arindaki siklik ve si ddet oranlari azal malari
dikkat eki cidi r .
Met an kaynakli kazal arin nlenmesini n kesin zm met an
drenaj idir . Il k uygul ama Ingilt erede yapilmis ve daha sonr a t m dnyada
hem gvenlik hem de ekonomik yararlar sagl anmasi amaciyl a uygul anir
hal e gelmi st i r.
Met an drenaj inin sagl ayacagi yararl ar 4 ana baslik al t inda t opl anabili r:
1) r et im ncesi aiga ikabilecek met anin yakl asik %50 il a %90i
emil erek uzaklastirildigi iin yeral t i alismasi sirasinda t ehlike yarat acak
boyut t a met an geli rinin ol masi nl enecekt i r
2) Met an geli ri azal acagi i in havalandirma maliyet leri de azal acak ve
met an nedeniyle alisilamayan sr e nemli l de kisalacagi iin is veri mi
art acak ve mali yet l er dsecekt ir. Ayrica t oz ol usumu azal acak ve daha
r ahat bi r alisma or t ami ol usacakt ir ,
3) r et ilen met andan ekonomik bi r gelir sagl anacakt ir . Kmr met an
i eri ginin yakl asik 10 m
3
/ t on dan fazla ol dugu yerlerde ret i m ncesi
mut l aka met an drenaj i yapilmasi nerilmekt edi r ( ECEES No: 31, 2010) ,
HAZRAN 2010
58
4) Imzal amis ol dugumuz Kyot o Prot okoluna gr e 2020 yilindan sonr a
at mosfere salinan karbondioksi t ( CO
2
) ve met an ( CH
4
) mi kt arl ari
sinirl andirilacak ve her lke i in bi r kot a beli rl enecekt i r . 1 bi ri m met an
saliniminin neden oldugu sera et kisi 23 birim karbondioksit inkine esit t i r
( ECEES No: 31, 2010) . Bu nedenle, ocak havasiyla at mosfere veril ecek
karbon kot asi fazl asi met an iin ceza demek zor unda kalinacakt ir .
Kmr ret i mi sirasinda aiga ikmasi kesi n ol an met anin daha nceden
drene edil mesi ile hem cezadan kur t ulunacak hem de ekonomi k degere
sahi p bi r rn el de edebil ecekt i r . Dnyada nefeslik havasi i eri sinde
bulunan met andan dahi enerj i ret en si st eml er bul unmakt adir .
Bt n bu ayrint il ar yeri nde yapil acak t et kik ve deneyl erle beli rlendikt en
sonra bil gi sayarda sayisal gaz akis modell eri ol ust urul malidir. Bu sayede
met an geli ri opt imi zasyonu yapilabili r .lkemizdeki en nemli linyit havzasi
olan Somada yeni alisma blgelerinde,derinligin art masina bagli olar ak
kmr n yksek mikt ar lar da met an ier igine sahip oldugu belir lenmist ir .
Burada hat a yapilmasi asla kabul edilemez. Gerekli olan t m arastir malar
yapilmadan ve met an drenaj i gereklest ir ilmeden burada kesinlikle
r et ime baslanmamalidir . Kmr damarinin kalin olmasi ve havzada
gnmze kadar met ansiz or t amlarda alisilmasi nedeniyle t ecrbe
eksikligi nedenleriyle met an drenaj i yapilmadan ret im yapilmasi yeni bir
faciaya sebep ol abilir. ( 25)
\ ncelikli hedef, zellikle ayni anda bir den ok maden emeki sini n
lmne neden ol abil ecek kaza ol asiligi her an var ol an yer alt i kmr
madencili gi ol mali ve bur al ara odakl anilmalidir .
Tm sekt r bil esenl erini n kat ilimi ile yeralt i kmr i sl et meciligi
yapil an bl geler, i in Maden Mhendisleri Odasi t arafindan hazirl anan,
kamuoyuna ve sekt re sunul an ri sk har it asi gncellenmeli, ( 26) ncelikl e
met an kaynakli kazal ar i in ul u sal dzeyde aci l du r u m ve eyl em pl an i
hazirl anmalidir.
HAZRAN 2010
59
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii Kaynakl ar
Bakanliginin kadrolari maden mhendisleri ile glendi rilmeli, ayri bi r
kmr denet im gurubu kurul mali, beli rli bi r t er min pl ani erevesinde
hazirl anan eyl em pl anina gr e nceli kle bu blgeleri n denet iml eri nit elik ve
ni celik ol arak yet erli bi r sekil de yapilmalidir . Isel denet i me agirlik
veril melidi r .
ok ri skli bl gel erde i slet mecilik yapan i sver enler il e t opl ant i
yapil arak i s sagligi ve gvenligi ile ilgili mevzuat a uyul mama ( zellikle
havalandir ma, t ahkimat v. s ) konusundaki sor unl ari not edilmeli , zm
ner ileri gelist i rilmeli di r .
Pl anin ngrdg en kisa sr e iersi nde bu bl gel erde ncelikle iki
yerst bagl ant i ve cebri havalandirmal arin yapilmasi sagl anmali, di ger
nleml erin hayat i nceligi ne gr e yerine get i rilmesi t ermine bagl anmali,
aksi halde ocakl arin kapat il acagi dekl are edilmeli di r .
Siyasi hesaplarl a, akademik ve t eknik alt yapisi hazirl anmadan yeni
ni versi t e ve bl ml eri n ailmasina ve egit i min kalit esi zl est i ril mesi ne son
veril melidi r .( 27)
Bu bl gel erde alisanl arda egi t im ve deneyime nem verilmeli di r .
( 25) Km r Maden ci l i gi nde Met an Ynet i mi / Kisa Tek n i k Rapor / Pr of . Dr . Bah t i y ar n v er - H. Maden
M h en di sl i gi Bl m , Mu st af a Ak bal SGB s M f . Yar d imcisi, Hazi r an / 2 0 10
( 2 6) Maden l er de Ar ama- Ku r t ar ma/ r i sk h ar i t asi/ MMO- 200 8/ ANKARA
( 2 7) MMO/ 2. gr en ci Ku r u l t ayi 0 7- 0 8/ Mar t / 2 0 09 ANTALYA
HAZRAN 2010
60
MADENCLKTE
SORUNLAR
ZM NERLERMZ
HAZRAN 2010
61
SORUN: Mhendise gereken nem verilmemekt edi r .
ZM: Madenleri n aranmasi, bulunmasi, rezerv hesapl ari, ret i mi , t et ki k
ve anali zleri il e t eknol oj ik zellikl eri bt nyle mhendi slik isi di r . Bu
faali yet l erde mut l aka yet erli sayida mhendi s yer al malidir .
SORUN: Maden Mhendi sligi Egi t imi ist enil en dzeyde degildi r .
ZM: Ni t elikli maden mhendi si yet ist i rilmesi amaciyl a yeni den
planlama yapilmalidir . ni versit el erin gr et i m kadrosu ve al t yapi
eksi klikleri gi derilmelidi r .
SORUN: Yrrlkt e bul unan 4857 Sayili Is Kanunu; 50 den az i si
alistir an ( sekt rmz agirlikli olar ak bu durumdadir ) i syerleri nde i s
kazal arinin nl enmesinde yet ersi z kalmakt adir.
ZM: ikaril acak mevzuat lar ile madencilik sekt r de dhil olmak
zer e, ok t ehli keli grup kapsaminda degerl endi rilen bt n i syerl eri nde
isi sayisina bakilmaksizin, i s sagligi ve gvenli gi kurullarinin
olust urulmasi,Is yeri hekimi , Is gvenligi Uzmani ve mhendi s alistir ma
zor unl ulugu mut l aka sagl anmalidir .
SORUN: alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii
Kaynakl ar Bakanligi, denet l enecek i s yer i sayisi ve mevcut denet im
el eman sayisi dikkat e alindiginda gerekli denet i mleri yet eri nce
yapamamakt adir.
ZM: alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanliginin denet im kadrolarinin
sayisi mut l aka art t irilmali, denet l emeni n hedefine ul asabilmesi i in
islet mel erde alismis deneyimli maden mhendi sleri yle glendi rilmeli ,
bunl arin yanina yeni elemanlar kat il arak deneyiml erin akt aril masi
sagl anmalidir.
HAZRAN 2010
62
Madenl er, Anayasanin 168inci maddesine gr e, devl et i n hkm ve
t asarr ufu al t inda ol up, kont rol de yi ne devl et t arafindan yapilmakt adir .
Yasa ile, Enerj i ve Tabii Kaynaklar Bakanliginin madencilikt en sor umlu
biri mi ol an Maden Isleri Genel Mdrlgne madencilik faaliyet l eri nin i s
gvenligi ve i si sagligi ilkel erine uygun yr t lmesini t aki p et me" grevi
de verilmi st i r . Bu kur ul us, uzmanlik gerekt i r en ISG denet imi konusunda
el eman yokl ugu nedeniyle grevi ni yapamamakt adir. Maden Isl eri Genel
Mdr lg arama, i sl et me ruhsat i dahil 44 bi n r uhsat i 250 civarinda
t eknik el emanl a denet lemek zor unda kalmakt adir . Bunun fi ziken mmkn
olmadigi bilinmekt edi r . Bu denet iml er hi yapilamamakt a ya da eksik
yapil makt adir . Dol ayisiyla Maden Isler i Genel Mdrl g bu gereke
nedeniyl e hem ni t elik hem ni celik ol arak, bast a maden mhendi sleri ol mak
zer e di ger mhendi sl erl e kadr osunu glendi r mek durumundadir .
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi il e Enerj i ve Tabii Kaynakl ar
Bakanliginin denet l emedeki yet ki sinirlari aika beli rl enmelidi r .
SORUN: alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ikarilan yeni Is
Kanunu ve ilgili ynet melikleri , madencilik sekt r nde et ki n denet l emenin
yapil abilmesi bakimindan yet ersi zdi r .
ZM: Is kazal arinin ok nemli bi r kismi nlenebilir ve geli smis lkeler
bunu basarmistir . Ancak ne yazik ki lkemi zde hl kazal ar kader ol arak
gr lmekt edi r . Bunu degist i rmenin yolu ilgili t arafl arin kat ilimiyl a denet im
mekani zmal arini olust uracak mevzuat l arin ikaril masi, ikaril acak
mevzuat larda yapt irim hkmlerinin konul masi, bunl arin uygulanmasindan
ve egi t imden gemekt edi r. Sz konusu mevzuat , gzden geirilerek
madencilik sekt rnn zellik arz eden sorunl ari da gz nne alinarak
yeni den dzenlenmeli di r . Kazal ara neden ol an et menl er beli rlenerek,
ikaril acak risk harit asi kapsaminda t m t arafl arca degerl endirili p, alinacak
nleml er beli rl enmelidi r .
HAZRAN 2010
63
SORUN: Maden aramal ari uzun yillardir i hmal edilmi st i r. l kemi zdeki
madenl er yet erince aranmamistir.
ZM: MTA personel , mal zeme ve eki pman ynnden el e
alinmali, t eknik ve t eknol oj i k ynden gnn gerekleri ne gr e t ehi z
edilerek lkenin bugn iht iya duydugu, gelecekt e duyacagi
hammaddel erin aranmasina zaman geirilmeden basl anilmalidir . Geli sen
t eknol oj il er nedeni yle i slet ilebili r cevher t enrl eri ol duka dsmst r .
Gemi st e % 4- 5 t enrl bakir madeni isl et ilebili r ken bu oran gnmzde
% 0. 4l ere kadar dsmst r . Bu gerekl er isiginda kaynakl ar yeni den
belirlenmeli ve aranmalidir. Laborat uarl ar yenilenerek, cevher
anali zl eri nin, t eknik ve t eknol oj i k zellikl eri n beli rlenmesi nin yur t disinda
yapt iril masina son verilmeli, ulusl ararasi dzeyde akr edit e ol mus si st eme
kavust ur ul malidir .
SORUN: 5177 Sayili Kanunl a Degisi k 3213 Sayili Maden Kanununda
degisiklik yapil arak bazi madenl erin denet imini zel Idarel ere
devredil mi st i r . Sz konusu kurumda yet erli ve deneyimli maden mhendi si
ve di ger t ekni k el eman bul unmadigi i in Maden Kanununun gerekl eri
yeri ne get i ril emedi gi gi bi bu dur um is kazal arinin art masina da neden
ol abilecekt i r.
ZM: Maden Isleri Genel Mdrl g t eskil at i glendi rilmeli ve t asr a
t eskil at i ol ust ur ul malidir . zel Idar elerde mut l aka madencilik bi ri mi
kur ul mali, bu bi ri mler maden mhendi sleriyl e gl endi ril melidi r .
SORUN: Teknik nezaret i uygul amasinda; ayni zamanda i s gvenligi nden
de sor umlu ol an mhendi s cret i ni , denet l emek dur umunda ol dugu isyeri
sahi bi nden almakt a ol up, bu durum mhendi si n, i slet me ile il gili
kararl arinda zgr davr anmasini engellemekt edi r .
HAZRAN 2010
64
ZM: Ruhsat sahasindaki uygulamanin proj esine uygunl ugunun
kont rol, eksiklikl erin beli rlenerek ner ilerin yapilabilmesi , gerekt i gi nde
isin dur dur ul abilmesi ve bu bagl amda i s kazal arinin nne geilebil mesi
i in t eknik nezaret ini n zgrce karar vererek nezaret grevini geregi nce
yeri ne get i r ebilmesine baglidir . Bu nedenl e t ekni k nezar et inin r uhsat
sahi bi ne bagli ol madan cret ini ol ust ur ul acak dir ekt bi r fondan al masi i in
gerekli yasal dzenl emeler acil en yapil malidir.
SORUN: Madencilik sekt rnde t esvi kler yet ersi zdi r .
ZM: Madencilik sekt r ilk yat irimi ok fazl a olan ve ri sk sermayesi
yksek bir sekt rdr. Yat iril an sermayenin geri dns uzun yill ari
almakt adir . Ayrica i s gvenli gi yat irimlari ok pahali ve zor unl u
yat irimlardir . Bu gerekel erle, zellikle i s gvenli gi yat iriml arinda sekt r
t esvik veril erek dest ekl enmelidi r .
SORUN: Yet eri nce eleman alinmamasi ve yat irim yapilmamasi, Kamu
Kur um ve Kur ulusl arini i slevsi z hale get ir mekt edi r .
ZM: MTA, TKI, TTK, ETIMADEN, BOREN, EAS, TCK, DSI gi bi
arastirici ve ret ici madencilikle ilgili kamu kuruml ari gl endi rilmelidi r .
Tecrbeli kadrolarin yeni kadrol ara bil gi akt arimini sagl amak
amaciyl a dzenli ol arak maden mhendisi dahil t eknik el eman ist ihdami
sagl anmalidir.
SORUN: Sanayi mi zin ana gi r di si el ekt ri k enerj i sini n nemli
hammaddel erinden bi ri ol an yerli kmr kaynakl arimizin yet eri nce
kull anilmamasi, bunun yeri ne it hal kmr ve i t hal dogal gaza dayali
poli t ikal ar, enerj i arz gvenli gi nden de t e l ke gvenli gi ni t ehlikeye
dsr mekt edi r .
HAZRAN 2010
65
ZM: Enerj i Piyasasi Dzenleme Kur ul u, Enerj i Piyasasi Kanununa
dayanar ak kamunun enerj i yat irimi yapmasina ol anak t aninmamakt adir .
Enerj i bi r kamu hi zmet i di r . Srdrl ebili r kalkinmanin ve arz gvenligi nin
sagl anmasi iin I MF ve Dnya Bankasinin dayat mal ari ile enerj i
planlamasi, yat irimi ve ret imini n kamu t arafindan yapil masinin nndeki
yasal engeller or t adan kal dirilmalidir . EAS`in ve di ger kamu kur uml arinin
eli ndeki li nyi t havzal arindaki kmrl erin yakit ol arak kullanil acagi, ret i m
proj eksiyonunda yer al an t ermik sant r alleri nin yapimina, 4628 sayili
El ekt ri k Pi yasasi Kanununda da yer al digi zere " zel sekt r yat iriml arinin
yet ersi z kalmasi dur umunda kamu kur ulusl arinin ( EAS) yeni r et im t esi si
yat irimi yapmasi" hkmnn i sl et il er ek, kamu eli yle bi r an nce
basl anmasi gerekmekt edi r .
Temi z kmr t eknol oj il erini n kull animi t esvi k edilmelidi r . I sil degeri dsk,
kl , nem ve kkr t degerl eri yksek ol an kmrl erimi zi n iyilest i rilmesi ,
dol ayisiyl a evreye daha az zar ar vermesi nin sagl anmasi ve it hal
kmrl erl e rekabet kosullarinin olust ur ulmasi amal ariyl a t emi z kmr
t eknol oj il erini n kull animi yayginl astirilmalidir.
Iht i yacimiz ol an enerj i nin yerli kaynaklardan karsil anmasi ncelikli hedef
olmalidir . l kemi z nemli mikt arda kmr r ezer vine sahi pt i r . lkemi zde
ucuz enerj i r et i minin sagl anmasi, bu enerj ini n sr ekli ve gvenili r ol masi
bakimindan yerli kaynakl arimizin kullanil masi kainilmaz bi r gereklilikt i r .
Bu nedenle yerli kmr kullanimina ynelik t er mik sant ral kur ulmasi ve
hi droelekt rik sant r al arin art t iril masi yoluna gi dilmeli di r .
SORUN: Madencilik sekt rne ger eken nemin verilmeyi si nedeniyl e
issi zlik ve g sorunu art mistir .
ZM: Madencilik kat ma deger yar at an emek yogun bi r
sekt rdr. Bili msel alismalara gre 1 maden i si si yaninda 12 ki siyi daha
i st i hdam et mekt edi r .Yani madende alisan her ki si dol ayli ol arak 12 ki siye
HAZRAN 2010
66
daha i s imkani yarat makt adir. Hem i st ihdam boyut uyla hem de arz
gvenligi boyut uyl a yerli kaynakl ara yneli nmesi gerekmekt edi r .
SORUN: Arama ve i slet me asamasinda yapilan madencilik proj el eri
uygul anmamakt adir .
ZM: Madenl erin arama - i sl et me ve pazarl ama asamalarinda
. gereklere uygun pr oj elendi r meler ve mhendi slik hesapl ari yapil malidir .
Ruhsat t al epleri i i n MIGEM e ver ilen pr oj el er i yi incel enmeli, kont r ol
edilmeli, gereklere uygunl ugu ar astirilmalidir .
Kabul edilen arama ve i sl et me proj eler ine uygun alisma yapilip
yapil madigi, cevher ret imi yapilip yapilmadigi yet kililerce belli aralikl arl a
mut l aka denet lenmeli di r .
SORUN: Madencilik alismal ari sir asinda ort aya ikan ol umsuz evresel
et kiler konusunda sekt rde bul unan t m kesi mler soruml uluklarini
st l enerek gereklilikleri yet erince yeri ne get i rmemekt edi r.
ZM: Dogr u ve uygul anabili r bi r evre ve madencilik mevzuat inin
olust ur ulmasi, et kili ve yaygin bi r i dari rgt lenmeyl e, kamusal denet imi n
sikl astirilmasi gerekli di r .
SORUN: Sekt r il gilendi r en kanunl ar bi rlikt elik sagl anmadan
ikaril makt adir.
ZM: Madencilikt e bast a maden kanunu ol mak zere il gili di ger
bakanliklar ve kurumlarl a gerekli bi rlikt elik sagl anmadan ikaril an
kanunlar, Danist ay ya da Anayasa Mahkemesi t arafindan i pt al edil mekt e
bu ipt all er sonucu sekt r zor dur umda kalmakt adir . Kanunlar ve
ynet melikl er mut l aka ilgili t araflarin bi rlikt eligi sagl anarak ikarilmalidir .
SORUN: St rat ej i k bi r maden ol an BOR yet eri nce degerl endi rilmemekt edi r .
HAZRAN 2010
67
ZM: Bugn yapilmasi gereken, AR- GE alismal arini hizlandir mak,
gelisen t eknol oj ileri sekt r de uygul ayarak kat ma degeri ok fazl a ol an bor
ki myasallarini ret mekt i r . Bu konuda t m t arafl arin isbi rli gi yapmal ari
kainilmaz bi r zorunlul ukt ur.
SORUN: Madenleri mi z hammadde olarak i hr a edilmekt e, hem dis
l kelere ucuz kaynak yarat ilmakt a hem de yerli sanayi ye dsk maliyet li
ve kalit eli gi rdi sagl anamamakt adir.
ZM: Madencilik sekt rnn t m alt sekt rleri nde r et im art t irilmali
ancak, sz konusu ret imi n hedefi dis sat im degil , lke sanayi sekt rleri
olmalidir . Madencilik sekt r nn l ke kalkinmasindaki kri t ik nemi , fazl a
mi kt arl arda r et ilip yurt disina sat il arak dvi z el de edilmesinde degil , yerli
sanayi ye dsk maliyet t e ve kalit eli gi rdi sagl amasindadir. Bu erevede,
madencilik sekt r nn pl anlanmasinda lke sanayi sekt rleri ile
ent egr asyon n pl anda t ut ulmalidir .
Yi ne madencilik sekt rnde ar amadan u rne kadar her asamada ileri
t eknol oj i nin kull animi nemli di r . Burada ileri t eknol oj ini n kullaniminin daha
t emi z, daha et kin bir madencilik sre ve rnl eri n t emini bakimindan
nemli di r.
GENEL NERLER
1. Sosyal bi r hukuk devlet inde i s yasal ari alisanl arin hakkini korumak
ve gelist ir mek amacini t emel ilke alirken, ikarilan 4857 sayili Is
Yasasi t amamen isverenlerin ikarlari dogrult usunda
sekillendi rilmist ir . Esnek ve kur alsiz alismayi, isiyi baska isverenlere
kir alamayi, t aseronlastirmayi yasal hale get i r en, kidem
t azmi nat larini, fazl a mesai cr et leri ni , sendikal hak ve yet kileri
budayan bu yasa yeri ne, konunun t m t arafl arinin kat ilimi ile
demokrat ik bir yasa ikarilmalidir. Is Mevzuat i ekseni insan ol an
HAZRAN 2010
68
agdas bir yapiya kavust urulmalidir .
2. Is Sagligi ve Gvenligi ile ilgili yasa, tzk ve ynetmelikler uluslararasi
szlesme, st andart ve norml ar dikkat e al arak yenilenmeli ve hayat a
gei rilmelidir. Is Sagligi ve Gvenligi ile ilgili ulusal polit ikalarin
t esisinde et ken olmasi iin alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi
t arafindan olust urulan Is Gvenligi Konseyi yapisinda, hkmet ve
isveren t emsilcilerinin yani sira, Trk Mhendis Mimar Odal ari
Birli gine ( TMMOB) bagli ilgili meslek odalarinin, Trk Tabipler
Birliginin ( TTB) , Trkiye Barolar Birliginin ( TBB) ve sendikalarin da yer
al malari saglanarak, srece kat acakl ari olumlu kat kilar- dan
yararl anilmalidir .
3. 4857 sayili Is Yasasi ile Is Sagligi ve Gvenligi uygulamalarinda Is
Gvenligi Mhendisligi yerine, Is Gvenligi Uzmani t animi
get i riler ek mhendi slik ile t eknik elemanlik bir biriyle esdeger
t ut ulmust ur . Temelde mhendislik alt yapisi, bilgi birikimi ve deneyimi
ger ekt iren is sagligi ve gvenligi uygulamal arinda mhendi s
i st i hdami, gerek il gili kanun gerekse ynet melikl erde yapilacak
dzenl emel erl e sagl anmalidir.
4. Saglikli ve gvenli bi r alisma ort amini sagl amak, alisanl ari, alisma
ort amindan kaynaklanan saglik ve gvenli k ri skl erine karsi kor umak
i in TMMOB, TTB, TBB ve sendikalarin da i inde yer alacagi
dzenl eme ve uygulamalar ivedilikle yasama geirilmelidir. Is
Gvenligi konusunda TMMOBye bagli Meslek Odalarinca egit ilen,
belgelendirilen ve denet lenen Is Gvenli gi Mhendi sleri nin i st i hdam
edilmesi zor unl u t ut ulmalidir .
5. Is Gvenligi Mhendisligi kavrami, ikarilacak yeni bir ynet melikle
yeni den t animlanmali ve isyerlerinde Is Gvenligi Mhendisi alisma
HAZRAN 2010
69
zor unlulugu get iriler ek alisma kosullari yeniden dzenlenmelidir . Is
Gvenligi Mhendisleri cret ynnden isverene bagli olmamalidir . Is
Gvenligi Mhendislerinin cret izelgeleri Bakanlik ve TMMOBye bagli
ilgili meslek odal ariyla bi rlikt e beli rlenmeli di r .
6. Is Sagligi ve Gvenligine ynelik egitimler, ilgili meslek rgt leri
t arafindan veril meli di r.
7. 50den daha az isi alistiran isyerlerinde Is Sagligi ve Gvenligi
Kurullarinin kurulmasi yasalarla gvence al t ina alinmalidir. Is Sagligi
ve Gvenligi Hi zmet l eri bt n i syerlerini ve t m al isanl ari
kapsamalidir . Bu kur ullar, t araflarin esit sayida t emsil edildi gi
demokr at ik yapilar ol arak dzenlenmeli ve t avsiye kur ulundan ziyade
yapt irim gcne sahip bi r kur ula dnst r lmelidi r .
8. Is kazalari ve mesl ek hast al iklarinin nne geilebil mesi iin
isyerlerinde nce Insan, nce Saglik, nce Is Gvenl igi anlayisi
yerlest irilmeli, t m srelerde ncelik Is Sagligi ve Gvenliginde
olmalidir.
9. Is Sagligi ve Gvenligi denet imlerinde hedef isyeri ve isi sayisi
art iril mali, ri skli is koll arinda denet imi n et kinli gi yeni denet im
ynt emleri nin uygulanmasi ile dest eklenmeli, bilim ve t eknoloj ideki
gelismeleri izlemeleri i in denet im elemanlarina imkanl ar
sagl anmalidir.
10. Is Sagligi ve Gvenligi konusunda alisma kosullari ve bu
kosullar arasindaki nedensel iliskileri arastirmak, bilimsel ar astirma
yapacak, arastirma kur uml ari olust ur ul mali, egi t im kurumlari
zendi rilmeli di r.
HAZRAN 2010
70
11. Egit im ve gret im mfredat i, ort a gret imden baslanarak Is
Sagligi ve Gvenligi konusunu da i erecek sekilde yeniden
dzenl enmelidi r.
12. Meslek Hast aliklari Hast aneleri islevine uygun olarak
yapilandirilmali ve yayginl astiril malidir .
13. alisan herkesin saglik hakkindan yararl anmasi iin ort ak
saglik bi rimleri kurulmali, Isi Saglik Dispanserlerine devlet
dest eginin art irilmasi ve yenilerini n kurulmasi sagl anmalidir.
14. Trkiye ve dnyada korkun boyut lara ulasan ocuk isilik
konusunda, ocuk emegi smr s ort adan kal dirilmali, ocukl arin
r ehabilit e edilmesi, egit ilmesi ve ailelerine kazan get irici olanaklar
saglanmalidir. Ucuz is gc olarak grlen kadin i silikle ilgili bt n
olumsuz uygul amalar kaldirilmalidir .
15. alisanlar ile i sverenl er arasinda Is Sagligi ve Gvenli gi
duyarliligi ve bilincinin olusmasi saglikli ve gvenli isyerinin olusumu
ile paralellik t asimakt adir . Bunun ii n de gvenlik kl t r , aile
kl t r veya t opl umsal Is Sagligi ve Gvenligi klt r ile bi r arada
olust urulmali ve zendi rilmelidir .
16. Er gonomi sadece Is Sagligi ve Gvenligi al aninda degil yasayan
her insanin yasam felsefesi olmalidir. Ergonomi, Is Sagligi ve
Gvenliginin kendi sidi r . Disi plinler ar asi bi r hi zmet gerekt iri r .
Er gonomi bilincinin olust urulmasi bir devl et polit i kasi haline
gelmeli di r.
17. Is yerlerinde is sagligi ve gvenligi egit imine nem verilmeli,
bu konuda egi t im almamis alisana isbasi yapt irilmamalidir .
HAZRAN 2010
71
18. Is sagligi ve gvenli gi nl eml eri i syeri mekani, t eknol oj i ,
r et i mde kull anil an hammadde, r et ilen r n, ergonomi v.b. konul ar
daha proj e asamasinda pl anl anmalidir.
19. r et i m sr eci nde kullanil an eki pmanlar ve kisisel koruyucular
is sagligi ve gvenligi st andart ve mevzuat ina uygun ret ilmelidi r . Bu
konuda zorunlu st andar t l ar olust ur ulmali, r et im, sat is ve kullanim
sir asinda st andar t l ara gr e mut laka denet i m yapilmalidir .
20. St andar t disi mal zemel eri n piyasaya giri si ve sunumu
engell enmeli ve bu konuda mesl ek rgt leri , TSE ve Bakanlik
kanaliyl a bi r denet i m agi ol ust ur ulmalidir .
21. alisanlarin egit imi, alisma alanindaki risklere karsi
bilgilendirilmeleri , ri sklere karsi kisi sel donaniml arinin uygun ve
eksi ksi z ol masi isveren t arafindan sagl anmali ve sr ekli ol arak
denet l enmelidi r.
22. Is gvencesi ile is gvenliginin bi r birini t amamladigi
gereginden hareket le, t m al isanlar insana yakisir norm ve
st andart t a bir sosyal gvenlik semsiyesi al t ina alinmalidir .
23. Si gort asiz ve sendikasiz alistirma nlenmeli kayit disi ekonomi
kayit alt ina alinmalidir .
24. Meslek hast aliklarina iliskin alismalar gelistirilmeli, meslek
hast aliklari hast aneleri i slevine uygun olarak yapilandirilmali ve
yayginlastirilmalidir.
HAZRAN 2010
72
25. Kazal arin t ekrarl anmasini nleyecek t edbi rl erin gelist i rilmesi
ve si st eme kazandiril masini hedefleyen reakt i f yakl asiml ar yeri ne
kazal ari hedeflemeyen, operasyonlardaki t ehlikeleri inceleyerek
Nelerin yanlis gidebilecegini ? ar astir an, nceden ngren, sonraki
asamada daha baska neler olabili r sorusuna yanit arayan risk
ynet imi yani proakt if yaklasimlar ne ikarilmalidir .
26. Is kazal arinin nlenebilmesi iin bilimsel ve t eknik yat irimlarin
yani sir a, alisma yasaminin da iyilest i rilmesi , sendikalasmanin
nndeki engellerin kaldiril masi, alisanl arin sosyal ve ekonomi k
yasaml arinin iyilest i rilmesi sagl anmalidir.
27. lkemizde her konuda oldugu gibi is sagligi ve gvenligi
konusunda da saglikli veri ve bilgi t oplamada sikinti yasanmakt a,
sist em iyi alismamakt adir. Isyerlerinde kaza ve meslek hast aliklarina
ait bilgiler bir veri t abaninda t oplanmali, bu bilgiler den lme ve
degerlendirme amali yararlanilmalidir .
28. Gerek isi sagligi gerekse t oplum sagligi; bireylerin prim deme
gcne ykl enmeyecek bi r biimde genel bt eden finanse edilmeli
ve koruyucu saglik hi zmet leri gelist i rilmeli di r .
29. Isi sagligi ve is gvenligi hizmet lerinin sunumu iin belirli isi
sayisi ar anmamali; uygulamalar devlet memurlari, kendi hesabina
alisanlar, t arim kesimi gibi yapt igi is ve evr esinden et kilenen t m
t oplum kesimlerini kapsamalidir .
30. Kr esellesme polit ikalari ile zellest ir meler sonucunda ort aya
ikan sorunl arin gi deril mesi i in t m al isanl ara is gvencesi
sagl anmalidir .
HAZRAN 2010
73
31. Kaak isilik nlenerek kayit li hale get irilmeli, sosyal gvence
alt ina alinmalidir .
32. Tm t oplu szlesmeler de Is Sagligi ve Is Gvenligi konularina
kapsamli yer verilmeli ve sendikal arin bu konuya daha fazl a sahip
ikmasi gerekmekt edi r .
33. Tm alisanlara Is Sagligi ve Is Gvenligi konusunda srekli
egit im verilerek bilinlendi rilmesi sagl anmalidir .
34. Is sagligi ve gvenligi yasasi TMMOBnin uygun grs de
alinarak acilen ikarilmalidir .
35. alisanlarin egitimi, alisma alanindaki risklere karsi
bilgilendirilmeleri, ri sklere karsi ki sisel donaniml arinin uygun ve
eksiksiz ol masi i sveren t arafindan sagl anmali ve srekli olarak
denet lenmelidi r .
36. Bilinsizce ve t eknoloj iden uzak yapilan maden islet meciligi,
gerekli yat iriml arin yapilmasindan kainilmasi, hizli ve yksek kazan
sagl anabilmesi i in r et i m zor lamal ari kazal ara davet iye
ikarmakt adir . Mhendi slik bilim ve t eknol oj i sinden uzak , t eknik
el emanin gzet im ve denet i mi ol maksizin, t amamen ilkel kosullarda
yr t len emek yogun isl et mecilik t ar zi t erk edilmelidi r .
37. Madencilik sekt r de dhil olmak zere, riskin yksek oldugu
bt n isyerlerinde isi sayisina bakilmaksizin, is sagligi ve gvenligi
kurullarinin ol ust ur ul masi ve mhendis alistirma zorunlul ugu
mut l aka sagl anmalidir.
38. Tm sekt rde is sagligi ve gvenligi ile ilgili gerekli yat irimlarin
HAZRAN 2010
74
yapilmasi saglanmalidir . Gerekli risk analizleri yapilar ak yet erliligi ve
uygulanabilirligi denet lenmeli, eksiklikler in gi derilmesi iin caydirici
yapt iriml ar uygul anmalidir .
39. Kazalarin nlenebilmesi iin bilimsel ve t eknik yat irimlarin yani
sira, alisma yasaminin da i yilest i rilmesi , sendikal asmanin nndeki
engell erin kaldirilmasi, alisanlarin sosyal ve ekonomik yasamlarinin
iyilest i rilmesi zor unl udur.
40. Dnyadaki t m kaza i ncelemel eri nde, kazanin meydana
gelisi nde r ol oynayan en nemli fakt rl er den bi ri nin de alisanlardan
kaynakl andigi t espit edilmist i r . Is gvencesinin olmayisi, asiri
zor lanma, uzun mesailer ve ergonomik olmayan alisma kosullari
nedeniyl e vcudun yor gun dsmesi; ekonomik yoksunluk ve buna
bagli olusan yet ersi z besl enme, ailesel sorunlar ve benzeri durumlar;
alisanin t am ol arak ise konsant re olamamasina ve hat al ar seri sinin
olusumuna neden ol arak kazal ara davet i ye ikarmakt adir . Kazalarin
nlenebilmesi iin bilimsel ve t eknik yat irimlarin yani sira, alisma
yasaminin da i yilest i rilmesi zor unludur.
41. alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii
Kaynaklar Bakanliginin, gerekli uygulama ve denet imleri layikiyla
yapabilmeleri iin, kadr ol arini maden mhendisleri ile glendi rmesi
gereklidir . Sekt rde ulusal dzeyde acil durum plani ve risk
harit alarinin ikarilmasi ve bu dogrult uda saha denet i mleri nin
yapil masi byk nem t asimakt adir .
42. Gnmzde most r a madenciligi giderek azalmakt a ve
gel ecekt e derin yer al t i madencili gine dogr u bi r gi dis
yasanmakt adir . Bu anl amda yeral t i ret im klt r nn yasat ilmasi
byk nem t asimakt adir . Yer alt i ret im klt rnn yasat ilmasi iin
HAZRAN 2010
75
bu konuda deneyimli TTK ve TKI gibi kamu kurul uslarimizin ayakt a
kalmasi ve gelist i rilmesi gerekmekt edir . Bu kurumlarimiz ret im
yaparken ayni zamanda is gvenligi ve egi t im anlaminda okul grevi
de grmekt edirler. Bu nedenle glendirilmeleri iin gerekli alismalar
zaman gei rilmeden yapilmalidir .
43. Madencilik sekt r ilk yat irimi ok fazla ol an ve risk sermayesi
yksek bir sekt rdr. Diger sekt rler gi bi kar marj i ok yksek
degildi r . Yat irilan sermayenin geri dns uzun yillari almakt adir .
Ayrica is gvenligi yat iriml ari ok pahali ve zor unlu yat iriml ardir . Bu
gerekelerle, zellikle is gvenligi yat iriml arinda kamu ve zel sekt r
mut l aka t esvik verilerek dest ekl enmelidir .
44. Ayrica, madencilik sekt rnn ayakt a kal abilmesi iin sekt rsel
anl amda t esvik uygulamasinin acilen baslat ilmasi gerekmekt edir. Bu
konuda yasal dzenlemeler zaman gei rilmeden yapilmalidir .
45. Teknik nezaret i uygulamasinda; ayni zamanda is
gvenliginden de soruml u ol an mhendi s cret i ni , denet l emek
durumunda ol dugu i syeri sahibinden almakt a olup, bu dur um
mhendi sin, i slet me ile ilgili kar arlarinda zgr davr anmasini
engellemekt edir. Bu aidan, t eknik nezaret inin zgrce karar
verebilmesi ve grevini layikiyla yerine get irebilmesi amaciyla, cret ini
olust ur ulacak bir fondan almasi iin gerekli yasal dzenlemeler acilen
yapilmalidir .
46. Maden mhendi sini n t eknik nezaret grevi alabilecegi ruhsat
sayisi azalt ilmali, alisan sayisina bakilmadan t m yeralt i
islet melerinde daimi olarak maden mhendi si bul undurulma
zorunl ulugu get i rmeli di r.
HAZRAN 2010
76
47. lkemizde yksek risk t asiyan, kuralsiz ve denet imsiz alisan,
mhendislik bilim ve t ekniginden uzak, t eknik elemanin gzet im ve
denet imi olmaksizin, t amamen ilkel kosullar da alisan pek ok maden
islet mesi bulunmakt adir. Bu islet melerde her an kaza olma olasiligi
mevcut t ur. Sekt rn zelligi gz nne alinarak kapsamli bir risk
harit asinin sz konusu ilgili Bakanliklarca hazirlanmasi ve denet imlerin
buna gre yapilmasi gerekmekt edir.
48. Maden Mhendisleri Odasinin yasal hakki olan mesleki
denet imin engellenmesi ve ye denet imini yet erince yapamamasi da
sor unlarin zmn zorl astirmakt adir . Bu erevede, gerekli yasal
dzenl emel er zaman gei rilmeden yapilmalidir .
49. alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ikaril an yeni
Is Kanunu ve ilgili ynet melikleri , madencilik sekt rnde et kin
denet lemenin yapilabilmesi bakimindan yet ersi zdi r ve ci ddi sakincal ar
iermekt edi r . Sz konusu mevzuat ,yeni den gzden gei rilerek
madencilik sekt r nn zellik arz eden sor unl ari da gz nne
alinarak yeni den dzenlenmelidi r .
50. Kaza sonrasi organizasyon ve koordinasyonun, Enerj i ve Tabii
Kaynakl ar Bakanligi bnyesinde kur ul acak bir bi ri m t arafindan
yr t lmesi , buna iliskin planlamalarin bu birim t arafindan
gelist irilerek kaza sonr asi yasanan belir si zliklerin gi derilmesi byk
nem arz et mekt edir.
51. Maden Kanununda degisiklik yapilar ak bazi madenlerin
denet iminin zel idar eler e devri; sz konusu kurumlarda yet erli ve
deneyimli maden mhendi si bulunmadigi ii n i s kazal arinin
art irmasina neden ol abilecekt i r. Mevcut uygul amada bazi madenl er
zel Idare t arafindan denet lenmekt edir. Bu nedenlerle, t m zel
HAZRAN 2010
77
idarelerde acilen Madencilik Subesi kurulmasi gerekmekt edi r
52. Sektrn zelligi dikkate alinarak Maden Is Kanunu ikarilmali ve
madencilik sektrne ynelik ihtisas mahkemelerinin kurulmasi
saglanmalidir.
53. Madencilik Bakanligi kurulmali ve kadrolar deneyimli maden
mhendislerinden olusturulmalidir.
54. Ulusal madencilik politikasinin olusturulmasi, kisa, orta ve uzun vadeli
alismalarin planlanmasi iin Bakanligin koordinatrlgnde, tm sektr
bilesenleri, Odalar ve niversitelerin katilacagi Madencilik Surasi
toplanmalidir.
HAZRAN 2010
78
ODAMI ZI N
S KAZALARI LE LGL
BASI N AI KLAMALARI
HAZRAN 2010
79
DEFALARCA SYLEDK, YNE SYLEYECEGZ. BU, BZM MADEN
EMEKLERNE VEFA BORCUMUZDUR.
17 Mayis 2010 Pazar t esi gn Tr kiye Taskmr Kur umu Karadon
Messese Mdrl g i inde bul unan " Karadon Yeni Kuyu" da - 540 kot unda
meydana gel en ve aral arinda 2 maden mhendi si nin de bul undugu 30
maden emekisi nin hayat ini kaybet mesine neden ol an byk bi r facia
yasanmistir. l ke olarak acimiz ok bykt r. Bu kazada ( ! ) hayat ini
kaybedenleri saygiyla aniyor, ailel erine, yakinlarina ve lkemi ze bas
sagligi diliyoruz.
Kazayl a il gili ol arak yapilan t espit l er asagida maddeler halinde
veril mekt edi r.
1. Kaza, Karadon Yeni Kuyu - 540 kot undaki hazirlik galeri si nde meydana
gelmi st i r.
2.Sz konusu gal eri nin srlmesi ( ailmasi) , al t i sveren ( ykl enici fir ma)
t arafindan yr t lmekt edi r .
3. vardi ya alisma yapilan is yeri nde kaza aninda 30 kisi alismakt adir .
4.Kaza, 08.00- 16. 00 vardi yasinda saat 13.27 civarinda meydana
gelmi st i r.
5.Kaza, gri zu ( met an gazi + hava karisimi) pat l amasi nedeni yle
olusmust ur . Gri zunun pat l amasi ile olusan yksek sicaklik, karbon
monoksi t ( CO) gazi ve dar be et kisi lmlere neden olmust ur .
6. Gal eri il erl emeleri delme- pat lat ma ynt emiyle ( pat layici madde
kull anil arak) gereklest i rilmekt edi r.
7.Ana havalandir ma emi ci ynt emle yapilmakt a, bagl ant i gal erileri nin
haval andirilmasi ise fleyici pervanel erle gerekl est i ril mekt edi r.
HAZRAN 2010
80
8. Pat l amadan nce alisma ort amindaki gri zunun yksel di gi t espit
edilmi st i r.
9. Ocakt a al isan i siler genellikl e evre kyl erden sagl anmakt a,
sendi kasiz ve dsk cret lerl e alistirilmakt adir.
10. Pat lamanin si ddet iyle Karadon Yeni Kuyunun vi n sist emi t ahri p
olmus ve kafes kullanilamaz dur uma gel mi st i r . Bu nedenl e ilk kur t ar ma
alismal ari Gelikt e bul unan 75. Yil Cumhuri yet Kuyusundan srdrl ms,
ayni zamanda Karadon Yeni Kuyuda da al ismalar "kurt arma vi nci"yle
devam et t i rilmi st i r.
11. alisan isil erde gaz maskesinin bulunmadigi sapt anmistir .
12. Kurt arma alismalarinda basl angit a organi zasyon karmasasi
yasanmis ol makla bi rlikt e, TTK Tahlisiye Ekipl eri ndeki meslekt aslarimiz ve
isil erin zveriyle al istiklari gzlenmi st ir.
13.Gaz i zleme si st emi bul unmasina ragmen bu sist emi n erken uyari
si st emi ile dest ekl enmedi gi srece i slevsel ol amayacagi anlasilmistir.
14. Kurum ve il gili Bakanlikl ar t arafindan yapilmasi gereken denet iml erin
yet erli ol madigi gzleml enmi st i r .
Sz konusu ocakt a bili rki si i ncel emesi t amaml anmamis olup, kazanin
nedenleri henz net lik kazanmamistir .
Madencili k sekt r, dogasi geregi zellik arz eden ve bu nedenl e bil gi ,
deneyim, uzmanlik ve srekli denet i m gerekt i r en dnyanin en zor ve ri skli
is kol udur. Maden kazal ari incel endi gi nde olayin; t ekni k, sosyal , ekonomik,
egit i m, pl anlama ve denet im sorunlari gi bi pek ok nedeni ol dugu
grl mekt edi r.
l kemi z, i s kazal arinda dnyada nc, Avrupada bi ri nci sirada yer
almakt adir . Maden kazal ari son yill ar da beli r gi n olar ak art makt adir .
HAZRAN 2010
81
Odamiz kayit l arina gre, 2008 yilinda 43 maden alisani i s kazasi sonucu
yasamini yit i rmi sken, 2009 yilinda bu sayi 92ye ikmistir. 2010 yilinda bu
son kaza ile bi rlikt e 66 ki si hayat ini kaybet mi st i r . Ancak bu sayinin daha
yksek oldugu t ahmin edilmekt e ve hayat ini kaybedenler i eri sinde maden
mhendi si mesl ekt asl arimiz da bulunmakt adir . zellikl e yeral t i kmr
madencili gi, i si sayisi basina dsen kaza ve l m siral amasinda bt n
sekt r leri n basinda yer almakt adir . Bu nedenle, madencilik sekt r daha
yakindan izl enmeli, degerl endi ril meli ve kaza nl eme alismal arina daha
fazl a agirlik veril melidi r .
zellikl e 80li yillarin basindan it i bar en uygul amaya konul an zell est i r me,
t aseronlasma, r odvans vb gibi yanlis uygul amalar; kamu madencili gini
klt ms, kamu kur um ve kur ulusl arinda uzun yill ar sonucu el de edil mis
olan madencilik bilgi ve deneyi m bi rikimi ni dagit mistir . Yogun bi ri kim ve
deneyime sahi p ol an kurum ve kur ul usl ar yerine ret imi n, t eknik ve al t
yapi ol arak yet ersi z, deneyim ve uzmanlasmanin ol madigi kisi ve si r ket l ere
bir akilmasi, buna ek olar ak kamusal denet imi n de yet erli ve et kin bi r
biimde yapilamamasi is kazal arinin ar t masina neden ol makt adir .
Yasadigimiz son ol ay bunu bi ze bi r kez daha gst ermi st i r .
Taskmr Havzasi, 2004 yilinda Maden Kanunu Kapsamina alinarak yeni
bir sre basl amistir . Bu sr ele bi rli kt e Kurumun uzmanl astigi hazirlik,
r et i m ve yikama gibi " asli isl eri yle" bir likt e t m hizmet l erin zel sekt r
marifet iyl e yapilmasinin ve bir anl amda Kur umun t asfi ye edilecek duruma
gelmesini n n ail mistir . O gne kadar uygul anamayan zell est i r me
proj el eri bi rer bi rer hayat a geirilmi s ve bu asamada hazirlik i sl eri i hale
yoluyl a zel sekt r e devredilmi st i r . Ancak bugne kadar yapil an
uygul amal ara bakildiginda t am bi r basarisizlik yasandigi apaik ort aya
ikmistir . Odamiz, znde l kemi zin ve emekileri n yararina grmedi gi
zell est i r me ve bunun bi r uygulamasi ol an t aseronl asma ile il gili olar ak
defal arca uyaril arda bulunmust ur. Kur umun hazirlik ve r et im eki pl eriyl e
i i e yapil acak i slerde t aseron hi zmet i alinmasinin, i s gvenli gi ve denet i m
HAZRAN 2010
82
aisindan ci ddi sor unl ar yarat acagi kamuoyuyl a paylasilmis ve sonut a
bugnl ere gel inmi st i r.
Hal kin alin t eri ile kur ul an ve lkemizin kalkinmasinda nemli i slevler
gr en kamu kur ul uslarimizda zellikle son dnemde ynet i ci kademel eri ne
yapil an at amalarda; bilgi , beceri ve liyakat ar anmasindan vazgeilmi st i r .
Art ik, at amal arda geerli ol an l t , sadece " cemaat t en olmak, kendileri
gibi dsnmek ya da kendileri nden olmak" t ir . Bu sekilde, yet ersi z ki sileri n
uzmanlik gerekt i r en makamlara get i rilmesi nin n ail mis, kurumlardaki
yozl asma hizl andiril mistir . Her dnemde beli rli l lerde yasanan
kadrol asma, son dnemde "kusat ma" sekli ne dnsms ve t m
isyerl eri nde i s barisini ve i s gvenli gini t ehdi t eder hale gelmi st i r.
Bu degerl endi r mel er isiginda grs ve neril eri mi z asagida sunulmust ur:
- zell est i rmeler durdurulmal i, t aseronl asma uygul amal ari i pt al
edilmelidi r .
- Ucuz isgcne dayali ve r gt l enmeyi engell eyen alisma anl ayisi t erk
edilmelidi r .
- l kemi zde; yksek r isk t asiyan, kural siz ve denet i msi z alisan,
mhendi slik bilim ve t eknigi nden uzak, t eknik elemanin gzet i m ve
denet imi ol maksizin, t amamen ilkel kosullarda alisan pek ok maden
islet mesi bulunmakt adir . Bu i slet mel er de her an kaza olma ol asiligi
mevcut t ur . Bu nedenl erle; Sekt rn zelli gi gz nne alinarak kapsamli
bir ri sk harit asinin ilgili Bakanliklarca hazirl anmasi ve denet iml erin buna
gre yapilmasi gerekmekt edir.
- Teknik nezaret i ve i s gvenli ginden sor uml u ol an mhendi s cret ini ,
denet l emek durumunda ol dugu i syeri sahi bi nden almakt a ol up bu durum
mhendi si n i sl et me ile ilgili kar ar larinda zgr davr anmasini
engell emekt edi r . Bu aidan, t eknik nezar et i nin ve i s gvenli ginden
sor umlu mhendi sin zgrce karar ver ebilmesi ve grevi ni l ayikiyl a yerine
HAZRAN 2010
83
get i r ebil mesi amaciyl a, cret ini olust ur ul acak bi r fondan almasi ii n gerekli
yasal dzenl emel er acilen yapilmalidir .
- Kazal arin nl enebil mesi i i n bilimsel ve t eknik yat iriml arin yani sira,
rgt lenmeni n ve sendikal asmanin nndeki engellerin kal dirilmasi,
alisma yasami ile bi rlikt e alisanlarin sosyal ve ekonomik yasaml arinin da
iyil est i rilmesi zor unludur.
- Isi sagligi ve i s gvenligi yat iriml ari t esvi k edilerek dest eklenmeli di r .
- Is gvenligi denet iminden bi rinci der ecede sor uml u ol an alisma ve
Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligi, yasanan
is kazal arinin nl enebil mesi i in grevl eri ni t am ol arak yeri ne get i rmelidi r.
Yasal mevzuat l arda yapilacak dzenl emel erl e denet im mekani zmal arinin
glendi rilmesi gereki rken, ikaril an ynet melikt e denet imin zell est i rildi gi
ve t icaril est i rildi gi , is gvenligi mhendi sleri nin gr ev, yet ki ve
sor umlul ukl arinin net ol arak t animl anmadigi, meslek odal arinin
gr sl eri nin dikkat e alinmadigi gr l mekt edi r .
- alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ikarilan Is Kanunu ve
il gili ynet melikleri , madencilik sekt r nde et ki n denet l emenin
yapil abilmesi bakimindan yet ersi zdi r ve ci ddi sakincalar i ermekt edi r. Sz
konusu mevzuat , yeni den gzden gei r ilerek madencilik sekt r nn zellik
arz eden sorunl ari da gz nne alinarak yeni den dzenl enmeli di r .
- Kaza sonr asi organi zasyon ve koordinasyonun, Ener j i ve Tabii Kaynaklar
Bakanligi bnyesinde kurul acak bi r biri m t arafindan yr t lmesi , buna
iliskin pl anl amalarin bu bi ri m t ar afindan gelist i rilerek kaza sonrasi yasanan
belir si zlikleri n gi deril mesi byk nem ar z et mekt edi r .
- Kazal arin ol usmasina neden ol an et kenl eri n; il gili kur um ve kur ul uslarin
koor di nasyonu ile bi rlikt e en kisa zamanda masaya yat irilmasi ve
zmlenebilmesi i in acil ol arak bi r eylem plani hazirl anmasi
gerekmekt edi r . Ulusal l ekt e ol ust ur ul acak bu yapinin; kazal arin
HAZRAN 2010
84
nlenmesi i i n gerekli ri sk hari t al arini ikarmasi, gerekli pl anl amalari ve
egit i mleri koor dine et mesi , il gili yasa ve ynet melikleri t ekrar gzden
gei r er ek sahanin iht iyal arina uygun ol arak yeni den dzenl emesi ve i s
gvenligi klt r nn geli st i ril mesi ii n alismal ar yapmasi gerekmekt edi r .
- Tm maden i sl et meleri nde maden r et i mi , mut l aka yet erli sayida maden
mhendi si nezar et inde yapilmalidir . Isyerinde her var di yada daimi ol arak
maden mhendi si bulundurmayan isl et mel ere ret im i zni veril memelidi r .
- alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, denet im elemani ol arak
yararl anacagi maden mhendi si kadrol arini ogal t arak denet iml erini
art irmalidir.
- Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en sor uml u bi ri mi ol an
Maden Isl eri Genel Mdrl gne, yasa il e "madencilik faaliyet l erini n i s
de verilmi st i r . Bu kurulus, madencilik sekt r nn iht iyal arina ynelik
olar ak yeni den yapilandiril arak, i s gvenli gi ile il gili denet im bi ri mini
olust ur mali, personel kadrosu gerek nicelik gerekse ni t elik bakimindan
gelist i rilmeli di r .
- Maden Mhendi sl eri Odasinin gr evi ve yasal hakki ol an mesl eki
denet imi n engellenerek ye denet imi ni yet eri nce yapamamasi da
sor unlarin zmn zorl astir makt adir . Bu erevede ger eken yasal
- Her i slet mede risk degerl endi rmesi yapilmali, degerl endi rme sonucunda
alismasi uygun olmayan i sl et meler kapat il malidir .
Tm bu degerl endi r meler isiginda bakil diginda, kaza sonr asi Sayin
Basbakanin " mesl egin kaderi nde bu var" anl ayisi, bilim ve t eknol oj iyi
disl ayan mant igin aik bi r yansimasidir . Bilimsel veriler i s kazal arinin %
98ini n nl enebili r kazal ar ol dugunu gst ermekt edi r Kazal arin kader
olmadigi, mhendisli k bilim ve t eknol oj i sinin uygul anmasiyl a
HAZRAN 2010
85
engell enebilecegi bilinen bi r gerekt i r . lkemi zde yasanan ve si yasi ikt i dar
t arafindan yarat ilan i ssi zlik ort aminda i nsanl arin aresi zli gini kullanmak
yeri ne, gvenli bi r i s ve gelecek sagl ayacak polit i kalarin hayat a gei rilmesi
hkmet leri n asli gr evi di r . Sayin alisma ve Sosyal Gvenlik Bakaninin
bi r t elevizyon kanalina syl edi gi "Greceksi niz. Bir yil i inde i s kazalari
sor ununu zecegi z" anl amindaki szlerini n t aki pi si ol acagimizi da
vurgul amak i st eri z.
Bundan nce ol dugu gi bi " gerekenler yapil acakt ir " gerekesinin arkasina
siginilmadan gerek soruml ular beli rl enmeli , maden mhendi sleri , t ekni k
nezaret i ve bazi alisanl ar gnah kei si olarak seilmemeli , ol ayin gerek
sor umlul ari vi cdani ve hukuki gereklilikleri yerine get i r melidi r .
Kazada yasamini yit i r en t m maden emekileri ni bi r kez daha saygiyl a
aniyor, yakinl arina ve ulusumuza bassagligi diliyor uz.
Kamuoyuna saygiyl a duyur ulur.
TMMOB MADEN MHENDSLER ODASI
YNETM KURULU
21 May is 2010, Zongul dak
HAZRAN 2010
86
S SAGLI GI VE S GVENLG ALANI NDA YASAL DZENLEME
ACLEN YAPI LMALI DI R.
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan organi ze edilen "Is Sagligi
ve Gvenligi Haft asi" kapsaminda 04- 10 Mayis 2010 t arihl erinde et ki nlikler
dzenl enmekt edi r. l kemi zde bu al anda bazi alismal ar yapilmakl a
birlikt e, hal a ci ddi eksi klikler bulunmakt adir .
Yasam en t emel insan hakkidir . Dnyada her gn milyonl arca insan,
engell enebilecek ve hukuken de engellenmesi zor unl u ol an i s kazal ari ve
mesl ek hast alikl arindan dol ayi yasamini yi t i rmekt e, meslek hast alikl arina
yakal anmakt a veya sakat kal makt adir . I LO nun 2009 yili aikl amal arina
gr e dnyada her yil 270 milyon is kazasi meydana gelmekt e, her 15
sani yede bi r i si ve her gn yaklasik 6 bi n 300 ki si i s kazasi veya mesl ek
hast alikl ari nedeniyl e yasamini kaybet mekt edi r .
lkemi z, i s kazalar inda n siral arda yer al makt adir. Son yillardaki kaza
i st at i st ikleri incelendi ginde, zellikl e madencilik sekt rnde i s kazal arinin
belir gin bi r sekil de ar t ar ak devam et t i gi gr lmekt edi r . Odamiz kayit l arina
gr e, 2008 yilinda 43 maden alisani i s kazasi sonucu yasamini
yi t i r misken, 2009 yilinda bu sayi 92ye ykselmi s, 2010 yilinin ilk 4 ayinda
i se 35e ulasmistir . lkemi zde meslek hast alikl ari ile il gili yaygin bi r
alisma yokt ur ve alisanlar bazi hast alikl arin meslek hast aligi ol up
olmadigini bilememekt edi r. lkemi zde mesl ek hast alikl ari; gerek t anisinin
konul masi ve t edavini n dzenl enmesi, gerekse rehabilit asyonunun
sagl anmasi aisindan ok sor unlu bi r al andir . Bu nedenle lkemi zde
mesl ek hast alikl arina t ani konulmasi sr eci yeni den ele alinmalidir . Is
kazalarindaki dol ayli harcamal ar, dogr udan har camal arin 4 ile 10 kat i
arasinda gerekl esmekt edi r. Bu nedenle i s kazal arinin sosyal gvenlik
si st emine maliyet i byk meblagl ara ul asmakt adir. I LO ya gre
gelismekt e ol an lkeleri n i s kazal ari ve meslek hast alikl ari maliyet leri ,
gayri safi yurt i i hasilal arinin ( GSYIH) % 4 t ut arindadir. Buna gre
HAZRAN 2010
87
l kemi zi n 2008 yili GSYIH si di kkat e alinirsa i s kazal ari ve mesl ek
hast alikl arinin t opl am maliyet i 38 milyar TLdir .
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ikaril an Is Kanunu ve
il gili ynet melikleri , t m sekt rl erde ol dugu gi bi madencilik sekt rnde de
et kin denet l emenin yapil abilmesi bakimindan yet er si zdi r . ikaril an
mevzuat lar yasamin gerekleri ne uygun olmalidir . lkemi zdeki i syerleri nin
% 98i nin 50den az i si alistirdigi, t m alisanlarin % 70i nin 50den az
isi alistir an isyerl erinde alistigi, i s kazal arinin % 63nn de 50den az
isi alistiran i syerl eri nde meydana gel di gi bi zzat alisma ve Sosyal
Gvenlik Bakanliginin i st at i st ikleri nde beli r t ilmesine r agmen ikaril an
mevzuat larda 50den az i si alistiril an i s yerleri nde is gvenli gi uzmani
alistirilmasina gerek grlmemist i r. Bu i syerl eri is gvenligi
hi zmet leri nden yararl anamamakt adir . Bu nedenle ail an daval arda
mahkeme, ynet meligi n bazi maddelerini n yr t mesini durdurmust ur .
Il gili t araflarin gr sl eri di kkat e alinmadan ikaril an mevzuat l arin
uygul ama sansinin olmadigi bir kez daha grl mst r. Odamizca, bu
konuda bilimsel ve t eknik pek ok alisma yapil mis ve kamuoyuyl a
paylasil mistir.
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, mevzuat indaki eksiklikl eri
t amamlamasinin yani sira denet im elemani ol arak
yararl anacagi kadr ol arini, zellikle madencilik sekt r nn r isk durumunu
gz nne al arak maden mhendi si ist ihdamini da ar t ir ar ak denet i mleri ni
sikl astirmalidir.
Esnek/ kur al siz alismayi, i sileri baska i sver enlere kir al amayi,
t aseronl astirmayi yasal hale get i ren; kidem t azminat lari, fazl a mesai
cret l eri ve sendikal hak ve yet kileri budayan 4857 sayili Is Yasasi yeri ne
bt n t arafl arin kat ilimi ile demokrat i k; is gvencesi ve i s gvenli gini n
bir bi ri ni t amaml adigi, t m alisanl ar i in insana yakisir norm ve st andar t t a
yeni bi r i s yasasi hazirl anmalidir.
HAZRAN 2010
88
Ayrica Is Gvenligi Yasasi, mesl ek Odalarinin ve il gili t m t arafl arin da
gr s alinarak acil en ikaril malidir .
TMMOB MADEN MHENDSLER ODASI
YNETM KURULU
06 May is 2010, Ank ar a
HAZRAN 2010
89
BEN YAPTI M OLDU MANTI GI YLA YASA YAPI LAMAZ!
Maden Kanununda degisi klik yapil masina iliskin alismalarin TBMM ye
gnderilmek zere t amaml andigi gr lmekt edi r . Odamiz, Maden
Kanununa ynelik dsnce ve t alepl erini hem szl hem de yazili ol arak
defal arca il gili bakanlik yet kilileri ne ilet mi st i r. Odamiz, davet edilmeyerek
ve grsleri alinmayarak hazirl anan szkonusu alismada t al eplerimi ze de
yer verilmemist i r. 11. 500 maden mhendi si ni t emsil eden ve yel eri nin
ok byk ogunlugu sekt r de alisan Odamizin zellikle alismal arin
disinda t ut ul maya alisilmasini manidar karsiliyoruz. Ayni zamanda
sekt r n grsl erini n alinmamasini da dogr u bulmadigimizi beli rt mek
i st i yoruz.
Bilindi gi zere, madenler, milyonl arca yil da olusan, t ket ildi ginde
yenilenemeyen kaynakl ardir . Bu nedenl e mut l aka et kin bi r pl anlama
yapil arak ret ilmelidi r . r et i m yapilir ken, l keni n iht iyal ari gz nne
alinmali, evreye duyarli bi r sekilde ve kamu yarari ncelikli ol arak
degerl endi ril meli di r . Madencilik faaliyet l erini n kaynak kaybina yol
amadan, evreyl e uyumlu, akilci ve ekonomik kurall ara gr e ve i s
gvenligi - isi sagligi esasl ari erevesinde yrt lmesi , bilimsel ve t eknik
bilginin kullanimi il e mmkndr . lkemi zde yasal ar ok abuk eski mekt e
ve yeri ne yeni bi r yasa koyma i ht iyaci dogmakt adir . Bunun pek ok nedeni
bulunmakt adir . Yasa olust ur urken t m t arafl arin gr sl erini n alinmamasi
ve belli grupl arin t alepl erini n bi r ebir yer bulmasi ikan yasanin
uygul anabili rli gini zorl astir makt adir . Maden Kanunu da daha ikar ikmaz
t art ismal ara neden olmus, t opl umun geni s kesiml erince el est i ril mist i r .
Bugnl erde yasada degisi klik alismalarinin nedeni de Anayasa
Mahkemesi ni n verdi gi ipt al karariyl a il gili di r. Herhangi bi r yasa, her
seyden nce, bi r ncelikler- niyet ler manzumesi ne yani bi r polit ika met ni ne
dayanmak zor undadir . Ancak, mevcut Maden Kanununda yapil masi
ngrl en degisi klikler i i n ort aya konul an gerekel er, en basindan
it i bar en madencilik sekt rnn genel sorunl arini t am ol arak kavramamis
ve agdas zml er ret meye ynelik t asarimlanmamistir. Insani ve insan
HAZRAN 2010
90
emegi ni merkeze koyan, bi r yandan madencilik faaliyet leri nde kamunun
et kin gzet i m ve denet imini sagl arken, di ger t araft an sz konusu
faali yet l erin evre ve ekosi st emlerin korunmasini da gzet en, t emel ol arak
ekonomi k kalkinmaya ve yoksullugun azal t ilarak geli r dagiliminin
dzelt ilmesi hedeflerine ynlendi rilen bir " ulusal madencilik polit ikasi"
Maden Kanununun t emeli ol malidir . Bu husus, gerek t opl umun yarari
gerekse madencilik sekt rnn gelisimi bakimindan son derece byk
nem t asimakt adir . Sor unl arin yanlis t espit edil mesi nin, dogr u ol mayan
zm arayisl arina ve dol ayisiyla yeni sorunl ara yol amasi kainilmazdir.
Madencili k sekt rnn lke kalkinmasindaki krit i k nemi , fazl a mikt arl arda
r et il erek yurt disina hammadde ol arak sat ilip dvi z el de edilmesinde
degil , yerli sanayiye dsk maliyet t e ve kalit eli gi r di sagl amasindadir . Bu
erevede, madencilik sekt rnn pl anl anmasinda lke sanayi sekt rl eri
ile ent egrasyon n pl anda t ut ulmalidir . Bu hususl arin i hmal edilmesi
hali nde gel ecekt e de yasanin t art isilmasina devam edilecekt i r .
Sekt rde yasanan ve t oplumu derinden yaral ayan is kazal arinin
nlenmesiyle, mesl ekt asl arimizin zl k hakl arinin ve alisma kosull arinin
iyil est i rilmesi ne ynelik nerileri mi zi hi di kkat e almayan karar veri cil er,
gelecekt e yasanacak olumsuzluklardan sorumlu olacaklarini
unut mamalidir . Bu anl amda, kamu denet i mini n art iril masi ve kalit eli hale
get i ril mesi ii n alisma yapmak yerine, denet imin zellest i rilmesi
alismal arinin da di kkat l e degerlendi rilmesi gereki r .
100 yildir Maden Kanunu kapsami disinda alistirilan t asocakl ari, 5 yil dir
kanun kapsamina alinmis ve bu dogrul t uda alistirilmakt adir. Bu sret e,
t asocakl arinin yarat t igi sorunl ar kismen azalmaya basl amisken t ekrar
kanun kapsami disina alinmaya alisilmasi sekt r n yar arina ol mayacakt ir .
Yasa degisikli ginden sonr a, i t i r azl ar sonucu hukuken ipt al edil ebilecek
konul arda anl asilmaz sekil de israr edilmesi sekt r ve alisanlari zor
durumda birakacakt ir. Topl umsal , ekonomi k ve evresel bakimdan
HAZRAN 2010
91
srdrl ebili r bi r madencilik sekt r nn geli si mi; devl et , sekt r de faaliyet
gst eren kurum ve kurul uslar ile demokr at i k kit l e r gt l eri nin yapici
isbi rli gi ile mmkndr. Sz konusu t arafl arin dogr udan kat iliml ari
olmaksizin hazirl anacak herhangi bir sekt r pl aninin ya da pl an
uygul amasinin basarili ol masi mmkn degil di r . Bu gerekel erle " ben
yapt im ol du" mant igiyl a hazirl anan yasa degisikli gini n lkemi zin ve
sekt r n yararina ol mayacagina i naniyor uz.
TMMOB
YNETM KURULU
12 Mar t 2010, Ank ar a
HAZRAN 2010
92
FACANI N 18. YI LI NDA 263 MADEN EMEKSN SAYGI YLA
ANI YORUZ.
3 Mart 1992 t ari hinde Zongul dak- Kozl u Kmr Ocaginda gri zu pat lamasi
sonucu 263 maden i si si yasamini yi t irmi st ir. Bu kaza, dnya madencili k
t arihi nde yasanan en byk maden kazalarindan bi ri si ol arak t ari he
gemi st i r.
Madencili k sekt r, dogasi geregi i erdi gi ri skler nedeniyle zellik arz
eden, bil gi , deneyim, uzmanlik ve sr ekli denet im gerekt i r en en agir ve
t ehlikeli sekt rleri n basinda gel mekt edir . Son yillardaki kaza i st at ist ikl eri
incel endi gi nde, zellikl e madencilik sekt rnde i s kazal arinin beli r gi n bi r
sekil de art arak devam et t i gi grl mekt edi r. Odamiz kayit larina gre, 2008
yilinda 43 maden alisani i s kazasi sonucu yasamini yit irmi sken, 2009
yilinda bu sayi 92ye ykselmi s, 2010 yilinda bugne kadar 21e
ulasmistir. zelli kle yeral t i kmr madencili gi , i si sayisi basina dsen
kaza ve lm sir al amasinda bt n sekt rl eri n basinda yer al makt adir . Bu
nedenle, madencilik sekt r daha yakindan i zl enmeli, degerl endi ril meli ve
kaza nl eme alismal arina daha fazl a agirlik verilmeli di r .
Sist emat ik yanlislikl ardan kaynakl anan sor unlar gr mezden gelinerek,
gemi s kazal ardan ders ikaril madan ve kazal arin gerek nedenleri ni
ort adan kaldir acak somut adiml ar at ilmadan gn kur t ar acak alismalarin
zm olmadigina i naniyoruz.
3 Mart 1992de Kozl uda ve di ger i s kazal arinda yasamini yi t i r en t m
emekileri bi r kez daha saygiyl a aniyoruz.
TMMOB
YNETM KURULU
3 Mar t 2 010, Ank ar a
HAZRAN 2010
93
KAZALARI N KADER OLARAK GSTERLMESNE SON VERLSN
Balikesi r i n Dursunbey il esinde zel sekt re ai t yeral t i kmr i slet mesi nde
23 Subat 2010 t ari hinde gri zu pat lamasi sonucu meydana gelen i s
kazasinda 1i maden mhendi si , 13 ki si hayat ini kaybet mis, 6 si agir, 20
isi de yaral anmistir . Kazanin duyul masinin ar dindan Odamiz yet kilileri ve
is gvenli gi uzmanlarimiz ol ay yerine hareket ederek geli smel eri yakindan
i zlemi st i r.
Kazanin meydana gelen ocak ile il gili bilgiler asagiya ikart ilmistir ;
- Kazanin meydana gel di gi ocakt a kmr ret i mi "yeral t i r et i m
ynt emi" yle gereklest i rilmekt edi r.
- 3 vardiya ret i m yapil an ocakt a 160 ki si alismakt adir. Vardiyal arda
yakl asik 52 i si alismakt adir.
- Ocaga, 456 met re uzunlugunda 16 derece egimli desandre ( egimli yol)
ile inilmekt edi r.
- Ocagin havalandirilmasi mekani k ol arak yapilmakt a, hazirlik
alismal arinda i se t ali haval andir ma yapilmakt adir .
- Ocakt a t ehlikeli ve zararli gazl arin l m merkezi erken uyari si st emi ve
t asinabili r el ci hazl ari il e yapilmakt adir .
- Ocakt a t ahli siye ist asyonu ve egit imli t ahli siye eki pl eri mevcut t ur .
Sz konusu ocakt a bili rki si i ncel emesi t amaml anmamis olup, kazanin
nedenleri henz net lik kazanmamistir .
Son yillardaki kaza ist at i st ikleri incel endi ginde, zellikle madencilik
sekt rnde is kazal arinin beli rgi n bir sekil de art arak devam et t i gi
gr lmekt edi r . Odamiz kayit l arina gr e, 2008 yilinda 43 maden alisani is
kazasi sonucu yasamini yi t i rmi sken, 2009 yilinda bu sayi 92ye ykselmi s,
2010 yilinin ilk iki ayinda i se 19a ul asmistir . zellikle yeral t i kmr
HAZRAN 2010
94
fazl a agirlik veril melidi r .
l kemi zde; yksek ri sk t asiyan, kur al siz ve denet imsi z alisan,
islet mesi bulunmakt adir . Bu nedenl e bugn her yer al t i kmr i slet mesinin
zor unl u kull anmasi gereken al ev sizdirmaz, ant i gri zu maki na ve
eki pmanlarin bi r ocakt a var ol masinin " r nek ocak" ol arak adl andiril digi
eksi k ve yanlis bi r anl ayisa sahi p olundugunun al t ini i zmekt e yarar
gr yor uz.
Kazalar incel endi gi nde, madenleri n zellikl erine uygun olan i slet me
ynt emleri nin seilmedi gi ve yeral t i madencili ginde gvenli bi r alisma
ort aminin yarat il masinda ol mazsa olmaz unsurl ar ol an haval andir ma,
t ahkimat ve nakliyat pr oj eler inden bi rini n veya bi r kainin eksi k ya da
hat ali yapil digi gzl enmekt edir. Bunlara, alisanlarin alisma yasamindaki
ekonomi k ve sosyal sor unl ari, egit imsi zlik, alisanl arin ve/ veya i si yapan
fi rmal arin deneyimsi zli gi de ekl endi gi nde, kazal ar bi r anl amda kainilmaz
hal e gelmekt edi r.
Odamizin srekli olar ak vurgul adigi gi bi; madencilik, dogasi geregi ierdi gi
r iskler nedeni ile zellik arz eden, bilgi, deneyim, uzmanlik ve sr ekli
denet imi gerekt i r en en ri skli is kol udur . l kemi zdeki madencilik kamu
kur um ve kur ulusl arinin bu bil gi ve deneyime ul asmasi uzun yillar
gerekt i r mi st i r . Ancak, 80li yillarin basindan it ibaren uygul anan yanlis
poli t ikal ar, lke madenciligini klt ms; madencilik bil gi ve deneyim
biri kimini dagit mis ve dagit maya da devam et mekt edi r . Bu bi ri kim ve
deneyime sahi p ol an kurum ve kur ul usl ar yerine, r et i min t eknik ve al t
HAZRAN 2010
95
birakilmasi, buna ek olarak denet imi n de yet erli ve et ki n bi r bi i mde
yapil amamasi kazal ari beraberi nde get i rmekt edi r.
Kaza ri ski orani en yksek i skolu olan madencilikt e, i si sagligi ve
gvenligi ne ynelik yat irim ve nl eml erin alinmasi ok nemli di r . Bilim ve
t eknol oj i den uzak yapil an maden isl et meciligi , ger ekli yat iriml arin
yapil mamasi, hizli ve yksek kazan sagl anabil mesi ii n ret i m
zorl amalari, alisanlarin rgt szl g, yoksullugu ve bunlara bagli ol arak
olusan yet ersi z besl enme, ail esel sorunl ar ve benzeri duruml ar kazal ara
adet a davet i ye ikarmakt adir.
Kazalarin ol usmasina neden ol an et kenl eri n, Odamizin ve il gili
bakanlikl arin, madencilik kur um ve kurul uslarinin, niversi t eleri n,
sendi kal arin koor di nasyonu ile bi rlikt e en kisa zamanda masaya
yat irilmasi, det ayl andirilmasi ve zml endi rilebilmesi ii n acil ol arak
eyl em pl ani hazirl anmasi gerekmekt edi r .
Maden Mhendi sl eri Odasi ol arak kisa sre nce Bursa -
Must af akemal pasa il esinde yasanan gri zu f aci asi sonrasinda da
syledi gi mi z ama henz somut bi r cevap al amadigimiz zm neril eri mi zi
bir kez daha kamuoyu il e payl asmakt a yarar gr yoruz :
- Kazal arin nlenebilmesi i in bilimsel ve t ekni k yat iriml arin yani sir a,
iyil est i rilmesi zor unludur.
-Isi sagligi ve i s gvenli gi yat iriml ari t esvi k edil erek dest eklenmelidi r .
-Is gvenligi denet i minden bi rinci der ecede sor umlu ol an alisma ve
glendi rilmesi gereki rken, ikaril an ynet melikt e denet imin zell est i rildi gi
HAZRAN 2010
96
ve t icaril est i rildi gi , is gvenligi mhendi sleri nin gr ev, yet ki ve
sor umlul ukl arinin net ol arak t animl anmadigi, meslek odal arinin
-Is Kanunu ve ilgili ynet melikl eri, madencilik sekt rnde et ki n
denet l emenin yapil abilmesi bakimindan yet ersi zdi r ve ci ddi sakincal ar
i ermekt edi r . Sz konusu mevzuat , yeni den gzden gei rilerek madencilik
sekt r nn zellik arz eden sorunl ari da gz nne alinarak yeni den
dzenl enmeli di r . Is gvenligi yasasi Odal arin da gr s alinarak acilen
ikaril malidir .
- Kaza sonr asi organi zasyon ve koor di nasyonun, Enerj i ve Tabii Kaynakl ar
belir si zlikleri n gi deril mesi byk nem arz et mekt edi r . Ni t eki m son
kazada yasanan olumsuzl ukl ar bu konunun nemi ni bi r kez daha gzler
nne sermi st i r.
- Tm maden i slet mel erinde maden ret imi , mut laka yet erli sayida maden
- Teknik nezaret i ve i s gvenli ginden sor umlu olan mhendi s cret i ni,
- alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, denet im elemani ol arak
art irmalidir.
HAZRAN 2010
97
- Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en soruml u bi ri mi ol an
Maden Isl eri Genel Mdrlgne, yasa il e " madencilik faaliyet lerinin is
gvenligi ve isi sagligi ilkelerine uygun yr t lmesini t akip et me" gr evi
- Maden Mhendisl eri Odasinin grevi ve yasal hakki ol an mesleki
- Her i slet mede ri sk degerlendi rmesi yapilmali, degerlendi rme sonucunda
Yukarida beli rt t i gimi z zere, si st emat i k yanlisliklardan kaynaklanan
sorunl ar grmezden gelinerek ve gemi s kazal ardan ders ikarilmayarak,
kazal arin gerek nedenlerini ort adan kal diracak somut adimlar
at il madan gn kur t aracak sekil de sor umlulugu sadece maden
mhendi sl erine ve ki silere ykl eyerek zm aramanin dogr u ol madigina
inaniyoruz .
Maden Mhendi sl eri Odasi ol arak, 11.500 yesi ve yogun bil gi bi ri kimine
sahi p uzmanlariyl a sekt r de yasanan sor unl arin zm i in kat ki
sunmaya devam edecegimi zi beli rt i r , kazada yasamini yit i r en t m maden
emekileri ni bi r kez daha saygiyl a anar , yakinl arina ve ulusumuza
bassagligi dil eri z.
TMMOB
YNETM KURULU - 27 Subat 2010, Ank ar a
HAZRAN 2010
98
YETKLLER, MADEN MHENDSLER ODASI NI N GRSLERN
DKKATE ALMALI DI R.
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakani mer Di ner, Ant alyanin Kemer
ilesi nde dzenlenen Is Mfet t i sl eri Hi zmet Ii Egi t im
Semi neri nin ailisinda yapt igi konusmada " maden ocakl arinda meydana
gelebil ecek bi r kazayl a il gili Maden Mhendi sl eri Odasinin, i si
sendi kal arinin, i sveren sendikal arinin ve kendileri nin sor uml ulugu
bulundugunu" ifade et mi st i r .
Maden Mhendi sl eri Odasi, Anayasanin 135. maddesinde t animl anan,
6235 Sayili Trk Mhendi s ve Mi mar Odal ari Bi rligi ( TMMOB) Kanunu ve
Ana Ynet meligi hkml erine uygun olarak kurul an kamu t zel ki siligine
sahi p, kamu kurumu nit eligi nde bi r meslek kur ulusudur. 13. 000 yeye ve
55 yillik bi riki me sahi p bi r meslek rgt ol arak her zaman
sor umlul ukl arinin bilinciyle hareket et mis ve gr evini yerine get i r mi st i r .
Odamiz, sekt r de yasanan i s kazal arinin nlenmesiyle il gili ol arak pek ok
alisma yapmis, r apor lar hazirl amis ve bunl arin sonul arini il gililerle ve
kamuoyuyl a payl asmistir . Ancak, bugne kadar yapil an bu alismal ari
dikkat e almayan ynet i cilerin bi r de " meydana gelebil ecek i s kazal arinda
Odamizin da soruml ulugu bulundugundan" bahset mesini dogru
bulmadigimizi ifade et mek ist eri z. Bu aikl amanin, bundan sonraki
alismal arda beraber hareket edilmesi gerekliliginin bir gst ergesi
oldugunu dsnyoruz.
Bugne kadar yet ki ve grev al animiz erevesinde bu konudaki t m
sor umlul ukl arimizin gerekl erini yeri ne get i r di gimi zi t m kamuoyu
bilmekt edi r . 2007- 2008 yill arinda Bakanlikla birlikt e yr t t gmz
" Madenl erde Is Gvenligi Kampanyasi" buna bi r r nekt i r . Ayrica; i s
kazal arinin nlenmesi i in sempozyumlar, alist aylar ve egi t im alismalari
ile bilimsel alismalar ve saha alismalari sr ekli ol arak yapilmakt adir .
HAZRAN 2010
99
ikaril an yasa ve ynet meliklerde Odamizin gr sl eri ni dikkat e almayan, "
ben yapt im ol du" mant igiyl a hareket eden yet kililerin sor uml uluklarinin
geregi ni yerine get i r me zor unlul ugu bul unmakt adir . Maden Mhendi sl eri
Odasi ol arak sor umlul ukl arimizin bilincinde ol dugumuzu ve bu
sorumlul ukl arin geregi ni yerine get i rdigimi zi bi r kez daha hat irlat irken,
kazalarin yasanmamasi i in nemli gr dgmz konul ari t ekr ar
payl asmayi bi r grev biliyor uz:
- Kazalarin ol usmasina neden olan et kenl eri n; il gili kur um ve kurulusl arin
- Is gvenli gi denet iminden bi ri nci der ecede sor umlu ol an alisma ve
Sosyal Gvenlik Bakanligi il e Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligi t arafindan
Odamiz grsl eri dikkat e alinmadan ikarilan mevzuat , yeni den gzden
gei rilerek madencilik sekt rnn zellik arz eden sor unlari da gz nnde
bulundur ulmali ve sekt re zgn ol arak yeni den dzenl enmelidi r .
- Tm maden i slet mel erinde maden ret i mi , alisan sayisina bakil maksizin
dai mi ol arak i st i hdam edilen yet erli sayida maden mhendi si nezaret inde
yapil malidir . Her vardi yada daimi ol arak maden mhendi si bulundur mayan
islet mel ere ret im i zni veril memelidi r.
- Sekt rde son yillarda meydana gelen i s kazal arini degerl endi rmek zere
bir alisma gr ubu olust ur ul arak kazal arin nedenl eri arastirilmali, sonul ar
r apor haline get i riler ek benzer nedenl erden dol ayi is kazal ari yasanmamasi
i in gerekli alismalar yapilmalidir .
HAZRAN 2010
100
- alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanliginin denet im kadr ol ari;
denet l emenin hedefine ulasabilmesi i in i slet mel erde alismis deneyi mli
maden mhendi sl eri yle glendi rilmeli , bunl arin yanina yeni elemanlar
kat il arak deneyiml erin akt aril masi sagl anmalidir .
- Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en soruml u bi ri mi ol an
Maden Isl eri Genel Mdrl gne, yasa il e "madencilik faaliyet l erini n i s
olust ur mali, kadr ol arini gerek ni celik gerekse ni t elik bakimindan
gelist i r melidi r .
- Maden Mhendi sl eri Odasinin gr evi ve yasal hakki ol an mesl eki
denet imi n engell ener ek ye denet imi ni yet eri nce yapamamasi sor unl arin
zmn zorl astir makt adir . Bu erevede gereken yasal dzenl emel er
- Teknik nezar et i ve i s gvenli ginden sor umlu ol an mhendi s cret i ni ,
get i rebil mesi amaciyl a, cret ini ol ust urul acak bi r hesapt an al masi ii n
gerekli yasal dzenl emeler acil en yapil malidir.
- Her i sl et mede ri sk degerlendi rmesi yapil arak, gvenli alisma ort aminin
olust ur ulmasina engel ol an t ehlikelerin ort adan kal dirilmasina ynelik
alismal ar yapilmalidir . Tehlikel er ort adan kal diril amiyorsa faaliyet
durdurulmalidir . Kamuoyuna saygiyl a duyur ul ur .
TMMOB
MADEN MHENDSLER ODASI YNETM KURULU / 24 Ar al ik 2009
HAZRAN 2010
101
YETER ARTI K ! ! ! S CNAYETLER DURDURULSUN...
Bursa ili Must afakemal pasa il esine bagli Devecikonagi bel desinde zel
sekt re ai t bi r yeralt i kmr i sl et mesinde 10 Aralik 2009 t ari hinde gri zu
pat l amasi sonucu meydana gelen i s kazasinda 19 maden i si si yasamini
yi t i r mist i r . Ol ayin duyul masinin ar dindan Odamiz yet kilileri ve is gvenligi
uzmanl arimiz ol ay yerine hareket ederek gelismeleri ve kurt arma
alismal arini yakindan i zlemi st i r.
Kazayl a il gili ol arak yr t len incelemel er sonucunda asagidaki t espit l er
yapil mistir:
Kazanin meydana gel di gi ocakt a kmr r et imi " yeralt i r et im
ynt emi"yle gereklest i rilmekt edi r. "3 vardiya" r et im yapil an ocakt a
yakl asik 150 ki si alismakt adir. Kazanin ol dugu vardi yada i se 32 i si nin
grev yapt igi sapt anmistir.
Ocaga, 220 met re uzunlugundaki desandr e ( egi mli gal eri/ yol ) il e
inilmekt e ol up kmr i inde srlen t aban yoll ari ile madencilikt e " ayak"
olarak isi mlendi rilen, kmr r et i m al anlarina ul asilmakt adir .
Kmr damarinin kalinligi 9- 12 met re ar asinda degismekt e olup, damar
egimi 20 derece civarindadir .
Ocagin haval andirilmasi, ana vant il at r ve t ali pervanelerl e
gerekl est i rilmekt edi r.
ret i m yapilirken sert kmr damarinda pat l ayici madde kullanilarak
gevset me yapilmakt adir .
Ocakt a her vardiyada bul unmasi gereken maden mhendisi sayisi yet erli
degil di r.
alisan i sil er evr e kylerden sagl anmakt a olup sendikali degillerdir .
Genellikle egit im sevi yeleri dsk ol up, dsk cr et l erle alismakt adirlar.
HAZRAN 2010
102
Kaza, 16- 24 vardi yasinda ayakt a kmr r et imi yapil masi esnasinda
ort amda bulunan gri zunun ( met an gazi+ hava karisimi) pat lamasiyl a
meydana gelmi st i r . Gri zunun pat l amasi ile olusan yksek sicaklik ve
karbon monoksit ( CO) gazi alisan i sileri n yanmal arina ve
zehi rl enmel erine yol aarak lmlerine neden ol must ur .
Gr izu pat l amasinin si ddet iyl e gkler meydana gel mi s ve i siler gk
al t inda kalmistir.
Yet kililerce ol ayin/ kazanin nedenl erini belirl emek zere bilir ki siler
at anmis ve i ncelemeler basl at ilmistir . Ancak ilk t espit l erden ol ayin, alisma
ort aminda beli rli bi r or anin zeri nde bul unmamasi gereken met an
gazinin, bi r isi kaynagiyl a ( muht emelen pat layici madde kullanilmasi
sonucu) t et ikl endi gi ve gri zunun pat l adigi anl asilmakt adir .
Kaza sonr asi kur t ar ma i sleml erinde ciddi organi zasyon ve koor di nasyon
yet ersi zli gi bulunmakt adir .
Madencili k sekt r, dogasi geregi zellik arz eden ve bu nedenl e bil gi ,
deneyim, uzmanlik ve srekli denet i m gerekt i r en dnyanin en zor ve ri skli
is kol udur. Maden kazal ari incel endi gi nde olayin; t ekni k, sosyal , ekonomik,
egit i m, pl anlama ve denet im sorunlari gi bi pek ok nedeni ol dugu
grl mekt edi r.
Trki ye i s kazalarinda dnyada nc, Avr upada bi ri nci sir ada yer
almakt adir . zel maden i slet mel erinde, i si sagligi ve i s gvenligi
nleml eri genellikle maliyet unsuru ol ar ak gr lmekt edi r . Maden kazal ari
son yillarda beli rgi n olarak art makt adir. Odamiz kayit larina gre, 2008
yilinda 43 maden alisani i s kazasi sonucu yasamini yit i r mi sken, 2009
yilinda bu sayi son kaza il e bi rli kt e 76ya ikmistir . Ancak bu sayinin daha
yksek oldugu t ahmin edilmekt e ve hayat ini kaybedenler i eri sinde maden
mhendi si mesl ekt asl arimiz da bulunmakt adir . zellikl e yeral t i kmr
HAZRAN 2010
103
fazl a agirlik verilmelidi r . Odamizin her zaman dil e get i r di gi gi bi meydana
gelen bu "kazal ar kader degil di r". Bu aci ol ayl ar eger gerekli nl eml er
alinmaz ise periyodi k ol arak devam edecekt i r .
zellikl e 80li yillarin basindan it i bar en uygul amaya konul an zell est i r me,
t aseronlasma, rodvans vb yanlis uygul amal ar; kamu madenciligi ni
klt ms, kamu kur um ve kur ulusl arinda uzun yill ar sonucu el de edil mis
olan madencilik bilgi ve deneyi m bi rikimi ni dagit mistir . Yogun bi ri kim ve
deneyime sahi p ol an kurum ve kur ul usl ar yerine ret imi n, t eknik ve al t
bir akilmasi, buna ek olar ak kamusal denet imi n de yet erli ve et kin bi r
biimde yapil amamasi is kazal arinin ar t masina neden ol makt adir .
l kemi zde; yksek ri sk t asiyan, kur al siz ve denet imsi z alisan,
islet mesi bulunmakt adir . Bu i slet mel er de her an kaza olma ol asiligi
mevcut t ur. Bu nedenl erl e;
Sekt r n zelligi gz nne alinarak kapsamli bi r ri sk hari t asinin ilgili
Bakanliklarca hazirl anmasi ve denet i mleri n buna gre yapilmasi
gerekmekt edi r.
Teknik nezaret i ve i s gvenligi nden soruml u ol an mhendi s cret ini ,
Kazalarin nl enebil mesi i in bilimsel ve t eknik yat iriml arin yani sir a,
HAZRAN 2010
104
iyil est i rilmesi zorunl udur. Ayrica, i si sagligi ve i s gvenligi yat iriml ari
t esvik edilerek dest ekl enmeli di r.
Is gvenli gi denet imi nden bi rinci derecede soruml u ol an alisma ve
glendi rilmesi gereki rken, ikarilan ynet melikt e denet i min
zell est i ril di gi ve t i carilest i ril di gi , i s gvenli gi mhendi sl erini n grev, yet ki
ve sor uml uluklarinin net ol arak t animl anmadigi, mesl ek odal arinin
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t ar afindan ikaril an yeni Is Kanunu
ve il gili ynet melikleri , madencilik sekt rnde et ki n denet lemeni n
yapil abilmesi bakimindan yet ersi zdi r ve ci ddi sakincalar i ermekt edi r. Sz
konusu mevzuat , yeni den gzden gei r ilerek madencilik sekt r nn zellik
arz eden sorunl ari da gz nne alinarak yeni den dzenl enmeli di r .
Kaza sonr asi organi zasyon ve koor dinasyonun, Enerj i ve Tabii Kaynaklar
belir si zlikleri n gi deril mesi byk nem ar z et mekt edi r .
Kazal arin ol usmasina neden ol an et kenl eri n; il gili kurum ve kurul uslarin
HAZRAN 2010
105
Tm maden isl et melerinde maden ret imi , mut l aka yet erli sayida maden
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, denet im el emani ol arak
art irmalidir.
Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en sor umlu bi ri mi ol an
Maden Isl eri Genel Mdrlgne, yasa il e " madencilik faaliyet lerinin is
gvenligi ve isi sagligi ilkelerine uygun yr t lmesini t akip et me" gr evi
Maden Mhendi sleri Odasinin gr evi ve yasal hakki ol an mesl eki
Her i slet mede ri sk degerl endi rmesi yapilmali, degerl endi rme sonucunda
Bundan nce ol dugu gi bi " gerekenler yapil acakt ir " gerekesinin arkasina
siginilmadan gerek soruml ular beli rl enmeli , maden mhendi sleri , t ekni k
nezaret i ve bazi alisanl ar gnah kei si olarak seilmemeli , ol ayin gerek
sor umlul ari vi cdani ve hukuki gereklilikleri yeri ne get i r meli di r .Kazada
yasamini yi t i ren t m maden emekil erini bi r kez daha saygiyla aniyor,
yakinlarina ve ul usumuza bassagligi diliyoruz.
TMMOB
MADEN MHENDSLER ODASI YNETM KURULU / 14 Ar al ik 2009
HAZRAN 2010
106
BU YNETMELKLE S KAZALARI NLENEMEZ ...
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, "Isyeri Saglik ve Gvenlik Bi ri ml eri
Il e Ort ak Saglik ve Gvenlik Bi ri ml eri Hakkinda Ynet melik" adi alt inda bi r
dzenl eme yapmis ve 15 Agust os 2009 t ari hinde Resmi Gazet ede
yayimlamistir . Bu ynet melik ikarilirken daha nce i pt al edilen
ynet melik i i n veril en yargi kararl arini ve t opl um bekl ent ileri ni yok sayan
bir anlayisla hareket edilmi st i r . Is kazal arinin nlenebilmesi i in yasal
mevzuat larda yapil acak dzenlemelerle i s yerl eri ndeki denet im
mekani zmal arinin gl endi rilmesi gereki r ken, ynet melikle Is Gvenli gi
Uzmanligi ile egit i mi piyasal astirilmis ve t i carilest i rilmi s, meslek odal arinin
gr sl eri ise dikkat e alinmamistir .
l kemi zdeki i syerl eri nin % 98i nin 50den az i si alistirdigi, t m
alisanl arin % 70ini n 50den az i si alistiran i syerl eri nde alistigi, i s
kazal arinin % 63nn de 50den az i si alistiran isyerl eri nde meydana
geldi gi bi zzat alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanliginin i st at i st iklerinde
belirt ilmekt edi r.
Ynet melik ile 5547 sayili Kanunla onayl anmis bulunan Avrupa Sosyal
Sart inda beli rt il en " Tm alisanl arin gvenli ve saglikli alisma kosull arina
sahi p ol ma hakki vardir. " hkm bi r kez daha i hl al edil mi st i r. lkemi zdeki
kazalarin byk ogunlugu kk ve or t a byklkt eki isl et melerde
meydana gel mekt edi r. Ynet melikt e i s sagligi ve gvenli gi hi zmet i
alinabilmesi nin siniri 50 kisi den fazl a ve srekli i sler ol arak beli rlenmi st i r .
50 kisi den az i si nin alistigi isyerl eri ve mevsimlik i sl erde alisanl arin is
sagligi ve gvenligi hi zmet i alabil me hakl ari i se yok sayilmistir .
Geli smis her lkede ikaril an is sagligi ve gvenli gi ynet meli gi ile
alisanl arin sagliginin korunmasi ncelikli ol arak gzet ilirken, l kemi zde
ynet melik ile is sagligi ve gvenligi hizmet leri bi r rant al ani ol arak
gr lmst r . yl e ki ynet melikl e bu alanda faaliyet gst erecek si r ket l erin
r ekl aml arini yapmal arina bile i zin veril ebilmekt edi r . Is sagligi ve
HAZRAN 2010
107
gvenligi nin r ant ve ikar il e iliskilendirildi gi bu ynet meligin ilgi n
ynl eri nden bi ri si de Bakanligin past a olarak gr dg bu al andan pay
almak i st emesinden anl asilmakt adir . Il gili Bakanlikt a sadece 3 yil
mfet t i slik yapmis ol mayi isyerl erinde " i s gvenligi uzmani" olmak iin
yet erli gr l rken, i syerl eri nde uzun yillar alismis olan mhendi sleri n bil gi
biri kimi yok sayilmakt adir . Genel Mdr lk hibi r alisanini i s gvenligi
uzmanligi ve egit i ciligi nden mahr um bir akmamak iin fiili alisma
yasaminda hi yer almamis personelini dahi haksiz bi r sekil de kayir mistir .
Bu ynet melik ile mhendi sl eri n almis ol dugu egit i m yok sayil arak unvan
bakimindan yksekokul dzeyi ne indi rilmi s, mhendi sleri n uzmanlik
egit i mleri ve sunacakl ari hi zmet ve is aki t leri pi yasa kosull arina t eslim
edilmi st i r . 25- 30 yillik alisma yasamini i s kazal arina karsi mcadele ile
gei ren mhendi sleri n bu abalari grmezden gelinmist ir. Bi r
mhendi slik gr evi ol an Is Gvenli gi alaninda Yksekokul dzeyi nde
egit i m gr ms t eknikerl er, Is Gvenligi Uzmani ol abili r ken, i syerl erinde
uzun yillar alismis ol an mhendisl eri n bilgi bi ri kimi yok sayilmakt a, al anin
mhendi slik bil gi si gerekt i r di gi geregine aykiri davr anilarak byk bi r
hukuksuzluga i mza at ilmakt adir . Tm mhendi slik alanl arinda ol dugu gi bi ,
is gvenligi al aninda da yrt l ecek alismal arin mhendi s ve di ger t ekni k
el emanlardan ol usan bi r t ekni k eki bin i sbirli gi ile yapilmasi gerekmekt edi r .
Ancak mhendi s ve t ekni k el emanl arin egi t i mleri de, r et i m sreci ndeki
konuml ari da bi r bi rl eri nden farklidir . Ayni hi zmet i n hem mhendi s hem de
t eknik el eman t arafindan yerine get i rilmesi i s gvenli gini n sagl anmasinin
bir mhendi slik bilgi si gerekt i r di gi geregi ne aykiridir .
Madencili k, ri ski en yksek sekt r olup; i s kazal arinin yogun olarak
yasandigi bi r i skol udur. Tm al anlarda ol dugu gi bi bu alanda da Is
gvenligi konusunda bi r yet erlilik t animl amasi yapil acaksa "is gvenli gi
mhendi si " kavr ami yet erli olmalidir . Mhendi sler yapt ikl ari isin bilime,
t eknol oj i ye ve hukuka uygunlugu konusunda Mesl ek Odal ari vasit asi il e ve
yargi yolu il e denet l eni rl er. Al dikl ari akademi k egit i min kazandirdigi
bilginin ve degerl eri n korunmasi da Odalari araciligi ile yasam boyu meslek
HAZRAN 2010
108
i i egi t im ve meslekt e geli sim alismalari ile sagl anmakt adir . Dol ayisiyl a,
Meslek Odal ari bu yapinin vazgeilmez rgt l yapil aridir . Bu ynet melikt e
Meslek Odal ari gz ardi edil mist i r.
Is sagligi ve gvenli gi uzmanlarinin isyeri sahi bi karsisindaki mesl eki
bagimsizligi sagl anmamistir . cret i ni dogr udan i syeri sahi bi nden al an bi r
uzmanin mesleki bagimsizligini kor umasi konusunda sikint ilar
yasanacakt ir . Isyeri sahi bi ile uzman arasinda bulunan iliski i sveren ve
alisan iliski si ne dnst r lmst r . Daha nemli si ise is gvenligi
uzmanl arinin szl esmeleri nin i sveren t arafindan hi bi r gereke
gst ermeksi zi n feshedilebil ecek ol masidir .
Ynet melik il e ort ak saglik ve gvenlik bi rimi adi alt inda olust ur ulan
yapil arin Karst an Edi rneye kadar sanayi den sayil an isyerl erini
denet l eyebilecegi kabul edil mekt edi r. Ort ak saglik ve gvenlik bi ri mleri il e
is gvenli gi hi zmet i sat acak si rket ler yarat ilmasinin n ailmistir. Bu
yapil ar t ekell esmeyi hizl andir acak ve haksiz rekabet yarat acakt ir . Bunun
yeri ne; kk ve ort a l ekli is yerl erine i s sagligi ve gvenli gi hi zmet l eri ,
sanayi bl gel erinde ol ust ur ul acak " or t ak saglik ve gvenlik bi ri mleri "
araciligiyl a ul astiril malidir.
Yukarida aikl anan bu zi hniyet il e pi yasal astirilan ve t i cari bi r zi hni yet l e
ikaril mis bi r ynet melik, i s kazal arini engellemeyecek, aksine bazi
kesi mlere yeni rant kapisi aacakt ir. Bu nedenlerl e, ynet melik daha f azl a
sor un yarat madan geri ekilmeli, il gili t arafl arin kat ilimiyla i s kazal arini
azalt acak ynet melik alismal arina acilen basl anilmalidir . Bu yanlist an
dnlmesi i in Odamiz hukuksal gi ri simleri basl at acakt ir.
TMMOB
MADENMHENDSLERODASI
YNETMKURULU
04 Ey l l 2009, Ank ar a
HAZRAN 2010
109
TASERON UYGULAMALARI NDAN VAZGELMELDR.
l kemi zde uzun yillardir uygulanan neoli beral polit ikal ar sonucu bi r ok
kamu madencilik kur um ve kur ulusu kl t lms veya kapat ilmistir . Kamu
kur uml arinin yapmakl a ykml olduklari asli gr evl eri , t aseronl astirma
ve rodvans ( ki ralama) ynt emleriyl e zel sekt re devredilmi st i r. Bunun
sonucu ol arak i st ihdam daralmis, emek smrs kat merl esmi s ve
rgt l enme zayiflat ilmistir. Bu uygul amalarin yarat t igi sorunlar,
Basbakanlik Yksek Denet l eme Kurulunun esi t li t ari hlerdeki r apor larinda
da beli r t ilmi st i r .
Son gnlerde Tr ki ye Kmr Islet meleri Genel Mdrlgne bagli Gney
Ege Li nyi t leri Messesesinde kurumun asli grevi ol an pat l at ma i si t aseron
marifet iyl e yapt irilmak i st enmekt edi r . Bu uygul amaya i syerinde yet kili
sendi ka ol an Trkiye Maden Is Sendi kasi it i raz ederek, i syeri nde eyl em
basl at mistir.
Uygul anmak ist enen bu ynt eml e denet im bi r sekilde gevset il erek
zayiflayacak, bunun sonucunda i s kazal ari art abilecekt i r. Ayrica i s barisi
ciddi sekilde zar ar grecekt i r . Bu olayda Kur um, eleman yet ersi zli gini
gereke ol arak gst ermekt edi r . Ancak; kur umun bugne kadar basariyl a
yr t t g gr evi ni , i ht i ya duydugu el eman alimini yapar ak mevcut
yapisiyl a yeri ne get i recegi aikt ir. Yill arin bi riki mini i inde barindiran
kur um bunu yapabilecek gt e ve yapidadir .
Maden Mhendi sl eri Odasi ol arak, defal arca syl edi gimi z gi bi kamu
kur ul uslarimizin yat irim yapilarak glendirilmesini , yeral t i kaynakl arimizin
kamu yarari dogr ul t usunda degerlendirilmesini bi r kez daha t alep
ediyoruz. Kamuoyuna saygiyl a duyur ulur .
TMMOB
MADEN MHENDSLER ODASI YNETM KURULU / 17 Hazi r an
2009, Ank ar a
HAZRAN 2010
110
S CNAYETLER DEVAM EDYOR ...
Maden ocakl arinda son 5 yil da 500 civarinda maden emeki si yasamini
kaybet mi st i r . 21 Eyll 2008 t arihi nde bi r maden ocaginda pat l ayici
madde kull animi esnasinda meydana gelen i s kazasinda, 17 yasinda
bi r alisan feci sekilde yasamini yi t i rmi st i r. ncelikl e yasamini yit i ren
isimi zin yakinlarina bas sagligi diliyor uz.
Sermaye; gerekli ol an i s gvenli gi nleml erini almak, i sin zellikleri ne
uygun alisma ort ami yarat mak yeri ne, daha fazl a kar ugr una alisma
kosull arini zor lamakt adir . Byl esi gayr i insani kosullar ancak insan
hakl arinin, hukukun ve demokr asini n yerl esmedi gi geri kalmis lkelerde
gr lmekt edi r . Yeni dnya dzeni ve neoli beral poli t ikal arin bi r dayat masi
olan rgt szl est i r me- sendikasizl astirma ile t aseronl astir ma, hukuksuz
alisma kosullari ol dugu srece bu t r aci olayl ar yasanacakt ir . Kar hir sinin
ne ikt igi, denet imleri n yet eri nce yapilmadigi, egi t imi n nemsenmedi gi,
t eknol oj i nin kullanilmadigi bi r or t amda kazalari nlemek mmkn degil di r .
Is gvenli gi denet iminden bi ri nci derecede soruml u ol an alisma ve Sosyal
Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii Kaynaklar Bakanligi, yasanan i s
kazal arinin nl enebilmesi ii n grevl erini t am ol arak yeri ne get i rmeli di r.
glendi rilmesi gereki r ken, alismal ari devam eden Is Sagligi ve Gvenligi
Kanun Tasarisi incelendi ginde denet i min zellest i ril di gi ve t icaril est i rildi gi ,
is gvenli gi mhendi sleri nin gr ev, yet ki ve sor uml ulukl arinin net ol arak
t animlanmadigi, meslek odal arinin gr sl eri nin dikkat e
alinmadigi gr lmekt edi r .
Kazalarin olusmasina neden olan et kenl eri n; ilgili kur um ve kurul uslarin
HAZRAN 2010
111
Tm maden i slet meleri nde maden r et i mi , mut l aka en az bir maden
mhendi si nezar et i nde yapil malidir . Isyerinde dai mi olar ak maden
mhendi si bul undurmayan i slet mel ere r et im izni verilmemelidi r .
alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi, denet im el emani ol arak
art irmalidir.
Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en sor uml u bi ri mi ol an
Maden Isl eri Genel Mdrlgne, yasa ile, " madencilik faaliyet leri nin i s
Maden Mhendi sleri Odasinin grevi ve yasal hakki ol an mesl eki
Maden Kanununda degisiklik yapilarak, bazi madenl eri n denet imini n zel
Idarel ere devri dsnl mekt edi r. zel Idarelerde yet erli ve deneyimli
maden mhendi si ve t eknik kadro bulunmazken bu t r bi r degisi kligi n i s
kazal arini art irmasindan ci ddi kaygi duyul makt adir. Bu nedenl e, t m zel
Idar el erde madencilik subesi ol ust ur ul arak ni t eli kli t eknik elemanl arin
i st i hdam edilmesi nem arz et mekt edi r .
HAZRAN 2010
112
Madencili k sekt r nde gi derek art makt a ol an is kazal ari konusunda
il gilileri uyariyor ve grevl eri ni eksi ksi z yapmaya, gereken nl eml eri acilen
almaya davet edi yoruz.
TMMOB
YNETM KURULU
26 Ey l l 2008, Ank ar a
HAZRAN 2010
113
S CNAYETLER DURMAK BLMYOR
27 mayis 2007 t ari hinde Konyanin Beysehi r il esine bagli Yesil dag bel desi
yakinlarindaki bi r mermer ocaginda, saat 04. 00 siral arinda meydana gel en
is kazasi sonucu yaklasik 100 t on agirligindaki mer mer bl ogunun alt inda
kal an 3 i si hayat ini kaybet mi st i r .
Madencili k sekt r nde yasanan i s kazal ari art arak devam et mekt edi r .
2007 yilinin ilk 5 ayinda 20 isi hayat ini kaybet mi st i r. Pek ok i si de
sakat kalmis ya da uzuv kaybina ugr amistir .
Kazalarin ol us nedenl erini t am olarak beli rl emeden zm bulmak ol anakli
degil di r . Kar hir sinin ne ikt igi, denet iml eri n yet eri nce yapil madigi,
egit i min nemsenmedi gi , t eknol oj i nin kull anilmadigi bi r or t amda kazal ari
nlemek mmkn degil di r .
Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilik
biri mleri ni , sekt r mzn gn get ike art an sorunl arinin kalici zm
dogr ult usunda isbi rli gi ne davet ediyoruz.
2007 Yilinin " Madenl er de s G ven l i gi Yili olarak il an edilmesi
nedeniyl e benzer kazal arin yasanmamasi i in alinacak nl eml eri n bi r an
nce hayat a gei rilmesi gerekmekt edi r.
lml ere, yar al anmal ara ve maddi kayipl ara neden ol an kazal arin ve
mesl ek hast alikl arinin nlenebilmesi ii n gerekli ol an dzenl eme, ar astirma
ve geli st i r me progr aml arinin dogr u sekil de yapilandiril abilmesi; il gili
bakanlikl arin, madencilik kur um ve kurul uslarinin, niversi t eleri n,
sendi kal arin ve madencilik sekt rnn bilgi ve bi ri kimi ni bnyesinde
t asiyan Maden Mhendi sl eri Odasinin bi rlikt elik ve i sbi rli gi yapma
zor unlulugunu beraberinde get i rmekt edir.
HAZRAN 2010
114
Kazalarin olusmasina neden olan et kenl eri n; ilgili kur um ve kurul uslarin
zmlenebilmesi i in acil ol arak eylem pl ani hazirlanmasi gerekmekt edi r.
Ul usal l ekt e olust urulan bu yapinin; kazalarin nl enmesi i in gerekli ri sk
harit al arini ikarmasi, gerekli pl anl amalari ve egi t iml eri koordi ne et mesi ,
il gili yasa ve ynet melikl eri t ekrar gzden geir erek sahanin iht iyal arina
uygun ol arak yeni den dzenlemesi ve i s gvenli gi klt rnn geli st i ril mesi
i in alismal ar yapmasi gerekmekt edi r .
Tm maden i slet meleri nde maden r et i mi , mut l aka en az bir maden
mhendi si nezar et i nde yapil malidir . Isyerinde dai mi olar ak maden
mhendi si bul undurmayan i slet mel ere r et im izni verilmemelidi r .
Maden Mhendi sleri Odasinin yasal hakki ol an mesleki denet i min
engell enerek ye denet imi ni yet erince yapamamasi da sorunl arin
zmn zorl astir makt adir . Bu erevede gereken yasal dzenl emel er
Olayda yasamini yit i r en maden sehit lerini saygiyla aniyor, yakinlarinin
acil arini paylasiyoruz. Tm madencilik cami asina bas sagligi diliyoruz.
Kamuoyunun bil gisi ne sunariz.
Ynet i m Kur ul u
Ank ar a, 28 May is 2007
HAZRAN 2010
115
BASI NA VE KAMUOYUNA
Balikesi r / Bal ya Il esi Bengiler Ky'nde isl et ilen yeral t i kmr ocaginda
bas gst eren ocak yanginina zamaninda t ani konulamamasi ve gerekli
nleml erin alinamamasi / alinmamasi nedeni yle 2 i si yasamini yit i r mi st i r .
Bundan ncek i aik l amal ar imizda da bel i r t t i gi mi z zer e; benzer
maden k azal ar i son y il l ar da bel i r gi n ol ar ak ar t mak t adir . Bir ak in
son 10 y ili, sadece son 3 ay da bi l e ok say ida i s k azasiy l a k ar si
k ar siy a k al inmis ve t opl am 16 maden i si si y asamini y i t i r mi st i r .
Odamiz il e alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi arasinda i mzal anma
asamasinda ol an prot okol erevesinde, 20 07 Yili " Madenl er de s
G venl i gi Yili' ' ol arak il an edilmi st i r. zellikl e maden i s kol u aisindan,
byl e anlamli bi r yil i inde bul unmamizin ve i s kazal arinin hiz kesmeden
devam et mesi nedeniyl e, il gili kurum ve kur ulusl arin konu zerinde bi r kez
daha nemle durmal ari gerekt i gi kanisindayiz.
Kmr madenciligi , i si sayisi basina dsen kaza ve l m sir al amasinda,
bt n sekt rleri n basinda yer al makt adir . Bu nedenl e, madencilik
sekt r nn daha yakindan izlenmesi , degerl endi ril mesi ve kaza nleme
alismal arina daha fazl a agirlik verilmesi gerekmekt edi r .
Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligi' nin madencilik
biri mleri ni , kamu ve zel madencilik kur ulusl arini, sekt rmzn gn
get i ke art an sor unl arinin kalici zm dogr ult usunda i sbi rli gine davet
edi yoruz.
Is kazalarinin yat irim ve egi t im ile ili ski si nin incel endi gi i st at i st i k
alismal arina bakildiginda, yeni yat irim ve moderni zasyon dnemleri nin
hemen ardindan, kaza siklik oranl arinin hizl a dst g gr l ecekt i r .
Madencili k faaliyet l eri ; i slet me ynt eminden-t ahkimat si st emi ne,
haval andirmasindan- kazi t eknol oj i sine, nakliyat indan- cevher
zenginl est i r meye, personel i st ihdamindan- egi t ime ve fi zi bilit e et dnden-
HAZRAN 2010
116
yat irima kadar bi r bt n ol arak dsnl meli di r. Is gvenli gi ve sagligi
st andar t l arinin, bunl arin ancak bt nnde yapil acak iyilest i rmel er
sayesi nde ykselt il ebilecegi bilinmelidi r .
Madencili k; zor , yiprat ici, yksek oranda ri sk t asiyan ve bilgi, deneyim,
uzmanlik ve srekli denet im de gerekt ir en, dnyanin en agir i s koludur.
Buna r agmen, madencilik kur ul uslarimizdaki mevcut deneyi m bi ri kimini n
yok edil mesi , maden isl et meciligi nin yet ersi z, donanimsiz ve deneyi msi z
ki si veya kurulusl ara bir akilmasi; kisa srede yksek kar sagl amak
amaciyl a yapil an ret i m pr oj eler i, hizli ve yksek kazan i in ret im
zor lamal ari, bi r yandan yet ersi z, liyakat si z ki sileri n siyasal amal arl a kilit
mevkilere at anmasi ve di ger yandan da kamusal denet imi n iyice
gevset ilmesi bylesi kazalarin kainilmaz hale
gelmesine neden ol makt adir .
Maden Mhendi sl eri Odasinin yasal hakki ol an mesl eki
denet imi n engell enerek ye denet imi ni yet erince yapamamasi da
dzenl emel er de zaman gei ril meden yapilmalidir .
il gilileri uyariyor ve gr evl erini eksiksi z yapmaya, gereken nleml eri
acilen al maya davet ediyor uz.
Ynet i m Kur ul u
Ank ar a, 23 Subat 2007
HAZRAN 2010
117
Maden Kazal ar i ve Mesl ek Hast al ik l ar inin Azal t il masi
Kon usun daMaden Mhen di sl er i Odasinin Gr s v e n er i l er i
I .Gi ri s
Son yillardaki kaza ist at i st ikleri incel endi ginde, zellikle madencilik
sekt rnde is kazal arinin beli rgi n bir sekil de art arak devam et t i gi
gr lmekt edi r . Ist at ist ikl er ve kaza raporl ari, madenciligi n pot ansiyel
t ehlikeleri nin t espi t ini , si st emat i k ol arak i s sagligi ve gvenli gi al aninda
yeni dzenleme ve yapil anmal arin gereklili gini net bi r sekil de ort aya
koymakt adir.
lml ere, yar al anmal ara ve maddi kayipl ara neden ol an kazal arin ve
mesl ek hast alikl arinin nlenebilmesi i in gerekli ol an dzenleme,
arastir ma ve gelist i r me progr aml arinin dogr u sekil de yapilandiril abilmesi;
il gili bakanlikl arin, madencilik kur um ve kur ul uslarinin, niversi t el eri n,
sendi kal arin ve madencilik sekt rnn bilgi ve bi ri kimi ni bnyesinde
t asiyan Maden Mhendi sl eri Odasinin bi rlikt elik ve i sbi rli gi yapma
zor unlulugunu beraberinde get i rmekt edir.
I I . Sorunl ar
Kazalar ile ilgili yapilan incel emel erde sr ekli vur gul adigimiz eksiklik,
yanlislik ve sor unl ari bi r kez daha asagida siral amakt ayiz.
- MadenKazal arininNedenl eri
Kazalar incelendi ginde, madeni n zelli kleri ne uygun olan i slet me
ynt emleri nin seilmedi gi ve yeral t i madencili ginde gvenli bi r alisma
ort aminin yarat il masinda ol mazsa olmaz unsurl ar ol an haval andir ma,
t ahkimat ve nakliyat pr oj eler inden bi rini n veya bi r kainin eksi k ya da
hat ali yapil digi gzl enmekt edir. Bunlara, alisanlarin alisma yasamindaki
ekonomi k ve sosyal sor unl ari, egit imsi zlik, alisanl arin ve/ veya i si yapan
fi r mal arin deneyimsi zli gi de ekl endigi nde, kazal ar kainilmaz hal e
gelmekt edi r.
HAZRAN 2010
118
2003 yilinda Askal e ve Ermenekt e, 2004 yilinda Bayat ve Krede,
2005de Gedi zde ve son ol arak 2006 yilinin ilk 7 ayi ieri sinde Dursunbey,
Azdavay ve Zongul dakt a yasanan t raj i k kazal ar bu t espit i net ol arak
gzler nne sermekt edi r .
Odamizin srekli olar ak vurgul adigi gi bi; madencilik, dogasi geregi ierdi gi
r iskler nedeni ile zellik arz eden, bilgi, deneyim, uzmanlik ve sr ekli
denet imi gerekt i r en en ri skli is kol udur . l kemi zdeki madencilik kamu
kur um ve kur ulusl arinin bu bil gi ve deneyime ul asmasi uzun yillar
gerekt i r mi st i r . Ancak, 80li yillarin basindan it ibaren uygul anan yanlis
poli t ikal ar, lke madenciligini klt ms; madencilik bil gi ve deneyim
biri kimini dagit mis ve dagit maya da devam et mekt edi r . Bu bi ri kim ve
deneyime sahi p ol an kurum ve kur ul usl ar yerine, r et i min t eknik ve al t
birakilmasi, buna ek olarak denet imi n de yet erli ve et ki n bi r bi i mde
yapil amamasi kazal ari beraberi nde get i rmekt edi r.
- ret imProj eleri ninDenet lenmesi
yelerimi zin hazirl adigi t m proj e ve r apor larin, SMMH Ynet meligimi z
geregi , Odamizin onayindan gei ril mesi gereki r ken; MIGEMi n kendi sine
veril en belgel eri di r ekt ol arak kabul et mesi , uygulamada denet i m
eksi kligi ne neden ol makt adir . Bu durum eksik veya yet ersiz proj e ve
faali yet raporl arinin hazirl anmasina neden ol makt a, bunun sonucunda da
is kazal arinin ol ma ol asiligi art makt adir . Bu dur umda, nl enebil mesi
mmkn olan kazal ar sonucu can kayipl ari, is gc kaybi ve yksek kaza
mali yet l eri meydana gelmekt edi r. Yasayl a MIGEMe madencilik
faali yet l erini n i s gvenli gi ve i si sagligi ilkel erine uygun yrt l mesi ni
t aki p et me grevi verilmi sse de, gerek fizi ksel , gerekse de t eknik
yet ersi zlikl erden dol ayi bu grevi ni yet erince yapamadigi
bilinmekt edi r . Bu eksikli gin gi derilmesi gereki r .
- Sahadenet i mleri
Kaza ri ski orani en yksek i skolu olan madencilikt e, i s sagligi ve
HAZRAN 2010
119
gvenligi ne ynelik yat irim ve nleml eri n alinmasi ok nemli di r .
Bilinsi zce ve t eknol oj i den uzak yapilan maden i slet mecili gi , gerekli
yat irimlarin yapilmasindan kainilmasi, hizli ve yksek kazan
sagl anabilmesi i in ret im zorl amalari kazal ara davet i ye ikarmakt adir.
Ayrica, madencilik sekt rnde bi ri nci der eceden sor umlu olan, alisma ve
Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin,
gerekli uygul ama ve denet i mleri yet erince yapt igi syl enemez. al isma ve
Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ikaril an 4857 sayili i s kanunu ve
il gili ynet melikler; madenciligin yani sir a, ri skin yksek ol dugu t m
sekt r ler de et ki n nl eml eri n alinmasi, is gvenli gi klt rnn geli st i rilmesi
ve et ki n denet imlerin yapilabilmesi bakimindan son derece yet ersi z ve
ci ddi sorunl ar i ermekt edi r. Srekli kaza yasanmasina neden ol an
olumsuzl ukl ara ili ski n net i fadeleri n mevzuat t a yer almamasi ve bi r bi ri nin
kopyasi seklinde gerekl esen t m kazalar a r agmen ul usal dzeyde acil
durum plani ve ri sk harit al arinin hl ikarilmamasi byk eksiklikt i r . Her
kaza sonrasi bi r bellek kaybi yasanarak, bi r sonraki kazaya kadar
unut ul makt a ve unut t ur ul makt a; gereken uyaril ar yapilmamakt a, et kin
nleml er alinmamakt a ve kaderci anlayis sr dr l mekt edi r .
- Mesl eki Denet i m
Maden kanunu ve il gili ynet meliklerle verilen grevl eri ifa eden
mhendi sl erin ver di gi hi zmet l erl e ilgili ol arak kur um ve kurulusl ara
sunduklari belgeleri TMMOBye bagli Odal arin mesleki denet i mden
gei rmeleri nde, bast a i s kazal arinin nlenmesi olmak zere, sayisiz yarar
bulunduguna inanmakt ayiz. Maden Kanununun 10. maddesini n 4.
pragr afina ekl enecek ol an " Mesl eki Denet i m" ibar esi sayesinde,
mhendi sl erin ver di gi hi zmet leri n veri mliligi ve kalit esi art acak;
mhendi si n Oda yeligi nin devam edip et medi gi , i mzasinin dogr ulugu,
rapor ve proj el erin st andart l ara uygun ol arak hazirl anip hazirl anmadigi
hususl ari aikliga kavusmus ol acakt ir .
HAZRAN 2010
120
Isverenin Sorumlul ukl ari 4857 sayili i s yasasi geregi , is kazal arinin
ogunlugunun yasandigi 50 kisi den az i si alistir an i sl et melerde, i s
gvenligi uzmani alistirma zorunlul ugu bulunmamakt adir . Madencilik
sekt r de dahil ol mak zere, ri ski n yksek ol dugu bt n i syerl eri nde i si
sayisina bakilmaksizin, i s gvenli gi uzmani alistir ma zor unl ulugu mut laka
sagl anmalidir.
Tm sekt rde i s sagligi ve gvenli gi ile il gili gerekli yat iriml arin yapilmasi
sagl anmalidir . Gerekli ri sk anali zl eri yapilarak yet erliligi ve uygul anabili rli gi
denet l enmeli, eksiklikl erin gi deril mesi i in caydirici yapt iriml ar
uygul anmalidir .
alisanl arin egit i mi , alisma al anindaki ri sklere karsi bil gilendi rilmel eri ,
r isklere karsi kisi sel donanimlarinin uygun ve eksiksi z ol masi i sveren
t arafindan sagl anmali ve sr ekli ol arak denet l enmelidi r .
Mhendi slik bilim ve t eknol oj i si nden uzak, t eknik el emanin gzet i m ve
denet imi ol maksizin, t amamen ilkel kosullarda yrt len emek yogun
islet mecilik t arzi t er k edilmeli di r . Bu alisma sekli, her yil ok sayida
lml kazaya, kaynak israfina ve evre fel aket leri ne neden ol makt adir .
- TeknikNezaret i veDai mi Nezar et i
Yrrl kt e ol an mevzuat a gre, t eknik nezar et i uygul amasinda nemli
sor unlar yasanmakt adir . Bu uygul amada, her t ekni k nezar et i Tr kiyeni n
herhangi bi r yeri ndeki 10 sahaya ayni anda bakabilmekt e ve sahal ara
ayda 2 kez gi t meleri yet erli sayilmakt adir . Bu durum maden sahal arinda i s
sagligi ve gvenligi nin sagl anmasi aisindan byk sorunl ar yarat makt a,
koruyucu ve nl eyici faaliyet l eri n yapilmasini engellemekt edi r . Maden
mhendi si nin t ekni k nezar et gr evi alabilecegi r uhsat sayisi azal t ilmalidir .
alisan sayisina bakilmadan t m yeralt i i sl et meleri nde dai mi nezar et i
bulundur ma zor unl ulugu get i ril meli; ayrica, dai mi nezar et i nin nit elikleri
ile at ama usul ve esasl ari Ynet melikt e aika beli r t ilmelidi r .
Teknik nezar et i uygul amasinda, i s gvenli ginden de sor uml u ol an
HAZRAN 2010
121
mhendi s, cret ini denet lemek durumunda ol dugu r uhsat sahi binden
almakt a ol up; bu durum, mhendi sin i slet me ile il gili kar ar larinda obj ekt i f
olmasini engell emekt edi r . Teknik nezaret ini n zgr ve dogr u kar ar lar
verebil mesi aisindan, cret ini kanun hkmyl e ol ust ur ul acak bi r fondan
almasi ii n gereken her t r dzenl eme hayat a gei rilmelidi r .
Her maden i slet me faaliyet i nde, i s gvenli gi ve ret im ii n yet erli sayida
maden mhendi si nin daimi i st i hdami zor unlu ol mali; zellikle yer alt i
islet mel eri nde, her var diyada en az bi r maden mhendi si bulundur ma
zor unlulugu get i rilmeli , i slet menin zellikl eri ne ve t asidigi ri skleri ne uygun
olar ak, mhendi sin de gerekli deneyime sahi p olmasi sagl anmalidir .
- SosyalYasam
Dnyadaki t m kaza sorust ur mal arinda, kazanin meydana gelisi nde rol
oynayan en nemli fakt rl erden bi r ini n de alisanlarin kusur undan
kaynakl andigi t espi t edilmi st i r . Asiri zor lanma, uzun mesailer ve
ergonomik ol mayan alisma kosullari nedeni yle vcudun yor gun dsmesi ;
ekonomi k yoksunluk ve buna bagli ol usan yet ersiz beslenme, ailesel
sor unlar ve benzeri dur uml ar; alisanin t am ol arak i se konsant re
olamamasina ve hat al ar seri sinin olusumuna neden ol arak kazal ara
davet i ye ikarmakt adir . Kazal arin nl enebil mesi ii n bilimsel ve t eknik
yat irimlarin yani sir a, alisma yasaminin da i yilest i rilmesi zor unludur.
I I I . Sonuveneriler
Yukarida ana basliklar halinde kisaca degerl endiril mis ol an kazal arin
olusmasina neden ol an et kenl eri n, Odamizin ve daha nce beli r t ilen kur um
ve kur ulusl arl arin koordinasyonu ile birlikt e en kisa zamanda masaya
yat irilmasi, det ayl andirilmasi ve zml endi rilebilmesi ii n acil ol arak
eyl em pl ani hazirl anmasi gerekmekt edir . Ulusal l ekt e ol ust ur ul acak bu
yapinin; kazal arin nlenmesi i i n gerekli r isk hari t alarini ikarmasi, gerekli
planlamal ari ve egi t iml eri koor dine et mesi , il gili yasa ve ynet melikl eri
t ekrar gzden gei r er ek sahanin i ht iyal arina uygun ol arak yeni den
HAZRAN 2010
122
dzenl emesi ve is gvenli gi klt r nn geli st i ril mesi i i n alismal ar
yapmasi gerekmekt edi r .
Mesleki denet im blmnde beli rt il en gerekeler nedeni yle Maden
Kanununun 10. maddesini n 4. paragr afina " Mhendi sler, Genel Mdr lge
ve il gili kamu kurum ve kurulusl arina verecekleri t m belgel eri , bagli
oldukl ari Odal arinin mesl eki denet imi nden gei rmek zor undadir "
hkmnn eklenmesi , di ger yararl arinin yani sira, kazal arin azal masina da
kat kida bulunacakt ir
l kemi zi n ve iskol umuzun menfaat i asindan, rdvans ynt emine ve
yanlis zell est i rme uygulamal arina son verilmelidi r . Bu sayede, hem
l kemi zi n dogal kaynakl ari kor unacak; hem de yukarida anl at ilan
nedenlerle ol usabilecek i s kazal arinin nne geilecekt i r .
TMMOB Maden Mhendi sl eri Odasi ol arak, dil egimi z, kaza oranl arinin - en
kisa zamanda- ileri lkelerdeki dzeyl ere ekilebilmesi di r. Gereken
nleml erin alinmasi halinde, l kemi zdeki maden kazal arinin da, il eri sanayi
t opluml arinda hedef ol arak benimsenen " sifir l m" dzeyine kadar
ekil ebilecegini savunmakt ayiz.
Say gil ar imizl a 05 .08 .2006
HAZRAN 2010
123
MADEN KAZALARI NLENEBLR KAZALARDI R!
Kast amonunun Azdavay Il esi ne bagli Bakir ci Ky ci varinda isl et il mekt e
olan yeralt i kmr ocaginda, 7 Temmuz 2006 t ari hinde meydana gelen
kaza sonucu, maden mhendi si Huri ye GNEY ile i slet meci Selim DEMIR
yasamini yit irmi s, sonrasinda yapil an kurt arma al ismalari sirasinda i se 6
ki si yaral anmistir . Daha nce Trki ye Taskmr Kur umu ( TTK)
t arafindan alistiril an sz konusu kmr ocagi, mali yet l erin yksekligi ve
verimsi zlik gerekel eriyl e kapat ilmis, daha sonra rdovans ( ki ral ama)
ihal esine ikil arak r uhsat i TTKda kal mak zere zel sekt r e
devredil mi st i r.
Madenci l i k sek t r nde benzer i i s k azal ar i son y il l ar da bel i r gi n
ol ar ak ar t mak t adir . Get i gi mi z y il l ik dnemde, ogu k m r
isl et mesi ol mak zer e, sadece yer al t i maden ocak l ar inda meydan a
gel en k azal ar da 10 0 den f azl a al isan y asamini y i t i r mi st i r .
nceki ol ayl arda da oldugu gi bi , bu kaza sonrasinda da Odamiz yet kilileri
t arafindan ocakt a incel emeler yapilmis, kazaya neden ol an sorunl ar
belirlenmeye alisilmistir . Maden Mhendisleri Odasi sz konusu ol ayla
il gili olarak, asagidaki t espit ve nerilerini kamuoyu ile payl asmayi bi r
gr ev bilmekt edi r :
1. Madencilik, dogasi geregi i erdi gi riskl er nedeni ile zellik arz eden,
bilgi , deneyim, uzmanlik ve srekli denet i mi gerekt i r en dnyanin en agir i s
kollarindan bi ri si di r . Sz konusu deneyim ve uzmanlik, uzun yillar ve hat t a
nesiller gerekt i r mekt edi r . zellikle son yillarda devl et i n klt lmesi ,
kamunun faaliyet alaninin daralt ilmasi ile ekonomik et kinlik ve verimliligi n
sagl anacagi savi ile yapil an uygul amalar sonucu, l kemi z madencilik
sekt r yari yariya kl t l ms ve ayni zamanda uzun yillar gerekt i r en
bilgi ve deneyi m bi riki mi de darmadagin edilmi s ve edilmeye devam
edilmekt edi r . Bi r yandan l kemi z madencilik kur ulusl arindaki mevcut
biri kimin r eddedilerek, madencilik ret iml eri nin yet ersiz, donanimsiz ve
HAZRAN 2010
124
deneyimsi z kisi ve kurulusl ara bir akilmasi, bu yapilir ken di ger yandan
kamusal denet imin iyi ce gevset ilmesi bylesi kazal arin kainilmaz
ol masina neden ol makt adir.
2. Trkiyeni n geli smesini n nndeki engelin kamu kurulusl ari ol dugu,
devl et in klt lmesi ve kamunun faaliyet al aninin daral t ilmasi ile l ke
sor unlarinin zl ebilecegi syl emi nin madencilik sekt r ne yansimasi,
" kamu madencilik kurulusl arinin kapat il masi, zellest i rilmesi , rdovans
( ki ral ama) ile zel sekt re devredilmesi ya da en azindan kamu
kurul uslarinin yapmakl a sorumlu ol dukl ari i sleri n zel si rket lere
gr dr lmesi" seklinde ol must ur . Ancak bu gne kadar, madencilik
sekt r nde zell est i r me ve zell est i rmeye ynelik ol arak yapil an rdovans
ve benzeri alismal arin hi bi risi nden ol umlu bi r sonu alinamamis,
madencilik sekt r gi derek kl ms, buna karsin sekt r deki i s kazal ari
art mistir . Rdovans ynt emi , 3213 sayili Maden Kanununun bi r ok
hkmne aykiridir . Bu uygulama ile; kamu kur ulusl ari kur ulus amal ari
geregi kendi yapmal ari gereken hizmet l eri deneyim ve uzmanlik
bakimindan yet ersi z firmalara yapt irmakt a, byl elikle hem ok sayida
lml i s kazasina, hem de maden kaynakl arimizin uygun ol mayan r et i m
ynt emleri yle heba edilmesine yol ailmakt adir . 4857 sayili Is Kanununun
iki nci maddesi ne gr e, ruhsat sahi bi kamu kurulusunun " asil isveren"
sifat iyl a rdovansli sahal ardaki i s kazalarindan da sorumlu ol dugu ve al t
isverenleri ni de i s sagligi ve gvenli gi bakimindan denet leme sorumlul ugu
bul undugu geregi gz ardi edil memeli di r. Son derece dsk cret l erl e
egit i msi z, deneyi msi z ve sendi kasiz i si alistir maya msai t ol an rdovans
sist emi , yasadisi uygulamal ara ve cevher kaakiligina da yol
aabilmekt edi r .. Yillardir srmekt e olan r dovans uygulamasindan
vazgeilmelidi r . Kamu kur uml arindaki mevcut pot ansi yelin dogr u
planlamal ar ve akilci ynet im il e lke kalkinmasina ynelik hareket e
gei rilmesinde l kemi z adina byk yarar bul unmakt adir .
3. Bylesi ne zor ve ri skli bi r i skolunda, alisanl arin sagligi ve gvenligi ,
alinacak nlemler ve yapilacak yat irimlar son derece nemli di r . lkemi z
HAZRAN 2010
125
madencilik sekt rnde meydana gel en i s kazal arinin ana nedenl erinden
biri , i s gvenligi yle ilgili gerekli yat irimlarin yet erince yapilmamasidir . Kisa
srede yksek kar sagl amak amaciyl a yapilan ret im proj el eri , hizli ve
yksek kazan i in ret im zorl amalari, byl esi kazal ara davet i ye
ikarmakt adir.
4. Madencilik sekt rnde i s gvenligi nden bi ri nci derecede sorumlu
kurul uslar, alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi ile Enerj i ve Tabii
Kaynakl ar Bakanligidir . Ancak, Kamu denet imi nin bu kur ulusl ar t arafindan
yet eri nce yeri ne get i rilebil di gi sylenemez. alisma ve Sosyal Gvenlik
Bakanligi t arafindan ikaril an yeni Is Kanunu ve il gili ynet melikleri ,
madencilik sekt r nde et kin denet lemeni n yapil abilmesi bakimindan son
derece yet ersi zdi r ve ci ddi sakincal ar i ermekt edi r . Sz konusu mevzuat ,
yeni den gzden gei ril erek madencilik sekt r nn zellik arz eden
sor unlari da gz nne alinarak yeniden dzenl enmelidi r . alisma ve
Sosyal Gvenlik Bakanligi da, denet im elemani ol arak yararl anacagi
maden mhendisi kadr ol arini art ir mak durumundadir . Madencilik sekt r
gibi ri ski yksek i syerl eri nde Is Gvenligi Uzmaninin alistirilmasi, alisan
sayisina bakilmaksizin zor unl u olmalidir . Bununla il gili ynet melik, iki yildir
ert el enerek uygulanmamakt adir . Bu dur um, i sl et melerde kaza r isklerini n
art masina neden ol makt adir . Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin
madencilikt en sor umlu bi ri mi ol an Maden Isl eri Genel Mdrl gne, yasa
ile, " madencilik faaliyet l erini n i s gvenli gi ve i si sagligi ilkelerine uygun
yr t lmesini t aki p et me" gr evi de veril mi st i r . Bununl a beraber, sz
konusu Genel Mdrl gn 230 ci varinda per soneli il e 24 bi nin zerindeki
maden ruhsat sahasindaki madencilik faaliyet leri ni yet eri nce t aki p
edebilmesi mmkn degil di r . Bu kur ul us, madencilik sekt rnn
iht iyal arina ynelik ol arak yeni den yapil andiril arak, is gvenligi ile il gili
denet im bi ri mini ol ust urmali, personel kadr osu gerek ni celik gerekse
ni t elik bakimindan gelist i rilmelidi r . Genel Mdrlk t ar afindan proj e ve
saha denet i mi her aidan det ayli ol arak yapil malidir .
HAZRAN 2010
126
5. Yrr lkt e olan yasal mevzuat a gre " t eknik nezar et i " uygul amasinda
nemli sor unl ar bulunmakt adir . Bu uygul amada her t ekni k nezar et i ,
Trki yeni n herhangi bi r yeri ndeki 10 sahaya ayni anda bakabilmekt e ve
maden sahalarina ayda sadece 2 kez git meleri yet erli sayilmakt adir . Bu
durum maden sahal arinda i s gvenli gi bakimindan sor unl ara neden
olmakt adir . Teknik nezaret i uygulamasinda, i s gvenli ginden de sor umlu
mhendi s cret i ni , denet lemek durumunda ol dugu i syeri sahi binden
almakt a ol up, bu durum mhendi sin, isl et me ile il gili kararl arinda zgr
davr anmasini engellemekt edi r . Bu aidan, t eknik nezar et i nin zgrce
karar verebilmesi ve grevi ni layikiyla yerine get i rebil mesi amaciyl a,
cret i ni ol ust ur ul acak bi r fondan almasi i in gerekli yasal dzenl emel er
acilen yapil malidir. Maden mhendisi nin t ekni k nezaret grevi al abilecegi
ruhsat sayisi azalt ilmali, alisan sayisina bakil madan t m yeralt i
islet mel eri nde t ekni k nezaret il erin daimi ol arak i syerinde bul unma
zor unlulugu get i r meli di r . Madencilik sekt r ndeki denet imi n; dnyada
t m geli smi s l kel erde ol dugu gibi, mut l aka maden mhendi sl eri
t arafindan yapilmasi gerekmekt edi r. Her maden i slet me faaliyet inde i s
gvenligi ve ret i m i in yet erli sayida Maden Mhendi sini n dai mi ist ihdami
zor unlu ol mali, zellikl e yeral t i islet mel eri nde her var diyaya en az bi r
maden mhendi si zor unlul ugu get i rilmeli , i sl et meni n zellikl erine ve
t asidigi ri skl ere gre sz konusu mhendi sin gerekli deneyime sahi p
olmasi mut l aka sagl anmalidir .
6. Kazanin meydana gel di gi isl et mede oldugu gi bi , lkemi zde yksek ri sk
t asiyan, kur al siz ve denet i msi z alisan pek ok maden isl et mesi
bulunmakt adir . Bu i slet melerde her an kaza olma olasiligi mevcut t ur .
Sekt r n zelligi gz nne alinarak kapsamli bi r ri sk hari t asinin sz
konusu il gili Bakanliklarca hazirl anmasi ve denet i mleri n buna gre
yapil masi gerekmekt edi r.
7. l kemi zde ok sayida maden isl et mesi , mhendi slik bilim ve
t ekni ginden uzak, t eknik el emanin gzet i m ve denet imi olmaksizin,
t amamen ilkel kosullarda alismakt adir . Is gvenli gi ve i si sagligi kurall ari
HAZRAN 2010
127
hi e sayil arak, t amamen emek yogun, mekani zasyondan uzak alisma
anl ayisi erevesinde yrt l en bu t arz i slet mecilik t erk edilmedi gi srece,
bu kazal arin sonu gelmeyecekt i r. Bu alisma sekli , her yil ok sayida
l ml kazaya neden ol dugu gi bi , kaynak i srafina ve evre sorunl arina da
neden olmakt adir .
8. Kaza sonr asi organi zasyon ve koor di nasyonun, Enerj i ve Tabii
Kaynakl ar Bakanligi bnyesi nde kur ul acak bi r bi ri m t arafindan
yr t lmesi , buna ili skin pl anl amal arin bu bi ri m t arafindan geli st i rilerek
kaza sonr asi yasanan belirsi zlikl eri n giderilmesi byk nem arz
et mekt edi r.
9. Bugnl erde Maden Kanununda degisiklik yapil arak, bazi madenlerin
denet imi nin zel i darelere devri dsnl mekt edi r. zel i darel erde yet erli
ve deneyimli maden mhendi si ve t ekni k kadro bul unmazken bu t r bi r
degisikli gin is kazal arini art irmasindan ciddi kaygi duyul makt adir .
10. Maden Mhendi sl eri Odasinin yasal hakki ol an mesl eki denet i minin
engell enmesi ve ye denet imini yet er ince yapamamasi da sor unl arin
zmn zor lastir makt adir . Bu erevede, gerekli yasal dzenl emel er
zaman gei ril meden yapilmalidir . Olayda yasamini yit i r en maden
sehi t leri ni saygiyla aniyor, yakinlarinin acil arini paylasiyoruz. Tm
madencilik cami asina bas sagligi diliyoruz. Madencilik sekt rnde gi derek
art makt a ol an is kazal ari konusunda ilgilileri uyariyor ve gr evlerini
eksi ksi z yapmaya, gereken nl eml eri acilen almaya davet
ediyor uz. Kamuoyunun bil gi sine sunariz.
TMMOB Maden Mhen di sl er i Odasi
Ynet i m Kur ul u
An k ar a,
10 Temmuz 2006
HAZRAN 2010
128
KAZALAR KADER DEGLDR
Balikesi ri n Dursunbey Il esi ne bagli Odakyde i sl et ilmekt e ol an Sent as
Madencili ke ai t yeralt i kmr ocaginda, 1 Hazi ran 2006 t arihinde
meydana gelen gri zu pat l amasi sonucu, 17 alisan yasamini yit i r mi s, iki si
maden mhendi si 12 ki si yaral anmistir .
Olay sonr asi Tr ki ye Kmr Isl et mel eri ( TKI) Soma ve Tunbil ek
islet mel eri ne ait kurt arma eki pleri ocaga gel erek alismal ara
basl amisl ardir.
Kazadan sonr a, Odamiz ynet icileri t arafindan yeri nde incelemeler
yapil mis ve asagidaki bul gu ve sonulara ul asilmistir:
1) Kazanin oldugu ocakt a, daha nceki yillarda aik i sl et me ynt emi ile
r et i m yapilmis olup, iki yildan bu yana yeralt i r et im met odu il e yksek
kal orili linyit kmr ret imi yapil makt adir . Ocakt a, kmr ret imi
faali yet l eri , yzeyden yakl asik 200 met re deri nde ve son derece g doga
kosull arinda alismayi gerekt i rmekt edir . r et imin yapil digi yerl er e 16
derece egi mli , 450 met re desandri il e (egimli yol ) ul asilmakt adir. Kazanin
ol dugu vardi yada yeral t inda t opl am 57 isi ni n bul undugu sapt anmistir.
2) Kazanin, met an gazinin oksi j enle birl esmesi sonucu ol usan gri zunun
bi r kivilcim sonucu pat l amasi seklinde ol dugu anl asilmistir. Bu bakimdan,
met an gazinin pat l ama degerl eri ne ul asmasi, ocakt a havalandirmanin
yet ersi z ol dugunu gst ermekt edi r.
3) Yeralt i kmr i slet meciligi yapil an ocak, yksek ri sk i ermekt edi r .
Byl esi yksek ri sk t asiyan ocakt a, soruml ularin yet erli emniyet
nleml erini alip almadikl ari, alisma ynt eml erini belirl erken yapt ikl ari ri sk
degerl endi r meleri nin yet erli ol up olmadigi henz net ol arak or t aya
konul amamakt adir . Dur umun t espi t i ve kazanin nedeni nin en dogr u
bi imde belirlenmesi, ocak i eri sinde inceleme ve arastirma yapacak
uzman bilirki sileri n raporl ari ile mmkn ol acakt ir .
HAZRAN 2010
129
4) alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan ocakt a 5 ay nce
yapil an incelemelerde, kullanilan maki na ve t ehi zat ile el ekt ri k
donaniminin, yer al t i kmr ocakl ari iin mevzuat ile beli rlenen nit eliklere
uygun ol madigi t espit edilmesine karsin, gereken nl eml er alinmamis ve
kazaya davet iye ikarilmistir. Ayrica, bakanligin saglik ve gvenligi bi ri nci
derecede ilgil endi ren noksanliklarl a il gili sadece para
cezasi uygul amasi ve geen srede eksi klikleri n gi derili p
giderilmedi gini t akip et memesi de nemli bi r eksiklikt i r .
5) Isl et mede son derece zorl u ret im kosull ari ve yksek gri zu ri ski
bulunmakt ayken, deneyimsi z ve egit imsiz personelin i st ihdam edil dikl eri
belirlenmi st i r . Ni t ekim l en iki i sinin ayni gn i se basl adigi t espi t
edilmi st i r . Deneyimsi z ve egit i msi z personel i st ihdami, emniyet
t edbi r leri nin gerekt i gi gi bi alinmamasina ve uygul anamamasina neden
olabilmekt e, kazal ari kainilmaz hale get i rmekt edi r. Yi ne, i sl et mede
isileri n, rgt sz, sendikasiz oldukl ari ve dsk cret lerl e
alistiril dikl ari beli rlenmist i r .
6) Madencilik sekt rnde benzeri i s kazal ari son zamanl arda srekli
art makt adir. Get i gimiz yillik dnemde, sadece Askal e, Ermenek, Kre,
Iskili p ve Gedizde meydana gelen kazal arda 57 alisan yasamini
kaybet mi st i r.
Maden Mhendi sleri Odasi, ol ayla ilgili ol arak, asagidaki grs ve
ner ileri ni kamuoyu il e payl asmayi bi r grev bil mekt edi r :
1) Madencilik, dogasi geregi i erdi gi r iskler nedeni ile zellik arz eden,
kollarindan bi ri si di r . Sz konusu deneyim ve uzmanlik, uzun yillar hat t a
nesiller gerekt i rmekt edi r . Son 25 yil dir devl et in kl t l mesi , kamunun
faali yet al aninin daral t ilmasi ile ikt i sadi et kinlik ve verimliligi n sagl anacagi
savi ile uygul anilmaya alisilan gi ri siml er sonucu, l kemi z madencilik
HAZRAN 2010
130
sekt r yari yariya klt l dg gi bi , nesilleri n bil gi ve deneyim bi riki mi
de darmadagin edilmi s, edilmekt edi r .
Bir yandan lkemi z madencilik kur ulusl arindaki mevcut bi ri kimi n yok
edilerek, madencilik ret i mleri nin yet ersi z, donanimsiz ve deneyimsi z ki si
ve kurul usl ara bir akilmasi, bu yapilirken bi r yandan yet ersi z, li yakat si z
ki sil erin si yasal at amalari ve di ger yandan kamusal denet i min i yi ce
gevset ilmesi byl esi kazal arin kainilmaz ol masina neden ol makt adir .
2) Byl esine zor ve r iskli bi r i skolunda, alisanl arin sagligi ve gvenligi ,
biri , i s gvenligi yle ilgili gerekli yat irimlarin yet erince yapilmamasidir . Kisa
ikarmakt adir.
haval andirmadan- kazi t eknol oj isine, nakliyat indan- cevher
zengi nl est i rmeye, personel i st i hdamindan- egi t imi ne ve fi zibil it e
et dnden- yat irimina kadar bi r bt n olarak dsnl meli di r . Bunl arin
t mnde yapilacak iyilest i r mel erl e, i s gvenligi ve sagligi st andar t l arinin
ykselt ilebil ecegi bilinmelidi r . Yat iriml ara ayrilan pay azal dika, i si sagligi
ve i s gvenli gine yapil acak yat irimlarin payi da azalmakt adir.
3) Madencilik sekt rnde i s gvenligi nden bi ri nci derecede sor uml u
Kaynakl ar Bakanligidir .
Madencili k sekt r nde kamu denet imi nin bu kur ul uslar t arafindan
yet eri nce sagl anabil di gi syl enemez. alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi
t arafindan ikaril an yeni Is Kanunu ve il gili ynet melikleri , madencilik
sekt rnde et ki n denet lemeni n yapilabilmesi bakimindan son derece
yet ersi zdi r ve ci ddi sakincal ar i ermekt edir . Sz konusu mevzuat , yeni den
HAZRAN 2010
131
gzden geiril erek madencilik sekt r nn zellik ar z eden sor unl ari da gz
nne alinarak yeni den dzenlenmelidir . alisma ve Sosyal Gvenlik
Bakanligi da, denet im elemani ol arak yararl anacagi maden mhendisi
kadr ol arini art irmak dur umundadir . Ri ski yksek isyerl erinde Is Gvenli gi
Uzmaninin alistirilmasini zor unlu kil an ynet melik, iki yil dir ert elenerek
uygul anmamakt adir . Bu durumda ri sk anali zi yapil masini engellemekt e,
dol ayisiyl a kaza ri ski de art makt adir.
Yi ne, Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en sor umlu bi ri mi
Maden Isl eri Genel Mdrlgne, yasa ile, madencilik faaliyet leri nin i s
gvenligi ve i si sagligi ilkel erine uygun yr t lmesini t aki p et me grevi
de verilmi st i r . Bununla beraber, sz konusu Genel Mdrl gn 230
civarinda personeli il e 24.000in zerindeki maden ruhsat sahasindaki
madencilik faaliyet leri ni yet erince t aki p edebilmesi mmkn degil di r . Bu
kur ul us, madencilik sekt rnn i ht i yal arina ynelik ol arak yeni den
yapil andirilmali, personel kadrosu gerek ni celik gerekse ni t elik bakimindan
4) Sz konusu kazanin meydana gel digi Balikesi r ilinde ve di ger pek ok
il de yksek ri sk t asiyan, kural siz ve denet imsi z alisan pek ok maden
islet mesi daha bulunmakt adir . Bu i slet mel erde her an kaza olma ol asiligi
mevcut t ur. Sekt rn zelli gi gz nne alinarak kapsamli bi r ri sk
harit asinin sz konusu ilgili Bakanlikl ar ca hazirl anmasi ve denet iml erin
buna gr e yapilmasi gerekmekt edi r .
5) lkemi zde ok sayida maden i slet mesi , mhendi slik bilim ve
neden olmakt adir .
HAZRAN 2010
132
Madencili k sekt rnde yrr lkt e ol an yasal mevzuat a gre yrt l mekt e
ol an t eknik nezaret i uygulamasi nemli sorunl ara neden ol makt adir.
Sor umlu mhendi si n cret ini , denet lemek dur umunda ol dugu i syeri nin
sahi bi nden al masi da eliski yar at makt a ve mhendi s, isl et me ile il gili
kararl arinda zgr davr anamamakt adir .
Madencili k sekt rndeki denet imi n; dnyada t m geli smi s lkelerde
oldugu gi bi , mut l aka Maden Mhendi sleri t arafindan yapilmasi
gerekmekt edi r. Her maden isl et me faaliyet inde i s gvenli gi ve ret i m iin
yet erli sayida Maden Mhendisi nin daimi i st ihdami zor unl u olmali, zelli kle
yeral t i isl et melerinde her vardi yaya en az bi r maden mhendi si
zorunl ulugu get i ril meli , i slet menin zellikl eri ne ve t asidigi ri skl ere gre sz
konusu mhendi sin gerekli deneyi me sahi p ol masi mut l aka sagl anmalidir .
6) Isyerl eri nin gvenligi ne ynelik sorumlul ugu, i si sendikal arinin da
payl asmasi gerekmekt edi r. Bu ynde bi r denet im ile i silerin egi t im ve
saglikl arina iliskin et kin alismal ar, sendikal arin bi ri ncil gr evl eri arasinda
yer al malidir.
7) Isyerl erinde alisan mhendi slerin; grevl eri ni , mesl ek ahl aki
ilkelerinden sapmadan, yapt iklari isin insan yasami bakimindan t asidigi
yksek ri skl eri n bilinci nde ol arak yapmalari gerekmekt edi r .
8) Kaza sonr asi organi zasyon ve koor di nasyonun, Enerj i ve Tabii
kaza sonrasi beli r si zliklerin gi derilmesi byk nem arz et mekt edi r .
Bugnl erde Maden Kanununda degisiklik yapil arak, bazi madenleri n
denet imi nin zel i darelere devri dsnl mekt edi r. zel i darel erde yet erli
ve deneyimli maden mhendi si ve t ekni k kadro bul unmazken bu t r bi r
degisikli gin is kazal arini art irmasindan kaygi duyulmakt adir .
HAZRAN 2010
133
Maden Mhendi sl eri Odasinin yasal hakki ol an mesl eki denet i minin
engell enmesi ve ye denet imini yet er ince yapamamasi da sor unl arin
zmn zor lastir makt adir . Bu erevede, gerekli yasal dzenl emel er
TMMOB
MADENMHENDSLERODASI
YNETMKURULU
Ank ar a, 5 Hazi r an 2006
HAZRAN 2010
134
BASI N AI KLAMASI
Kt ahyanin Gedi z Il esi ne bagli Gkl er Bel desi nde i sl et ilmekt e ol an
yeralt i kmr ocaginda, 21 Ni san 2005 t ari hinde meydana gelen kaza
sonucu, bi ri Maden Mhendi si olmak zere t opl am 18 alisan yasamini
yi t i rmi st i r.
Kazanin ol dugu yer al t i kmr ocagi; merkezi Ankarada bul unan Kmr
Isl et meleri Anoni m Si r ket i ne ( KIAS) ait Gedi z Linyit Isl et mesi nde
bulunmakt a olup, sz konusu i slet mede 1957 yilindan bu yana yeral t i
r et i m met odu ile yksek kal orili linyit kmr r et imi yapil makt adir .
r et il en kmr n Alt I sil Degeri 5. 000 Kcal/ kg civarindadir . Gemis
yill arda ret imini n t amamini Trkiye Seker Fabri kal arina veren i sl et me,
gnmzde pi yasaya da kmr pazarl amakt adir .
KIASin, Gedi z Li nyi t Islet mesi nden ayri ol arak, Karaman Ermenek,
Eski sehi r - Mi haliik ve Balikesi r - Mancilik Linyit Isl et meleri bulunmakt a
olup, sz konusu i slet mel erden 2004 yili ieri si nde t opl am ol arak 250. 000
t on kmr r et imi yapilmistir . Bu mikt arin yaklasik 35.000 t onu Gedi zdeki
islet meden ret ilmi st i r.
KIAS, 27 Hazi r an 2003 t arihi nde zell est i r me kapsamina alinmistir . KIAS
hi ssel erini n % 38i bi r kamu ikt i sadi t esekkl olan Tr kiye Kmr
Isl et meleri Kur umuna ai t ol up, % 33,8i Pancar Eki cileri Kooperat i fi ne, %
10u zell est i rme Idaresi Baskanligina, % 2,78i Kt ahya Seker
Fabri kalarina, % 2,6i Konya Seker Fabri kal arina, % 0,8i Pol at
Madencil i ke, % 5i Sekerbank T.A.S.ne, % 3,5i Yeni elt ek A. S.ne ve %
3,5i i se di ger zel si rket l ere ai t t i r.
KIAS, 2003 yilinda 587 Milyar TL ve 2004 yilinda i se 635 Milyar TL kar
el de et mi st i r. Toplam personel sayisi 31. 12.2004 it i bari yle 366 ki si di r.
KIASin zell est i rilmesine iliskin hazirlik alismal ari, zellest i r me Idar esi
Baskanligi t arafindan srdrlmekt edi r .
HAZRAN 2010
135
Kazadan sonr a, Odamiz ynet icileri t arafindan yeri nde incelemeler
yapil mis ve asagidaki bul gu ve sonulara ul asilmistir:
1) Kazanin olust ugu ocakt a, kmr ret i mi amaciyla hazirlik faaliyet leri
srdrl mekt edi r . Sz konusu faaliyet ler, yzeyden yakl asik 200 met re
deri nde ve son derece g doga kosul larinda alismayi gerekt i rmekt edi r.
Hazirlik alismal arinin yapil digi yerl ere yakl asik 30 derece egi mli yeral t i
yollarindan ul asilmakt a, yeral t indan ikarilan kmr ve t as, bu yoll ar
boyunca t esi s edilen raylar vasit asiyla vagonl ar ile yeryzne
ikaril makt adir. Yanici ve pat l ayici gazl ari da iht iva eden ort am, kaza
olasiligi bakimindan son derece byk riskl er t asimakt adir .
2) Ocakt aki alisma, her bi ri 8er saat t en vardi ya olmak zer e t m gn
boyunca ar aliksiz sr dr lmekt e olup, her var diyada yakl asik 20 i si
alismakt adir . Ocak i indeki hazir lik alismalarinda, t abakal ari
gevset ebilmek amaciyla zaman zaman pat l at ma da yapilmakt a ol up, bu
durum ri ski daha da art irmakt adir. Ocagin, i erdi gi t ehlikeli gazl ardan
aritilmasi amaciyl a havalandirilmasi, vant p denilen 60 ve 25 cm
apindaki bez borul arl a yapilmakt adir . Nefesli k denilen ve yzeyi alisma
al anlarina bagl ayacak ol an, ocagin havalandiril masi bakimindan yasamsal
nemdeki 60 cm. apinda haval andirma bacasinin i se, kazanin ol dugu
sir ada henz t amaml anmadigi anl asilmistir .
3) Sz konusu ocakt an, her var di yada yakl asik 20 t on ol mak zer e gnde
60 t on ci varinda kmr r et imi yapil digi anl asilmistir . Bu mi kt ar, hazirlik
alismasi yapilan ve haval andir ma si st emi bu dzeyde bi r kmr r et i mine
uygun t esis edil meyen bir ocak i in, asiri ol abil ecek bi r ret i m dzeyini
ifade et mekt edi r .
4) Ocakt a yr t l en faali yet l erin, Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligina
veril en proj eden farkli ol dugu, bu husust aki denet i min Bakanlik t arafindan
yapil madigi t esbit edilmi st i r .
HAZRAN 2010
136
5) Kazanin, ocakt a bi ri ken met an gazinin oksi j enle bi rl esmesi sonucu
olusan gri zu pat lamasi seklinde ol dugu anl asilmistir .
6) Yer alt i kmr i slet mecili gi yapilan ocak yksek ri sk iermekt edi r .
Byl esi yksek ri sk t asiyan ocakt a, sor uml ul arin gereken emni yet
nleml erini alip almadikl ari, alisma ynt eml erini belirl erken yapt ikl ari ri sk
degerl endi r meleri nin yet erli ol up olmadigi henz net ol arak or t aya
konul amamakt adir . Ocakt a hal en yanici, zehi rl eyici gazl arin bul unuyor
olma ol asiligi yksekt i r . Bu nedenl e, kaza sonrasi t espi t yapmak ve kaza
nedenlerini beli rl eyebilmek amaciyl a ocagin ieri si ne gi rilip ol ay yeri
arastir masinin yapil abilmesi henz mmkn ol amamakt adir . Kazadan
sonra yapil an kurt arma alismalari sirasinda ve yasamlarini kaybedenl er
zer inde hast anel erde yapil an arastir mal ar ile el de edilen bul gular da yine,
dogr u degerl endi rme yapabil mek bakimindan yet ersi z kal makt adir .
7) Kazanin gri zu pat l amasi sonucu olust ugu aikt ir . Ancak, durumun
t espi t i ve kazanin en dogr u bi imde belirl enmesi , ocak i eri si nde i nceleme
ve arastir ma yapacak uzman bili r kisil erin r apor lari ile mmkn olacakt ir .
Bu nedenle, bugnden kesin yargil ara varma abasi spekl asyonlar
ret mekt en t eye geemeyecekt i r.
8) Sz konusu i slet mede mhendis ve i sileri n dsk cr et lerl e alistiril digi
beli rlenmi st i r.
9) l kemi zi n en g alisma kosull arina sahi p ret im yerl eri nden bi r i ol an
sz konusu ocakt a, ne Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligi ne de alisma
ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan yet erli denet imlerin yapilmadigi
anl asil mistir.
10) Madencilik sekt rnde benzeri i s kazalari son zamanl arda srekli
art makt adir. Get i gimi z 20 ayda, sadece Askale, Ermenek, Kre, Iskilip ve
Gedi zde meydana gel en kazal arda 57 alisan yasamini kaybet mi st i r. Bu
kazalarin oldugu isl et melerde zellest i rme alismal arinin ya t amamlanmis
ya da devam et mekt e ol dugu gr lmekt edi r . Bu dur um, madencilik
HAZRAN 2010
137
sekt rnde zell est i rme polit ikal ari il e i s kazal ari arasinda dogrudan bi r
iliski ol duguna i saret et mekt edi r .
11) Yi ne, KIASa ai t Karaman Ermenekt eki bi r di ger yeralt i kmr
ocaginda 16 ay nce bi r gri zu pat lamasi daha meydana gel mis ve pat l ama
sonucu 10 maden isi si yasamini yit i r mist i r . Rdvans ( ki r al ama) ile KIAS
t arafindan zel bi r fi rmaya i slet t i rilen ocakt a, yine Gedi z ocaginda ol dugu
gi bi zorl u ret im kosull ari ve yksek gri zu ri ski bulunmakt ayken, bu
ocakt a deneyimsi z ve egi t imsi z t ekni k eleman ve i siler son derece dsk
cret l erl e ist ihdam edilmi slerdi r. Deneyimsi z ve egi t imsi z personel
i st i hdami hat ali isl et mecilik yapilmasina, emniyet t edbi rl eri nin ger ekt i gi
gibi alinmamasina neden ol mus, isi sagligi ve is gvenli gine iliskin asgari
kur all ara bile uyulmadigi anl asilan ocakt a, kaza kainilmaz hale gelmi st i r .
Maden Mhendi sleri Odasi, ol ayla ilgili ol arak, asagidaki grs ve
ner ileri ni kamuoyu il e payl asmayi bi r grev bil mekt edi r :
1) Madencilik, dogasi geregi i erdi gi riskl er nedeni ile zellik arz eden,
Bir yandan lkemi z madencilik kur ulusl arindaki mevcut bi ri kimi n yok
edilerek, madencilik ret i mleri nin yet ersi z, donanimsiz ve deneyimsi z ki si
ve kurul usl ara bir akilmasi, bu yapilirken bi r yandan yet ersi z, li yakat si z
ki sil erin si yasal at amalari ve di ger yandan kamusal denet i min i yi ce
gevset ilmesi byl esi kazal arin kainilmaz ol masina neden ol makt adir .
2) Byl esine zor ve ri skli bi r i skol unda, alisanl arin sagligi, i s gvenli gi ,
HAZRAN 2010
138
biri , i s gvenligi yle ilgili ger ekli yat irimlarin yet erince yapilmamasidir .Kisa
ikarmakt adir.
haval andirmadan- kazi t eknol oj isine, nakliyat indan- cevher
zengi nl est i rmeye, personel i st i hdamindan- egi t imi ne ve fi zibil it e
et dnden- yat irimina kadar bi r bt n olarak dsnl meli di r . Bunl arin
t mnde yapil acak i yilest i rmel erle, i s gvenligi ve i si sagligi
st andart l arinin ykselt il ebilecegi bilinmeli di r . Yat iriml ara ayrilan pay
azal dika, i si sagligi ve i s gvenli gine yapil acak yat irimlarin payi da
azal makt adir.
3) Madencilik sekt rnde is gvenligi nden bi rinci derecede sor umlu
Kaynakl ar Bakanligidir .
Madencili k sekt r nde kamu denet imi nin bu kur ul uslar t arafindan
yet eri nce sagl anabil di gi syl enemez. alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi
t arafindan ikaril an yeni Is Kanunu ve il gili ynet melikleri , madencilik
sekt rnde et ki n denet lemeni n yapilabilmesi bakimindan son derece
yet ersi zdi r ve ci ddi sakincal ar i ermekt edir . Sz konusu mevzuat , yeni den
gzden geiril erek madencilik sekt r nn zellik ar z eden sor unl ari da gz
nne alinarak yeni den dzenl enmelidi r. Yi ne, alisma ve Sosyal Gvenlik
Bakanligi da, denet im elemani ol arak yararl anacagi maden mhendisi
kadr ol arini art ir mak durumundadir .
Yi ne, Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin madencilikt en sor umlu bi ri mi
Maden Isl eri Genel Mdrlgne, yasa ile, madencilik faaliyet leri nin i s
gvenligi ve i si sagligi ilkel erine uygun yr t lmesini t aki p et me grevi
de verilmi st i r . Bununla beraber, sz konusu Genel Mdrl gn 230
HAZRAN 2010
139
civarinda personeli il e 24.000in zerindeki maden ruhsat sahasindaki
madencilik faaliyet leri ni yet erince t aki p edebilmesi mmkn degil di r . Bu
kur ul us, madencilik sekt rnn i ht i yal arina ynelik ol arak yeni den
yapil andirilmali, personel kadrosu gerek ni celik gerekse ni t elik bakimindan
4) Sz konusu kazanin meydana gel digi Kt ahyada ve di ger pek ok il de
yksek ri sk t asiyan, kural siz ve denet i msi z alisan pek ok maden
islet mesi daha bulunmakt adir . Bu i slet mel erde her an kaza olma ol asiligi
mevcut t ur. Sekt rn zelli gi gz nne alinarak kapsamli bi r ri sk
harit asinin sz konusu Bakanliklarca hazirl anmasi ve denet imleri n buna
gr e yapilmasi gerekmekt edi r . Ri sk ieren maden isl et mel erini n yogun
olarak bulundugu illerde ya da bl gel erde sz konusu Bakanliklarin
denet im brol arinin kurulmasi, nemli bir denet im kolayligi sagl ayacakt ir .
5) lkemi zde ok sayida maden isl et mesi , mhendislik bilim ve
neden olmakt adir .
ol an t eknik nezaret i uygulamasi nemli sorunl ara neden ol makt adir.
Sor umlu mhendi si n, cret ini , denet lemek dur umunda ol dugu i syeri nin
sahi bi nden al masi da eliski yar at makt a ve mhendi s, isl et me ile il gili
kararl arinda zgr davr anamamakt adir .
Madencili k sekt rndeki denet imi n; dnyada t m geli smi s lkelerde
HAZRAN 2010
140
yet erli sayida Maden Mhendisi nin daimi i st ihdami zor unl u olmali, zelli kle
yer al t i i slet meleri nde her vardiyaya en az bi r maden mhendi si
zorunl ulugu get i ril meli , i slet menin zellikl eri ne ve t asidigi ri skl ere gre sz
konusu mhendi sin gerekli deneyi me sahi p ol masi mut l aka sagl anmalidir .
6) Isyeri nin gvenligi ne ynelik sor uml ulugu, i si sendikal arinin da
yer al malidir.
7) Isyerleri nde alisan mhendi slerin, grevl eri ni , meslek ahl aki
ilkelerinden sapmadan, yapt iklari isin insan yasami bakimindan t asidigi
yksek ri skl eri n bilinci nde ol arak yapmalari gerekmekt edi r .
8) Kaza sonr asi organi zasyon ve koor di nasyonun, Enerj i ve Tabii
kaza sonrasi beli r si zliklerin gi derilmesi byk nem arz et mekt edi r .
TMMOB
MADENMHENDSLERODASI
YNETMKURULU
An k ar a, 2 7 Ni san 2005
HAZRAN 2010
141
BASI N AI KLAMASI
Bayat Il esi Karakaya Kynde faaliyet gst eren zel bi r si r ket e ai t kmr
ocaginda, 9 Agust os 2004 t ari hinde meydana gelen grizu pat l amasi
sonucu 3 i si yasamini yit i r mi s, 2si agir 5 isi yaral anmistir .
Kazanin ol ust ugu kmr ocagi, l kemizdeki en zorl u r et i m yerl eri nden
bi ri si di r. Yakl asik 340 met re derinde ve son derece g doga kosull arinda
alismayi gerekt i r mekt edi r . Kmr ret i mi yapil an yerl ere ort al ama 22
derece egimli yer al t i yollarindan ulasil abilmekt e, ret im, 6070 derece
egimli , ince kmr t abakal arindan yapilmakt adir . Yanici ve pat layici gazlari
da i ht i va eden or t am, kaza olasiligi bakimindan son derece byk ri skler
t asimakt adir . Sz konusu g kosullar da ret i m yapilabil mesi , bi riki m,
deneyim ve uzmanlik gerekt i rmekt edi r.
Bununl a beraber, ol ayin meydana geldi gi isl et me, mhendi slik bilim ve
anl ayisi erevesinde yrt len bu t arz i slet mecilik t erk edilmedi gi srece
neden olmakt adir
Daha dn Er menekt e, Zongul dakt a, Askal ede benzer anl ayisl a i slet ilen
ilkel ve denet imsi z ocakl arda yrt l en faaliyet ler sonucu maden
emekileri hayat ini kaybet mi s, byk acil ar yasanmistir . Yet kililer
defal arca t ar afimizdan uyarilmasina karsin, is kazal arinin en aza
indi ril mesi ne iliskin nlemler bi r t r l alinamamakt adir .
zerinde nemle durdugumuz, sekt r de bilim ve t eknol oj ini n uygulayicisi
olan t eknik eleman i st i hdaminin zor unl u ol masi gerekt i gine iliskin yillardan
beri yapt igimiz uyaril arin hakliligi, bu kaza ile bi r kez daha ve aci bi r
sekil de or t aya ikmistir . Kaza, t amamen egit i msi zlikt en ve bilinsi zlikt en
HAZRAN 2010
142
kaynakl anmistir. Isl et medeki faali yet ler sirasinda bi r t ekni k el emanin
mevcudiyet i durumunda, bylesi bi r kazanin meydana gel mesi mmkn
degil di r . Ancak, yasal bi r zorunl ulugun bul unmamasi nedeniyle, kaza
sir asinda faaliyet lerin basinda herhangi bi r t ekni k eleman
bulunmamakt adir .
ol an fenni nezaret i uygulamasi nemli sorunl ara neden ol makt adir. Sz
konusu si st emde her maden mhendi si Tr ki yenin her hangi bi r yeri ndeki
10 sahadan ayni anda sorumlu ol abilmekt edi r . Bu dur um, dogal ol arak,
sor umlu mhendi sin maden sahal arina ayl arca gi t memesine yol
amakt adir . Yine, soruml u mhendi sin, cret i ni , denet lemek durumunda
oldugu isyeri nin sahi binden al masi da eli ski yarat makt a, mhendi s zgr
davr anamamakt adir . Bu dur um, maden sahal arindaki r et imi n
veri msi zli gine neden ol dugu gi bi , is gvenligi bakimindan da sor unl ara
neden olmakt adir .
Madencili k sekt r, i erdi gi ri skler nedeni yle di ger sekt rl ere gre zellik
arz et mekt edi r . Bu sekt r deki denet imi n, dnyadaki uygul amalarda da
yet erli sayida Maden Mhendi sini n daimi i st ihdami zor unlu ol mali,
islet menin zellikl erine ve t asidigi ri sklere gr e sz konusu mhendi si n
gerekli deneyime sahi p ol masi mut l aka sagl anmalidir .
Meydana gel en ol ayda yasamini yit i r enlerin yakinl arina bassagligi diliyor,
acil arini payl asiyoruz. Madencilik sekt rnde gi derek art makt a ol an i s
kazalari konusunda ilgilileri uyariyor ve gr evleri ni eksi ksi z yapmaya,
acilen gereken nl eml eri al maya davet ediyor uz.
TMMOB
MADENMHENDSLERODASI
YNETM KURULU / Ank ar a, 12 Agust os 2004
HAZRAN 2010
143
BASI N AI KLAMASI
Karaman Er menekt e bi r zel fi rma t ar af indan alistirilan yeralt i kmr
ocaginda 22 Kasim 2003 t ari hinde bir gri zu pat l amasi meydana gelmi st ir.
Pat l ama sonucu, 10 maden isi si yasamini yi t i rmi s, i sileri n cansiz
bedenl eri gnl erce sonr a gkt en ikaril abilmi st i r .
Kazadan sonr a, Odamiz t ar afindan yeri nde i ncel emel er yapilmis ve
asagidaki bul gu ve sonul ara ulasilmistir:
1) Yakl asik 4 ay nce 7 maden i si sini n yasamini yi t i r di gi Er zur umun
Askale Il esi ndeki maden ocagi gi bi , Ermenekt eki kmr ocaginin
islet mesi de r dovans ( ki r alama) ile zel bi r fi r maya veril mist i r .
2) Ermeneke 20 kil omet re mesafedeki sz konusu kmr ocagindaki
r et i m faaliyet leri 2002 yilinda basl amis, 1.5 yildan uzun bi r sr e devam
et mi st i r.
3) Kazanin ol dugu kmr ocagi da, yine Erzurum Askal edeki ocak gi bi ,
kosull ari it i bari yle l kemi zin en zorlu r et im yerl eri nden bi ri si di r . Kmr
r et i mi yzeyden yaklasik 350 met re derinde yapilmakt a ol up, r et i m
yapil an nokt al ara yaklasik 30 derece egi mli yeralt i yollarindan
ul asil abilmekt edi r. ret im, 2025 derece egi mli kmr t abakal arindan
yapil makt a, yanici ve pat l ayici gazl ari iht i va eden ocakt a yksek gri zu ri ski
bulunmakt adir.
4) Bu dzeyde ri sk i eren sz konusu ocakt a, r et imin sor unsuz
yapil abilmesi ; bi ri kim, deneyi m ve uzmanlik ol maksizin mmkn degil di r .
Ancak, Askal ede ol dugu gi bi , bu ocakt a da deneyimsi z ve egi t imsi z t ekni k
el eman ve i sileri n son derece dsk cret l erl e alistirildigi beli rl enmi st i r .
5) Deneyimsi z ve egi t imsi z personel i st ihdami hat ali isl et mecilik
yapil masina, emniyet t edbi rl eri nin ger ekt i gi gi bi alinmamasina neden
olmust ur . Isi sagligi ve is gvenligi ne iliskin asgari kur all ara bile
uyulmadigi anl asilan ocakt a, kaza kainilmaz hale gelmi st i r .
HAZRAN 2010
144
6) l kemi zi n en g alisma kosull arina sahi p ret im yerl eri nden bi r i ol an
sz konusu ocakt a, al ismaya basl adigindan i t ibaren ne Enerj i ve Tabii
Kaynakl ar Bakanligi ne de alisma ve Sosyal Gvenlik Bakanligi t arafindan
herhangi bi r denet i min yapilmadigi anl asilmistir .
7) Isin sahi bi kurulus, i si ver di gi firmanin, kazanin ol usmamasi i in
gereken nl eml eri zamaninda al masini sagl ayamamis, fenni nezar et ilik
messesesi pek ok kere ol dugu gi bi bu olayda da sor unl ari zememi st i r .
Yukarida beli rlendi gi gi bi , sz konusu aci ol ayda il gili t arafl arin belli
oranlar da kusuru bul unmakt adir . Ancak, daha nce vuku bul an pek ok
kaza gi bi , bu ol ayin da bi ri nci derecede sahi bi ve soruml usu, madencilik
sekt r kendi si ne emanet edilen Enerj i ve Tabii Kaynakl ar Bakanligi ve bu
Bakanligin konu ile ilgili bi ri mi ol an Maden Isl eri Genel Mdrl g
ol malidir.
Ancak, madencilik sekt rne il gi si z Ener j i ve Tabii Kaynakl ar Bakanliginin
madencilikt en sor uml u bi rimi Maden Isl eri Genel Mdrl g, kendi sine
yasa il e madencilik faaliyet l erini n is gvenligi ve i si sagligi ilkel erine
uygun yr t lmesi ni t aki p et me gr evi veril mi s olmasina r agmen, her iki
kazada da, ncesi nde herhangi bi r denet im yapmadigi gi bi , kazal ardan
sonr a olay yerl erine de ugr amamistir . Sz konusu kurum, yasa ile
gr evl endi ril mis olmasina karsin, madencilik sekt r ndeki i s kazal arina
iliskin sor umlul ugu bi r t rl st l enmemekt e, gereken pl anl ama,
rgt leme, ynlendi rme, koordi nasyon, i zl eme ve denet l eme grevl eri ni
yill ardir yapmamakt adir . Maden Isl eri Genel Mdrl g bu agir yk
t asiyamamakt a, grevi ni yerine get i rememekt edi r.
Gerekt e, madencilik sekt rnn sahi bi ( ! ) Maden Isl eri Genel
Mdr lgnn, yasa ile kendi si ne ver ilen, ancak yerine get i r emedi gi
gr evl eri , sadece i s gvenli gi ve isi sagligi konusu ile sinirli
kal mamakt adir : Maden Isl eri Genel Mdr lg, ruhsat l ari vermekt e, ancak
ne ruhsat alinirken verilen proj el eri geregi gi bi i ncel eyebil mekt e, ne de bu
HAZRAN 2010
145
proj el eri n akibet ini t aki p edebilmekt edir. Madenl erin aranmasi ya da
r et i mini n t esvi ki ile ilgili bi r alismasi bulunmamakt adir . evre ya da
kaynak koruma amali et kin bi r i zleme si st emi yokt ur. Esasl arini t esbit
et t i gi her hangi bi r madencilik poli t ikasi met ni mevcut degil di r . Ne lke ve
dnya madencilik faaliyet l eri ni t aki p et mekt e, ne de herhangi bi r envant er
alismasi yapmakt adir.
Maden Isl eri Genel Mdr lgnn mevcut yapisi, madencilik sekt rnn
pek ok sorununu zemedi gi gi bi , bu sekt r deki i s kazal arini da nl emeye
yet erli degil di r.
Maden Mhendi sleri Odasi, Askale kmr ocagindaki kazaya iliskin olar ak
da yapmis ol dugu asagidaki t esbi t ve ner ileri ni kamuoyu il e t ekr ar
payl asmayi bi r grev bilmekt edi r :
Bir yandan lkemi z madencilik kur ul usl arindaki mevcut bi ri kimin
reddedil erek, madencilik ret i mleri nin yet ersi z, donanimsiz ve deneyimsi z
ki si ve kur ulusl ara bir akilmasi, bu yapilirken di ger yandan kamusal
denet imi n i yi ce gevset ilmesi byl esi kazal arin kainilmaz olmasina neden
ol makt adir.
Trki yeni n nndeki engeli n kamu kur ul uslari oldugu, devl et in
zlebilecegi sylemini n madencilik sekt rne yansimasi, kamu
madencilik kurulusl arinin kapat ilmasi, zell est i ril mesi , rdovans il e
HAZRAN 2010
146
devredil mesi ya da en azindan kamu kur ulusl arinin yapmakt a ol dugu
isleri n zel si r ket lere gr dr lmesi seklinde olmust ur . Ancak bu gne
kadar, madencili k sekt rnde zell est i r me ve zell est i r meye ynelik
ol arak yapilan rdovans ve benzeri alismal arin hi bi ri sinden ol uml u bi r
sonu alinamamis, madencilik sekt r giderek kl ms, buna karsin
sekt rdeki i s kazal ari art mistir.
2) Madencilik sekt r nn hi bi r sorununu zemeyen, t ersi ne kendi varligi
madencilik sekt rne engel haline gelmi s ol an Maden Isleri Genel
Mdr lgnn mevcut yapisi ci ddi yet l e sor gul anmali, bu bi ri m madencilik
sekt r nn iht iyal arina ynelik ol arak yeni den yapilandirilmalidir .
Sz konusu bi rimi n personel kadr osu gerek ni celik gerekse nit elik
bakimindan kesinlikl e yet ersi zdi r . Sekt rdeki kamu kurul uslarinda
deneyiml erinden yararl anil abilecek yet erli kadrol ar mevcut t ur . Hibi r
sekil de r asyonel olmayan ve poli t ik t ercihl eri n beli rledi gi i st i hdam bi imi
acilen t erk edilmeli , gr evl er i sin uzmanlarina bir akilmalidir .
Isyerinin gvenligi ne ynelik sor uml ulugu, i si sendi kal arinin de
yerl eri ni al malidir.
Isyerleri nde alisan mhendi sl erin, gr evl eri ni, mesl ek ahl aki ilkeleri nden
sapmadan, yapt iklari isi n insan yasami bakimindan t asidigi yksek
r iskleri n bilinci nde ol arak yapmal ari gerekmekt edi r .
3) zeri nde nemle durdugumuz, sekt r de bilim ve t eknol oj ini n
uygul ayicisi ol an t eknik eleman i st i hdaminin nemi , art an kazal ar ile her
seferi nde bi r kez daha ve aci bi r sekilde gndeme gel mist i r. Yrrl kt e
olan yasal mevzuat a gre srdrlen fenni nezar et i uygul amasi
yr memekt e, pr at i kt e nemli sor unl ar a neden ol makt adir . Sz konusu
nezaret i si st eminde, her nezaret i Trki yenin herhangi bi r yeri ndeki 10
sahaya ayni anda bakabilmekt e ve maden sahal arina ayda sadece 2 kez
HAZRAN 2010
147
git mesi yet erli sayilmakt adir . Bu dur um, i s gvenligi bakimindan sor unl ara
neden ol dugu gi bi , maden sahalarindaki r et imi n veri msi zli gine de yol
amakt adir.
Her maden isl et me faaliyet inde i s gvenli gi ve ret i m iin yet erli sayida
maden mhendi sini n daimi i st ihdami zor unlu olmali, i sl et meni n
zellikl erine ve t asidigi ri skl ere gr e sz konusu mhendi sin gerekli
deneyime sahi p olmasi mut l aka sagl anmalidir . Bu husus, mevcut Maden
Kanununda yapilmak i st enen degisiklikl er ile daha da geri ye
gt r lmekt e, t eknik el eman i st ihdami ya da egit i m gi bi hususl arin bi r er
mali yet unsuru ol arak gr l mesi sonucu, i sl et melerde emanet maden
mhendi si i st i hdami gi bi son derece akil disi nokt al ara get i rilmek
i st enmekt edi r.
Madencili k sekt r nn gelist i rilmesine yneli k olust ur ulacak t m ama ve
hedefler ile uygulamal ar her seyden nce bilimsel ve t ekni k t emeller
zerinde geli st i ril meli di r . Bu er evede sz konusu t eknol oj il ere uyum
sagl ayacak ve bunl ari kull anabilecek iyi egi t ilmi s deneyimli t eknik el eman
ve i sgc varligi nemlidi r . Sekt r deki t eknik el eman i st ihdaminin srat l e
art t irilmasi, i s gvenli gi ve genel veri mliligi n ar t isi bakimindan son derece
nemli di r.
Madencili k sekt r, i erdi gi ri skler nedeni yle di ger sekt rlere nazaran
zellik arz et mekt edi r . Bu sekt r deki denet imi n, dnyadaki uygulamal arda
da oldugu gi bi , mut l aka maden mhendi sleri t arafindan yapil masi
gerekmekt edi r.
4) Rdovans uygul amasi, 3213 sayili Maden Kanununun bi r ok hkmne
aykiri uygulamal ar i ermekt e ol up, uygulamada nemli sor unlara neden
olmakt adir . esit li kamu ve zel sekt r kur ul usl ari t arafindan
uygul anmaya alisil an bu si st em ile; deneyim ve uzmanlik bakimindan
yet ersi z fi r malara madencilik r et imleri veril mekt e, byl elikle hem maden
HAZRAN 2010
148
kaynakl arimizin uygun ol mayan r et im ynt emleri yle heba edilmesi ne,
hem de ok sayida lml i s kazasina neden ol unmakt adir .
Yi ne, son derece dsk cret lerle kaak ve sendi kasiz isi alistir maya
msai t olan r dovans si st eminde et elesme ve cevher kaakiligi da sz
konusu ol up, kamu kur ul uslari ve ynet i cil eri siklikl a kendileri ni et el erle
karsi karsiya bulmakt adir . Yillardir sr mekt e ol an r dovans
uygul amasindan vazgeilmesi ve kamu kur uml arindaki mevcut
pot ansiyelleri n dogr u pl anl amal ar ve akil ci ynet i m ile l ke kalkinmasina
ynelik hareket e gei rilmesinde lkemi z adina byk yarar bul unmakt adir .
Ermenekt e meydana gelen ol ayda yasamini yit i renlerin yakinl arina
bassagligi diliyor, acil arini payl asiyoruz. Madenci lik sekt rnde gi derek
art makt a ol an is kazal ari konusunda ilgilileri uyariyor ve gr evlerini
eksi ksi z yapmaya, acilen ger eken nl emleri almaya davet edi yoruz.
TMMOB
YNETM KURULU
Ank ar a, Ar al ik 2 003
HAZRAN 2010
149
BASI N AI KLAMASI
Er zur umun Askale Il esi nde alistirilan Kkr t l Maden Ocaginda, 8
Agust os 2003 t ari hinde meydana gelen i s kazasi sonucu ocakt a ret im
yapil an kismin bi r bl m gms, 3 isi yaral anmis, 7 maden i si si i se
yasamini yit i rmist i r.
2002 yilina kadar Tr kiye Kmr Isl et mel eri Kur umu ( TKI) t ar afindan
alistiril an Er zur um Askal e Kkr t l Kmr Ocagi, maliyet leri n yksekligi
ve veri msi zlik gerekel eriyl e kapat ilmis, yi ne ayni yil r dovans (ki r al ama)
ihal esine ikilarak ihal eye t eklif veren t ek si r ket ol an Er zur um Askale
iment o Sanayii A.S. ye r uhsat i TKI de kal mak zere devr edilmi st i r .
Sz konusu si r ket , 2002 yili Aralik ayinda ret ime basl amis ve kazanin
oldugu t ar ihe kadar ocakt an yakl asik 10. 000 t on kmr ret imi
gerekl est i r mist i r . Bu ret i min karsiligi ol arak i kt isadi kamu hi zmet i
kur ul usunun al digi r dovans ( ki r a) cret i 12 milyar Trk Li r asi olmust ur .
Yapilan szl esme geregi si r ket in yilda 20. 000 t on kmr r et i mini
gerekl est i rmesi gerekmekt edi r.
Kazanin ol ust ugu kmr ocagi, kosullari it i bari yle lkemi zdeki en zor lu
ret i m yerl erinden bi ri si di r. Yzeyden yakl asik 250 met re deri nde ve son
derece g doga kosull arinda alismayi gerekt i r mekt edi r . Kmr r et i mi
yapil an nokt al ara or t al ama 30 derece egi mli yer al t i yoll arindan
ul asil abilmekt e, ret i m, 6070 der ece egimli , ince kmr t abakalarindan
yapil makt adir. Yanici ve pat l ayici gazl ari da iht iva eden ort am, kaza
olasiligi bakimindan son derece byk r iskl er t asimakt adir . Sz konusu
g kosullarda r et i m yapil abilmesi , biri kim, deneyim ve uzmanlik
gerekt irmekt edi r.
Kaza sonr asi Odamiz t arafindan da ocakt a i ncelemeler yapil mis, i slet meyi
alistiran si rket t arafindan; byl esi ne g alisma kosullarina uygun
r et i m yapabil ecek yet erlikt e deneyime sahi p ol mayan t ekni k el eman ve
isi alistiril digi beli rlenmist i r.
HAZRAN 2010
150
Sz konusu si r ket t arafindan deneyimsi z personel i st i hdami, i slet me
ynt eminin hat ali uygul anmasina ve emni yet t edbi r leri nin gerekt igi gi bi
alinamamasina neden ol mus, kaza kainilmaz hale gelmi st i r .
Buna karsin, si r ket in ret im yapt igi yakl asik 8 aylik sr e i eri sinde,
byl esine byk ri sk t asiyan i syeri nin il gili bi ri mlerce gerekt i gi sekilde
denet l enmedi gi anlasilmistir.
Yi ne, i slet mede alisanlarin, yapt ikl ari isl e hi bi r sekil de orant ili ol mayan
son derece dsk cret l erl e alistiril diklari, i s gvencel erini n bulunmadigi
ve sendi kal asma alismal arinin i st en at ilma nedeni oldugu belirl enmi st i r .
Maden Mhendi sleri Odasi, sz konusu olayla il gili olar ak, asagidaki t esbi t
ve nerileri ni kamuoyu ile payl asmayi bir grev bimekt edi r :
Bir yandan lkemi z madencilik kur ul usl arindaki mevcut bi ri kimin
reddedil erek, madencilik ret i mleri nin yet ersi z, donanimsiz ve deneyimsi z
ki si ve kur ulusl ara bir akilmasi, bu yapilirken di ger yandan kamusal
denet imi n i yi ce gevset ilmesi byl esi kazal arin kainilmaz olmasina neden
ol makt adir.
2) Trkiyenin nndeki engelin kamu kur ul uslari ol dugu, devlet in
zl ebilecegi sylemi son 25 yil dir yogun propaganda dest egi i le
sylenegelmekt edi r . Bu syl emi n madencilik sekt r ne yansimasi, kamu
HAZRAN 2010
151
madencilik kurulusl arinin kapat ilmasi, zell est i ril mesi , rdovans il e
devredil mesi ya da en azindan kamu kur ulusl arinin yapmakt a ol dugu
isleri n zel si r ket lere gr dr lmesi geregi ol must ur. Ancak bu gne
kadar, madencili k sekt rnde zell est i r me ve zell est i r meye ynelik
ol arak yapilan rdovans ve benzeri alismal arin hi bi ri sinden ol uml u bi r
sonu alinamamis, madencilik sekt r giderek kl ms, buna karsin
sekt rdeki i s kazal ari art mistir.
3) zeri nde nemle durdugumuz, sekt r de bilim ve t eknol oj ini n
uygul ayicisi ol an t eknik el eman i st i hdaminin nemi , kaza il e bi r kez daha
ve aci bi r sekilde gndeme gelmi st i r . Yr rl kt e ol an yasal mevzuat a gre
her maden sahasina bi r fenni nezar et i uygul amasi yr memekt e,
prat i kt e nemli sorunl ara neden olmakt adir. Sz konusu nezaret i
sist eminde her nezaret i Tr kiyenin herhangi bi r yeri ndeki 10 sahaya ayni
anda bakabilmekt e ve maden sahal arina ayda sadece 2 kez git meleri
yet erli sayilmakt adir . Bu dur um maden sahal arindaki r et i min
veri msi zli gine neden oldugu gi bi is gvenligi bakimindan da sor unl ara
neden olmakt adir .
Her maden isl et me faaliyet inde i s gvenli gi ve ret i m iin yet erli sayida
maden mhendi sini n daimi i st ihdami zor unlu olmali, i sl et meni n
zellikl erine ve t asidigi ri skl ere gr e sz konusu mhendi sin gerekli
deneyime sahi p olmasi mut l aka sagl anmalidir . Bu husus, mevcut Maden
Kanununda yapilmak i st enen degisiklikl er ile daha da geri ye
gt r lmekt e, t eknik el eman i st ihdami ya da egit i m gi bi hususl arin bi r er
mali yet unsuru ol arak gr l mesi sonucu, i sl et melerde emanet maden
mhendi si i st i hdami gi bi son derece akil disi nokt al ara get i rilmek
i st enmekt edi r.
Madencili k sekt r nn gelist i rilmesine yneli k olust ur ulacak t m ama ve
hedefler ile uygulamal ar her seyden nce bilimsel ve t ekni k t emeller
zerine geli st i rilmelidi r . Bu erevede sz konusu t eknol oj il ere uyum
sagl ayacak ve bunl ari kull anabilecek iyi egi t ilmi s deneyimli t eknik el eman
HAZRAN 2010
152
ve i sgc varligi nemlidi r . Sekt r deki t eknik el eman i st ihdaminin srat l e
art t irilmasi, i s gvenli gi ve genel veri mliligi n ar t isi bakimindan son derece
nemli di r.
4) Rdovans uygul amasi, 3213 sayili Maden Kanununun bi r ok hkmne
aykiri uygulamal ar i ermekt e ol up, uygulamada nemli sor unlara neden
olmakt adir . Trkiye Taskmr Kur umu ve Et i Hol ding A.S. t ar afindan da
uygul anmaya alisil an bu si st em ile; deneyim ve uzmanlik bakimindan
yet ersi z fi r malara madencilik r et imleri veril mekt e, byl elikle hem maden
kaynakl arimizin uygun ol mayan r et im ynt emleri yle heba edilmesi ne,
hem de ok sayida lml i s kazasina neden ol unmakt adir .
Yi ne, son derece dsk cret lerle kaak ve sendi kasiz isi alistir maya
msai t olan r dovans si st eminde et elesme ve cevher kaakiligi da sz
konusu ol up, kamu kur ul uslari ve ynet i cil eri siklikl a kendileri ni et el erle
karsi karsiya bulmakt adir . Yillardir sr mekt e ol an r dovans
uygul amasindan vazgeilmesi ve kamu kur uml arindaki mevcut
pot ansiyelleri n dogr u pl anl amal ar ve akil ci ynet i m ile l ke kalkinmasina
ynelik hareket e gei rilmesinde lkemi z adina byk yarar bul unmakt adir .
TMMOB
MADENMHENDSLERODASI
YNETM KURULU
Ank ar a, Agust os 2003

Madencilikte Yaşanan İş Kazaları Raporu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Madencilikte Yaşanan İş Kazaları Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB

MADEN MHENDSLER ODASI

You might also like